Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων - Νόμων Συγγραφή

ΓΕΩΡΠΘΥ ΓΕΜΙΣΤΟΥ ΠΔΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΤΓΓΡΑΦΗ

\

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΕΜΙΣΤΟΥ

ι̃

ΠΔΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗ

ἘΟ(% Πρώῖογος

Πὶεὼετ Ιὶοεὶετὶὼ (Ρτε­εὶε 1

5

Πιπὶνετεὶτὲὶτ

Εἔσαγωα̨ἠ

Ἑἰεὶιαεοὶπ ΒΘΗ111)

­ Μετάφραση ¬ Σχώἶεα

Δημήτριος Κ. Χατζημιχαἡλ '.

!

ι Δ

Ν α­βο

ξὲ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΡοΣ

‹

5. Φωπκνν­ „.σε;...Α­Σ±~.55. ¬

Τα .`

.

.

ιν

ΑΚ

.

α

κκ

›­

Α

"/ἔ°¬.λ:'

ΕΙΣ

*Α

7

Βα

ι

65·

Α

;ι

Βυζαντινής Φιλολογίας Α.Π.Θ.

ιι ”

Βιβλιοδεσία: Βιβλιοδετικἠ Γ. Δεληδημητρίου

..τν

31

ιι­

›

Θωσαλονίχη

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ζ)Ιε·!}1ετ Κοὀετἰσὐ }ἔεἰ:1εσ/1 .... ..

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤοΤ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ .... ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΩΝΑ ··············· ΙΙΛΗΘΩΝΟΣ ΝΟΜΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗ .......... ..

Ι*

............ ..

­¬

.

ΚΕΙΜΕΝΟ

­ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ........................... ..

ΚΕΙΜΕΝΟ

­ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ .....

ΣΧΟΛΙΑ .................... ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

”

Ι

7

Π .................. ..

15

......... ..

55

......... ..

55

Αο5

Ασκληπιού 6,

τηλ. Α1ο56±655ο, 1ι̃`ΑΧ(±1ο) 56±636ο 1ο6 8ο Αθηνα ε­ιΤ1ει1Ι:ὶιΤἰο@2ΙτΤοε.ἔτ

ΙΒΒΝ: 96ο ­ 8437 ­Α5 ­ 8 © 2005 Εκδόσεις Ζήτρος Ρτὶιιτεὸ ΙΙΙ ΤΙ1ε5εεΙοΠΙΙ‹; Οτεεοε.

4 5

......... ..

ι

Ι

/λ /Α

_5.×

396

­ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

\

5.

.

4

ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ

νννννν.2Ιιτοε.ἔτ

5

Ι

λ

ιν:

5¬ί±×¿

3

ΠΑΗΘΩΝΟΣ ΖΩΡΟΑΣΤΡΕΤΩΝ Τε ΚΑΙ ΠΛΑΤΩ­ ΝΙΚΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ ΣΥΓΚΕΦΑΛΑΙΩΣΙ

ι.„ι.„τευ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Εχδόσ" Ζήτρος Ροκ 271766 Πλάτωνος 1, τηλ. 1510 ±7ο18Α, 270884, 546

1

­“'ιι@ἑΙἐ~­ἔι,#ξ3± #5

Ο

Ι

Γχωωδης εωφυλλο: Θωμας Ι. Αντωνιάδη, Θ. Ψαρρά Ο.Ε. Λιθογραφείο Εκτύπωση:

.

Ὁ

Ι

±;ιΑἄ=ιῖΑι\~

ι

ι

..­.¬ῃ.”„ αν

.Δ­\

.

._

ἐ”ἶ“χ"0θ"'®“ ΚΪΜ" Ιἶορδαλης

ἹἩ

Ι

λ=Ἐ.°Ιἶ”ι=`ἰ;'Τ+1ἶ;1ἔι­­¬­Α5 _:­Α Α.ΑΙΜ „ ι_

Δημήτριος Κ. Χατζημιχαἡλ

ι..­...._..Σ.

Ο

ὲῃῳ·

Τ

Εισαγωγη, μετάφραση, περίληψη, σχόλια, επιμέλεια:

„

.

ιλ

;

41;

Ο

ἑΑ

`Β;·ἶΞτ¬­Μ. ιΤΑ..ιΤ.ϋ]·

ιη̨ιΑ_ἔῖΑ·1 ____

ς

Μ­

ι

Α­

/Ο ει ρ σρ­ω. .

­

Α

Ι

αι'

\ ι

Ψ

ιι

ιι

ΙΡ

~

Α61

Α

Χ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Εδώ και περίπου τριάντα χρόνια διαπιστώνουμε ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για τον Γεώργιο Γεμιστό­ Πληθωνα (περίπου 1355/1360­1452), τόσο στον ιδιαίτερο

επιστημονικό χώρο των βυζαντινών και αναγεννησια­ κών σπουδών, όσο και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό που ενδιαφέρεται για την πνευματικη κληρονομιά της

Ευρώπης. |Εχουν δημοσιευθεί η προετοιμάζονται και­ νοόργιες εκδόσεις διαφόρων έργων του φιλοσόφου και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά διαφωτίζουν τις ως

τώρα λιγότερο γνωστές πτυχές του έργου του Πληθω­ νος και της παράδοσης του. Επίσης, η μονογραφία του νιίοοἀὶτοιιεε του 1986 για τη ζωη και τα συγγράμματά

του δημοσιεύθηκε το 2ΟΟΟ σε μια δεύτερη έκδοση. Όλα αυτά είναι ενθαρρυντικά για μια αναγέννηση των πλη­ θωνικών σπουδών. Μια τέτοια αναγέννηση τού αξίζει

Πληθων είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και ταυτόχρονα ελκυστικές μορφές της πρώιμηἐ Αναγέννησης. Εκπροσωπεί τις αναγεννη­ σιακές τάσεις της περιόδου των Παλαιολόγων και την

για πολλούς λόγους, διότι

ο

7

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

επιρροή τους στη μεγάλη Αναγέννηση στην Ιταλία, οι­ νανεώνει και μετοχετεύει τις φιλοσοφικές σκέψεις του

του χριστιανισμού, και τώρα κρατούσε την επιβεβαίωση αυτής της υποψίας στα χέρια του. Για να προφυλάξει τους χριστιανούς του ποιμνίου του από τις επικίνδυνες σκέψεις που περιείχε, προέβη στην από τη δική μας ο­ πτική γωνιά βάναυση πράξη και έκαψε το μοναδικό στον

(Νέο­) Πλατωνισμού σε ένα δικό του σύστημα, και από την άλλη μεριά είναι ένας πρόδρομος της νεοελληνικής πολιτικής και πολιτισμικής συνείδησης. Γι” αυτό μπο­ ρούμε να τον ονομάσουμε (παραφράζοντας μια έκφραση του λόἴοοὸδομεε) τον τελευταίο των αρχαίων και τον

κόσμο χειρόγραφο της Νόμων Συγγραφής. Ευτυχώς όμως μερικά κεφάλαια του έργου είχαν σω­ θεί σε άλλα χειρόγραφα/Εχουν εκδοθεί το 1858 μαζί με

πρώτο των νέων Ελλήνων.

γαλλική μετάφραση, έχουν μεταφραστεί και στα Ρωσσι­ κά (το 1976) και σε μορφή εκτεταμένης περίληψης στα Αγγλικά (το 1986), και τώρα για πρώτη φορά (αν δεν λογαριάσουμε μια εντελώς αποτυχημένη προσπάθεια) και στα σύγχρονα Ελληνικά. Ο μεταφραστής είναι δοκι­ μασμένος επιστήμονας, και μάλιστα ειδικότατος· στη δι­ δακτορική διατριβή του έχει ασχοληθεί με τον Ματθαίο

Στη «Νόμων Συγγραφή», την οποία ο Πλήθων έ­ γραψε, όπως τα περισσότερα έργα του, σε αρκετά προ­ χωρημένη ηλικία, συνοψίζεται η φιλοσοφική, θεολογική και κοινωνική σκέψη του. Δυστυχώς σώζονται σήμερα μόνο 16 από τα 101 κεφάλαια της Συγγραφής, διότι ή­ ταν γραμμένα και ξεχωριστά από το χειρόγραφο του συ­ νολικού έργου, το οποίο μετά τον θάνατο του Πλήθωνος στον Μυστρά στις 26 Ιουνίου 1452 έφτασε στα χέρια της Θεοδώρας Ασενίνας, της γυναίκας του Δημητρίου Πα­ λαιολόγου. Η Θεοδώρα μάλλον το διάβασε, κατάλαβε (και ήξερε πιθανότατα και προηγουμένως) ότι οι σκέψεις του Πλήθωνος δεν συνέπιπταν με τα δόγματα της Εκ­ κλησίας και γι' αυτό έστειλε αυτό το μοναδικό χειρό­ γραφο του συνολικού έργου στον Γεννάδιο Σχολάριο, τον μετέπειτα πρώτο οικουμενικό πατριάρχη της Τουρκο­ κρατίας, στην Κωνσταντινούπολη. Ο Σχολάριος αρκετά χρόνια κιόλας είχε την υποψία ότι ο Πλήθων με τη φι­ λοσοφική του σκέψη είχε απομακρυνθεί από τα δόγματα

8

.

·

Καμαριώτη, σημαντικό λόγιο της εποχής και ιδεολογι­ κό αντίπαλο του Πλήθωνος, που με δύο καυστικούς λό­ γους του αναίρεσε συστηματικά το «Περί ειμαρμένης›› του φιλοσόφου. Η βιβλιογραφία που συνοδεύει το έργο του δείχνει ότι ο κ. Χατζημιχαήλ είναι πλήρως ενημε­ ρωμένος για τα παλαιά και τα πρόσφατα βοηθήματα για την κατανόηση των κειμένων του Πλήθωνος. Σε μια εμπεριστατωμένη εισαγωγή μάς πληροφορεί, πάντα με πλήρη τεκμηρίωση, για τον βίο του Πλήθωνος, για το συγγραφικό του έργο, γενικά για την εποχή του, για την υποδοχή του στη νεοελληνική λογοτεχνία και ειδικά για

9

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

το έργο που μετέφρασε. Η έγκυρη μετάφραση συνοδεύε­ ται από πολύτιμες σημειώσεις που ενημερώνουν τον α­ ναγνώστη για ενδεχόμενα προβληματα και τον βοηθούν τον στην πλήρη κατανόηση του κειμένου. Συγχαίρουμε χάρισε κ. Χατζημιχαήλ και τον ευχαριστούμε που μας

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗ

αυτή τη μελέτη.

Με τη διδακτορική μου διατριβή μελέτησα τη ζωή και το έργο του Ματθαίου Καμαριώτη, μαθητή και υποστη­ ρικτή του Γενναδίου Σχολαρίου. Με την παρούσα εργα­ σία θέλησα να περάσω στον αντίποδα και να εξετόισω το σημαντικότερο έργο του μεγάλου αντιπάλου του Σχολα­ ρίου, του «αιρετικού» Γεωργίου Γεμιστού­Πλήθωνος. Η

Βλθὼθτ Βοὀθῇὼ Βθὶῃθὼ

(ἶτθὶθ Πῃὶνθωτὲτ ΒΘΗΠἹ)

σταθερή προσήλωσή μου στην Ορθοδοξία δεν με εμπόδισε να μεταφράσω το κατεξοχήν «αιρετικό» έργο του Πλή­ θωνος, γιατί είμαι πεπεισμένος ότι λόγοι ιστορικής αυ­

­

τογνωσίας επιβάλλουν τη νηφάλια εξέταση των ιδεολο­ γικών αντιπαραθέσεων λίγα χρόνια πριν από την Άλω­ ση της Πόλης. Και ασφαλώς, για την εξαγωγή ασφα­ λών συμπερασμόιτων, απαιτείται πλήρης γνώση και ε­ ποπτεία όλων των έργων της εποχής. Επίσης, επειδή από μικρός γαλουχήθηκα με τα ιδεώδη του Ελληνισμού, πιστεύω ότι οφείλεται έστω και ελάχιστος σεβασμός στον ακραιφνή ίΕλληνα Γεώργιο Γεμιστό, γιατί, παρα

το γεγονός της «αποστασίας» του, αγωνίστηκε με πά­ θος για την αναγέννηση και σωτηρία του Ελληνισμού.

ΙΟ

Π

.

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Δεν πρέπει να παραβλέπουμε την αλήθεια ότι Σχολά­ ριος και Πλήθων αγωνίστηκαν για το ίδιο πράγμα, το | | | | | | «σωζειν το γενος», ξεκινωντας ομως απο εντελως δια­

φορετικές αφετηρίες. Το σημείο στο οποίο ενδεχομένως αστόχησε ο Πλήθων είναι το ίδιο σημείο στο οποίο Ἱ

φε την ολοκλήρωση της μελέτης. Αισθάνομαι, τέλος, βα­ θιά υποχρεωμένος απέναντι στον καθηγητή κ:.])1ειΙ1ετ

Βοἀετὶάι Ιὶεὶτιεὼ |

που με τον πρόλογό του προσδίδει 9

μεγαλυτερο κυρος στην παρούσα έκδοση. Τον ευχαριστώ θερμά και για τα καλά του λόγια.

σφάλλουν και σήμερα όσοι αντιμετωπίζουν τον Βλληνι­ σμό ως ένα νεκρό ‹‹μουσειακό›› είδος και επιχειρούν να

Δ. Κ. Χ.

το επαναφέρουν στη ζωή. Ο Ελληνισμός δεν σταματά στα χρόνια του Μεγαλέξανδρου, αλλά είναι μια ζωντα­ νή, διαχρονική πραγματικότητα. «Η Ρωμιοσύνη ενί φυ­

λή συνόκιαιρη του κόσμου» μας υπενθυμίζει ο λαϊκός ποιητής της Κύπρου Βασίλης Μιχαηλίδης. Στα Βυζα­ ντινά χρόνια ο Ελληνισμός ταυτίστηκε με την Ορθοδο­ ξία και μπόρεσε να γράφει λαμπρές σελίδες ελληνικής ι­

στορίας.Έκτοτε δεν μπορεί να νοηθεί

ο

Ελληνισμός έξω

από την Ορθοδοξία.

Η παρούσα μεταφραστική προσπάθεια αφιερώνεται στο σημερινό προπύργιο του Ελληνισμού, την πολλές φορές προδομένη αλλά διαρκώς αγωνιζόμενη Κύπρο. Αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω τον κ.

Κωνσταντίνο Ζήτρο, που συμπεριέλαβε τη μελέτη μου στις εκδόσεις της σειράς «Βυζαντινοί Συγγραφείς». Μεγάλες ευχαριστίες οφείλω, επίσης, στον καθηγητή κ. Βασίλη Κατσαρό, επιστημονικό υπεύθυνο της σειράς, που με το αλάνθαστο επιστημονικό του κριτήριο επέβλε­

τα

13

ι

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΩΝΑ

ΒΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΪ”ΓΒΖΗΙΣΤΟΓΠΛΗΘΩΝΟΣ Ο Γεώργιος Γεμιστός­Πλήθωνἰ ήταν επιφανής φιλό­ σοφος, διανοητής και δημόσιος άνδρας της ύστερης Βυ­

ζαντινής περιόδου. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ 1555 και 1560 καιγπέθανε στο Μυστρά στις 16 Ιουνίου 111511. Τα πενήντα πρώτα χρόνια της ζωής του 1. Για τον βίο του Γεωργίου Γεμιστού, εκτός από τη Βιβλιο­ γραφία που συνοδεύει την εισαγωγή αυτή, βλ. ΡΓΓ, αρ. 3630 και ΟΒΒ, τ. Γί, σ. 1685. Συγκέντρωση βιβλιογραφίας για τον Πλή­ θωνα: Χρ. Μπαλόγλου, Βιβλιογραφία Γεωργίου Γεμιστού Πλἠθωνος 198ο­1993, Βυζ. Δόμος 7 (1993­94), σ. 157­163 και του ιδίου, Η εξέλιξη της βιβλιογραφίας για τον Γεώργιο Γεμιστό Πλήθωνα κατά το διάστημα 1993­1999, Βυξ. Δόμος 10­11 (1999­

­

­

αοοο) σ. 343­348. 9.. Για την ημερομηνία θανάτου του βλ. την ενθύμηση «Μηνὶ Ἱουνίου κς” ίνδικτιῶνος ιεί έτελεύτησεν ο διδασκαλος ο Γομοστός, ημέρα δευτέρα, ὥρα αή της ημέρας» (ΝΕ 7 (1910), σ. 160). Βλ. και Μ. ]ιιἔ1ε, Γε ὀειιε ὀε Ια ττιοτι ὀε Οέττιὶετε Ρἰέιὶποτι, ΕΟ 34

­ Με βάση το έτος θανάτου υπολογίζεται κατά και το έτος γέννησης, αφού ο Γεώργιος Τραπεζού­ προσέγγιση (1935), σ. 160­61

15

Ν

ε

1νοΜο:ν ΣΪΓΓΡΑ σει

Π/ΙΗΘΩΝΘΣ

είναι ιδιαίτερα γνωστά. Είναι σχεδόν ανύπαρκτες οι πληοοοοοίτἐ Υτα την οτ×οΥένττα τοοίι χαθώσ χατ 'Υτα

δεν

ο

κ

ί

Ϊἔἔἶἔόο· Ιεοἔτοοὰ

Χνἰε ε., ­Ι.

Β1οΗοἔΓοΡ1οο

τ. Γί, Παρίσι 1903,

σ.

289

Ηω̃έῃὶοη̨θ ΜΧ Χνθ

οτ

­ Αὶεκεοὀτε, σ. ΧΙ, σημ. 2 ­

Μοοίειεετιὶ, Οοοτἔε οί Ττοβὶεοηὀ,

ισ. 163)

αναφερει οτι ο Γε­

μιστός πέθανε σχεδόν εκατοντούτης; Ο Ιερώνυμος Χαριτώνυμος στη Μονωδια του για τον Γεμιστο αναφερει: «Ει δε μη, αλλα κίὶν γου̃ν έπὶ μακροβιότητος έπιπλεῖστον έλάσαι, και ότι ἐγγύτατα Τιθωνου̃ ·τε και Ἀργανθωνίου βιῶσαι η του̃ παρ' ήμῖν Μαθουσάλα» (ΡΟ 16ο, 809 Π). Και ο Σχολόιριος παραβόιλλει τον Γεμιστό με τον Τιθωνό (Σχολαρίου, Ἀπαντα, Π/_, σ. 150), ε­

ο

4. Η υπόθεση που γίνεται από αρκετούς ερευνητές ότι ήταν Ι_ Μαμαχάκηςγ Γεμγστόςῦ σγ 43_45 _

Ν.

ίβλ· ΑΙοΧοΠοτο¬ ο· ν¬ οημ· Ι χω ΕΧΧΧΙΧ οημ­ 4)· Βλ· Ύτα το ο)ῇοιοέμα› Ο· νλἶοοοοοοοο ΡΙοτοοΠ› ο· 5­ Ὁείο Γοηΐόοτοἐ Μοναχός στη Μονωοία τον Υτα τον Γτμτοτο (Ρο Ιοο= 816 Β) Ύοάφετ Υτα τοοἐ 'Υονσίἐ τοοι̃ «Τίἐ οί οὕτως

διαφέρειν, ὡς ὁ γενναῖος έκεῖνος και μέγας;››. Ο Σχολάριος α­ ναφέρεται στην ευσέβειά τους: «και ταυ̃τα εύσεβῶν και ἶερῶν

οοφῶνἴεΐονώἔ» (Ἀπαντοο τ· Ιν› 155·Ζ)· Πτοανότατ ήταν ο Δημήτριος Γεμίοτοο ‹Ρι·Ρ¬ οφ­ 3ο?›1)> ο τοο 'τα πατέοαἔ οποίο; στα τέλη τον 14” αι­ ήταν <<πρωτονοτάοιο: της Μεγά­ λησ Εκκλησίας» (0 μσταλοτεροσ απο τοοἐ οοο Υ'­οοσ τον Πλη·

πατέοων

χοο·

οωνοο είχε το όνομα Δημητοτοἐτ βλ­Ρ1=Ρ› αρ­ 3631)­ 16

ί

μαθητής του Κυδώνη

Βησσαρίων

αττασησ οπσρεἶοσ σωματοοησ θτραπτίασε οὕτω Υένονσ ἔχων καὶ ταυ̃τα χοο οχηο­ατος χατ λαμπροτητσσ. ὥστε Υοον τῶν πολλῶν·

ν

7

·

νώ ο Σοοοττοολοσ ίσ­ 366­16­27) μασ πληροφορεί οττ ο Γεμ­τστοἐ κατά τη διάρκεια της συνόδου της Φλωρεντίας ήταν γέρος. Την

Κωνστανττνοοπολη ωσ τόπο ααταΥωΥησ αναφέοττ

τους δασκάλους τουίἴ Ο Γεννάδιος Σχολάριος, Ο σημα­ ντικότερος ιδεολογικός του αντίπαλος, αναφέρει ότι μα­ κ | .. ι | θητευσε κοντα σε καποιον πολυθειστη Ιουδαιο, ονοματι Ελισσαίο, και μάλιστα στην αυλή του Τούρκου σουλτά­ νου στην Αδριανούπολη. Εκεί λέει με επικριτικό τόνο ο αργστοτελγχἠ φιλοσοφία μέσω Σχολάργος γνώρισε λ ,θ , , Αβ νεία 5ερ'ἶΟη° ἶνω μυο ηχεγκοο ο­Ιἶη φτ οτ ο τ| ης| ρμη εμιστος Ο σηουρο ειναι Οτι Ο του ωροαστρη σοφια | ελαβε ῖην τυπική μόρφωση των λογίων της παλοοολο” .Υεταο εποχήο: οποοοαο­Ε· φολοοοφίοο οοτοοία› μαθημαοτ κά, αστρονομία, νομική και μουσικήό.

,

ΒΙιιττι, ΡΙεΗ1οι1,

από τις πηγές.

ίδιο τον Γεμιστό, ι

ί

σ. 1)

είναι πιθανή, δεν επιβεβαιώνεται όμως

Μία μόνο έμμεση αναφορά προέρχεται ο

από τον

οποίος λέει ότι κατέφευγε στον Κυδώνη για

ερμηνεία χωρίων του Πλάτωνος (βλ. Ε. Μοὶπὶετ, Βοεεειτὶοιπ, τ. Γί, σ. 467.18: ‹‹... ὥς και ὁ σοφός μοι Κυδώνης ένεδείξατο πεπυσμένῳ ποτὲ περὶ αύτου̃ ››). Γενικά για τους δασκάλους που πιθανόν να είχε ο Γεμιστός βλ. Ο. ννοοὀὶπουεε, Ρὶοὼοιπ, σ.

22

χ_ε_

Βλ. Σχολαρίου, Άπαντα, τ. Ιν, σ. 152­153 και 161.11­17. Τεκμηριωμένη αμφισβήτηση της μαρτυρίας του Σχολαρίου βλ. 5.

στον Θ. Νικολάου, Ο Ζωροάστρης, 6.

σ. 334­337.

Για την Παιδεία κατά την παλαιολόγεια περίοδο βλ. Ο. Ν.

Οοπετετιτὶοὶεἰεε, Ηὶἔἱπετ Εὀυοειιὶοο ὶτι Βχεοιπτὶιιπη Ισ Είπε Τὶιὶτιεειπιὶπ ειηὀ εετἰγ Γουττοεηὼ Οετιιιιτὶεε (12Οει­σει. 1310), 17

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΛ/ΟΣ

Το γεγονός ότι ο Μάρκος ο Ευγενικός ήταν μαθητής του Γεμιστού7 καθιστά προφανές το ότι ο Πλήθων επέ­ : στρεφε στην Κωνσταντινουπολη, οπου αρχισε να παρα­ δίδει μαθήματα φιλοσοφίας. Γύρω στο 1405 ο αυτοκρά­ τορας Μανουήλ Β” Παλαιολόγος έστειλε τον Γεμιστό στον Μυστρά, πιθανότατα επειδή κατηγορήθηκε για | ι 8 ι : παγανισμο και για αιρετικες διδασκαλιες. Στο Μυστρα, #

4

που αποτελούσε εκείνη την εποχή «ένα πνευματικό και

Η

πολιτικό κέντρο του αναγεννωμένου Ιἶ.λληνισμού››9, ο Ι : : Γεμιστος προσελκυσε μια αξιολογη ομαδα μαθητων και απόκτησε τη φήμη και το κύρος ενός σοφού δασκάλου και λογίου. Από τον κύκλο των μαθητών του θα αρκε­ στούμε να αναφέρουμε τα ονόματα του επισκόπου Νι­ ε | ΙΟ | καιας Βησσαριωνος , γνωστου λογιου και επιφανους εκπροσώπου της ενωτικής παράταξης, καθώς και του ι­

Ι

γ

'

1

εικιὸ διυὀὶοε

οἱ

στοριχού της Ἀλωσης Δαόνιχου Χαλχω̃ωνδύληΠ' Πα­

τΙπε

Λαθΰ, Κένερον Ερεύνης Βυζαντίου _ 5]. Αθήναι Ι996. 7. Ο Σίλβεστρος Συρόπουλος στην Ιστορία της συνόδου της Φλωρεντίας (σ. 284.25­2.6) αναφέρει: «ὥρισεν (δ βασιλευς) ουν

101)

1

κ

Ηὶετοτγ οί Ογρτιιε ΧΙ, Λευκωσία Ι? Ιἶιπεεὶἔιπετιπεῃι ετ Ιεε Ιειιτόε Ρεπ­ ­ Μετἔὶειθ, 1982 $οΡΙ11ει ὸειιπτ Γόροσιιε ὀεε ΡειΙέοΙο8ιιεε (1261­1453), [Εταιρεία Φίλων

Τεκιε

κ

ρ

Ξ

μόρφωση και τις αρετές, στο Μυστρά ως σύμβουλο του γιου του Για τη χρονολογία εγκατάστασης του Γεμιστού στο Μυστρά,

­

Ι

Ο. ΙΛΙοο‹:ΙΙποιιεε, ΡΙετΙιοη, σ. 28­30 και ΙΛΙ. ΒΙι1το, ΡΙετΙ1οο, σ.

.

2.

τδνἙφέσου, τον Νικαίας, τον σοφον Γεμιστόν, ὅς ποτε καὶ διδά­ σκαλος αύτοῖς έχρημάτισεν» ­ Βλ. επίσης την ακολουθία του

9.

Α, νειεὶθεν, Ιστορία, τ.

Βί, σ. 793

το του Μυστρά βλ. Π. ΖειΙ‹νίΙπ1τιοε, Ιαε ὀεεροτειι ἔτος εὶε Μοτιἐο,

Ιωάννη Ευγενικού για τον αδελφό του Μάρκο, έκδ. Ι.. Ροιὶι, ΒΕΒ Ω. (1927), σ. 213: «έν δὲ τοῖς τελεωτέροις τῶν έγκυκλίων καὶ φι­

τ. Λί και Βί.

λοσόφων μαθημάτων ό Γεμιστός Γεώργιος».

ειΙε ΤΙ1εοΙο,εςε, Ηυτηειιπὶετ

Στο αργυρόβουλλο του δεσπότη του Μυστρά Θεοδώρου με το οποίο δίνονται προνόμια στους γιους του Γεμιστού, αναφέρε­ ται ότι ο Γεμιστός πήγε στην Πελοπόννησο «ὀρισμῳ» του αυτο­ κράτορα Μανουήλ (Λάμπρος, ΠΠ, τ. Δί, 106). Ο Γεννάδιος Σχολάριος σε επιστολή του στη δέσποινα Θεοδώρα (Ἀπαντα, τ.

1923­112. Σύμφωνα με τον ΜοΙπΙετ

10.

8.

Για τον Βησσαρίωνα, βλ. Γ. Μ0Ι1ΙΘτ, Κει1εΙὶ11ειΙ Βοεεειτὶοο ιιοὀ δτειειιεοποιπιπ, 3 τ., Ρεὀοτὶοοτη (τ. Αί,

σ. 45) ο

Βησσαρίων έ­

μεινε στην Πελοπόννησο από το 11131 μέχρι το 11136. 11. Ο Κυριακός από την Αγκώνα συνάντησε το 1447 τον Χαλκοκονδύλη στην αυλή του δεσπότη του Μυστρά, «ως άριστο

Ι

4

μαθητή του Πλ·/γθωνα»_ Βλ, Ι), ΖειΙςντΙτ1ῃοε, Ι.ε ιἰεεροιειι ἔτεε ὀο Μοτέο, τ. Αί, σ. 236 και τ. Βί, σ. 314­15 ­ Ι­Ι. Ηιιοἔετ, Λογο­ τεχνία, Β 339 ·­ Ωστόσο, ο μαθητής του Πλήθωνος που ασπά­ / | | | | στηκε απολυτα τις παγανιστικες αποψεις του δασκαλου του η­

ΙΜ, σ. 153) αναφέρει ότι ο Γεμιστός εξορίστηκε στο Μυστρά. Βλ. και Λ. Βακαλόπουλος, Ιστορία, τ. Αί, σ. 172. Το πιθανότερο είναι | | | | | | οτι ο Μανουήλ θελοντας να αποτρεφει διαφαινομενες αντιδικιες προτίμησε να στείλει τον Γεμιστό, του οποίου αναγνώριζε τη

ταν

ο

Δημήτριος Ραούλ Καβάκης. Βλ. σχετικά, Α. ΚοΙΙετ, Τννο

Ι Ι

18

­ Γενικά για το δεσποτά­

'

ι

19

ο/οαοοινοε

:νοΜοιν εποε/ι ΦΗ

Ν

γους, που είχαν ως αποδέκτες τον αυτοκράτορα Μα­ και τον δεσπότη Θεόδωρο, ο Γεμιστός­θέλησε να καταθέσει τις απόψεις του για την π_ο_λιτ_ική που θα έ­ πρεπε να ακολουθηθεί ώστε να αποτραπεί η τουρκική

Ρα)ι)¥ηλα› ο Γειιιοτοιἔ Κοηματιοε οοιιβοολοἔ τον οεοττοτη

Θεοοωοοα οεοτεοοτοκοο "ίιοο τον Μανοο”ίι̃λ›ι· ενω τιμή­ θηχε και με οιαφοοα αξιώματα: τοο «ιτοοοτατον των

·

`

ττατοιων νόμων» χαι «ττοοοτατον τοο των Ελλήνων οι” καοτιἹοιοο»Ι1› καθως και τοο οοΥκ›ι”οτοιοο·Ι3 Η τταοαχω­ οηοη ειιταοεων Ύηε στον ιοιο τον Γειιιοτο χαι οτα παι° διά/ του δείχνει την εύνοια των δεσποτών του Μυστρά ποοἔ το προσωπο τοοω̨­ Με οοο οοιιβοολεοτικοοἔ λο”

κατάκτηση και να σωθεί η αυτοκρατορία. Το 1426/9.7 ο Ιωάννης Ηί Παλαιολόγος, κατά την επίσκεψή του στην Πελοπόννησο για το .Υάμο Έοο αδελφού του Κων­ ι

ι

Ιιειὶγ, Π. Βεοιεττὶιιε ΙὶιιιιΙ Κεινεὐςεε οιπ απο Νειιυτε οί ιΙτο Βιιο, ]ουτοειΙ οτ” ιὶπε ννετουτἔ ειιιὸ ΟουττειιιΙτΙ Ιιιετὶτιιιεε εο (1957), σ. 366­37ο. Επί­ Βχεειιπιὶιιε εὼοὶειτε ειιιὀ Ηιεὶτ τεοεριιοιπ

111

σης: ΡΙτΡι αρ· 10016·

Ι

ι

­

Ο Ι. Μοναχός, Μονωδία, ΡΟ 160, 817 Α­Β τα αυτά ανύπαρκτα θεωρεί 109­ΠΟ, σ. Γεμιστός, Μαμαλάκης, 12. Γρηγόριος

­

.

του μεταρρυθμιστού Πλήθωνος, ο οποίος αφ' ενός εισηγείτο την χοινοχ­ιημοσόνην και εξ άλλου εφρόντιζε να γίνη ο ίδιος φεου­ οάοχηοι»

αξιώματα­ Το οιγοοοο ειναι› οοαφωνα με μια ιιαοτνοια τον Ρτεοεεεοο Ρὶὶεὶἴο, ότι ο Γεμιστός είχε αναλάβει κάποια κρατική αρχή στο Δεσποτάτο: «οετ εηὶιτι ιειττι ειὀιτιοὸιιττι εεοεκ, εμιὶςμιε

Πιοἔιειι­οιιιτειτο ἔοτιι Πεεειο ιἰιιετῃ» (Αιοχειοοιτοι ο· ­ Ι). Ζειὶςγτὶπὶοοε, Εε ὸοεροτειτ ἔτεε ὀο Μοτόε, τ. Βι,

οημ· 1 σ. 131, σημ. ΧΧ=

γ

Πβλ· και Σ· Πεοεντιοηἐε Σχετικα με τη λειτοοονια της οοιαι° οούνηο οτο οεοποτατο τοο Μοοεωε θιριτιαἠ των εοιιηνειων και 2­

τῆἔ

οινἴαιλἠτοο ο Γεμιοτοε εχ Λα)ιεοαιιιον`ιαε»· 14· Λάμποοα ΠΠ= τ· Γρ σ· 331“333> τ· Δι ο· 104409 _ Ο Ν· Τωμαδόικης, ΘΗΕ., τ. ΙΟ, στ. 437, αναφερόμενος στην παραχὡ­

οηοη ειιταοεων Ύιι̃ἐ οτον Γειιιοτοε ειτιοτιμαινει «την αντινοιιιαν

ογ

16.

Για τη

σύνοδο Φερράρας­Φλωρεντίας βλ.

Οὶὶἰ, Η Σύνο­

δος της Φλωρεντίας, έκδοσις και μετάιρρασις γραφείου «Καλού Τύπου», Αθήναι 1962.. Τη σημαντικότερη και πιο αξιόπιστη πη­

(1990) ο· 141­3·

Ι3· Δούκας» ΙοτοΡια› εαο· Βονντὶα 2­13­23­9­1Ζι·Ιι «απο δε

Συρόπουλος, σ. 3111­17 ­ Βλ. και Ι. Μαμαλάκη, Γεμιστός, 103 και 12829 _ Ι. Μαμαχάκηο Η επίδραση) ο. 515­ 15.

1

3)·

τηἔ ποοοωποΎΡαιΡιαε)› Βοξ· Μελέται

σταντίνου, βρήκε την ευκαιρία να τον συμβουλευτεί πά­ νω στο φλέγον ζήτημα της ένωσης των Εκκλησιώνν. Ακόμα μια αποδειξη τοο ιώοοοἐ που ειχε αποκτήσει ο Γεμιστός αποτελεί και το γεγονός ότι συμπεριελήφθη στην αποστολή που καταρτίστηκε για τη συμμετοχή στη σύνοδο Φερράρας­Φλωρεντίαςιό. Στο περιθώριο της

ι

γή για τη σύνοδο αποτελεί το έργο του Σίλβεστρου Συρόπουλου. ­ Ο Ν. Τωμαδάκης, ΘΗΕ, τ. 10, στ. 437, θεωρεί ως έναν από τους λόγους της επιλογής του Γεμιστού τη λατινομόιθειά του. Για γνώση των λατινικών κάνει λόγο και ο Π. Πεὀεε, Βὶε Ηειιτὀεὼτὶίιετι, σ. 72. Ο Ο. Ἄιοοὀὶτοιιεε, Ρὶεὼοιι, σ. 9,0­2.1,

ι

πκποοινοε

Η ι

ο

διαλέ­ ξεις με θέμα τον ,Πλάτωνα και να συναναστραφεί τους πνευματικούς ανθρώπους της Φλωρεντίας, συντελώντας έτσι στο να γνωρίσουν οι Δυτικοί τον Πλάτωνα. Τα τελευταία χρόνια της ζωης του ο Πληθων τα πέ­ συνόδου ο Γεμιστός βρηκε την ευκαιρία να δώσει

τη ΐτυική οι­ ου­ του Δοοποτατοα οτα οοια τουλαχιοτου υαΐυώοιοτι υέχιοτ τη οιοαοκαλιαι τη ουΐΐοαφἠ και τη ουμβουλουτι­ κή του οοαοτηοιοτητα­ Στο οιαοτηυα αυτο πρέπει να Θ· υταχθτι και τι ου"ί`ίΡαιΡ”ίΙ ίτουλαχιοτου τι τελική) του κο· Ραοε παλι οτο Μυοτρα­ Απολαμβαυουταο

Η

ινοινιοιν Σπτε/ι ΦΗ

δος Μαλατέσταω̨ μετέφερε τα οστά του στο

Ρίμινι, στην

εκκλησίαιτου Αγίου Φραγκίσκου, όπου σώζεται μέχρι σημερα ο τάφος του".

Το ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΝΟΣ Το συγγραφικό έργο" του Γεωργίου Γεμιστού Πλη­ θωνος είναι κυρίως φιλοσοφικό και ρητορικό. Το σημα­ ντικότερο φιλοσοφικό έργο του είναι η «Νόμων συγγρα­ ιρἠ››“, που αποτελεί και το αντικείμενο της παρούσας έκδοσης. Αξιόλογο έργο, που έτυχε γενικότερης αποδο­

ρυφαίου έργου του, των «Νόμων».

Διατηροόσε αλληλογραφία με πολλούς συγχρόνους του: τον Φραγκίσκο Φίλελφο, τον Βησσαρίωνα, τον Θε­ όδωρθ Γαζἠ, τον Γεώργιο Σχολάριο, τ0ν Ιωάννη Ευγε­

Βλ­ Α­ Μομφερράτοει Σιγισμοΰνδοε Πανδόλφος Μαλατέ­ στας. Πόλεμος Ενετών και Τούρκων εν Πελοποννἠσω κατά τα

νικό και τον Μιχαήλ Αποστόληκ.

έτη

Ο Πλἠθων, πλήρης ημερών, πέθανε και ετάφη στο

Μυἶτρά

μἶ όλες

τις χριστιαΐιχές τιμές. Μονωδίε;

7­Ερος

τιμην του εγρυιιιιοιν ο μοναχοο Γοηκοοιοο καιει) Ιερωνυ” μθἐ ίΕρμώνυμ0ς) Χαριτώνυμοςω̃. Το 1465 ο Σιγισμοόν­

προβάλλει τα επιχειρήματα που αποδυναμώνουν την άποψη για τη λατινομόιθεια του Γεμιστοὐ. Βλ. επίσης, Ε. Μειεειὶ, Ρὶότἰποη, σ. 61­

17.

Βλ. ΡΕΡ, αρ. 3630.

18.Έκδ. Αὶεκεῃεὶτε,

σ. 375­386,

8Π·82Ο­

ι

αι

387­403

­

Ρθ

160, 805­811,

19­

1463514667 Αθήνα 1914· Βὶιιττι Ρὶεττιοο σ. 5­6. 9.0 ”

9.1

Ν

“

°

,°

,

,

Για την εργογραφια του Πληθωνος, με αναφορες

σε

,

ανεκ­

δοταίέργα και αυτόγραφες σημειώσεις σε χειρόγραφα, βλ. Π. Πεεἰεε, Πιο Ηειπὀεοὶπτὶἰιεη ιιιιὀ ὀειε νιίετὶι ὀεε ίἔεοτἔιοε θε­ ιωετοε (ΡΙετΙπου). (Ροτεουυοἔεῃ ιιιτ‹:Ι Ριιυὀε ιτι νεῃεαιἔ), Ελ­

ληνικά 33 (1981) 66­81 ­ Α. Π1ΙΙετ, ΤΙπε Αιιιοἔτερυε οί θεοτ­ ἔὶιιε Οετιιὶετιιε Ρἰειὶπου, δοτὶρτοτιιιπι ΙΟ (1956) 9­7­41 ­ 011. Αεττιιε, Μειτιυεοτὶιε Ρετὶεὶευε ὀε Οότιτὶετε Ρἰόιὶποῃ, δοτὶριο­ τὶιιπι 5 (1951) 114­116 ­ νιί. Βὶιιττι, Ρὶειιιοιτ, σ. 7­17 ­ Χ. Μπαλό­ γλου, Γεώργιος Πληθων ­ Γεμιστός επί των Πελοποννησιακών πραγμάτων, Αθηνα 9.002, σ. 43­74. 29/Εὶκδ. Ο. Αὶεκειιπἀτε, Ρὶέτυου, Ττειτο ὀε Εοὶε, ου εἰεε Ἑτειἔηπειπιε. Παρίσι 1858 (ανατ. Άμστερνταμ 1966) 13

Βεειιεὶὶ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

χής, είναι το ‹‹Περί αρετών››13. Το «Περὶ ων Ἀριστο­ τέλης προς Πλάτωνα διαφέρεται»“* συγγράφεται στη Φλωρεντία κατά παράκληση των λογίων της Φλωρε­ ντίας° αποτελεί το έναυσμα της διαμάχης πλατωνικών ­ αριστοτελικὡν. Προς τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαι­ ολόγο απευθύνεται το «Προς ήρωτημένα όίττα άπόκρισις››Ζ5. Ακολουθεί η απάντηση στον Γεώργιο Σχολάριρ «Πρὸς τὰς υπερ Ἀριστοτέλους Γεωργίου του̃

φαλαίωσις››27, «Μαγικὰ λόγια τῶν άπο του̃ Ζωροά­

Σχολαρίου άντιλήφεις››26. Στη φιλοσοφία του Ζωροά­ στρη αναφέρονται τρία σύντομα έργα του Πλήθωνος: «Ζωροαστρείων τε και πλατωνικῶν δογμάτων συγκε­

Γεωργίου Γεμιστου̃ Πλήθωνος, Περὶ άρετῶν. Πὸὶτὶοιτ οτἰτὶεμιε εινεο Ιοττοεἰιιοϋοο ττειεὶιιοιὶοο οτ οοοπιτιεοίειὶτε Ρειτ Β. Τειιτιὶπιιο ­ Κτειεὶςοτ [ΟΡΒΜΑ Ρὶιὶἰοεορὶτὶ Βγ2ετιίὶι1ὶ 9], Λθή­ ναι ­ Γεὶὀεο Ν. Υοτὶς Κὸἰο 1987. 2ε1.Έ.κδ. Β. Γειἔετἀε, Γε »Βε ὀὶίἰετετιτ11ε‹‹ ὸε Ρὶόὼοιτ ἄερτὲε ΓειιιτοἔτειρΒο ὸε Ιει Μειτοὶοοοε, Βχε. ±13(1973)912­43 25. Λίνου Μπενάκη, Γεωργίου Γεμιστου̃ Πλήθωνος, Προς ήρωτημένα ἄττα άπόκρισις (Γιὰ το άριστοτελικο αξίωμα της 23.

­

­

άντιφάσεως και γιὰ την σύνθετη φύση του̃ άνθρώπου). Πρώτη ἔκδοση με νεοελληνική μετάφραση καὶ Βίσαγωγή, Φιλοσοφία 4

­

Γ

Σ

­

Γεωργίου Γεμιστου̃ Πλή­ θωνος έξήγησις είς τὰ αὔτὰ λόγια››18 και «Βραχεῖά τις διασάφησις τῶν ἔν τοι̃ς λογίοις τούτοις άσαφεστέρως είρημένων››.29 Το φιλοσοφικό του έργο πρέπει να συ­ στρου Μάγων ἐξηγηθέντα

μπλήρωναν και σχόλια στην Εισαγωγή του Πορφυρίου, στις Κατηγορίες και τα Αναλυτικά του Λριστοτέληίο.

Στο ρητορικό του έργο, που αποτελείται από κείμενα πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού, μπορούν να ενταχθούν αρχικά οι δύο συμβουλευτικοί λόγοι που α­ πηύθυνε στον Λεσπότη Θεόδωρο και στον Λυτοκράτορα Μανουήλἶ καθώς και μια επιστολή στον ίδιο αυτοκρά­

262­268 ΚτειεΙ‹ετ, Μαγικὰ λόγια τῶν άπο του̃ ,Ζωροάστρου Μάγων. Γεωργίου Γεμιστου̃ Πλήθωνος ἐξήγησις είς τα αυτά λόγια. Οτειοὶεε ΟΒειΙιὶει1σιιοε. Βὀὶϋοο οτὶίὶιμιο εινεο ὶοίτοὀιιοτὶοο ττειὀιιοίὶοο ετ‹;ο1τιυ.τετιτε1το[ΟοτΡιιε Ρὶη̃ἰοεορὶτο­ τιιπι Μεὀὶὶ Αενὶ. Βυζαντινοί Φιλόσοφοι 7] Αθήναι, Παρίσι, 27. ΑΙοΧε.οοἰτο,

σ.

28. Β. Τειοτὶπιιιτ

Βρυξέλλες,

1995.

­

­ Κτεεὶςετ, ό.π., σ. 21­22. Λογοτεχνία, Λί 89 ­ Β. Βεὀι­εε,

29.Έ]κδ. Β. Τειπιίοτυη 90. Η.

εὼτὶἰίεο,

Ηιιοἔετ, σ.

ΠΙΘ Ηειιπὀ­

78­79.

δὼοὶειτὶὶ ρτο Αη̃ετοτεἰε οὶσὶεετὶοοεε [Βὶἰ:›Ι. ΤΘυΒ11ετὶειοει], Λει­

Συμβουλευτικός προς τὸν Λεσπότην Θεόδωρον περὶ της Πελοποννήσου (Λάμπρος ΠΠ, τ. Λί, σ. 113­195) και Βίς Μανουήλ Παλαιολόγον περὶ τῶν ἔν Πελοποννήσῳ πραγμάτων (Λάμπρος

φία

ΠΠ, τ. Γ',

(1974) 330­376. 26. Έκδ.

91.

Βςν. Μεὶτεεε, Οεοτἔὶὶ Οεττιὶετὶ Ρἰείὶιοοὶε, Οοοττει

1988.

221

σ. 2216­265).

Γ

25

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

τορα".Έ.γραφε επίσης μια «Προθεωρία» στον επιτάφιο που εκφώνησε ο Μανουήλ Παλαιολόγος στον αδελφό του Θεόδωροθ και δύο μονωδίες, μία στην αυτοκράτειρα Ελένη Δραγάση" και μία στη γυναίκα του Λεσπότηι Θεοδώρου Κλεόπη Μαλατέστα35. Έγραψε τέλος ένα «προσφωνημάτιον» στον Λεσπότη Δημήτριο Παλαιολό­ γο36.

του Πλήθωνος λειτούργησε και ένας μεγάλος αριθμός σημειώσεων και παρεκβολών σε έργα Ελλήνων ιστορι­ κών, οι οποίες αποτελούν και μια επιπλέον μαρτυρία της αρχαιογνωσίας του39.Ένα γεωγραφικό εγχειρίδιο με

ί

τίτλο «Διόρθωσις ένίων τῶν

λεγομένων»ί*Ο και μια αστρονομική πραγματείαί" μας δίνουν μια εντύπωση για τα επιστημονικά ενδιαφέροντα

0

_

Πέρα από τα παραπάνω αξίζει να αναφέρουμε τις θε­

1

Ιιειὶγ: Οειτὀὶτιειὶ Βεεεετὶοη ειηὀ Οιὶπετ βτοὶἕτέε: δεὶεοτεὸ Εε­ εεγε, Βτοοὶςἴὶεὶοὶ, νι.: νειτὶοτιιτη Βερτὶιπτε (ίἔοὶὶοοτεὸ δτιιὀὶεε

πραγμαῖειεα̨ που εχτος των άλλων δεί­ χνουν ότι 0 Γεμωτός στην πραλματωζόῖητα δεν αποφ­ νείται εντελώς τον Χριστιανισμό, αλλά επιδιώκει να συ­

Ολοβίαέςε του

νταῳιάξεί­ τί­ἔ φίλοσοφιχέἔ του ανΉ­λἠῷειἔ με Την Ορθόδθτ ξη χριστιανική διδασκαλία. Σημαντικότερες είναι η «Πρὸς τὸ ὀπὲρ του̃ Λατγνγχου̃ δό­Υμα­ως βγ_β)\ίΟν»379 χα­ θώς και οι απαντήσεις που δίνει στην κριτική που του α­ σκεί ο Βησσαρίων για τη αναίρεση του βιβλίου του Λρ­ ΎυρόπΟυ)\Ου38­ Επιχουριχά ση̨ς παραδόσεις μαθημάῖων '

32. Λάμπρος ΠΠ, τ. Γί, σ. 309­12. 33. Λάμπρος ΠΠ, τ. Γί, σ. 3­7 34. Λάμπρος ΠΠ, τ. Γί, σ. 9.66­9180. 33. Λάμπρος ΠΠ, τ. Δί, σ. 161­73. 36. Λάμπρος ΠΠ, τ. Δί, σ. 207­:11ο.

ΑΙεΧειτι:ὶτο, σ. 300­311. Μοιπίειεειοὶ, 38. «Προς Βησσαρίωνα Καρδινάλη», έκδ. Ρὶειοτιε, Βοεεετὶοτιε ε Ιει ρτοοεεεὶουε ὸεὶὶο δρὶτὶιο δειτιοιο: ιιτι ιεειο ὶιπεεἰὶιο ε ιιιπ ίεἰεο, ΒγΖειι1τὶ11ε δὼοὶειτε 111 Ἑὶετιειὶεεετιοε 37.

.

αό

ούκ όρθῶς ύπὁ Στράβωνος

8θΠθ87 485), 19959 σ­ 839859

7

_ «Πρὸς τὰς παρὰ του̃ Βωσαργωνος

άντιλήφεις ἐπὶ τοῖς κατὰ του̃ δπὲρ Λατίνων βιβλίου γραφεῖσιν υπ° αύτου̃ ἀντιρρητικοι̃ς», έκδ. ΑΙεΧειῃάτε, σ. 311­12. 39. Οι εκδεδομένες ιστορικές σημειώσεις του είναι: ‹‹ Ἐκ τῶν Δεοδὡρἶυ χοθ ­Πλἶυτάρυ̃ίου περὶ ἶῶν μετά τὴν ἐν Μαντωεία̨ ν. Μεὶτεεε, Οεοτἔϋ μαχθν ἦν κεφαλἦωίἐ διαληψιε». εκδ­ Οετυιειι Ρἱειὶποιπιε, Οριιεοιιἰει ότε Ηιετοτιει Πτἶιεοει Πὅὼἰ. Τουβ­ <ἔΕκ των Ἀππιανου ιστοριων περι των Πετιειτιε] Λειῷια 1989

­

κατὰ Συρίαν Μακεδονικών βασιλέων», έκδ. Κ. Βτοεὶετεεο, ΑΡ­ Ρὶειιαε Αιπιὶοὼὶὶςε (δγτὶειἱςε 1, 1­κμι, 339.). Τοκι ιιῃὀ Κοιτιτοοιπ­ τετ ιπεϋετ εὶιτειτι Αιπὶτειοἔ: ΡΙειΙ1οιτε ΕΧ2οτρί. Μόναχο 1991, σ. 33­68 ­ Ρ. ξίὶεὶιπ­Ρτεοἱςε, Πὶε ΟεεοΙ1ὶ‹:Ι1ιε ὀεε Γτϋἰπειτ Ιεἰειιτι 111 ε1τιετ δὼτὶίι ὸεε Οοοτἔὶοε Οεηπὶετοε Ρὶεὼοτι, ΒΖ 63 (1972), σ. 1­8.

±ιΟ.Έκδ. Α. Π1Πι­ετ, Α Οοοἔτερἰπὶοεἰ Ττεειϋεε δν Οεοτἔὶιιε Οειππὶειιιε ΡΙ‹­±τΙ1ο, Ιεὶε 17 (1937) 4111­1131.

Οοοτἔεε Οετιιὶειε Ρὶέὼοη. Μειτιιιεἰ εὶ” Αειτοτιοιτιὶο, έκδ. Α. Τ1}1οτι ­ Β. Μι­ιτοὶετ, ΟΠΑΒ ΙΧ, Ιοοιινειὶο­Ιει­Νευνε 1997. 41.

9.7

Νοικοαετππεκοο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

.

.

›

Ήωτίκἠ δύναμη έχει χαθεί­ Η μ­εΥά)ἕ'Π ανάπτυξη του μο­ πολεμλστέἔ· ναχλσμού σῖῳεί από Έο χράΐοἔ αξλόμαχουἔ | | | | | να γινε­ αποτελεσμα με μισθοφορικος, ειναι Ο στρατός

του Πλήθωνος. Τέλος, στο ευρύ συγγραφικό έργο του Πλήθωνος συγκαταλέγεται και το μουσικό έργο <‹Κεφά­ λογια

ἄττα λόγων

Ε

μουσγχῶν»­ιεγ

.

γ 4

Η γέννηση του Γεμιστού συμπίπτει χρονικά με την περίοδο κατά την οποία οι Οθωμανοί Τούρκοι περνούν για πρώτη φορά στην Ευρώπη, καταλαμβάνοντας την Καλλίπολη, γεγονός που τους παρέχει τη δυνατότητα να αποτελούν συνεχή απειλή για την ίδια την πρωτεύ­ ουσα. Είναι η περίοδος των εκατό τελευταίων χρόνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, κατά την οποία το πά­ λαι ποτέ κραταιό και ένδοξο Βυζάντιο δίνει τον αγώνα | Ι 43 κ της επιβιωσης . Η κυριαρχία του εχει περιορισθει στην Κωνσταντινούπολη, σε ορισμένες περιοχές της Θράκης, σε λίγα νησιά του Αιγαίου και σε ένα τμήμα της ΙΙελο­ ποννήσου. Η εδαφική συρρίκνωση συνοδεύεται από διά­ φορα συμπτώματα παρακμής και αποσύνθεσης. Η γστρα­ 42. Α1θΧεΠὼθ7

τίτλο «Σύντομη περί τινων μερών τη̃ς ρητορικη̃ς» από Τον Ο­ ΝΗΙΖ (Βγι̃θτοτθε Οτᾶθομ

νγ

544598) ως έργο του

Δ. Κ. Χατξημιχαήλ, Ματθαίος Καμαριὡτης,

σ.

Βχ

μια­43,

343. Γενικά για την Ιστορία αυτής της περιόδου βλ. Ο. Οειτο­ ἔοτελγ, Ιστορία, τ. Γί, σ. 9.31 κ.ε. ι­ Α. νειεὶΙ1εν, Ιστορία, σ. 772 κ.ε. ­ Β. Νὶοοὶ, Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου, σ. 395 κ.ε.

Δ8

|

|

|

|

ΤΟΟ

κ

Ι

γούν ένα εκρηκτικό κλίμα, την ίδια στιγμή που οι„προ­ σπάθειες των αυτοκρατόρων για ένωση των Εκκλησιών διχάζουν τον λαό σε δύο αντιμαχομενες παρατάξεις, κ

τους «ενωτικούς» και τους «ανθενωτικούς»ιιι.

που εκδίδεται

Πχἠθωνος δεν αποτελεί πόνημα του φγχοσόῷου του Μυστρά·

|

Οίξίθμαχθς Ενω η συνῖηρηση

κ

,

.Ενα εγχειρίδωρητορὰἠς

459465

|

ΓΥΟΈΕΡΟ

ντίου. Επίσης, ως συνέπεια της γενικότερης παρακμής, το κράτος έχει να αντιμετωπίσει σύνθετα κοινωνικά : | : προβληματα. Η υψηλη φορολογια των ασθενεστερων τα­ ξεων οξύνει την κοινωνική αδικία. Στην Κωνσταντινού­ πολη οι ιδεολογικές και πολιτικές αντιθέσεις δημιουρ­

κ

Ι

Ι

)\

απαιῖἐι μεγάλα κονδύλια και προκαλεί την οικονομική, κατα­ στροφή των κατοίκων. Η οικονομία παρουσιάζει εικόνα διάλυσης. Η απώλεια της ναυτικής δύναμης και η πα­ ραχώρηση προνομίων στις ιταλικές πόλεις, που οδήγη­ σαν στην παράλυση του εμπορίου, καθώς και η εξασθένι­ ση της μικρής αγροτικής ιδιοκτησίας, αποτελούν τους κύριους λόγους της οικονομικής αδυναμίας του Βυζα­

Τα!

Ο

ς

ιμι. Βλ. σχετικά, Γ. Ζώρας, Αι προ και μετά την Αλωσιν δια­ μορφωθείσαι ιδεολογικαί και πολιτικαί κατευθύνσεις, Αθήνα 1953 ­ Κ. Ἀμαντος, Σχέσεις Ελλήνων και Τούρκων από του Που αγ· μέχρι του 189,1, τ. Αί: Οι πόλεμοι των Τούρκων προς κατάληφιν των Ελληνιχών χωρώνε Αθήναι Ι955= σ· 98409 _ Δ· Ζαχυθηνός· Η άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως και η Τουρκοκρατία, Αθή­ 29

\

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

.

βυζαντινή παράδοση και τον θρησκευτικό σχολαστικισμό υπαίτιους για την κατάπτωση της αυτοκρατορίας. Οδη­ γείται σε μια αναπόφευκτη σύγκριση του ένδοξου παρελ­ θόντος με την πραγματικότητα που ζει. Πξιδανικεύει το παρελθόν" και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μόνη λύ­ ση είναι η επιστροφή στην αρχαιοελληνική αυθεντία. Έ­ χει πλήρη συναίσθηση του κινδύνου που απειλεί την αυ­ τοκρατορίαω̃, διακρίνεται όμως από αισιοδοξία για τη

Παράλληλα, όμως, η εποχή του Γεμιστού αποτελεί μια μεταβατική περίοδο ανάμεσα στα μεσαιωνικά και στα νεότερα χρόνια. Στη Δύση έχει αρχίσει να χαράζει η Αναγέννηση. Στη βυζαντινή Ανατολη η προσπάθεια για αντιμετώπιση της ζοφερής πραγματικότητας και οι­ κοδόμηση ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος εκφράζεται από μια πνευματική ακμή που συνήθως ονομάζεται ‹<παλαι­ ολόγεια ιανοιγέννηση››45. Είναι φυσικό η κατάσταση της αυτοκρατορίας να επι­ δρά καθοριστικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Γεμιστού46.Έ]χοντας μελετήσει την αρχαία ελληνική ιστορία και φιλοσοφία, φτάνει να θεωρεί τη συντηρητική

ναι 1954,

σ.

αο­33

­

Γ. Πόίςετ, ΡοΙ1ι1εε1τε υπό

ριζική μεταστροφή των πραγμάτων. Έχει υπόψη του πολλά ιστορικά παραδείγματα κατά τα οποία αντιμε­ τωπίστηκαν κρισιμότερες καταστάσεις". Ως πνευματι­ κός άνθρωπος που έχει συναίσθηση της αποστολής του στρατεύεται στο όραμα της αναγέννησης και αναζητεί

ἔειειιἔε Βιτο­

·

τερα οι πνευματικές αναζητήσεις του έχουν ως αφετηρία την προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στα πολιτικά, οικονομι­ , , , , κα και κοινωνικα προβληματα που ταλανιζουν την αυ­

Μ θτθὼθῃάθῃ Β7ΖθΠΖ° ]ΟΒΟ 3 (Ι95Δ1)° σ' 3­18° Βλ. πρόχειρα 8. Βιιτιεὶπιειυ, Η τελευταία βυζαντινή ανα­ γέννηση, μετ. Α. Καμπερίδης, εκδ. Δόμος, Αθήνα 1980 (επαν.

Πωῃἔω 45.

1991)

46. Βλ. σχετικά, Ι. Μαμαλάκη, Η επίδραση των συγχρόνων γεγονότων στις ιδέες του Γεμιστού, Ελληνικά, Παράρτημα αρ. 9, Αθήναι 1955 ­ Βέβαια, θα πρέπει να τονιστεί ότι επίδραση του Ισλάμ πάνω στις ιδέες του Πλήθωνος, όπως υποστηρίζει ο Μα­ μαλάκης, δεν μπορεί να τεκμηριωθεί και δεν υπάρχει. Το ίδιο ι­

σχύει και για τις απόψεις που θέλουν τον Πλήθωνα να προσπα­ θεί να συνταιριάξει χριστιανισμό και μωαμεθανισμό σε μια νέα θρησκεία με βάση την αρχαιοελληνική θρησκεία. Πρβλ. Μ. Μ. Αιτειειοε, Ρἰετἰτο ειπε] Ιεὶειπι, ΠΟΡ 4 (1948) 2.70­305. 30

εναγωνίως μια διέξοδο στο αδιέξοδο παρόν που βιώνουν | | 0, σύγχρονοι τομ Επομένως, οι ῳιλοσοφικες και γενικο­

47. Στους Νόμους (Α1ε|Χει11ὀ1ε,

σ.

32­34) διατυπώνει την ά­

ποινή ότι η αλήθεια μιας διδασκαλίας εξαρτάται από την αρχαι­

­

ότητά τηἐι 48. Στον κίνδυνο αυτό αναφέρεται εκτενέστατα σε όλους τους λόγους του. Βλ. ενδεικτικά: Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον, σ. ΠΑ­18 κε­ _ Εις Μανουήλ Παλαιολόγον, 1478­9 ­ Επιστολή προς Μανουήλ Παλαιολόγον, Λάμπρος, ΠΠ, τ. Γ, 3096­7. 49. Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον, σ. 115.20 κ.ε.

31

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

την οοτονα τοο Πλάτωνα στην στολή των τνοαννων των Συρακουσὡν, καθώς προσπαθεί να πείσει τον Διονύσιο

παιδεία μαρτυρεῖ»53. Με την ιδιότητα του «πολιτικού» άνδρα (όπως κατα­ νοούσε ο ίδιος, μέσα από την πλατωνικη φιλοσοφία, την έννοια του πολιτικού άνδρα) συμμετέχει ενεργώς, του­ λάχιστον σε ένα πρώτο στάδιο, στις συζητησειςκαι διερ­ γασίες για την ένωση των Εκκλησιών. Κατά τη συζη­ τηση με τον Ιωάννη Παλαιολόγο, ο διορατικός Γεμιστός φαίνεται να μην περιμένει σημαντικά οφέλη από τις διαπραγματεύσεις με τους Δυτικούς. Συμβούλευσε τον βασιλιά να μην δεχτεί να γίνει η σύνοδος στην Ιταλία, γιατί θα ζημιωμόταν η διαπραγματευτική ισχύς των ορ­

να οφοτομοσοτ τη οτοασχοτλίοτ τοοῇ· οτ οοο σομβοολοοτοτοί του λόγοι αποτελούν το χειροπιαστό αποτέλεσμα μιας

θοδόξων. Προέβλεῷε πολλές από τις δυσκολίες που θα ττρσέχιιττταν ται μαλιστα ττμόφτμτ την τιμσφητιχἠ φραση

τέταασ ττοσστταθααἐ­ Ανττμττωτττζα χαίρτα ζητήματα και προτείνει συγκεκριμένες λύσεις: αναδασμό της γης,

«ούκ άπελεύσεσθε είς σύνοδον, άλλ” είς κατάκρισιν››54. Κατα τη συμμετοχή τομ στη σύνοδο Φτμμαρασ­

εθνικη παραγωγη. Ορτάνωση τησ δτοτχησηἑ χατ τησ Φο·

Φλωρεντίας κατέδειξε με επιχειρηματα την πλαστογρα­ φία που είχαν κάνει οι Δυτικοί στο Σύμβολο της Πί­ στεως, καθώς απέδειξε ότι η προσθηκη του ἶὶἰὶοεμιε δεν υπηρχε κατά τη Ζέ οικουμενικη σύνοδοο. Εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι καθ” όλη τη διάρκεια της συ­ νόδου κράτησε σθεναρη και ανυποχώρητη στάση υπέρ των απόψεων της ανατολικής εκκλησίας, γεγονός που

τοκρατορία.

Με απώτερο

·

συ̃ιοπόι λοιπόν, «τθ Υένθἐ σωζαν»50› τπτ­

χεντρώθηυ̃ιε στην εφαρμ­0'Υη ενοσ εοροτσοοο μτταοροθμτς

οτιχθύ ττΡ0Υ9αμμ­ατσσ ττσο θα τττέφτσα όττωἐ πίστευα την αναΥέννηση τησ αοτοατοατοιατασ­ ,Κατα την παρα­. μονἠ τοο στον Μοστοά θέλησε να οφαομοσα στην πράξη τθ πολίτευμα «τησ ἐν ἄτηιοοστ Ψτλσσοφταἐννι μτμσομενοσ την αντίστοιχη προσπάθεια του Πλάτωνα. Στο έργο του

«Περὶ τῶν μετὰ την έν Μαντινεία μάχην» περιγράφει

ΡολοΎτα§ι εθνοτοττοίηση τον στοοττοομ· Ανοτφέοετοοι

τέ­

λσσι στην αναΥχη εθντκησ ομσαηέναασ κατ ττΡοτΡέΡα την

παροιμιὡδη πλέον άποψη: ἕῶλληνεσ­ἐσμὲν το Ύένσσι ὡν ηγεἶσθε χατ βασιλεύεττι ὡἐ Ξη τε φωνη κατ η τταταοσ _

ν

.

50. Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον, σ. 131.14. 51.

Βλ. στην έκδ. του Ε. Μειὶιεεε,

σ. 10.13 κ.ε.

52­ Βλ­ Σ­ Σττέντζαἐι Γ­ Γτμτστόσ _ Πληθων· Ο φτλοσοφοσ του Μυστρά. Οι οικονομικές, κοινωνικές και δημοσιονομικές του απόψεις, Αθηνα 19871. .

31

.

_

1

53.

Εις Μανουηλ Παλαιολόγον,

54. Συρόπουλος, 55.

σ. 3116­15.

σ.

147.14­15. ο

Συρόπουλος, σ. 316.29­30, 33ο.α6­3329.

33

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡ/4 ΦΠ

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

επέτρεψε στον [στοα­χό "ια σννόδονε Σίλβεσῳο Σνρό· 6 πουλο, να τον ονομάσει «τον πάντ” όίριστον Γεμιστόν>›5 .

Μάλιστα, μπορείνα διαπιστωθεί εύκολα ότι

ο

μάταιο των ενωτικών προσπαθειών, αποστασιοποιήθηκε \› | | απο τις εργασίες της συνόδου και αξιοποίησε το χρόνο

ι

Γεμιστός

αντέδρασε στο συμβιβαστικό πνεύμα που επεδείκνυαν ο

του στη Φλωρεντία προσεγγίζοντας τους πνευματικούς

κύκλους της Φλωρεντίας. Έγινε δεκτός στο περιβάλλον του Οοειωο ‹:1ιΜε‹11οι, προώθησε τις πλατωνικές σπου­

Ή

αοτοκοατοοαε και ο πατοιαοχηεεἶ Ποοτίμηοε. λοιπόν, όπωἐ ακα­βὡἐ Ο Δεσπόεηἐ Δημἡερεοἐ και Ο ΓεώΡΥιΘἐ Σχολάριος, να εγκαταλείψει την Ιταλία πριν από τοθτέ­

δές και συνέβαλε σημαντικά στις αναγεννητικές προ­

σπάθειες της Αύσης59. Από την εποχή αυτή έδωσε στον

εαυτό του το προσωνύμιο Πλήθων, για να ταιριάζει με το Πλάτωνύο. Είναι μεγάλη η εκτίμηση που έτρεφαν οι

λος των εργασιών της συνόδου, για να μην ποιρενρίοκε· ται στην υπογραφή της ένωσης58. Παρά τον ζήλο που επέδειξε, οταν αντιλήφθηκε το

ί

59. Για την επίδραση που άσκησε ο Πλήθων στη Δύση μιλάει και ο Ιερώνυμος Χαριτώνυμος στη Μονωδία του, ΡΟ 160, 807 Π ­ Βλ. Δ. Ζακυθηνός, Το πρόβλημα της ελληνικής συμβολής στην Αναγέννηση, Επιστημονική Επετηρίς Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών 5 (195εφ­55), 126­158 ­ Π. Πανταζάκου,

ι

56.

Συρόπουλος,

σ.

446.21

ἰ

Γεμιστός απαντώντας σε διε­ ρευνητική ερώτηση του πατριάρχη υπεραμύνθηκε τηἐ θεσηἐ 'εηἐ ορθόδοξης πλευράς, ενώ στη συνέχεια ακούγοντας~την ενδοτική διάθεση του αυτοκράτορα είπε: ἔοσους χρόνους οίδα τον βασι­ λέα, ούκ ήκουσά τι παρ' αύτου̃ χεῖρον ούπερ νυ̃ν εἴρηκεν» (Συ­ 57.

Συρόπουλος,

ρόπονλοἐε

Φ­

σ. 366­368: ο

368­14) Επίοηἐε είπε Υεα 'εη ονμφωνία τηε ενωαηἐι̃

Α

Η συμβολή του Πλήθωνος στην αναγέννηση του ευρωπαϊκού πνεύματος, Παρνασσός 39 (1997) 222­241

‹‹ήδ“ ήμέρα θάνατον η βιον φερει» (Συροπουλος, σ. 370.24).

460­124­5 _ Η όλη σνμμεεοχή τον Γεμιτ στού στις εργασίες της συνόδου, σε συνδυασμό με τη συγγραφή θεολογικών έργων και το ότι δεν απώλεσε ποτέ την ιδιότητα του χριστιανού (θάφτηκε με όλες τις χριστιανικές τιμές), μαἐ επι· τρέπουν να κάνουμε την εξής διαπίστωση, που θα αποτελέσει στο 58­

Σνοόπονλοἐε

ο­

μελλον ανακεἶμενο ειδνεἠἐ μελεεηἐ: Ο Πλἠθων δεν θέλησε να α° ντικαταστήσει τον χριστιανιομό με μια νέα παγανιοτναίι θρη· σκεία, αλλά θέλησε να συνταιριάξει τον ελληνισμό με τον χρι­ στιανισμό και πιο συγκεκριμένα την ορθοδοξία. 34

οί Ρὶεεὶτο

­

Ο. νλἴοοὀὶπουεο,

Ἄἴεετετῃ Ἑἑοοειὶεεειιτοε, Πρακτικά Ακαδημιας Αθηνων 55 (1980) 473­83 ­ Κ. Γεωργουληἔε Γεωρ­ γιος Γεμιστός ­ Πλήθων, Φιλόσοφος της ελληνικής και εσπε­ ριακής αναγεννήσεως, Ν. Εστία 55 (1953), σ. 744­754. 6Ο_ Ο Αιθχοῃὼθγ σ_ Χνὶϋ χ_ε_ _ Ε Μὥεη̨, ΡΙΘΗἹΟΠ7 σ_ 384­86

Τὶπε ὶιῃρειοι

Ν

­

οιπ Ητο

Ι. Μαμαλάκης, Γεμιστός,

σ.

174­75

­

Π. Ζειὶτχίὶπὶιτοε, Εε

εἰοεροτειτ θἔτοο οἰε Μοτέρ, τ. Βί, σ. 522, σημ. 2

ι

·

­ Ιδιαίτερα ενδια­

είναι το πώς αντιμετωπίζουν το προσωνύμιο αυτό οι α­ ντίπαλοι του Γεμιστού: Γεννάδιος Σχολάριος, Απαντα, τ. ΙΜ, χ6Ο_¿7­ο_8: «ἐδόξαμεν γὰρ αζ,­τὸν παρη̨̃σ­Εασθαι Γεμιστόν) φέρον

ἦλγ

μᾶλλον, ὡς αύτός φησι, Πλήθωνα, ...››

35

­

Ματθαίος Καμαριώ­

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

δυτικοί λόγιοι στο πρόσωπο του Πλήθωνος. Σύμφωνα με μαρτυρία του Μειτεὶὶὶο Ἐι̃οὶοο, ο Πλήθων έδωσε το ερέ­ θισμα στον Οοεὶττιο ὀὶ Μεὀὶοὶ να ιδρύσει πλατωνική α­ καδημία στη Φλωρεντίαῶ. Ασφαλώς, και το αναγεννη­ τικό ρεύμα που είχε αρχίσει να πνέει στη Φλωρεντία ά­

τα ίχνη του στην προσωπικότητα του Πλήθωνος. Έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι ο Γεμιστός πήγε στη Φλωρεντία χριστιανός και επέστρεψε εθνικόςω. φησε

Γράφοντας στη Φλωρεντία το έργο του «Περὶ ών Ἀριστοτέλης πρὸς Πλάτωνα διαφέρεται», ο Πλήθων γί­

ί

Ώ

ι

,

ειιι. κατά τυηοωνοε,

εεε.

ιιειωετ,

ε. Ζ.

Τεαπεζούνῖιοε χω Μιχαήλ Αποσεόλυε συμμετέ­ χουνι με τον ένα ἡ Έον άλλο τρόπο» σύ αυτη την αντιπα­ 110€

και τυἡθων,

έλληνικώτερον δήθεν, έκ Γεμιστου̃, την άρχην όνομασθηναι δε­ Μανουήλ Κορίνθιος, «Κατα του̃ πληθωνικου̃ δίδακται, ...›> συγγράμματος, οἶ› η άρχη: Τὸ ὑπὲρ Λατίνων βιβλίον τὸ ἐς

­

ρἀθῦσηῶι.

ίΙ%0ν>>:

­

Κ. Μαμώνη, Μανουήλ Κορίνθιος κατά Αατίνων και κατά Πλή­ θωνος, Πρακτικά Βί Τοπικού Συνεδρίου Κορινθιακών Βρευνών, Λουτράκι 25­9.7 Μαΐου 1984, Αθήναι 1986, σ. 116). 61. Αὶεκεοὀτε, σ. Χνὶὶ ­ Β. Ζειὶςχιὶιὶοοε, Εε ὀεεροτεὶ ἔτεο ὀε Μοτόο, τ. Βύ, σ. 32.7 ­ Είναι, ωστόσο, δύσκολο να υπάρξει ολο­

κληρωμένη αποτίμηση της προσφοράς του Πλήθωνος στην ιτα­ λική αναγέννηση και στη διάδοση των πλατωνικών σπουδών. Πέρα από τον θαυμασμό που προκάλεσε με τις διαλέξεις του,

μάλλον το έργο του δεν μελετήθηκε ιδιαίτερα. Βλ. Ο. λιλίοοὰ­ Ιτοιιεε, Ρὶειὶποιτ, σ. 217. 69.. Χ. Σολδάτου, Γεμιστός, σ. 2.9.8. 36

.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο Πλήθων με την επιστροφή α­ πό την Ιταλία είχε ολοκληρώσει μια μεγάλη ιδεολογική στροφή· Γη̨̃ αυτό αφιερώθηκε στη συγγραφή των «Νό­ παρουσιάσει Ολα με τους οποίους θέλησε μων» Π , , , υθ έ κλ

«ὥε τῇ του̃ Πλἀΐωνθἐ λ0Υίκευθεὶ€ Ζίιδη Φυχἶι̃ καὶ άντε, Γεμιστου̃ Πλήθωνα .ἑαυτὸν κεκληκώς» (Εεο Αἰὶειιὶιιε, Πε Οεοτἔὶὶε, στο: Γειβτὶοὶυε Θ. Ηειτάεε, Βὶδὶὶοιὶτεεει θτειοοει, τ. Χὶὶ, Αμβούργο 1801, ανατ. Ηὶὶὀεεὼειιτι 1966, σ. 85 ­ Πρβλ. και

ἡμᾶς

νεται η αφορμή να ξεσπάσει στην τελευταία της φάση η ανέκαθεν υποβόσκουσα στο Βυζάντιο αντιπαράθεση πλα­ τωνικών ­ αριστοτελικών. Ο Σχολάριος απαντά με τη συγγραφή δύο λόγων με τίτλο «κατὰ τῶν Πλήθωνος άποριῶν έπ” Ἀριστοτέλη››63, για να επανέλθει ο Πλήθων με το έργο του «Πρὸς τὰς Σχολαρίου ύπὲρ Ἀριστοτέ­ λους άντιλήῷεις». Βησσαρίων, Θεόδωρος Γαζής, Γεώρ­

ρεπεἶ μιστωἶο 'του προγραμμα­ να τονιστεύ Οτι και η στροφη του προς τον Ελληνισμο ηρ μ νο,

Α

Έ,

μ

ρρ

Σχολαρίου Απαντα, τ. Ἑν, σ. 1­116. Τατάκης, Πλατωνισμός και Αριστοτελισμός στο Βυζά­ ντιο, στο έργο του: Θέματα χριστιανικής και βυζαντινής θεολο­ γίας, Αθήναι 1952, σ. 147 κ.ε. Του ιδίου, Φιλοσοφία, σ. 261 κ.ε. Μοιιίεεειτιὶ, ίἔοοτἔε οί Ττεἰσὶποτιὀ, σ. 9.01 κ.ε. ­ Ο. Κειτει­ ·­ Πιειτοὶὶε, Ρὶεὼοο ειιτεἰ Βὼοὶετὶοε οτι Ατὶείοιὶε, στον τόμο: 63.

όει. Β.

­

Κειτοτὶτιει Ιετοεὶὶοὶςοοοιι (θὰ), Βγπειτιιὶτιε Ρδὶὶοεορὶτγ ειτὀ ὶιε Αοοὶεοί Βοιιτοεε, Οξφόρδη 2001, σ. 153­182. 37

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

και η

σταδιακήΜαπγογμμάκρυνσηγΨ από

κ

τηνγθρθοδοξία μπο­

μία αναγεννητική προσπά­ θεια που είχε ως στόχοωτη,σ,ω̨,τηρία του Γένους. Και α­ σφαλώς, ο Πλήθων με το θαυμασμό του για το αρχαίο ρούν να εξηγηθούν μόνο ως

ελληνικό πνεύμα και την πίστη του στην αναγεννητική δύναμη του Ελληνισμού σηματοδότησε τη δημιουργία ελληνικής εθνικης συνείδησης και το πρώτο ουσιαστικό φα̨υέρωμα του νέου Ελληνισμού, Ο Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων, λόγω και της απο­

γ

·

`

σκίρτησής του από την ορθοδοξία, έγινε «σημείον αντι­ λεγόμενον». Απέκτησε θαυμαστές και ορκισμένους αντι­ πάλους. Και μόνο αυτό, βέβαια, αποδεικνύει το μέγεθος της προσωπικότητάς του, που μπορεί να μην πέτυχε με

Ἑλλάς»65. Ανάλογοι είναι και οι χαρακτηρισμοί που τ

405. Ο Βησσαρίων σε άλλη επιστολή επίγραμμα: «Πολλούς μὲν φυ̃σεν το ακόλουθο του παραθέτει άνέρας θεοειδέαςἙλλάς, / προύχοντας σοφίῃ, τῇ τε ἄλλη άρετῇ, 65.

Βλ. Αὶεκειιτὀτε,

σ.

'

38

Χαριτώνυμος, καθώς συγκρίνουν τον Πλήθὡνα /με τον Δίκαιο Αριστείδη, τον Σόλωνα, τον Αυκούργο και άλ­ λους αρχαίους νομοθέτες, ενώ τον τοποθετούν σε ανώτε­ ρη θέση από όλους τους συγχρόνους τουόό. Στην αντίπερα όχθη, σπουδαιότερος ιδεολογικός α­ ντίπαλος του Πλήθωνος ήταν ο Γεώργιος Σχολάριος, ο μετέπειτα Γεννάδιος, πρώτος μετά την Αλωση οικουμε­ νικός πατριάρχης. Όσο ζούσε ο Πλήθων ο ,Σχολάριος αρκέσθηκε, αν εξαιρέσουμε τη φιλοσοφική αντιπαράθεση, σε κάποιες αόριστες αναφορές στους «πολυθεϊστές» και στον κίνδυνο που απορρέει από τα κείμενά τους67. Το γεγονός ότι ο Γεμιστός δεν είχε δημοσιεύσει τους «Νό­ μους» δεν επέτρεπε στον Σχολάριο να ασκήσει ελεύθερα

το ουτοπικό του πρόγραμμα την αναγέννηση της αυτο­ κρατορίας, μπόρεσε όμως να προσφέρει στον Ελληνισμό στοιχεία απαραίτητα για την επιβίωσή του κατά τα δύ­

σκολα χρόνια της σκλαβιάς. Ο Βησσαρίων, σε επιστολή του στους γιους του Γεμιστού, θεωρεί τον Πλήθωνα τον σπουδαιότερο Έλληνα φιλόσοφο μετά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη: «Μετα Πλάτωνα (έξῃρήσθω δὲ λόγου Αριστοτέλους) σοφώτερον (του̃ Γεμιστου̃) ούκ ἔφυσεν η

|

2

χρησιμοποιούν ο Γρηγοριος Μονάχος και ο Ερμωνυμος

4

ι

την κριτική του. Μετά τον θάνατο του Πλήθωνος, όταν έλαβε πλήρη γνώση του κειμένου των «Νόμων», συγκε­ ντρώνει την οργή και την απέχθειά του για τον «ελληνι­ σμό» του φιλοσόφου του Μυστρά σε τρία έργα: στην επι­

τη Θεοδώρα σύζυγο του δεσπότη του ένα λόγο που απευθύνεται στον Έξαρχο

«στολή του προς

Μυστράω, σε

`

ι

/ άλλα Γεμιστός,

ὕσον Φαέθων άστρων παραλλάσσει, τῶν ἄλλων άμφότερον κρατέει» (Αἰεκειοὀτε, σ. 407). όό.

Ρ(} 160, 8084309,

816­818.

67. Βλ. ενδεικτικά, Σχολαρίου Απαντα, τ. 68.

Σχολαρίου Απαντα, τ.

Ιν, σ. 151­155. 39

Ιν,

σ.

Ιιμί.

/

τόσον

ι

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

μια απολογητική συγγραφή με τίτλο «Πῳὶ του̃ ἑνὸἐ ἐν Τιϋίάδί Θεοῦ “ἡμῶν Χαλ πάνῖων Τῶν όντων δημιουργου̃, καὶ κατα άθέων ήτοι αύτοματιστῶν και κατὰ πολυθέων»7ο. Αποκορύφωμα της δράσης του

Ιωσήφ69

και

σε

Πλἠθωνοἐ ήταν» Φυσικά» Ὁ χαύση το κείμενο των «Νόμων». περιείχε που χειρογράφου του Ο μαθητής του Γενναδίου και επιφανής δάσκαλος στην Κωνσι̃αντινούπολη τόσο πριν όσο και μετά την Άλωση

Σχθλαρίθν κατά

Έθυ

Ματθαίθἐ Καμαρίώτηἐ Υράφεϋ δύο μαχροσχελείἐ λότ γους με τους οποίους ανασκευάζει τις «Περί ειμαρμέ­ νης» απόψεις του Πλήθωνοςῃ. Το «Περί ειμαρμένης», που αποτελεί τμήμα των Νόμων (Βιβλ. Βί, κεφ. στί), το είχε αφήσει να διαρρεύσει ο Πλήθων για να σφυγμομε­ τρήσει τις αντιδράσεις. Στο φιλοσοφικό επίπεδο αναιρεί το «Πῳί είμαΡμέν“Πἐ» και

Ο

Θεόδωροἐ Γαζἠἐπ­ Τέλοἐε

.

Σχολαρίου Ἀπαντα, τ. Ϊν, σ. 155­172. 70. Σχολαρίου Άπαντα, τ. Ιν, ο. Ι72­189. 71.Έκδ. ΗΒ. Ἑἰεὶιτιειτ, Μοττὶπειεὶ Οειιηειτὶοιειε, Οτειτὶοοεε Π. ΙΠ ΡΙΘἙΪΙΟΠΘΙΙΙ ὁθ ΕΘἘΟ. 1­Πἔὀωι̃ῖ ΒΘἘΉΟΤΠΙΠ 1721­ Ο κοινόἐ Ξ·

ο μαθητής του

Καμαριώτη Μανουήλ Κορίνθιος γράφει

έναν αντιρρητικό λόγο με τον οποίο ανασκευάζει την α­ ναίρεση του φιλολατινικού έργου του Αργυρόπουλου από

τον Πλήθωναῃ.

|

|

7

2

Ωστόσο, παρα την ενταση της αντιπαράθεσης, τοσο ο Σχολάριος όσο και ο Καμαριώτης αναγνωρίζουν τη μόρφωση, τα χαρίσματα και το εύρος της προσωπικότη­

τας του Γεμιστού. Ο Σχολάριος τόσο

σε

επιστολή του

προς τον Μάρκο τον Ευγενικό, με την οποία ζητούσε την κρίση Έου εργα τους λόγους που Είχε ­Υράῷεγ ως απά­

ντηση στις πλατωνικές θέσεις του Πλήθωνος, όσο και στο έργο τοο «Προς Πλήθωνα ἐπὶ τη προς το υπερ Λα­ τίνων βιβλίον αύτου̃ άπαντήσει» αναγνωρίζει τη ρητο­ ρική δεινότητα και το ήθος του αντιπάλου του", ενώ ο Καμαριώτης σε επιστολή του στον μαθητή του Πλήθω­ νος Δημήτριο Ραούλ Καβάκη επαινεί με τα καλύτερα

69.

πίλογος των δύο λόγων εκδόθηκε από τον 011. Αεἰτυο, ιο ἶὶο ὶοόὀὶτε ὀιι Οοηττει Ρἰειἰτοτιεπι ὀε Μειτὼὶειι Οειττιειτὶοτεε, δοτιρτοτὶυτο 9 (1955), 9.46­69. ­ Για τον Ματθαίο Καμαριώτή Βλ. τώρα Δ.Κ. Χατζημιχαήλ, Ματθαίος Καμαριώτης. Συμβολή στη μελέτη του βίου, του έργου χου ΈΠΩ Θπθχἠἐ του, Βιδακῖορλχἠ διατριβή, Θεσσαλονίκη 1009.. 79.. Θεόδωρος Γαζής, Περί εκουσίου και ακουσίου, έκδ. Ε.

40

ί

Μοὶπὶετ, Βεεεετὶοτι, τ. ΠΙ, σ. 239­146. 73. Βλ. σχετικά Κ. Μαμώνη, Ορθόδοξη αντιρρητική κατά Πλήθωνος, Πρακτικά του πνευματικού συμποσίου «Από την φωτεινή κληρονομιά του Μυστρά στην Τουρκοκρατία» (Σπάρτη ­Μοστράς 27­19 Μαΐου 1988)) Αθήναι 19897 σ. ο_ο9­2211 ­ Της

ιδίας, Μανουήλ Κορίθιος κατά Λατίνων και κατά Πλήθωνος (Παρουσίαση δύο ανεκδότων λόγων του), Πρακτικά Β! Τοπικού Συνεδρίου Κορινθιακών Ερευνών (Λουτράκι 15­27 Μαΐου 1984), Αθήναι 198ό, 9.09­119. 711_Σχο)„αρἰοο> Άπαντα,

­ι;_

Ινη̨ 41

σ_

118

και

119.

ί

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

περιοχη είχε τη φημη του μάγουτὀ. Ο Παπαδιαμάντης, επίσης, παραθέτει και ένα χρονικό με τίτλο «Διηγησις λίαν ῷυχωφελης δια τας μαγγανείας οπου̃ έμεθοδεύθη ο

λόγια το «Περί αρετὡν››75.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙ Λ

Ο ΠΛΗΘΩΝ ΣΤΗ

κατάραττος Σαταν διὰ μέσου του̃ γόητος Γεμιστου̃>›77. Π εφημερίδα «Ακρόπολις», με σημείωμα της 18ης Απριλί­

Σομττληοωματοαη ολοκληρώνοντας την τταοοοσταση τησ μοοφησ τον Πληθωνοσι αξτζστ να οοομτ την ττττοοα_ ση σοο ασκησσν αοτοσ ο «ττοώτοο νσοέλληνα寪 στη ντο­

ου 1884, που γνωστοποιούσε την έναρξη δημοσίευσης

τληηνταη λοΎοτσΧντα­ Ετνατ φοστχο η "ίοητσία τησ μοο”

των λοΎοτσΧνών μασι οτ οττοτοτ οίοαν στο ττοοσωπο τον το τ­ οανοτο σύμβολο τοο αναΐσννώμσνοο σλληνοτοο πνεύμα­ τοσ· Ο Αλέξανοοοσ Πατταοταμαντησ στη «Γοφτοττοολα» παρουσιάζει τον Πληθωνα ως ένα «σοφὡτατο και πολυ­

όστις λαμβάνει μορφην εἴδους Φάουστ››78. Δεν παραλεί­ πει όμως ο Παπαδιαμάντης να αναγνωρίσει τις αρετές και την προσφορά του φιλοσόφου του Μυστρά. Δέχεται ότι ο Πληθων είχε «συνείδησιν του̃ έθνισμου̃, και η καρ­ δία του έφλέγετο οπο φιλοπατρίας». Τέλος, για το με­ ταρρυθμτσττκό του πρόγραμμα Ύράφετ όττ «ἄν ἦτο δυνα­

μαθέστατο» λο”Υτο› στον ομως αστόχησε θέλοντας να ε­ πανιδρύσει την αρχαία θρησκεία. Κατοικούσε στο «πλη­

χαταστρΟφἠν„79_

θώνττον αντοονηι το οποίο είχε ττοοσαομοσττ σττσ αοχαο ες ελληνικές παραδόσεις και στο οποίο τελούσε μυστήρια

Ο Κωστης Παλαμάς στον έκτο λόγο του «Δωδεκά­ λοτου του Γύφτου» ζωνταντύετ τη σκηνή της ,ωώσης

κατα μίμηση των αολίατων μνστηοτων· Σε ολη τη

των «Νόμων» του Πληθωνος. Γύρω από τη φωτιά ερί­ ζουν οι φωνές των χριστιανών και των «πολόθεων». Ο

φησ τον να μην αφησα ανεπηρέαστη την τοατσθηστα

Ύοοω

.

75. Ε.

Εεἔτεηὀ, Οσοι­ι:ὶ1Χ Εοτττοε ίἔτοσῳιεε

οὶο

ἶιἰεὶίο,

Ρτειῃςοὶε

Παρίσι 1892, σ. 912: «έγω δέ σοι χάριν οἶδα της ὡφελείας, το περὶ άρετας άνεγνωκὼς του̃ σοφου̃ Γεμιστου̃ σύγ­ γραμμα, μικρου̃ καὶ αὐτὸν έφανταξόμην τον ἄνδρα ὁρᾶν, καί με πόθος είσηει καὶ έπ' άληθείας τδν ἄνδρα θεάσασθαι, και ζῶσαν ὡσπερεὶ καὶ ἔμψυχον έν αὐτῷ την άρετην κατιδεῖν».

49­

της Γυφτοπούλας, μεταξυ άλλων αναφέρει: «Σπουδαῖον πρόσωπον θέλει διαδραματίσει έν αὔτῇ ο πολυς Πληθων,

τδν να έκτελεσθῇ, ηθελε προλάβει ίσως την πεπρωμένην

7ό. Βλ. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Απαντα, τ. Αί,

έκδοση

ΝΔ. Τριανταφυλλόπουλος,

κριτικη

εκδόσεις Δόμος, Αθηνα 1981,

επαν. 1997, σ. ±ιό7 κ.ε. Επίσης: σ. 619 κ.ε. 77. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ό.π., σ. 637 κ.ε. 78. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ό.π., σ. 663, υποσ. 79. Αλέξανδρος

Παπαδιαμάντης, ό.π., Α3

σ.

1.

4697­8 και 18­19

Π/ιειοανοε

Νοα,οΝΣτΓτΡΑ ΦΗ,

η ελεύθερη συνείδηση του ποιητή ­ απευθύνε­ ται στον πατριάρχη Γεννάδιο: «Ἀναβε φωτιές, καλόγε­ ρε, / καψει καθρε στα χαμένα καιἐ' ί απύ τη αταχκιι̃ τηἐ Φωααἐ σον / ΤΠΩ Ιδέαἐ 0 Χρνσαϊῖόἐ αἐ Φΐερυὕγες του

πευε να συνθέσει τραγωδία με τον τίτλο «Πλήθων», από την οποία οπαρχα μόνο ο προ)„ογοο8Ζ_ Σ(·νοορα_ το

Γύφτος

­

ί

τεντώνει πιο πλατιές / προς τα ύψη, προς το ιρωῷα κια να καταλήξει: «Θάρθη μέρα, και θα δώσετε τα χέρια Φαρ / Εθνικοί και Γαλιλαίοι ανοιχτομάτες, / ποτισμένοι το βοτάνι της ζωής››8ο. Το πνεύμα του Γεμιστού δεν θα μπορούσε να αφήσει ανέγγικτο χατ τον Καζαντζάκη. Όταν ο τελευταίος επι­

·

,

ποιητικό έργο του Σικελιανού εμπνέεται από τον φιλο­ σοφικό λόγο του Γεμιστού: παρατηρούμε τις ίδιες πολυ­ θεϊστικές τάσεις83. Μάλιστα, όπως ο Γεμιστός, έτσι και ο Σικελιανός θέλησε, με κινητήριο μοχλό την ελληνολα­ τρία, να ενώσει τον χριστιανισμό με τον ελληνισμό. Η ποίησή του μας βοηθά να δούμε την περίπτωση του Γε­ μιστού όχι ως επάνοδο στην ειδωλολατρία, αλλά ως προσπάθεια σύνθεσης του χριστιανισμού και του ελληνι­ σμού, ειδικότερα του πλατωνισμούω.

σκέφθηκε τον Μυστρά, ένοιωσε ζωντανή την παρουσία του «προφήτη της Νέας Ελλάδας», όπως τον ονομάζει,

Δ

81. Ἀιγγελος Σικελιανός, Λυρικός Βίος, τ.

και είδε να σμίγει μέσα του <<ο Απόλλωνας με το Χρι­ στό σε μια σύνθεση νέα, αγνή και φωτεινή, γεμάτη ελ­ ληνικἠ σοφία και χάρη»8ι Ο ποιητής όμως που παρουσιάζει αξιοσημείωῖες 0_ ο Ἀ`ίΎελος Σικελιανός, μοιότητεἐ με τον Πλήθωνα είναι | Β λ | | Τ Οσο ”ΥΟηΈεὶ)Τ'ηχΕ Ξ φιχων Ξθρῖων Οί Ο αναβιωῖης των

Β, εκδόσεις 'Ικα­

ροα Αθήνα 1975, σ­ Ι43·44: Από Τον πρόλιηο τον «Πλἠθωνα»­ 83. Ο Σικελιανός, όταν απευθύνει τη δελφική έκκληση του 1930, επικαλείται τον Πλάτωνα και τον Πλωτίνο ως θεούς και

::ῖΞ)ἶΞῖι̃¬

ἶἕἶζζῖῖἕἶἑἕἔἔῖρ1:40Σρῖ3<;ιλ;:λ01;>Β Θ:

#

κ

|

πό το πρόσωπο του 'φιλοσόφου του Μυστροθ

,

ωσῖε σκ0_

80­ Βλ­ σχεακόα Θεθδόσιοἐ Πνλαρινόα Ο Γεώρκιθἐ Γεμισκόἐ

Πλήθων στον «Δωδεκάλογο του Γύφτου» του Κωστή Παλαμά,

ανακοίνωση στο Διεθνές Σννέδικο Ύια τον Πλἡθωνα ‹ΜυσΈρά€ 16­19 Ιουνίου 1001). Βλ. Πρακτικά συνεδρίου 1001, σ. 385­394. 81­

Ν­

Καζανΐζάκηα Ταειδεύθνταἐε Αθήνα

19617 σ­ 9­85­9­92

·

Βλ­ και Κωναταντίνθἐ Ρ'ι1ΥόπΟν)×Ο€ι Αναιρθρα Νίκου Καζα­ ντζάκη στον Πλήθωνα, Πρακτικά συνεδρίου 1001, σ. 395­403.

44

Ἡ

`

Βλ. επίσης, Λυρικός Βίος, ό.π., τ. Γί, σ. 145. 84. Βλ. Ἀγγελος Σικελιανός, Πεζός Λόγος, ό.π., τ. Εἶ, σ. 78: «... ένας ἄνθρωπος, με τὰ όπλα βέβαια και τα μέσα του̃ καιροῦ του, ἀλλὰ ποτισμένος δλος άπδ την αρχαία ήγετικη πνευμα­

Πλήθων Γεμιστός, ύῷώνεται ὁλομόναχος γιὰ να χαράξει στὸ παρακμασμένο κι ἑτοιμόρροπο Βυζάντιο ένα νέο δρόμο ριζικῆς του άναχώνευσης, ἑλλαδικδ συγχρόνως όσο και

τικη παράδοση,

ὁ

καθολικό» ­ Βλ. Χ. Σολδάτου, Γεμιστός, σ. 139 ­ Γ. Κακούρου­ Χρόνη, Απηχήσεις στο έργο Νεοελλήνων λογοτεχνών από τη ζωή τοο Μοοτρα, Πελοποννηοιαπαη̨ παραρτημα 16 (1990), ο_ 45

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

:νοΜΩΝΣπτΡ/ι Φο

Η «ΝΟΜΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗ» ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΝΟΣ

Ηθική σύμφωνα με τον Ζωροάστρη και τον Πλάτωνα τους παραπάνω φιλοσόφους και τους Στωικούς γ) Στοι­ χεία πολιτικής φιλοσοφίας με βάση την άριστη πολιτεία του Πλάτωνα και το σπαρτιατικό πολίτευμα δ) Τελετές προς τους θεούς ε) Φυσική σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και στ) Σύντομες αναφορές σε αρχές Λογικής, στην ελ­ χηνγχἠ μυθολογία και σε θέματα υγείααεογ Η όλη συ­Υ­

Το έργο τον Πλήθωνοἐ «Νόμων Σωίΐρομρίι̃» οεν οω“ ζετοο παρά μονο αποοποεομοοεοεοε· Ο Ποοερεοερχηε Γεν· νάδιος Σχολάριος, με τη βοήθεια τηἐ πρηχίπεοοοεε Θεο­ δώραἐε Τηἐ σοζοΎοο τον εελενεοείοο Δεοποεη τον Μν­ στρά Δημητρίου Παλαιολόγου, έλαβε και παρέδωσε στις

φλόγες το χειρόγραφο των ‹‹Νόμων»85.

Σώζεΐοο ομωἐ ο πίνοοωεἐ περεεχομενων τον ερΎον› καθὡς και ο πρόλογος, στον οποίο ο Πλήθων προσφέρει

γραφή αποτελείται από τρία βιβλία, τα οποία είχαν συ­ νολικά εκατόν ένα κεφάλαια. Σήμερα σώζονται μόνο δε­ χαπέντε χεφάλαγα

περεεχομενο τον ερ`ίον τον· Σύμφωνα με τον πρόλοἴο οωεο¬ το ερΎο περεελάμβοενε: αλ Θεολομα σύμφωνα με

Στο πρώτο κεφάλαιο87 ο Γεμιστός θέτει το στόχο της συγγραφής του που είναι η δημιουργία της άριστης πο­ λιτείας, μέσω της οποίας οι άνθρωποι μπορούν να πετύ­

Η­5444 _ Επίσηεω Σοφοκλής Δημηερακόποολοἐω Ο Πλἠθων στην ελληνική Λογοτεχνία, Πρακτικά συνεδρίου 9.009., σ. 3ό3­

κουν όλοι με τον ίδιο τρόπο την ευδαιμονία. Ούτε την α­ ρεῖἠ την ανΐιχαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο­ Στο ερώ­

σονοπεοεά ­κονεοενεμημενο σε έξι θεματεκέἐ χοοεηΥορίε§­ “εο

χουν την ευδαιμονία. Διαπιστὡνει όμως ότι δεν επιδιώ­

ἔξαρχον

ι οι ανθρωποι ι ι τημα ποιους πρεπει να ακολουθουν για να πετύχουν τον αρετή και την ευδαιμονία, απορρίπτει τουἐ σοφιστές και τους ποιητές, ενώ εγκρίνει τους νομοθέτες

Ἱωσηφ περὶ του̃ βιβλίου του̃ Γεμιστου̃ καὶ κατά της ελληνικης π0),υΘεῖας›› (Ιν 155­172) και «Περὶ του̃ ἑνὸς ἐν Τριόιδι Θεοῦ καὶ

και Τους φελοσόθἶουςὥ· Προτίθεταε λοϊπόν να αχολμμθίἴ σει τη διδασκαλια μεγαλων νομοθετων και φιλοσοφων,

383 85·

,Τους λογδυς της

ἕχοἐαφἕςἑἶξσι̃ἶἔῖ

καἶης

«ἰἶθομωναἶα εξηθΐει

ἔἱἶῖἕἐἶ ΞΕ:τἶ]σΕ:)ῖ] ΞΞΖ

ξ ξἔἶςβζο

κατὰ άθέων ήτοι κατά αύτοματιστῶν και κατα πολυθέων»

(Ιν

172.­Ιβο) ­ Ασφαλώς η ενέργεια του Σχολαρίου πρέπει να κριθεί με βάση τις συνθήκες της εποχής και όχι με τις σημερινές αντι­ λήφεις. Επισημαίνω απλώς ότι στους Νόμους του ο Γεμιστός (σ. 11ο) προβλέπει τον διά πυράς θάνατο σε όποιον διδάσκει αντίθε­ τα από τις δικές του διδασκαλίες!

46

στους οποίους βρίσκονται επικεφαλής 0 Ζωροάστρης οι­

87­

Νόμων ον”ΥΤραεΡ”θ› Νόμων ονΐΐραφθ

88·

Νόμων ονΐΐραφθ

86·

ο· 9­­Ψ σ· 16 εεε·

ο· 9­6

χε· 47

ινοινο/ν ΣΝΤΡΑ ΦΗ

ΠΑΗΘΩΝΟΣ

Πυθαγόρας με τον Πλάτωνα από τους ίΕλληνες89. Επειδή αυτοί εξέφρασαν τις άριστες γνώμες, ο Πλήθων δεν κρίνει σκόπιμο να νεωτερίσει, ό­ πως έκαναν οι σοφιστές, αλλά θεωρεί σωστό να συντα­

ποίοι είναι εντελώς απαλλαγμένοι από ύλη. Διαιρούνται σε Ολύμπιους και Ταρτάριους θεούς. Επικεφαλής όλων βρίσκεται ο Ποσειδώνας. Στην τρίτη βαθμίδα ανήκουν οι θεοί που είναι απόγονοι του Ποσειδώνα και έχουν ως

χθεί με Ήἐ Υνώμεἑ των πραγματικά σοφών, αφού πρώ· τα τις ελέγξει με κριτήριο τον ορθό λόγο. Στη συνέχεια προχωρεί στο γνωσιολογικό πεδίο και ασχολείται με δύο αντίθετες φιλοσοφικές απόψεις, αυτές του Πρωταγόρα και του Πύρρωνα. Ο μεν Πρωταγόρας ισχυρίζεται ότι κριτήριο της αλήθειας είναι ο ίδιος ο άν­Δ θρωπος, ενώ ο Πύρρων πιστεύει ότι δεν υπάρχει κάτι

Την πρώτη αρχή των πάντων αποτελεί ο Δίας, του 0­ ποίου ουσία και ενέργεια ταυτίζονται. Δεύτερη ουσία ή υπόσταση είναι ο νους, στον οποίο η ουσία είναι διάφορη της ενέργειας. Πρόκειται για το νοητό κόσμο, τον κόσμο

πό τους ξένους

και

ο

πραγματικά αληθινό και κατά συνέπεια

χώρο κατοικίας τον ουρανό αυτό. Αυτοί διαιρούνται σε ουράνια άστρα και γήινους δαίμονεςῳ.

Τέσσερις είναι οι ουσίες ή υποστάσεις του σύμπαντος.

Α

των ιδεών, του οποίου προΐσταται ο Ποσειδών. Από το νου απορρέει η ψυχή, η οποία καταλαμβάνει την ενδιά­ μεση θέση ανάμεσα στο νοητό και τον αισθητό κόσμο. Τέταρτη, τέλος, ουσία είναι το σώμα, ο αισθητός Βηλα­ δή κόσμος, όπου έχουμε τη διάκριση είδους (μορφής) χα,

ο άνθρωπος δεν

μπορεί να φτάσει στην αλήθεια. Ο Πλήθων επιχειρημα­ τολογεί εναντίον των δύο διδασκαλιών τονίζοντας ότι υπάρχει η απόλυτη αλήθεια την οποία μπορεί ο άνθρω­

ι

πος να αναζητήσει και να κατακτήσεινό.

Στο θρησκευτικό σύστημα του Πλήθωνος διακρίνονται τρεις βαθμίδες. Στην πρώτη βρίσκεται ο Δίας, ο οποίος είναι εντελώς αγέννητος και αποτελεί την πρώτη αρχή των όντων. Είναι το καθαυτό ον, το καθαυτό ένα και το απόλυτο αγαθό. Δεν επιδέχεται κανένα προσδιορισμό κατά την ουσία, την ενέργεια και τη δύναμη. Στη δεύτε­

ύλης".

.

Ο άνθρωπος κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στο σύμπαν. Αποτελεί τον συνδετικό κρίκο του νοητού και του αισθη­ τού κόσμου, του αθανάτου και του θνητού μέρους της φύσης93. Η ανθρώπινη ψυχή είναι «ἀΐδιος» χαι η αθανα­

σία της επεκτείνεται και προς τις δύο κατευθύνσεις, το

ρη βαθμίδα εντάσσονται όλοι οι υπερουράνιοι θεοί, οι ο­

·

99..

Νόμων όντγμωἠ. σι 44 κε. Νόμων συγγραφή, σ. 54,

93­

Νόμων όνγγμόφἠ.

91­

89.

Νόμων συγγραφή,

σ.

30­31.

90­ Νόμων όνγγμμόόι ό­ 3ό·42­

48

σ.

76,

τει, 194, νιό

ατο.

/νοιιαοιν ΣΠΤΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΘΣ Ι

ι

παρελθόν και το μέλλον· πρου̃παρχει δηλαδη και επι­ βιώνει μετά το θάνατο του ανθρώπου.94 Βνώνεται περιο­

γ

δικά με θνητή φύση, για χάρη της αρμονίας του σόμπα­ ντος, σύμφωνα με τη θεωρία της μετεμῷύχωσης που με πάθος υποστηρίζει ο Πλήθων. Πρωταρχικός σκοπός του

γ

ανθρώπου, όπως δηλώθηκε εξ αρχης, είναι η ευδαιμονία,

ξ

Ν

η οποία ορίζεται στο αθάνατο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης και επιτυγχάνεται μόνο με τη θεοσέβεια, την κοι­ νωνία με τους θεούς και την αρετή95. Η τάση του αν­ θρώπου

για μίμηση των

νοια ότι ο άνθρωπος μετέχοντας στη φρόνηση μετέχει στην ελευθερία. Ελευθερία είναι η δυνατότητα του αν­ θρώπου να ζει σύμφωνα με την αρετή.

Αναφορικά με την οργάνωση της ανθρώπινης πολι­

94. Νόμων συγγραφή, σ. 260.

Νόμων συγγραφή, σ. Ιεμι (και αλλού). 96. Νόμων συγγραφή, σ. 64 κ.ε

95.

50

|

|

κού98.

θεών και ομοίωση προς αυτούς

οφείλεται στη συγγένειά του με τη θεία φύση και τον ο­ δηγεί στον ενάρετο βίο, που αποτελεί τον ιδανικό σκοπό της ανθρώπινης ζωής. Στο έκτο κεφάλαιο του δεύτερου βιβλίουω̃ ο Πληθων αντιμετωπίζει το προαιώνιο ερώτημα της ειμαρμένης. Πιστεύει σε μια απόλυτη αιτιοκρατία, καθώς τα πάντα προκαθορίζονται από μια απαρέγκλιτη ανάγκη. Παρόλα αυτά πιστεύει στην ελευθερία του ανθρώπου, με την έν­

ί

|

τειας, που οπως ειδαμε και προηγουμενως στηρίζεται στη φιλοσοφία των αρχόντων και στο σπαρτιατικό πολι­ τικό σύστημα, ο Πλήθων προτείνει ένα σχετικά αυστηρό πλαίσιο νόμων και ποινών, με στόχο τον άριστο βίο97. Ουσιαστικό στοιχείο της επίτευξης του άριστου βίου εί­ ναι η πρόταξη του κοινού συμφέροντος έναντι του ατομι­ σ

γ

Ι

θ

ί

Ένα μεγάλο μέρος του τρίτου βιβλίου το καλύπτει το λατρευτικό και τελετουργικό μέρος του θρησκευτικού συ­ στηματος του Πλήθωνοςῳ. Παρατίθενται πέντε εκτενείς προσευχές και είκοσι επτά ύμνοι, καθώς και ένα λεπτο­ μερές τυπικό της χρησιμοποίησης τους στην λατρευτική πράξη. Προτείνεται επίσης νέο σύστημα εορτών προσαρ­ μοσμένο σε ένα καινούργιο ημερολόγιοωο. Το τελευταίο κεφάλαιο του έργου έχει, κατά μίμηση του Πλάτωνα, τον τίτλο «Επινομίς» και απο­τελεί περί­

ληψη των βασικών αρχών των Νόμωνίοἶ Στην παρούσα έκδοση συμπεριλαμβάνεται και το σύ­

ντομο κεφάλαιο «Ζωροαστρείων τε και πλατωνικῶν

97. Νόμων συγγραφή, σ. 124 κ.ε.

Νόμων συγγραφή, σ. 186. 99. Νόμων συγγραφή, σ. 132 κ.ε. ­ Μ. Αοεείοε, Ρὶειὶποτἰε ΟειΙειπὸειτ ειπα Ιπτιιτἔγ, ΠΟΡ ει(19ιι8)183­305. 98.

100. Νόμων συγγραφή,

ΙΟΙ. Νόμων συγγραφή,

σ_

σ.

58­6¿_

9.40­160. 51

ΝΟΜΩΝ ΣΙΤΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

δοαμἀτων σνγχεφαλαίῳσνῷνοα "Ο οποίο Ο Πλἠθων αν­ νανίζα σε δώδεκα βασικα δόνματα τη διδασκαλία .μα τονα θεανςε το σύμπαν και Τον ανθρωπα Τα δνααωθέντα αποσπάσματα της «Νόμων ανγαρα” φης» του Πληθωνος εκδόθηκαν, όπως ηδη αναφέρθηχεε

Βτὶἔὶττε· Τειιτιὶατυο­Κτειεὶτετ στη σειρα εκδόσεων Οοτρυε

έ

Ρὶπὶἱοεορὶποτιιιιπ

­

μελέτη της χειρόαἴθαφης παραδοαης των έργων τον Πλἠθωνοα _” μας επιτρέπει να προαδοαούμε μια βελαω” μένη και συμπληρωμένη εκδοχη του κειμένου των Νό·

σ.

261­268.

λεἶδηαές του Πλἠθωνος και Τηἔ ύστῳηἔ Βυζαντινἠἔ πε­

Μερικη ανατύπωση του έργου του Ο. Αὶοκειοὀτε (χωρίς τη γαλλικη μεταφραση και χω­ ρίς τον πίνακα περιεχομένων) αποτελεί το έργο: Πυε οὶιό ὶὀό­ ΙΟ3­ Βλ· παραπάνω) σ­ 9­3 σημ. 29..

ρω Ον°

Χνε

εὶὁοὶε: Ι." ιιτορὶε υέο­Ρειιειπιιε αν υπ Ισχαειτιτὶο: Ρὶόιὶποο. Ττειὶτό ὀεε Εοὶε. Ρτόεετιτειτὶοο ὸε Β. Βτειἔιιε [ἰιὶὶστειὶτὶε ντιπ] Παρίσι 1982. Μια πρώτη έκδοση ­ των Ηιὶἰοεορὶπὶεμιε αποσπασματων που σώζονται σε χειρόγραφα της Βαυαρικης Βι­ ειΙε ειιι

της

στόχων: να προσφέρει ένα ευανάγνωστο κείμενο στο ευ­ ρύ αναγνωστικό κοινό, διατηρώντας παράλληλα την ε­ πιστημονικη εγκυρότητα που θα της επιτρέψει να ανα­ δειχθεί σε χρησιμο επιστημονικό εργαλείο για τους με­

μων1Οα'Ηαθ έχει προγραμματιστεί χαν πμανματοποαν ναν χρναχἡ έκδοση της «Νόμων συΐἴθαφἠφ από την

Νόμων συγγραφη,

Ρ}ι1ΙοεορΙ11ΒχΖ\ει11τ1τι1

Ακαδημίας Αθηνών. Την έκδοση του Ο. ΑΙεΧει11εἰτο συ­ νόδευε και γαλλικη μεταφραση από τον Α. Ροὶἰὶεεὶετ. Ε­ κτός από αυτη τη μεταφραση, οι Νόμοι του Πληθωνος έχουν μεταφραστεί στα ρωσικά από τον Ι. Μοὰνεὀενωἶ Είναι, βέβαια, αξιΟπαΡαΤἠΡη”τΟ το Ύε”ΥΟνό§ ότι δεν Ὁ­ παρχει μέχρι σημερα έγκυρη νεοελληνικη μεταφρασηχοῦ. Το κενό αυτό φιλοδοξεί να αναπληρώσει η παρούσα έκ­ δοση, επιδιώκοντας την εκπληρωση δύο παρόιλληλων

από τον Ο· Α1θΧαΠαϊθΙο3· Ωστόσο, η πθόοδοα των πλη­ και πιο συγκεκριμένα η πληρέστερη θωνικών σπουδών

109..

Μεὸϋ Αενι,

105.

ἑρούπολη 1976

­

να̨χο 18Ο6› σ·363:4Ο6· ιοη. Τα χειρόγραφα που διασωζουν τα αποσπασματα των Νόμων, καθώς και παρατηρησεις στην έκδοση Αἰεκέιπὶτε βλ. Ρ­

Μιιεειι, ΡΙειΙτοιτ,

σ.

393­ιιοιι.

51

ν1ΖᾶΠτὶ]81ςι̃] ΟΠΠ18Πὶ81Ή

ΧΠ/­_Χν Πε­

1713141

7

106. Η μοναδική μέχρι Έώρα ολοκληρωμένη νεοελληνική τάφραση .των Νόμων έχει δημοσιευτεί από ­Μ εκδόσεις «Ελεύ_

έγινε από τον Ι. Ηειτότ, Οειτειὶοἔιιε Οοὸιοιιττι 502 Μό­ Μειτιιιεετὶρτοτιιιτι Βιὶσὶιοὼεοεε Ιἱεἔὶειε Βεινειτὶοεε, ±_ βλιοθηκης

Ι ΜΘ άν Θ ἀ θν

.

θερη σκέφις» ἔθὶοε Ι (1998))

βιβλιοπαρουσίαση. Χρ. Μπαλόγλου, Μόεο­ πρόχειρη 204­Ζοῶγ πρόχεκαι όμως

ακαι γεμάτη λάθη απόδοση, που στερείται επιστημονικης εγκυρό­

τητας.

­

53

ΠΛΗΘΩΝΟΣ ΝΟΜΩΝ ΣΥΕΕΡΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΟ ­ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ ΝΟΜΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗΙ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ ΝΟΜΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΗ.

Ἡβιβλος

ἦδε περιεθζει,

Θεολοχῶιν μὲν τὴν κατά Ζωροαστρην τε καὶ Πλάτωνα ὀνομαζομένων τῶν διά ςοιλοσοφιυις άναχνωριζομένων ἄεω̃ν τοῖς πατριοις τοἴςἙ”λλησι θεῶν ὅνόμασιν, .ἔλκομένοις ἔκάστοις ἔκ του̃ ού πα­

τοι συνῳδου̃ φιλοσοφιρι, διά τάς δπὸ τω̃ν ποιη­ τω̃ν διαστροφας ἕπὶ τὸ ὥς μαλιστα δὴ ςοιλοσοςοιρι νυ

συνωδόν· ι

7

ι ι κ Ήθ ι ικα κατα τε τους αυτους σοφους και ετι μην 3

π

τους Στωἑκούς· ΠΧ /

4

Ω

Εκ

Ϊ | αφῃρηιιενου μεν ­ ε ~ κ ­ αυτης του άχαν της σκληοαχωχιας και τοις χε πολλοίς οὐκ εὐπαραδέκτου, προστιιθεμένης δὲ τη̃ς ἔν τοῖς οἴρχουσι μάλιστα ςαλοσοφιας του̃ κρατιἴ

ο

ιτειαν

Ί

δε

/

/Ιακωνικηιι

7

στου δὴ τούτου τῶν Ζἶλατωνοιω̃ν πολιτευμάτωνί ἔὶχιστεῶις εόσταλείς καὶ οὔτε περιερχους ούδ“ _ Ϊ του­ δεοντος εκλιπεις·

αυ

Το βιβλίο αυτό περιέχει πρώτα Θεολογία σύμφωνα με τον Ζωροόιστρηθ και τον Πλόιτωναἶ Για τους θεούς που αναγνωρίζονται από τη Φιλοσοφία χρησιμοποιού­ νται τα πατροπαρόιδοτα στους Έλληνες ονόματα των θεών. Όσα από τα ονόματα αυτόι δεν είναι εναρμονισμέ­ να με τη Φιλοσοφία, εξαιτίας των διαστρεβλώσεων που έκαναν οι ποιητές, προσπαθούμε να τα εναρμονίσουμε, ε τ Φιλοσο φ ίαί. όσο είναι δυνατόν κ κ Π ικη συμφωνα με τους παρα­

×

9

κ

κ

εριεχει στη συνεχεια πάνω σοφούς και ακόμη βέβαια τους Στωικούςἶ | Ϊ | | Π | εριεχει επισης τις αρχες του σπαρτιατικου πολιτευ­ 6 ματος, αφού βέβαια αφαιρεθεί απ” αυτό η υπερβολική σκληραγωγία, που ασφαλώς δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή από τους πολλούς, και αφού προστεθεί προπάντων η φιλο­ σοφία των αρχόντων, το σπουδαιότατο αυτό πλατωνικό

πολίτευμαἶ 8 ι : ι Περιεχει ακομα ευπρεπεις ιεροτελεστιες , πρέπει.

56

κ

ειναι εξεζητημένα περίτεχνες, ούτε όμως κατώτερες απ” ό,τι κ

57

που δεν

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

Φυσϋίἀ δὲ δὴ κατά Αριστθτεπιι̃ν τά πολλά· αρ­ 7 ~ Ἀπτεται δέ πως ἦ βιβλος καιΙ λογικών αρχων, χαιολογιας τε Ἑἶλλ ηνικη̃ς και| πη και| υγιει Ρ·ης 7

Ω

διαίτης.

ι

Περιέχει βέβαια και Φυσική, κυρίως σύμφωνα με τον

Α ρ ισ·ιοτέλη9

`

Καταπιόινεται κάπως το βιβλίο και με τις αρχές της λογικής και με την ελληνική μυθολογια και παράδοση και ως ένα σημείο με τον υγιεινό τρόπο ζωής.

58

59

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΠΙΝΑΞ ΤΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΝΟΣ ΒΙΒΛΟΥ

Αἱ του̃

ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΝΟΣΙΟ

Τα περιεχόμενα του

πρώτου ὅιὅλίου υποθέσεις

αῖ /Περὶ

ᾶαςννινα̃ς τω̃ν περὶ ανθρωποις δοξῶν.

τω̃ν μεῃντων

β. Περι ηγεαονων των7βελτι|στωι× λογων. Ἱ | γ. Περι τοιν δυοιν εναντιοιν λογοιν. του τε ` | Πρωταγορειὶοο και του ζἶυγογοοἰνεἰυ̃υ­ ὅ. Ες ἄεους τους /Ιογιους εϋχΰ­ | · εγ Ζἔίἴα πἶιω νεων δοἔίἶατα· ευ

Ι

Ά

Ί

ζ: Ζἶιν ἑνθς τον βεν"

ζἶ Ζἶρῖ

2; Περί |°

ειοξ

εως·

ἐντίίι̃­ος;

Πἶα της~Πνσείνωννς τε χαν των αλλων νπ­8­ ὔεων ενεσεω . ανιων ου κ ~ : ι _7 › ~ ων ἶἶειω τηἔ των εντος ννινανον τννὅε ανανατων ¿°

Ζ

αν

Ί

Ι/ενεσεωῷ

Σχετικά με τις διαφορετικές γνώμες ως προς τα μέ­ ι θ ι γιστα για τους αν ρωπους ζητήματα. 2. Σχετικά με τους άριστους οδηγούς για τήν αναζή­ 1.

τήσή των μεγίστων αγαθών. 3. Σχετικά με τις δύο αντίθετες διδασκαλίες, την Πρω­

ταγόρεια και τήν Πυρρώνεια. ιι. Ευχή στους θεούς τους προστάτες των λόγων. 5. Γενικές αντιλήψεις για τους θεούς.

Για τον Δία τον βασιλιά. 7. Για τους υπερουρόινιους θεούς. 8. Για τους θεούς που βρίσκονται εντός του ουρανού. 9. Σχετικά με την αιωνιότήτα όλων ανεξαιρέτως των 6.

ὔεων των νπειἶννρἴνίωνζ ἶωμ ἶωἔεἴτοἔ Ουρἶίμθυ·

ῃἶς των ανν ἶνμπαντΐννν"

πρώτου βιβλίου.

7

×

Θεων.

ΙΟ.

Σχετικά με τη γέννησή του Ποσειδώνα και των

όιλλων υπε Ρ ου Ρ ανίων θεών. 11.

Σχετικα με τη γέννηση των αθανόιτων όντων που

βρίσκονται εντός του ουρανού αυτού.

6ο

61

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΠΘΩΝΟΣ

ιβί Περὶ τη̃ς τω̃ν ἄνητω̃ν χενεσεως. ιχἶ Περὶ ἄνἄρὥπσυ χενεδεως. Ι ιδξ Περὶ τη̃ς έπ° εὶμρότερα οὶνἄρὶόπου τοτἐ μὲν ἄιαεήέονοἐ τοτἐ δὲ ὶίεῷωοἔ ὅίαθεῦεωἔ·

Περὶ τῇἴ αὔἴη̃ς τω̃ν χαθεστώτωμμουῇῷ ιςί Περὶ τη̃ς του̃ ἦἄους άριστης καταστάσεως. ιζἶ Περὶ οὐσειᾶς καταστάσεως. ~ . ἶΠ ” λ ιη ερ! χ η̨̃ρθυομὶωμ ιθἶ Πε ὶ τω̃ν π ὸς ἄλλ ηὔι̃ους συμβολων. 2 ίἶ . Π ρ. κ. ερι πο ιτεὶας. χα. Περὶ θεῶν ἄεραπεάχς.

(ετ

Σχετικά με τη γέννηση των θνητών ειδών. 13. Σχετικά με τη γέννηση του ανθρώπου. 121. Σχετικα με τη ροπή του ανθρώπου πότε 12.

`

προς το

καλύτερο και πότε προς το χειρότερο. 15.

Για τη διατηρηση των πραγμάτων στην ίδια κατά­

χε: Περὶ

ταφη̨̃ἐ­_

Σχετικά με την άριστη ηθικη διαμόρφωση. , , . 17. Για τη διαμόρφωση των προσωπικων υποθέσεων. | | 18. Σχετικα με τις κληρονομιες. 19. Για τις μεταξυ των ανθρωπων σχεσεις. | | | 20. Σχετικα με το αριστο πολιτευμα. 21. Σχετικά με τη λατρεία των θεών. 22. Σχετικά με τους ιερείς και το βίο τους. 23. Σχετικά με τις τελετές εξαγνισμού.

κςί Περὶ

όὶεραπεώὶς τω̃ν οιθζομείνων.

9­4­

χβ: Περὲ ὲρεωμ χαὲ βῶυ αὐτῶν. χ7: Περὶ χωραρμω̃μ χὅ: Περὶ α̃χω̃μ.

κζἶ Περὶ του̃ ἔκ

τῶνδε ἄν τω̃ν νόμων περι­

χὶχνομένου ἄχαθου̃.

χὶι̃ἶ Δὶαῷεσίἔ του̃

ἔμτϋἔ­

κόἴ Περὶ διαφοράς αἴτάυν.

λί Περί

ἄμάὶσῃὶς τω̃ν αίτάυμ· λαἶ Περὶ ὀνομἄτων τω̃ν πρεσβυτάτων θεῶν.

16.

Πα Ήἐ δίχεἐ­ Σχετικα με τη ταφή των νεκρών. 26. Σχετικά με τις τελετές προς τιμην των νεκρών. 27. Σχετικά με το καλό που μπορεί να προέλθει απ”

25.

αυτούς τους νόμους­ 28. 29. 30. 31.

62

'

Σχετικά με τη διαίρεση του όντος. αιτίων. τις διαφορές

Σχεῖιχά

Σχετικά με την αναγκαιότητα των αιτίων. Σχετικά με τα ονόματα των ανωτάτων θεώνΠ.

63

ινοιιιιιιν Στιτιειι οι:

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Τα περιεχόμενα του

ε

Αι του̃

ὅ”

ὅιὅλιου υποθεσεις

| / προκειμενων α. Περὶ κριτηριδυ τουΠ ἔπιύ τὴν των ~ | σχεέύῃὶ· / 7 ~ _· β· ΠΡΟ/ι̃γΰἶύὶἔ εἴμωωμ ωίμωμ· ' ε τ 7"· Ωἔ ασ! θεοί·

Πῳὶ

ν

πιωμθώίἔ ὐὶεῶμ· ~

Η

ι

Ε

Η

Εκ

Ώἔ Ου χαχωμ Οί α̃εω αὶτωί· ( ς. ΠεΡ ιειια αΡμ εν / ς ζἶ ΠεΡ ὶ πλ /ἄονς τω̃ν ὔεω̃ν ηἶ Περὶ διαρορα̃ς τῆς τω̃ν ἄεω̃ν γενω̃ν. δἶ Περὶ τη̃ς κατά Κουρητας δεοσεβειας. ~ / ι. Περὶ δεων των τε ἔπτοὶ πρεσβυτάτων και των

Ξ­

2

Π

7?

·

·

7?

Ί

|

Ϊ

ἕ|

αλλων υπερουρανιων. ια: Περὶ τη̃ς τω̃ν ἔντὸς οὔρανου̃ ἄεω̃ν η̨ςενερεως. ιβἶ Κοινή τις οὶποδειξις τω̃ν τη̃ς ςνυχῆς τριω̃ν 7

­ι

ειδων.

ιγ.

κ

ι

..

.ε

7

αν

­

Περι των των αστρων ειδων.

| | Ι 7 Ι ­ ιδ. Περι των των επτα αστερων δυναμεων. | ~ ) / | ­ _ ιε. Περι των των αστερων ιδιων ρορων. ι ις. Περι της κοινης αστρων τε και του παντος #

­_­

Ί

|

ι

για την εξέταση των παρό­

Η αρχικη πρόσληψη των γενικών εννοιών.

2. 3.

Γ ια το ότι

υπάρχουν θεοί.

ιι. Σχετικα με την πρόνοια των θεών. 5. Για το ότι δεν είναι αίτιοι των κακων οι θεοί. 6. Σχετικα με την ειμαρμένη. 7. Σχετικα με το πληθος των θεών. 8. Σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των γενών των θε­ ών. 9

.

Σχετικά με τη θεοσέβεια τη σύμφωνη με τους Κου­

ρητες. 10.

Σχετικά με τους επτα ανώτατους

θεούς και τους

άλλους υπερουράνιους.

Σχετικά με τη γέννηση των θεών που βρίσκονται ε­ ντός του ουρανού. 11.

Ἡ

12.

7

ν

μέθοδο

ντων θεματων.

κ

8:

Σχετικά με τη

1.

δευτέρου βιβλίου.

13.

των).

Μια γενικη απόδειξη για τα τρία είδη της ψυχης. Σχετικά με τα είδη των άστρων (ουρανίων σωμα­

Σ χετικόι με τις δυνάμεις των επτόι αστέρων (πλα­ νητών)”. 15. Σχετικά με τις ιδιαίτερες κινησεις των πλανητών. 16. Σχετικά με την κοινη περιφορά των ουρανίων σω­ μάτων και ολόκληρου του αιθέρα.

αιίδερος περιφορα̃ς.

14.

64.

65

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

Π./ΙΗΘΩΝΟΣ

Σχετικά με την ψυχη των ουρανίων σωμόιτων. 18. Για το ότι υπάρχουν δαίμονες. 19. Για το ότι δεν είναι κακοί οι δαίμονεςἰἶ

ιζ: Περὶ τη̃ς των οἴστρων ςύνχη̃ς. ιηἶ Ώς ειἶτὶ δαιμονες.

17.

ιό: Ώς οὐ πονηροὶ οιὶδαιμονες ειριν. κΪἘ”/ῖεγχοι των κατοὶ δαιμόνων διαβολω̃ν.

καί Περὶ δαιμόνων διαφοράς. κβἶ Περὶ οὶἄανασιρις ςόυχῆς τη̃ς ἄνὔρωπιίνης. κγί Περὶ τη̃ς τω̃ν ἄνητω̃ν δημιουργιας. χὅἶ Περὶ Τῆς τϋυ̃ ἄμύὶρωπώθυ ἄμΰτθυ̃

20. Ανασκευη των συκοφαντιών κατά των δαιμόνων. 21. Σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των δαιμόνων. 22. Σχετικά με την αθανασία της ανθρώπινης ψυχης. 23. Σχετικά με τη δημιουργία των θνητών ειδών.

ὶ

24. Σχετικά με τη δημιουργία του θνητού στοιχείου

δ#7ια#ΟυΡ°

του ανθρώπου.

γιῖχς.

κε: Περὶ αιρὔηίσεεόν τε καὶ των και? έκάστας. κςἶ Περὶ τω̃ν των θηριων ἔνιρις κατά λόγον

25.

θεμιόις.

Σχετικά με τη λογικη συμπεριφορά μερικών ζώων. 27. Σχετικά με την αιωνιότητα του σύμπαντος". 26.

δρωμένων_

κζἶ Περὶ τῆς του̃ παντὸς ἄιδιότητος. ΑΖ του̃

|

Περιεχόμενα του τρίτου βιβλίου.

γίὅιὅλι/οο ὐποόέσεις.

αί ἔναληιύις του̃ περὶ εζιιαρμείνης λόγου.

βἶ ἔἰνάληιόις του̃

περὶ

ςόυχῆς

1.

ἄνθρωπινος

ἄιθαναο­ιξχς λόγου.

γἶ Περὶ

Σχετικά με τις αισθήσεις και τις ιδιότητες της κα­

νη.

2. Εὶπαναπραγμόιτευση του κεφαλαίου

.

66

για την αθανα­

σία της ανθρώπινης ῷυχης.

τεὔἰους του̃ βιῦυ.

δἶ Περὶ ςορονηῖτεεός τε καὶ τω̃ν ςρρονήσεως ειδων. εί Περὶ παιδων αγωγής. ςί Περὶ τη̃ς πο/ἶιτειρις σχιγματος. ζἶ Περὶ οίνδρειἶκς. ηἶ Περὶ των ἕρί ἠμίν καὶ οὐκ ἔφ' ήμίικ δια μεοης τῆς περὶ ἄνδρειας ιὶποόερεως.

Επαναπραγμόιτευση του κεφαλαίου για την ειμαρμέ­

Σχετικά με τον ύψιστο σκοπό του βίου. 4. Σχετικά με τη φρόνηση και τα είδη της φρόνησηςΰ. 5. Σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. ό. Σχετικά με τον τύπο του πολιτεύματος. 7. Σχετικά με την ανδρείαχό. 8. Σχετικά με αυτά που ανηκουν η δεν ανηκουν στην προαίρεση μας. με βάση το κεφάλαιο για την ανδρεία. 3.

Π

67

ΝΟΜΩΝ ΣἹΤΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΠΘΩΝΟΣ

ὔἶ Περὶ ειδών ἄνὅρειας. ιἶ Περὶ σωςρροσοίνης ια: Περὶ μέτρου τε καὶ συμμετράκς ιβἶ Περὶ ειδών σωη̨νροσὔνὶγς. ιγἶ Περὶ δυναμεως δια μερος τη̃ς περὶ ειδών σωρροσιἴνπς ὐποἄεσεως.

ιδί Περὶ τῆς τω̃ν γονέων ἔκγόνοις οὐ μιἶεως. ιεἶ Περὶ ἄεω̃ν γενέσεως δια μερος τη̃ς περὶ γο­ ἔκγόνοις ού μὶἶεως ὔποἄεύσεως ιςί Περὶ τῆς ἔνὶ ἄνὅρὶ γυναικῶν πλειούνων συνοι­

νεἔυν

κπῖτεως.

Σχετικά με τα είδη της ανδρείας. 10. Σχετικα με την εγκρόιτειαη. 11. Σχετικά με το μέτρο και τη συμμετρία. 12. Σχετικά με τα είδη της εγκρόιτειας. 13. Σχετικά με τη δύναμη, με βάση το κεφάλαιο για τα 9.

είδη της εγκράτειας. 14.

των γονιών με τους απογόνους τους. 15. Σχετικά με τη γέννηση των θεών. με βάση το κεφά­ λαιο για την απαγόρευση της σαρκικἡς επαφής των γονιών με τους απογόνους τους.

Γ

16.

ιζἶ Περὶ τη̃ς κοινών γυναικών χρήσεως. ιπἶ Περὶ κρεω̃ν έδωδη̃ς. ιἄἶ Περὶ μια̃ς τη̃ς έ ν οιὕαρι τῇ αὐτῇ κτησεως. κἶ Περὶ τῆς παρα τοὶς τελευτοὶς ἔκοίστων οὐκ

Σχετικά με τη συνοίκηση

περισσοτέρων γυναικών

με έναν όινδραΙ8. 17.

|

Σχετικά με τον τρόπο χρησιμοποίησης των κοινών

γυναικών.

Σχετικά με την κατανάλωση κρέατος. Για κοινη ιδιοκτησία στην ίδια οικογένεια. 20. Για την μη απώλεια της περιουσίας μετά το θάνα­ 18.

οιὕεοςνὔοριας.

καί Περὶ σχεσεως. κ/ἶἶ Περὶ Διος ώς

19.

οὕδἐ

λόγῳ ὅιάκρισις τις ἔν

αὐτῷ ἔστι ν.

κγἶ Περὶ

Σχετικά με την απαγόρευση της σαρκικης επαφής

του̃ παντος ὡς πλεοναχῆ έστιν ἔν.

κδἶ Περὶ οἔγαὔω̃ν δὶαρορα̃ς. κεἶ Περὶ δικαιοσύνης.

το του ιδιοκτήτη. 21.

Περί σχέσεωςω̨.

22. Για τον Δία, πως δεν υπάρχει ούτε ονομαστική διάκριση στην ουσία του. 23.

Για το σύμπαν, πως είναι ένα

μέρη­

24. Για τη διαφορά των αγαθών. 25. Για τη δικαιοσύνη".

σε

69

σύνολο από πολλά

ἰ

ΝΟΜΩΝ ΣἹΤΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

26.

κςἶ Περὶ εὶἶω̃ν δικαιοσύνης. κζἶ ἔεἱρετη̃ς εὶΰω̃ν συ/χκρὶσὶς. κηἶ Περὶ κακώὶς τρόπων.

Για τα είδη της δικαιοσύνης.

27. Σύγκριση των ειδών της αρετής.

/ὶἴ: Περὶ πρεσευχὶἶἔ·

Για τον εκφαυλισμό των ηθών. 29. Για την ευπρέπεια στις δωρεές. 30. Για τις εισφορές στο κοινό ταμείο". 31. Για τις δίκες. 32. Για τα ονόματα των θεών. 33. Για την προσευχή.

/Με Ἐἔ θεοὶὶἔ εερεσρὶὶσεὶἔ·

34. Προσευχές στους θεούς.

/ὶε: (Τρ ὶὶεὶ ες εὶεεύἔ· λε: Πρεσρὶὶσεώὶὶ “εε ὶεεὶὶ ερ νων χρήσεως

35.Ύμνοι στους θεούς. 36. Τυπικό της χρήσης των προσευχών και των ύμνων. 37. Σε ποιους θεούς και τι πρέπει να θυσιόιζουμε.

28.

κιἴ Περὶ /ἶἶ

του̃ έν δωρεαἴς πρεποντος. Περὶ τω̃ν ἕς τὸ κοὶνὸν ταμιεἴον ειρςοορω̃ν.

λα: Περὶ δὶερω̃ε­ λβ: Περὶ τω̃ν τω̃ν θεῶν ὀὶὶορὶεεεωμ·

ὅὶεὶεεεε

ῇἔ·

λζ: Τὶε­ὶ τω̃ν εὶεω̃ὶὶ εὶὶὶεὶ εὶὶεεεὶ· ληἶ Ἐπὶ τισ: προἔξεσι, τισ: τε

ἄεω̃ν

καὶ όπως

ὔυτεα.

39.

λἄ. (Όπως εχουσὶ τω̃ν όὶυσὶω̃ν μεταλ ηπτεα. | Ϊ 7 | ρ· Περὶ αεερὶβεὶεὶἔ των προς εεὶὶἔ~ εὶεευἔ· / / ρα. Κατα τὶνων ευκτεα τοις θεοις. _­

Ά

7

38. Για ποιες πράξεις, σε ποιους θεούς και με ποιο τρόπο πρέπει να θυσιάζουμε.

7

Ί

­ω

ρὶβ· Περὶ ὶεεὶμρεὶωὶὶ·

ρ7": Ἐπὶὶὶερὶἔ·

Με ποια διάθεση πρέπει να λαμβάνει κανείς μέρος

"Ως θυσίες·

|

40. Για την ορθη εκτελεση των θρησκευτικων καθηκο­

"ων προς τους θεούς­ 41.

Εναντίον ποιων επιτρέπεται να προσευχόμαστε

στους θεούς.

ὶ

2. 43.

70

Για τις μ αντείες. Επινομιςῃ

71

ΒΙΒΛΙΟ Α'

ΒΙΒΛΙΟΝ Α”.

αἱ Περὶ ὅιαφορας των περὶ των μεγὶστων 1

ἀνϋρώπως δοξῶν Ταὅε συγγεγραπται περι νομων τε και πολιτει­

ας τη̃ς άριστης

ὅὶν α̃ανοούμενοι οἴνἄρωποι

καὶ

οἴττ' ὅὶν καὶ ιδια καὶ κοινῇ μετιόντες τε καὶ ἔπιτη­ καὶ

Σχετικα με τις διαφορετικές γνώμες ως προς τα μέγιστα για τους ανὕρώπους ζητήματα. Οι ακόλουθες απόψεις αναφέρονται στους νόμους και

στο άριστο ποὶὥτενμαη­ Εξετάζεται, δηλαδή, με ποιο τρό­ και τι πρέπει να επι­

δεύη̨ντεῷ ώς δρα”­όμ ἄυβρώπωμ νά/Μιστἄ τε

πο πρέπει να σκέφτονται οι άνθρωποι

ιἴριστα βιῷεκ καὶ ἔς όσον οιδντε, εὕὅαιμονέστατα. Πεφὔκασι γαρ άίπαντες σἴνιἦοωποι τούτου αὔτου̃ ὅτι μάλιστα τε καὶ κυριώτατα έφιεσὔαι, του̃ ώς εὐδαιμόνως /ἶιου̃ν° καὶ του̃το ἔν τε καὶ κοινὸν ἕπίἄύια7?#α ὐπάρκει πα̃σιν ἄνἄρώποις; τελος τε

διὡκουν και με

βιοα οιἶ δὴ ἕνεκα καὶ τοἶνἶλα παντα μετιἶκσιί τε καὶ πραγματεύονται. ίἴενται μέντοι ές τὸ κοινὸν τοῦτο ἔπιόίύμημα οὔκέά) ὁμοάος έκαστοι ἔκοἕστῳ του̃

διά τω̃ν αὐτῶν; ΟΣ/ΙΧ ἦδῃ διιω,­άμενω Οἔμέυς ἦν

­

­

ι

ως πλειστον ηδομενοι διαβιωσικ ουτω και ε

υ

ν

εν

τι να ασχολούνται στην ιδιωτικη και δη­

μόσια ζωη τους; ώστε να μπορούν, όσο είναι εφικτό, να ζουν με τρόποςκάλλιστο και άριστο ανάμεσα στους αν­ θρώπονἐι καθώς και με τη μεΥαλύττρ°η δυνατή ευτυχία. Διότι όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους αποβλέπουν πε­ Ρίσσότερθ σε ένα κυρίως πραγμα, στο να ζουν όσο πιο ευ­ τυχισμένα γίνεταιόἴ Αυτη είναι η μία και κοινη επιθυμία

όλων των ανθρώπων, Ο ύψίστοἑ σχοπόἐ τηἐ ζωἠἑ 'Υια τον καθένα, για χάρη του οποίου επιδιώκουν και επιχειρούν ι ν ν ν ν και ολα τα αλλα. Δεν φτανει ομως ο καθενας στην πραγ­

μάτωση αυτης της κοινης επιθυμίας με τον ίδιο τρόπο και τα ίδια μέσα, αλλά από την αρχη με διαφορετικά.

79­

73

ινοινιοιν ΣΠΤΡ/ι ου

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

ὡς ιαά/λιστα εὀδαθαω/όσεθλ Ωἰωταθ Οἔχ

07/Μθυ ἢ

πα!/Μέἶἔ ήσἶεε ἄν λῖαὶ αν (ἔσω αἶο/ι̃αυεῃό Εχπα” αἴ πραΐῖ

λη̨̃ὅωη̃ἔ έ/μἑχἶχ Ξτἕσΰἕ τε λξαὶ

οα̃εμωἴ

Οέω

τε”

Φ”

αῇου̃υτεἔ· Οι δ) εμ ΖΡ77ιαατωμ χτθσελ το εὔλδαιμον τιδενται, οὐδὲν ιἴλλο πμαχματευόμενοι δια 7ι

κ

Ρ

Ι ι

κ

|

ι

1

­

ε

ως/Γθἶυσέωτειοἶό αἶἰ λδηῳεσόθἶα αἶτω αϊτωἰ* Οι δε περι δοξαν τε επτοηνται° και τουτο αυτοις Ἱ / | θ/ Ζ / αλιστα σπουδαζεται° οπως τιμ ωμ ενοι τε και ια ἕπαινούμενοι ιἶπο πλειοτων ἄνἄμώπων διαγένωνται. , , , 7 , Οι δε, παντα ταλλα υπερ/ἶαντες αμετην και το , , , , καλον τελος παντος του /ἶιου πεποιηνται, ως μονην , Ζ , „ , ,_ , αν αρετην τω οντι ευδαιμονας τε και μακαριους ι , ι ι ι ι ν . τους επιτηδευοντας παμεχομενην. Και μεν δη ουδ ι ι . ν ι ­ ι ι . ο ι ­ αρετης αυτης οι αυτοι απασι νομοι. Ου γαρ τα αυτα ­ ­ πασι καλά τε και αιδχρα ἔστιν ιδεικ ούδ) ὁμοιως νομιζὅμενα. Αύτικα οιθ μὲν λόγου τε και μαδήσεων Η κ ι ... ούδἐ δειν τι ούδεν προς οξοετὴν νομιζουσιν· εισὶ δ” οι χαὲ σπουὁι̃η̨̃ φεύἴουσί πα̃σαυ Τὴμ περὶ αύτα ᾶατρχ ή?/είσὁγω χαἑ ᾶαφθορἀμ σφω̃κ βήιὀ /ι̃ώβη̨̃μ τεν

βέἶυι

'77

_

_

_.

_

_

_

_

_

_

_

7

7

7

Άλλοι, λοιπόν, επειδη διάγουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωης τους απολαμβάνοντας ηδονές, νομίζουν ότι έτσι θα φτάσουν σε μεγάλο βαθμό στην αληθινη ευτυχία· έχουν την εντύπωση ότι πρέπει να κάνουν τα πάντα όχι για χά­ ρη χάποωυ άλλου αγαθού αλλά για χάρη μιας αχέραιης και παντοειδούς ηδονής, την οποία θα μπορούν να απο­ λαμβάνουν από οποιαδηποτε πηγη. Ἀλλοι πάλι τοποθε­ ι τουν την αληθινη ευτυχία στην απόκτηση χρημάτων και , , Β λ ι ι ι ιλλ εν ασχο ουνται με τιποτα α ο στη ζωη τους παρα μονο , , , , ι θ ι με το πως α γινονται συνεχως πλουσιοτεροι οι ιδιοι. Αλ­ , , , , , ιλοι εχουν κυριευθει απο την επιθυμια της δόξας και περισ­ , , , , , , σοτερο πασχιζουν για ενα πραγμα, πως θα ξησουν απο­ , , , λαμβανοντας τιμες και επαινους απο περισσοτερο κοσμο. ,λ ,λ Ἀλλ οι τε ο επε ασαν ο α τα α α και ε ου χλ? κανεξ ρ ,° ς° σκοπο τ ηἔ ζωἶι̃ἐ τθνς 0 ηςαην αρετη και το κα ο, γιατι

7

κ

κα

_

χανει πραγμαλπ ν ΟΉ κμονο η αρετη κειναι ιχανη να | | ευτυχισμενους και καλοτυχους αυτους που την ασκουν. ρ

ἄμαπεπε,σ/αε×μ0,. 0,·

Αλλά, βέβαια, ούτε για την αρετη την ίδια δεν ισχύουν | | | | | | οι ιδιοι νομοι για ολους. Γιατι δεν ειναι δυνατον να φανούν

ταυ̃τα και κεινοἕλαιον οξοετῆς ποιου̃νται, και τούτου μάλιστα ἔπιμελονται, ὅπως ως φρονιμώ­ τατοιύ τε καὶ σοςοώτατοι γἔνωνται. Και οιδ μὲν περὶ · πλήδη τε θυμάτων και των ἄλλων οἔγιστειων ώς μάλιστα σπουδάζουσιν· οιθ δέ ούδέ δοιον όλως οὐδ' δτιου̃ν τούτων ἦγου̃ντατ οιθδἐ τα μὲν τω̃ν τοιούτων #Άλ 0 ι δρν κ #Άλ οσια, τα ανοσια ηγηνται, α οι τε α οι και τα

τα ιδια πρόθἴματα ωραία “θ άσχημα σε όλουἔι Ούτε ανῖι· μεΐωπίζονται με τον ίδιο τθόπο· Για παράδωἴμαι μεριχοί | νομ­[ζουν ότι “μα την επίῖεϋξη τηἐ αΡεΤ”θἐ δεν Χρειάζεται | καθολου ο λόγος και η μάθηση. Ορισμένοι μάλιστα απο­ φεύγουν συστηματικά κάθε ενασχόληση με αυτά και τα θεωρούν ένα είδος ατίμωσης και αφανισμού για τους ί­ ιν θι δ ιους, γιατι εχουν εξαπατη ει απο καποιους πλανους σο­

ὑπὸ

Ϊθήτωμ δή τω/ων σω̨γστω̃μ

δ” αύτἀ

Ωκ

Ψ

74

9

|

κ

75

ν

ν

ΠΛΗΘΩΝΟΣ Ι

ι

ι

ΝΟΜΩΝΣΠΪΡΑ ΦΠ κ

ι

αυτα οι μεν οσιυς οι ὅ ανοσια νομιζοντες. Και οι κ ι 7 κ ι κ ι μεν μοναυλιαν τε και αφροὅισιων το παραπαν ( / | | / 7 αποχην καλνἴιστον τι και ἄειοτατον νομιζουσιν° οι δὲ γαμους τε καὶ παιδοποιήσεις τη̃ς μοναυλιυις ι ι κ ι Ο | κ καλλιον τε ηχηνται και ὔειοτερον. Και οι μεν ­× _ / ~ ) ­ν | 7 εδωὅιμων των των/ ανἄρωπων τοις πολλοις νενο­ μισμείνωκ αὔτοὶ διακγοιίνοντες έκαστος τα μὲν 7 | ἔι̃ , ἕ /ἴ( τα ποιουνται _ δ ου οσιον ον ουδε ευ­ απο ? ω εσὔαι αὐτῶικ τα δὲ προσιενται· οιλ δὲ πα̃σιί τε ἕςαείντες καὶ οὐδί ο­τουου̃ν τω̃ν τοιούτωικ ώς δὴ ­ 2 9 Ι · κι κ ουχ οσιον ον ει τις φαγοι, αξιου ντες απεχεσἄαι, τω το καλόν μοίνω ὁριἴουσι. Και οί μείτγοω ι τη̃ς ἔδωδη̨̃ς μὲν αὔχμου̃ τε και μυπαριας οίναπιμπλοἔμενοι ἄνεχονται· οιθ δὲ καὶ καἄαριότητοη̨ ως δὴ τω̃ν κα­ λῶν τι, ἔπιτηδεύουσι. Και οἴ μὲν πτωχειθιν τε Β

εκ

Ε

ρ

κ

2

Ρ

Ί

Ά

Η

θ

5

Ἱ

(Χ

Ἡ

εκ

Εκ

ἔσχατον και οἔχρηματιριν ἔπαινου̃σιν· οιί δὲ και χρημάτων κτήσεώς τι μέτγοον προσιενται. Και οί Ϊ ~ / | ~ εν τ αναιὅεια ία α/ἶιστα ινἴοτι ουνται° οι δε τ .υ ~ · ) αιδοι κατά τα κοινῃ των ανθρώπων τοιςμπλειρτοις έ

­×

θ

7

Ί

έ

Ά

_­

νενομισμένα

έμμείνειν

_.

οίξιου̃σικ θ

ειἶσχημοσύνην

πανταχο προ οίσχημοσύνης αιρούμενοι.

76

Ἰἶτι

ι

νδ ι Ι Ἀλλοι ομως αυτα τα ι ια τα

Θ

ι

λ

,

αιω­ αυτό το ιδιαίτερα γι? φροντίζουν αρετη και δη για την πράγμα, πώς θα γίνουν όσο γίνεται συνετότεροι και σοφό­ | | | Ι | τεροι. Άλλοι παλι ασχολουνται περισσοτερο με το να κα­ κ νουν πληθος απο θυσιες και αλλες ιεροτελεστίες, ενώ άλ­ φιστες

25

2

π

|

εωρουν κεφα

#

|

|

|

|

|

λοι δεν θεωρουν καθολου ευσεβεις, ουτε στο συνολο τους | | | | | | | | ουτε κατα ενα μερος, αυτες τις τελετες· αλλοι θεωρουν μερικές από αυτές ιερές και μερικές ανίερες. ενώ άλλοι πι­ στεύουν τα αντίθετα, και τα ίδια πράγματα άλλοι τα θεω­

και άλλοι ανίερα. Και άλλοι, βέβαια, θεωρούν την αγαμία και την παντελἠ αποχή από τα αφροδίσια το πιο όμορφο και θεϊκό αγαθό, ενώ άλλοι θεωρούν τους γά­ μους και την απόκτηση παιδιών ομορφότερο και πιο θεϊκό αγαθό από την αγαμία. Άλλοι διαχωρίζουν τα φαγώσιμα που συνηθίζει να καταναλώνει ο πιο πολύς κόσμος και ρούν ιερά

άλλα από αυτά τα θεωρούν απαγορευμένα, επειδη τάχα δεν είναι ευσεβές ούτε να τα γεύονται, ενώ άλλα τα απο­ δέχονται. Άλλοι πάλι τα επιτρέπουν όλα και δεν έχουν την αξίωση της αποχής από κάποιο φαγητό. Κατά τη γνώμη τους δεν θα είναι ασέβεια αν κανείς γευτεί οποιο­ δήποτε φαγώσιμο° το καλό το ορίζουν μόνο στο μέτρο του φαγητού. Άλλοι ανέχονται να κυλιούνται μέσα στην α­ λουσία και τη ρυπαρότητα, ενώ άλλοι φροντίζουν για την | | | | | | καθα ιοτ τα ω κατι πολυ καλο. Αλλοι επαινουν τ η μ ε­ γάλη φτώχεια και την αχρηματία, ενώ άλλοι επιδιώ­ κουν την απόκτηση χρημάτων με κάποιο μέτρο. Άλλοι

77

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ ~

κ δί οιεμὲν έπιτηδευειν μὲν αρετην οιονται δειν, ἄλλ' οὔκ αότην δι, αύτηκ μισθών δε/ τινων ἕνεκα ιθ ι ι αι › οίθλωκ ων αν θεοι ἔπ' αυτη παρεχοιεκ ως δη 7 Ἡ Ι Ϊ (' αὐτην καθ' αυτην ουκ αν ποίνυ τοι ευδαιμον 7

7

ΐ

εν

ἔ

7

(|

ἕ

?

επιτηδευμα ουσαν· οι δὲ ουδενος ενεκα υίἄλου, αλλά ­ 6 ­ κ ι ι ι αυτην δι' αυτην αρετην μετιεναι ηχουνται δειν° οι κκ .. 2 ι ­ ι 3 ι ιι δε και αυτην αυτης ενεκα, και αθλων των επί 7

7

5

6

5

Β

σκ

7

­

Π

κι

­

_

|

κ

αυτη αν παρα θεων τοις επιτηδευουσι διδομε νων. ἕ | ἔ Τοσαυτης ουν καὶ έτι π/ἶειονος ανωμαλιῖκς τε θ 2 κ ι ι ι ­ ι ουσης και ταραχης κατα τον βιον τον αν ρωπινοκ .ε ν κ : .. πασα αναγκη ει) μεθι̃λοιμεν ποτε ασφαλως τον οἴριστον αζοησεσθαι βιον καὶ του̃ κοινου̃ τούτου καὶ Ι ~ κ κ υπο πάντων σπουδαζομενου τελους της ευδαι­ ~ Ι Ι μονιας μη διαμαρτησεσάαι,/μη εικη άν τα προστυ­ κι κ κ 7λ ι ~ θ κ χοντα αιρεισ αι, α λα προεἔητακοτας αν προτερον 7

0

5

7

Ά

2

κκ

6

5

Θ

Ι ? / θ ¦/ αιοίσΐθἔ Θϋΐοέ βίθῷ Μ" εμ ΤΜ _­ 7 κ τὸ ευδαιμόν ἔστιν ως αληιθωα̨ ουίτω την αιρεσιν ποιείσθαι. Τούτου δί ἔτι πρότερον σκεπτεον ἄν εἴη τι/ ποτά ἔστιν ἄνθρωπος, καί τις ποτε η ρύσις τε

­ι

(

ϋϋαμωῷ

Ζ

τίἔ

πθὐυ

Χ

ἕ

Ο

Γ

Ψ

αὔτου̃ καὶ δύναμιζ έστιν. Μη γαρ τοῦτο πρότερον | ~ | δδα̃ 0 | ο, τι πραττουσιν ημιν γενοιτο ου μεμα ἄηκοσικ Η

κ

~

ἄμεεμωε Θὕν Τε

~

7

ἐἶι̃ΐαιμαθεϋο Ουὅίἄΐι κρη̃υ̃αιίαεἄί

πάλι επιδεικνύουν φανερά την αναισχυντία τους, ενώ άλ­ λοι θεωρούν σωστό να επιδεικνύουν πάντα κόσμια συμπε­ |

ριφορά, σύμφωνα με την κοινή αντιληψη των περισσοτέ­

ρων ανθρώπων, προτιμώντας σε όλες τις περιπτώσεις την | άλλοι πιστεύουν ότι ευπ επεια από τ ν απ έπεια. Επίσ | πρέπει να ασκούν την αρετή, οχι όμως για χάρη της ίδιας 7

ρ

της αρετης, άλλά για να κερδίσουν καποιες ανταμοιβές ή | | βραβεια που παρέχουν οι θεοί γι” αυτην· έχουν δηλαδή την εντύπωση ότι αυτή από μόνη της δεν είναι πολύ ευχάρι­ ι ι ι Ι ι ι ε στη ασχολια. Αλλοι ομως νομιζουν οτι πρεπει να επιδιω­ | κουν την αρετή όχι για κάποιο βραβείο αλλα για αυτήν την ίδια, ενώ άλλοω̨̃ην επιδιώκουν και για χάρη της ί­ διας, αλλά και για να κερδίσουν τα βραβεία που δίνουν οι ε

θεοί σε όσους την ασκούν. ι

ν

ν

|

|

Αφου λοιπον υπαρχει τοσο μεγαλη και ακομη μεγαλυ­ τερη ανωμαλία και σύγχυση σχετικά με τον ανθρώπινο ν

α

βίο, ειναι μεγάλη ανάγκη, αν βέβαια θέλουμε κάποια στιγμή να επιλέξουμε με ασφάλεια τον άριστο βίο και να ρ

μην αποτύχουμε στον κοινό σκοπό της ευτυχίας, που όλοι επιδιώκουν, να μην ασπαζόμαστε τυχαία όποια γνώμη λε ι λλι ελ ι ι πεσει στην αντι ηφη μας, α α αφου εξετασουμε κα α προηγουμένως ποιος είναι τέλος πάντων ο άριστος βίος π

και πού βρίσκεται στ” αλήθεια η τέλεια ευτυχία, τότε να κάνουμε την επιλογή μαςἰὀ. Πιο μπροστά και από το πρό­ βλημα αυτό πρέπει, βέβαια, να αναλογιστούμε τι άραγε είναι ο άνθρωπος και ποια είναι ακριβώς η φύση του και η

78

79

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

ήμἴν αὐτοῖς Έχει χἀρ οὕτω καὶ περὶ τω̃ν ἄλλων σκευών τε καὶ χρημάτων

ὅὶν έξξομεν

ὁτοοου̃ ν

παντοὅαπω̃ν· ὅτου ἔν τις μὴ τήν τε φύσιν καὶ δύ­ ναμιν τὔχοὶ ειδώς οὔὅ” ὅὶν χρήσασἄαὶ οὶδς τί εἴη

τῷ τοιούτῳ ώς ὅεΖ Μαὔείν δ' αιἶ ὶκανω̃ς όίτὶ ποτέ έστιν οἴνάρωπος οἕμἠχανον μὴ οὐ προεσκεμμένοες τε καὶ δεεγνωκόσὶ πολὺ πρότερον ἔτι περὶ τη̃ς τω̃ν όνι̃ων φύσεως τίμἐν πρεσβύτατον τω̃ν όίντωκ τί­ νες δὲ δεύτερα: καὶ τρ/ται ςνύσεις τίνες δὲ έσχαταὶ,

καὶ τις δύναμις ἔκοίστων. Τούτων χοὶρ δὴ διεχνω­ σμείνων πρότερον καὶ τὸν ἄνθρωπον αιἶ ἔν αὐτοῖς τούτοὶς όρἄω̃ς ἄν έβγοι ἔπὶσκοπείκ τάπ μὲν τω̃ν ό/ντων καὶ πα) έπικεκοὶνώνηκε, τίνων δὲ καὶ ὁπόσον οίφείστηκεκ ἔκ δὲ τίνων συνέστηκεικ οὶδς δὲ ών οὶαν τὴν δύναμιν είλ ηχεν. Ἡ δὴ ἕξητακόσι τε καὶ μεμαἄηκόσὶν ὶἔεανω̃ς τοὐντευ̃θεν ήδη καὶ όπως ὅὶν είν? οἔνὔρώπῳ βιωτεοκ όίτι τε καὶ ὅπως πράττοντι άμεινον ἄν εἴη καὶ λυσιτελείστεροκ ραδὶον ἄν χεί­ νοιτο καὶ οὐκέτι ἄν χαλεπὸν εἴη καταμαιθείν. Ηλλἀ δὴ καὶ περὶ τῆς τω̃ν ἄλλων αιἶ φύσεως όπη έχει, οὐκ όλίγη πρός γε ἄλλήνἶους τοῖς ἄν­

δύναμή του".

Γιατί αν

δεν μάθουμε αυτό πιο μπροστά, δεν

είναι δυνατό να μάθουμε ούτε ποιο είναι το καλύτερο που μπορούμε να πράττουμε ούτε πώς πρέπει να χρησιμοποιή­ σουμε τις ικανότητές μας/Ετσι βέβαια συμβαίνει και με κάθε εργαλείο και με οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο. Γιατί αν δεν γνωρίζει κανείς τη φύση και τη δύναμη ενός πράγ­ ματος, δεν είναι σε θέση να το χρησιμοποιήσει όπως πρέ­ πει. Είναι πάλι αδύνατο να κατανοήσουμε επαρκώς τι α­ κριβώς είναι ο άνθρωπος, αν δεν έχουμε πρωτύτερα σκε­

φτεί και ξεκαθαρίσει τις αντιλήῷεις μας σχετικά με τη φύ­ ση των όντων, ποιο δηλαδή είναι το ανώτατο από τα ό­ ντα, ποιες είναι οι δεύτερες και ποιες οι τρίτες φύσεις, ποιες είναι οι τελευταίες και ποια είναι η δύναμη της κα­ θεμιάς. Αφού λοιπόν ξεκαθαρίσουμε πιο μπροστά όλα αυ­ τά, θα μπορέσουμε τότε να εξετάσουμε σωστά και τον άν­

τα θέματα, με ποια δηλαδή από τα όντα και με ποιο τρόπο έχει επικοινωνία, από ποια και πόσο απέχει, από ποια στοιχεία αποτελεί­ ται, ποια είναι η φύση του και ποια δύναμη έχει. Γιατί μό­ νο αφού εξετάσουμε και κατανοήσουμε επαρκώς αυτά τα ζητήματα, θα μπορέσουμε στη συνέχεια εύκολα και χωρίς δυσκολία να αντλήσουμε και τους κανόνες για το πώς πρέπει να ζει ο άνθρωπος, για το ποια είναι δηλαδή η κα­ θρωπο αναφορικά με αυτά ακριβώς

λύτερη και ωφελιμότερη συμπεριφοράΖ8. Αλλά και πάλι, δεν είναι μικρή η διαφωνία μεταξύ των ανθρώπων και για το ποια είναι η φύση των άλλων όν­ ι

8ο

81

ὶνοκοὶν Σκρτελ Φο

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

τωνω. Μερικοί πιστεύουν πως δεν υπάρχουν καθόλου θεοί,

θρώποὶς ἦ οἔμρὶ/σβήτησὶς° ἔστι μὲν ών οὺὅ' είναι θεούς τὸ παράπαν οὶογαένων· τῶν δί εόναὶ μέκ τω̃ν

δί ἄνόίρωπίνων οὐκ ὅὶν προνοείν πραχμοίτων· τω̃ν δε; προμρεῇν μὲν θεούς τω̃ν πάντωκ τω̃ν τε οἴλλων καὶ τω̃ν οίνθρωπίνωκ είνα/ χε μὴν προς τοίς οἕταἄοίς τοὺς αὐτοὺς καὶ τω̃ν κακῶν αἴτὶρος· των δε; κακου̃ μὲν οὺδενός των δὲ οἔχαθω̃ν μρ/νων αίτὶους τοὺς θεοὺς εόναὶ. Καὶ τω̃ν μὲν παραὶτκτοὺς οιομένων εὶἶα: καὶ ὺπί ἀνθρώπων παρατρενττοὺς έςχ 022 χαὶ αὐτοὶ κρ/ναν­τες μελλ ήσωσὶν οίποτελεῖν· τω̃ν δὲ οὶπαρατρέπτους τε πάντα? ἠχουμείνων καὶ ἄμεταστρέπτθυῷ γνμώμῇ ἀεὶ τῇ σφετεῖη̨ρ ἕαι9° ετῖμαρρένην χωρούσῃ ἕκαστα οίποτελου̃ντας ῇ όὶν έκ τω̃ν ένόντων ,α̃ώι̃τὶστα έἔεὶν ρεῦι̃λα. Ἐτὶ δὲ τω̃ν μἐν ἕνα καὶ μόνον νομὶζόντων άεόκ ως οὺδέν ἄλλο σεμνὸν όν όλως ἢ τη̨̃αιον ἀνθρώποις· τω̃ν δέ πλεὶους; καὶ τοότους παραπλησιους χε ἄλλήλοὶς καὶ τοὺς αὐτοὺς θεότητὶ· τω̃ν ὅί ἕνα μὲν έξαὶρετόν τε χαὶ μέῃστομ τον πρεσβύτατον τω̃ν όλων οὶρχηχέτηκ τοὺς δ” ἄλλους τοὶ δεύτερα τε καὶ τρὶἴ Τα φερη̨μέμως τη̃ς ἄεότητος. Καὶ τω̃ν μὲν ἔἶω ἑνὸς τον πεποὶηκότο; θεοῦ τὸ ἄλλο τόδε πα̃ν γε­ νητὸν χρόνῳ, ὥσπερ καὶ τῇ αίτῷτ, τὶύὶεμένωκ

εε

καί

ότι υπάρχουν βέβαια, αλλά ότι δενεμεριμνούν για τα ανθρώπινα πράγματα· άλλοι ότι οι θεοί μεριμνούν για τα πάντα, και για τα ανθρώπινα και για τα άλλα, και ότι είναι βέβαια οι ίδιοι αίτιοι εκτός από τα καλά και για τα κακά· άλλοι πάλι ότι οι θεοί είναι αίτιοι μόνο των α­ γαθών και καθόλου των κακών. Μερικοί επίσης νομίζουν ενώ άλλοι

ότι οι θεοί εξευμενίζονται με παρακλήσεις και ότι παρασύ­ Ρονταν από τθνἐ ανθρώπονἐ και μεταβάλλουν τη γνώμη τους για όσα αυτοί αποφασίζουν και πρόκειται να εκτελέ­ σοννίο. Άλλοι όμως νομίζουν ότι οι θεοί παραμένουν εντε­ λώς αμετάτρεπτοι και αμετάβλητοι και ότι οδηγούν το Ξ

κάθε

τι με τη δική τους πάντοτε γνώμη,

που προχωρεί

σύμφωνα με την ειμαρμένή, στη μεγαλύτερή δυνατή τε­ λειότητα. Ακόμα, μερικοί πιστεύουν σε ένα και μόνο θεό,

γιατί κατά τη γνώμη τους ί

δεν υπάρχει τίποτα άλλο

τε­

λείως πιο σεβαστό και πολύτιμο στους ανθρώπους, ενώ άλλοι σε περισσότερους και ότι αυτοί είναι παραπλήσιοι ο ένας με τον άλλο και ίδιοι ως προς το βαθμό της θεότη­ τας. Άλλοι πιστεύουν ότι ένας είναι ανώτερος και μεγαλύ­ τερος, η πρωταρχική αρχή των πάντων, και ότι οι άλλοι έρχονται δεύτεροι ή τρίτα ως προς το βαθμό της θεότη­ τας. Άλλοι νομίζουν ότι, εκτός από τον ένα δημιουργό θεό, κάθε τι άλλο έχει γεννηθεί ως προς το χρόνο, όπως ακρι­ βώς και ως προς την αιτία, και ότι κάποτε θα διαλυθεί και θα καταστραφεί. Άλλοι όμως πιστεύουν ότι έχει βέ­

83

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ποτε καὶ ἄπολείσόὶαι λυδὴσόμενοκ τω̃ν δε; γεγενὴ­ 2 ι 9 κ δι ι 5: κ ὅ κ θ σ αι μεν, ιαμενειν ε τον επειτα χρονον ες αει ανω­ γι: λεόὶρον° τω̃ν δ” ἔν ρερει μὲν συνιστασδαιύ τε γνεσδαι, ἔν μερει δέ αὐ λὐεσὔαιί τε καὶ ἄπόλλ σδαι, ὅκ ­ ~ 5­ 9 ι ὅ ρ _ 0 ~ ι και τουτο ουτω χωρειν αει ι αιωνος των ε, τὴ μὲν αιύτιρι γενὴτόκ τῷ δὲ χρόνῳ οἔγένὴτον τὸ σὐ­ 5

Η

κι̃ὶ

,

9.6

μπαν νομιζόντων τοδε καὶ οὶνώλεδροκ καὶ πρός γε του̃ χαα̃εσταχότοἔ ἄπαρά/ι̃χι̃ακτοα του̃ ἐςρεο­ι­ω̃τος θεοῦ, οἴτε δὴ οίειύ τε ὡσαὐ/τως καὶ κατά ταὐτοὶ έργον­ τος οὐδί ὐὶν οὶργου̃ πώποτε οὐδίόπωστιου̃ν διαγεγο­ νότος, οὶεὶ δὲ καὶ κατοὶ τα αὐτοὶ ὡσαὐτως καὶ τὸ πα̃ν τόδε παρἄγοντος. Παραπλὴσια δὲ καὶ περὶ τὴς

ἄνδρωπειας φύσεως διαφερομένων, [τω̃ν μέν] τῇ ἄλλη δνὴτῇ τε καὶ δὴράον φύσει παραπλὴσιριν καὶ τὴν οἔνδρωπειριν οιρμένωκ οὐδὲν ἔκειύνων σεμνότερον

ἔν .ἔαυτῇ οὐδὲ δειότερον κεκτὴμένὴν· τω̃ν δὲ καὶ ές τὴν ὐὶειαν τε δὴ καὶ ποίντὴ οἔκὴρατον άναγόντων ταίς ἔλπισπ τω̃ν δὲ μέσὴν δὴύ τινα ἔχειν τε νυ̃ν καὶ άεὶ ἑἶειν χώραν τὴς τε δειρις καὶ οίόὶανάτου καὶ αὐ

δνὴτὴς τὸν οἴνδρωπον νομιζόντων, μικτὴν έξ οξαφοίν. Ϊὶαυ̃τί οὐν τοσαὐτὴς όντα ταραχὴς τε πλέα καὶ άμφισβὴτήσεως ειίμὴ τις ἕπισκειβάμενος ἕκαστα δι' οίκριβειας καὶ κριύνας οὶτι νες τοὐτων καδοἕπαξ τῶν

βαια δημιουργηθεί, αλλά ότι θα παραμείνει σ” όλον τον υ­ ν κ ε θ : ι ι ιλ πο οιπο χρονο παντοτε αφ αρτο. Αλλοι οτι κατα ενα με­ ρος συνενώνεται και δημιουργείται, ενώ κατά ένα άλλο ε

2

μέρος πάλι διαλύεται και καταστρέφεται και έτσι εξακο­ | ε ε δ : λ θ ε κ ου ει παντοτε να υπαρχει ια μεσου των αιωνων. Άλλοι, κ

τέλος, πιστεύουν ότι το σύμπαν αυτό έχει δημιουργηθεί ως προς την αιτία, αλλά ότι ως προς τον χρόνο είναι αγέννη­

το και άφθαρτο και ότι φτιάχτηκε από τον δημιουργό του αμετάβλητο, αφού ο δημιουργός θεός βρίσκεται πάντοτε στην ίδια κατάσταση και ποτέ και με κανέναν τρόπο δεν γίνεται αδρανης και πάντοτε κατά τον ίδιο τρόπο δη­

μιθνργέί τα πάντα.

Κατά παρόμοιο

τρόπο διαφέρουν οι γνώμες και σχετικά

με την ανθρώπινη φύση. Άλλοι θεωρούν την ανθρώπινη φύση παραπλησια με τη φύση των άλλων θνητών όντων

και των θηρίων και πιστεύουν ότι αυτή δεν εμπεριέχει κάτι σπουδαιότερο και πιο θεϊκό σε σχέση με εκείνα. Άλλοι ό­ μως την ανάγουν, σύμφωνα με τις ελπίδες τους, στη θεία και εντελώς καθαρη φύση. Άλλοι πάλι νομίζουν ότι ο άν­ θρωπος κατέχει τώρα και θα κατέχει πάντοτε μια ενδιά­ μεση θέση ανάμεσα στη θεία και αθάνατη και στη θνητἡ φύση, μια φύση δηλαδη ανάμικτη και από τις δύο προη­ γούμενες φύσεις3Ι. Άφού λοιπόν υπάρχει τόσο μεγάλη σύγχυση και πολλές αντίθετες γνώμες γι” αυτά τα προβληματα, αν κανείς δεν εξετάσει με προσοχη την κάθε γνώμη και δεν κρίνει ποιες

84

85

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

χόγνωμ βέχ τω­τω, ἄμεύρω τε τἄληἄη̃γ ὁη̨̃ι­77/πω­°

ἔ.

χετ, καὶ ταυ̃τα έαυτῷ ξαπεδα ποεήσαττο, οὐδί όπως βιςόη ἄν τον αὔτου̃ είσεται βιοκ ἄπορήσει τε ° · εγη̨̃σπτ δὲ χαὶ ὅ, τν πω­7 ἄν 7 ι | °ς αυτῳ, αυτος ο, τι χρησαιτο

ί ενος ί ” και διαπρ α ττομ ” αν ί ” αιρουμενος εκαστοτε τυχοι /1 άρα ἄν αὐτὸν άῃχγώτατοῷ ἄν οὕτω τύχη̃) λ

ύ

ό Ο ς. ς ° 7 ° ρωπων ς χενομεν ευ° αιμονος αντ αν

εμόνων τῶν όελτίστων λόγων.

6

τις τρόπῳ ἔπὶ τὴν τούτων έλθο:

Τι/νι ούν ἄν

ἄν ποθ' ήχεμόσι χρησάμενος λό­ ­ χων; ,/Ιέχουσι/μὲν χαρ συχνοὶ περὶ αότων ποτηταζ × ν σοςασται; νομοάεται, ςαλόσοςυοι. ἔέἰλ/ῖα τουτων ­ 7/ ι ι ποῃἶταί με" χαὶ Ο­Οἴωσταί ωχ αῇα των ταθύτωμ ι

σκέςύιν, ἦ τάπν

από αυτές

|

αθει ούτε πώς να |

ι

1

ε

κ

ι

κ

τι

εξἶλη̃ταί ΐίρίνοίνἶ ακδίχαίωζ πωἶπα! έα” χο/λα κεια τε τα πολλα χρωμενοι και προς χαριν προσο­

βελ” αμἄρωποίῷ αληθείας δε χα! ι του κ ι κ κ τιστου ου πανυ τι ςυροντιζοντες σοςασται δε επ: τε Ι | Ϊ | / τετραιαμεμοίζ χα! δοἔαμι̃ μἶμ 7/ωἶτείαν τα πο/Μα ι κ Μ" κ ταω μηχαμωμεμοίε αυτοἶἔ εχ παντος~ τροπου ν θ νι κ ι ι τι την εισιν οι αυτων και μειζω η κατ αν ρωπους δ' οὕ μόνον οὐδὲν φροντιἴο­ μ ετιόντες αληθειας .. κ ι ι ι ι ι 7 ΜΕΘ α/Μα χο" σω̨ἴνα περί τη̨̃” αφαμίσῃί αυτης

μί/ι̃ ου̃μΐεἴ κ

2

7

Ί

Ί

5

0

7

7

7

>

υθ

|

|

|

ωί του και θα

να καθοδ

|

.

ντί να είναι

Ζ

ο πιο ευτυχής.

'

άετῃχα με "υς αβω­Φ­ως Ο ἕλύως να · τ·0 σ·0 των μ ε Υ ιστωνα 7α ων. ζσ ^

7”

'

Φον α

_

Με ποιο λοιπόν τρόπο μπορεί κανείς να εξετάσει αυτά τα ζητήματα ή ποιους πρέπει, τέλος πάντων, να χρησιμο­

γι' αυτά ένα πλήθος νομοθέτες και φιλοσόφους. Αλλά

ποιήσει ως οδηγούς; Μιλούν βέβαια από ποιητές, σοφιστές, απ»

αυτούς

ποιητές και

Οι

σοφγστές δεν μπορούν

­

δίκαια να θεωρηθούν άξιοι σύμβουλοι για τέτοια θέματα. Οι ποιητές από τη μια γιατί χρησιμοποιούν κατά κόρον την κολακεία και γιατί απευθύνονται στους ανθρώπους με σκοπο την αισθητική απολαυση, χωρις να φροντιζουν ι­ διαίτερα για την αλήθεια και για τα ανώτερα αγαθάμ. Οι ×

×

×

×

σκήσουν

×

γιατί ενδιαφέρονται κυρίως να α­ την επιρροή τους και γιατί επιδιώκουν με κάθε

σοιριστές από την άλλη

86

τ

ισει καλύτε α

σει τον ε­ α ια το πω ισκεται σε διλ | αυτο του· οι επιλογές και οι ενέργειές του θα γίνονται κα­ τάτόποτυ αίο και όπωςέθουν κάθε οάταπ ά α­ τα και θα καταντήσει, χωρίς να το καταλάβει, αν το φέρει έτσι η τύχη, να γίνει ο πιο άθλιος από τους ανθρώπους, α­

¬

7

τις διδασκαλίες είναι μια για πάντα οι καλύτε­

ρες, ώστε να βρει την αλήθεια, όπου κι) αν βρίσκεται, και να κάνει αυτά τα πράγματα κτήμα του εαυτού του, δεν θα

87

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

τεχνάζοντες. Ἀγαφω γαρ τούτω τὼ γε/νὴ τα μὲν τω̃ν ρεω̃μ πράκαατα χαραγρου̃μτες εἰς τὸ άμρρω_ πινώτεροιι τα τερον /

ὅό

δόξα μερικοί σοφιστές την επιδιώκουν περισσότερο απ”

}

ανθρώπινα αζροντες εις τὸ ἄειό­

κ ι ὴκατα τὸ οίνὔρώπινον μετροκ πάντα τε ανω 7

/ ~ κατω κινου ντε ῶ τα ια ε 7ιστα τοι ς σφ ισι προσεχουσι λυμαίνονται. Οότοι μὲν δὴ τοιου̃τοι τα πολλά Ί

1

_

λαιον εὔδαιμονιας ποιούμενοιν και ταύτὴν πρὸ πά­ 7

ντων αν Ζιοαἱιαατων δίώαοντεθ αχότωἔ ώς ιαά/ν“

στα είαἴερ τιν­ἐἔ ἄλλοι ἄνα̃θώπωνν χαί Τυ77ἄνΘϋεν

ἕἰλλα δ

ὴ τω̃ν πολλών φύσις οἔσἄενε­

στείρα περι τὴν τω̃νγιιεγιστων χνῶσιύν τε ὴ ὥστε

και κτὴσιν

› › ­ ­ ι τυγχανειν ἄν του περι αυτα ακριβους· ¬

[

μεν τοὺς δι'_/ 7 ι Ι κ κ κ ασθενειαν ρυσεως αδυνατους αν γενομε νους τα δια πάντων ἄλὴἄὴ τε καὶ βελτιστα ἄνευρείν οἴμα

ὥστε εὕλαβὴτέον και τούτωκ οἴμα Ετ

7

ν

π

κατω και έτσι προχαλούν μεΐαλη ζημιά σί αυΐθύἐ που | | | | Τθῦζ προσθχθθν. ΤΞΤΟΕΟΕ ειναι λθίπθν ως Επί ΈΟ πλείσῖθν | | | | οι ποι τες και οι ιλοσο οι. Επο ενω απο του νο οθε­ ς μ φ μ ς° η φ τες και τους φιλοσόφους περισσότερο, παρά από κάποιους άλλους ανθρώπους, θα μπορούσε να μόιθει κανείς κάτι : ε φρονιμο γι αυτα τα θεματα. Γιατι οι νομοθετες εχουν την πεποίθηση ότι θεσπίζουν τους νόμους για το κοινό καλό και φυσιολογικά δεν αποτυγχάνουν εντελώς σε αυτη την επιδίωξη" . Οι φιλόσοφοι πάλι, επειδη θεωρούν την αληθεια ?

Ά

α

ε

εινσότως οὔδ, αν παντἄπασιν αότου διαμαρτάνοιεν , , | 7 οἴ τε φιλόσοφοι τὴν έν τοις ουσιν αλὴὔειαν κεφα­

ἄν αὔτὴς.

×

×

Παρα δὲ νααονετω̃ν τε ααὲ ία/ι̃θαόΰνων μαλλον κ κ ; 7κ κ 7| εκ ε αλλων ανθρωπων πυ θοιτ αν τις τι ὴπερ τινων ὔγιἐς περὶ τω̃ν τοιούτων. Οιεγἀρ νομοἄείται ἐπὶ τῷ τοὺς μόμθυς ἄν τίΰεσὔαἰ ἄἑι̃ου̃μτεῷ χωμζῦ .

για τον εαυτό τους. Αυτη τη ότι αρμόζει στους ανθρώπους ι όχι μόνο χωρίς να φροντίζουν καθόλου για την αληθεια, αλλά εφαρμόζοντας πολλές φο­ ρές τεχνάσματα για τον αφανισμό τηςν. Και τα δύο αυτά γένη συγγραφέων τα πράγματα των θεών τα κατεβάζουν ι ι ι περισσοτερο σε ανθρωπινο επιπεδο, ενω τα ανθρωπινα πραγματα τα εξυῷώνουν σε θεϊκό επίπεδο, πολύ πανω α­ | Ι ι : ι πο το ανθ ρωπινο μετρο φερνουν λοιπον σε ολα τα πανω

τρόπο να αποκτησουν δόξα

9

ν

2

ε

9

κ

των όντων κεφαλαιώδη για την ευδαιμονία και την επι­ | | | | | | | | διωκουν περισσοτερο απο καθε αλλο πραγμαι ειναι φυσικο να την επιτυγχάνουν σε σημαντικό βαθμό, περισσότερο α­ |

|

/

|

πο καποιους αλλους ανθρωπους.

|

| |

Ϊ

Αλλα ομως, επειδη η φυ­

ση των περισσοτέρων ανθρώπων είναι πολύ ασθενικη ως

προς

|

|

|

|

τη γνωση και την αποκτηση των μεγιστων αγαθων,

έτσι ώστε να μην μπορούν να πετύχουν την ακρίβεια

σ”

αυτα τα θέματα, γι” αυτό λοιπόν πρέπει να είμαστε επιφυ­

88

89

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

δε;

τις

μή τισι

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ |

σοςνισταίς ἦ καὶ ποιοταἴς περιτυχων

δεινοίς οἔσι τω̃ν πολλών τε καὶ οὐδὲν ειδότων

τοὶ πολλοὶ κρατεἴκ ώς δή τισι σπονδαιοις νομοόίἔ­ νι ι κ 9 κ 7 ΰ ταις η και ςαλοσοςνοις εντνγχανων,

εξαπατη

γη.

Ἡμείς μὲν δὴ ήγεμόνας ποιούμεθα τω̃ν λόχωκ ἕνα μὲν νομοἄετω̃ν καὶ σοφῶν τὸν αὐτὸν παλαιό­ τατοιι ών άκοῇ ίσμειλ Ζωροάστρηκ Μήδοις τε καὶ κ Πεῖοσαις καὶ τω̃ν σἴλλων τοῖς πλειστοις τω̃ν παλαι κατά τὴν ἔἱσιαικ τω̃ν τε θεάον καὶ ἄλλων καλών

ι ι | ι ι ι λακτικοι και απεναντι στις εξης δυο περιπτωσεις: απο το ένα μέρος για τους φιλοσόφους και νομοθέτες που εξαιτίας της ασθένειας της φύσης τους δεν μπορούν να ανακαλύ­ ψουν τα αιωνίως αληθινά και μέγιστα αγαθά και από το άλλο μέρος μηπως κανείς πέσει στα χέρια κάποιων σοφι­ στών ποιητών, που είναι φοβεροί στο να επιβάλλουν την γνώμη τους στους πολλούς και αμαθείς, και εξαπατηθεί, νομίζοντας πως έχει συναντήσει κάποιους σπουδαίους νο­ λ

2

ι

μοθετες η φιλοσοφους.

Εμείς λοιπόν οδηγούς στην αναζητηση των μεγίστων

τω̃ν πλειστων ἔπιφανε/στατον γενόμενον έξηγητήν.

αγαθών35 θεωρούμε κατ” αρχην έναν από τους νομοθέτες

Μετα

και τους σοφούς, τον πιο παλιό απ” όσους έχουμε ακουστά, τον Ζωροάστρη, που είχε αναδειχθεί στον πιο επιφανη ε­ ξ ηγητη της αληθειας για τα θεϊκά πράγματα και για ένα πληθος άλλων μεγάλων ζητημάτων στους Μηδους και τους Πέρσες και σε άλλους παλιούς λαούς της Ασίας. Μετά απ” αυτόν και άλλους· και τον Εύμολπἄό, ο οποίος

του̃τοιι ἄλλους τε καὶ Ζἶἦιιολποα δς τας Ἑλενσινιας τελετἀς ,ἔὔηναιοις ἐπὶ τη της ἠμε­ δὲ

και Μνω Κρητών χενόμενον νομοάείτιγιι καὶ /Ινκου̃ργον Λα­ κεδαιμονάυκ ἔτι δ' ίἴςνιτόν τε καὶ /νουμα̃ιι οὶν ὁ ­ ; κ ι κ ι ι μὲν τσὶς Όλομπιασιν ες Δια τον μεγιστον θεον συν τερας ςὐνχη̃ς αάανασιρι κατεστησε,

/Ιυκούρχῳ τούτῳ κατεστησεν ἄχιστειας δ δὲ

Ρωμαιοις ἄλλων τε συχνών καὶ τω̃ν περὶ θεούς ­ ­ ν ι ν καὶ ούτος μαλιστα σίχιστειων νομοθεταχς εγεχονει.

| | | εκανε γνωστες στους Αθηναιους τις Ελευσινιες τελετές με #

#

| | | σκοπο να εισα”Υα`ίεΕ το δογμα Ύια την αθανασια |

τηἔ αν­

θρώπινης Φυχἡῷ και τον Μίνωα37 που έγινε νομοθέτης των Κρητών, και τον Λυκούργο των Λακεδαιμονίωνω̃· ε­ κ ιΙ 39 Ν κ πισης τον φιτο και τον ουμαιχγο, αποι τους οποιους ο

πρώτος ίδρυσε μαζί με τον ίδιο αυτό Λυκούργο τις Ολυ­ μπιακές τελετές προς τιμη του Δία, του μέγιστου θεού, ε­ νώ ο δεύτερος είχε νομοθετησει για τους Ρωμαίους ένα

μεγάλο αριθμό τελετών, οι περισσότερες από τις οποίες οο

91

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

|Ϊ/Ι ΗΘΩΝΟΣ

/νομοδετω̃ν μὲν δὴ μάλιστα τούτους· τω̃ν δί ἄλλων ι

σοςυω̃ικ

ν

βαρβάρων μὲν Βραχμα̃νας Ϊνδω̃κ και Μα­

γους Μηίδων, Ἑλλήνων δὲ ἄλλους τε καὶ Κουρκ­ × . ­ εν ι μνηαῃ οιει γε τον περι τας παλαιοτάτους των ·

·

καὶ τρίτων καὶ όλως τη̃ς τω̃ν ~ 7οΰ Ε Ι ίθζ Ξίθἴωμ ΤΘ Χα! πα! ων ΟΠ ίθΐηΐθς Χαι ΐθϋ παντος του̃δε λόγον έκλελοιπότα τέως τοῖς Έλλ­ ι ­ ­ λησιν ιἶπὸ των /ἶγοίντων καλουμένων, ασε/ἴων δη τινων καὶ ὔεομοίχων οἔνδρωκ έπανενεώσαντα λό­ γων τε ἄνοίγκαις οἔναμςοιλεὕιτων καὶ/ μοἔχῃ τη προς τους Γιίγαντας κρατἠσαντες τω̃ν τοἔναντια ~ 9/ | / αιρουμενων και ἄνητα παντα εξω του ενος του | ὶ / πρεσβυτάτου γεννω̃ντος τιδεμενων. Μετα δε του­ κ ι κ ι ι τους αλλους τε και τους Δωδωναιους Διος ιερεας θεῶν δευτέρων τε

Δ

Ί

Ἱ

Χ

7|

7

σ

Ί

0

Ἡ

Ι

εν

Ί

Ε

7κ

ί

τε καὶ ιἶποφηίτας ιδιρι τε Πολυειδον τὸν μοἕντικ ω ι

κ

κ ι ι ~ κ και Μινως εκεινος επι σοφια συνηκ και Τειρεσιαν ι 0 ἄλλων τε πολλῶν καὶ καλω̃ν τοῖς Ελλησι, και δη › : κ ν καὶ του̃ περὶ ςύυχη̃ς τη̃ς ημετερας ανοδων τε εν­ τευ̃ἄεν καὶ αιἶἄις καἄόδων οἕπειρων λόγου ἕξηγη­ τὴν ἔπιςυανεοτατον γενόμι­:νον° χειρωνά τε των 7

εε

7

τ

σ

91

και πάλι αναφέρονταν στους θεούς. Από τους Νομοθέτες ι

κ

ν

κ

σ

λοιπον θεωρουμε σπουδαιους περισσοτερο τους παραπανω. Ως προς τους άλλους σοφούς, από τους βαρβάρους τους

Βραχμόινες των Ινδών“" και τους Μόιγους των Μήδων", ενώ από τουςΈ]λληνες ανάμεσα σ” άλλους και τους Κου­

ρητες", που είναι οι παλαιότεροι από αυτούς που διατη­ ρούνται στη μνημη. Αυτοί λοιπόν επανέφεραν και πάλι τις διδασκαλίες για τη δεύτερη και τρίτη τάξη θεών και γενι­ κά για την αιωνιότητα των έργων και των παιδιών του | | | | | Δια και του συμπαντος ολόκληρου· οι διδασκαλιες αυτες

είχαν εκλείψει παλαιότερα από τους Έλληνες εξαιτίας ι ι ι ι των ονομαζομενων Γιγαντων, που ηταν μια μεριδα ασε­ ι β ών και θεομάχων ανδρών" με την επιβολή αναντίρρη­ των συλλογισμών και με πόλεμο προς τους Γίγαντες επι­ |

Ι

|

|

|

που πίσΈΕὉΟιν στα ανῖιθθῖα ι ι ι ι : παντα θνητα εκτος απο τον ενα, τον α­

Χραῖησθίν ΟίπενΟίνΈι σ

ΟίΟ'ῖΟὉζ

και θεωρούσαν τα νώτατο δημιουργό του σύμπαντος. Μετά από αυτούς θεω­ ρω σπουδαιους και αλλους· και τους ιερεις και χρησμοδο­ | | | | στη Δωδώνη, κυριως τον μαντη Πολυειδο", τες του Δια με τον οποίο συναναστρεφόταν ο γνωστός εκείνος Μίνω­ ας, επειδή θαύμαζε τη σοφία του, και τον Τειρεσίαόό, που ηταν ο πιο διακεκριμένος εισηγητής πολλών σπουδαίων διδασκαλιών για τους Έλληνες, κυρίως όμως της διδα­ σκαλίας για τις ανόδους της ανθρώπινης ψυχης στον ου­ ρανό και στη συνέχεια πάλι τις άπειρες καθόδους της στη γη· και τον Χείρωνοι47, ο οποίος έγινε εκπαιδευτής ενός κ

2

2

κ

κ

#

93

2

ΝΟΜΩΝ ΣΓΖΤΡΑ ΦΠ

ΙΪ/ΙΗΘΩΝΟΣ'

κατ' αύτον καλών κοὶγαὔω̃ν

ανδρών συχνών γεγο­ / / ~ Ι ­ν νοτων παιδευτην τε και πολλων και καλων μαἄη­

μεγάλου αριθμού ενόιρετων και γενναίων ανδρών της επο­ | | | | | ι | χης του, στους οποιους δίδαξε πολλα αξιολογα μαθηματα

μοίτων τε καὶ ἕπιτπδευμάτων διδοἕσκαλον· τούς τε ἔπτοὶ ἔκειύνους τους κατοὶ ἔἰναξανδριδην τε καὶ ἔθράττωνα βασιλεύοντας /Ιακεδαιμονιι̃ον μαλιστα οὶκμοἕο·αντας°λίιλωνά τε τον Σπαρτιοἔτπικ καὶ Σό­ λωνα τον ἕθόὶηναίοκ καὶ Βιοιντα τον [ζοιηνέος καὶ Θαλη̃ν τον Μλήσιον, καὶ Κλεύβουλον τον /Ιιίνδιοκ καὶ Ζἦττακὸν τον Μτυληναίοκ καὶ Μύσωνα τὸν χηνέα° ἔπὶ δὲ πα̃σι τούτοις Πυἄαγόραν τε καὶ / Ϊ ` ) λ _ | Πλατωνος και τους απ αυτων πολλους τε και οὶγαἄοὺς κενορε/νους φιλοσύςοους ών εύδοκιμώ­ τατοι Παρμενιδπς Ϊὶραιος Πλούταρχος Πλω­ τίνος Πορφύριος Ϊαμβλιχος. Ούτοι γάρτοι παντες τα τε πλειστα καὶ περὶ των μεγιοτων συνενεχἄἔν τε οὶλλ λοι › τοὶ κ ατιστα δοκου̃σι τω̃ν οὶνἄιοώ­ πων οὶεὶ τοῖς οἴμεινον φρονου̃σιν ἕἔενηνοχε/ναι γνώ­ μας. Οις δὴ καὶ η̨̃αεὶς δμολογου̃ντες ούδ' αύτοιί τι πε ὶ τ λικούτων νεωτειοιου̃ εν ούτε τοί λίὐὶέ τε καὶ πρώην ύπο σοφιστω̃ν δη/ τινων νενεωτερισμέ­ νοις ἄπσύμεἄα. Ἐπεὶ καὶ τούτῳ αύτῷ ού σμικρῷ διαφέρειν/ ὅὶν σοφοὺς σοφιστω̃κ τῷ τοὺς μὲν σοφοὺς συνωδοὶ τοὶ αὐτῶν τοῖς οὶεὶ παλαιοτεροις απο­ φαιίνειικ ως ούδἐ χρόνῳ τὴν οίλήὔειαν τῶν ούκ

και επιδεξιότητεςω̃· και τους εφτά εκείνους σοφούς που κυ­ ρίως όικμασαν κατά το χρόνο που ήταν βασιλείς των Δα­ κεδαιμονίων ο Αναξανδρίδης" και ο Αρίστωναςεα δηλαδη τον Χίλωνα τον Σπαρτιἀτη, τον Σόλωνα τον Αθηναίο, τον Βίαντα τον Πριηνέα, τον Θαλη τον Μιλησιο, τον Κλεόβουλο τον Λίνδιο, τον Πιττακό τον Μυτιληναίο και τον Μύσωνα τον Χηνέαδ. Πάνω απ” όλους αυτούς βέβαια θεωρώ σπουδαίους τον Πυθαγόρα” και τον Πλάτωνα και | | | | | το πληθος απο εξαιρετους ανδρες που διδαχτηκαν απ αυ­ τούς τη φιλοσοφία· από όλους αυτούς τους μαθητές επι­ φανέστεροι είναι ο Παρμενίδηςεἦ ο Τίμαιοςδὶ, ο Πλούταρ­ χοςδ, ο Πλωτίνος56, ο Πορφύριος57 και ο Ιόιμβλιχοςδ. Γιατί όλοι αυτοί βέβαια, αφού συμφώνησαν ως επί το πλείστον ετα ύ του στα έ Υ ιστα τί ατα › θεω ούνται ότιέ ουν εκφέρει τις ανώτερες γνώμες ανάμεσα σ' όλους τους συνε­ τούς και σοφούς ανθρώπους. Επειδη λοιπόν συμφωνούμε ” αυτού του όινδ ε , ούτε οι ίδιοι θα εκ κι” ε εί όισου­ με νεωτερίζουσες απόψεις πόινω σε τόσο σοβαρά ζητήμα­ τα ούτε θα συνταχθούμε με τους νεωτερισμούς που έγιναν από μερικούς σοφιστές στο άμεσο και απώτερο παρελθόν59. Γιατί μπορεί να εντοπιστεί μεγάλη διαφορά μεταξύ σοφών και σοφιστών και σε αυτό ακριβώς το ζητημα, στο ότι δη­ λαδἠ οι σοφοί εναρμονίξουν τις απόψεις τους με τις κάθε φορά παλαιότερες γνώμες, γιατί πιστεύουν ότι η αληθεια

Ί

Ί

7

>

94

η̨

95

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΪΓΡΑΦΗ

· ορθως αν τισιν ειριγμενων τε και λεγομε νων νεωτε­ ραν οόσαν· σοςοιστοὶς δὲ καινοποιεῖν τα πολλοὶ 5

εκ

κ

5

ς

Ι

#

πειρα̃σθαι, τοῖς νεωτεροις μάλιστα φιλοτιμουμέ­ νους. Ταυ̃τα γάρ τι αὐτοῖς πρός τὴν δόξαν τὴν

κενὴν μαλιστα ςεερεικ σγσπερ ενεκα απαντα πραγ­ ι | / ι .. ι .. ματεοονται. Ημεις δε τοις τε υπο των τα βελτι­ στα ἄεὶ ςερονοόντων καὶ ἔκ παλαιοτοίτοο νενομι­ σμείνοις τε καὶ λεγομείνοις θησόμεόος καὶ αμα λο­ _. / ~ ­ ἴωῖαῳι των λε λλαετείοωμ χρίτθρῶ­λμ ΐῳ χραῃστῳ τε καὶ ἄειοτάτω, ως δονατόιι δι” οὶκριβειας το βελ­ τιστον περὶ ἔκάστου συνδοκιμάζοντες ἔπικρινου̃­ ι ι · .ε μεν. Ζἶοιητων μεν γαρ καὶ σοφιστων οπόσοι δη κα­ ­ ε 7 κουργοι, λόγον μὲν οόδείνα οὕδε/τεροι αυτων, ότου Ζ | | 7| τι οφελος περι τοντων ων δη εκαστοτε λεγονσι, φαίνονται οὶποδιδόντες μαντειρι δέ ἔκ θεῶν δη̃άεν σφισι φοιτώσῃ, περὶ τω̃ν λεγομένων ειδείναι ἔκάτε­ ροι προσποιου̃ νται. Καὶ ποιηταὶ μὲν τῇ τω̃ν όνο­ μοίτων τε καὶ ρυθμού χάριτι τα λεγόμενα ἔπι­ χρωννόντες ταύτῃ τε κηλου̃ντες τοὺς ἄκοόοντας πειθουσι τοὺς οὐ δνναμε/νους διακριίνειν όνοματων τε καὶ ρυθμου̃ του̃ τῶν λεγομένων καλλονς αίσχοος Καιτοι οόδἐ του̃ πειἶθειν όὶν αὐτοῖς πολὺς μ

ΨΖ

ΨΖ

Ψ

__

Ω

Γ

Ψ

__

Γ

Ω

~

Ἱ

Ρ

λ

πἔ λόἴθἐ “ίου δὲ τείοπείμ μόνου τοὺς αχού” . ( κ οντας άν τε δὴ πειὕὶωσικ ἔν τε καὶ μή οι” γ”

εἴ??

δεν είναι ούτε χρονικά νεότερη από

τις εσφαλμένες από­

λέγονται από μερικούς, ενώ οι σοφι­ στές πολύ συχνά επιχειρούν καινοτομίες, αφού κατά κανό­ ι ι ι να στηριζουν τη φημη τους στους νεωτερισμους. Αυτοιι τους οδηγούν σε μεγάλο βαθμό στην κενοδοξία, εξαιτίας της οποίας είναι πρόθυμοι να διαπραγματευτούν τα πά­ ντα. Εμείς όμως θα συμφωνήσουμε με εκείνα που από τα ῷεις που λέχθηκαν

πολύ παλιά χρόνια έχουν θεσπίσει

και διατυπώσει όσοι

κάθε φορά σκέφτονται κατά τον άριστο τρόπο· συνάμα ό­

μως θα τα εξετάσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα με το λο­ γικό μας, το ανώτερο και θεϊκότερο κριτήριό μας, αποδει­ κνύοντας με ακρίβεια το άριστο για το καθένα. Όσοι λοι­ · ι και τους σοφιστες ι ειναι ι ι αποι τους ποιητες πον επιβλαβεις,

­

ειναι φανερο οτι δεν προσφέρουν ούτε οι πρώτοι ούτε οι κανένα ωφέλιμο λόγο σχετικά με τα θέματα δεύτεροι για τα οποία κάθε φορά μιλούν· προσποιούνται μάλιστα

­

καθένας απ, αυτού ότι αυτά που λένε τα

Ύ νω

ί

ουν από

μαντεια που τους δίνεται δήθεν με θεϊκή επιφοίτηση. Και οι ποιητές πρώτα, χρωματίζοντας τα λεγόμενά τους με | | | | τη χαρη των λεξεων και του ρυθμου και μαγευοντας μ' αυτή όσους τους ακούνε, πείθουν όσους δεν μπορούν να 8ιακρινουν ι ι ι μεσα αποι τις λεξεις και το ρυθμοι την ομορφιαι ηι την ασχήμια των λεγομένων τους. Εντούτοις δεν ενδιαφέ­ ρονται και πο χύ να πείσουν, παρά μόνο να ευχαριστήσουν αυτούς που τους ακούνε, αδιαφορώντας αν τους πείθουν

ή όχι· φαίνεται όμως ότι σε μερικούς ανθρώπους επιδρούν

96

97

ι

π/ιποοινοε

ἔούιασι παρ' ἔνιρις και πλέον τι ἦ βούλοιντ' ἄν διαπροίττεσδαι. Σοςαστω̃ν δ” εἴσι μὲν οι” και παρα­ λο Τιστα οἴἔ δηί τισιν ἀντὶ λο ισ ω̃ν ό ἄω̃ς πε αινο­ 3 ­ _ κ μένων κεχρημἔνοι, των προστνχοντων/ εξαπατωσι

τοὺς ἄμαδεστερους· οἴ γε μὴν γοητικώτατοι αὕ­ τω̃ν, έργων δή τινας τερατειας προσποιοόμενοι, και δόξαντες μἐνμεγάλα οἴττα ἄειρι δή τινι δυνάμει ., κ διαπράττεσὔαι, τῃ δ' οί/ι̃ηδειρι οὔδείν τι αότων τον­ Ϊ ­ π των ων τε προσποιοονται και ῃ προσποιουνται δια­ __

πραττόμενοι, τούτοις τε καταπλήξαντες πρότερον τῶν οἔνδρώπων [τοὺς] ἄνοητοτάτους τα τε τοιαῦτα

καὶ έπειτα ὔπὁ τω̃ν ταυ̃τα έπι τὸ μείζον λεγόντων τε και συγγρα­ ςοόντων συχνών και ἄλλων ἔξαπατωμένων τω̃ν δὲ και τω̃ν τοιούτων λόγων ἔιθει ἔκ νεων κρατουμεύ­ νωιι τοι μ εί7ιστα ταίΞ πολιτειαι λυ αινονται, πε ι πολλών και οἔτόπων τῷ τε βιζο ήμω̃ν μέγα τι δια­ ςοερόντων πειῖθοντες. /Ιογισμοὶ δὲ δὴ όρἄω̃ς περαι­ ~ περι ων Ϊ ἄν σκοποίτο τις, ο τα| τε οιί/Ι η α̃η, νομενοι οὔ πάνυ τοι δυναμένοος φωρρι̃ν°

`

έναργείστατα διδασκονσι, παρερζουσιί τε αὐτοὺς τῷ άεὶ ,δουλομένω περὶ τω̃ν αὐτῶν ζητείν και σκοπεἴ­ σδαι, μηδέν τι ἦττον τω̃ν πρότερον μεμαδηκότων

98

ινοινοιν Σπτννι οι:

Ι

περισσότερο απ” ότι επιδιώκουν. Μερικοί από τους σοφι­

στές τώρα χρησιμοποιούν και έναν διαστρεβλωμένο τρόπο σκέ

ς,

αντί ια ολοκλ

κ

ω ένους

και σωστού συλλο ι­

κ

σμους, και εξαπατούν έτσι τους πιο αμαθείς απ” όσους συ­

ναντούν.Όσοι μάλιστα απ' αυτούς είναι έμπειροι σε μαγι­ κά τεχνάσματα, προσποιούνται ότι πραγματοποιούν μερι­ κά μαγικά κατορθώματα και δίνουν την εντύπωση ότι διαπράττουν μερικά μεγάλα έργα με τη βοηθεια κάποιας | ι .. θεικης δύναμης. Στην πραγματικοτητα όμως δεν κατα­ φέρνουν τίποτα από αυτά που προσποιούνται ότι κάνουν, ν

με τον τρόπο που τα προσποιούνται, αλλά με αυτά κατα­

πληττουν πρώτα τους πιο ανόητους από τους ανθρώπους,

μεγάλη δυνατότητα να καταλάβουν τέτοια τεχνάσματα· και ύστερα, επειδη εξαπατούνται οι άνθρωποι από πολλούς άλλους, που λένε και γράφουν κατά κόρον αυτά τα π ά ατα και επειδέ κάποιοι άλλοιέ ουν συν ­ θίσει να κρατιούνται από τη νεότητά τους δέσμιοι παρό­ μοιων λόγων, οι σοφιστές αυτοί προκαλούν τη μεγαλύτε­ ί π είθο ντας για πολλία και π α ραέ­ ρη β)/β α η στις πο λ ιτειες, λογα πράγματα, που δεν έχουν καμιά σχέση με την αν­ θρώπινη πραγματικότητα. Οι λογισμοί λοιπόν που γίνο­ νται κατά τρόπο ολοκληρωμένο και σωστό παρουσιάζουν με μεγάλη ενάργεια την αληθεια για όλα τα εξεταζόμενα θέματα. Αυτοί οι λογισμοί ενυπάρχουν σ' αυτόν που πά­ ντοτε θέλει να ερευνά και να εξετάζει αυτά τα ζητηματα, η τον ίδιο βαθ μ ό ώστε να μ αθαίνει και αυτό ς τ η ναλίθειασ που δεν έχουν

7

99

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

ἰἶ/ΙΗΘΩΝΟΣ

με αυτούς που την έμαθαν σε προηγούμενο καιρό έτσι θα αποκτά επιστήμη δικη του και όχι ξένηυ̃ο. Δεν θα συμβαί­

›

: ει ι ρ μηδ αυτον αν ταληθη μανθανειν, οικειαιι ουκ εκ 2 κ ι κ 9 αλλοτριαν, την επιστημην κτωμενοκ ουχ ωσπερ οι ι ι Ϊ κ ι ~ ­ ι ν

ν

ν

ν

6

κ

9

7

υπο των σοςοιστων· δη εξηπατημενοι, 6

τοὺς πρότερον πεπεισμένους καὶ

νει εκείνο που παθαίνουν όσοι έχουν εξαπατηθεί από τους

7

ουτοι αει δια

σοφιστές αυτοί πάντοτε ακολουθούν εκείνους που έχουν

οἴ μετά ταυτα

πεισθεί πρωτύτερα και έτσι δίνουν και αυτοί που έρχονται

ἔπιγιγνόμενοι συμπειθονται.

έπειτα τη συγκατάθεση τους.

Περὶ τοῖν δυοῖν ἐναντίοιν λόγοιν, του̃ τε Πρωταγορε ίου και του̃ Πυρρωνείου. γ”.

3

9

Λόγω

δὲ δη ἔκειίνω,

Πρωταγόρεια και την Πυρρώνεια.

ἄλληλοιν μὲν ἔναντιωτάτω,

Και οι

ὁμοάυς δ' ἄλαζόνε τε καὶ ἄτασθάλω, ἔκποδὡν κ 7 _ κ ι 0 2 ποιητεον·/ οιω ο μεν παντα αληθη ειναι φησιν, ως 7

ρ

Εκ

ε

υ

Π

5

Εκ

3

κ

κ

ι χα! ΕϋὅλΞ7Ζΐω θμθίως Εσΐθν. ίΉκ τε Τἀρ πἄμΐα ἄδηθἦ τιἔ Φῇ χαὶ ΐθν ἄντιφἄ· ἶ ι ι 7 κ κ κ σκουσαν τουτω δοξαν, ρη̨ δη και ανθρωπων οι η, ἔξ ανά γ­ πλείστοι τιῖθενται ιό ς οὐ πάντα αὐ ἄλ ηθ” ­ ~ κης ἄν ὁμολογησειεν· ην τε μηδί ότιουν φῃ οἕληθες 9

κ

Εϋπερίΐρεπΐω

9/

7

2

Ο

5

ΟΡΤΕ,

0

1

ΙΟΟ

με­

θάδειἐι πρέπει να παραμεριστούν. Από τη μια ο Πρωταγό­ Ραἐ ϋπόστηρίζει ότι όλα είναι αληθινά, αφού θεωρεί ότι

πάντων χρημάτων μέτρον ἄν ἄνθρωπον όίντα, και ­ : τ ι .. κ ­ ι το δοκουν εκαστω, τουτο και ον ο δ ουδ οτιουν × αν › αι ν π × › 7 ει αν ειναι αληθες ως ανιθρωπον γε ουκ αν αξι̃ον γε | | ὶ ἄὶ όίντα κριτην οόδί ὁτουουκ η και τα πραγματα που κ κ ι ι εν ι κ αυτα απιστα οντα. Αμςοω γαρ τουτω τω λογω 0

δύο διδασκαλίες εκείνες, που είναι αντίθετες

ταξύ τους, αλλά κατά παρόμοιο τρόπο αλαζονικές και αυ­

Η

7

6

Σχετικά με τις δύο αντίθετες διδασκαλίες, την

για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος και ότι η γνώμη του καθενός αυτη είναι η μόνη πραγματικότηταόἶ | | | | ν ι Απο την αλλη ο Πυρρων υποστηριζει οτι τιποτα δεν μπο­ ρει να ειναι πραγματικά αληθινό, αφού πιστεύει ότι ο άν­ | | θρωπος δεν μπορει να ειναι αξιόπιστος κριτης για τίποτα και ότι τα ίδια τα πράγματα δεν αποτελούν γενικά αξιό­ 6 πιστη μαρτυρία 2. Και οι δύο αυτοί λόγοι μπορούν εύκολα ι | ' το ιΈ ιο ευκολα να αναιρεθουν. να ελεγχθούν , ά ρα μπορουν

Γιατι|

αν κάποιος ισχυριστεί ότι τα πάντα είναι αληθινά, | αναγκαστικα θα πρέπει να ομολογήσει ότι είναι αληθινη | | και η αντιθετη της άποῷη, με την οποία συμφωνούν και οι | | περισσοτεροι ανθρωποι, πως δεν είναι δηλαδη τα πάντα

ΙΟΙ

ί

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

­ ~ ε/νας καὶ αὐτὸ αὀ τουτο ως οὐκ αληθές οἔποςοανει. Καὶ μὲν δὴ τυῃίάμουσβ σχεὅὸμ ἄπα"­ες ἄμρρωπω σοφωτεῖωυς ἴε ἄλλους ἄλλων ἠι̃φύμεμω χαὶ άμα_

τη η ίδια η αποψη. Και όμως, όλοι σχεδόν οι άνθρωποι

θεστεβωῷ χαὶ παρά μἐμ τοὸζ ίᾶσῃὀ ώς μαῶ7σόμε_

συνηθἶζουν να θεωρουν μερικους σοφοτερους και μερικούς

νοί τι, τοὺς ν

­

δἐ διενἶέγχουσικ ως δὴ οὐκ όρἄως 7 ν ν ι εν ει ι ε

γι­

νωσκοντας περι ων αν και οιοιντο τι ειδεναι ουκ ,γ , , ,| 7 Α | Β / ακ ει γε η παντας η μηδενα αν αληΰη δοξαζειν υπελαμβανον.

Ἱ

Ἐτι

,

7

/

τα μεν αντιςρασκοντα μηὔ

δε

·

ἄμα ἄλη̃θη μηθ ιάμα ουχ αίι̃η̃ὔη # απαμτες| αν αν­ αι α̃η̨ωπθί φαί” Μ" ουδ αν είς προς 76 ταυῃίμ την έι̃/μωαμ ἄμφίσβθτήσείενί ώσαύτωἔ δὲ ίραἴε" χαὶ τῷ ¦ ~ ­ ἄἴδιον είναι τόδε το παιι τὸ μὴ αἴδιον αντιςρασκεια ...

2

7

€

ν

είναι αληθινό, θα ομολογήσει ότι δεν είναι αληθινη και αυ­ |

|

|

|

|

αμαθεστερους απο τους αλλους° στους πρωτους πηγαι­

κατι, ενω τους δευτερους

νουν με την ελπιδα να μαθουν

|

|

γ

|

τους κατακρινουν επειδη δεν γνωριζουν σε ικανοποιητικο , , , , , βαθμο αυτα που νομιζουν πως γνωριζουν. Δεν θα το εκα­ λ ι ι ι ι ι ι ν ι ναν οιπον αυτο, αν θεωρουσαν οτι ολοι πρεσβευουν η οτι

κανένας δεν πρεσβεύει την αλήθεια. Επίσης, αποτελεί κοι­

Ά

ί'

)

αντι­ φατικές μεταξύ τους δεν μπορούν να είναι ταυτόχρονα και νη αντίληψη των ανθρώπων ότι οι γνώμες που είναι

αληθινές

αληθινέςσι. κανένας δεν θα μπορούσε να

­·

ουκ αληἄο

αμφισβητήσει αυτη την άποψη. Κατά τον ίδιο τρόπο πα­

τουτω είναι τω δόξα οὐτί οίλλω δή τινε

ραδέχονται όλοι ότι η άποψη πως το σύμπαν δεν είναι αι­

ὥστ' οὐκ ἄν / οἴμςνω

2

ν

Ψ

ὅ

~

:

κ

αληθινα. Αν παλι υποστηριξει οτι τιποτα απολύτως δεν

οὔόίί

άμα

?

οἔνῖηθη̃ι Θϋθ, σἔμα

~

'

_

ν

7

?

..

ι

όλως των οὕτως ἔχόντωκ αλλ” αληὔη μὲν την ~ έτεῖοαμ πάρει­ωῷ τὴμ η̨̃° αη̨̃ έτεῖοαρ ςρευδη̨ Καὶ μὴν οὐδ° ἄν περὶ τω̃ν μελνι̃όντων έσεσθαι φήσειέ τις ὥστ› ἄν πάμτοθ ἄν ,ας δθἔάσείειγ ἄποβαγυεω ..ε

~ ­ . 7 οότί ἄν πάντα αὕ ως ἔτερως γωρειν αλλ” εστι μὲν ι ι ν , ιι τι ­ ἄ παρα δόξαν αὕτωκ εστι δ α και κατα δοξαν ὅ ­ ι ι ι ν ε , ιι ν αποβαινειν/ ωστ αν και τούτων τας μεν ιρευ εις >×

°

7

, , 7 γ 7 , ειναι των δοξωιι τας δ αν ανἶηἄεις τω τε λογω Ω

Ιοα

ν

ώνιο αντιφόισκει με την αποψη πως το σύμπαν είναι αιώ­ :

:

ν

:

:

ει­ ναι ταυτόχρονα και αληθινές και μη αληθινές. Αυτό γενι­ ν

νιο, ωστε να μην μπορουν και οι δυο αυτες αποψεις να |

|

|

|

|

|

|

κα δεν μπορει να συμβαινει ουτε με δυο αλλες αποψεις |

αυτην την αντιφ ατικοτηι̃αι αλλα π ρ επει οπωσδηποτε η μια να ειναι αληθινη και η αλλη παλι ψευ­ που

δης.

κ

βρ

ισκονται

ν

7

σ

ν

Και βεβαια ουτε για τα μελλοντα |

γ

γ

|

γ

κ

θα μπορουσε να πει

κανεις οτι θα αποβουν ολα οπως θα τα προβλεψει κα­ , | , , | , , ποιος, ουτε παλι οτι ολα θα εξελιχθούν διαφορετικα. Αλλα μερικά γίνονται αντίθετα από τις γνώμες των ανθρώπων και μερικά σύμφωνα με τις γνώμες τους, με αποτέλεσμα

ΙΟ3

ινοινοιν εκανα ΦΗ

Π/ιποοινοε

ἔκει/νω καὶ πάνυ ἄν οἕλισκεσἄαι ςίιευδη̃ τε ὁμοιως ὅυτε χαὶ Οὐδὲν ἐη̨̃ίω/τε ὐῃεια̨ Οὐ μὲν δὴ Ούὅι έχεἴμο ε ι ” × ύπολοχιστεον ἔὶ αύ ςοασιί τινες ως καν περὶ

­ τ ε ε ὁτουουν των ἄλλων ἦμιν τις ἄνἶηθειοις κατάνἶη­ · 7 7 × ~ × ι σι : ν ‹/ιια̨ αλλ' ουδ' ως περι των ἄειων ανὔρωποις ουσι εν , ι. ε ν ε , προσηκοι διασκοπειν πραγματων, ως ουτ αν εισο­ \ , Ο γ γ μενοις σαφες ουδεν περι αυτωιι ατε δη κρειττονων /Ι ­ θ ­ ν ; :ι ; σ ­ ει α ουτ αν αυτοι ς εοι ς Φι ον τουτο θα ῷ 77 χαθ ἕπιτηδεύουσι, περιερχάζεσὔαιύ τε δὴ καί πολυπρα­ 7

γ

Ἱΰαομεἴμ

ΐἀ

αύτω̃μ· Οὐ λἀρ ἄν α̃εοὶ μάτημ ἠιαα̃ς

τω̃ν λε σφεΐέρων τούτων έπθῶυν ζιι̃τΰτίχούῶ εἰ #77/τε έβη̨όλομΐο χαὶ ζΰτεἴν ἄν πειοὶ αὐτῶν ήμα̃ῶ μήτε τινά καί ἔῇν τοϋ είθεσα̃αἴιπντί ἄν σαφές τι

| / | | Ι | | απο Ήἐ Ύνωμεἐ αιπεἐ αλλεἐ να είναι Φεω̃εκ χω αλλεἑ / | | | | | | παλι αληθινες. Επομενως, αποδεικνύεται περαχαπο καθε | | | | α μφβ ι ολια οτι και ο δὉ ο εκεινε ἔ διδασκ αλ ίεἔ (του Π Ρω ­ Ι | | | | | τα Υ ο Ρ α και του Πυ ρρ ωνο ς) ειναι κατα τον ιδιο τ ρ οπο Φ ευ­ δεί και ότι δεν έ ουν τίποτα υ ιέ ­ Δεν π έπει έ β αια να Β γβ γ| ς χ ς λαμβανουμε υποψη μας ουτε εκεινο το οποιο λενε μερικοι, Ε

|

|

γ

πως δεν μπορουμε να κατανοησουμε την αληθεια για κα­ , 8 ι λι θ, ι νενα απο υτως εμα και πως εν αρμόζει σε μας που ει­

μαστε άνθρωποι να εξετόιζουμε τα θεία πράγματα, γιατί γνωρίσουμε κάῖι σαφές Ή» αυτά, Ἐάχα δεν μπορούμε αφού είναι ανώτερα των δυνόιμεών μας,

και γιατί δεν εί­

ναι αρεστό ούτε στους ίδιους τους θεούς να ασχολούμαστε μ® αυτό, δηλαδη να καταγινόμαστε και να καταπιανόμα­ στε με τα δικά τους πράγματα. Οι θεοί όμως δεν θα μας

Και μὴν

έδιναν μάταια την ικανότητα να ερευνούμε και τη δικη

ὁμοιως ἄν ἄίτοπον είῇ ὁποτερονου̃κ μηδ' ὁτιου̃ ν ἄν περὶ τω̃ν τοιούτων ἠμα̃ς διανοουμείνους ἔν ἔσω

τους φύση, αν δεν ηθελαν εμείς να τη διερευνούμε, ούτε ε­ πρόκειτο να μας δώσουν καμιόι δυνατότητα να γνωρίσου­

περὶ τω̃ν τοιούτων ξιιελλον παρεἶἕειν.

ειε ειναι ναι ταιρι ειιιιιιι

ιι

τι

πρι­

τα να σιτε ανω

με

ια|ιιιιια6ι. Εεεε

σι

στυχόντα ειἔιἦ ἄν και ἄβασανιδτωἔ παΡ0ιδεη̨̃¿εσι9αι° οὕτως ἐὰωτας τη̃ς σπουδαζομενμη̨̃ἔ ού 7ἀρ Οὔ/

παραθογη βεβαἐα θα ηἶαν χω η χαθεμθα απο Ής|αχ0λ?υ­ θες|δυο περιπτωσειςρ ειτε να μην μας απασχολει κανενα

ἄν εύδαιμονιας τυχειν. Ἐπεὶ εἶποτε καὶ ἄεια τις

απο τα θεματα αυῖα χω να περνουμε τη ζωη μας σαν τα θηρία και τα άλογα ζώα είτε να αποδεχόμαστε αβασόινι­

­ „ τύχη συλλαβου̃σα ἕπιτυχη τινα της περὶ ταύτα

|

|

τουμε.

τοιι

|

|

|

|

|

στα και οπως τυχουν οσα πεσουν στην αντιληψη μας. Ο­ πωσδήποτε, δεν θα ηταν δυνατόν, αν βρισκόμαστε σ” αυτη την κατάσταση, να πετύχουμε την ευδαιμονία που επιζη­ |

|

Γιατι ακομα κι

|

|

|

|

αν καποια θεικη τυχη βοηθουσε

105

εε

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

άλὴὔειρις άνευ λόγου ποιὴσειεκ άλλ” οὕτί άν βε­ βαάυς σχοιύὴ ποτ' άν τις περὶ άττό όὶν οὕτω ὅοξά­ σειεα ούίτί όὶν τελέως τις εὐὅαιμων γένοιτο, οὕδ' έφ) όσονου̃ν, λόγου τε έστερὴμένος καὶ έπιστὴμὴς τὴς περὶ τά με/γιστα, ός κάν αὐτὸ τοῦτο άγνοοζ είτί εό έχει αὐτῷ τα πράγματά είτε καὶ μή Οὐ

γἀρ άν ἔξαρκοῖ το εό πράττειν οίεσάαι, ὅ κόὶν τοις μαινομένοις δὴ που συμβαιύνοι/ ὴν μὴ καὶ όπὴ τε άνάρώπῳ ποτὲ εά ἕθζοι άν τῳ τά πράγματος άγαάὸν ὴ κακόκ καὶ όπὴ, ὑιανω̃ς ειδὴ. Άμα δ' οὔτε αιοχρου̃ τινος τοῖς άειοις μεύτεστι πράγμασικ

τί

εὕστ' άν μὴ βούλεσάαι άεοὺς τα αότω̃ν γινώσκε­ σάαι, οὔτε φάονερὸν τὸ άείοιι ιὕστό όὶν άπαξι̃ου̃ ν μὴ οὐ πρὸς τοῖς άλλοις καὶ τῷ γινώσκεσάαι ώρελείν

ὴμα̃ς. Οότ' όὶν ει, ότι μάλιστα κρεἴττόν ἔστιν ὴκαάί ὴμα̃ς το ἄείοκ οὐχὶ διά του̃το κάν άγνωστον είὴ ὴμίν, λογικοῖς τε όμῶς καὶ οὐ παντάπασιν αὐτοῦ

άλλοτριοις τὴν φύσιν γεγονόσιν. οὕς καὶ ζὴτὴτι­ κοὺς τω̃ν ἔαυτου̃ ιδια του̃τ' άν ἕποίὴσειι ἕνα καὶ ζὴτοζιιεν, καὶ ζὴτου̃ντες μανάάνοιμέν τι περὶ αὐτου̃, καὶ μανὔάνοντες τά μέγιστα ὥφελοιμεάα. Χρώμενοι γαρ άρχαίς ταῖς κοινγὴ πα̃σιν άνάρώποις ὕπὸ άεω̃ν ὅιδομεύναις ἔννοιριις τε καὶ περὶ του̃ άειου

κάποιον, χωρίς τη χρησιμοποίηση της λογικής σκέψης, στην εύρεση της αληθειας γι, αυτά τα θέματα, ούτε σ” αυ­

τη την περίπτωση

θα μπορούσε αυτός να είναι βέβαιος

για

ποια θέματα πρέπει να σκέφτεται έτσι και να γίνει ούτε τελείως ούτε κατά ένα μικρό μέρος ευτυχι­

δεν θα μπορούσε

σμένος, αφού θα είχε στερηθεί τη λογική και την ασφαλή γνώση για τα μέγιστα αγαθά, αυτός που ακόμα κι” αυτό

τα πράγματα πηγαίνουν καλά γι” αυτόν η όχι. Γιατί δεν αρκεί να νομίζει κανείς ότι ευ­ τυχεί, πράγμα που μπορεί να συμβαίνει ακόμα και στους τρελούς μερικές φορές, αν δεν ξέρει καλά με ποιο τρόπο έρχεται η ευτυχία σε κάποιον και τι είναι καλό η κακό για τον άνθρωπο και για ποιον λόγο. Επιπλέον, οι θεοί δεν με­

θα αγνοούσε, αν δηλαδη

τέχουν σε καμιά αισχρη πράξη, ώστε να μην θέλουν να γνωρίσουμε τη δικη τους φύση, ούτε είναι φθονερό το θείο, ώστε να μας θεωρεί ανάξιους να ωφελούμαστε εκτός των άλλων και από τη δικη του γνώση. Ούτε θα αποτελούσε εμπόδιο στο να γνωρίσουμε το θείο το γεγονός ότι οι θεοί

είναι κατά πολύ ανώτεροί μας, αφού είμαστε κιί εμείς λο­ γικά όντα και δεν διαφέρουμε εντελώς ως προς τη φύση απ? αυτούς. Γι” αυτό ,το θείο μας έκανε ικανούς να ερευ­ νούμε τα δικη του φύση, ώστε να ερευνούμε, και ερευνώ­ ντας να μαθαίνουμε κάτι γι” αυτό, και μαθαίνοντας να έ­ χουμε τη μεγαλύτερη δυνατη ωφέλεια. Πρέπει πρώτα να λαμβάνουμε ως αρχές τις ιδέεςκαι τις αποκαλύψεις που

δίνονται από κοινού από τους θεούς σε όλους τους ανθρώ­

το6

τογ

Π./ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑΦΗ

| Ϊ | Ι ¦Ἱ | ,ααντειαις η και ταις των πλειστων και ,δελτιο­ #| | ( Φ / νωα και ταυτας ημιν βεβαιας αυτοις τι εμενοι, ἔπειτα οἕπὸ τούτων ἄν λογισμοἴς ἕκαστα ἄναγκαιἰ _­

~

7

Ί

οις

ἄν

οιθ σοςοοὶ

Α­·

όα̨ιηγω̃νται, μετιόντες, δεω̃ν ἄν

συλλαμβανόντωκ του̃ βελτιστου περι ἔκάστων λό­ γου οὐκ ἄποτευξόμεόα. Θεοἴς δὴ τοῖς τω̃ν λόγων ν ~ ν ν εκ × ει : › κ εςοοροις ευκτεον αν ειη προτεροιι ιλεως επιπνευσαι 6

τῇδε τῇ συγγοαφῇ/ δ”.

θέμα. Ας ευχηθούμε λοιπόν πρώτα στους θεούς που είναι

προστάτες των λόγων, ευσπλαχνικά να μας εμπνεύσουν

δη, ιό δεοὶ λόγιοι,

ΟΣ'

κ

έπίστιἶααἔ κ

σ”

αυτή τη συγγραφή.

οίτινές τε και όσοι

δόἔαἔ ἄλΰθεἴἔ ι κ κ επιτροπευετε, νεμετε τε οισπερ αν εάελητε κατα του̃ μεγάλου πατρός των τε πάντων βασιλέως Διός βουλάς. Οὐ γαρ τοι ἄνευ ὑμῶν οιδιί τ' ἄν 5

φύση των θεώνόε,

υτας απ' αυτές, μέσω αυστηρών συλλογισμώυς ­τα συμπε­ ράσματα στα οποία μας οδηγούν οι σοφοί, με τη βοήθεια των θεών θα αποκτήσουμε την καλύτερη γνώμη για κάθε

Ἑς θεοὺς τους λογίους ευχή.

Ἀγετε έστε;

ή τουλάχιστον τις ι­ δέες των περισσοτέρων και σοφωτέρων ανθρώπων, και να | Θ |. | |λ |δ δ| τις εμπε ωνουμε οι ι ιοι σε μεγα ο βα μο επειτα, εξαγο­

τη

πους σχετικά με

Τε

κ

Ϊ

λΐαὶ

νι

ήγαεῖς εἴηαεν έργον ἄνόσαι τηλικου̃τον.

ἔὶλλ' ὑμεῖς

τω̃νδε τω̃ν λόγων ἠγήσασόεί τε, και δότε τήν­ δε τὴν συγγοαςυὴν ως ἕπιτυχεστάτην γενέσἄαι, ε ε ­ κτημα ἄεὶ προκεισομείνην των ἄνόρώπων τοις

ἦμἴν

­

ε

ἔόέλουσιν ἄν καὶ ιδιρι καὶ κοινῃ τον αότων βιον ως ε κάλλιστα τε και ἄριστα καδισταμένοις ζην.

4,

Ευχή στους δεούς τους προστάτες των λόγων.

Εμπρός λοιπόν βοηθήστε μας, θεοί προστάτες των λό­ | | | | | γων, Οΐῖοίθί Χα! ΟΟὉΕ ΞΕΟΈΕ, εσείς που ΕΤἙΟΤἙΤΞὉΞΤΕ Έην επι·

στήμη και την αληθινή γνώση και την μοιράζετε σε όσους εσείς κρίνετε , σύμφωνα με τις βουλές του Δία, του μεγά­ λου πατέρα και βασιλιά των πάντων. Γιατί δεν θα μπο­ Ρούσαμε χωρίἔ τη βοήθειά σας να επκελέσουμε ένα τόσο μεγάλο έργο. Εσείς, επομένως, να γίνετε οδηγοί μας σί |

|

|

|

ζωή τους όσο πιο καλά και άριστα γίνεταιόό.

το8

|

αυτε ς τι ς λο ­Υ ικε ς αναζητησει Θ και να επ ι τρ ε Φ εΈ ε α υτη η | | | | | να ινει οσο το δυνατον πιο επιτυ χημ εν τμ και α συ Υ Υγρ/ φη να βρισκεται παντοτινο αποκτημα σε οσους ανθρωπους θέλουν και στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα να ζήσουν τη

ιοο

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

5 Γτντχέἐ ανττλἠψεϋἐ Υτα τοοἔ αεοοἐόἶ

Κοινα περι θεῶν δόγματα.

εί.

7

Α..

­ίνθἶου̃ι μὲν δα οὕἔ ώἔ Ιαανι̃τοτα ντιοοέ των αεί : 7­ ~ ατάον αναοων Ττνοιαένων τταιοτοι̃ίἶἔναιαεν οτοε αοτ σ

_'

!

χ

Θεονἔ αίνατ ονιατταοα ν τον χοαττω το χατ ιααχας Ι ἕ ιοτωττῖοαν ί? χατ) α/ννιοωττον ίονοτν ονἔ δὴ χατ αν­ ν

7

θοώαων ~

~

τ??

­

.ε

αἴανων των

­

ι

7

­

ε

7

7

οἔνετειοων τταοίονοτα τΠοο°

οί

~

7

7

7

νοαν χαχον ιαον ονοί οτοοονν ονοτνοῶ των ι 7 7! ι 7 .. ἄη̨̃ςαθων απαντων αοτοοἔ ονταἔ τονέ αἐττοοἔε 7

7

Ε

ετἶααιοιαένο το οίιατταατιοόίνῳ χατ οίπαοατιοέπτἐο το

7 7 ­ ε ἄεὶ /ἔεἔἶτιστον ἔν των ἔνἄνἴων εχαοταἔ αντονα­τον° ταἔ­ Ξίνατί το αοτοοἔ πνἶαονἔ μέν; οο τοὺς αοτοοἔ ε › 7 δὲ θεότητι. ἔἰλλἀ μεγιστον μὲν καὶ εξαῷετον ένα

~

..

.ε

7

αοτων τον βαοτόέα ένα των χε αλλων ι

χατ

τ??

7

πάντα? το

τε ααα

αντον ιαὲν

ο/ντα χατ αταντωῶ

οοοενοἔ το τταοατταν οὔτε ο/ντα

ονύτθ

|

7

χ

υ̃οοοα οίιαοὶίανἐο οοέο οτα/αείοοντοο

αἴένοτον

7

α/τε

ἔἔ

αν ι̃τἴονοτα _

/

αοτοττατοοα οτ: χατ ιαονον των παντων | / · Ζ ~ αὐτὸν ἔέ: αοτοοε των ού αλλων ατταντων ττατοοα το )| .. Ι Ι/ | Ϊ και ὅηαιοοργον πρεσβυτατθν οντωἔ οτ οντα τον θ/ Ϊ / ~ ο/ντο χατ οονχιοτνωἔ ἕνα χατ τον οττ ιαα/νοτα ἄκ Τ ι δρ 7 7 τ · ι αυτον αντω̨̃α αοτο το οντα ο εσττν α 7α ον­ οοἔ ντώντοτεε

Ἡ

Ἱ

¬

77

7

7

[`

#7

7

ἄννἶυ̃ϋἔ αεοοἔ οεοτεῖοοοἔ το χατ τιοντονἔ νεοτοττ

χα

ύ ινεσΐαναε

τοοἔ τα ἐ]ὀου̃ ν α τ Διὸ ί παίὅά§ ­ ι

έ:ο7α τον­ί οτ πατοων το

ι

ΠΟ

τεκαἔ ι ντατοαἔ χατ ειοἴα τοἴων 77

77

Αυτοί είναι οι νόμοι που κατά κύριο λόγο παραλάβαμε από τους θεάρεστους άνδρες που εμφανίστηκαν κατά και­ κ ρους: Οι θεοι αποτελουν συνολικά την ανωτερη και μακα­ ριότερη φύση σε σχέση με τον άνθρωπο· αυτοί προνοούν Ι για τους ανθρωπους με την αφθονία των δικών τους αγα­ Ι θών και δεν είναι αιτιοι κανενός απολύτως κακού, ενώ εί­ ναι από μόνοι τους αίτιοι κάθε αγαθού· χορηγούν στο κάθε ον, με την απαρέγκλιτη και αμετάτρεπτη ειμαρμένη, πά­ | | | ”ντοτε το κατά δυναμιν αριστο. Ειναι λοιπόν οι θεοί πολλοί στον αριθμό, ενώ διαφέρουν μεταξύ τους στο βαθμό της θε­ ν

7

7

7

| μέγγστος ότηταςσε. Ωστοσο,

είναι ένας,

επγφανέστερος απ, όλους

βασιλιάς Δίας, ο οποίος ξεχωρίζει σε άπειρο βαθμό από τους άλλους και στην αξία και στη φύση. Ο ί­ ο

διος είναι εξάπαντος και ολωσδιόλου αγέννητος,

γιατί

δεν

οφείλει κατ“ ουδένα τρόπο το είναι η τη γέννηση του σε άλλο ον, είναι πατέρας του εαυτού του και μόνο αυτός απ”

όλα τα όντα προέρχεται από τον εαυτό του, ενώ είναι και υπέρτατος πατέρας και δημιουργός όλων των άλλων. Εί­ ναι πραγματικά το όντως ον και το απόλυτο ένα· μένει ο­ | | | | λοκληρωτικα ο ιδιος με τον εαυτο του και ειναι η απολυτη ουσία του αγαθούόν. Οι άλλοι θεοί είναι μοιρασμένοι σε θε­ ς |7Ο ους ευτερης και τριτης βα θτ μιδας ­ οι πρωτοι απι αυτους

τδτ

χ

|

είναι παιδιά και δημιουργηματα του ίδιου του Δία, ενώ οι δεύτεροι παιδιά των παιδιών του και δημιουργήματα των

ΠΙ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

γεγονότας, δι' ιῦν σὐμπαντα τα τί ἄλλα καὶ τα οἔνἄγοώπεια τον βασιλέα Δια κατακοσμείικ ἄλλον μὲν ἄλλῳ μειἴονι ἦ ,αειονι τοῦ παντὸς τοῦδε μέρει ἔπιστήσαντα ὐπαρχοιι τω̃ν δὲ πάντων ήγεμόνα

ἰἶοσειὅιῦ τον μέγαιι δν πρεσβὐτατόν τε καὶ κράτι­ στον τω̃ν ἑαυτοῦ ἔκγόνων γεγεννἠκει, αὐτό τε τω̃ν ἑαυτοῦ ἐῖογων το κάλλιστόν τε, ές όσον ένῆν, καὶ τελεώτατον. Καὶ τοὺς μὲν έξ αὐτοῦ Διός γεγεννηαένους ὐπερουρανιους θεοὐς ειἶιαι, ὅευτέοους ὔεότητι, σωμάτων μὲν καὶ όλης πάμπαν ἄςρειμένους είδη ὅό όίντας ειλικρινη̃ αὐτοὶ προσεχώς

καό" αὐτοζ καὶ νοῦς οίκινήτους σίειίτε καὶ περὶ ποί­ ντα οἴμα μια τῇ ἔαυτω̃ν έκάστους νοήσει ἕνεγογοὐς· οἶὶς οὐσιαν μὲν ἔκάστους από αὐτοῦ ίσχειν τοῦ Διός οξαερη̃ μὲν έξ ἄμεροῦς ἄπαντα δέ ἔν ἔαοτῇ συλλήβὅην τε καὶ καό" ἑὶν προειληουίαν, ὁπόσων γ” όὶν πλειόνων αὐτὸς έκαστος τοῖς ὐςιιίἔαυτὸν αίτιος Τα δὲ προσόντα, έξἶω ἑνὸς τοῦ πρεσβυτάτου αὐτῶν Ποσειδώνος ἄλλους ὐπ, άλλων ὅιατιόεσάαιί τε καὶ κοσμείσάαι, του̃ βασιλέως τε καὶ πατρός κοινωνιριν τοῖς ἔαυτοῦ παισὶν ἄλλήλοις τω̃ν οίγα­ θω̃ν μεγαηχανηαένου· δ/ δὴ αὐτοῖς καὶ αγαθών με­

τα γε τὴν ἑαυτοῦ κοινωνιαν το κράτιστον έμπεποι­

ΝΟΛ/ΙΩΝ ΣΪΖΤΡΑ ΦΠ

δημιουργημάτων του, με τους οποίους ο βασιλιάς Δίας διακυβερνά, μαζί με όλες τις υποθέσεις του σύμπαντος,

και τα ανθρώπινα πράγματα· τοποθέτησε κάθε θεό επι­ στάτη για ένα μεγαλύτερο η μικρότερο μέρος του σύμπα­ ντος, και αρχηγό των πάντων τοποθέτησε τον Ποσειδώνα τον μεγάλο, που έχει γεννηθεί ο μεγαλύτερος και ισχυρό­ τερος από τους απογόνους του Δία, το πιο όμορφο από τα έργα του και, όσο ηταν δυνατόν, το πιο τέλειο". Και όσοι έχουν γεννηθεί απ” ευθείας από τον ίδιο το Δία είναι υπε­ ρουράνιοι θεοί", δεύτεροι στο βαθμό της θεότητας, τελείως απαλλαγμένοι από σώματα και ύλη° είναι είδη αγνά στην ουσία τους και πνευματικές δυνάμεις αμετάβλητες, οι ο­ ποίες είναι πάντοτε και για όλα συγχρόνως τα πράγματα ενεργητικές, η καθεμιά με τη δικη της νόηση73. Αυτοί οι θεοί έχουν πάρει την ουσία τους από τον ίδιο τον Δία, ου­ σία που είναι αδιαίρετη και προέρχεται από αδιαίρετο, στην οποία ενυπάρχουν από πριν όλα μαζί και καθένα χωριστά όλα όσα θα δώσει ο κάθε θεός στα κατώτερα είδη που θα προέλθουν στη συνέχεια απ” αυτόν. Όλοι αυτοί οι θεοί, με εξαίρεση τον ένα, τον υπέρτατο απ' όλους Ποσει­

δώνα, παραλαμβάνουν τα χαρακτηριστικά τους και εξου­ σιάζονται ο καθένας και από άλλο θεό, γιατί ο βασιλιάς και πατέρας έχει θεσπίσει τον τρόπο, ώστε να έχουν τα παιδιά του αμοιβαία συμμετοχη στα αγαθά. Αυτό είναι και το ανώτερο από τα αγαθά που έχει δώσει σ' αυτούς,

μετά βέβαια από την συμμετοχη στην ουσία του. Όσο για Πα

113

πνιοοοτνον:

ὶνοτντοτν Στττυ/ι Φο

ε

αὕτου̃ Διὸς μόνου κό­

τον Ποσειδώνα, δίνει λόγο μόνο στον ίδιο τον Δία, ενώ ε­

τοὺς ἄλλους οἴπαντας κατακοσμεὶν· ­ τω̃ν δέ ἄλλων μειἴους μὲν είναι τοὺς ὺπὸ μὲν έλαττόνων αν κοσμουμένους, αὔτοὺς δὲ πλεάυ τε

εοοοταζα ολοοἐ τοοο αλλοοἐ θοοοἐ­ Απο τοοο αλλοοἐ τω­ | | | | | | ρα ανωτεροι ειναι αυτοι που εξουσιαζονται απο λιγοτε­

ήκει.

Καὶ Ποσειδω̃ μέν, ὺπ'

σγαούμενοικ

παντὶ τω̃δε καὶ μειἴω° μειους δὲ τοὺς έλαττω μὲν καὶ μεάυ δρω̃ντας αὐτοὺς δ' αν ὺπὸ πλεὶόνων κοσμουμένους. Ἀλλῃ τε οιἶν διεντγ­ νοχέναὶ αὐτὸ αὺτου̃ σύμπαν τουτο το γένος των

ὅὶν δρω̃ντας έν τω̃

καὶ τω̃ν διακριδεων τῇ μεγὶστῃ διακεκριῦααὶ διχη̨̃ ἦ τὸ μὲν γνήσιόν τι θεών γένος ἄεω̃α μάλτστα δὲ

ὁ 7ε7,εμγ„7χὼς πατὴρ ἄπεςφημεη ὁπόσορ δὴ ἄτη̨̃άυμ

καὶ αὔτὸ έτι γόνιμον ἄπετεὔι̃εσεν· ὁπόσον δὲ θνητω̃ν ἦδη καὶ οὐκέτι αὶδάυν, Ϊὶτἄνων τι γένος |

της αὺτης τω προτερῳ τε καὶ αξιας δυνάμεως κεκοὶνωνηκός τῆς δὲ νόαοικ εἴτε δη γενέσεως μὲν

Καὶ

τούτους σόμπαντας οὺ|τ“ αν έν χρόνω οὺδὶ ὁτιου̃ν σα̨κῦν ἔχειν αότω̃α Ο?­τ­Ξ μέυη̨υτἄς τε ἀεὶ καὶ παμπαν ἄκινήτους κινή­ σεως 7ἀρ μέΐρω τὸν χρόμω ε/ματ· τοῖς δὲ αἀη̨̃μα πονῖλω̃ που νἶεὶπόμενον.

του̃ βῶυ εἶναὶ γαέτροικ οδ δὴ οὐδὲν οὺίτε οη̨̃γόμενοικ οὔτε μεη/γωγ Ούδἐ δὴ ὁη̨̃ως πρός­ερόυ ­τε χατ ὑη̨̃τε­ ροα ἄλλα τὸ ὁδῖον οἴμα τε καὶ αεὶ ένέστηκεν. Οὔτ' ὅὶν τόπω ὔέσιν έχοντὶ περιληπτοὺς εἴναὶ· σωμα­ Ϊ των τε γαρ καὶ περὶ σώματα τον τοὶουτον ειναι

Πτι

|

|

|

/

|

| | | | ρους, ενω οι ιδιοι κανουν περισσοτερα

|

|

|

|

και μεγαλυτερα ερ­

γα στο σύμπαν αυτό. Αντίθετα, κατώτεροι είναι αυτοί που κανουν λτΐότερα κατ μτχρότείαα έΡ”Υαε ενώ οι ίδιοτ Θξοοοτατ ζονται από περισσότερους. Σε πολλα λοιπόν σημεία εντο­ ε

:

Ι

κ

#

κ

πτζοντατ δταφοοεἐ μεταξυ των Θεων οτο οονολο τοοἐτ Ὁ μεγαλύτερη όμως διακριση είναι ο διαχωρισμός των θεών

κατηγορίες: από το ένα μέρος ο γεννητορας πατέ­ ρας δημιούργησε το γνησιο γένος των θεών και το προίκι­

σε δύο

τη δυνατότητα να δη§·αο®ΡΎτί κατ αυτό αθανατα ό­ ντα· από το άλλο μέρος έκανε το νόθο γένος των Τιτά­

σε με

τ ι : κ κ νων, που του επετρεῷε να δημιουργει μονο θνητα και οχι

|

|

|

|

|

|

αθανατα οντα. Αυτο μετέχει βεβαια στην ιδια γεννηση με το προηγούμενο γένος, αλλα υστερεί κατά πολύ στη δύ­ α

ναμη και στην αξία”/Ολοι αυτοί οι θεοί βρίσκονται σε κα­ θε περίπτωση έξω από τον χρόνο, καθώς υπαρχουν πά­

ντοτε και είναι εντελώς αμετάβλητοι· γιατί ο χρόνος είναι το μέτρο της κινησεως, ενώ οι θεοί έχουν την αιωνιότητα ως μέτρο του βίου· σ” αυτη την κατάσταση τίποτα δεν εί­ ναι περασμένο ούτε μελλοντικό, ούτε γενικά προηγούμενο

και επόμενο, αλλα σ' αυτην τα παντα βρίσκονται αιωνίως τ ι τ στο παρον. Δεν μπορουν επισης οι θεοι αυτοι να περιλη­ ιρθούν στα όρια συγκεκριμένου τόπου, γιατί παρόμοιος τό­ πος ανηκει σε σώματα και αναφέρεται σε σώματα. Αυτοί κ

κ

Πὅ

ΝΟΜΩΝΣ}”Γ|”ΡΑΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ 7

τόπον· τοὺς δε σωμάτων τε χωρὶς ἔχειν τὴν οοσιθιν, καὶ τόπον οικεἴον όὶν σρισιν αύτοίς τὴν τοίξι̃ν κε­ κτὴσόὶαι, ὴ τω̃ν τε προυχόντων ὅὶν καὶ ιἶποδεεστερων χ

Ή δὴ

και συμπαντα μερος τις εἕλὴπται έκαστος. τὸν ὔπερουράνιον χω̃ρον διωρισιθαι μὲν... καὶ καό” ι νι κ .. ε ν εκαστους θεων· μαλιστα δ αν και τουτον διακε­ ­ θ ­ ι ι _ Ϊ κ κρι/σθαι διχὴ, ὴπερ και το συμπαν των εων τουτων ςνυλοκ ἔκατερω αύτων χένει ἔκατερας καὶ χώρου · / Ϊ ~ μοιρας οίποδεδομείνια̃έε Τῳ μεν χνὴσιω αυτων, Ό

ρ

κ

%

7

Ὁλύμπου, του̃ οἴνω τε αὐτοῦ χώρου του̃ ἔκεἴ καθα­ ρωτερου, τῷ δέ αὔ λοιπῷ καὶ νόἄω, Ταρτοίρου, του̃ κάτω τε αύτου̃ καὶ ὐποβεβὴκότος. Ἐκ δ' ἄμςοοίν κ

ι

2

τούτοιν τοίν χενοἴκ του̃ τε Όλυμπιου και Ταρταρι­ ου, ἔν τι μέχα καὶ οἴχιον, τον νοὴτόν τε σύμπαντα δ κ κ 6 ­ .ιι ~ κ ι και υπερουρανιον τω βασιλει Διι κατεσκευασ# αι δια­ λ Α ~ κ ι κκ κ λίθυ̃μθἱὀ αὅί “ΓΕ ΟΡΤΟΚ Χαι πανΐωμ ΧΟ! ων 7Ζ” Ξθἰη̨̃ ΕΟ κ κ ἄ ω κ κ κ τερων δὴ τινων τουτων ἄεων ες αρι μον τινα αυταρ­ ? νδ; :ι ε ι × θ ι ι· | λίη συνεσΐωΐωμ, χα! Ου αν εμυ̃ζ ων αν ὅ77Ξ!λεΟ” αδ έχρῇμ έπγδεα̃γ δίαχεχρζμέμω, μὲν χαμ έχάστωζ Β

7

7

5

Η

7

Ϊ

δὴ αύτων ως κάλλιστα οίκριβεστάτῃ διακρισει, ι ίνα : κ ν ~ Τ ι κ ν ε ωζ ΤΕ/ι̃εωΐαΐθζ Τίζ ΧΟ!! Ξἐίαυ̃ΐθζ 27 αυΐων ΖΩ!! α̃ϋΐαγθτ κὴς κατά δύναμιν ὴνωμένον δ" οἴμα τῇ άνὶλήλωρ .. ε ι ν ι κ ­ „ ; | κοινωνια των αχαὔωκ και ςοιλτατον αυτον αυτω. ί Οὕτω χοὶρ ὅὶν οἴμα έκαστοιί τε αὐτῶν καὶ τὸ έξ απάν­ σκ

όμως που η ουσία τους είναι απαλλαγμένη από σώματα έχουν τόπο δικό τους την ιεραρχία, με βάση την οποία ο καθένας παίρνει θέση ανάμεσα στους ανωτέρους και κα­ |

Ι

Ι τωτερους του. Με βαση την ιεραρχια, λοιπον, και ολοκλη­ ρος ο υπερουρόινιος χώρος έχει μοιραστεί σε καθέναν από τους θεούς. Μάλιστα και αυτός έχει χωριστεί σε δύο μέρη, κ

2

όπως και ολόκληρο το γένος αυτών των θεών· για κάθε κατηγορία θεών αντιστοιχεί και ένα τμημα του χώρου.

Στο γνησιο γένος των θεών αντιστοιχεί ο Όλυμπος, το α­ νώτερο και καθαρότερο τμημα του υπερουρόινιου χώρου, ε­ νώ αντίθετα στο άλλο, το νόθο γένος, αντιστοιχούν τα Τόιρταρα, το κατώτερο και πιο υποβαθμισμένο τμήμα αυ­ |

|

|

|

|

|

| του του χωρου. Απο τα δυο αυτα γενη, το Ολυμπιο δηλα­ δη και το Ταρτόιριο, έχει συγκροτηθεί από τον βασιλιά

Δία ένα

σύνολο μεγάλο και άγιο, ολόκληρο το νοητό και

υπερουράνιο σύστημα, που υπάρχει αιώνια και είναι πλού­ | / | | | | σιο σε ολα τα καλα. Αυτοι συγκροτούν τη δευτερη ταξη

στην ιεραρχία των θεών, που αποτελείται από έναν επαρ­ ι ε | ε κ κ ε κη αριθμο θεων, και δεν υστερουν ουτε σε ενα στοιχειο απ 7

όσα τους χρειάζονται

για να σχηματίζουν ένα πληρες σύ­

νολο. Διακρίνονται μεταξύ τους όσο το δυνατόν καλύτερα

με την πιο σχολαστικη διακριση, για να είναι ο καθένας απ” αυτούς όσο γίνεται τελειότερος και αυτόιρκης στη δύ­ ι ι ι ναμη, αλλα συγχρόνως ενωνονται μεταξυ τους με την κοινη συμμετοχη στα αγαθά και με τους δεσμούς μιας α­ κ

μοιβαίας αφοσίωσης.Έτσι λοιπόν ορίστηκαν να υπάρχουν

116

Π7

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

ΠΔΗΘΩΝΟΣ

των ἔν τι έσεσὔαι ἕγιιελνῖοα εἴτε δὴ ἐκ τε μια̃ς προὲ­ όντες σξοχη̨̃ς καὶ ές ταὀτὸν αιἶ τεβὶσς τὸν Ο­αε'­,­ερον πατεῖσα τε καὶ δηαισνγστὸν Δια τὸν μέναν έπισι̃­ρε­ φόμενοι, ἄκρως τε ἕνα ἔν­τα ναι ἔτι μανῃσ­τα νρά­ τιστον. καὶ πάντα μὲν τοίλ/ῖα ιἶπήκοά τε ειναι καὶ ςοιβι̃ια καὶ οὀδ' ἄν ἔν ασ/ὶεῖαισν σὐἄ ἄνἄεστη̨̃νὸς οιἴτε δύσνουν· μάλιστα δὲ α̃τσὺς τσύτσνς ένεη̨̃νῳ τε ὔπηκόους σύ/απαντας σὺν τύνσια καὶ ἄνι̃νὶ 77/Μις συ­ νήόἶεις τε είναι

καὶ

ςνιἔἶους

καὶ ταὔτὸν ςνρονου̃ντας

τοὶ μὲν τω̃ν τὴν σἔῇαν σσω̃ν αν αὐτῶν νεωτ­όσων

τα δὲ τσἰς ντσεσβντει̃σσις ἄν έπ­Ομέ. νους. Άπαντα γαρ ἄν .τύνσμιας τε άαρας ναι εη̨̃νο­ σμιυις μεστοὶ ειἶιαι τσἔκτη̨̃ Τσύτσις μὲν δὴ οὕτω τε καὶ τοιαυ̃τα τα πράγματα ααιθτστανατ/ Ποσειδώνος δί οιἶιι ἔτι τε τω̃ν άλλων θεῶν γνη­ σιἔυν τι αὐτοῦ ἀδελφῶν ααὶ °ΟνΙνμ7τασν παη̨̃η̨̃αῷ ἄεοὺς ἑτέρους τρι/τους τῇ φύσει γεγονέναι, τοὺς ἔν­ τὸς οὐρανοϋ του̃δε, ζῷα νι̃σνιαα τε ααὶ άα̃άνατοῷ ςύυχω̃ν μὲν έξ ἄναμαρτήτων σωμάτων δέ άνήσων καὶ οὶκηοάτων συνεστω̃ταῷ κακών δὲ παντῃ ναι τούτους ἄμιγεἴς. Ών διχη̃ αιἶ τοῖς γεγεννηκόσι διακεκριμένων το μὲν χνήσισν αιἶ άπσδεη̨̃εη̨̃να̃αι ούράνιον γένος ἄστρων ινυχω̃ν μὲν τση̨̃ αίσατῶ­τον ιἦγουγαένους

τε είδους καὶ πάντων ἄν ἔπιστήαῃ ἔςοικνουμένου

καθέναἐ ξεχωριστά και να αποτελούν συΥχΡόνωἐ μια μονάδα που σχηματίζεται απ” όλους, επειδή προέρχονται από κοινή αρχή και αποβλέπουν στον ίδιο πάλι σκοπό, να γνωρίσουν το δικό τους πατέρα και δημιουργό, το μεγάλο

Ο

Δίου που είναι Ο άχρωἔ έναἔ χω Ο υπέρτατα ισχυρός· Σ) αυτόν όλα τα άλλα όντα δείχνουν υποταγή και είναι φιλι­ κά και κανένα δεν είναι εχθρικό ή αντίθετο ή δυσμενέςῃ. Περισσότερο όμως οι θεοί αυτοί αποδέχονται όλοι τους με

ευνοϊκή διάθεση την κυριαρχία του, ενώ και μεταξύ ΤΟὉΞ είναι εξοικειωμένοι και φίλοι και ομόφρονες προηγούνται από τη μια αυτών που είναι κατώτεροι, ενώ από την άλλη ακολουθούν τους ανώτερους. Γιατί απόλυτη ευνομία και ευκοσμία βασιλεύει στον υπερουράνιο κόσμο τους76. Κατ” αυτόν λοιπόν τον τρόπο έχει η κατάσταση γι) αυτούς τους θεούἐ­

Από τον Ποσειδώνα, ακολούθως, και ακόμη από τους Υνἠσιθυἐ αδελΦΟύἐ "σουτ τθνἐ άλλουἐ Ολύμπιθυἐ θεούἐν έχουν γεννηθεί παιδιά, που αποτελούν την τρίτη ως προς τη φύση τάξη των θεών77° αυτοί έχουν δημιουργη­

θεί μέσα στον δικό μας ουρανό, είναι όντα λογικά και α­ θάνατον αποτελούνῖαί από ψυχές αναμάρτητεἑ και σώ­ ματα αγέραστα και άφθαρτα, ενώ είναι και αυτοί εξ ο­

λοκλήρου απαλλαγμένοι από το κακό. Από τους γεννή­ Έορέἐ τουἐ Χωρίζονῖαι επίσης σε δύθ είδη. Το πρώτο εί­ ναι πάλι γνήσιο, το ουράνιο γένος των άστρων, που έχει

σχηματιστεί από άριστο είδος ψυχών, τέτοιο που κατα­

118

119

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

κτά την αληθινη γνώση στο σύνολό της, και από τα κα­ | | | λυτερα και ενεργητικοτερα σωματα. Αυτο το γενος θεων | | | | | πο ει ανεκαθεν να κινειται και να πε ιστ ε εται υ ι­ μ ρ ρ Ρ φ Ύ ρ

γεχονός σωμάτων [δ7 δίτὶ καλλάττων καὶ δραστο­ χαωτάἴωιὁ χγωπὸμ μὲν ἦδη χα! πλαμη̨̃τόυ π δι, 7ε_ ­ .. ­ νος ἄεωκ κατά δὲ τοιὐτοὶ περιὶόντας δμαλως το δὲ νόδον

αδ σοάπ

ςου̃ναὶ χθόνὶον γένος

Ά

?

?

°

δαὶμόνωκ οὔτε

ἐοἶὶτας

όμξως Ομοὶόὶἴορφα με ένα? χαθεὶρὶσμένο ἶρόπ0',Το ευτερο ειδος, που εχει γεννηθει αντιστοιχα νοθο, ειναι

Ο­ωματω” αμ παραπ/Μσίωμ την ὅυμαμῃί Ουτε

το χθόνιο γένος των δαιμόνων78, το οποίο έχει δημιουρ­

ἐθω̨ίω̃υ ἴεἴομόῷ ἄό/ι̃ἀ του̃ Τε ὁπθὅεεστείωυ ἔθυἴη̨̃ἔ

γηθεί από σώματα και ψυχές που δεν πλησιάζουν ούτε

πάντων μὲν ἄν έπίστήί­Θ? ἔφϋεηθυ·

στο ελάχιστο τις δυνατότητες του προηγούμενου είδους

χω­ τοῖς

Θεοί δὲ τοί ἄλλοι δπ ετὶκὸν τουτο τὸ ένο ς ς ς 77/0 7 / ζ / ~ }/ / λεὶω̨μεμαθ χα! 277 αμα̃οωπεω̨ί ζωίί ηδη χαό φυσεί πτοοσεὶίέἔ· Καὶ Τέτταρα δὴ ταυ̃τα δίαχεχρῶθαί δεω̃ν γένη, δύο μὲν ὐπεροορανἀον το μὲν Όλύμ­

αντίθετα, αποτελείται από ένα υποδεέστερο είδος ψυχης, | | | | που δεν μπορει να κατακτησει το συνολο της αληθινης | Ι | | | αλλα μ ε ρ ικα πρ α Υμ ατα τα αντιλα μβ ανε Τ αι μ ε Υ νω σηςι | | | / | | οναδικο κ ιτ ιο τ νω οποια ο ως στ ιζεται μ, ρ ηρ , η Υ μη” Τὶ , μ , ηρ, παντοτε σε ορθους συλλογισμους, καθως ειναι παντοτε ικανό να ακολουθεί τα ανώτερα του είδη και εξαιτίας τους πάντοτε και για όλα τα θέματα να παραμένει α­ λάνθαστο. Αυτό το γένος είναι επιφορτισμένο με την ευ­ θύνη να υπηρετεί τους ανώτερους θεούς και είναι πολύ

πὶον το δὲ Τοεγοτάριοικ δύο δὲ ἐντὸς οὔρανοο, τὸ

συ'ΥΥεν#κΟ

μὲν οὀράνὶον, το δὲ χθόνὶον γενητω̃ν μὲν πάντων εὀαί τω̃ δὲ όνω ε ν , ε ν τ­77 αιτὶρι ε ν ι , , χρ , και τῳ αςο ετεροο , , , , , „ 5, , , αχενητων τε και ανωλεἄρων, ατε η εξ ενερχου

,

εἰΰθυἔ χαὶ

Οὐ

μένοο, ἔστι δ'

δὶ

καὶ

δόξη, ορθώς μέντοι οἔεὶ ~

οὶο δὴ καὶ σὶεὶ ­ ν ἔαοτοο κρεὶττοσὶν ἔπεσδαι ὑσανοο,­ καὶ δὶ“ ἔκειίνους

ρούσῃ,

δπολαμβάνοντος;

οἔεί τε καὶ περὶ πάντα οἔναμαρτήτοο δὶαγιχνομένοο. Ἱ

­¬­

7

θ

|

|

|

|

με Την ανθρώπινη ζωη χαν φυση­ Μπθρθυνε ετ | | | | | | να διακριθούν τεσσερα|ειδη θεων.| δυο υπερθετ­ πομενως, ρανια, το ενα Ολυμπιο και το αλλο Ταρταριο, και δυο μεσα στον ουρανο, το ενα ουρανιο και το αλλο χθονιο. , , , , , Ολοι αυτοι οι θεοι εχουν αρχη ως προς την αιτια και ως ι

προς το ότι προέρχονται από άλλο ον, ωςπρος το χρόνο

όμως δεν έχουν αρχη και είναι άφθαρτοι,

γιατί

προέρχο­

νται από το Δία, ο οποίος είναι πάντοτε ενεργός και δεν έχει ούτε είχε ποτέ ως τώρα τίποτα ανενεργό ούτε απο­ ΙΖΟ

ΙΖΙ

ινοινοινκτπτινι οει

ΜΗΘΩΝΟΣ

ἄεὶ ό/ντος του̃ ΔιόςΖ καὶ οὕδ) όσονου̃ν

αἕν:

Ξνι

” ” ια εναν αν ἶΰἔ ιἶἔ

οὐδ'

οἔιογὸν

ουτε εΖΟ ντοἦ

ν ν α/­ξ εω €

› χαν αν εαχΰαντνἔ πωπθτει αακ προ/ίαντων νι ϊ εκ ν ~ νι ανποτ αν ναν ­ ανα! αντε νρἴαννων ανν αν παν­ σοιαένων. Ζἶιίναι δὲ του̃ θεοῦ τούτου τήν τε οὔσιριν και πραξιν ταοτον και αλληλοιν ηκιστ αν ὅιακε­ ~ 7ι 7 ι Ϊ ι τι κ α νειαικαιοοδα ιαΰιιδν δν ν ἐν ιαενω ιαιιν ἔι 730 Ναι εδι

ανα” νκ

7

νκ

7

·κω αδ

κι

Εκ

"εναν

π

ανα­αν ανννν­

ἐν

Ε

ίαχεχινία αί ιαεν

7?

7?

καὶ τούτωι οίεὶ καὶ πιωααναὶ ανῃὶν ωαΐ αν ααί Τα Ονὅαιαΰ αν αινἴαν ~ πιοα̃ξι̃ν οὕσιθις›ι ἕνεργὸν δὲ

ανἴἴενεν σνναίτῶν..κανα

από αὐτοῦ; ών α ν ιαΰδενὶ αν

Ιω

κ

κκ

κ

7κ

Ζιωῖιαεννἔ αααθἔ Ἱαἴνοὶτα αίδία να ι πρωεναὶ· κ κ 2 ­ κι ι κ ε νκ τε ααί πιααξεωἔ Ψνἔίὶῖ δ ὶὶὅΰε αρνί τῳ Ζ­779· Ονσιαἔ Ϊ | / | ἦααἶαρίιαεναἔ καν τα­ενια ενἶἑνἴθ ν› Μ δειπλαστἶν ” αιαἴνν αν εχαἴτντει “ανα αί τΰἔ ιαψαξεαιῶ ἶέ Ί

Σ

Ί

._­

'ανα απνίαπτνν δνναιαίν­ Σωιααα δε αιανἔ 7 ήδη ααὶ τὴν ννσὶαν ὅίαχεχιανναί ααανν ι. αν ταύτνίἔ # ι κ ι ι εκ κ ες ιειὅοἔ δη τι ἔοιι υνἶηιἑδου κινητο ν ια ο νον, `οι/ἶνἶιοί

έναι̃ΰν

δα?

Αν

7

7

7

ίνναίνιὕαίιιαερίαῖΰνιιεπ απαιννν· νἴαί ταιντ?? ιιαα αννα α 7? ων τα οντα των νεων Ον α̃ενὶὶναχεναί· Τανἔ ιαεν νπεινονιαανίθνἔ · ἔ ~ ιαέναν ανν­ χαὶ νῳ αεί αν Ζρόνῳ ιαόννν› νί/Μα ι κ κ εκ Ϊ κ νητοος ειναι, ατε παμπαν τε ακινητους και αιω­ ι κ .ε 3 κ κ | ον ια εν νωνῶ ννδεν τε εν αίααίν ανταίἔ ου πινντειν

αῖαί ααα ααταἶν

77/ανα

αι/ιν?

5

5

7

9

Ε

ιεε

Σ

ι ι δι ι Φχ ι ωνεται ποτε η υναμη του και τα τεσσερα αυτα ειδη ι δεν ειχαν ποτει αρχηι στην υπαρξη τους, ουτε θα παύσει ποτέ η ύπαρξη τους. Στον Δία λοιπόν ταυτίζονται η ου­ ι σια και η ενέργεια και ετα ύ του δενέ ουν κα ιαί δια­ ι ι μ χ ξ ι ς μιλ υτο ι το απο φ Ο ρ ά­ γ ατιι ειναι ενα και με κανενα τροπο δεν μπορεί αυτός να ξεχωρίσει από τον εαυτό τουτο Στο ν

×

×

×

ς

×

νι

_

ι ι νου ομως διακρινεται από την αρχη η ενέργεια από την

εια του νου είναι παν ο Τ τε εὶίερὶίἠ και ι ηί ρἔεν μπορειι να ειναι ίφ τροπο μ ε κοίνενα ανενεργη· οσα, ε­ πομένως, προέρχονται από το νου Ἱ αυτά που δημιουργεί ουσία α ού

ενέ

ίδιος χωρίς να χρησιμοποιεί καμια συγγενικἡ συναιτί­ οι, γεννωνται πάντοτε αιώνια. Στην ψυχη τώραι πέρα

ο

από το ότι διακρίνεται η ουσία από την ενέργεια, υπάρ­ ι ς ι χει βεβαια και ενα μερος ενεργητικό, αλλά το μεγαλύ­ κ

κ

κ

τερο μερος της ενεργειας παραμένει κάθε φορα ανενεργό,

ξεπέφτοντας σε μια αποφιλωμένη δύναμηι Στο σώμα τέλος, πέρα απ” όλα αυτά και η ουσία επίσης διακρίνε _ 9

ι ι ται σε ειδος και υλη. Η ύλη αυτη όχι μόνο ειναι κινητη, αλλα ειναι επισης μια φυση που μπορεί να διαλύεται και 8 | | να διαμοιραζεται επ' απειρον Ο. Τα όντα διαφέρουν ση­ μαντικα μεταξύ τους και στα ακόλουθα σημεία. Οι υπε­ '­ ου όινιοι θεοί δενέ ουν α ί ό ι όνο ως προς το χ μ χ Οιιωνιως διατηρούνται ότι ιο προς ως και νο αλλά ×

ν

κ

ι ι γιατιι ειναι ναλλοιωτοι, εξ ολόκληρου αμεταβλητοι και αιωνιοι και δεν αποκτούν κάτι το οποίο δεν υπηρχε προηγουμενως στη φύση τους αλλα δημιουργηθηκε έπει­

123

ινοινοιν ΣΓΓΓΡΑ Φιι

Π^ΗΘΩ^ίΟΣ

, / | 7/ / Ϊ ¦/ (Ά οκ υστερον δε εις γενεσιν ιοιι κτωμενοος αιτιρι δε Ι Ψ ι 7 # | ι κ υπ­αιααμ Τεναπαυς τα Ϊαρ απ καίααυ τα” μαμα” 2 ; κ 7 _ ι 9/ ισχον παν γενητον ειναι, γιγνομενῦμ ταυΐῇι 7? αφ Ἱ

7

7

ρ

6

:

κ

6

ι

ι

5

~

%

ετειαου αεί την Ουσία” ι ι € ον πιο ο ζ ικανον εαυτω Ζ 6

α̃π

ουρανου αίπέα ..

ι

~

~

αι

2

ρ

εκ

με" ἴευαἰτους αμαί κ 7

ι

Βκ

ουχ αν ααα/Ια ίσχαα χα! ι τ 77'ι ν οπαρξιν. Του ςι̃ ὅ εντο 9

θκ

Οσον ιαεμ κ

7

Ϊ

3

5

ααα7 ες

αἴενη̨/ταυςΪ ααααι ουαίαα ααα της/ αω̨ίηἔ αυτοίς την ­ι Ϊ Ϊ _ ) τακ α ες­ 1­αυτα αίωωῳ ααῃκ χα! αα ιαααιαῳ τε τα .. ν κ ­ ι ε τα πιααέαμ ΐε αυτης ααί σωιαατω" αυαία αεμαίταυα Ι | ¦ | ~ / Ζαί αααοααεμῳ τε αυτων ααί αεί 7”/“αμεμω | αιωνα) Ι / 0 κ ηδη κατα μερη εκαστα με/τρουμενῳ. Χρονον γαρ | )ι̃ αρχεσὔαι μεν απο ψυχῆς τη̃ς του̃δε αν ηγοομενης ­ν ~ ἱ Ϊ } Ι _ · ~ } τἶυ Ουρἶίνθα πρωί­αν ἔἶ Ξίἕί #ἔιί7?τ0ἴ αυτα μἶτιωυμτα 7

­_­

α

Ί

Ί

7

αν

0

παααίς ααα" τεἶχαί χωρεί", / 7? 77 χα τη̃ς πραἔεως | _ / | οο το σωμα ατων 5) οσεω|α εικονα αιωνοζ ε 7:ονοτα77/ι̃ οοκετι εστιι το ε ία ε ει τε ιαεν α ι οι εται τε και ετι και ουπω εστιν εστι, εν ακαρει αει τε και | / Ί Ϊ Ϊ / 7/ τονΪ τε| ααα7 0 ααα αλλο ααί α/Μα αεί αίαμααεμομι | / | μενον και με/ῖλοντα διοριζει χρονον. Και τοπῳ δ

7

/ί

ἦὅη ὅεαιν έρζοντι τοὺς ὔεοὺς τούτους περι/Ϊ ηπτοὺς δια

τα σονόντα κ

ι

σςοιἔτι

Ι

ι

γεγονέναι σώματα· και δια ταυ̃τα

ιαἶ" "τας τωτωἔ κ 5

Εκ

~

5

ι

;

Ρ

κ

Ρ

θυιοαααα ταυἔ α Ξτειααυς υπειααα ι̃ κ

Ι

τε ααί αμαίι ατε σωιαατωα ραμίους ι κ ε | ­ κ 9 του ταουτθυ αααιαεμους· /ααα ια”

ΙΜ

7

τοπ­Ου ι

ααί

πα"­ας 2

αααπαντωμ

τα. μόνο ως προς την ακία έχουν αρχή. Γιατί κάθε

Ον

αίτιο έχει αρχη, αφού γίνεται με αυτόν τον τρόπο: παίρνει την ουσία του συνε­ χώς από άλλο ον και δεν είναι ικανό να δώσει στον εαυ­ που αποκτά ύπαρξη από κάποιο

ι ι του ουρανουι θεοι εχουν ι αρχηι ως Οι εντος το του υπαρξη. προς την αιτία. Όσον αφορά τώρα στην ψυχικη τους ου­ ×

×

σία, δεν έχουν αρχη, γιατί αυτη είναι σταθερη και κατά συνέπεια αιωνια. Ως προς την ενέργεια της ψυχης και τη φύση των σωμάτων έχουν αρχη,

γιατί υπόκεινται

σε

κί­

νηση και σε αδιάκοπη ανανέωση και επίσης σε χρόνο

μετριέται κατά συγκεκριμένα χρονικά διαστηματα. Ο χρόνος δηλαδη αρχίζει από την ψυχη που εξουσιά­ ζει αυτόν τον ουρανό. καθώἐ αυτόἐ κατά πρώτο λόΥο μετρά το αεικίνητο της ενέργειας της ψυχης. Έπειτα ι ι ι σωμα­ και καθε αναμειγνυεται στη φυση καθε ψυχης ι ι ι ε­ της οποιας τη μορφηι αιωνιοτητας, τος και παιρνει επανέρχεται και δεν να μέρος συνεχώς παρέρχεται που

×

×

×

×

ι

ποτέ πια, ενώ ένα άλλο μέρος πρόκειται να συμβεί και εν υπάρχει ακόμα· υπάρχει όμως στιγμιαία και πά­ ντοτε και τώρα αυτό το οποίο γίνεται συνεχώς διαφο­ 8

|

|

Ι ρετικο και καθοριζει τον παρελθοντα και τον μελλοντα χρόνο. Οι θεοί αυτοί πρέπει να εννοηθούν και σε τόπο καθορισμένο, γιατί είναι ενωμένοι με τα σώματά τους. Και γι” αυτό το λόγο αυτοί βρίσκονται εντός του ουρα­ | | | | Ι | | νου, ενω οι αλλοι ειναι υπερουρανιοι επειδη ειναι απαλ­ λαγμένοι από σώματα και από καθορισμένο τόπο. Ως |

115

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

θεω̃ν χαὶ ὁπη̃οη̨̃ν Ϊεοητω̃μ τοὺς °Ο|Ιυμπ­ῶυς η̨̃περ­ ­·

φέρεῃχ άργη̨̃μῳ δ) ὥς έ/ι̃αχῶ­τους τούτουζ εη̨̃μαχ ..

ὥσπερ αύ ὅαάωμας τοὺς μὲν Δὀὸς ἔῃῳτεῖοωα̃

εἄγχργμω̃ς ὅμτος ἑμόςα̃ Ζαὶ άρώιμῷ εχμαί έλάττουῷ Τοὺς ποἐίὁωτεἶοω πλεζῦυῷ ἕνμα Ζαὶ

­

ε

ε

ε

.

τ

ν

του ενος οι μεν ως εγχυτερω, οι .

ς

~

ώσι. Των

ε

8,

­

ε Η ν ως πορρωτερω Κ

δ' Όλυμπιων αὔ καὶ του παντὸς τουδε _

Ι

Ι

Ζ

Ι

"ζμ Ζἶοσἶἰὅω πἔοτετα̨ΐη̨̃σθαβγ χαἰτουτῳ ὲευτερ την των/ολων ηχεμονιαν προς του ,βασιῖἶεἶυέ Δωἔ επβτεἶραφθἶα̨ χιἶαἶστα̨ἰ ΐε χα! τί” αἔωῖμ πρε” σἔυτατῳ των αυτου παίδων 7”ε?”ω/ΟΠ· (Ου Ο πατὴτο ούτος Ζεὺς ἔαϋΐῷ ταἐμ Οὐχέτί Ζω” ίού Ϊἀρ τα ε 7 ­ ε ­ ~ εν ι 9 ι εν ουδ” ισ" Τ 77% Τῳ αυτῳ διύ αϋΐϋϋ Οκτ! ΤΘ δι) ἔτείοοο ἦδη ὅν ίσον ἄν ἔτι ἄποβη̃ναιλ [τω̃ν δ” οἴλ­ ‹·

λων οἕπάντων κρειττω ἔχείννησεν. καί·

58

/

Πεμ θεῶν θεβαπείαἔ·

Και μὲν

καὶ μησὶ καὶ ἔτεσι τοῖς χε κατά φύσιν χρη̨̃σἄαι, μησὶ μὲν κατά σενῖήνην οίχομένοις ι ι ι ν ν ι ν . ετεσι δε προς τας ηλιοο τροπας και τουτων τας εν

δὴ

ε

Ζεθαερῃ/ἄῶ ἄπθχαἄισταμέμυ̃ιῷ ὅτε ΐὸ πλεἴστῦμ ή· μω̃ν ὁ ἦλιος ἄποκεχωρηκὼς τη̃ς προς ἠμα̃ς αὅἄις

προς την αξία τώρα, οι Ολύμπιοι θεοί υπερτερούν έναντι Ϊ

|

Ϊ

|

|

|

ολων των αλλων θεων, με οποιοδηποτε τροπο, κι αν ε­ | | | | Ϊ λαβαν τη γενεση τους. Στον αριθμο ομως αυτοι ειναι Ξ­ Ά

Ι

ε

λαχιστοι συμβαινει αυτο που γινεται με τους δαιμονες. | Ι | | | ΟΏὉΤΟΕ ΤΈΟὉ ειναι χονῖϋῖερα σΐθν Δια, Ο Οπθιθς Ειναι 'ΕΟ απόλυτο ένα, είναι και στον αριθμό λιγότεροι, ενώ αυτοί , , , , , ια να ειναι και που ειναι ακ υτε α ειναι πε ισσοτε οι ρ ,ί Υ , Η ρ |ρ | ρ αριθμητικά οι πρωτοι κοντυτερα στο ενα και οι δεύτεροι μακρύτερα. Από τους Ολύμπιους πάλι και από όλο το σύμπαν ανώτερος είναι ο Ποσειδώνας, ο οποίος έχει ορι­ στεί από το βασιλιά Δία δεύτερος στην ιεραρχία ηγεμό­ νας του σύμπαντος, αφού είναι ο ισχυρότερος και ο με­ γαλύτερος στην αξία από τα παιδιά του Δία. Αυτόν ο πατέρας του ο Δίας δεν τον 4έκανε›, βέβαια, ίσο με τον εαυτό του (δεν θα μπορούσε τίποτα να είναι ίσο μαζί του, γιατί από το γεγονός ότι υπάρχει αυτός για τον ε­ | | / | | | αυτο του θα κατεληγε στο να ειναι ισος με καποιον αλ­ λο), (αλλά τον γέννησε ανώτερο από όλα τα άλλα παι­ 1

ν

ε

Ά

×

δια

του)

·'

8:

8

2: Σχετικα με τη λατρεια των ὕεων 2. Και μάλιστα 4πρέπει› να χρησιμοποιούμε τους

φυ­

σικούς μηνες και έτη· τους μηνες να τους λαμβάνουμε με βάση τη σελήνη και τα έτη να τα καθορίζουμε σύμφωνα

με τα ηλιοστάσιαὅξ κυρίως το χειμερινό, όταν ο ηλιος έχει

116

19.7

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

οἴρχεται ιτροσόδου. Ἑνἦν μἑν ούν και νἔαν ἔχειν, ἦ ἄν ἦμεῖορι ἦλιζο ἦ σελἦνἦ συνιου̃σα ὔπὸ τω̃ν οἔστρο­ νομώις ἔμιτειροτάτων κριίνἦται. Την δέ ἔξη̨̃ς νου­ μἦνιῖκιι ἦς ἄν ἦχοϊντο με/σαι νύκτες αί μετά τὴν τοίν θεοίν εὐὔὺς σύνοδοκ οἕρί ἦς τἀς λοιπἀς σἕπάσας ἦμερας του̃ μἦνὸς οξοιὔμεἴκ τοὺς μὲν πλἦοεις τε και τριακονἄἦμεῖοους ιἔχοντας τω̃ν μἦνῶν, τοὺς δὲ κοιἰ λους τε και μια τω̃ν έτερων ἦμερα λειπομένους. Και χἀρ αιἶ και τω̃ν ννκτω̃ν έκάστων την μἐν ἔσπεραν τῇ οιβγομένῃ ἦμιζορι, τον δ' όρἄρον τῇ έπιούσῃ λοχιἴ ζεσθαις και τάς μείσας νύκταςρἔμςεοίν είναι ὁρον τοιν ἦμεραιν. ἔἱριάμεἴσθαι δὲ καὶ ώδε τἀς μἦνὁς ἔκάστου ἦμέοας· μετά μὲν νουμἦνιῖκιι δευτεραν ιδτοιμένοα κοιὶ τριτἦιι και έξης ές τὸ προδω ιδντι οἴχρις ὅγδό­ ἦς· μετά δ' όχδόἦν ιδταμένου ταύτην ἔβδόμἦν οιὀ

μεσου̃ντος εἶτα ἑὔιτἦν, και έξἦς ἄναστρε/ςναντςάῇγγοι δευτέρας μεὔί ἦν διχομἦνιαν· ειύτα δευτεραν αύ φαι? νοντος και τριτἦκ και ἔξἦς ές τὸ προσω αὐ ιὕντι σἴχρις όχδόἦς· μεθί ἦν αά ἔβδόμἦν ἄπιόντος ειύτα έὔιτἦκ και ἔξη̃ς οἔναστρεζύαντι αὔ άχρι δεοτει̃οας· μεά" ἦν ἕνἦκ ειδα ἕνἦν/ τε και νείακ του̃ μἦνὸς πλἦ­ ρους χιχνομείνοα ἦν δὲ κοίλος ὁ μἦν χιίχνἦταις μετά δεοτεραν οἔπιόντος ἔνἦν τε και νείαν εὔθύς. Τοῦ δ“

ἔτοος νέον μὲν μἦνα ἔχειν οὔ ἄν ἦχοίτο σύνοδος ἦ

12.8

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

απομακρυνθεί στο μέγιστο σημείο από τη γη και αρχίζει πάλι να έρχεται προς τα δω. «Παλαιά και νέα ημέρα» ο­ νομόιζουμε την ημέρα που η σεληνη, κατά τους υπολογι­ σμούς των πιο έμπειρων αστρονόμων, βρίσκεται σε συζυ­ γία με τον ηλιο84. Νουμηνία85 ονομάζουμε την επόμενη η­

μέρα, που αρχίζει τα μεσάνυκτα αμέσως μετά τη σύνοδο των δύο θεών (ηλίου και σεληνης). Απ” αυτη μπορούμε να

αριθμούμε όλες τις υπόλοιπες μέρες του μηνα, και άλλους μηνες να τους σχηματίζουμε πληρεις με τριάντα μέρες

και άλλους ελλιπείς, να υπολείπονται μια μέρα σε σχέση με τους υπόλοιπους. Επίσης, από την κάθε νύκτα την ε­ σπέρα θα την υπολογίζουμε στη μέρα που φεύγει, ενώ τον όρθρο στην επόμενη μέρα,

και τα μεσάνυκτα θα είναι το ό­

ριο ανάμεσα στις δύο ημέρες. Πρέπει να αριθμούνται ως ε­ ἔης οι ημέρες κάθε μηνα. Μετά τη νουμηνία ακολουθεί η δευτέρα «ισταμένου», η τρίτη και εξης, φτάνοντας μέχρι

την ογδόη° μετά από την ογδόη «ισταμένου» ακολουθεί πάλι η εβδόμη «μεσούντος», ύστερα η έκτη και εξης, με­ τρώντας προς τα πίσω μέχρι τη δευτέρα. Μετά απ” αυτην ακολουθεί η ‹‹διχομηνία››86, ύστερα η δευτέρα «ιρθίνοντος» και η τρίτη και εξης, προχωρώντας μέχρι την ογδόη. Με­

τά απ” αυτην η εβδόμη «απιόντος», ύστερα η έκτη και ε­ ξης, μετρώντας προς τα πίσω μέχρι τη δευτέρα. Μετά απ” αυτην η «ένη», ύστερα η «παλαιά και νέα ημέρα», και συμπληρώνεται ο μηνας. Όταν όμως ο μηνας είναι ελλιπης, μετά τη δευτέρα «απιόντος» ακολουθεί αμέσως ιαο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

μετά χειμερινἀς εὔὔὺς τροποίς οίςνίοὐ Τοὺς κἶοιπώζ άριδμείν μῆνας τα μὲν δωδεκάμηνος τά δὲ και τρι­ σκαιδεκοἔμηνοι οἴγοντας τὸν ἔκ τω̃ν έμβονἶιμων γε

ἔκάστοτε μήνα έπεμβά/ἶλοντας ἔπειδοιν δή χε δωδέ­ κοστος τω̃ν χειμερινών μὴ έςνιὔιηται τροιτῶν. Ήλιο· τροπιδις δεί τισιν ές τὸ οίκριβεοτατον κατεσκεοασμεί­ νοις κατά δύναμιν τάς ιἦλιρυ κριίνειν τροποις... [ΖΪΧ ήίδων ἔν τοῖς περὶ /νομοἄεσιοις δὴ νἶόγοις περὶ ἦμερω̃ν καὶ μῆμω̃μ χαί ἔνίαυτθυ̃ ὁίρί?7”0όιαεμ0·§ οὐχ ἔττικοἰ ἦχοιι τοὺς μήνας ἄ×ἶ×ἶί ὥτερ

ὀνομοἔζει, ὥς

ἄν ὁ Τϋχὼν είθιοι, οίπλω̃ς Οὑτθς έα̃υ̃ τθυ̃ υ̃ϋμ/έεβη̨̃χό· Τθἔ Μοἶεἴ τον μὲν πρῶτον τον δἐ δεύτερον και Φ­Θὐἔ ἄλλους ὁμοιως ως ἔὕιοιστος έχει τάξεως προς τὸν πρῶτονω

ἔριὔμείν

μηνός ἔκοίστου ήμεροις Πλήἄωνι μὲν δοκεῖ εις τέτταγοοι διαιρου̃ντοις τὸν μη̃νοε το μὲν ιἶττάμενοκ το δὲ μεσθυ̃ιο τὸ δὲ Φα̃ἴμωέ τὸ δὲ ἄπίώί­­· Ξὔμαρεοτερον χοξο, οιγἱιοιι, δεατιΰευ̃θαι τά περί Τἀἔ ιερομηνῶις οὕτω σονει̃όίαινε, κα/νί οἴττα κοιδιστοιμένω δὲ τοις

ιἶι;ρρη̨̃__

Ἑἶξ δέ μἶερομήνώις] ὁ του̃ Πνῖήὔωνος

ἔθη̨̃ωμ

[μὴν]

πλέον τι του̃ δεοντος ἄςοοιιρεἴται τῶν οίναη̨̃ςκαιἶον

έργων τῇ πόνι̃ει· οξογείν γάρ οίνοίχκη τοὺς οἢονταέ

4

η «παλαιά και νέα ημέρα››87. Πρώτος μήνας του έτους θεωρείται αυτός ο οποίος αρχίζει με τη σύνοδο ηλίου και σελήνης αμέσως μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο88. Απ” αυ­

τόν πρέπει να αριθμούνται και οι υπόλοιποι μήνες, μέχρι τους δώδεκα στο κανονικό έτος ή μέχρι τους δεκατρείς, μετά την περιοδική παρεμβολή ενός εμβόλιμου μήνα, όταν

βέβαια ο δωδέκατος μήνας δεν φτάνει στο χειμερινό ήλιο­ στάσιο. Με κάποια ηλιακά ρολόγια που είναι κατασκευα­ σμένα με μεγάλη ακρίβεια μπορούμε να υπολογίζουμε όσο

γίνεται καλύτερα τα ηλιοστάσια Πλ·/γθων89

στη συγγραφή του σχετιχά με την άριστη

νομοθεσία, κάνοντας λόγο για τις ημέρες, τους μήνες και το έτος, δεν ονομάζει τους μήνες όπως οι Αττικοί, ..., αλ­

λά, όπως θα έκανε τυχαία κάποιος, παίρνει την ακολου­ θία των μηνών και απλώς ονομάζει τον ένα πρώτο, τον άλλο δεύτερο, και τους άλλους παρομοίως, ανάλογα με

τη σειρά που έχει

καθένας σε σχέση με τον πρώτο9Ο. Ο Πλήθων πιστεύει ότι για να αριθμηθούν οι μέρες κάθε μήνα πρέπει να διαιρεθεί ο μήνας σε τέσσερα τμήματα και το πρώτο (το ονομάζει› «ιστάμενο», το άλλο «μέσο», το ο

άλλο «φθίνον» και το άλλο «απερχόμενο» Νομίζω ότι έτσι μπορούσε να τακτοποιήσει ευκολότερα τις ιερομηνί­ ες9Ι, γιατί καθόριζε μερικές νέες γιορτές. Ο μήνας του Πλήθωνος έχει έξι ιερομηνίες και αφαιρεί περισσότερο απ” όσο πρέπει από τον απαραίτητο εργάσιμο χρόνο της πόλης, γιατί η ιερομηνία είναι αναγκαστικά η­

13ο

131

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

ΠΑΗΘΩΝΟΣ

2

~ Καὶ/ αμα τρεις

ιερομηνιαν.

· ε εςνεξης

ε ε ιερομηνιας

ιν δι ι Πλ ν ιν ­ ουτωνι, ενην ε συμβαίνει ποιεισἄαι, ενην μεν

ι ~ κ και νεαν επι τῃ εαυτων επισκεώει, νουμηνιαν _­

0

Ε

π

κ

κ

5

ι

­

δε τω

Διἕἶ.. Ώρες δε ἄν εἶὴσαν ιερομηνιαι, Πλήἄωνι μὲν 0

κ αναι ω ς ὅ7? τιναἔ ετεΡαἔ των Ψια ιν νοια ι­ .ι ε ­ ; .ε .. κ ζθμεκωκ κομυ̃ἄετου ντι... Ϊἶἶη ὅ ημων αυτων ἔπισκέςνει ιερομιχνιαν όρισαι ἄνἀ ἕὕιαστον μήνα, και ιο πεπραγκ ἄπαξ του̃ μημὁς ἔπὡιχεςῶμ πωεω­ρα! των κ

6

όρια οττε

ἔρ

0

π

εε

Ο

..ι

=

μέμωμ ήιαῇὀ ώἔ

ἄῇη̨ἴ

Πλΰ|θωμ› οὐχ

ήμεἴζ

78

ε ΰ ­ ςοαμεν αλλα καθ ημεραν εκαστην τουτο ποιεισ αι) ν

;

ι

ρ

τ

κ

Ο

κ

κτλ

Πληύἄων δὲ ἕνήν μὲν τὴν ειἔιοστὴν ἕνοἔτήν, ἕνην δε

και νεαν την

τγοιακοστην λεχωικ ουδεν απριδον

μέρα αργίας ·|ΜάλισταΖ συμβαίνει να ορίζει τρεις συνεχό­ μενες ιερομηνιες, την «ενη» αφιερωμένη στον Πλούτωνα,

την «παλαια και νέα ημέρα» για την εξέταση του εαυτού μας και τη νουμηνία προς τιμή του Δία. Ποιες όμως ή­ ν χαθ ι ων ακριβώς Οι ιερομηνίες αρμόδιος ορισει ηταν τ 7

ι Πληθων, γιατιι νομοθετούσε μερικές διαφορετικές απ' αυτές που έχουμε. Για την εξέταση του εαυτού μας όρισε ο

μια ιερομηνία κάθε μήνα, δηλαδή μόνο μια φορά το μήνα ρ να εξεταζουμε αυτα| που έχουμε κάνει. Έτσι πιστεύει ο Πλἠθων, εμείς όμως δεν συμφωνούμέ πρέπει αυτό να το κάνουμε κάθε μέρα κτλ. Ονομάζοντας ο Πλήθων «ένη» την εικοστή ενάτη μέρα | , , , και ‹‹παλαια και νεα ημερα» ­την τριακοστη μεραι δεν λεει

χάῖι

ι

που δεν συμ

ν

ν

,

7

,

φωνει με την αποψη μας πανω σ αν­το το ζήτημα. Γιατί ονομάζει «ένη» τη μέρα που εμείς λέμε δευτέρα «φθίνοντος», ίσως για να έχει και από αυτή μόνο

ήιαω̃μ ίρΰσθ Τό

ἴε

ραν

ἠμείς οξοιἄμου̃γαειι ἔνην κανἶεζ ἴνέ

την ονομασία κάτι σοβαρό και τραγικό, επειδή αυτήν την

ίσως αὐτῷ ιερομηνια οιἶσα τῷ Πλούτωνι αότόἄεν ­ πρ0σ7770ρήχς τὸ σεμ μὸμ ἐη̨̃ζῇ χαὶ τραἴχ δὴ χἄχ της . ιν . ­ κόν. Δεῖ γαρ καιύ τινος τοιούτου τοις περι τα οσια

θεωρεί ιερομηνία αφιερωμένη στον Πλούτωνα· Γιατί έχουν ε 2 | Ι κ αναγκη απο κατι τετοιο οσοι ασχολουνται με θρησκευτικά'

ςοἄιύνοντος

περὶ τὸ πρα̃ἴιαα· (Ημ ἴἀιο δευΐέ·

1

ζητήματα]

πραχιιατευομε/νοις.] /

139.

133

ΒΙΒΛΙΟ Βί

ΒΙΒΛΙΟΝ Β:

64

2,­

Περὶ

ιἰ Σχετικά με την ειμαρμένηίἶ

Ξἶμαεμ­έν'#1Θ

Πότειοα δὲ ὥρίσταί τε χαὶ εἕίέαρταί ἄπα'/τα τά μὁΜΟμτα› ἦ ἐυ̃ῃν

ὥρίσταί αύτω̃ιό ἄύ/Ἡ Οία

Ρῶτωἔ Τε δὴ χαὶ ἄτάχἴωἔ Ζωρεδ χαί Οὐ/τωἔ ἄΐωἔ ἄν τύχοι; Δηνῖαδὴ ὅτι ὥρισται οἴπαντα. Ειί χἀρ οτιου̃ ν οὐχ ὥρισμένως χιίχνοιτο τω̃ν γιχνογιιε/νων, εκ κ εκ αν .. κ ι ητοι ανευ του αιτιου χεχονος εσται, και τι εσται τω̃ν 7η,μ0μένωμ τὴν φἔμεο­ζμ ἄνευ αη̨̃τῶυ έσχηχός­

φτεί από τη μοίρα ἡ μήπως μερικά από αυτά δεν έχουν καθοριστεί αλλά συμβαίνουν κατά τρόπο ακαθόριστο και

οὐκ ώεισιιενωτ αὐτά οὐδὲ ειν άνάκκυ τὸ αιτιεν οίπεργοίσεται, και/ τι έσται τω̃ν αιύτιἔυικ ούκ οίνοίγκῃ,

τερπο οινσιι­ενο:

#

αν

·

ὁί Ούδί

Ποιο από τα δύο συμβαίνει; Τα μέλλοντα έχουν στο σύνολό τους καθοριστεί εκ των προτέρων και έχουν γρα­

τ

ι

ούδί ώγοισμένως ὅεδρακός τι ών άν δρςόη ε

7

.

τ

οιύν

ν

ουδέ­ ι

τερα δυνατοί. Πολυ δ' ἔτι μαλλον αὅυνατοκ ει τους ν

ἄεους φ

υπερ

ν

ν

7

ι

ν

ι

ν

τις λεγοι μετα/ἔαλλεσάαι τε περι τα σςυισιν | , | 0 ς των με/ι̃λοντων εχνωσμενα, και ετερ αττος

παρ α εμε

7

_

7ἄω9

ἦσαν απ­Οτε ΕΜ Ξ”­ε π

τμ

ρ

ακατάστατο, έτσι όπως θα τα φέρει η τύχη; Είναι φανερό #

#

#

#

Ι

βεβαια Οτι ολα εχων καθοριστει εχ των πΡΟτεΡων­ Γιαῖυ αν οποιοδήποτε από αυτά που συμβαίνουν δεν γίνει κατά |

πζἕρχεϊεἔα

|

#

#

|

ιι

|

|

|

Εχπο τξχ

|

κωφε Ξυτιο ί×<×ι θα ν­ συμβοθνονταῇτου α ελει Ύινει Χωίπἔ

θα εκειγσννβει

αιτιο )η α ε χ ει Ύ ινει χγω ρ ι έ να ειναι ο ισ ενο εκ των π ο­ ρ μ ρ τε ων και ω ι να το ε ει κανει ανα καστικα καποιο αι­ Ρ χ ῆς χ γγ τιο (και θα υπαρχει καποιο απο τα αιτια που θα εχει κανει | | ι | ενα απο τα επακολουθα του χωρις αναγκαιότητα και χω­ ι θ ι Κ δν ι δν ρις κα ορισμό). αι οι υο περιπτωσεις ομως ειναι α υνα­ γ

γ

ν

ν

Πολύ περισσότερο αδύνατο είναι το να υποστηρίζει κανείς ότι οι θεοί μεταβάλλουν τις αποφάσεις τους για τα μέλλοντα και για όσα άλλα σκοπεύουν να εκτελέσουν, είτε τες93.

135

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ταίς

ἦ τισι ὅώροις παραπεὶἄογαε/νους;

°| αλλως

0,·

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

τὴμ

γες

είτε δὴ καὶ

̃ | πως αυτο πασχοντας. Κὶνη̨ονευουσι

πε/02

°

ς

λ

' γαρ

τω̃ν ἔσθμέμωμ άμάἴχῇμ τε χαὶ εγίη̨̃ιαβ ἦ χαὶ/ τη̃ς προμωᾶζ ὥι̃ως των

μέ'/ην άυαῳου̃μτεῷ

­ χεὶρο­­ τῃὅε ἔκβοἕλλειν τοὺς θεούς ἦ καὶ τὴν των ­ ε ­ ­ νων αὔτοὶς αίτώὶν οἕντὶ των ἔκ των δονατων βελ­ ι ἄν ν εν ν ν ε τὶστων περὶαπτεικ αμηχανον ον μη ου ατερα , , 7 , ,_ „ , , , αει, ητοὶ τα προτερον η οστερον αυτοις εγνωσμε­ 7 0 8 ,_ οοιν αν νος χειρω των ετερων ειναι ωστε τοιν ­

7

Ε

τούτων ἄσεβίίιαἄταμ θατείοῳ πάντως τοὺς Τὴν κ ς 7 | είμαρμεωἶμ αμαίιωυμτας πειοίπίπτείμ Α/Μα του­ το” λε έχάτερα πυ̃θόαὶίη̨̃ ἄδύματού χαί τά με]/ι̃Ο“ 2

Θ

τα

γιατί

παρασύρονται από ευχές ανθρώπων ἡ κάποια δώρα

Υ ιατί

επ*ΙΡ εάζονται από άλλ η πα Ρ ό Ρ· οια α "ἔια ί 94 ­ Κ ιν ­ | | | | δυνευουν, μαλιστα, αυτοι που αρνουνται την αναγκαιότη­ Ι | | | ταλκαι την ειμαρμενη για τα μελλοντα η να απορριπτουν

είτε

|

τε ειω ς τ ην π ρ ονοια των θεών ια τι ανθ ώπι ε Ύ ςε ρ ν ς υπ οθέ­ ε να αποδιδουν σ αυτου τ ν αιτια ια τα ει οτε α ς| η ς| η Υ χ| ρΙ ρ ° | | αντι για τα κατα το δυνατον καλυτερα95· γιατι, οταν οι ε

σει

,

ς

9

θεοι αποφασιζουν

,λλ

μεταβα |

ν

»

,

,

,

κατι προηγουμένως και στη συνεχεια ,

,

,

,

ουν την αποφαση τους, ειναι σιγουρο οτι η

ν

αποφαση τους

Έτσι λοιπόν

θ

ν

Ι

μια

α ειναι παντοτε χειροτερη απο την αλλη. ν

ν

ν

όσοι αναιρούν την ειμαρμένη πέφτουν οπωσ­

Ψ

εν

εξ

κ

›~

ι

×

ντα απα!/τα εθααρταί τε ε αίωμθἔ χαί τεταχταθ ώέ δϋναΐὸμ αὐτθἴῶ ὐίρθ ἐμὲ τω̃ν πάντως βασίόεἴ Διὶ” ταττόμενοἔ τε καὶ όριζόμενα. "Ος εἴ καὶ μὴ ὥρισταὶ μόνος τω̃ν πάντων, οὐκεύτ” όύντος του̃ καὶ τοῦτον ὁργου̃γ/ως (ὑπὸ 7ἀρ τω̃ρ ἑαυτῶν α/­γ­άὐρ ἄπαμι̃ο ἄμ ὁρζεσύιαγ τά ὁρίζόμεμαὲ ἄαως χρεῃι­των

δήποτε στο ένα από τα δύο αυτά ασεβἠματαω̃. Αλλά και οι δύο αυτές περιπτώσεις είναι κατά πολλούς τρόπους α­ |

|

|

|

| |

δυνατες συνεπως τα μελλοντα εχουν καθοριστει ολα προ­ αιωνίως και έχουν τακτοποιηθεί κατά τον καλύτερο δυνα­ τό γι” αυτά τρόπο από τον ανώτατο βασιλιά του σύμπα­ ντος, τον Δία. Αυτός είναι ο μόνος από όλα τα όντα που δεν υπόκειται σε καθορισμό, αφού δεν υπάρχει κανένα άλ­

(γιατί όλα τα τα δικά τους αίτια

λο ον που θα μπορούσε να τον καθορίσει

πράγματα που καθορίζονται μόνο από μπορούν να καθοριστούν). Όμως ο

Δίας είναι ανώτερος

απ” όλα, ώστε η δύναμη του να ξεπερνά κάθε καθορισμό,

και μένει αιωνίως και ολοκληρωτικά ο ίδιος με τον εαυτό του. Αυτός κατέχει την μεγαλύτερη και την ισχυρότερη α­ ναγκαιότητα, αυτη δηλαδη που είναι αναγκαιότητα από τον εαυτό της και όχι από τίποτε άλλο, γιατί η αναγκαι­

Ι36

137

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

καὶ κατά τα αὐτά ~ ς ωσαότως και τὴν μεχιστην πασων αναχχην και ἦ ὥστε ωρισάαι, μένει τε οίεἱ

7

κ

%γΟΟ!Τ£0”Τ77Ιη̨̃ 5

ι

7

Ν

θίϋΤ77Ι#

ον

ὅ

ρ

κ

5

Ρ

­

·

7

7

7

Η

7

ἄϋΤ77Ι# ΟΏΟὉΠΖ αμα)/)ί77Ιη̨̃ ΟΟ 5

Ουὅεκ Ξΐερθμι Οίυΐθζ εστίν

Η

Ο

κ

)ίΞ)ίτ77|ί|ΞΙ#θῷ

_

κ

7

ως ­ Ρ

8

7

Ζ

%

Τ77Ρ 'Γὅ

7

οίνοἔχκην της οόκ οίνάχκης αμεινω οοσακ

και

_ 7 ­ ε ν ν αὐτῳ τὴν μεἴέστΰμ άμαἴέίωθ ώίιοωἔ αἴαθῳ όμτίι

°°°°

μα̃νἶνἶούν τοι πμυ̃σήκυ̃υϋαν­

τε προιοοσιν

Καί ΐυ̃ἴἔ

“δ

)`

Τε πιοθσεχω̃ἔ

” απ αυτου ταοτο τουτο ευτερως με ι9° ¦ ἑαυτὸμ πα/Οεη̨̃ίεταγ. Οὀίεζα ἴἀρ ἄν ἔαυτῳ τα απ­7

­

~

7

7

ι

αὔτοο παροἔχοι· και ταυτα τε αμα και ταλλα δι

7

/

καὶ οὀδἐν οὐἄ' ούτω παμμεχε­ ί” ' όἶε ύ/ ττανο ύ σ ικ ον οὕτως εὕστ' ἄν αὐτὸν ῷ θέ” αυ μ ρ ' ί μι; οιον τε ειναι ἔςνικέσἄατ τω~ αρ ' ε(αυτου̃ ὅω γογ αὔτον πάντα

6

ε7

`

θ

ὁριζζεπ

”

7

: ι ι Ουὅεμθἔ Ταιο

εκ

3

9

ι

ι

ν

|

7

"Ου ουχ αυτο" είμαί τον αίῃωτατου· Ἐτι δό ει; μὴ ὥμιστο τα μεἔι̃νῖοντος οὕὁ” ἄν προεχι­ νώσκετο, οὐ μόνον χε οὔχ ὐττ' άνάρώπωκ οἔνἶλ' ­ν 0ὐδ7 όπὸ τω̃ν θεῶν ἄν Οὐὅεμός. Οὐ 7„ἀρ Οζὕμ τε

­

ε

­

7

7

7

ν

7

όλως χνωσιν υπαρξαι του παντα; αοριστου· ου χαρ 7

| ι ι κ 7 οὐδ) ὁποτερον οἔληόἰες είῇ άν ὀρισαι ιτε/οι αυτου, 4

ότητα έχει μεγαλύτερη αξία από τη μη αναγκαιότητα· σ, αυτόν λοιπόν που είναι απόλυτα αγαθός αρμόζει περισσό­ τερο η μεγαλύτερη αναγκαιότητα97. Αυτήν ακριβώς την αναγκαιότητα παρέχει δεύτερη μετά τη μέθεξη του εαυτού

του σε όσους γεννιούνται απ” ευθείας απ” αυτόν· γιατί α­ ναγκαστικά προσφέρει συγγενικη με τον εαυτό του φύση στα όντα που προέρχονται απ" αυτόν· και αυτά και συγ­ χρόνως όλα τα άλλα τα καθορίζει με αιτία τον εαυτό του. Κ αι τιποτ ί χ τοσο μεγα ο η πα τοσ μικρο μεγε

αδενέειί

ι

κ

θος, ωστε να μην μπορει ο

ι

ίλίίλιίο ίύ­

Διας να το ενταξει στον καθο κ

ρισμό που απορρέει από τον εαυτό του·

γιατί

δεν υπάρχει

τίποτα του οποίου ο Δίας δεν είναι η πρωταρχική αιτία. Ακό αν δεν εί αν καθο ιστεί τα έλλοντα, ούτε θα 7

7

μπορούσαν να προβλεφθουν. όχι μόνο από τους ανθρώ­ πους, αλλά ούτε κιί από τους θεούς. Γιατί είναι αδύνατο |

|

|

|

Ι

|

|

να υπαρξει βεβαιη γνωση αυτου που ειναι εντελως ακαθο­ ριστο98° δεν θα μπορούσε κανείς να ορίσει σχετικά μ” αυτό

| | | | | | ποιο απο τα δυο ειναι αληθινο, αν δηλαδη θα υπαρξει η| αν Ι | / | | Ι παλι δεν θα υπαρξει. Συνεπαγεται, λοιπον, οτι οι θεοι

γνωρίζουν ασφαλώς τα μέλλοντα, αφού οι ίδιοι αποτελούν την αιτία του καθορισμού τους. και ότι έχουν πάντοτε πα­ ρόντα μέσα τους ως προς την αιτία τα μέλλοντα, ακόμα κι όταν αυτά δεν έχουν αρχίσει να πραγματώνονται. Δεν

τα γνωρίζουν βέβαια με άλλο τρόπο, παρά με το να τα καθορίζουν και να αποτελούν την αιτία γι” αυτά. Γιατί δεν είναι δυνατόν να τα γνωρίζουν επειδη καθορίζονται με 138

Θ»

τ

139

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ'

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

” ­ αύα] ώἔ έαατα ααα” αὐ ώς ανα ἐααίτα Ννν 8: Οζ τε Ι κ | κ ι 7 Ο ι κ | αεοί ίαααί ὅθπον τα εαααενα αίπεια χαί ααίζανσί τε ' ­ ... κ ι αὔαα ααί έν αίααίν αότωἔ έθίοναί παιαθντα αεί Ζ?? ααα­αα› ααν ιαήπω τήν ἴε αὐτῶν ἴἔνεαίν ααα/ι̃αίἴνατα ῃἦ· ίδασι δὲ οὐκ ἄλλωα̨ ἦ τω διατιἄε/ναι τε καὶ αίτιοι _ · θ ~ είναι αότων· ού γαρ ἄν τω διατιθεσὔαί πη υπό των :

)

κάποιο τρόπο από τα ανθρώπινα πράγματα. Δεν είναι βέ­ βαια θεμιτό ούτε δυνατόν οι θεοί να καθορίζονται από κα­

Ε

Ε

τώτερα όντα, που μάλιστα δεν υπάρχουν ακόμα99. Επίσης, αυτοί που πιστεύουν ότι υπάρχουν θεοί, αλλά απορρίπτουν την πρόνοιά τους για τα ανθρώπινα και την ειμαρμένη,

αν

δ ιατρέχουν

τον κίν Β υνο να φτάσουν στο σημείο να αρνού­ νται και τη γνώση των θεών για τα ανθρώπινα δεν θα

Δ

τῇδε Τίνώααοίεν αὐτα. θα ἴαρ αααίἔ νύαύ αῶν τε αανὺἔ απὸ Ζαρανων ααὶιαθ ανα­ων ἴα πω δίατίαεαααί· Ἐπεί αανδυνεύωσίν ένα αν αεθὺἔ ιαἐ ν αῦναί νααίἴαντεα

τθν αἐ ααα τα τῇδε αὐτῶν αῖαανααν τε ναί αιαατα ιαένΰν αναθωυ̃ντεἐ ααί Τὴν περί τα τῇδε αὐτῶν ἴνω̃σίν αναθαεῇὀ ααα αν τῷ αίαπαεσααί αρεζΐἴωἔ ααα Ζαιαανων ἴίνωαχαντων ααα, αν τῷ αίαααέναθ ἶατερ ιαΰαἐ αἶῃνίεαπν αύτω̃να̨δενν ὅταν ται̃ανω̃αχανἰ θιαεαεἶα ααί Τα αίαααεαααί πα? νπα τον ἴνωαταν ἴίνώαααν θ αζῃία χαὶ τῷ ὅίατίααναθ αλ/ἶωἔ αί ανα/ α ν ἴνώαεωἔ σνμβαίναύααὥ ιααί αναἔ αν ααί 7ανώ_ αχανα πῖαὸἔ ἴνωατὸν χαίνωνίαἔ ῖαῖζνοιαε/να?ἔ· Ξανα χαί αίαία ιαἐν εαν τω̃ν τῇδε Οί θεοί; μὴ άνάἶνίί? δὲ ααα: ώιαααανωἔ εαν αζαοὀ (δν α ν αίθαα Τἴἴναντα ­οὕδ: οὕτως ἄν ειδοίεν ἄττα ποτὲ ὅρἄσουσι, μὴ οὐκ αναἴααῶαἔ Τε έξ ααῦνυ̃ἔ αρὸἔ αὀτα ααί απαραῖαεἰ πτωἔ έθίοντεἔ· ·ζ1|Μ,0ἴτε αεαὶ ανααί τα έααιαενα χαὶ ανααώπων Οἶαπερ α ν έαεδαεν ααί αααααθν πρθσθ­

μπορούσαν να τα γνωρίζουν ούτε με το να καθορίζονται απ” αυτά, αφού δεν

γίνεται να καθορίζονται ανώτερα όντα

από κατώτερα, ούτε με το να τα καθορίζουν αυτοί, αφού

βέβαια δεν μπορούν να αποτελούν ούτε την αιτία γι) αυτά. Τη γνώση την επιτυγχάνει κανείς με δύο αναγκαστικά τρόπους: η με τη μέθεξη και με το να καθορίζεται με κά­ ποιο τρόπο από το αντικείμενο της γνώσης η με το να α­

ε

ποτελεί την αιτία και να το καθορίζει° διαφορετικά δεν μπορεί να υπάρξει γνώση, αν δεν υπάρχεικάποιου είδους επικοινωνία μεταξύ αυτού που γνωρίζει και του αντικειμέ­ νου της γνώσης. Ακόμα κι” αν οι θεοί αποτελούσαν τη δη­ μιουργικἡ αιτία των ανθρωπίνων πραγμάτων, δεν ήταν όμως αίτιοι με τρόπο αναγκαστικό και καθορισμένο, ούτε α= αυτήν την περίπτωση θα γνώριζαν .α ακριβώς θα δη­ μιουργησουν κάποτε, αφού δεν θα μπορούσαν προαιωνίως

να τα καθορίσουν κατά τρόπο αναγκαστικό και αμετά­

Αλλά βέβαια οι θεοί γνωρίζουν αυτά που θα συμ­ και επιλέγουν μερικούς από τους ανθρώπους, στους οποίους τα φανερώνουν εκ των προτέρων, στο βαθμό που βλητοωο. βούν

ιίιο

141

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Καιί τισι και

γιιαιίνοοσι.

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

προμεμοιἄηκόσι τω̃ν έσο­

Και κάποιοι που έμαθαν από πιο μπροστά με­ ρικά από τα μέλλοντα και προσπάθησαν να τα αποφύ­ επιθυμούν.

μένων ἔστιν οξ και πειρωγαένοις ὅιαφυγεἴκ οὐδὲν ἦττον ἔα̨ιυκτοί τε οιὔτοίς ἔγένετο και οίναπόδραστα τά πεπρωμά/α_ τω̃ς δὲ χαγ αὐτῷ τούτῳ τῷ προμἄ

Τουνι ούῖε αυτοί κατά<ΡεΡαν να αποφύγουν και να αλλά” | ί | | ξουν στο ελαχιστο τα γραμμενα της μοιρας. Μερικους

~ ­ τοις ε γααθηκέναι τε και πειροισθαι ὅιαςουγειιι πεπρω­ μενμως πεγαπεσεἴμ συνῷιη οὕτω χαγ τοῦτο

| | μ αλιστα και αυτο το ιδιο το Ύ ε Υονο ἦ° το οτι δ η λαδη τα ε­ | | μαθαν εκ των προτερων και προσπαθησαν να τα αποφυ­

}

, „ ­ ειἶιιαγογαένον αύτοις. Οὕκουν άν είναι οίνοἔλυσιν, οὐδὲ _

ς

Ο

παρατροπην τινος τοις αιταξ

/

)

]_..

(

, υπο γ

/

|

,

Διος τε εγνω­ /

καιειία οι[Οία εν27 δεὅε ενοι . ξ Ω ία ς ἔνῖλ' εἴ πάντα ιὕρισται° ςοαιὅη̨ οἴν τις και οὔὅἐν όζτι μὴ οἔνοἔγκης γιιετεύἶηςνε τω̃ν ἔντων τε καὶ γι­ Ί

σ ενοι ε αιωνο

μ

ς

ς

κ

5/

~

κ

2

ἴυθιαεμωθ εχ Τε των αμάρωπωμ

;

7κ

α̃ι

ωχατ αν

0

77 Ξ/Ιω” Ζαί ή δύίί? έχ τω̃μ ὔεῶθ τῶμ μὲν ἄμἄιυ̃ώπωμ ἄκἄ7%ῇ, ἀίΐΐίἄκ πράΐΐϋιειο 77­ι̃ῦαΐΐόμΐωιό "#2 Οώίέτ κκ 7 νι κ .ε 5/ κι Ελ ἔκ τι ουτ αν κυριων εαυτων οντωις ουτ αν ε ευ ε­ 7/τοι το παΡάπαν οί ἴθεστώτων ἄν το ωνι τω̃ν δὲ θεών 7? α̃κ

7

~ ν ι ν ιι ν νι ε δν Α του κολαζειν τους κακους 77 ουκ αν εν ικῃ κο οι­ ζόμτωμλ εἴ με δὴ ἄμάἴχη οτ χαχοὶ χαχωῖ Αλλά/ ι

#

~

τοὺς μὲν οἔνἄρώπους κυριους ἄν ἑαυτῶν είναι, ού τω̃ ὑπν Οὐὅεμὸς ἄν τὸ παράπαμ ἄρχεσθαγγ μήτε

μ

του ἄλλους έβζειν

,

­

­

μήτ“ ἄν αὕτων των θεωιι ἄλλοι τῳτ ς

~

_

ουν τους οδ

Ρ

ηῖίη

Ι

|

|

| Ϊ | σε να πεσουν στα πεπ ω ενα α ου

και

| ρ μ : φ αυτο κατ αυτον τον τροπο ηταν προκαθορισμενο γι αυ­ τούς. Δεν είναι λοιπόν δυνατόν να υπάρχει απαλλαγη ού­ ν τ τε κάποια παρέκκλιση απ, αυτά που ο Διας αποφασισε ν τ ι ν ν μια για παντα προαιωνιως και εχουν οριστει απο την ει­

Υ

ς”

ς

μαρμένηισιγ

5

ἄερώέ

Ω

|

Ϊ

μεν τι έν ἔαυτοις άίοχον, το ςηοονουιι το δὲ

Αλλά, θα μπορούσε να παρατηρησει κανείς, αν όλα εί­ ναι καθορισμένα και καθετί από αυτά που υπάρχουν και γίνονται υπακούει στην αναγκαιότητα, θα εξαιρανιζόταν ι θ : τ απο τους αν ρωπους η ελευθερια και απο τους θεους η δι­ κ

ν

καιοσύν ι α ού οι άνθ ωποι θα έκαναν κάθε τι ά του ι α και 8 εν θ α ηταν ι δι | απο| αναγκαιοτητ κατ ου ενα τροπο κυ|_ ριοι του εαυτού τους ούτε ελεύθεροι, ενώ οι θεοί η θα απεί­ 9

|

|

| | χαν εντελώς απο το να τιμωρουν τους κακους η θα τους τιμωρούσαν άδικα, αν βέβαια οι κακοί ηταν αναγκαστικά ιχο2 κ ι κακοι . Αλλα οι ανθ ωποι πο ουν να θεω θουν κυ ι­ κ

α

κ

ρ

μ

οι του εαυτου τους ο ι επει

δἶδ

εν υπα

κ

ρη

ει

ρ|

τε ανα­

ρχ ” | χ ρχ μη | | | η | μεσα στα αλλα οντα μητε αναμεσα στους ιδιους τους θε­ ούς, κάποιος που να ασκεί πάνω τους μια μορφη εξουσίας, 7

αλλά επειδη διαθέτουν στον εαυτό τους ένα στοιχείο που Ἑ49.

143

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΧΗΩΝΣΓΓΓΡΑΦΗ

Ϊ ¦ / _' / (/ πολυ αρχομι­:νον° και του πολλου τουτου εκ το Ἱ

και

φρονου̃ ν τε

~.­

Ί

2

φύσει βεἔἶτιστον τω̃ν ὴμετερωκ Κ'

κυ­ %

ἶ κι ι ι ι ι ­ κ Λ ριον αν ειναι. Αυτο ὅε δὴ το φρονουν ως ουκετ αν 9

2

Ο

7

ρ κ 3 κι κκ ­ .. αρχοιτο υπ ουδενος ουκ αν ειὴ ειπειν. Ο πρωτον Εκ

7

Ρ

..

7

ρε

κι κ μεν τοις εξω πραγμασι φαινοιτ αν επομενον. Ε­ πειτα εἴ και μὴ ωσαύτως οἶπασιν ἀνθρώποις το τ

κ

κκ

κ

ρ

ρρ

6

φρονου̃ ν του̃το ύπο τω̃ν αύτω̃ν πραγμάτων φαινε­

ται ὅιατιύεμενοκ ούκ κι

κ

2

ύἔν

ύρθω̃ς ι

τις

οιίὴόίειὴ

μὴδ' ἔξ ~

κ

~

αναγκὴς αν επεσἄαι αυτο τοις πραγμασιν. Δὴλον Οκ

Ξ

γάρ ἔστι του̃το συμβαίνον παρά τε τὴν ιδιἶκν αύτου̃

του̃ φρονου̃ντος ἔκοίστοτε φύσιν παρά τε τὴν κκ ι .. κ Ι ασκ σιν. Ταυτο α οτιουν πνῖειοσι ενἔ δια ε ουσι #

€

1

%

δε/ πὴ οίνἶνἶὴνἶων προσπιπτοκ ιύς κ

κ

ι

ι

κ

τι ὅρα̃σοκ δια­ κ

φεροντα τοι και τα παύὴματα εξ αναγκὴς απερ­ 5

1

7

­

~

Χ

γοἔσεται. Διαφερειν γαρ ἄν το φρονουν τουτο εκα ?

στοις καὶ τὴν φύσιν και τὴν ἔσκὴσιν· και τὴς μὲν ι

κ

ι

κι

Ϊ

κ

~

ρ

κ

5

φυσεως τους ὔεους αν κυριους ειναι, τὴς ὅ ασκὴ­ ι

›..›

~

~

7

ειπεν

κ

σεως τὴν του [ασκου ντος] ειναι ὅοξακ προτεραν 7

κ

αυτω εγγενομενὴκ

%

νι

7

ὴν αν αμὴχανον αν ειναι

ἔγγενέσὔαι ὁτωου̃κ μὴ ού ἄεου̃ παραστὴσαντος.

144

σκει εξουσια, τη φρονηση , ενω ενα α|)\λ ο μερος, το με­ Ι Ι | κ | γαλυτερο του εαυτου τους, υποκειται στην ασκηση εξουσι­ ας. Και είναι αυτη η μοναδικη αρχη, το λογικό και άριστο |

|

/

103

Ι

|

Χ

_

|

|

μερος της φυσης μας, που εξουσιάζει το μεγαλύτερο μέρος του εαυτού μας. Δεν μπορεί όμως να πει κανείς ότι η ίδια δεν εξουσιάζεται με κανένα τρόπο από | | | | | Αυτη κατ αρχην φαινεται οτι ακολουθει τους ε­ ξωτερικούς παράγοντες. Έπειτα, αν και δεν φαίνεται η φρόνηση αυτη να καθορίζεται σε όλους τους ανθρώπους α­ πό τους ίδιους παράγοντες και κατά τον ίδιο τρόπο, δεν θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει σωστά ότι αυτη δεν α­ κολουθεί αναγκαστικά αυτούς τους παράγοντες. Γιατί εί­ ναι φανερό ότι αυτό συμβαίνει ανάλογα με την ιδιαίτερη

η

|

φρόνηση

τιποτα

7

.

φύση αυτού που κάθε φορά ασκεί τη φρόνηση

και ανάλογα με την εξάσκησηχοἶ Ο ίδιος λοιπόν παράγοντας, όποιος κι” αν είναι, όταν προσπίπτει και επιδρά σε περισσότερους αν­ θ | | | | ρωπους, που διαφερουν καπως μεταξυ τους, θα προκαλε­ σει αναγκαστικά και διαφορετικά ως ένα σημείο αποτελέ­ σματαωό. Θα διαφέρει ασφαλώς η φρόνηση σ” αυτούς τους ανθρώπους και ως προς τη φύση και ως προς την εξάσκη­ 7

ση.

Και η

φύση της φρόνησης εξαρτάται βέβαια από τους

της φρόνησης εξαρτάται από την προδιάθεση αυτού που την εξασκεί· η προδιάθεση αυτή προυπάρχει της φρόνησης και θα ήταν αδύνατο να εμφυ­ τευτεί σε οποιονδηποτε, αν δεν του την παραχωρούσε κά­ ποιος θεός. Οι άνθρωποι λοιπόν είναι κύριοι του εαυτού θεούς, η εξάσκηση όμως

145

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

ινοινιοιν ΣΝΤΡΑ Φο

ί ἔ

Κυριους μὲν/ οιἶν ἔαυτω̃ν τοὺς ἄνἄρώπονς ειλιαι καθ) οσον που ἄρχουσιν αὔτω̃ιι κἄν οίρχόρενοι

.

τους στο βαθμό που εξουσιάζουν τον εαυτό τους, ακόμα κι” αν η εξουσία τους αυτη υποτάσσεται σε μια ανώτερη εξου­

ἄρχωσιν· ἔλευθεροος δὲ ειἶαι/ τέ πως καὶ μὴ ειἶιαι Εη̨̃ μὲν Τἀρ έχευὁιεράχμ τις τὴν οὐχ ἄμά­)νχ,7μ χαχεζ οὐχ ἄν ὀρρω̃ς φαίματο χα/γω̃μ. ἄμα7χάζ·0”.0 ἴἀρ

σία. Κατά κάποιο τρόπο, και είναι και δεν είναι ελεύθεροι.

τὴν οίνἄγκην καλείν. Ϊῇ δὲ δουλεια ί ὅουλεύσει, καὶ ὅεσποτειαν δήπου ειίναιί τινα δεζ ­ ~ ~ δουλεια ούσα. Ἐη ούν πρεσβυτάτη ἄνάγκῇ. καὶ ἢ

ζει την αναθίχαώτητα υποτέλεια· Όταν όμως υπάρχει υ­ κ να υπάρχω χω μια μορφή κυμαν­ ποῖελεωθ ειναι αναλχη ι ι | ια στ ν οποια αυτ|η θ α ειναι ®πΟἶε)\”θἔ› αφου' ειναι υπο _ χ,λς° ἐλ '­ ε ιστ ανα καιοτ τε εια. στοσο ί αναΥχαιότ;πΖ ζιζ το? Ύ, ηταί μονηξπου τει αυτ που ε αυτο τ αιτίας η ης” , , , της γινονται τα παντα, αυτη που ονομάζουμε απολυτο α­ ι ι γαθο και Δια, σε ποια τέλος πάντων κυριαρχία μπορεί να είναι υποτελης; Γιατί δεν είναι βέβαια δυνατόν να είναι η ίδια συγχρόνως και κυριαρχία και υποτέλεια". Αν λοιπόν

ὅὶν δουλειριν

ιαόνΰ αότὴ ὅι° αὐτὴν οἕναιικαιιυ­5 ἔχει, τἀ δ' ἄλλα ἄπαντα δι' ἔκειίνην, ἦν τἄγαἄόν τε αὐτὸ καὶ τον

Δια φαμέν° τις

ἶὐ

Ϊ

ποτε ἔἔτται ὅεσποτεια η δουλευσει·°

ίί­αίἶἶὴ

ι

ἶαὶ

ἔουίι̃εῶί Τίς Ορίείταί εσταί· Ελ δε τῳ αιολἴεσθαί τε χα! μη τή" τε δω/λεά" χαὶ ἔόευθεράχθ Οὐ ιαόμομ Ούχ ἄν ἄνἄρώπων ούὅεὶς εἴη ἔλεύθερος ἄλλ' οὔδ: ἄν θεῶν

ἴἄιθ Ϊτθθ

ὅεσίἶθτεάχ ἶἕμσῖ

ἄλλος τις πλὴν Διός ἄλλων μὲν ἄλλοις τῷ ἄρχε­ σθαι δουλευόντωκ σὶπἄντων δζ ἄπὸ θεῶν ἄρξα­

ὶὶιατί

σίγουρα κάνει λάθος όποιος ονομάζει ελευθερία την έλλειψη αναγκαιότητας· θα αναγκαξόταν, έτσι, να ονομά­ κ

#

ν

ν

#

ορίσει κανείς την υποτέλεια και την ελευθερία ανάλογα με το αν ασχείῖαγ πάνω Του εξουσία ἡ όχι, τότε κανένας, όχι

μόνο από τους ανθρώπους, αλλά ούτε και από τους θεούς, δεν θα ηταν ελεύθερος, εκτός από τον Δία·

γιατί

ο καθέ­

μέντί ἄν δεινόν

κας είναι υπότελἠς σε κάποιον άλλο, ο οποίος τον εξου­

τι εὔρ τοῦτον τον τρόπον ή δουλεια καθἄπαξ οὐδὲ φευχΐόν. Ἡ 7ἀρ τῷ Ου̃ιαρῷ δουχερχ 0,; μόνον 0,; ­ δεινόν ἄλλα καὶ λυσιτελέ τε καὶ ιλον καὶ αὔτω ' ι ε , ιι › ει 7 . ι ι ν ­ τῳ δουλευονττ ουδεν γαρ αν αλλ η αγαἄον απο­

σιάζειε και όλα μαζίε αρχίζονταἐ από τους θεούς, είναι υ­ ποτελείς στον κοινό δεσπότη Δίαω. Η υποτέλεια, βέβαια,

,ιιείνωκ τῷ κοινῷ ὅεσπότῃ

7

Διίἶ

Οὔ

εννοούμενη κατ” αυτόν τον τρόπο, δεν είναι απα ρ αίτ τα ι ι ι ι κατι φοβερο, ουτε κατι που πρέπει να αποφεύγουμε Ο­ πωσδηποτε, η υποτέλεια στο αγαθό όχι μόνο δεν είναι δυ­ σάρεστο πράγμα, αλλά είναι ωφέλιμη και επιθυμητή, α­

κόμα και γι“ αυτόν τον ίδιο που βρίσκεται στην κατάστα­

146

147

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

λαύσειέ τις δοολεύων άχααῷ. Ζἱἴδ' ού ταύτῃ τις ὁρι­ εἴται δουλειαν/ τε καὶ ἔλευθεριακ άλλη ἔκειύνῃ μα̃λ­ λοκ τῷ κω/ἶύεσααι ἦ μὴ κωλύεσααιή τινα ζῆν ὥς βούλεται (βοώῖοιτο δ' αν πας τις πράττειν τε ειἶ καὶ εὀδαίμθμείιῶ ἄπας μὲν ἄν ὁ εἕ πράι­των χἄμ ἕχεύρερη̨ς εἴη, ἔν τε άρχόμενυ̃ῷ ἔν τε μη̨̃ εὅ πράτ. τωμ τυ7,χά„ῇ.. ώς 7ἀρ βούχεταθ ζω̨̃η̨ ἔν­ χαχω̃ς δὲ πράττωμ τίς οὕς» ἔκ ὡς βοώιοῃ­0, υ̃ὔτι ἄμ έλεὔαερος ὅήπου

είθτ.

Κακώς

δὲ πράττειν ανθρώπους

οὔκ αλ/ῖῃ αν ἢ κακοὺς χεχονόταῷ ὥστε Ούἄ ἄν

κακος άναρώπων ούδεὶς βούλοιτ' αν γίγνεσθαι, εἶχε δὴ μηδὲ κακὼς αν πρα̃ξαν άλλ” οἴκοντας κακοὺς Τοὺς ,ίαχοὺς ἴἡψεσραι έξαμαρτάμομτας­ Οὐη̨̃ι ἄν ἔλεύαερον κακω̃ν ειἶκαι ούδένος τοὺς δὲ καλούς τε

μόνους κάχααούς. Τοὺς δὲ θεούς κο/ἶάζθειν άκ οὐκ αὐτὸ του̃το τεθι̃ος δήπου τό χε κολάζειν ποιουμέ­ νους οὐδ' ἕπ, αὔτου̃ καταστρέφοντας άλλα τα

αμαρτήματα ἔπανορθου̃ντας. Ἑπεἱ γαρ οὔχ οιον τ·° ἦν μὴ άμαρτάνειν πάντως τὸν άναρωποκ τοιου̃τοίν τινα χεχονότος έα τε αειας και ἔπικήρου φύσεως σύνθετοκ άλλ” ἔοει τοτὲ μὲν αν κατα το αείον το έν αύτῷ ἔπὶ τὴν του̃ συχχενου̃ς άφομοιἔοσιν άχόμενον ειἶ τε πράττειν καὶ μακαριἔος ζη̨̃ικ τοτἐ δί αιἶ ὑπὸ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

οη οποτέλαας 'μαα τίποτα αλλο ορν θα μπορούσε να α­ πολαοσα­ αανείἐ οπηροτώνταἔ Το αΥαθο› παρα μονο το ας γαθό. Αν όμως δεν ορίσει κανείς την υποτέλεια και τήν ε­ λονθερία κατ, αναον τον Τροποι αλλα με αρννηρρο ,περισσο­ τερο το αν εμποδίζεται ή όχι κανείς να ζει όπως θέλει (ο

καθένας θα επιθυμούσε βέβαια να ευτυχεί και να ευδαιμο­ νεί), τότε ο καθένας που ευτυχεί, είτε είναι ελεύθερος είτε

είναι υποτελής είτε όχι, θα είναι οπωσδήποτε ευτυχής, γιατί θα ζει όπως επιθυμεί. Όποιος αντίθετα δυστυχεί, ού­ τε θα μπορούσε να ζήσει όπως θέλει ούτε θα ήταν βέβαια ελεύθερος. Οι ανθρωποι λοιπόν δεν δυστυχούν

για αλλο

λό”Υο παρα `μα το ο”α έ`ίρναν χακοθ

πραΐμα ποθ οημαίνα ότι κανένας άνθρωπος δεν θα ήθελε να γίνει κακός, αφού βέβαια οεν θα ηθελε ούτε να ονοτνχηοα· Επομένωἐι οι αα­ κού Υίνονταρ χακοί χωρία τη θέληση τονα εἔαιααἔ των αφαλματων οτα οποία πέφτοον. εΐαοηἐι χανέναἐ από τοοἐ κακούς δεν θα μπορούσε να είναι ελεύθερος, παρα μόνο οι καλοί και εναρετοι άνθρωποικθ. Οι θεοί δεν τιμωρούν με σκοπό αυτή καθαυτή την τιμωρία, ούτε αποβλέπουν σρ αυ­ τήν, αλλά στο να διορθώσουν τα σφάλματα. Δεν θα ήταν θέβανα οννατον να μην οφαλλα χαθολοο ο ανθρωποἐι α· φον οημρονργηθηαα· ααα αντόν Τον Τροποι οθνθετοἔ­ απο θεϊκή και θνητή φύσή. Αντίθετα είναι αναπόφευκτο άλλοτε

να τείνει στήν ομοίωσή με το συγγενικό θεϊκό στοιχείο που έχει μέσα του και έτσι να ευτυχεί και να ζει μέσα στην ευδαιμονία και άλλοτε πάλι να παρασύρεται από το

148

149

ινοινιοιν εκιτιοι σο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ κ

0

Ο

ν

°

ι · χανη̃σἄαι, ὥς ποτε τῷ κολασόίη̃ναι τε και δικην δεδωκέναι οίπαλλαγέντι τῆς κακιας οιὕν περ νό­

για τον

ι

κι

ι

Ἱ

Ἱ

νκ

9

καὶ ως ειμαρμένῃ ἄπαρατρεύπτῳ το βεὔὶτιστον ἔκάστοις άπονεμουσιν, ώς χου̃ ν μετράος εζοη̃σὔαι, )/ | 7

ιδεανω̃ς ηδη ειρησἄω.

άνθρωπο, στην περίπτωση που δεν θα ήταν δυνα­

ι

Ἱ

χὸμ ιαἐμ Οὀὅἐμ πι®0σπε'σ®ιαέ'*®®ῶ Οί/Μ) ώἔρε/Μο­0” ι κ κ Ϊ ι ε κ με/νους τῷ κο/ῖαζεσὔαι. Ως μεν ουν εισι τε θεοι, και ¦/ ώς προνοου̃σιν οίνἄρώπων, και ώς οὐ κακω̃ν αιτιοι,

τις

του σώματος με δραστικά και δυσάρεστα φάρμακα· μπορεί επίσης να βελτιώνει την κατάστασή του και να μετέχει

καἄικεσἄαι· ωστ ουδεν αν κωλυειν και ακοντας / Ε/ ¦/ κακους οντας τους κακους ομως κολαζεσὔαι, κα­ κ

συνέπεια, η διόρθωση με

επιτευχθεί ηπιότερη διόρθωση/Ετσι, με την τιμωρία και την απόδοση δικαιοσύνης μπορεί κανείς να απαλλάσσεται από την κακία, όπως ακριβώς απαλλάσσεται από νόσο

δηκτικοίς τε και ἄνιαροίς τισι φαρ­ μάκοις οἴμεινόν τε πρα̃ξαι γένοιτο και ἕλευἄεριας ἀντὶ δουλειας μετα/ἶαβειιι ὁτου μὴ ἠπιωτεῖοα τις δκ ι εκ κ ι 7 κ επανορἄωσις δια μοχἄηροτεραν τινα εξι̃ν υναιτο 5

Κατά

τόν, εξαιτίας μεγάλης κακίας στην ανθρώπινη φύση, να

σου σώματος

7

κ

τιμωρίες ήταν κι” αυτή μια βοήθεια που επινόησαν οι θεοί

ε

εν

ι

ν

σταση (να δυστυχεί).

τ

ν

|

θνητο στοιχειο του και να βρισκεται στην αντιθετή κατα­

κ

του̃ ἄνητου̃ του̃ έν αὔτςῦ κατασπωμενον ως ετερως ι δ ι ­ 9 .ι κ κ Ϊ ν αυ πραττειν· βοηἄειαν τινα αυτῳ και την ια των ι ς ι ς ς τους ἄεους μεμη­ επανορ/όίωσιν ταυτην κολασεων

θ

ε

ι

κ

της ελευθεριας αντι της δουλειας. Επομενως, τιποτα δεν εμποδίζει να τιμωρούνται οι κακοί, ακόμα κι” αν η κακία τους είναι ακούσια, γιατί η τιμωρία δεν θα τους προκαλέ­ Πο Ι | | | | σει κανενα κακο, αλλα αντιθετα θα τους ωιρελησει . Συ­ 2

ν

κ

ν

ι

ν

ν

μπερασματικα, μπορουμε να πουμε οτι εχουν αναπτυχθεί ικανοποιητικά, χωρίς μακρηγορία, τα εξής θέματα: ότι υ­ πάρχουν οι θεοί και μεριμνούν για τους ανθρώπους

, ότι | Ι | το αριστο απονεμουν των κακων και οτι δεν ειναι αιτιοι ί | στον καθενα με την αμετατρεπτη ειμαρμενη.

|

|

Ά

#

κἔί. Περὶ αθανασίας ψυχής τής ανθρώπινης.

[Περὶ ςύυχη̨̃ς 7ἀρ /1έ7ωμ άθαμασάχς [ὁ

Π/γ77×γ9ωμ/

τἀς είς το σῶμα και τον βιον .ἔπανόδους αδ τω̃ν ςόυχω̃ν ἔν χρόνων τακταίς περιόδοις, ώς δύναται,

22.

Σχετικά με την αθανασία της ανθρώπινης

ψη̨χηῷ ι ι της ψυχης ο Πληθων, ι για την αθανασια [Μιλώντας προσπαθεί όσο μπορεί να υποστηρίξει τη διδασκαλία για ×

τις συνεχείς, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, επανόδους

15ο

151

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

κρατόνειν πειραται, ὅὶς οισ πολλοὶ μετεμςύυχώσεις α̨ιασι; καὶ εις τον οόρανιον τόπον οόδεύποτε ταύτας ν ν ν ~ αναγεσάαι αζ·ι̃οι.]/

κς. Περὶ τῶν τῶν θηρίων ἐνίοις κατά λόγον 8Ρωμὲνων,

Περὶ δὲ τω̃ν τω̃ν οὶηοιἔυν ἔνιοις κατοὶ λόγον δρω­ ,αείνωιι άλλων τε δὴ συχνών καὶ τω̃ν γνωριμω­ τρίτων μελιττω̃ν τε πολιτειρις καὶ ,αυρμήκων οιἔεονομιρις ἦπου καὶ οἔραχνου εόμηχοίνον θήρας ἔκείνο φαμεύν ώς εἴγε ιδιρι ταυ̃τα χρώμενα διανοιρι τα τοιαυ̃τα δρςόη, ἦ κρειττονι ἢκατοὶ τὴν οὶνἄρωπίνην χρω̃το ἄν ἦ χειρονι ἦ παραπλησιρι. ; ; ν ι Ζ κ ν 0 νι Αλλ ει μεν κρειττονι εκεχρητο, εν απασιν αν ηνι κ ­ νι νκ νκ τοις πλειοσι κρειττον η κατ ανάρωπον επραττε· φαι/νεται δ' ἔν τοῖς πλειστοις χεη̨̃οον πράττοντα ἦ νκ ΰ Ειν δι κ ν νκ κ 3

¿

7

ρ

κατ αν ρωπον. 7

ι

6

ε χειρονι, ουκ αν που ενι γε

ἄεὶ ξογῳ ἄςοωρισμένως προσεῷζεν ἔκαστον αότω̃κ καὶ του̃ το ώς κάλλιστα σχεδον πραττομεύνῳ· τελέ­ νι κ ι ι ; κ νι ας γαρ αν ὅιανοιας και κρειττονος η κατ νκ ι ι ι ν ι .. ι ανἄρωποικ το προς ενι αει ερχςο των καθ εαυτην τῳ καλλιστῳ ἔχειν ἔαυτήν. Ε? δὲ καὶ τῇ κ ν κ ν νι ι ανἄρωπινῃ· παραπλησια, ουδ ουτως ουτ αν ενι ν νι έργςυ προσεη̨̃ῃεικ ου”τ“ αν έν τοῖς πλειστοις χεζοον νκ

Θ

ρ

7

151

Εκ

νκ

7

Ε

Ο

των ψυχών στα σώματα και στη ζωή, επανόδους τις ο­ ποίες οι πιο πολλοί ονομάζουν μετεμῷυχώσεις και πι­ | ν στευει οτι οι ψυχές δεν ανυῷωνονται ποτε στην ουρανια β ασιλεία. ΠΙ ν

ν

#

#

αα̃ Σχετικά με τη λογική σνριπεριςὀορα μερικών ζώω νἰ" Για τις πράξεις

που κάνουν με τη λογική διάφορα ζώα,

μεταξύ των οποίων είναι βέβαια και μερικές πολύ γνω­ στές σε όλους, όπως για παράδειγμα η κοινωνία των με­ λισσών και η οικονομία των μυρμηγκιών ή και της αρά­

χνης το έξυπνο κυνήγι, έχουμε την εξής άποψη: αν αυτά τα ζώα έκαναν τέτοιου είδους πράξεις χρησιμοποιώντας ι , ν τη δικη τους νοηση, τοτε αυτη θα ηταν η ανωτερη απ” ο,τι ή ανθρώπινη ή κατώτερη ή παραπλήσιαΠ3. Αλλά, αν ήταν ανώτερη, τότε αυτή θα λειτουργούσε σε όλα ή τουλάχι­ στον στα περισσότερα ζητήματα με ανώτερο τρόπο απ” ό,τι η ανθρώπινη φαίνεται όμως ότι στα περισσότερα θέματα λειτουργεί χειρότερα από την ανθρώπινη. Αν ή­ ταν κατώτερη, τότε δεν θα μπορούσε το καθένα από αυ­ τά τα ζώα να επικεντρώνει την προσοχή του σε ένα πά­ ντοτε έργο και δεν θα το έκανε όσο πιο καλά μπορούσε γιατί είναι χαρακτηριστικό τέλειας νόησης και ανώτε­ ρης απ” την ανθρώπινη το να αφοσιώνεται ολοκληρω­ τικά σε ένα μόνο ­έργο, στο καλύτερο από τα έργα που ν

ν

ν

153

ν

ν

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ἢκατ' οἴνιἦοωπον ἔπραττεν. λίλλἀ δη̨̃λα τη̨̃

ἄν

εἔἄχ

οὐκ

τη̃ς τθυ̃δε του̃ Οὐραμου̃ ς εν ­ Ή /1 › Ήλ ηχουμένης ψυχης απαντα ταυτα α ο επ” α ω ν ­ ­ ­ χρώμενος καὶ νοις χωριστοις τοις χε σςοισιν ὅγαμοω̨̃ζ,

γη̨̃ῷζ

δὲ

6

_

ἄλλοις δὴ ἄλλοις ἕἶωθεν ἔφεστηκόσικ οιἶς η ςὐοχη .. ι | 0 ~ ­ 0 αυτη των τῇδε εκαστα προσαχει. Οις δη ου ταυτα 3

6

κ

9

ι

ι

|

7

κ

μονος αλλα χατ τα αματσθΰτα Ζρωιαεμα φανερά | :| / Ί | 7| ) εστι, τα τε αλλα και αι αγιι/πελου η κολοκυντης π

Ω

Ι

Ω

|

'

έλικες αἱ έαν μὲν μηδὲν αὐταις τι παρακεηται τωου̃τωὀ Οἕῳ περγελίχρη̨̃μαθ έπ› εόρὺ φεῖσωταἰ ι

ν

τις πα

­

α̨,ε_

δε πτο δος

,

ἦ τε λάθος η Ἡοακλεια ἔλκοι ἄν τα σιδήοια·

και

~

0

ι

..

~

­

7»

τε χατ των αλλων των συἴἴτμωμ 0

Ζρυσθυ

ἔκόμττθἔ άπατωρθἴτϋ' ἄττ κ ι κ τε αν αλλο παραπλησιον γιχνοιτα απο ταυτης

ὐδΡάΡ7ϋιΟ0έ παρά δόξαν Ξ4

κ

5κ

9

γιίγνοιτ ” αν. ίί Ταύτην γάρ που την τόνδε ἕγγύάεν ­ τὸν οὕρανὸν σονεθζοοσακ ἔπιί τε οἴπαν αὐτου μέρος ν ι εν ν ι ν ­ ἔξι̃κνουμείνην τῃ δυναμει, και τα τε αλλα κατα λο­ Η

Ϊ

,Ἱ

χον ἄπεργαζογιιένην καὶ ςοιλα, α αν δέοι, τιάείσαν Ί

Ά

παρα ςειλα.

154

πάντοτε σε ένα έργο ούτε στα περισσότερα ζητηματα θα ε­ νεργούσαν χειρότερα απ” τον άνθρωπο. Είναι φανερό, συ­ | | | | | | | νεπως, οτι ολα αυτα τα ζωα δεν χρησιμοποιουν δικη τους λ νόηση, αλ ά την ενέργεια της ψυχης που ηγεμονεύει στο θ| | 8 | χχΟ ΘΡΎΟ. Ασχθϋν ετ ΕΚΟ μας Οθρανθ, ΤΟ Χα ενα και γία Οί πίσης την επίδραση τους οι αφηρημένες πνευματικές δυ­ | | Ι | | ναμεις που απ εξω οριζουν το καθενα απ αυτα τα ζωα Χ

?

9

|

Ά

Ἐ

9

|

|

|

|

και με τις οποιες συνδεει η ψυχη εκεινη το καθενα απο τα | | | | οντα του ουρανου μας. Ειναι μαλιστα φανερο οτι αυτες τις | | | | δυνα εις δεν τις χρησιμοποιουν μονο τα ζωα ° μ νοητιχες αλλά και τα άψυχα, όπως μεταξύ άλλων και οι έλικες του 7

Ζ

7

?

ε

α πε­ πα α , ρῇ 30 χίωἶμ ρ ριειλη̨̃γὔησαν. Τῆς δτ αὐτῆς άν ψυχης δυναμει και

ρόμεναι

μπορεί να επιτελέσει. Αν τέλος ηταν η νόηση τους παρα­ | | Ϊ | πλησια προς την ανθρωπινη, τοτε δεν θα επικεντρωνονταν

αμπελιοό η της κολοκυθιάς, οι οποίοι, αν δεν έχουν κοντά ι ι ι ι τιποτα για να στηριχθουν, προχωρουν ισια προς τα πανω ν

και μόλις βρουν κάποιο κλωνάρι αμέσως τυλίγονται σ" αυτό. Ακόμα, με την ενέργεια της ίδια ψυχης και η Ηρά­ ΙΙ κλεια λιθος 4 μπορεί να μαγνητίζει τον σίδηρο, ενώ και ο #

όταν έρχττατ σε επαφή με τον Χρυσό χατ τα άλλα μέταλλα της ίδιας κατηγορίας, έλκεται με έναν | | | | Ι | τροπο θαυμαστό και αιωρειται. Ολα τα παρομοια φαινο­ μενα γίνονται με την ενέργεια αυτης της ψυχης. Αυτη εί­ ναι που συγκρατεί ενωμένο το δικό μας ουρανό, αυτη που Ι | η ενεργεια της εκτείνεται σε όλα τα μέρη του και τελειο­ ποιεί τα πάντα σύμφωνα με τη λογικη, συνταιριάζοντας, όπως αρμόζει, αυτά που είναι συγγενικά μεταξύ τους.

®δΡάΡ”ΥυΡΟ§

Ἱ

155

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

2; Σχετικα με την αιωνιότητα του σύμπαντος.

κζ. Περι της του̃ παντὸς ὀιϊδιότητος. καὶ ἕσχοἔτης ταύτης γενέ­ σεως Ηῖιζο τε καὶ Κρόνῳ ἔξειργασμείνης κατά τὴν του̃ τῶν όλων ήγεμόνος Ποσειδώνος ἕπιταἄα Τῆς

ὅό

ούν ΰνητῆς τε

ὁί τε ούρανὸς όΰε

αὐτῷ Ζἶοσειδω̃νι οἔπετετεἔῖεστο,

ι κ ~ κ και ετ: Δι:.ι. τῳ_ βασιλει­ η συμπασα του οντος γενε­ σις ἔκ πάντων τε καὶ παντοιἔον ειδών αιἔυνῶσκ 7»

2

0

κ

#

Εκ

~

κ

εκ

εγχρονωκ αὔανατωκ άνητωκ ες εν τι παντελες κ ν ο ι › ν ν ν συστημα ες οσον οιον τ ηκ κανἶλιστα τε και ἄριστα ἔῇίοκ σογκεκροτηαεύνη / σ

156

7

1

Αφού λοιπόνΠ5 συντελέστηκε αυτη η θνητή και κατώτε­

τονΊ­Ιλιο και τον Κρόνο, σύμφωνα με τις παραγγελίες του Ποσειδώνα, του ηγεμόνα του σύμπα­ ντος, μόνο τότε ολοκληρώθηκε και η δημιουργία του δικού μας ουρανού από τον ίδιο τον Ποσειδώνα. Ακόμη, τότε ο­ λοκληρώθηκε κάτω από τη γενικη εποπτεία του βασιλιά Δία η δημιουργία όλου του σύμπαντος από πολλά και διάφορα είδη, αιώνια και πεπερασμένα, αθάνατα και θνη­ ρη δημιουργία από

τά, συγκροτημένη σε ένα τέλειο σύστημα, όσο το δυνατόν πιο όμορφο και πιο ολοκληρωμένο,

157

Γί

ΒΙΒΛΙΟΝ ία ί­ Πεθὶ Ρ­έῳθυ

84

ι

ι

κ

Τε

καὶ σωμμωρίαε­

ι

~

χαλί” τουτο

Το δε δη

7

7

ΒΙΒΛΙΟ Γί

7

7

#7

67

ἶυμ#ετΡωἔ α̃ωχΐεθθ χο" Οόωἔ κ

ι

...

7

7

π χαί ωίἔ

εμ ιαετρῳ ι

.οτ

ουχ εν 7 αει πλειονι.

Ορῳν ι

ι

αιαεΐρω̨ο Θυδε 7ε Τῳ αοριστςο τε και ι .ε 7 7! 77 7 7 7 απορπσειεν αν τις ει το μαλλον ον και 7

7

εν

7

7

7

Καιτοι

ν

7

αμεινον αμος τ/δήποτε ου τὸ αεί πλεοκ ἄλλα τὸ 7

67

77

7

ι

7 ι ι ε 7 μη το μετριον υπερβαλλοκ καλλιον τε αμα και οἴμεινον; "Οτι δὴ ού τὸ πλήὔει τε πλεον καὶ όίχκῳ μείζον μα̃λλον ἔκ οὕὅί όλως τὸ τῷ ποσῷ όπερ­ 7

εκ

7

βοἔλλοκ αλλά πολὺ πρότερον τὸ προς το οἔνώ­ λεἄρον εὐ μα̃λλον πεςουκός. Ζἶό δὲ μα̃λλον περοκε προς τὸ οἔνώλεἄρον τὸ ἔν τε νον·

μαλλον ὅί

καὶ μαλλον ἠνωμεἴ

ἦνωται οἔπλου̃ν μἐν συνἄέτου, σύμ­

μετρον ὅ' οἕσυμμέτρον, τα τε ἄνοἕλοχον έχοντα 7

Των Ουλί

7

7

Οίἰ#α7λΟ7ΟΙ#

7

7

εχθμΐωϋ. ΤΟ

158

π

ι

7

ι

7Οίρ Οίυΐθ

7

μεΐγᾶθκ

Σχετικα με το μέτρο και τη συμμετρία.

αυτό πρέπει να το αναζητούμε στο μέτρο, στη συμμετρία και γενικά στην ύπαρξη καθορισμέ­ νου ορίου”7· αντίθετα, δεν πρέπει να το αναζητήσουμε

Το ωραίο

λοιπόνχχό

7

7

στην ελλειψη μετρου, στο ακαθοριστο και στον συνεχη : 7 πλεονασμο. Ωστοσο, θα μπορουσε κανεις να διατυπωσει 7

7

7

7

7

' * | | απορια: αν αυτο που υπαρχει σε μεγαλυτερο την εξης | | πάντων βαθμό είναι συ”ΥΧΡόνω§ χω καλύ”τεΡΟ¬ ΙΎιατι Τελοἐ | | Ι | | δεν ειναι ωραιοτερο και συναμα καλυτερο αυτο που εχει ό

την τάση να αυξάνεται επ, άπειρον, αλλά αυτό που δεν υ­ περβαίνει το μέτρο; Επειδη βέβαια υπαρχει σε υῷηλότερο βαθμό όχι αυτό που είναι μεγαλύτερο στο πληθος και στον όγκο, ούτε γενικά αυτό που υπερτερεί σε ποσότητα, αλλά πολύ πρωτύτερα αυτό που είναι από τη φύση προικισμένο να τείνει περισσότερο προς την αφθαρσία. Από τη φύση τείνει περισσότερο προς την αφθαρσία αυτό που είναι ένα και συνδέεται με ισχυρούς συνεκτικούς δεσμούς. Συνδέεται με ισχυρούς συνεκτικούς δεσμούς περισσότερο το απλό σε

159

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

|

ι

κ

λοχος τε ο αυτος κοινα χιχνομενος τα τε με­ τρούμενα τά τε ἄνάλοχον έχοντα ώς μάλιστα έυοη̨̃ Τά δὲ ίωίτε έχ συμμεϋ,­ρων τω̃ν έαυτω̃μ κ

0

~

7

κ

κ

ι

κ

μερων, οπου αναλογον εχοντωιι μήτε προς α 9

Εκ

7

Θε

αὐτοὶ τέτακται, καὶ ιὅνπερ μερη καὶ αὐτοὶ όίντα κ

κ

Εκ

κκ

δι

αδ;

τυχχανει, μετριως εχοντα, ατε ρ ου

κ

6

ηνωμενικ

πλείστον ήδη καὶ του̃ ἄνωλέὔρου/ οίποπιπτει. Δια

ι ­ κ ~ κ ι 0 ταυτα εν μετρῳ τε αει και ορῳ το μαλλον τε ον ι ­ ι 0 κ κ κ και αμα καλλιον τε και αμεινοκ ου τῳ αει τε κ ι ι ι Χ κ ι 0 κ π ειονι και ολως αοριστῳ. Και περι μεν τουτου 2

Ε

Ει

9

κκ

9

Ε

1

ές τοσου̃τον. ιδί.

Περὶ της των γονέων τοις ἐκγόνοις

ού

μί­

ξεως.

ι ι ι σχεση με το συνθετο, το συμμετρικό σε σχεση με το ασυμ­ μετρο και αυτά που διέπονται από σχέσεις αναλογίας σε σχέση με αυτά που δεν διέπονται. Το κοινό μέτρο και η κ

κ

κοινή αναλογία είναι ακριβώς που ενώνει πολύ πιο συνε­ κτικόι τα συμμετρικά και τα αναλογικά , όταν αυτά γίνο­ νται ένα. Όσα όμως πράγματα δεν έχουν σχέσεις συμμε­ τρίας ή αναλογίας ούτε ανάμεσα στα δικόι τους μέρη ούτε με τα πράγματα με τα οποία σχετίζονται και των οποίων αποτελούν και τα ίδια μέρη, αυτά απέχουν πάρα πολύ α­ πό το να είναι άφθαρτα, επειδή δεν είναι ούτε ενωμένα. Γι” αυτούς τους λόγους, αυτό που υπάρχει σε υψηλότερο βαθ­ μό και είναι ταυτόχρονα ωραιότερο και καλύτερο βρίσκε­

ται πόιντοτε στο μέτρο και στην ύπαρξη ορίου και όχι στον συνεχή πλεονασμό και στο εντελώς αόριστο. Είναι, νομί­ ζω, αρκετά όσα λέχθηκαν πάνω σ” αυτό το ζήτημα"8.

Πρῶτον περὶ τη̃ς χονείων ἕκχόνοις οὐ μιἶεως σκεπτεοκ οὕκ ει; ὅρθω̃ς ἦ μὴ τὸ τοιου̃τον νομο­ ›

ι9ετεῖται° ικανος χοὶρ ὁ ἄεὶ καὶ πα̃σιν ανἄρωποις κ

περὶ τούτου νομιζόμενος ἄεσμὸς ἄποςοῆναι, ώς κ 9 6 ι β ­ Ϊ κ Τ­ οντι Εκ ῳ ειος ουτος ο νομος αν ρωποις και Ρ

όρύὶω̃ς δη π

κ

έχωιι

εἴ χε θείος. Περὶ χοὶρ τω̃ν οἴλλως

16ο

ια.

Σχετικά με την απαγόρευση σαρκικής επαρής ι με τα παιδιαι τους. των γονεων

Κατ” αρχήν, στο θέμα της απαγόρευσης σαρκικής επα­ φής των γονέων με τα παιδια τους δεν χρειάζεται να εξε­ τάσουμε αν ένας τέτοιος νόμος έχει θεσπιστεί σωστά ή ό­ χι. Η συνήθεια που έχει επικρατήσει πάνω σί αυτό το θέ­ μα, που ισχύει πάντοτε και σε όλους τους ανθρώπους, αρ­ κεί για να αποδείξει ότι πραγματικά ο νόμος αυτός δόθη­ κε στους ανθρώπους από τους θεούς και ότι είναι οπωσδή­

161

ΝΟΜΩΝΣἴΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΖΥΟΣ'

ποτε αληθινός, επειδη ακριβώς έχει θεϊκή προέλευση. Πε­

κ

κ αλλοις νομιζομενωιι σκοπειν αν ημιν προσηκοι, ­. Ϊ | / / ποτεροις καλλιον νομιζεται° περι δε των πασι πα­ α̃ι

Εκ

Ρ

Ί

ρισσότερο αναγκαίο είναι να εξετάζουμε ποιος έχει την πιο

_¬

σωστη άποψη στα θέματα πάνω στα οποία υπάρχουν δια­ φορετικές γνώμες. Για τα θέματα όμως στα οποία όλοι έ­

.. κ 3 | ι | ραπλησιως νομιζομενωιι ουκετι και αμςασβητει ν, κι κ ι ­ 9 7 5 ­ κ ει ουκ ορὔως νομιζεται, δει· ου γαρ αν θειας γε 7

7

..

χουν παραπλησια άποψη, δεν υπάρχει λόγος ούτε και να κ Ι | αμφιβάλλουμε για την ορθοτητα μιας παρομοιας αποψης·

Ζ

7

2

ἄνευ μαντειας ό αὐτὸς παρα πασιν ανἄρωποις Ι | ` ¦ ἔκρατει νόμος περὶ οὕδοτουου̃ν. Αλλα τινι δη

ι

ι

κ

7

7

για τους οποίους θεωρούνται σωστοί

στόσο, τους λόγους

γε τελειριν τω̃ν νόμων ἑξουσιν ἔπιστημηιι καλῶς

παρόμοιοι θεσμοί αξίζει να τους αναζητούν διεξοδικά όσοι θέλουν να αποκτησουν σε βάθος τη γνώση των νόμων·

3

αν εχοι° περιι γαρ ενιων αυτων ου πολλοις δηλον Εκ

κ

ε

δεν θα επικρατούσε σε ολους τους

ανθρώπους ο ίδιος νόμος χωρίς θεϊκή αποκάλυψηω. Ω­

λόγω όρἄω̃ς νομιἴεται τα τοιαυ̃τοι σκοπεἴικ τοῖς άι

ι

ι

γιατι για κανενα θεμα

τὸ τοιοῦτον. Αότικα περὶ της γονεων ἔκγόνοις οό / | 7 | / 9 ιαίξεωῶ αεί ααί παμΐωυ ανθρωπων ταυτα μοιαίζα .. ι κι ' / Ψ ντωιι ου πολλοι αν ειδοιεν και οτω ποτε λογω

γιατί

ορἄως εχει το τοιουτον νομιμον· ωστ ουδ αν περι­

τέτοια θέματα ο πολύς κόσμος δεν μπορεί να ανακαλύψει την αληθειαωἶ Πιο συγκεκριμένα, η απα­ ι ι ι γορευση σαρκικης επαφης των γονεων με τους απογονους τους ισχύει η ίδια πάντοτε και σε όλους τους ανθρώπους,

εργον εἶη, περὶ του̃ τοιοότου διασκέιύασἄαι.

δεν μπορεί όμωἐ

Ί

θ

.9

9

7

­

α

κ

ἶίἶστι δη πρῶτον οόκ

ρ

σκ

9

;

κ

νι

κ

7

κ

πολύἐ χόσμοἐ να Ύνωρίξα Ύία παο ατ | | | | αυτος ο θεσμος. Επομενως, δεν σωστος κριβως λογο ειναι

οἴδηλον η τω̃ν ἄςοροδισιἔον

| και τουτου, παρα 1

3

...

ιθεων

.ι

ημιν δε­ Ρ

και ως ετερου του̃ όμοιου τῷ χρωμε/νῳ ι εκ κ κ. ι γεννητικη τις πραζἄς και αιτια εστι και ως αμςοω / | ἶ | Ϊ | | ‹| } / (|

δομένη°

5

.ν

7

Ε

τουτω, η τε αἄανασιοι η τε ετερου ομοιου γενεσις

ι

ι

ιόα

κ

|

πρα/ξις ἔπὶ τῇ του̃ ἄνητου̃ του̃δε διαδοχη καιί τινα τροπον αιθανασιρι

σε μερικά

κ

Ψ

..

ι

Εκ

Ί

α

|

Ο

είναι καθόλου υπερβολικό να εξετάσουμε προσεκτικά αυτό το θέμα. Είναι, αρχικά, φανερό ότι η ερωτικη πράξη έχει δοθεί από τους θεούς σ” εμάς για τη διαδοχή του θνητού μας | | | | | | | | γενους, ετσι ωστε να επιτυχει αυτο το ιδιο ενα ειδος αθα­ | | | | | | | νασιας. Η πράξη αυτη ειναι επισης η δημιουργικη αιτια

για τη γέννηση ενός απογόνου όμοιου μ” αυτόν που προ­ Ι | βαινει στην ερωτικη πράξη. Και τα δυο αυτα, και η αθα­ νασία, δηλαδη, και η γέννηση ενός όμοιου απογόνου, προ­ ε

κ

2

163

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

| 7 | / Φ | / | τε και αιτιος θεοις μαλιστα προσὴκετον αθανατοι τε χἀρ θεοί πάντες καί οί/ γε αύτω̃ν κρειίττους καὶ ἔτερων ὁμοιωιι οί μὲν ἄάανάτων κοίκειίνων, οί δἐ 7 9 ο 7 κ ι .. ­ ~ .. των χουν ἄνὴτων τωνδε, εισι γονιμοι. Επειτ ουδ εδς τούτου οὕτως έῇζοντος, είμελλοι καλω̃ς προίτ­ τεσθαι ὴμίν αὕτὴ ὴ πρα̃ἄς δέοι ἄν καὶ ως ράλι­ γεννω̃σι στα ειἔιω̃ τινα τὴς τω̃ν ὐίεῶν γενεοεως _­ ­× Ι _ | ¦ ! | α̃ εοι, σωζειν, ουδενι δὴπου των και οσονουν νου ι νδ; Χ ~ ο 78 3 | ,ιιετεχοντων ουδε τουτ α ὴ ον ου ως παντος θ

Ρ

1

,ιια̃λλον τας σπουδαιας ὴμίν τῶν πράξεων καί καλω̃ς προίττεσάαι δεί· οὔδί ὥς καὶ σπουδαια ὴμ ν μάλιστα ,αιίαὴσις οίάανασιρις τε αὕτὴ ὴ πρα̃ξις τὴς τῶν θεών καὶ ἔτερων αίτιας κοίν τῷ άνὴτῷ ὴμω̃ν τῷδε έμφαιίνεται. Έἴν γάρ τις δια τὸ μὴ ἔν τῷ φανερῷ αὐτὸ δραν τοὺς ανθρώπους καὶ αιἶτχρόν τι οίὴται είναι, οὔκ άν δὴ όράω̃ς οίοιτο.

ί

κάλλιστα νομιἴεταιί δ ω̃σι τοίς ανε ω̃ σ ισι τω̃ν ιἶε ω̃ν οὐκ ἔν τω̃ ι ι / _ πολλοις. λίλλ' οί ,ιιἔιι οίποσεμ νύνοντες τα καλλι­ στοί σφισι τω̃ν ιἔρω̃κ οίφανὴ τοῖς πολλοίς ποιου̃σικ ίνα μὴ αὔτω̃ν τις τω̃ν άεάσασὔαι τει̃υς οὐκ ἔπι­ αφρο ισιαζειν ι ων. ο ί τὴ ειων καταφρονὴσειεν

Εἶδί γαρ οί” οίνὔρώπωιι καὶ

ὅί

#

δίΪ”δ'ί δέ

δί

ούκ ἔν τῷ φανερῷ οί οἴνιθρωποι δρῶσικ

ιόιι

ίίνα

|

|

|

|

|

|

γεννούν όμοιους απογόνους, είτε αθάνατους όπως και κεί­ ι : κ | ι ι νοι ειτε τα θνητα ειδη του δικου μας ουρανου. Επειτα, δε­

ν

Χ

|

|

σιδιαζουν παρα πολυ στους θεους: ολοι οι θεοι ειναι αθα­ νατοι και οι ανώτεροι απ” αυτούς έχουν τη δυνατότητα να

7

ι

δομένου ότι τα πράγματα έχουν έτσι, αν βέβαια επιθυμού­ με να κάνουμε σωστά αυτη την πράξη, θα πρέπει αυτη να

προσεγγίζει όσο γίνεται καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο | | | Ι. | γεννουν οι θεοι κανενας, οταν διαθετει εστω και στοιχειω­ ι Π Ι 8 8 ρεπει, η κριση, εν μπορει να το αμφισβητησει αυτο. #

?

κ

κ

κ

λοιπόν, περισσότερο απ” όλα, τις σπουδαίες πράξεις να φροντίζουμε να τις κάνουμε και σωστά. Και ασφαλώς εί­

ναι σπουδαία αυτη η πράξη, η οποία μάλιστα καθιστά ι­ κανό το θνητό μας γένος να μιμείται την αθανασία των θεών και την δυνατότητά τους να γεννούν απογόνους. Κάνει σίγουρα λάθος όποιος νομίζει ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν στα φανερά αυτή την πράξη, επειδη τη θεωρούν αι­ σχρη. Διότι, μερικοί άνθρωποι και τις θρησκευτικές πρά­ ξει που θεω ούν τις πιο ιε ές δεν θέλουν να τις εκτελούν στα φανερά για τον πολύ κόσμο. Αντίθετα, για να τελέ­

τα πιο μεγάλα μυστηριά τους, προτιμούν να τα κά­ νουν κρυφά από τους πολλούς, για να μην τα δει κανείς η οι να τα δουν και ί ακαταίλλλ ί ακομα ί που ειναι απ“ αυτους τα περιφρονἡσει. Την ερωτικη πράξη, λοιπόν, οι άνθρωποι δεν την κάνουν στα φανερά, για να μην ερεθίζονται αυτοί που τους βλέπουν, γιατί από τη φύση τους, καθότι άνθρω­ ποι, έχουν μεγάλη ροπη στον ερεθισμό. Ακόμα και μικρη

σουν

165

ὶνοὶνοὶνετττελ Φο

Π/1 ΗΘΩΝΟΣ

μὴ οί ὁρῶντες ἔρεαιἴοὶντο, σφόδρα που, οιἦ οἴνιθρω­ ποι, ἔρεἄιἴεσΰὶαι, εἴ καὶ ὅτι μάλιστα οὐ προς έπιαυμιαν, οίλλ” οὐν προς ςοαντασιαν γε τη̃ς αὐτη̨̃ς πράξεως καὶ απο ρικρα̃ςἰ τινος προφάσεως περυ­ κότες. Πῶς οὐν ὐὶν καλώς ειθζεκ εἴ γυναίκα τις ἦν οίνὶἶρω̃ικ είετε

νωνοι του κρεβατιου της;| Σιγουρα επρόκειτο να ερεθιστουν

ντασιαν κοἔκείνοι οὐκε/τι εὐαγου̃ς καὶ αὐτοίς μιἶε­ ως ἐρεὐισἄήσεσύὶαι έρελλον, οὶγαεν του̃ τῇ αὐτῇ ὐὶν καὶ αὐτοὶ συγγίγνεσααι, αὶ δὲ του̃ ὐπο του̃ αὐτου̃ ὅὶν καὶ αὐταὶ οίςοροδισιοἕζεσὔαι, οὐκέτι οὐὅετεροις τούτων εὐαγὲς ον καὶ το έργον. Τῶν οί οὐκ εὐαγω̃ν έργων οὐδ' αὶ ςοαντασὶαι δήποο εὐαγείς·

ἔτι έναγέστερον τῷ ἕρεθιἴοντι γίγνοιτί ὐὶν αύτὸ τὸ πρὸς τω̃ν φαμταο­γω̃μ Φ­άς 1­Οταύτ­ας ἔρε­ ττο/ὶὺ δ°

ρτζετο Δτἀ

διαφυλάσσει στο σπιτι του ως αποκλειστικα δικη του ερω­

τη̃ς χοίτης χαμωμῶμ) ἐφὶ 95 πρὸς φα­

ροῖς ἐκ/νετ οἕττογεγομνωκώς είῖε Οὐ

ν

ακθ οονι̃ροφοῖ την εἔέθεἶε 'Υομνιῇ οτα αααα ἶων αλλωνι ειτε ανδρων ειτε γυναικωνζχωρις αυτοι να γινονται κοι­

μονολεχη̃ έαυτῷ δεοι σονοικείικ έν ἄλλων ὐρἄαλ­ ἴυμαίχω̃γὀ

αφορμή μπορεί να ΐοοἔ οοηΎθοεκ στον ερεθκομοτ ακομα κν αν αοΐοἑ δεν )×α'εονρ”Υεί εοοο με την επεθομίατ αλλα με τη φαντασίωση μιας παρόμοιας/πράξης. Πώς λοιπόν θα ηταν τ σωστο, αν καποιος γτη γυναικα του, την οποια|οφειλε να

ταυ̃τα οὐκ ἐν τῷ ρανερῷ

οίςοροδισιάζειν

τοὺς ἄμὐρώττ­ους νοριζεται. Ἐπεὶ ὅτι οὐκ αισχρὸν ἠγοορενοι οὶ οἴνἄρωποι οὐκ ἔν τῷ ςοανερςυ̃ αὐτὸ ώς ἕπὶ δρω̃σι, ὅηλου̃σιικ ἕπειδοὶν γαμῶσιν,

τη φανεαοεεοοη μιαἑ ανοοιαἑ οονεορεοηα ον άνδρες με τη σκέψη ότι μπορούν να συνευρεθούν κι” αυτοί

και

κεννοκ με

"Ια

ενώ ον Υοναίχεἐ οα θα απολαοοοον και εαανεἐ συγκινήσεις απο Τον ανορα αντο” καμιαἐ απο αἐ ερωτικές δύο αυτές φαντασιώσεις δεν είναι ούτε στο ελάχιστο αμό­

μαζί

λυντη η ίδια η πράξη. Των ανόσιων έργων ούτε οι φαντα­ σιώσεις τους είναι καθόλου όσιες° αντίθετα, θα ηταν πολύ περισσότερο ανόσιο γι” αυτόν που προκαλεί τον ερεθισμό το να ενεργοποιεί τις φαντασιώσεις για παρόμοια ανόσια έρ­ γα. Για όλους τους παραπάνω λόγους επικρατεί η άποψη ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να ρυνουσιαζονται στα φανερά. Επιπλεον, μια αποδειξη του οτι οι ανθρωποι δεν κανουν

σπουδαιζο τε καὶ σεμ νῷ πραγματι ὥς πλεὶἶῖτυ̃νἐ Ο­υγεία/ὶη̨υ̃ρτες καὶ μάρτυρας αὐτοὺς ποιοὐμενοι

την πράξη αντἡ στα κροφα επεεοἠ εην θεωρούν ακοχρἡ α­ τ τ / τ ποτελει και το εξης γεγονος: οταν|παντρευονται κριλουν

ὅτῳ συνὶοιεν. Ἀτ” οὐν

παρα πολο κοσμο­ θεωρωνεαε Το Ύαμο μια οποοοαεα και σοβαρή διαδικασία. Μάλιστα τους καλεσμένους τους καθι­

τη̃ς συνόδου, ειδότας καὶ ο

ἔςοί

ν

στούν και μάρτυρες της γαμηλιας ένωσης τους,

ν

για να

γνωρίζουν όλοι ποιος είναι ο σκοπός αυτης της ένωσης.

166

Ιο7

Π/1 ΗΘΩΝΟΣ

; | ~ καλως πραττεσάαι αν­ άρώποις δεξ Οὔ γαρ οἴλλαι γε αιε αίσχισταιί εισι αιδ μὴ καλώς πραττόμεναι τω̃ν τω̃ν πράξεωικ κ | κ Ι ι 2 σποοδαιων. Ου γαρ εξισου γι γνεται, παιδιαν τε τι­ ναιπαἴσαι οὐ καλως και σποοδαιριν γε πρα̃ξι̃ν οό καλως μεταχειρισασάαι. Ειί δὲ δὴ καλώς δεί αὐτὴν ι

7

κ

κ

ε­

που

5

5

πράττεσὔαι, και ειὕιῶ τινα της τω̃ν ὔεω̃ν γενέσεως

|

/

ἱ

7

λ/

θ

δεησει αυτην σωζειν, ηπερ εςναμεν.|

.

.

ι

Περι δὴ άεω̃ν γενέσεως και ως γεννω̃σι άεοι; πρότερον διασκεπτείοκ ίνα ἔκειίνων ειδότες τας γε­ .. εκ Ι ... νέσεις σκοπωμεν ήδη, και οπη ει εκγόνοις γονεις 7

ταῖς ἔκειίνων ἄν δρῷεν γενε/σεσιν κ κ Ϊ ι ι απεοικοτα. Ζευς μεν ουκ ο ανωτατω βασιλευς τε αι ι ει ι ι ι και πατὴρ πρεσβυτατος ους αν αυτος ἄεων γεννω, .ν ν .. ι ­ κ αμητορας γεννῳ ακ ουδενος αυτῳ οντος του εν ν ι νι κ κ κ άὴλεος λογω σοναιτιου, ωνπερ αν αυτος αιτιος

μιγνύοιντο, κ

7

Β

9

Ξ

εκ

2

7

κκ

7

κκ

Φ

,

| ι κ και, ατε μηδενος τοιουτου οντος 2 κ ι τα εκγονα υλης παντη τε και παντως χωριστα

ειη 5/

9

κ

εσομενου.

Εκ

Ξ

α̃κ

Εκ

1

Εκ

/

|

/

Γιατί

δεν υπάρχουν πιο αισχρές πράξεις από

τις σπουδαί­

ες που δεν γίνονται σωστά. Δεν είναι βέβαια το ίδιο πράγμα να μην παίξει κανείς καλά ένα παιχνίδι και να

μην εκτελέσει σωστά μια σπουδαία πράξη. Επομένως, αν θέλουμε αυτη η πράξη να γίνεται σωστά, αναγκαστικά θα πρέπει να διατηρεί, όπως είπαμε, και μια εικόνα της γενέ­ σεως των θεών".

Σχετικά με τη γέννηση των δεών με ὅαση το κε­ ςἔἀλαιο για την απαγόρευση σαρκικης επαρης Των Υθνέων με Τθυς απυ̃γόνυ̃ϋς Τΰϋς.

ι

'νέων ἑκγόνοις ου μιξεως υποθεσεως

7

λ

#

Ζ;

ιεί. Περὶ θεῶν γενέσεως δια μέσης της περι γο­

|

| Επειδη λοιπον ειναι σπουδαια για τους ανθρωπους αυτη η | ι | ε κ πραξη, πρεπει να γινεται και οσο το δυνατον καλυτερα. |

σπουδαιαν ταύτην οόσαν οίνιἦσώποις τὴν πρα̃ξι̃ιι

και εν τοις μαλιστα

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑΦΗ

.

3

Πρέπει πρώτα να εξετάσουμε το θέμα της γέννησης των θεών και τον τρόπο με τον οποίο αυτοί τεκνοποιούν, για να μπορούμε στη συνέχεια να εξετάζουμε και με ποιο τρόπο, αν οι γονείς συνευρίσκονταν με τους απογόνους

τους, θα έκαναν γεννήσεις που δεν συνάδουν με τις γεννη­ ι

Ι

ι

ε

ε

σεις των θεων. Ο Διας, λοιπον, ο υπερτατος βασιλιάς και Ἰ

πρεσβύτατος πατέρας των θεών, γεννά χωρίς μητέρα τους θεούς που προέρχονται απευθείας από τον ίδιο, γιατί δεν υπάρχει κανένα ον που μπορεί να πάρει το ρόλο του

θηλυκου και να γίνει συναίτιο στα όντα για τα οποία ο ί­ διος θα 'αποτελεί την αιτία. Επειδη λοιπόν δεν υπάρχει

κανένα τέτοιο συναίτιο, οι απόγονοι του Δία γεννιούνται

Ι68

169

ΝΟΜΩΒ/ΣἴΓ|”ΡΑΦ|ἰ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ .. Ϊ / / γενναται τε και προεισι. ι

την

|

τα

υ

Το Ϊ

Ϊ

.ς

ι

9

γαρ ἄηλυ ειναι, το ες β λ ν ­ ­ Ί

νι

εκ ην απασια ων αν παρη τη γενεσει, συμ οι ­ Ρ”

~

ε

­

κ

λομενον. ”Ώσό" ων αν ὔηλυ τι ηη χενεσει Ρ”

.×

ι

μη

­

παρη,

ύλης τι ειθσύτως ἔπιχίχνοιτο, ούὅ” , | 7 | αν που ενειη τγη ουσια. Ζἶι γαρ τι και τοις εξ

τούτοις ούδί ?|

ύἔν

7

Χ

?

_

ἔαυτου̃ Ζεὺς οἴλλω ές οἴλλου γένεσιν συγχρῷτο, οἔλλ' ἔν παραδείγματος ούκ ἕ ν ἄηλεος λόγω συγ­ ι

ι

τι

ν

χρῷτο ἔν. Ένα μὲν ούν ἄεῶν τον κματιστοιι ον δη κ κ Ζἶοσειδῶ καλου̃μεικ έαυτῷ αμεσῳ παραδειγματι 7

χμώμενος χεννῷ οἴν· τοὺς δ' άλλους πάντας ἄλλον ~

~

ἔ

~

,Ι

7

~

7/ αλλου θεου των εξ εαυτου γεννω αν εικω, ως θ

_­

Ψ

πάμμεγα την τοιαύτην γένεσιν ςοαυλοτοίτῳ πράγ­ λ | | ματι εικασαι, τη δια πλειονων ενοπτμων ειδωλο­ ­ν

7

?

Π

Χ

ποιἴα· και γαρ κοἔνταυ̃ἄα το σῶμα τὸί ὁρώμενον, ἄιαεσω ἑαυτοῦ είΰωύω συσῃἶσάμ πωῶ τά κ νκ 3 νκ κ αλλα ηδη παντα αλλο απ αλλου συνιστησιν

ἔν νκ

Τί

ρ

Βκ

ειδώλου. Ζἴιί δὲ τούτοις οἴλλων τε δεί καὶ πλειύνων ιἦ / Ἱ ) | Ί ~ των ενοπτρων προς την τοιαυτην ειὅωλοποιιαν, 7

την μονάδα ἕννοω̃μεκ ως τον αριθμόν σύμπαντα αύτη οἴλλον ἕς οἴλλου σύστασιν προσλαμβάνουσα γεννρζ συναιτιου ἔτερου ούδοτουου̃ν προσδεομενη.

17ο

ι

ι

ρ

ν

ν

και υπαρχουν παντοτε και με απολυτο τροπο απαλλαγμέ­ νοι από ύλη. Γιατί το θηλυκό είναι αυτό που προσθέτει την ύλη στα όντα που γεννιούνται με τη συμβολη του. Επομέ­ νως, στα όντα που δεν γεννιούνται με τη συμβολή θηλυκού δεν μπορεί φυσικά κανένα υλικό στοιχείο ούτε να προστε­ θεί ούτε βέβαια να υπάρξει με κανένα τρόπο στην ουσία τους. Ασφαλώς, αν ο Δίας χρησιμοποιούσε κάποιον δικό του απόγονο για τη γέννηση ενός άλλου, θα τον χρησιμο­ || | | | | ποιουσε ως πρότυπο και οχι με το ρολο του θηλυκου. Ετσι, ι ι Ι Ι λοιπον, τον πρωτο και ισχυρότερο απο τους θεους, αυτον κ

κ

που ονομάζουμε Ποσειδώνα, τον γέννησε χρησιμοποιώ­ |

2

|

ντας τον εαυτο του ως αμεσο προτυπο. Ολους τους αλ­ #

#

λους θεούς τους γέννησε τον καθένα ως εικόνα ενός άλλου θεού απ) τους απογόνους του. Χρησιμοποιώντας ένα ευτε­

λές παράδειγμα μπορούμε να παρομοιάσουμε μια τόσο μεγάλη γέννηση με το σχηματισμό ειδώλων από ένα με­ γάλο αριθμό καθρεπτών. Γιατί και σ” αυτην την περίπτω­ | | ν | ι ι ι ση το πραγματικο σωμα σχηματιζει ενα αμεσο ειδωλο του και στη συνέχεια δημιουργούνται όλα τα άλλα, το κα­ θένα και από άλλο είδωλο.

Και αν

σ”

αυτό το παράδειγμα

χρειάζεται για το σχηματισμό των ειδώλων η παρέμβαση και άλλου παράγοντα, ενός μεγάλου αριθμού καθρεπτών, μπορούμε να λάβουμε ως παράδειγμα τον τρόπο με τον οποιο η μοναδα γεννά η ίδια όλους τους αριθμούς, προ­ σθέτοντας στον εαυτό της τον ένα για να φτιάξει τον άλλο, χωρίς να χρειάζεται τη σύμπραξη κανενός άλλου

171

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ἕέλλἀ και αὕτη η χείνεσις σἴλλη τε τῇ τω̃ν θεών τω̃ν ” ε ιἶπεροορανιων έκ Διὸς γενέσει οἕπεοικοι ἔκ καὶ η ες ἄπειρον αὕτη πρόεισι τῇ δυνάμει, ἔκειένης και έργω και δυνάμει ές ὥρισμένον τι περαινοὕσης πληθος. Την μὲν γαρ μονάδες προσλαμβἄνουσαν ἄν τον αει 0 ­ εκ ν κ κ χιγνομενον οἔριἄμόν, ετερον γεννριν, ωστί εικοτως ) _ Ι , / 7 και επ' ἄπειρον ἄν αυτη την των αριἄμων χενεσιν προιεύναι, ἀεὶ τον γιχνόμενον ἄν καὶ προσλαμβανειν 7 7 δυναμένη. Τὸν δὲ Δια το ηδη χεγονὸς ειδος ου προσλαμβάνοντος διαιρου̃ ντα δε: καὶ τα αὐτῷ σολ­ ληβδην τε καὶ καθ” ἔν ἔνόντα ἄναπτὕσσοντα καὶ τὸ μὲν σίςεαιρου̃ντα το δὲ λειτιοντος οὕτω την τω̃ν Ϊ _ 0 ; κ Ϊ κ κκ αλλων αν χενεσιν απερχαζεσἄαι ειδων. Ατ ουν κατά αντιφάσεις διαιρου̃ντος καὶ οὔτε μεσον ἄν λειἴ ι Ι ποντα οόδείνων οὕδε/ιι οὕτί επ' οίπειρον αν ενὸν τας τοιαὕτας προχωρείν διαιρέσεις παὕεσθαι” ποτε διαι­ | _. ρέσεως της τοιαύτης ὥρισμείνον τέ τι χεχεννηκοτα ειδω̃ν πλ ηθος καὶ ές ἔν τι αὐτὸ σύστημα πάντων τε Ώ | Β λ~ | ς και παντοιων ει ων π ηρες συστησαμενον. οὕτω που ό Ζεὺς το τῶν ὔπερουρανιἔον τούτων θεῶν πληὔος χεννρη̨̃ και οὔτε ἄλλῳ [ἔς] την ἄλλον χεένε­ ­Ψ

7

_­

_­

5

7

5

2

5

2

­_

θ

και δη δεικτε/οκ ἕπεὶ όλως και κ ­ ­ της τούτων των θεων εκ Διός γενέσεως εμνη­

σιν συχχρώμενος ~

νυν

.ιι

7

Ι7Ζ

3

αιτίου. Αλλά και η δημιουργία των αριθμών διαφέρει από τη γέννηση των υπερουρανίων θεών από το Δία, μεταξύ άλλων και στο ότι η πρώτη έχει τη δυνατότητα να προ­ | χωρει στο άπειρο, ενώ η δεύτερη και ως προς τη δυνατό­ τητα και ως προς την πράξη ολοκληρώνεται σε συγκεκρι­ ι

ε

μενο πληθος.

Γιατι:

|

ε

η μοναδα, προσθέτοντας τον αριθμό Ι | | που δημιουργειται καθε φορα, παράγει άλλο αριθμό, ώστε

φυσιολογικά και η δημιουργία των αριθμών να προχωρεί κ | ι ι στο απειρο, αφου η μοναδα εχει τη δυνατότητα να προσθέ­

τει συνεχώς τον αριθμό που κάθε φορά δημιουργείταιω. Ο |

|

Διας ομως

δεν προσθέτει στον εαυτό του το είδος που ηδη

γεννηθηκε, αλλά το διαχωρίζει· ξεδιπλώνοντας τα στοι­ ι

ι

ι

χεια που σαν συνολο και το καθενα ξεχωριστά ενυπαρχουν σ” αυτόν, αφαιρεί το ένα η αφηνει το άλλο και έτσι πραγ­ ι ματοποιει τη γέννηση των υπόλοιπων ειδών. Επειδη λοι­ πόν αυτές οι διαιρέσεις προχωρούν με βάση τις αντιθέσεις, | χωρις να παραμένει απολύτως τίποτα ενδιάμεσα, δεν εί­ ναι δυνατόν να προχωρούν επ” άπειρον και κάποτε σταμα­ |

|

Δ|

8

| |

ε

π

|

Θ

|

δ |

ιας ημιουργει ενα ορισμενο αρι μο ει ων και οργανώνει σε ένα και μόνο πληρες σύστημα το πληθος αυτό των διαφόρων ειδών. Μια και αναφερθηκαμε γενικά στη γέννηση των υπερουρανίων θεών από τον Δία, πρέ­ ι ι πει να αποδείξουμε τωρα οτι μ” αυτόν περίπου τον τρό­ πο ο Δίας γεννά το πληθος των υπερουρανίων θεών, χωρίς να έρχεται σε επαφη με κάποιον άλλο για τη γέν­ Ϊ | | | | νηση του καθενος θεου. Η μορφη ολόκληρης της γεννητης τουν ετσι ο

173

ινοιιιοιν ΣΓΓΓΡΑ οι:

ΠΑΗΘΩΝΘΣ

σιοηαεν.

ι

κ κ ­ ~ ι Τριττον το της χενοτης συμπασης ουσιας

είμη̨ῃ ειΰῦῷ χαἑ Οὔ πλεη̨μαχῆ Τήμ χε! πρώτημ δωῃ­

ελαχνσῖο τμημα τον δεν μπορεί να είναι πα· | κ Ι ρελθον η αντιθετα μελλον, αλλά ειναι στο σύνολό του πα­

ε7

Ἱ

Ε

|

­ι

/

,

~

ἶοίαί Ϊίο" ιαεἶἶλ δίαφερουἶων αλο 77/ι̃ωἔ τωἴ ια/Ψε­ ενεσει ε α τι α Ζ ων και τα ουσιων 73 ια/Ι7" να ο 7ον 2”αιν εΖ)ειν ειν ουσιαἔ τε 7”ενεσεσι Ρειν. ~ ~ ~ και γενεσεις ουσιαις. Ουκουν ει τι των της αιωνιου κ ι κ κ ουσιας εκ Διος προαιωνιου τε οντος και μονου δὴ εκ νι ; : .. κ .. των παντων αυτου δι αυτον, καν απασα αυτη η ~ Ϊ Οὐσῃχ έχ Δγὸζ εη̨̃ὴ­ Οὐ Υἀρ ἔμ που αότης του μεν

ἶἴ

Ο­ῖές

7

Θ­

ακ

9

0

εκ

×

6

­ν

ἔκ π οαιωνιου, του δ' οὐκέτι ἔκ π οαιωνιου όίντοα̨ ἔπειτα οἴπασα αν αιἔόνιος εἶὅγ. ἕεἰλλ' ο μὲν προαιώ­ αἀόμωμ μωἔ Ζεὺς ἄπασαν ἄν πμμῷ αὐτὸς τήν .. ῶυ δέ 7/έμε_ ς έ7χρόμυ̃υ μέιἐ ἄω̃ Οὀσῶω. τὴν δε. της .

174

Έο

#

.

θ

ον" |

|

|

|

χο"

κι­ νοὔμενον τῷ πλειοτω ἔαυτου̃, ἄἴδιον μέντοι, και ἔν ποτε παυσόμι­:νον° Οοο! ἄν ήιοἴιαἔνον Ζρόνῳε οὕτί ­ κ κ ι ~ κ ι το δ εγχρονον τε ομου και ιονητον, αρχπν τε τω ~ Τ ν ν ι ι λ ­ ν ν χρονω του βιου και τε ευτην ισχον. ουτων των ουσιων τριων ουσων, τρεις που δει και τας γενε­ αν

#

ο

σύμπαν ἔνεστηκος αειο το δέ έ/γχρονον μέν, οἴτε

7

κ

| ολωσδιόλου και παντοιοτρόπως αμετάβλητο, ειναι αιωνιο,

~

ρούμενον. Το μὲν γαρ αυτης αιἔόνιον εἶναι, ακί­ νητόν τε δὴ παντη τε και παντωα καὶ οὐδοτιουν ~ ἑαυτου̃ οὔτε παρών Οὐ? αὐ μεη/γω, ἐη̨̃ζωὀ άλλά τὸ ...

ν

ουσιας ειναι τριπλη και αρχικα τουλάχιστον δεν μπορεί να δίαἱρεθεί σε περβσσόΐερα από Τρία Το ένα "Γης

Ε

1

!

αιωνια Το "Οτε | |

ι

κ

οεοτεοο μερος

τηἔ ενταασεῖαι μέσα στθ κ

το ίΐελοζλοτἶοο μεοοἔ "Ια Ονσίαἐ του υπό­ | ἔεκαι σο μεταβολίν είναι Ομααἔ Οἐθανατο χαν δεν εχα λα­ ει αρχη ως προς το χρονο ουτε α παύσει ποτέ να υπόι ρ­ #

χρΟνο° επειδη

Το

ίτο

κ

έ

,

ης ειναι ενταγμενο στο χρονο και , θ ν ν ό ι ι τ χρονα νητο, μια και εχει αρχη και τελος του βιου , (ες αυτές Αφού χρόνο ως προς σ ειναι τρεις, τρεις ­

ρ

μ

ρ ς

­

ασφαλως πρέπει να είναι και οι γεννήσεις· και αφού διαφέ­ καται πολυια μεταξυι τους οι ουσίες, αναγκαστικαι δια­

ρουν

' πολυ| μεταξυι τους και οι γεννήσεις . γιατί πρέπει να φερουν ι ι υπαρχει αναλογια των ουσιών προς τις γεννήσεις και των κ

γεννησεων προς τις ουσίεςω. Εάν, λοιπόν, ένα μέρος της ι

ι

,

Ι

ν

αιωνιας ουσιας προερχεται απο το Δια, που ειναι προαιω­ | | νιος και μονος απ” ολα τα όντα υπάρχει ο ίδιος για τον ε­ ν

:

,

ν

αντ αοτο τον= τοτε αναγκαστικα Ολόχληαὶ | | :

ν

|

|

ουσία π ρ 0­

ενα μέροἔ της να ερχεται απο Τον Δια δίδα­" οενι Ήνετοο ι ι ί προερχεται απο προαιωνιο ον, ενα αλλο να μην προέρχε­ #

ί | ί ται καθόλου απο| προαιωνιο ον, και επειτα ολοκληρη να Ι : | ειναι αιωνια. Αλλα ο προαιωνιος Διας γεννα ο ιδιος ολό­ | κληρη την αιωνια ουσία και αναθέτει τη γέννηση της ου­ , | : σιας που ειναι ενταγμενη σε χρόνο αλλά και αθόινατη σ” κ

175

ΝΟΜΩΝ ΣΠΤΡΑ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

αν τη ι αιι̃υνιω αν ταύτη ούσὡι ἐπιτρέποι· την ι9° αιἶ της ἔχχρόνου τε δμου̃ καὶ δνητης ταὔτη αό τη ί ἔῃζρόμω [χαὶ] άᾶδάυ. ἴμα ούσάχ ἑχἄστ,/την έαυτη̨̃ ό

£

¿

ίε

είναι εν”εα”Υμενη σε χεονο χαε αωίχρόνωε θνηεἠ εην ανα­ θέτει, με τη σειρα, σ' αυτην που είναι ενταγμένη σε χρόνο |

|

|

|

|

|

|

/ ¦ ~ _ ου αυτοίς ουδ Οπου” ουδε εβπομεμθμ α Ο_α ° , / ἔ , Ι Ϊ/ )Ἱ | Ϊ/ χα” εχ Δως μωως απ­ασα αυτα α Ουσία αν' Είτε! / Ϊ 7/ δὲ τὸ ιαεν ταου̃εεν Οὔτδ ἐδα οὔτε λε/7/αμε" ίεαεί δε πρώτον ιαεν παντων εε χαὶ πανταίενν είΰἔανλ ταύτην κ κ κ ι 7"­ενεσααν την ουσίαν πιλη̨ελὶι τη̨̃ἔ ἶεαμιαερθυ̃ἔ ἔνεχα τελειότητος° ἔπειτα τω̃ν τε ἔν αὔηη” ἑὕιαστον ἔν τε οὶπάντων καὶ μονοχενές τό τε αδ σύστημα το

και αθανατηι ετσι ωστε η καθε ουσια να κερ δι ζ ει τη Ύ εν­ | | | | α ο ει και να π οε εται καθε ια απο ε­ ν σ που τ η,η ης ΡΗ ζ ρ ρχ η μ κει, απ οπου πρεπει να προερχεται, δηλαδη η καθεμια α­ , , , , , , , πο την αμεσως υπερκειμενη της. Αν, λοιπον, ολα τα ειδη , , , , , , , , αυτης της ουσιας ηταν ισα μεταξυ τους, κανενα απ αυτα δεν θα υπερείχε, ούτε θα υπηρχε κανένα που θα ηταν κα­ τώτερο από ένα αλλο, και όλη αυτή η ουσία θα προερχό­ ταν αποκλειστικα από τον Δία. Επειδη όμως κάτι τέτοιο δεν έπρεπε να γίνει, ούτε και έγινε· (έπρεπε αρχικά αυτη η ουσία να περιέχει πληρως όλα αυτα τα ποικίλα είδη, για να μπορεί να επιτευχθεί η τελειότητα όλων των μερών. Έπειτα, έπρεπε το κάθε μέρος αυτής της ουσίας να είναι απλό και μοναδικό στο είδος του και το σύστημα όλων

δλον τε/ τι καὶ εὶν τῇ κοινωνιρι, ἴνα δη κατά τε μει̃οη

“νων μερών να είναε μεα Ολόεηεα χαν Ε­αα μοναδα

προσηκουσαν απολαμβανη χένεσιικ

καὶ ἔνδεν

περ Ν

ἔκαστη παραχηται, δδενπερ καὶ παραχεσδαι αὔτην ν ­ ι ι ­ ε ι ­ ε δει, απο της εαυτης προσεχως υπερκειμενης , , 7 „ , , , εκαστης. Ζἶι μεν ουν απαντα τα κατα ταυτην την _

Ϊιαν ει /7 και

α

ου

7

9

αυτην την αιώνια ουσία. Τη τέννηση πάλι της ουσίας που

οι

77

ελισα

7

7

Ί

,

νεν

π ου ον ρ ἔη̨

ν

77 °

,Ξ/ι̃ |

Ψ

5

καὶ όλον οἶμα αὕτοχενεἴ οιὕιειότατα αὕτη η οόσια ε

ό/ντι τῷ χεννω̃ντι ὥς

ἕχοι/

_.

ἔπεὶ ταυτα ου/τως ε

Ε

›

ε

μὲν ἔν χέ τι εαυτου μόνως εικω πε­ ν ν ι ν ε ­ ποιημενος χεννρι, και τουτο μεν κρατιστον ουσιας , , ~ , _ 6„ συμπασης της χε δη χενητης αποτελει, επει 0 , 7 , 7 „ „ „ ετε,οον τουτου αυ εικια και ταλλα ηδη αλλο αλλου ἕδει, πρωτον

7

.

ι

_

176

ε

ωἑ πνοἐ

την επεκανωνία των μεΡών› `ίεα να βααχεταε αυτή Ό Ον­ , | | | _ σεα= χαν στα μερη εηε και στο αννολο αν`ίΧΡΟνωἔ› σε με | | / | | | αλ οικειοτ ητα μ|ε αυτον που τ η Ύ ενν|ησε° ο οποιο ς ειναι Υ η αυτογενης). Επειδη αυτα επρεπε να γινουν απαραιτητως ετσι, ο Διας αρχικα γεννα αυτος ο ιδιος ενα μονο ειδος ως , , , , , εικονα του εαυτου του, το οποιο το καθιστα το ανωτατο , , , | , , , , ειδος απ ολα τα γεννητα ειδη στη συνεχεια γεννα ενα | | | | | | αλλο ειδο ω εικονα του π ο λη­ὶίουμ ενου ειδους, και εν τε­ λει όλα τα άλλα είδη, το καθένα ως εικόνα ενός άλλου, τα

177

ινοιιιοινειτπιοιοιι

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

λειπόμενα δὲ ἕκαστα ἔκοίστων, ὥσπερ καὶ ειὕιόνες ειδίν. Ώσπερανεὶ καὶ άνῇτω̃ν τις πατὴρ ἕνα μὲν τω̃ν παιδων ἔαοτῷ ὅτι όμοιότατον γεννήσειε, τοὺς δέ οἴλλοος τούτῳ τε ἦδῇ καὶ ἄλλον ἄλλῳ ἔοικότα. λἱλλοὶ του̃το μεν οπότε γιίγνοιτο, παροὶ

ένας θνητός πατέρας μπορεί να γεννήσει ένα από τα παι­ διά του όσο το δυνατόν πιο όμοιο με τον εαυτό του, ενώ τα άλλα στη συνέχεια μπορεί να μοιάζουν με το πρώτο παιδί

ρώμῇν τε καὶ οίρρωστιριν τὴν προιεμένοο γιίγνοιτί ὅὶν σπέρματος. Το γοίρ που σπερμα ἔκοίστοτε το τοιου̃τοα ώς μὲν μάλιστα .ἔρρωμένον προεάέκ δι”

και μεταξύ τους. Αλλά στην περίπτωση του ανθρώπου αυ­ τό συμβαίνει ανάλογα με την δύναμη η την αδυναμία του σπέρματος που εκβάλλεται. Στην περίπτωση, λοιπόν, που

ειὔιω̃,

οποία όμως υστερούν το ένα από το άλλο, όπως ακριβώς το ένα είναι εικόνα του άλλου. Κατά παρόμοιο τρόπο και

ές σἴρρεν τε .ἔκγονον καὶ τῷ πατρὶ όμοιότατον οὶποβαιίνειν· ἠττον δ' ἔρρωμε/νοκ ἦτοι ές όῇλύ τε καὶ τῷ πατρὶ δβιοιοκ ἦ ἔς οἴβρεν

το σπέρμα αυτό εκβληθεί πολύ δυνατό, εξαιτίας μιας ι­ σχυρης ωρίμανσης, το παιδί γίνεται αγόρι και μοιάζει

τῇ τε μῇτρὶ όβιοιον χα) όὶῇλο, ἢ οό/τε τῷ πατρὶ όβιοιον, οὔτε τῇ μῇτρι: ἄλλῳ δεί τῷ τω̃ν οιἔιεἀοκ κατα λόγον τον τῆς πεί­

γότερο ισχυρό, το παιδί η γίνεται θηλυκό και μοιάζει στον πατέρα, η αρσενικό μεν αλλά όμοιο με τη μητέρα, η και

ιἔεανἠν

μέο

ΐῇ

τινα

δὲ

πέςόιν

μῇτρὶ όροιον,

ἦ ές

ςόεως ἢ οὐδὲ τω̃ν οιὕιειἔυν τῳ, οἔλλ' οὶπλῶς ἄν­

άρώπῳ, ἦοόδίοὶνάρώπῳ ές ἄπαν ὁἶαωϋιε

άλλά Ζαὶ

ές ἕτερον ποτέ τι ἄποβαι/νειιι ἔπειδοὶν μηδὲ πάμ­ παν γε οἴγονον διί οὶπεςύιαν τὴν ἔσχατῇν προἴῇται. Οὐ γάρ απο διανοιρις τοὺς οὶνάρώποος τοιάδε ίὶ Ιοο τοιάδε γεννρῖν· αλλά δῇμοοργείν μὲν άπο διανοιας ὶ ὅὶν τὸ άνῇτὸν τοδε σῶμα ἔ­ γεννρῖν δὲ τῇ φύσει,

κάστοτε, οἴλλοτε ἄλλως διατιδῇται. Τὸν δὲ Δια τῇ οἴκρρι οὶπλότῇτι οὐκ ἄλλως μὲν γεννρι̃ν, δηαιουρ­

178

πάρα πολύ στον πατέρα. Αν όμως το σπέρμα εκβληθεί λι­

κορίτσι και όμοιο με τη μητέρα, η δεν μοιάζει ούτε στον πατέρα ούτε στη μητέρα αλλά σε κάποιον άλλον από τους συγγενείς, ανάλογα με την ωρίμανση· μπορεί επίσης να μην μοιάζει ούτε σε κάποιον από τους συγγενείς, αλλά α­ πλώς σε άνθρωπο, η να μην μοιάζει εντελώς σε άνθρωπο,

αλλά να μοιάζει κάποτε και με κάτι διαφορετικό, όταν βέ­ βαια δεν αποβεί το σπέρμα εντελώς άγονο, εξαιτίας τέ­ λειας αδυναμίας ωρίμανσης. Γιατί οι άνθρωποι δεν μπο­ ρούν να γεννούν με τη βούληση τους το ένα η το άλλο που επιθυμούν, αλλά δημιουργούν με τη βούληση, γεννούν ό­ μως με τη φύση, η οποία προσφέρει στο θνητό τους σώμα κάθε φορά και διαφορετικη διάθεση. Αντίθετα, ο Δίας, ε­ ξαιτίας της τέλειας απλότητας της φύσης του, δεν γίνε­

Ι79

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

γείν δ'ἄν ἄλλως· οὐδὲ γεννρῖν μὲν ἕτεγοα, ἕτεγοα δό .. ι ι 7 ι Ι ι ~ Ιι αν δημιουργειν· αλλα τα αυτα και δημιουργειν ὀμου̃ και γεννρῖκ σύν τε νοήσει τῇ του̃ οιδι άν γε­ ­ 7 κ ' κ ιν κ νεσὔαι εκαστα δεοι, γεννωντος συν τε αυ τῳ πε­ ςουκέναι ώσαύτως παράγειν ἄει τα παραγόμενα δ ιου ου̃ντα. Ἄνθιοωπον ἐν α οὐκ ἄν του παἴδας οἶῦυς διανοοῖτο ἔκάστοτε, γεννρι̃ν· τὴν δ' ..ι ι 7 κ ι οικιαν και ταλλα σκευαστα δημιουργειν ακ οια Εκ

3

ἀπό" δὴ χαὶ ὅίαμωῇ­0· Τὸν

δέαμοθῇ­0›

0

Ο

Δίὰ

δὲ

κ

ι

πεςουκοτα αει ουτως ωστε βουλεσἄαι τε αμα και 7! ”” κ : ~ ν δϋμασα̃αί, τθίαυΐα α?ΐΞ|Ο7αζεσἄαί ελ(αΟ”Γ% Οία αν κ

3

ι

κ

εκ

Εκ

σκ

Ό

7| ­ Κκ προς τὴν του ολου εργου τελειοτητα καλλιστα τε

κ

κ

Ζ

¦ | _ ἄ| Ι ἔ| εξοντα και αριστα ειδοι, εικοτως και δημιουργεινΙ Ϊ Ε/ _ 7 ( Φ τε ομου τα αυτα και γεννριν. Και εν τε δη και ?

Ί

­_

Π

Ί

Ί

Ἱ

ἴνα μηδὲ περιεργον ι κ Ϊ εκ ποιοι μηδεν, και το εξ απαντων αυ ολον τε τι και ­ νι νκ | ε κ εκ εν, 77 ενεχωρει. Ἐνεχωρει δ' ουκ αλλη η τῃ κοι­

μονογενὲς ἕκαστον ποιεῖν, ..

ι

ι

κ

5

κ

Ε

7

9

νωνια κοινωνια δέ οὐδεμια ἄλλη ἄν μαλλον , , κ ι ­ επρεπεν αυτοις η ει αλλο αλλου εικων εγιγνετο κ 0 Ο ι νι Οϋΐω 7/αρ αν αμα Τε Εΐὅρθἰλ Ξλίασΐθμ ΪΖΤΡΟΓΓΟ νκ

Ξι

Ξ

Εκ

9

5

Η

7

εκ

εκ

Ϊ ὅίδθῷ

ι

κ

Χα! Ζθίνωνία

κκ

5

κ

ι

κ

Τίζ ΕΠ] Ξίλίθνί ΤΕ ΧΟ!! 7ΓΟ!ρθίδὅί7· Ι 2 κ ι σκ ­ ~

| ι ματι. Και ου μονον των γενων τα ειδη εικονες ειεν 9

180

ται να γεννά με διαφορετικό τρόπο και να δημιουργεί με διαφορετικό. Ούτε γίνεται ορισμένα όντα να ταφγεννά και άλλα να τα δημιουργεί, αλλά τα ίδια τα δημιουργεί και συγχρόνως τα γεννά· τα γεννά με τη νόηση για το· πώς πρέπει να γίνει το καθένα και συνάμα τα δημιουργεί με την ιδιότητα της φύσης του να παράγει διαρκώς κατά τον αυτό τρόπο τα παραγόμενα όντα. Ο άνθρωπος λοιπόν δεν μπορεί να γεννά τα παιδιά όπως κάθε φορά τα σκέφτεται. Το σπίτι και τα άλλα σκεύη μπορεί να τα δημιουργεί ό­ πως τα σκέφτεται, όποια στιγμη κι” αν τα σκεφτεί. Ο Δί­ | | Ι | | ας ομως, στου οποιου τη φυση ταυτιζονται αιωνιως η Ι Ι βουληση και η δυνατοτητα, δημιουργεί, όπως είναι φυσικό, |

Ι

ι | το καθε ον οπως κρινει οτι θα ειναι καλυτερο και άριστο, για να εξυπηρετήσει την τελειότητα ολόκληρης της κτί­ ι Ι ι σης· ολα τα οντα τα δημιουργει και συγχρονως τα γεννάχόἶ Το κάθε ον το κάνει απλό και μοναδικό στο είδος του, για να μην δημιουργησει τίποτα περιττό· και το σύ­ νολο που προκύπτει από όλα τα όντα το καθιστά, με τον #

2

2

7

|

|

|

|

|

|

καλυτερο δυνατο τροπο, κατι το καθολικο και ενιαιο. Και Ι αίλλο δ υνατη με κανενα ί δ εν ειναι ί βέβαια αυτη η ενοτητα ό

ό

|

τροπο, παρά με την επικοινωνία των ειδών. Μάλιστα, κα­

μιά άλλη επικοινωνία δεν θα ταίριαζε περισσότερο σ” αυ­ τά, παρά το να γίνει το ένα εικόνα του άλλουη̨ὁ. Γιατί μό­ κ : ι Υ νο ετσι θα μπορουσε να γινει το καθενα ειδος διαφορετικο και συγχρόνως να υπάρχει μια επικοινωνία ανάμεσα στην | | | | | | εικονα και το προτυπο. Και δεν θα ηταν μονο τα ειδη εικο­ κ

ν

181

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

οἴιι αλλά κὅὶν αὐτων των χε απο ταὐτου τινος χέ νους αντιδιαιρουμένων οἔλλήλοις ειδω̃ιι οἴτε ές τε­ λεώτερα τε οἴττα οὶεὶ καὶ οὶτελέστεγοα διαιροομένων, άάτερα τα οἔτελέστερα τω̃ν τε/ἴεωτεγοων εικόνες ειἶεν, το ἔγχρονον ειδος του̃ γε αιἔονιου, του̃ τε Ιοα αιθανατου το άνήτόν, καὶ! ὶλοχικου̃ αά το οἴλοχοιι τα τί αλλα οἶπαντα ταύτῃ· ιἴμα ὅ” ἔν τῇ κοινωνιρι

τη̃ τοιαύτῃ κὅὶν τα ιὶποὅεέστερα ειὕιότως παρα τω̃ν προυχόντων ἑαυτῶν τοὶ προσόντα σφισιν ίσχοι, ὥστε καὶ ἔτι ὅὶν μαλλον οί/Μαξ/ἶοις κοινωνείν, οἴτε προς τῷ ὔποδεείστεγοα ειἶκαι, καὶ οἴμα οιἔιειἔος ὅὶν

έχοντα τοῖς προύχουσικ ,ιἶ δὴ δεί ἔχειν τα ὁτιου̃ν παρ] ἔτει̃οων ληιύόμενα. Ἱὕτοὅεείστερα τε γοὶο καὶ οἴμα οὐκ αλλότρια ειἶιαι ἔκει/νοις δεη̨̃ παρά ών τι κἠιύεται. Τὸν οιἶν Δια ούσιαν μὲν ἔκαστοις τω̃ν χε αιἔονάυν τούτων αὐτὸν παράχειιι παραὅει/χμασι μόνον τοῖς ἦὅη οιὶ προγεχενηιιε/νοις ἄλλοις ἔπ” οἴλ­ /ῖων γένεσιν σογχρώμενον, τῆς τε οὶλλήλων αὐτῶν κοινωνιας ἕνεκα εικόνων τε οὶεὶ ἔν παραδείῃαασι καὶ παραδειχιιατων ἔν εὐιόσι κατα τὴν ομοιότητα ἔντων, καὶ οἴμα ἔτερότητος τῷ ἕτερον έτεβάυ αιεὶ ταύτη αίτιοιι ἦ που καὶ ὅεζ γιίχνεσάαι, [παντων

δὲ] τον

Δια

καόυ αὐτὸν μὲν του̃ὅ” ένος διά σὺν δὲ

189.

και σε αυτά τα είδη που ανή­ κουν στο ίδιο γένος και αντιδιαστέλλονται μεταξύ τους, ε­ πειδή διαιρούνται συνεχώς σε κάποια τελειότερα και ατε­ λέστερα είδη, θα ήταν κάθε φορά τα ατελέστερα εικόνες των τελειοτέρων, δηλαδή το έγχρονο είδος εικόνα του αι­ ωνίου, το θνητό του αθανάτου, και το άλογο του λογικοό, και όλα τα άλλα κατ” αυτόν τον τρόπο. Συγχρόνως, σε μια τέτοια επικοινωνία τα υποδεέστερα είδη παίρνουν φυ­ σιολογικά τις ιδιότητές τους από τα ανώτερά τους, έτσι ώστε να υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη επικοινωνία μεταξύ τους, αφού εκτός από το ότι είναι κατώτερα, συγχρόνως έχουν μια οικειότητα με τα ανώτερά τους, αυτήν δηλαδή νες των γενὡν, αλλά ακόμη

που πρέπει να έχουν όσα είδη λαμβάνουν οτιδήποτε από

άλλα είδη. Διότι πρέπει να είναι κατώτερα και ταυτόχρο­ να όχι αποξενωμένα με εκείνα τα είδη, από τα οποία θα πάρουν κάτι. Ο Δίας λοιπόν δημιουργεί ο ίδιος την ουσία για το καθένα από αυτά τα αιώνια είδη, χρησιμοποιώντας μόνο κάποια είδη που έχει ήδη γεννήσει ως πρότυπα για τη γέννηση άλλων ειδών. Αυτά, εξαιτίας της μεταξύ τους επικοινωνίας, είναι πάντοτε από την άποψη της ομοιότη­ τας εικόνες σε πρότυπα και πρότυπα σε εικόνες, και συγ­ χρόνως, εξαιτίας της ανομοιότητας, το ένα γίνεται κάθε

αίτιο του άλλου, με τον τρόπο βέβαια που πρέπει. Ο Δίας είναι αίτιος των πάντων, αλλά βέβαια ο ίδιος μόνος του είναι αίτιος ενός μόνο όντος, και χρησιμοποιώντας αυτό ως πρότυπο γίνεται αίτιος ενός άλλου, και πάντοτε

φορά

183

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

8

Ϊ

­δ

ε ­ τωδε τω παρα ειχματι ετερου αυ του ε, και συν α ­ λω, άλλου ἄειίε ἄχρι τὴς του̃ παντός τε και όλου , συ­ στὴματος πλὴρώσεως. Παράγοντα δ” οὕτω αυτον ν

ι·

κ

ι

#2

ι

τας οόσιας ἔκοίστοις αὐτῶν (αὐτῷ γαρ και προσὴί­ ἶλ ~ κειν ὅἔν τὴν των κρατιοτων γένεσιν, οἶα δὴ ὴ αιώνιος 7 ~ αὕτὴ σόμπασα οόσια ἐστι] τὴν των προσόντων αυ ἔκάστοι έπικόσ σιν οἴλλοις ίίδ ἔπιτ έπειν, [τω̃ν] Ϊ προυχόντων οίεἱ τα όποδεέστερα κοσμὴσόντων. Και ι # ~ ~ ι κ περας δὴ τουτο τοις θεοις τουτοις τὴν κοινωνιαν λαμβάνειν, καθ' ἦν ές ἔν τι οἴπαντες σόστὴμα και ¦ κόσμον ἕνα τον κάλλιστον εκ των ενοντων συνε­ κ Ιοιι στασι.| Δὴλαι δ' ειρὶ καὶ ςνυχαὶ αί γε ὴμε/τεραι υπο λ

#

.ιν

­¬

._

__

Ζ

7

Β

Η

Ω

ςύυχω̃ν τω̃ν ἔαυτω̃ν προυχουσω̃ν θειων κοσμουμεναι,

) ~ · οὐκ άν και ὕπὸ των αὔτων παραχόμεναι, αλλί ~ ~ 7| .. έκειόεκ ὕόεν περ κοίκειναι, ει χε δὴ και τὴς αυτὴς Ε” δι Ϊ | Ϊ ν ι κ ν.. κ 7 _ αυταις ουσιας αιδιου και αυται εισιν. ι αυται χε Ι .. οὕτω, κἄν οιὕ ἕκει ἄεοὶ οὕτω μεν παράχοιντο, οὕτω δί δὴ ἔκ ὥσπερ που καὶ λέχεται ὴμἴκ κοσμοῖντο, ἕνα , ~ ἕ| } ­ι ~ και οἔνάλοχον τά τε τιὴδε τοις εκει, τά τε εκει εχοι τοῖς τῇδε. Ἐὴ μὲν ούν τω̃ν θεών τοότων έκ Διός χε­ εν νέσει, οἴτε ἄμὴτόρων χεννωμένωκ οόκ ἄν πάνυ τοι ὴ #7Χ ­ ; Ϊ ~ κ ν κ ν γε ανἄρωπινὴ εοικοι χενεσις τὴ δ αυ των α ων κ ινε ι κ ι 7 κ παντων και αάανατων και ἄν των εκ τε τουτων των ι

7

___

ν

α

θ

._

5

Ξκ

18ιι

εν

ιλλ

ι

ι

ι

ι

χρησιμοποιωντας ενα α ο ως προτυπο γινεται αιτιος ε­ νός άλλου μέχρι την ολοκληρωση του συνολικού συστη _ 2

ι

7

ματος του σύμπαντος. Αφού δημιουργεί έτσι ο ίδιος τις τα είδη (γιατί σ” αυτόν ταιριάζει .

ουσίες καθενός απ” αυτά

περισσότερο η γέννηση των ανωτάτων ειδών, όπως είναι :

ολόκληρη αυτη η αιωνια ουσία), αναθέτει τη διανομή των χοιρισμάτων του καθενός σε άλλα όντα) ε τα ανώτε α εί­ | δη να διακοσμουν πάντοτε τα υποδεέστερα. Και αυτη είναι κ λ ι | η ολοκληρωση της επικοινωνιας των θεων αυτων, το να αποτελέσουν όλοι ένα σύστημα και έναν κόσμο, όσο το δυ­ |

νατον τελειότερο. Είναι επίσης φανερό ότι και οι δικές μας |

:

ῷυχες διακοσμούνται με χαρίσματα από τις ανωτερές

τους θειες ψυχές, δεν προέρχονται όμως από αυτές τις

ί­

ν

διες, αλλά έχουν την ίδια προέλευση με εκείνες, αφου βέ­

βαια δημιουργούνται και αυτές από την ίδια αιώνια ουσία.

| ι ι ι θ ι ι Αν λοιπον οι αν ρωπινες ψυχες δημιουργουνται ετσι, πρε­ :

πει και οι θεοί του υπερουράνιου κοσμου να δημιουργούνται

έτσι και μάλιστα να διακοσμούνται ακριβώς κατά τον |

τροπο που έχουμε περιγράψει εμείς,

για να υπάρχει ανα­

λογία του κόσμου αυτού με τον εκεί, και του εκεί κόσμου , | με τον εδω. Η ανθρώπινη γέννηση, εντούτοις, δεν μοιαζει θ ι ι ι Ι λε και παρα πο υ με την γεννηση των υπερουρανιων εων α­ κό ε Ι Δι τε α. Πε ρ ισ­ πο το ια, ιατι αυτοι εννιουνται ω ι | | Ϊ | σοτερο μοιαζει η ανθρωπινη γεννηση με τη γέννηση όλων | των αλλων αθανάτων και θνητών από τους υπερουράνιους θεούς και τα παιδιά τους. Ο μεγαλύτερος από τα παιδιά κ

κ

185

κ

ινοιιιοινκτπε·/ι Φο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

καὶ παιδων τω̃ν τούτωκ μα̃λλον αν ὴδὴ καὶ τὴν οίνόὶρωπιίνὴν ἔοικείναι. Τὸν μὲν γαρ πρεσβύτατυ̃κ τω̃ν Διὁς παιδων Ποσειδω̃, ειδός γε όίντος οὐ τόδε

του Δία, ο Ποσειδώνας, που πραγματικά είναι είδος, όχι

δὴ τι, οὐδὲ τόδε, οἔλλ” αὐτὸ το σύμπαντα εὶδὴ καἄί ἔν τε καὶ σολλὴβδὴν περιειλὴςνὸς γε/νος· ειδών, καὶ του̃ τῇδε ξογῳ είδους· παντὸς αὔτὸν είναι μετά Δια τὸν αιίτιώτατον. Δι, ὁὶ δὴ καὶ άῇδενωπότατον του̃ τον

καθένα ξεχωριστά και όλα στο σύνολό τους, αυτός είναι το κυριότερο μετά τον Δία ενεργητικό αίτιο για κάθε είδος

ὔεω̃ν

εἶμοα θεῶν,

τὴν ἴἀρ

οἔὀἴὀεμα ε,ζ,α¿ φύση,

τὴν

Φ­θες

μμ­

νωμένοις τὸ ειδος ἔπιφεῖοονσαν. Τὴν δ” αδ τούτου ειαῶ πμεσβντάτὴν γεγενὴμείνὴν ἔκ Διὸς Ὁῖζοαν πε­ μα/1 Ἄφέμα, μὲν και αὀτὴι, 050­αύτωἔ σόμπα”­α εἔΰὴ

μέντοι καὶ τὴν γε ίι̃τὴν Ποσειδω̃νι ειλὴχείναι δύ­ να/“Μ Τὸν μὲν Ϊἀρ ἐῇιῳ ἔν ρε έαυτῷ ἄπ­αμεα

οὐ

106

έχοντα είδὴ, καὶ του̃ τὴδε ξοχῳ είδους παντὸς αὐτὸν γιανεσόὶαι αίι̃·ιον° τὴν δε έργου αὐ καὶ αὐτὴν ἄποιντα κεκτὴμείνὴν είδὴ, οὐκέτι καὶ τοίς τῇδε ξογῳ οόδοτουου̃ ν είδους αιίτιαν γιίγνεσδαι· αλλ' δλὴς μα­ χω­τα τὴς πρεσβοτάτὴῷ αδ αίπαντα είδὴ δυνάμει, οὐχ ἑῖορῳἄ έσ­ι­ι”ν·| ἐῖογῳ γαρ οὐ μόνον ούχ οἴπαντα, αλλί οόδ' δτιου̃ ν έστιν αότω̃ν. Ταύτῃ τοι καὶ δὴλειαν ταύτην τὴν γρεώ, ρηχείω̃ν τε τὴν πρεσβυτάτὴρ χεχε­ νὴσὔαι. Τὴν γαρ ὔὴλειαν που είναι φύσιν, τὴν τὴν τε ὥῃγρ χαὶ τρθςρὴν τω̃ν γεννωμένων έκαστοις παρεχο­

βέβαια Το ένα είδος ἡ το αλλο αυΐαεχαμέναε αλλά Ύενίκα το γένος των ειδών, που έχει συμπεριλάβει όλα τα είδη, το

του εδώ κόσμου. Γι” αυτό βέβαια είναι και ο πιο αρρενω­

γιατί η

αρσενικἠ φύση είναι αυτη που δίνει τη μορφη στα γεννώμενα όντα. Η μεγαλύτερη στη συνέχεια εικόνα του Ποσειδώνα, που γεννηθηκε από το πός από τους θεούς,

Δια, είναι η|Ηρα, η οποία|εμπεριέχει στον εαυτό της κατά παρόμοιο τρόπο όλα τα ειδη, δεν κατέχει ομως και δύνα­

μη ίση με αυτη του Ποσειδώνα.

Γιατί

ο Ποσειδώνας

έχει

στον εαυτό του ενεργητικόι όλα τα είδη και γίνεται ενερ­

γητικη αιτία για όλα τα ειδη του εδώ κόσμου. Η|Ηρα, α­ ντιθετα, κατέχει ενεργητικόι όλα τα είδη, δεν γινεται ό­ μως κατί ουδένα τρόπο ενεργητικη αιτία για κανένα από τα είδη του εδώ κόσμου, αλλά γίνεται κατά κύριο λόγο αιτία της πρωταρχικἡς ύλης, η οποία περικλείει όλα τα είδη ως προς τη δυνατότητα, όχι όμως ως προς την ενέρ­ γεια°

γιατί

ως προς την ενέργεια όχι μόνο δεν περικλείει

αυτα τα είδη στο σύνολό τους, αλλά ούτε ένα απ” αυτόι. Γι” αυτό και έχει |γεννηθεί θηλυκη μυτη η θεα, και μαλι­ στα ανώτατη απο τις θηλυκές θεες. Γιατι, ασφαλως, η θηλυκή φύση είναι αυτη που παρέχει ύλη και τροφή σε κα­ θένα από τα γεννώμενα είδη. Οι δύο αυτοί θεοί βρίσκονται

μεταξύ τους σε μιαν αντίστροφη, κατά κάποιο τρόπο, σχέ­

186

187

Νοαπνν ΣΠΤΡΑ ΦΗ

Π/1ΗΘΩ^|ΟΣ

μένην.

Καὶ ἔχειν

δὲ τω ὔεὼ τόύτω πρὸς ἄνῖλήλω ι

Ι

κ

ι

Ε

Ο­αειααα ΐε χα! ααί ι ι κ ~ Του ια” ααια αίμα το ααα­αιααὶααατι προς αλ/Μλω ~ ~ ι κ κ αιααωμ σπεριαατθἔ τε ααί αίματος τω ααΐαιαηιααα | # ι κ αἑα ει®?”ῳ= α/Μα δυναιαα το αε εσααε'/αν εχωτων τε έῃω̨ τείθω μα̃/1/Ἑόμ σπέρμα ένερααας αΰοα ται ιαἐν # ( ι ~ 9 ι επέφερε! Το δ αίμα εστθ ααί τα είδος αυτο μαλλον θη̨ δι κ α̃ι κ ας κ ι ε Ο” "ει"/είαα (5 Μ ααταμαααομ αααοωτειθω | ) |

αντίστιοόίρωἔ τρόπο"

ῖ

ι

κ

αναι

?7

α?

2

Ζ

1

9

α̃κ

7

Ρ

%

7

#

7

#

_

Ψ

3

9

77

~

_.

ας αίαμεΐοῖθ ιααα/10" τῳ Ϊεμμωιαενῳ αααοταϊη ~ ἔ ? _, Τοιν δὲ ἄεοιν τούτοιν ξογῳ αμφοιν οἔπαντα ααα” εν __

των τῇδε |εραῳ αεατημεμοίμ “ααα Πυ̃αααωμ με" χα! ._ ¦ ειδων αίι̃τός τε καὶ παραγωγός εστιν Ἱζσα δε; τας >

τῇδε ὁαι̃ηα (Ώστε εἰ ααὶ φαυθη τίς εααξ» χο" πορρω τη̃ς τε αρα­ δὴ τη̃ἔ λε αεαίἔ ααααιαααῃ­θα ααα, τη̃ι ς πρὸς ξεως τθύι̃­αν τω̃ν αωαί ααεκ σχασεαἰς ι 3 κ 2 κ αεω τωτωι αλ/ι̃7?αω> Ου παμυ ἴα α/Μοΐιαα· ν _ „ Τω ουν α/Μήλα" ααμωμω "τα των τῇδε τα αααυατα αυτω |

0” 5

7

ν

ι

ν

παἴαα |

Ἱίθίαμ τε

ι

ι

κ

Και τω τουταμ

δα αρατέστῳ

αωίια έχω”­ει αύΙ χαὶι δα ααὶι Σε/ι̃ κ 7

ν

πραἶ αλλα?/Ιω) Ϊ? ἶίί ααί ἄπἶί ΐουτω παραπόασίωἔ | | / αυ χα!.ν αυτω ααα παραπ/ι̃ ί ίσίως ἴεἴεαμηαοτε αύτὼ Ϊ ι 2 ~ 0 ι ι Ι τα ἄνητα απογεννριικ Ηλιον μεν το εν αρτοις ειδος | .­ / · έα τε ειδων καὶ ιθεων των Ταρταριων επιφεροντα Σελήνην δὲ τῆς ὐὔι̃ης μαλιστα ηγουμενην εκαστοις. Η

Ί

7

μ

___

188

σύψῳιση με τη σχέση μεταξύ του σπέρματος χαφ

του αίματος της εμμηνόρροιας. Το σπέρμα και το αίμα

της περιόδου περικλείουν ­ και τα δύο ­ το είδος που θα προέλθει όχι ως ενέργεια αλλά ως δυνατότητα, το σπέρμα όμως βρίσκεται σε μεγαλύτερη συνάφεια με την ενέργεια και αυτό είναι που επιφέρει κυρίως τη μορφη. Το αίμα της περιόδου, επειδη έχει πιο μακρινη σχέση με την ενέργεια γίνεται κυρίως η πιο κατάλληλη ύλη για το είδος που γεννιέται. Έτσι και οι δύο αυτοί θεοί περικλείουν μέσα τους ως ενέργεια όλα μαζί και καθένα ξεχωριστά τα είδη, ο Ποσειδώνας όμως είναι και ο ενεργητικός αίτιος και δημιουργός των ειδών του εδώ κόσμου, ενώ ηΉρα είναι η αιτία τηἑ ύληἐ. Επόμένωςι αν και είναι κάπωἐ αδόκιμη *Ι επόμενη εικόνα και δεν συνάδει με τη θεία καθαρότητα, α­ ποδίδει όμως πολύ καλά την αμοιβαία δράση και σχέση 5

%

7

ιαα/λίστα ααα)/εμμαα

ση) σε

αυτών των δύο θεών: με την μεταξύ τους συνεύρεση οι δύο θεοί γεννούν κυρίως τα αθάνατα είδη του δικού μας ουρα­ νού. Τα πιο ισχυρά παιδιά αυτών των δύο, οίΗλιος δηλα­ δη και η Σεληνη, έχουν επίσης μεταξύ τους επαφη παρα­

πλησια με αυτη των θεων που τους γέννησαν. γι” αυτό και κατά παρόμοιο τρόπο γεννούν τα θνητόι είδη: ο ίΗλιος τους δίνει τη μορφή) την οποία δανείζῃαι από τη μορφή

των Ταρταρίων θεών, ενώ η Σεληνη δίνει στο καθένα κυ­ ρίως την ύλη. Από αυτούς τους δύο θεούς, οΉλιος είναι ο ανώτερος από τους αρσενικούς εντός του ουρανού θεούς, ε­ νώ η Σεληνη η ανώτερη από τις θηλυκές θεές. Και οι δύο 189

τνοτνοτν Πτηνο ον

ΠΔ Ηοοτνοε |

___

”Ήλὶον μὲν των κε ἕντος | 1ο8 οὕρανου οξόὴοένων τον πρεσβύτατοκ Σε/ῖήνὴνἰ δε των _ | αὐτῶν αν ττρεσβυτατὴν ἄὴλεὶω̃ν. Καὶ τω τουτοὶν δέ ἔκ τε θεῶν των αὶἔονὶων, τὴς τω̃ν οινὴτω̃ν κοενωνω κενέ­ σεωςκ Κοόνον τε καὶ ίηςνροδὶτὴν, παραπλῃσάος καὶ } | αὐτώς ἔν των κε ὔεων τοὶς Ταρταρὶοὶς πρὸς αλλὴ/ἴω έβζοντες ὴ δὴ μάλιστα καὶ Ποσειδῶν Ήοα τε ἔν ἄεω̃ν ἔοζετον τοἴς Ὁλυμπτοὶς τα τῇδε ἄνὴτοὶ καὶ αὔτω πα­ ραπλὴσὶως οἔπογενναικ Κρόνον μὲν το εὶΰος το τοιου­ τον δὴπου ἔκάστοὶς τταρεχόμενοκ ἔηςνροδιτὴν δε; τὴν Ε/ ὕηὴν· οὐ τὴν κε πρεσβυτατὴν τε καὶ ανώλεα̃οον αμα χαὶ αὐτήκ άλ/Ρ ὥς? ῃῷ σωμάτων τῶν με πρεσβυι̃­άς

Ζἶἴναί τε καὶ τούτω τω

|

δι

Κ όνο

0

είται, ττς των ὔνὴτω̃ν αἴτὶας

αν λοκεζόμενοὶ εὶοοζαεν. αὔτοἴς κοινωνου̃στ, καὶ τῇδε ι ¦ τον Ἱἰ/ἶὶον εν νω έχοντα τω Ίσως καρ ἔν τις οἴὴΰε/ὴ ) ἔαυτου̃ τα των ΰινὴτῶν ταυ̃τα εὶδὴ, δὶανοὴτα τε καὶ 7

κοὶαέοὶοτοὲ οὐοοὶμοσ ὐοεοτοκοτοτ ον τροπον καὶ οἐνοιοώ­

190

:

κ

|

:

κ

ι

ν

ι

κ

Ι¿7

κ

ν

|

|

|

|

|

|

|_

οημιοορχια των αλλων στοιχειων› η οποια ειναι ικανη» ο | | | | πως και εκεινα, να προσλαμβανει τα ειδη που ετυχε να ενρισκονται σ, αντα τα σωματαν απο τα οποια αοτη ελεο­ |

κ

Ι

ν

κ­

κ

τα προσκαμβανει ομωσ πλεον σε θνητη κατα κ | ετσι Ύινεται η πιο καταλληλη και στασην ολη Ύια τα θνη | | | | | | τα σωματα­ Αν σοκλοχιστοομε και τα εξηοι μπορουμε εο­ οερωνεταιν

κ

ν

Ώ

οδν

|

Αφροοιτη την ολη· Δεν προκειται βεβαια χια την πρωταρ­ | | | | | | χικη και σοναμα αιρθαρτη ολη¬ αλλα Ύια την ολη ποο ε· | | | λενθερωνεται απο τα πρωταρχικα σωματα και απο τη

Ώ

7

|

·

7

νο:

|

ν

·~

δνὴτω̃ν αὕτὴ ἕπττέτραπται τένεσὶς αλλά καὶ ὔεων των ̃ τοι κοοι̃ούμε­ οοϋονιᾶον ειοὶν οἱ; οί Ζι̃τα̃νέο το κοὲ Τοτοτοη̨ο

Ι

ποιοι Ύεννονν κατα παρομοιο τροπο τα θνητα ειοη Ο | Ι | | | Κρονοο παρεχει στο καθενα την αντιστοιχη μορφη και η

ε

0

|

αντιστοιχη με τη σχεση που εχοον εκ μεροοο των Ολυμπίων θεών ο Ποσειδώνας και η|Ηρα , και οι ο­ τοοσ σχεση

Αν

των καὶ τω̃ν ἄλλων στοὶχειων κικνομένων ἄποκρτνο­ 7! ) μένὴ, ἔπὶςνερομένὴ τε, ως κακεὶνα, τα εὶδὴ, αε κε εν 5 τοὶς οηοὶς ὔπα/οχοντα σώμασὶν ετύκχανεν, ο/ἄεν περ καὶ αποκεκοεταὶ, ἄνὴτα δ' ὴδὴ αὐτοὶ ἔπὶφερομένὴ, | οὶκειοτατὴ αὐτὴ ὥὶὴ σώμασὶ τοὶς κε ἄνὴτοὶς κὶκνεταε ἔκαστοτε. Ώς δ' οὐ μονοτς τοὶς περὶ Ἱεἰνι̃τον α̃οοτς 77 των

|

Ρ

αιωνιοι θεοι, ποο μαζι με τοσο οοο προηχοιιμενοοο σνμμε­ | Ϊ | | | Ι τεχονν στη Ύεννηση των θνητων ειοωνι ο Κρονοἐ οηλαοη | | | | | και Ὁ Ατρροοιτη ειναι οι Ταρταριοι θεοι| ποο εχοον μεταξυ

αετό,

ο

κ

ι

:

ν

κοκα να καταλαβοομε πως η χεννηση των θνητων οντων | | | | | | δεν εχει ανατεθει μονο στους θεους που ανηκουν στην ιδια |

Ϊ

|

|

|

|

|

κατηχορια με τον Ηλια αλλα οτι οπαρχοον μερικοι απο | Ι | | τον; οιιωνιοος Θοοοο, οιντοι ποο ονομάζονται Τιτονος ×οιι Ταρταριοι, αρχηγός των οποίων είναι ο Κρόνος, οι οποίοι |

/

|

|

|

λειτοορχοον και αντοι μαζι με τοσο παραπανω θεοοο ωο ι

|

κ

κ

Ι18

ν

:

τη γεννηση των θνητων οντων ­ Γιατι ισωο | | | | | | | παποιοο να πιστειιὶει οτι ο Ηλιοα εχονταἐ στη οιανοια τοο | | | | | / το οιοη των θνητων οντων, το οποιοι ακομη δεν οχοον | | Ϊ | | πραγματικη υπαρξη και ειναι αντιληπτα μονο με το νου, αιτιεσ

”Υια

191

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣἸΤΓΡΑ ΦΗ

6 ­ ι ­ ­ #8 σε πων οι δηαιουρη̨̃ςυν νεες τα των ωωναστων εν #2; Θντω των θνητω̃ν αύτὸν ἕὔσαστα παράγειν. ἔίνῖνἶί ἦμεἴέ 7ε

­

~

ι

6

εε

νὐὶί ωσανύνωέ νά τε ωωναστἀ ναντα ννω των δη̃μιθυρη̨̃/Ούντων Οίπυ̃ϊε/ι̃θύμενα̃, Τά ΤΞ ςεύυ̃εε σ!2ν£Ο'Τ0ί­

ὁτνωτνεν

­

_

ι

|

μενα ταυτα των ἄνητων ὑπὸ εαν Ήόενν· Τά γνεν 7040 ._ ~ ΠΟ πα̃ν Ονεεναστἀ ἄπανΐνε ἑωἔμἐν ἄν' αὀνωἔ πνωωσίν Οί ., } ν ~ ὅΰμίονρἴνννΐεἔ νωεὶ ἔεῃίζωνταε Ορωμεν χαὲ αντἀ εἔ τὴν τελειότητα πρυχωρυ̃υ̃ντα Τὴν ἑαντων χαναόεν | .. τ ι ­ ενεό νπν των ὅ ων ἴνννΐωνε Ψ ἄἔνεα δε εωτε ­ ν ι ε εὅκ εκ : κ ι Χ / Οινεετι Θνδε πρυ̃χωρυ̃ννΐα εἔ Ον εν επ Τε να” Οι̃ων ~ ~ ­ ι τὸν της μεταχειρισεως ρἦ ἄν αυτα οι δηαιουργεν νεες Ο ι | έχάσἴοἴε ἔρἴάζζὐί/Ταί, χαί αυτά απ­αμΐα αεί ΐελὅέουτ | ι κ ι υσει τανεα υ̃ννεσεα ενω Ον πρϋἔ ων γα ενα. Τα δε ~ / ¦ / Ϊ αότὸν σἴπαντα /ἶό ον των τε εε Θσυ̃δων ναε α̃πυ̃χωεΰτ ~ .. κ κ σεων των ταν Ἡἦιὕν ὁεωμεν τενι̃εωνγαενω Θνὅε 7ε ~ .. ν ζωνΐα­ Ή ι̃ωω ἐν ν ἔπαντα έυ̃ννἶμεενε ἦ 70νν επέΐενα '_ ~ ) ἦν° ἔτι τε νὔεετωρ αὕδεν ἄν αὔεων πρῦνχωρεε εἔ νε· λ ν ω δ; τ ~ ν ν ειοτητα. Νυν ορωμεν και νυκτωρ συχνα επι 77 ωε τε/Ϊειυὕμενα ςενεἄ τε νεαἔ νωωπϋύἔ­ Τὸν μὲν Θύνσα̨ἶ/Ιων Θύνε ἄ ν ωσαύτωἔ τεόεωυ̃ν ἑνωωΐω πρθσἄᾶωννἄ Τε ναί

θ

θ

×

Ω

7

Θ

5

7

7

__

7

__

9

Ψ

ἄποχωραυ̃ντα. Οὔ/τε γάρ ἄν νῦυ̃ ν τὸν αὐωυ̃ε ἄνεν ___

ων κ

έαντω σννόνΐνἔ σωματϋῶ αότἀ Τωι̃εωνν­ Οὔ 7ἀΡ τννἔ ~ ν ­ε | νε τνεθωντννἔ ωύωνἔ νϋνῶ Ο/νεν των σἔνων σνννντων

192

ν

θ

ε

κ

κ

παράγει το καθενα απο τα νητα αυτα ειδη με τον τροπο σ

κ

ε

τεχνίτες δημιουργούν τα τεχνητά είδη. Αλλά εμείς νομίζουμε ότι τα διάφορα τεχνητά σκεύη κατασκευά­

που οι

δεν

ζονται από τους δημιουργούς τους με παρόμοιο τρόπο, ό­ πως τα θνητά είδη παράγονται εκ φύσεως από τον |Ηλιο.

Γιατί όλα τα τεχνητά

είδη, όσο είναι παρόντες οι δη­ μιουργοί και εργάζονται, βλέπουμε και αυτά να προχω­ ρούν στην τελειοποίηση τους, αν όμως εγκαταλειιρθούν

κάποτε η ιτελί από του δ ιου ού δεν τελειοποιού­ Ι νται πλεον καθολου. Ακομη, βλεπουμε ολα αυτα να τε­ λειοποιούνται πάντοτε ανάλογα με τη μεταχείριση με την οποία τα χατεργάζονται χάθε οι· δημιουργοί­ Τα δη.. >

ν

ιου

ί

ν

ατα

ό ω

ν

έ αια ουν ανάλο α 7

|

τ

υσ

ε

τ |

α

α

|

|

δεν τελειοποιουνται › ουτε

ν πα ουσία ί

τ

ν

|

απουσια του

|Ηλιου. Σε αυτη την περιπτωση θα είχαν όλα διάρκεια μιας ημέρας η τουλάχιστον ενός έτους. Ακόμη, κανένα α­ | | πό αυτα δεν θα προχωρούσε προς την τελειοποίηση κατα Β : ι ΤΙ ε λν ι τη ιαρκεια της νυκτας. ωρα ομως β επουμε συχνα και

κατά τη νύκτα να τελειοποιούνται φανερά φυτά και καρ­ ποί. ΟίΗλιος λοιπόν δεν τελειοποιεί με τον ίδιο τρόπο το κάθε είδος, με το να πλησιάζει και να απομακρύνεται από τη γη. Ούτε θα μπορούσε να τα τελειοποιησει η διάνοιά του, χωρίς την παρουσία του δικού του σώματος. Γιατί αυτές οι διάνοιες, που είναι υποστάσεις στις οποίες μετέ­ χουν τα όντα, δεν μπορούν να ασκησουν καμιά επίδραση σε άλλα σώματα, χωρίς την παρουσία των δικών τους

193

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΩΣ

σωμάτων. Αλλά και όσον αφορά στα σώματα που θα α­

σωμάτων οόδ” αν ότιου̃ ν δρρῖν ἔς χε ἕτερα σώμα­ ι ~ τα· τοῖς τε αό σώμασι πα̃σιι τοις τι δρασουσι, και άεύσεως δείν τοια̃σδε η τοια̃σδε προς τα πεισόμενα. Οὐδ' αό τα τελειοόμενα αότα αν ὐςο” αὐτῶν τε­ λειου̃σὔατ οόδεμιυιν χαρ αν δόναμιν ές ἔνεῖοχειαν χωρεία μη οὐχ ὐςοί έτεῖοας ἕνερχειας πρεσ/ἶυτει̃οας ' · ουκ ' αν " ουν Ϊ ουτε τοΙ δυνοίμ ει τέ­ προβιβαζομενην ι 2 λειοκ και έῖοχῳ ποτὲ τελειον χιύχνοιτο, μη ουχί νςο έτει̃οου του̃ έρχῳ ηδη τελειου ές την τελειότητα προβιβαζόμενον. Αλλά ούδά αν την υπο Ήλιου 7 θερμότητα ἔχχεχονυίακ η τι ἄλλο παάημα, ενα­ πειλημμε/νον αν ἔκάστοις τω̃ν άνητω̃κ τελειου̃νί ηη

Β

9.

κ

7

αότα και του̃ Ήλιου εκαστοτε αποχωρου̃ντος πρεσβότερον γαρ που τό χε τελειου̃ ν του̃ τελειου­ Εδι κ ι θα / 7 ;| ι μενου ειναι δει ειδους δε και ο ως ουσιας ου εν παάημα πρεσβότεροκ τό χε προσχιχνόμενοκ τοό­

π

7

__.

/

._

αν έκάστοτε προσχιύχνηται. /Ιειπεται δη, είδη οἴττα καάί ἔαυτα όςνεστηκότα, ἔν τῷ ὔπερου­ ' οντα ύί ί ταυ̃τα μ ετα μ ἐν αλλ λων ό­ χωρῳ. μανιῳ · κ νων οὐκέτι οια τε είναι παμαχεικ οἴττ' αν παραχοι του,

~·

τηδε: ὥσπερ που τα πρεσβότερα αὔτω̃κ α δη έ

Ἡ­

λιόν τε και Σεληνην. τα τά ἄλλα αάανατα τω̃ν τη­ δε παραχεμ αλλα και της Ἡλιδυ τε και ἄεω̃ν τῶν

|

μια επιδραση, χρειάζεται επίσης να έχουν την κατάλληλη τοποθέτηση απέναντι στα σώματα που θα υ­ ποστούν την επίδραση. Ακόμα, τα σώματα που τελειο­ ποιούνται δεν μπορούν να τελειοποιηθούν τα ίδια από μό­ να τους° γιατί καμιά δύναμη δεν μπορεί να μετατραπεί σε ενέ ργ εια, αν δεν π ρ οωθ ηθεί από άλλ η π ρο γ ενέστε ρη ενέ ρ ­ ι ι γεια. Ουτε θα μπορουσε αυτο που ειναι τελειο ως προς τη δυνατότητα να γίνει και στην πράξη τέλειο, αν δεν προω­ θηθεί στην τελειότητα από κάποιο άλλο που είναι ηδη | στην πράξη τέλειο. Αλλά ουτε η θερμότητα τουΉλιου που έχει αναπτυχθεί ούτε οποιαδηποτε άλλη επίδραση έχει συσσωρευτεί στο καθένα από τα θνητά σώματα μπορεί να τα οδηγησει στην τελειοποίηση και κατά την απουσία του |[­Ιλ δη | λ : ιου γιατι πρεπει οπωσ ηποτε αυτο που τε ειοποιει να είναι προγενέστερο από αυτό που τελειοποιείται. Καμιά όμως επίδραση στη μορφη και γενικά στην ουσία, αυτό δηλαδη που προστίθεται, δεν είναι προγενέστερο από αυ­ σκησουν

­

κ

οστίθεται. Απο ένουν λοιπόν μερικά όντα που έχουν αυθύπαρκτη ύπαρξη και βρίσκο­ νται στον υπερουράνιο χώρο. Αυτά δεν είναι καθόλου σε θέση να δημιουργούν μόνα τους, με την μεταξύ τους επι­ κοινωνία, όσα πρέπει να δημιουργούν, όπως γίνεται δη­ λαδη με τα ανώτερα τους όντα που δημιουργούν τον Ή­ λιο και τη Σεληνη και τα άλλα αθάνατα είδη εντός του τό στο οποίο κάθε

ι ι ουρανου. Αλλα,

τοιι

κ

σ

ο ά π

Β

ε

ι

για να ημιουργουν οσα πρεπει κι αυτα κ

195

#

η̨

ινοιιιοινττττινι Φο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

καὶ αὐτα πα­ ράγειν δεοι, κοινωνιας δείσαατ ἔπειὅαν μέντοι τι ταύτῃ παραχόζη̨̃ καὶ σόστασιν τινα ἦὅη λαβῃ, τότε δὴ καὶ αὐτα οια τ“ειἶ×αι ἦὅη οι” αὐτῶν αὐτὸ ἔπιό τινα

να οημτουΡ”Υοόν› Χοααζοντατ τη συμμετοχη του |Ηλτου χατ των θεών που βοίσχοντατ Ύυοω από τον|Η)αο­ Όταν

αὐτω̃ν τελεώτερικ καὶ μαλλον όὶν αὐτὸ δὐνασααι· τα οό οὶτελέστερον. ἦττον. Δια τοι ταυ̃τα οὐ προς τον αὐτὸν οἴπαντα λόγον τω̃ν τε προσόοων καὶ οἔποχω­ ρἠο­των τω̃ν του̃ Ἡλτυ̃ν τε/ι̃ετνυ̃σρατ τά ρννττντ Ούὅέ

τηοουν ντα ααττοτο Χοονυτό οταστημα· Κατ ασφαλώα

γε σώζεσααι. Συμβαίνειν τε αὐτοῖς παραπλήσιόν τι τρόπον ττννη̨̃ νυ̃ν χατ τνττ ἄτντεμέννττ­ χατ τἀρ χαν ταυ̃τα άτνερετα̨τ μὲν ἄν νύδαμω̃ῷ μττὅενὸτ άτντέντντ­

τηοοόντατ όλα με τον νότο τυόττα αναλοΎα με την τταΡου_ σία ἡ την απουσία τουΉλιου. Συμβαίνει και σε αυτα κατι παραπλἡσιο, κατά καποιον τρόπο, με αυτό που συμβαίνει με τα σώματα που αφήνονται να πέσουν στο κενό: και αυ­

περὶ

Ἱἰλιον, ἐπὶ το παραγειιν οἶττ'

όὶν

χρόνον τε/χετνυ̃ν τε χατ σὥζττν­ χατ τἀ μὲν χατ

ἔττετδἀν με/ντντ ττς άτνῇ ὁττνυ̃ν αὐτῶν παρα/ι̃ατνγ;ντ„

νοντα ἦδπ τον αερα αὐτὸ έπί τινα χρόνον ςοερειν τῇ οἔντιπεριστασει, οὐ του̃ γε αςοεικότος προσαπτομε/νου ἔτι, οὐδὲ κινου̃ντος. Τα μὲν οόν ὐπ' αναρώπων σκευ­ αστοζ σώζεσααι

μέν ἔφ” οσον αν αὐτα

ή φὐσις σὥζῇ,

δια το ἔκ φυσικῶν τινων σωμάτων ἕὕιαστα αὐτῶν συντιόεσααι· τελειου̃σααι δὲ προς λόγον αεὶ τον τῆς μεταχειρισεω; τἦ όὶν αὐτα οια δημιουργου̃ντεςἰ έκα­ στοτε ἔρτάζωντατ­ εν μὴ ἄττ ττ­ερ ἄν αὐτῶν Ο­νμττεῷ ώεώς τινος ὅεόμενον,

τῇ φύσει αό καὶ ταότη ἔπιτρέ­

ποιτο. Τα δὲ πολλα ἔκειόνως ειἔιότως τελειου̃σααι· οὐ

γαρ εόκαι αὐτοῖς τα παραλπςύόμενα τε καὶ δι” αὐτῶν τελειώσοντα οἶτε τω̃ν δημιουργοόντων σὺν τω̃ν χει­

196

όμωο οημτουοΐηθτί

μό

αυτόν τον τοόπο ένα ον χατ παρα

πλέον μτα σαίκοοτημένη μοοφην τότε αυτα τα είοη σίνατ σε θέση από μόνα τους να το τελειοποιοόν και να το δια­

τα

τελαότεοα από αυτα τα οίοη έχουν μοΎαλότοοη ουνατότη­ τα να το κανουν αυτόν ενώ τα ατολέστσοα μοῳότοοη· Γτό αυτό, βέβαια, τα θνητα είδη δεν τελειοποιούνται ούτε οια­

τα οτν μπορουν καθόλου να

αανηθοόνν αν οτν

τα αφησα

καττοτοο­ όταν όμωσ ααττοτοσ αφησα ένα οττοτοοηττοτε σώ­

μα› αφου το τταοαλαβα πλέον ο αέοαα το μοταφέοα Ύτα καποτο Χοονυτό οταστημα με την αντίσταση χωρίς αυτόἐ που το αφησε να το αχουμττα η να το αανεί·

Τα

σχουη λότ­

πόν που αατασααυαζα ο ανθοωττοσ οτατηοουντατ Ύτα όσο

το καθένα από αυτα χα· τασκευάζεται από φυσικα υλικά· τελειοποιούνται όμως πάντοτε αναλογα με τον τρόπο με τον οποίο κάθε φορά τα Χοόνο

τα ότατηοσί η

φυση› αφου

σπυξεογαζοντατ οτ οημτουσἴοί τουσ­ Εατόἐ αν κάτι από

αυτα Χοααζστατ ωρίμανση» οπότε το αναλαμβανα κατ παλτ η φυση· Τα ατσοτσσότσοα όμωσ ττλαόποτουντατι όπωἐ είναι εύλογο, με τον τρόπο που εκθέσαμε παραπάνω· γιατί

197

ινοινοιν ττττιιιοιι

ΖΜΗΘΩΝΟΣ

¦|

ναι τα ἔν ταις διανοιαις ειδὴ,

ρω̃ρ τη άπω­τάσετ

οτε τέως παραδει/χαασι χρώμενοι εζογάζουτ­0) ἄπα­

­ › = › γόντων των δὴμιουργουμε/νων. Ου γαρ αυτο και? ­ ­ ι ν αὁτὸ ειδος χωρις ἑκαστον αὐτων υφεστὴκεναι, ¬

¬

τω Π/ῖούτωνι, δς είδους σύμπαντος ,Ε ι , ν του ανἄρωπειου προεστὴκε, συμπαντα εχων εν

οίλλ' ἔν ,

ιθεω

αν

ό

ἄνθρώπεία προῆ/ματα

εαυτῳ } |

Ϊ

~

7:

°

γό

του

χο" Φ­αυτα ωσαυτως χα: χα ε μ ι τι κ ς ι ­ ὅΰμίουρλου "ας χωρίς ηδη εχαο­τους Μ" αλλον κ ­­ | ' αλλοι ταις διανοιαις υποδεχεσὔαι. Ώσπερ που και | ἄιαὐίαὸμ τὸν μαῶἱιαατίχὸμ χαί μεἴεθΰ Τα ιαα(97?“ _ ~ κ ^7 ­ ιααῃχἀ χαθ, ἕμ τί τ?? θεῳ Ήοα̨ εχατερθμ αυτων προσόντεν 77” και ἄπειΙΟ ια άπάσ ς π οερτ 268 τ·€ εμομτοθ

εκ

Εκ

Ε

Ί

Ἱ

6

τὴν αὐτὴν προεστάναι, τὴν ψυχὴν ὴδὴ αὔτἀ ἔκτάδὴν ὔποδεβζεσἄαι, σκιας / που των ~ | και` ειόδωλ α αττα ίί ον ίί τα, πρ ὁ ς δ, ἄειων μεν ι ­ › × × ι ε ε _ / | αχρἰβη χαχα,/ωμ ἴνθρωπθβς εῖτίστημημ αἕίοἶω χότατα. Τα μέν ούν σκευαστα ανὔρωποις εικοτως ν εν ι ­ ταύτὴ τελειουσἄαι. Τα δε φύσει συνισταμενυς ατε ν . ι πρὸς παραδείγματα καθ, έαυτα υφεστὴκοτα συνι­ ­ ε ( στάμενος εικότως αό οὐδὲ πρὸς τὸν αυτὸν οίπαντα / ν κ ι ων και απο ω σεων των λολ/Ον των τε προση̨ὅ Χ ίση

κατ” αὔτυζ δια τὸ καὶ

ὕὔῖ ὴς

=

7

7

1ο8

Ϊ

|

δεν υπαρχουν αυτοι που θα

|

τα αναλαβουν και θα τα τε

λειοποιησουν με τη δικη τους φροντίδα, επειδη οι δημιουρ­

'

|

|

|

|

Ι

οι μ α ζ ι μ ε τ ην απο μ ακρ υνση των χ ε ρ ιων αποσυ ρ ουν απο τα δημ ιου ργηὴἔ ί ατα και τις ο ές που έ ουν στο υαλό μ ρφ χ Η τους τις οποιες ως τοτε χρησιμοποιουσαν ως προτυπα Ύ

'

και εργάζονταν. Δεν είναι βέβαια δυνατόν να υπάρξουν , ι , , | | αυτες καθαυτες οι μορφες των εδω πραγματων χωριστα | } | | | | απο τα ιδια τα πραγματα. Ενυπαρχουν στον θεο Πλουτω­ . να, ο οποίος προΐσταται σε ολόκληρο το ανθρώπινο είδος και περιλαμβάνει στον εαυτό του τα ανθρώπινα πράγμα­ φα, όλα μαζί χω Έ0 καθένα ξεχωριστά­ Οι Τεχνίτες Ής δέχονται στο μυαλό τους μόνο μία­μία, ο καθένας και διαφορετικη/Ετσι ακριβώς συμβαίνει και με τον μαθημα­ τικό α ιθ ό και τα αθ ατικόι ε έθ το καθένα από τα οποία ενυπαρχει ξεχωριστά από το όιλλο στην θεόι|Ηρα, η 7

οποία προΐσταται στην έννοια του απείρου που σχετίζεται μ7

|

|

|

αυτά για το λόγο ότι η ιδια προισταται γενικα στην υ­ ­Α

7

Η ανθρώπινη ῷυχη έπειτα τα δέ εται αυτά ε ια μδ ρφηί εκτετα μ έν η είναι κατά κόιποιόξι τ ρ όποι σκδδ ς ΐιαι λ

.

°

|

7

|

ειδωλα των θειων π α

|

|

|

ατων που πα ουσιαζουν ο ως Υμ ° Ρ μ | | | | μεγαλη ικανοτητα να οδηγουν τους ανθρωπους στην α­ ρ

|

|

|

|

|

|

κριβη γνωση αυτων των πραγματων. Τα σκευη λοιπον ς | ς | που κατασκευαζονται απο τους ανθρωπους τελειοποιου­

νται, όπως είναι φυσικό, με αυτόν τον τρόπο. Όσον αφορά σθ αυτά που δημιουργούνται από τη φύση, επειδη δημιουρ­ γούνται σύμφωνα με πρότυπα που έχουν αυθόπαρκτη ύ­

199

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

του̃ Ηλιου τε/ῖειου̃ται, ἔντων αὐτοῖς καὶ τω̃ν πα­

παρξη, είναι φυσικό να μην τελειοποιούνται με τον ίδιο

ραδειῃοάτων τούτων τω̃νρὲν τε/ι̃εωτερων τω̃ν δὲ άτεχεστεὴοωμ πμῶκ χαὲ τω̃ν μὲν μα̃χχω, ἄν ὥρα, μέμωμ χαὶ δρ αὔτω̃μ τῇγεωυ̃ν τά ἀπὸ σφω̃φό τω̃ν δε

τρόπο. αναλογα με την παρουσία ή την απουσία τονΉ­ λιου, αφού και τα πρότυπά τους είναι άλλα τελειότερα και

ὴττον το τοιουτο δοναμένων. Καὶ εύ/λοχώτατα δὴ ἀἴ Οὐσώα αἱ τω̃ν ὀνμΐωμ Τάς σφω̃υ έχάστη̃ ν , δ λ ν ε . β προσὴκοοσας χενεσεις ιει ὴχασιν ὴ μεν πρεσ ο­ , , , , , , „ , , „ τατὴ, ὴ αιωνιοα τὴν εξ αυτον Διος μονον· ὴ δε

μη ν τε ενοποωνν απο μονα τους αυτα που προερχονται απ” αυτά, ενώ τα δεύτερα έχουν μικρότερη δύναμη να κά­

_

7

μετ αοτὴν και

,

„

,

Μ

δευτερος ὴ εγχρονος ,αεκ αιδιος δε,

Ζἡν έκ πνν τνύτνν ,παίδων ια?/νων πλείένων ἕαῖν

οντων παντων 8, αδελφών ανι̃λνίνι̃οίῶ ατε δη εξ αὐτθυ̃ ὅντων του̃ Δίόἔ. ἦν δὴ λένεσίν ναί Ποσα” δώ” ἔπίἴράἔωιαεν ὥσπερ ἄρα άρχίτεη̨̃νΐονί τὴν τη̨̃ἔ Ούώίἔ δΰμίουρἴάχβ χαί μὑϋΰυ ΐὴμ τη̃ς Ο­ΐραΐία̃ἔ στρατὴγῷ. Ούσάκ δὲ ἔσχάτὴ ὴ ἔγχρονός τε δμου̃

καὶ δνὴταί οὐκέτι οὐδὲ τὴν ἔκ πάντων αδελφών άλλὴ/ι̃οις θεῶν είίι̃ ὴχε χένεσιιι εἴ γε δὴ τω̃ν ταύ­ τὴν παραγόντων τὴν ούσιαν άεω̃α οί μὲν αύτου̃ Δὀός εὥω 0,· δὲ Πωεἰὅω̃μῦς παίδες. Κρόμῳ ὅἐ δὴ

ταύτην έπηφάφυ̃μεκ τοῖς τω̃ν ταύ_ ~ ­ ε ν ε ν ι τὴς παραγωγων δεων τὴς ουσιας ὴγεμοσι. Και

χαφ Ήλβῳ %αὶ

­

.

ι

­

ν

περι μεν δεων γενεσεως ί

ε

γὴ

ι

ι

­

ε

ι

δὴ ἄεοι χεννωσιιι ικανα

άλλα ατελέστερα, και τα πρώτα έχουν μεγαλύτερη δύνα­

λ

|

|

|

|

|

νουν το ίδιο πράγμα. Και όπως είναι απόλυτα λογικό, τα , ,Β , , , τρια ει η στα οποια διακρινονται οι ουσιες των οντων δη­ , , , , μιουργηθηκαν το καθενα με τον τροπο που του ταιριαζει. Τ Ι 8 λ ο ανώτατο, που ειναι αιωνιο, ημιουργηθηκε αποκ ει­ στικά από τον ίδιο τον Δία. Το δεύτερο μετά από αυτό, που είναι ενταγμένο στο χρόνο αλλά και αθάνατο, απο­ κλειστικά από τα παιδιά του Δία, που είναι πολλά στον αριθμό αλλά όλα αδέλφια μεταξύ τους, αφού προέρχονται από τον ίδιο τον Δία. Αυτην όμως τη γέννηση ειδικότερα την αποδίδουμε στον Ποσειδώνα, όπως ακριβώς αποδί­ ν

ν

ν

δουμε στον αρχιτέκτονα τη δημιουργία μιας οικίας και

στον στρατηγό τη νίκη μιας στρατιάς.

Η κατώτερη ουσία,

που είναι ενῖαΐμένη σε Χρόνο ναν ταυτόχρονα θνητδ δεν δημιουργηθηκε από θεούς που είναι όλοι αδέλφια μεταξύ τους, αφου βέβαια οι θεοι που την παρηγαγαν αλλοι ειναι

παιδιά του ίδιου του Δία και άλλοι του Ποσειδώνα. Αυτη τη γεννηση την αποδιδουμε στον Κρόνο και στον Ηλιο, που ηγουνται των θεων που δημιουργουν αυτη την ουσια.

Όμως για τη γένεση των θεών, για τον τρόπο, δηλαδη, με | | | | | | | | τον οποιο γεννουν οι θεοι, ειναι αρκετα οσα εχουν λεχθει. αοο

αοι

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖΤΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ὴδὴ καὶ ταυ̃τα. Ἐπὶ δὲ τὴν προκειμένὴν αὺ ὺπό­

Πρέπει λοιπόν να επανέλθουμε στο προηγούμενό μας θέ­

ἄεσιν ἕπανιτε/α.

μα­

Ζἶεφασμε/νων γοὶρ θεών τω̃ν μὲν ἄγδγδείνωκ τω̃ν δἐ δὴλειω̃κ καὶ τω̃ν μὲν το ειδος τοῖς έξ .ἔαοτω̃ν έὶν ἔπιφερόντων οζὅρείνων, τῶν δὲ τὴν ὺλὴν αὺ πα­ | ,_ ι ρ εν ι ρεχομενων θὴνἶειωκ ετι οὺδί εκεινο αδὴλον, ως και πάντες θεοι; οιθμἐν τὴ σἦὅρενι, οιδδἐ τὴ ἄὴλειρι προ­ σὴκοιεν ἄν φύσει. Τοὺς μὲν γοὶρ γονιμους αὺτω̃ν ἄνάγκὴ ὴτοι του̃ είδους ὴ τὴς ὺἶι̃ὴς μαλλον καὶ

Έχουμε λοιπόν αποδείξει ότι οι θεοί διακρίνονται σε αρ­ σενικούς και θηλυκούς και ότι οι αρσενικοί προσφέρουν στα

εν

ε

α

τω̃ν ὺἔἶγὴ προσὴκόντωικ αιίτιοὺς οὶσπερ ὅὶν γεννω̃­ σικ είναι. Τοὺς δὲ μὴ γονιμοὺς οιοι τω̃ν ἔντὸς οὺ­ ρανου̃ του̃δε οιὶπολνῖοιίειἶσιν, ἔργον γου̃ν τι οἔνάγκὴ

118

αὺτοὺς έβζειικ καὶ μὴ ἄργοὺς τινας τὴνἄλνῖως μέ­ νειν· οὔδἐ γοὶρ ζὴν ἔστιν ἔ ν τῷ παμπαν οίργεἴιἐ Ἐὶχοντας δέ τι ἔργον ἔκάστους ἄεω̃ιιὶ οίνάγκὴ αεί δὴλυπρεπές τι ἔχειν. ὴτοι οζὅρενοπρεπἐς αότά παὔὴτικόν τι αὺτὺ Καὶ γαρ ὴτοι δραστικόιι ἑἔοὺσι· τούτοιν

δ' ὴδὴ δὴλον, ώς τὸ μέν

πρεπες τὸ δὲ θὴνῖυπρεπές.

οξόγδενο­

Καὶ γάρ τὸ ειδος

οὺ

τὴ

μάλιστα οὺσιου̃ται, δραστικόν· ὴ δή ὺδἶὴ, ὴς αιἶ τὴ αιίτιρι το θὴλυ, παδὴτικώτατον. (Ώστ) οὺ μόνον τω̃ν θεῶν τοὺς μὲν τὴ σξὅρενι μα̃λ­ νἶοκ τοὺς δὲ τὴ δὴ/ἶειρι προσὴκειν ἄν φύσει, αλλά καὶ τω̃ν όίντων πάντωιι ἔ ν οις μὲν ὅὶν τό τε ειδος αιίτιρι τὸ

οἴγὅρεν

όντα που προέρχονται από αυτούς τη μορφή, ενώ οι θηλυ­ ν ν ι ν ν ι κοι παλι παρέχουν την υλη. Ειναι επισης φανερο και το ε­ α

ξής: όλοι ανεξαιρέτως οι θεοί ανήκουν αναγκαστικά άλλοι

στην αρσενική φύση και αλλοι στη θηλυκή. Γιατί, όσοι απ“ αυτούς είναι γόνιμοι αναγκαστικά αποτελούν για τα όντα

τα οποία γεννούν την αιτία είτε της

μορφής είτε κυρίως

της ύλης και των στοιχείων που ανήκουν στην ύλη. Οι μη γόνιμοι θεοί, όπως είναι οι περισσότεροι από αυτούς που βρίσκονται μέσα σ” αυτόν τον ουρανό, είναι απαραίτητο να έχουν τουλαχιστον ένα έργο και να μην μένουν με κανένα τρόπο εντελώς όιπραγοι, γιατί δεν είναι δυνατόν ούτε να ζει κανείς μέσα στην απόλυτη απραξία. Αφού λοιπόν ο καθένας από τους θεούς έχει αναλάβει κάποιο έργο, είναι επίσης απαραίτητο αυτό να είναι ή αρρενοπρεπές ή θηλυ­ πρεπές. Γιατί αυτό το έργο θα διαδραματίζει αναγκαστι­ κά ή ενεργητικό ή παθητικό ρόλο· και είναι πλέον φανερό ότι απ) αυτούς τους δύο ρόλους ο πρώτος είναι αρρενο­ πρεπής και ο δεύτερος θηλυπρεπής. Η μορφή, εξ αιτίας της οποίας υπάρχει κυρίως το αρσενικό, είναι ενεργητικό στοιχείο, ενώ η ύλη, εξ αιτίας της οποίας παλι υπαρχει το θηλυκό, είναι έντονα παθητικό στοιχείο. Επομένως, δεν |

|

|

|

Ι

|

ειναι μονο οι θεοι που αλλοι ταιριαζουν περισσοτερο στην

αοα

9­03

ινοινιοιν ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

χαί τὸ

­

...

διοαμ έπίχιοατΰι 7

σήκειν αὔτἀ

_

7κ

ῖθ )αιὀιὁεμί ? 51

ςι›ύσει° εμ Ωίἔ ὅ

~

αν

σκ

7? ν

Ε

02” θα

­ πιω­ μαλλον κ ι ι

αρσενικη φύση και άλλοι στη θηλυκή, αλλά και από όλα

τε Μ?? χο" το πα ν

σλίεθὀ τ?? 6,77/ι̃εῷί' ύἶοιὀιὁόπωἔ δλ £πα#ίρ0τειωζ:0μ ἔὶ } | ~ ~ ¦| (

~

"ζμ

γε οντων οτιουιι των χαλεπωτατων αν ειναι ευ ν

..

ι

α̃κ

Εκ

ωτωθ χα! αλλων τε οἴλλοις πεφυκότων κοινωνεἴν καὶ ἄλλως ἄλλωνι ἔνιας μὲν αότοίς κοινωνιας ειἔιῶ τινα μόνον τη̃ς

Ραμ­ Ἐᾶὀόμτωμ δὲ Ταυτ?? Των

/ Ϊ Ι/ ἔιὀιὁεμόἔ τε χαὶ ἄήλεθἔ λόἴῳ χθίμωμίαἔ ίσχείμ ,την κ Ι 9 κ κ ι ι 9 ; 0 κ δε και εφ ετερων χενεσει ενυλων κοινωνιαιι αυτην

|

εἶναι τὴν οἴιὅιὁενός τε και θήλεος λόχῳ κυριωτατην κ 78% #ι κ κ δι ι κοινωνιαν. Ταυτην ε την κοινωνιαν ου ενα αν ι ι Ζ _ ­ θεων τοις έξ αότου κοινωνειν. Ουτε γαρ τον Δια 7κ

_,

Ζ??

Ἱἰὐἔί

ἄλλῳ

έν Ι

|

67?/λεη̨ἔ

/ι̃όλῳ χοίνωμεῃά ¦

­υ

λ

7

Οκ

Ον

/

7ε ουδ

5

των πάμτωλό αλ/Ρ εμ παιοαὅεηἶαατοῶ ι κ # # ~ κ } ·­ εν ων ἄεων χενεσει χαί ταυτθς παραδείλματος δω! "Ϊἔ θεθυ̃' Οὔΐε Πθσείδω̃ Σε/Μμ??› Οὔύμ Ἱἰιλωμ Ἱἰοέχ Οὐὅεμί

θ

|

ΠΟ

λαξ Περι δικῶν ' Ούκ ιδιοι χιοώιιιενα ὅιανοια ὑπὸ δὲ ςύνχἦέ Τἦἔ του̃δε ἠχουμένης του̃ οὕρανου̃ ἄγόμενα τη̃ς του̃

Ήλιου, ἔτι δὲ Κρόνου τε καὶ νω̃ν τω̃ν αλλων προε­

τα όντα, σε όσα επικρατεί η μορφη και η ενεργητικότητα ταιριάζει περισσότερο η αρσενικη φύση, ενώ σε όσα επικρα­ ιιιι ιι ύλη και .ιι παθηιιχόιηια ταιριάζει η θηλυκή φύση.

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρει κανείς ένα οποιοδηποτε ι ι ι ι φυσεις ι τα αποι τα οντα που να κλινει ισορροπα και στις δυο 9. Τα όντα λοιπόν είναι φτιαγμένα κατ” αυτόν τον τρόπο και από τη φύση τους προορίζονται για μια αμοιβαία επικοι­ νωνιαι διαφορετικής κάθε φορά ιιορφἠςιιγἶγισιι μερικές μορ­

φές επικοινωνίας μεταξύ των όντων διατηρούν μόνο μια

εικόνα της σχέσης μεταξύ των δύο φύλων, ενώ η επαφη |

|

|

|

|

|

για τη γεννηση αλλων υλικων οντων, αυτη ειναι η καθαυ­ τό σχέση ανάμεσα στο αρσενικό και στο θηλυκό. Αυτη την επαφη δεν την έχει κανένας θεός με αυτούς που κατάγο­ νται απ” αυτόν. Γιατί ο Δίας δεν επικοινωνεί με την |Ηρα στο επίπεδο σχέσηἐ αρσενικού και θηλυκού (τέτοια σχέση ο Δίας δεν έχει ούτε με κανέναν άλλο θεό), αλλά την χρη­ σιμοποιεί ως πρότυπο, για τη γέννηση όσων θεών χρειά­ ζεται ως πρότυπο και αυτη η θεά. Ούτε ο Ποσειδώνας έχει τέτοια σχέση με τη Σεληνη, ούτε οίΗλιος με την|Ηρα ¿›¿

Σχεῳικά με φις η̨̃η̨̃κεῷ

(Τα ζὡα›

δεν χρησιμοποιούν δικη τους διάνοια,

αλλά οδηγούνται από την ψυχη τουίΗλιου, που ηγείται αυτού του ουρανού, και ακόμη από τον Κρόνο και από τις

αοιι

205

ινοικοιν Στιπνι Φο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

στηκότων χωριστω̃ν, οὶὶ παρα του̃ Ϊἰλιον παραλαμ­ βάνω,­ες ἑη̨̃υ̃ασ­Μ τη̨̃ς Τε γενέσεως καὶ του̃ βιδν κα­

άλλες αυθυπόστατες νοητές ουσίες, οι οποίες προΐστανται σε διάφορα μέρη του σύμπαντος. Αυτές παραλαμβάνουν

τάρχωνω; αὀτοῖς σἴγονσι καὶ αὐτοὶ ἦδη κατα τα ἔν μὲν σςνισι καό” ἕὶν ἔνόντος ἔν δ” αὐτοῖς τοῖς άγομέρως α̃αχργδὸν πρη̨σγίγνεσααι πεςουκότα. ἕἰτί

την εποπτεία των ζώων από τονΉλιο, ο οποίος αποτελεί την αρχη για τη γέννηση και το βίο αυτών των ζώων, και τα καθοδηγούν κατόπιν σύμφωνα με τις δικές τους δυνα­ τότητες, που σ” αυτές αποτελούν μια ενότητα, στα καθο­

οιἶν ιἶπὸ τοιούτων τα ἄηριρι νω̃ν οὶγόμενα αειοτερωικ τα τί ἄλλα οὐ περιεργως ποιεῖ /ού/τε γαρ αν ὔπὸ ιΰώὶς έπί τι περιεργον ὅιανοιας αχαειύη· οὐ γαρ έστιν

αιἶτοἴς° ούύτί αν απο τω̃ν έξἶωάεν αγόντων αειοτερων τούτων νω̃ν· οὐδὲ γαρ ἄει̃αιςχ καὶ δὴ καὶ τὴν τοιαύ­ τημ πρα̃ῇν πολὺ ὀρθότερσν κατά γε του̃ το τω̃ν ανθρώπων πράττει. Ἀναρωποι μὲν γαρ ὔπὸ του̃ καὶ ααα ὅίαααίίχ τε χαὶ δόξα λω̃ωἶαααε αμαρτοτῆ με/ντοι αὐτῇ συχνά ἔν τε ἄλλοις καὶ δὴ καὶ ἔν τῇ τοιαύτῃ πράξεγ άμαρτάνωσηλ ού παρα φύσιν μεν περιεργό­ Τεραν δὲ ιαόμαμ αὐτῇ λίρώταεμαὶι ἄλλύ ἦδη καὶ παρα ςνύσιικ ὅ καὶ κομιὅη̃ ἦὅη αίσχιον ἕκειύνου γι/γνεται.

Τω̃ν δὲ θηράυν οὔδἐν τὸ τοιοῦτον αμαρτανει. Τα γαρ τοι ἔτεροις μιγνύμενα είδεσιν αὐτω̃κ περνκε/ναι πρός τι τοιοῦτον νομιστερν, ὥστ'ὅὶν καὶ έτεῖοως τῶν Οη̨̃ τω̃ρ αη̨̃τω̃ρ μὲν τοῖς είδεσιικ ὁμοει­

καὶ ταυ̃τα Π2

δω̃ν δὲ

|

καὶ ἔγγὺς αλλήλων μιύγνοσααι. Ζἰἶοάν ασαε­

αοὀ

δηγούμενα όμως ζώα επενεργούν από τη φύση τους ξεχω­ ριστά. Επειδη λοιπόν τα θηρία καθοδηγούνται από τέτοιες ααῳωἐ θε­ἴχέἐ ναῆτέἐ Ουσίεἐι Ούτε Οι αλλεἐ Τουἐ πραξαἐ δεν είναι αλλόκοτες (δεν θα μπορούσαν βέβαια να οδηγη­ θούν από δικη τους διάνοια σε

μια αλλόκοτη πράξη δεν έ­ χουν δικη τους διάνοια· ούτε από την εξωτερική επίδραση των θεϊκών αυτών νοητών ουσιών· δεν είναι θεμιτό), αλλά και τη γενετησια πράξη την εκτελούν, ως προς αυτό του­ λάχιστον το σημείο, πιο σωστά από τους ανθρώπους. Για­

τί οι άνθρωποι,

επειδη χρησιμοποιούν τη δικη τους διάνοια

και χρἴσηι που μπῳεί όμωἔ να είναι εσφαλμένα συχνά €­ κτελούν λανθασμένα εκτός από άλλες και αυτη βέβαια

Μεακθί βέβαια δεν την Θχτελθύν παρα Φύση αλλά μόνο κάπως πιο παράξενα, μερικοί όμως την ε­ κτελούν και παρά φύση, πράγμα που είναι εντελώς πιο αισχρό από το προηγούμενο. Κανένα από τα ζώα δεν κάνει τέτοιο αμάρτημα. Γιατί πρέπει να παραδεχτούμε ότι τα ζώα που συνουσιάζονται με διαφορετικά είδη έχουν από τη φύση τους ροπη προς κάτι τέτοιο, ώστε να συνου­ σιάζονται με άλλα ζώα που μπορεί να μην ανήκουν στο ί­ Την πράξη­

3­Ο?

ινοιυοιν τοτε/ι ου

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ ς ' 6)ρωποις “ ” θΓ ἕπιθυτα ια 77ίν› ἄλλως αυτι? τις αν νεστερα _ 6 ι αν περὶ του̃ τοιούτου νομοθετειν έδει. Νυν δ' οι θεοι ~ .. | 3 κ ι ειδότες που, ὅιἀ το οἕμαρτητη ηη δοξη τους ανθρω­ ·σθαι πε ι| τε συ να αλ α του εοντο ς ου

διο είδος › ανίκουν ό μ ως στο ίδιο `ί ένος και είναι συ 'Π ΎΎ ενι­ ν : ι ν ι κα μεταξυ τους. Αν λοιπον η ερωτικη επιθυμια ηταν ασθε­ ν

: ι κ νεστερη στους ανθρωπους, θα επρεπε να θεσπιστουν διαιρο­ κ

')λ” ”δ| ἶζχρθίθ· θωετ το

ιι

τι λιιιάιθ

ρετικο ίνόμο ι πανω | σ” αυ τότοθίεμα. γνωρι ου , ασιρα ως, οτι ο ρωπο

εκπεσουμενους και δη και τω αφρο ισια ειν αυ οό μόνον περιεργότερον χρησομένους ἄλλα και ουνανπον αυ εωου και πααπαν αυτου αα̨ε Τ Ι ; ζ ; 2 Ο 3 ι μένω;¦ τους μεν ουδ' ευαχες ολως αυτο νομισαν­

·ς

τις

°·°έυ­

1

' ° ευαχες 7 ” ί κάλλιον δὲ ότα ω το ἄπέ­ μεν, τας τους χεσραγ. τοὺς δὲ χαὶ τάς παιδοτροριοις τε καὶ χυναι­

κοτροριρις

ύπὁ

δυσκολιἶκς

τρόπου Ι

ν

οκνησοντας

_

ὅέον τὸ μὲν περὶ του̃ τω̃ν παιδων ,θιου αὐτοῖς θεοῖς έπιτρε/πειν, αὕτοὺς δὲ του̃ ἔαυτοίς καθηκοντος έρχου Ι

Ι

~

~

και λειτουργιας της ές τε γένος το κοινον και το Ἱ

Ἱ

πα̃ν τόδε μη οἔςυιστασθαι· και ταυτί ούν οί θεοι ~ / ειΰότες ἀνθρώποις δια τὸ οἕμαρτητὸν της δοξης συμβησόμενυς οιδι και νυ̃ν συμβαίνει ἕνιοις; ἕνα μή συχνών του̃ ἄςρροὅισιοίζειν οίπεχομε/νων, η ἔκ Διός Ώ

της θνητω̃ν και ἄθανάτων ἔν τῷ ἀνθρώπου είδει κοινωνιας πρόνοια διακωλυίηται, ιοχυροτάτην υ̃πἐρ

ει

Ζ

θα τα ασκ ίσουν απλώ κάπως πιο αλλόκοτα αλλά και ό­ τι αντίθετα μερικοί θα απέχουν εντελώς από αυτά· άλλοι ν ι | ι γιατικ θα τα θεωρησουν εντελως ανοσια και αλλοι γιατι, ε­ ν ν | ν νω δεν θα τα θεωρησουν ανοσια, θα προτιμησουν ομως πε­ ¬

#

ρισσότερο την αποχη. Γνωρίζουν ακόμα οι θεοί ότι μερικοί

τις δυσκολίες από τη διατροφή των παιδιών και των γυναικών, και ότι μερικοί θα ολιγωρἠσουν, υπολογίζοντας

δεν θα μπορούν να αντέξουν τις πρόωρες απώλειες των Ϊ | | | | | παιδιων σε τετοιο βαθμο, ωστε θα προτιμουν περισσοτερο ι να μην κάνουν καθολου παιδιά παρά να τα κάνουν και να | / | | | τα χανουν. Θα επρεπε, βεβαια, να αναθετουν στους θεούς

τα σχετικά με το βίο των παιδιών και οι ίδιοι να μην α­ πέχουν από τις υποχρεώσεις που τους αναλογούν και από την υπηρεσία τους προς το ανθρώπινο γένος και το σύ­ μπαν ολόκληρο. Επειδη λοιπόν οι θεοί γνωρίζουν ότι αυτόι θα συμβούν στους ανθρώπους λόγω της επιρρέπειάς τους στις σφαλερές κρίσεις, όπως ακριβώς συμβαίνει και τώρα σε μερικούς,

αο8

Ρ

#

κ

ὅυσχερανου̃ντας δε και τας των παιδων μαλιστα άποβολας ἔνιους οὕτως, ὡς μα̃λλον ἄν αιρησεσθαι ποιουμείνους άποβάλλεικ μηδὲ ποιεἴσθαι παίὅας Π

ει

ια·

, ογω της αυ ημε­ | | | νης πιθανοτητας να εχουν εσιραλμενη κρίση, θα παρουν αν ασμωπς αποφασας · σε πο αν α και ιαφορα οιεματα | 2 | Ζ γνωριζουν επισης αναφορικακ με τα αφροδισια οτι μερικοι

τοι

Ἱ

Τίωρα ομως | οιθεί οι

για να μην παρακωλύεται 209

­ εξαιτίας της α­

ινοινοιν ΣΠΤΡΑ ου

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

τα αΨΡοδίσια ­ 'Π π Ρ όνοια του Δία για τη συνένωση θνητών και αθανόιτων στοιχείων

οὐκ ' επι ξ 6?υμιαν ” 7 ίἄεσα ν ἄνὐ'ρ ώποις ενε τὴν ἄν ἑα̨η̨̃γως χρατὴα̃ὴσομένὴα ει, μὴ οιοπερ ἄν

δλὴ ταυτὴν |

πο Χηές πολλών ανθ Ρ ώπων από

5

' ί αυ7 ὴ” χε ταυτὴν ί τὴν ὴ ἔπιἄυγιι ιαν ἔπέ ουσα ισχυροτατὴ _ κ κ παρισταιτο δόξα. Τὴν δὲ του οἔφροδισιων παμπαν ί πολλοίς ιδχυγοοτ­ Ιαιι ἄςοεκτεον ειἶκαι δόξαικ οὐκ ὐἔν ποίνυ ; Ι Ι ι άτὴν γἦδεσαν προσπεσουμένὴιι αλλα τους πολλους τω̃ν ἕς ταὐτὴν ἄν ἔμπεσουγιιένων τὴν δόξαιι ἄσἄε­ νεστείοως ἄν ἔς αὐτὴν ἔμπεσουμένους εχίνωσκον, ως ρ κ 7 ­ ὐπὸ ἔπιἄυμιας ιἔτχυροτάτὴς ενοχλουσὴς ου χαλεπως | ἄν άσἄενω̃ς ἄντιβαιίνουσαν δόξαν κρατὴὔὴσομενὴν. ι 2 Τοίς δἐ ἄεοίς μα̃λλον του μὴ οἔςηοοδισιἔυν τους αν­ 5

στο ανθ ὡπινο είδο

­

γ

9

κ

π

κ

|

ση

Κ

κ

κ

που διεγειρει

τις αι­

Ά

ια ασθενικί αντί οπ νώ . Οι θεοί πε ισσότε ο από | το να ζαπέ ουν) εντελώ από τα α οδίσια οι ανθ ωποι ι με το δικο τους

οξὀβὴτῳ μυσαριρι, πυρὶ καἄαιίοειν,

|

|

ε

κ

=

|

Θ

|

|

|λ

αια π επει ο αν ωπο να ειναι πανω απ ο α κοινωνικός πολίτης και όχι να ζει σαν ένα μοναχικό α­ γρίμιΰο. Γι” αυτό και εμείς τιμωροόμε με θάνατο τους πε­ Ϊ | Ϊ | | Ι ρισσοτερους απ” οσους βαρυνονται με τετοιες μιαρες πρα­ | | Ϊ | | ξεις, απαλλασσοντας τους ιδιους απο μια αθλια ζωη και τις πόλεις από την καταισχύνηη̨ἶ Αυτοί λοιπόν που ασελ­ γούν παρά φύση, όσοι δηλαδη κρίνονται ένοχοι για δια­ | πραξη μιαρων πραξεων οπως η αρσενοκοιτια, η κτηνοβα­ σία οποιαδηποτε άλλη παρόμοια ασελγης πράξη, φανε­ ρη ή μυστική, από αυτές που έχουν εφεύρει οι πιο άθλιοι άνθρωποι, πρέπει να εξαγνίζονται με φωτιά, να καίγονται αν

7

110

ι ι γιατι μια ισχυροτατη επιθυμια

Ϊ

σθησεις δεν θα ηταν δύσκολο να επικρατησει απεναντι σε

‹

Η

τόν τε δρω̃ντα δμου̃ και πάσχοντα ζω̃ντε καιοντας° .. : ~ κὐιν ΰὴριον ὥχευκώς τις οἕλῳ, και τουτο αυτῳ συ­ χκαῶντας εὅσαὐτως. Μοιχοὐς χε μὴν αὐτοὺς μὲν

|

ξ

Ώ

Ί

και

|

| ρεαζονταν απ" αυτη θα δεχονταν μια μικρη μονο επιδρα­

τω̃ν ἔν τοῖς τοιοὐτοις μιαινογιιένων ευθυνομεν αυ­ ) | ; | Ϊ Ά τους τε α ιοτὴτος απα αττοντε Θ και τα πο εις αἰη̨̃χους. Τοὺς μὲν οὐν παρά φύσιν μιαινομένους ἔκ ἔ αρρε­ εἴ ποτέ τινες ταύτῃ μιαινόμενοι οιλιοκοιντο, Ι 7| | ρομιξήχ δὴ ἢ θὴριομιξιρι, ἦ τινι και αλλῃ τοιαυτγὴ | / τω̃ν τω̃ν ανθρώπων τοις μοχδὴροτατοις εξευρὴμε­ νων γὁὴτῇ τε

ανθ ώπου

κ ι ι | φροδισια δεν θα ειχε μεγαλη ανταποκριση σε πολλους αν­ ι κ ι κ θρωπους, αλλα και οτι οι περισσοτεροι απ” οσους θα επη­

7

7

|

κ

”

Ε

|

ευκολία να συγκρατηθεί, αν δεν υπηρχε σε αυ­ ι ν κ κ ι τους εξισου ισχυρη η γνωμη για να την συγκρατει. Γνωρι­ ζαν ότι έτσι η άποψη της παντελούς αποχής από τα α­

Ϊ

είχε και πολιτὴν προς ° α7' οις τον αν 7” ρωπον. και οὐ ια ονωτ ίν τινα τοις .­ Ϊ ' ια' ταυ“ ' ὴμε Ζς ὔανάτω του πολλους ει.τ ειναι αὐτω̃ ιἦοώπους ποἔμπαν τῶ ι ι

ε

ρούσε με

Φ'

Ζ

ύτευσαν στου

πολύ ισχυρη την ερωτικη επιθυμια, σε βαθμο που δεν θα μπο­ 7

κ

κ

κ

κ

ΖΠ

3

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

|νΟΜΩΝΣἸ”ΓΓΡΑΦ|·ἰ

ὥσαύτωζ καιἔιν; και 7ῆ0οα7ω7"0ὺἔ πιθὸζ αιἶτοἴζΪ ἄίν ~ ν ν ε ­ > ­ τε ανδρες αν τε γυναικες αιθτινεσουν ωσι. Γυναικας δὲ δὴ τάς Ϊε μαχευτράχζ τη­ των ­ πω̨νωμ ­ πρη̨εστφ

ζωνπανοι και ο οραοππο μαζι με το οομα· Κι, οπαν πα” | | | | πο ιοο κατα ο ι παπεπαι Ύ ι α κτηνο ραο ι αα πριποιι επ ισπο να κ ι κ χ3Ζ ν ν κα ι γετ αι μαζι του και το ζωο . Πρεπει παρομο ι ως να ο ­

κυιοι περικεῷαντας παραδιδοναιἔ τὸν λοιπὸν πορνευ­ ι τ ­ οιςΪ κα­ σούσας βιον, ἴνα ανα” ών ἔαυτας μονολεχεις

οηγοονιαι οπο ιρωιια παπα πρώτον οι ιιοιχοι οι ιοιοι παι | Ι | | | | | κατα δευτε ρον οι πρ ο αγω Υοι ειτε ειναι ανδρ ε ο ειτε υναι­ Ύ

οωιιινιόιιινιι ειν ενιλαταν ειτε ιολειε εαν τε

19.6

ε ­ τας καιοωμολογηαένας σώ­ ἔπ' αὐταις; μονολεχεις ζωσι, τῇ τω̃ν πρὸέ ταύτην αν μαλακῶζ ἔλη̨̃ὅντων τὴν έπιὔομιοιν οὔκ ἔναγεί τινι αερα/πειρι. Καιἐιν δί εδσαύτως κοἴν τις γυναίκα ἠντινου̃ ν βιάσηται, πλὴν πόρμηῷ χἄμ έταίρου̃σαἄ μηὁ×ε×πω πεπῳμευχυἴσθ έλεἴχα̃η̨̃ Καὶ πόρμη̃μ δὲ βἔασάμεμόμ χαἰἑω ἦν

γε αιβιογὅροιοιέ τἦἔ Τυναιἔὶν ειἔοιουιοις Οὔ καραρεόου­ ~ βὀάση̨̃ταβ­ Τθύτους μὲν ούν πάμταῷ ἀιτε χα!Ι

ἔμαῃστάτουῷ έν ὥῶίς πάν ἄπἄἴω/τας πυ̃/γυανὅρβς __

7

=

σοριζόμενος αλῷ, ζῶν και οιἶτος κεκαὔσεται.

ααα­ Οι αακαλίαε κααίαα να ααεααδαααι σαν | | | | πρ οιστα ιι εν η των κοινιο ν Ύ υναικ ωνα για ν α τι ο κου ρ ε­ ψορνἶπ και να περάσοον την υπόλοιπη πονο στην “πορ­ επ

νιια· Εποιηωο αντιοπαοριομα τοο Ύραίονοποο οτι οον φολα” ξαν παοαρο το οοζολιπο ιοοο προοαπια οα οιαππροονι οοον εξαρταται απογαυτες, τη συζυγικη πιστη των|αλλων γυ­ ναικων, προσφεροντας μια θεμιτη θεραπεια σεη̨οσουςγεχουν μἶγαπο παοοο προο πιο ιρωπιπεο απολαοοειἶ Πρεπει ἶ·“ πισης να καταδικαζεται σε θανατο στην πορα οποιος βια­ | | | σει μια οποιαδηποτε γυναικα, εκτος αν προκειται για πορ­ Ρ

|

_,

οις καιἐιν οὔ τοἴἔ κοινοἴζ. Τριττἀ λἀν Οὕν και είναι ε ~ × × δη× τισι ν εκασταχου ται πολυανδιος οροις ευδηλρις ἀλλήλων διακρινόμενα ἔν μὲν ιερευ̃σιιι έτερον δὲ τῷ ~ οὐ και ἔναγέσι τούτοις ἄλλο δὲ τὸ τοῖς αλλω ὅήιιω, ι ι| σοριστω̃ιλ ἦν τις παρα τας ἠμετερας ταυτας δόξας <×

π

α

Και

ἦν

?

| |

|

?

|

νηι απομα χι) αν οιαπιοπωοοι οτι ειναι ελεοοεριων ηοων> | | | | | | χωρις ομως να εχει δηλωθει ποτε ως πορνη. Την ιδια π

ποινη να εχει και οποιος βιασε πορνη, αν βεβαια την βια­ |

σε

ροιας

136

.

Όλ

|

χα"ι τη

|

|

|

οιαρχεια της Ύυναιχειαἔ εμμηνοιπ Ι ν ινον ο λοιπον οι παραπανω, επειδη βαρυ ται με

απαοαριπ

πα πιο ανιερα παραππροριαἶαα πρέπει να οοαρἴοονπαι παι να καιγονται σε καποια ιδιαιτερα νεκροταφεια και οχι στα δημόσια. Γιατί σε κάθε περιοχη πρέπει να υπαρχουν τριών

ειδών νεκροταφεία, τα οποία να διακρίνονται μεταξύ τους με ευδιάκριτα όρια: ένα για τους ιερείς, ένα για τον υπό­

λοιπο λαό και ένα για όλους αυτούς τους εγκληματίες. Σ”

ατα

113

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖΤΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ )/ ὔ 7! _ σλ ~ ¦Ί / ογοιτρι τις 77 μητρι οι ῳ μιχ εις 77 τινι των ανω τε καὶ κάτω τούτων. 'Ην δὲ τω̃ν τινι ἄλλων η̨ιἔιειωκ άποὀγὀήτων μέντοι καὶ αὐτωικ προσμιχἄεις τις Θ

Ί

Ἱ

_­

ἄτιμιρι τε ζημιου̃σάαι, ἕἔνσπερ ὅὶν ιἔιανω̃ς .ε ν ε ~ ­ καθαριἢη, καὶ προς τῃ οἔτιμιρι καὶ ιερων συμπάντων είργεσθαι. Ἐν τούτῳ τω̃ν ἕναγω̃ν τῷ πολυανὅρῷυ ποτε ἄν τω̃ν τιμιχ ένα­ χοιὶ ἄνἢοοςρὀνον κοιιἐιν, οἕλῷ,

γεστέοων φόνων ὕπὸ τω̃ν ἄρχόντων τετολμηκέναι ­ Ἰἰν δὲ παριθένῳ τις ἦ καικ τινι κεκινημένῃ, ι ανδρι μὲν ου καἄωμονἶογημἔνῃ, υπο δὲ κυριῳ τῳ

κριόἰη. 5

7

Ο

.ε

τεὶνς τρεφομε/κῇ, ἔκούσῃ μιχθεις ούτως άλω, ὥστί ὅὶν καὶ θάνατον αὐτῷ είναι τὴν ζημιι̃κικ έν τῷ ι 'τ ~ κοινῳ πολυανὅριῷ καιόμενον θάπτεσὔαι, οὐ δη και τοὺς ἠττον ἔναγείς το/ῖμω̃ντας τω̃ν φόνων. Ζἶιαί­ ονς δὲ δὴ καὶ μοιχοὺς οὐ μόνον διαπεπραγμένοος κ .. ι ζημιουιι ἄλλα κάν τις ίβιαζόμενος μεν οὐ τυχὼν δε; οὶνῖισκηται, ἦ πειρω̃ν μεν οὐ διαιτεπραγμένος ..ι κ ._ ­ ι Ϊ ι ~ κ δε, και τουτον ουδέν ηττον τῃ αοτῃ ζημια ζημιου ν. ι ιι ~ Ϊἶη γάρ γνώμῃ καὶ οντος βιαιος η μοιχὸς ουδέν ήττον του̃ διαπεπραγμένοο. ἔέξτου̃μεν δ' ἠμεϊς ἦν κ _. γυναικός τις ἔτερῳ ὁτῳουν καθωμολογιη̨μενης ?

Η

ε

118

9

7

σ

| | λ | α0τΟ τΟ ΤΕ Ξιιταιθ νΕ.κρ0ταφΞι0

Οι

|

|

πρεπει να καει ζωντα­

νός και όποιος από τους σοφιστές συλληφθεί να διδάσκει |

θεωριες αντίθετες από τις δικές μας απόψειςψ. Με τον

ί­

διο τρόπο να τιμωρηθεί όποιος καταδικαστεί για συνεόρε­ | ι ση με 'την κορη θ τη μητέρα του ἡ με χαποιον άλλο από

την αμέσως επόμενη γενιά ανιόντων και κατιόντων συγ­ γενών. |Ο7τΟιΟς όμως βρεθεί να έχει σϋνευρεθεί με κάπθιθν από τους υπόλοιπους συγγενείς, για τους οποίους επίσης Ι

υπαρχει κωλυμα, να τιμωρηθεί με την ποινή της ατίμω­ 7

·

| σης, ωσοτου εξαγνιστεί αρκετά138. Επιπλέον, παραλληλα #

|

με την ατιμωση, να αποκλείεται από όλες τις ιερές τελε­ τές. Στο ίδιο νεκροταφείο των εγκληματιών να καίγεται ι

και οποιος δολοφόνος καταδικαστεί από τους άρχοντες για τη διάπροιξη ενός ιδιαίτερα αποτρόπαιου φόνου. Ό­ ποιος συλληφθεί να έχει συνευρεθεί με παρθένα, και με | νεαρη κοπελα που δεν είναι πλέον παρθένα αλλα δεν έχει συζευχθεί με άνδρα και βρίσκεται ακόμα κάτω από κηδε­ | ι ι μονια, να τιμωρειται με θανατο, ακόμα κι” οταν η πράξη , ι γινεται με τη συγκατάθεση της κοπέλας139, να καιγεται ό­ μως και να θάπτεται στο δημόσιο νεκροταφείο, όπου πρέ­ Ι πει να θαπτονται και αυτοί που διαπράττουν τους λιγότε­ ρο αποτρόπαιους φόνους. Επιβάλλεται επίσης να τιμωρού­ | | | | νται οι βιαστες και οι μοιχοι οχι μονο αν έχουν διαπράξει | το αδικημα° να τιμωρείται με την ίδια ακριβώς τιμωρία ι ι και οποιος συλλαμβανεται για απλη απόπειρα βιασμού | | / | η μοιχειας, χωρις η πραξη του να είναι επιτυχημένηωο #

#

#

7

ατιι

θ

9.15

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Π./ΙΗΘΩΝΟΣ ..

.ε

κηριάτων ἄμφισβητουμένων, ταις πλειοσιν αν των | ξοωτι ἔαυτου ἀλισκομενου αιδὔάνεται, παρ) έξη­ #1

γητήν τε εὕὔὐς ιοντα και τὸ πάθος ἔξαχορεύοντος ,

καὔαρμόν τε αὔτου του παὔους αιτεικ και του μη .. ­ ι × ές μεἰζ­Ον ἔμπεσεωΰα! χαχὸυ ασφάλεβακ χρατ77_

­

ε

ι

­

ι

.

| ααι ί ' ' | ” ” ααι. Η πονι̃ υεσ φευγοντα αλισκεσ τον αδιιίιηφων , , , , , δε μή αὅικει ν, ου μονον απ ελαττονων των κατα­

Ἐτι

|

|

|

πρόθεση |

και αυτός είναι ένοχος |

|

|

βιασμού η μοιχειας στον ιδιο βαθμο με αυτον που οντως Ϊ

|

|

Ϊ

|

|

εχει διαπραξει το αδικημα. Γι' αυτο πιστεύουμε οτι, αν ι κ­ ι τ | κανεις οιισθανθει τον εαυτο του να κυριευεται απο τον ε | | | | ρωτα γ υ ν α ικας που ειναι νομιμα συζευγμενη με αλλον | | | | | ανδ α ειναι απα αιτ το να παει α εσω στον α οδιο ρ ρ η μ ς ρμ σύμβουλο, να εξομολογηθεί το πάθος του και να ζητήσει | | / | | | καθαρση απο το παθος το ιδιο, καθως και τροπους απο­ , , , , , φυγης του κινδυνου να πεσει σε μεγαλυτερο κακο, αν επι­ κ

α

σαντος ἄν του πἀὔους της ψυχης και επι ιερα βα­ ᾶἴομτα καὶ α̃αμάτω ἦδη̃ ζημωυ̃μ Τῶν δι

„

α καν ποτε πω ισαι χενω ται. μέντοι κἄκείνο τῷ περι δικων λόγω προσκειἴ

και ομενωκ α

Γιατί, αναφορικά με την

°

,

,

,

,

,

,

κρατησει το παθος πανω στην ψυχη του. Επισης πρεπει να

πάει στους ναούς

κκρα̃ιὅ κθ οδν δ .. ~ α ικηιια οκου ντα τουτοκ ως ουκετ αν υσορ ω­ ~ ) τον οὔὅἐ τὴν φύσινκακόιι ὅυστυχιρι δὲ δὴ των αλ­ /Ιων χεχρημεςνομ ΤΜ χαε παγδεάχς ἕρη̨̃εῷχ μὴ δὴ

ι ι ι τι και να τιμωρειται τοτε με θανατο Ι. Στην περίπτωση όμως που υπάρχει αμφιβολία για τη διάπραξη των αδι­ κημάτων, ο κατηγορούμενος να καταδικάζεται μόνο με την πλειοψηφία των ψήφων. Αντίθετα να αθωώνεται για : τη διαπραξη του αδικήματος όχι μόνο αν οι καταδικαστι­ ι λα λλκ θα : κες φηφοι αποτε ουν μειοψηφια, α α κι οταν υπαρχει α­ | | | | | | πολυτη ισοφηφια . Τελος, καλο ειναι στο κεφαλαιο για τις δίκες να προστεθεί κι” αυτό το άρθρο: όποιος δικάζεται

ὔανάτω ἔτι, αλλά ὅεσμοίς τισιν εὕάύνειν χρονιοις. 71/Μἀ περὶ μὲν τω̃μ τοωύΐων ἀα̨ης· Εἰ 7/ἄρ Π ἡμῖν

από Ϊ0 διχαατ”ίΙαΟ Υια αδίκημα τέτοιο που "αἶΡέΡα ωἦ ποινη τη θανατική καταδίκη, έχει όμως να επιδειξει κατα

5

Ρ

ι

5

κ

κ

Ι

#

­·

ωἔ εαν αδίχααατος πα τωουτω παρα τῳ κ ι Ι 2 συμεὅιαἔ) χααόιαεααἔι Οία) αν θανατο" την ζημία" αἄωι

ἔπι%εἴσι9αυ λΐαόά

ἄτΐα έαυτῷ ι

ἐόαἴα πραπεπραἴαε­ Ψ

|

να ἐπιδεα̃ἶΰε ιαεἴέαει θ πόήαεί υπειοβαόόείμ τὸ Ρ

·

κ

κ

τον προηγούμενο χρόνο της ζωής του αρκετές ενάρετες

ε

πράξεις, οι οποίες αναμφίβολα είναι ως προς τη σημασία

ή τον αριθμό κατά πολύ ανώτερες από το αδίκημα, δεν πρέπει να καταδικάζεται σε θάνατο, αλλά να τιμωρείται

με πολύχρονη φυλάκιση· οι δικαστές θα έχουν εκτιμήσει ό­

:ι16

217

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

130

Ϊ

κ

εκ

..

καὶ παρα/ἶεὔῖειπτας οἔλλ“ ουν τα χε εν ολη ηδη τη ~ βιβ/ῖω ειρημε|να ικανοί ἄεων ὅὶν συλλαμβανόντωικ „ ~ τοιαύτην τοις ημετεροις οἴρχουσιν εμποιησαι ἕἔιι δ

7

Βκ

Ἡ

σ

ρι ων υιεινιιαιπεἢ _

ν

°°·ο

°°

αυτους ς ουχ ημιν ιασεσαςυητας

Ϊ καλως τε καὶ ευ διαγινώσκειν. ­

Ἀ6

°

Πεμ

"Ν "Ν Θεων θνη̨ὶωῃων· Ι

ημιν τα περὶ των των ὔεων οἔγι­ | | στειων_ ά καὶ αυτα έτι ἔπεξεργαστεία ἔστι ν. Οὔ χοὶρ ὅὶν σμικρόν τι διαρεροι, δρἄω̃ς μη ἄχιστεόειν τοῖς θεοῖς ειί αὶμἐν συνωδοὶ ταῖς περὶ ἄεω̃ν δόξαις οὶχιστειαι κὅὶν ἔκειίνας κρατύνοιεν_ αιδ δὲ μη κἄ­ ~ ι .. κ κ ι κεινας και υποσειοιεν. Ως δε εκ των περι άεων _ _ ,_ ,_ δοξων απαντα ηρτηται τα χε ημετερα ωστε που _ ,_ _ 7 ,_ και ευ η κακως πραττεσὔαι, ουτοι δη αρφιλοχον νου̃ δσονου̃νμετερῃουσιν οίνἄρώποις ὥστε καὶ ταυ̃άί _ _ ημιν επεξερχαστεα ετι. Και πρωτου χε αυτων περι _ _ των των άεων ρητεα τε ονοματωικ και επιδεικτεα _ _ , ως ου ρεμπτως ημεις τοις πατριοις ὔεων ονομασιν _ _ _ επι των δια ςυιλοσοριας αναχνωριζομενων κεχρη­ _ _ μεδα δεων. Ουτε χαρ που /ἶοχοις αει εχρην αντ _ _ _ ονορατων σημαινειν τους ὔεους· ου χαρ και τοις

/Ιοιπα Ἡ

δὲ δη

Ι

Ι

θ

ρ

7

5

__

_

__

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

__

_

_

_

_

_

_

_

_

_

218

_

_

_

_

_

_

_

δεν είναι αδυνατο να διορθωθεί και ότι δεν είναι από τη Ι ι ι ε φυση του κακος, αλλά οτι υπεπεσε σε καποιο παράπτωμα

τι

κ

ν

_

εξαιτίας καποιων ατυχων περιστάσεων και από έλλειψη ι αρκετα. ν, ω­ α γι αυτοι το Θεεμα ειπαμε παι ειας . στόσο, έχουμε παραλείψει κάτι, όσα έχουν λεχθεί σε ολό­ κληρο το βιβλίο είναι αρκετά, με τη βοηθεια των θεών, να προκαλέσουν τέτοια προδιάθεση στους άρχοντές μας, ώστε | Ι | | να μπορουν και μονοι τους να διακρινουν το σωστο και το

ειιιεωλιι

/

ἔ2·

Ϊ

}

καλο χω

ιΑ

|

|

|

θεματα δεν εχουμε δλασαφηνισελ αρκετα·

"Κια Οσα

Πα φα η̨νη̨μαφα ἴωγ Θεων· ν

ε

ν

ν

Απομενει ακομα να εξετάσουμε το θεμα που αφορα στη λατρεία των θεών. Γιατί βέβαια δεν είναι καθόλου χωρίς σημασία το γεγονός αν οι τελετές προς τους θεούς έχουν ν

|

|

/

Ϊ

|

|

|

Οι ὶεροτελεστὶες |που βρι­ η οχι τροπο. | ρυθμὶστεὶ με σκονται σε απολυτη συμφωνια με τις θρησκευτικές πεποι­ , , ν ι , , θησεις πρεπει να ενισχυονται, ενω πρεπει να καταργουνται Ορθο |

.

ι

ι

ι

ι

ι

αυτες που δεν ειναι συμφωνες. Κανενας λογικα σκεπτομε­ ι Ι ι νος ανθρωπος δεν αμφισβητει το γεγονος οτι ο ανθρωπι­ Ι ι ε ι νος βιος και οι ανθρώπινες πράξεις, το κατα ποσο αυτες ν

ν

ν

ν

ν

ι

πραττονται καλως η κακως, εξαρταται απο τις αντιλη­ ν ι Μ ῷεις για τους θεους . Επομενως πρεπει να εξετάσουμε σε | | | | | / βαθος και αυτα τα θεματα. Αρχικά λοιπον πρεπει να μι­ λησουμε για τα ονόματα των θεών και να αποδείξουμε πως σωστά χρησιμοποιούμε τα πατροπαράδοτα ονόματα ν

ε

ν

ν

ν

ν

ν

219

ὶνοὶντοὶν ΣΗΤΡΑ Φο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

|

~

~ ποκὶνὶοις μαὅὶον το τοιουτο° οότ

όνόματα ἄεμένορῷ

#

ι

αυτους καινα 9

1

π

/ἔάρβαίοα έπα7×α70με/νρη̨ῷ

ἔνον πατμιοις χρήσασόαὶ. ἔἰνἶνἶἀ ςοαιῆ ἄν τις ώς

­ ι ­ τα ονοματα › × × υπο των τους καταχεχρανταὶ ταοτα <

¬

μόἄους τω̃ν ἔκ φιλοσοφιας περὶ ι

7

κ

­

›

..

..

°

ι

3

ὔεω̃ν λόχων ι

κ

και ουκετι δη

.ε

απῳδους πλασαμενων ποιητων ν

¬

2

π

ι

·

ν

κ

σ

λ ι ο­ ια οσου θεου ανα νω ι ονται απο τ σοφία. Γιατί βέβαια δεν θα ήταν λογικό να χαρακτηρί­ | | | | | ζ ουμε παντοτε τους θεους με περιφρασεις αντι για ονομα­ τα. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν εύκολο ούτε και για τον πολύ ν

των θεων

κ

κ

κ

κ

θ

κόσμο. Ούτε πάλι θα ήταν λογικό να επινοήσουμε εμείς οι

ίδιοι καινούργια ονόματα ή να δανειστούμε βαρβαρικά, τη στιγμή που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα πατροπα­ ράδοτα. Αλλά θα μπορούσε να πει κανείς πως αυτά τα ο­

Α/Μα ιωὶ Ου τωαυτίὶ 77 ­ κ κ κι ι ­ κ Ϊ των Ομοταατωυ φυσίἔ ΖΖ Οια 872 ὶὶμ χα! απαμ Οπωμ ­ ονομα χρανιἦη, καὶ κεχραμμένον αὐτὸ μένεὶν ές

σαν μύθους που δεν συνάδουν με τις διακηρύξεις της φιλο­

ἄνἶλί οὶα αλλον› 7?,ὶν τα εν ἕπὶ αόκὶ 77 τε/ τι καὶ ­ χρήσηταὶ. κεχράν­ ­ δόξης όνόματὶ ότῳουν ἔναχους

σοφιαἑ Ύλα τουἐ θεουἐι και πωἑ δεν θα επρεπε Μα να χρη­ σιμοποιούνται · Η φύσηι όμωςι των ονομάτων δεν είναι τέ­

Ζ εχιωίμ

αυτως

χεχιω7σἄΟ“°

|

9

Εκ

Εκ

Ο

Εκ

|

¬

οἔει›

­

ι

,

νι

ε

­

και τουνομα· ην δ ετερος τω αυτῳ ἔφ' όχιους τε καὶ εὐαχους χρήσηταὶ δόξης ' οἴχραντον τούτῳ ἦδη καὶ τοόνομα γίχνεσἄαὶ. Οότω άαὶ δὴ αότω

αν

εν

ν

ά

ι

μεν

ι

Εκ

7”αΡ

#77 ὅενο ζ

αὶίραμτω

κεΧΡ άνόαὶ

7

9κ

Ρ

ι

ωἔ ταὶβεπη̨τε υπο Ἀ Ρ. ὶαὅιἔο Τι ἔ ευ 200­ι Ἐπειὶ αμ

Ομολωθ

οίωυ̃

κ

Ρ

ί

.

καὶ αὐτὸ το Θεοῦ όνομα ςυαὶο τις όὶν κεχράνάαὶ. ὅΐε χα) ἀνθρώπων 7ε έμῶίς πο/Μω̃μ ἄ7ω̃μ μεο­τοῖς ἔπιπε...

ΖΖΟ

νό

ατα

έ ουν σπιλωθεί από του

|

ποι τέ

7

οι οποίοι έπλα­

|

|

τοια. ώστε όταν ένα οποιοδήποτε όνομα σπιλωθεί, να μέ­ | | | / | | νει παντοτε σπιλωμενο. Νομιζω οτι περισσοτερο ισχυει το εξής: όταν χρησιμοποιήσει κανείς ένα όνομα για μια κακή |

|

|

|

|

|

και βδελυρη δοξασια, σπιλωνεται απο τη δικη του κακια και το όνο μ α. Όταν ό μω κάποιο άλλο χρ σιμ· οποιίσει ί ί ί απ τοτε για μια υγιη' και αγνη” Βοξασια. το ι'Σ ιο ονομα αυτόν γίνεται εκ νέου άσπιλο και το όνομα. Είναι γεγονός | | | | | | | οτι δεν θα μπορουσε κανεις να βρει ευκολα τοσο καθαρο ο­ νομα. που να μην έχει σπιλωθεί ποτέ από κανέναν. Ακόμα και αυτό το όνομα του Θεού, θα έλεγε κανείς. έχει σπιλω­ θεί, όταν ‹χρησιμοποιήθηκε> από ανθρώπους που ήταν γεμάτοι από κακία ...Ι45 ®

111

ινοιιοινῇτποκ ου

Πκιτοοινοε οκ.

Προσευχές προς τους ·θεοὐςΙ'°“ἶ

λδἔ Ἐς θεοὺς προσρησεις.

Πρωινη προσευχη στους θεούς.

.Εωθινὴ ἐς θεοὑς πρόσρηως

Δία βασιλιά,

Ζευ̃ βασ'/ι̃ευ̃) αύτθώθ αύτοέμι αότοαίαἄέ σὺ μέ)/αῷ Τῳ ἔν" χαὶ ὁπειη̨ιαεἴαἔ” ὅἔ ?”έ?/Οναἔ ιαἐμ έξ οόὅενός οόδἔ σου οὐδὲν ούδαμη̃ οἔτε αίτιον οὔἄί

με/ἴαἔ

9

θκ

0"

κ

Εκ

7

7κ

2

Εκ

7

ρ

Ουτε ' 7ε7Ο!/εμ α/Μ 0/ι̃ΪωΙς πιοεσβυτειωμ | Ϊ |εστω / Ϊ Ϊ ~ Ο­αω­Ου προαέωωος τε° χω μωοἱ δη που αυτοζ ὅέα πάμτωμ πάμτΰ τε χαὶ πάμτωἔ ἄἴεένθτθἔ εἴ” των δέ Ϊ Ά 7/ / απαντωιθ Οποσοές α/Μωμ 2 κκ κ Ι ι

Ϊ

..

Ε

κ

του είνα!κ μα­εστω ; 0 ι 7

τό

δέ Ου αρχηἴετηζ τε αῃ­ως χαί αι”­Οζι πρεσέἶυτατος 0 Ι # ι 5 τε και εξ ου απαντα εστι τε, και χιχνεται, και συνε­ σκ

6

ι

%

ι

2

κ

~

7

7

κ

εσύ που είσαι το απόλυτο ον, το απόλυτο

ένα και το απόλυτο αγαθό , είσαι μέγας πραγματικά μέ­ γας και παμμέγιστοςμῃ. Δεν έχεις λάβει ύπαρξη από κα­ ι Ι ι ι ι νεναν, και δεν υπαρχει ουτε εχει υπαρξει τιποτα απολυτως που με καποιον τροπο να αποτελεί αίτιό­σου η που να ει­ ναι γενικά ανώτερό σου. Αλλά εσύ ο ιδιος είσαι αφ, εαυτού προαιώνιοἐ και μόνος από όλα τα όντα είσαι ολωσδιόλου και παντοιοτρόπως αγέννητος. Εσύ είσαι ο ανώτατος αί­ τιος και γενόιρχης όλων των όντων που έχουν λαβει μια μορφή ύπαρξης­ Για σένα και εε αγ­Ήας σου υπάρχουν τα 7

×

×

αν

σῃίχει χο" ευ τε χα! βεθῃο­τα εχ των εμωΐωμ εχεθ τε ι χαὶ ὁπειοωρἄμωθ ώα τε εκεμτὸς ὁπόσα ..αέὥμίά κ εκ ... ἕκ ἔ Οσα τε Οσα ­τε αθαματοθ χα!~ είχρομοθ Ουἔαμω ιτουδε 3: ν κ κ ι αν θνητα και μοιραν εσχατην των οντων ειληχοτα 7

Ώ

7

πάντα και γεννιούνται και συντελούνται και διατηρού­ νται σε όσο το δυνατόν αριστη κατάσταση Από αυτά ·

ἦδη ἴείωότων 0?/Μἶέ 8!) ἄλλων ἶαράίθμτἶω̨̃ι̃ προ” νοου̃ντός τε, όπως ως βενἶτιστα μεν και αυτα καθ) αυτα έκαστα έκ τω̃ν ἔνόντων σχούη̨̃, του̃ δὲ παντος

άλλα είναι αιώνια και υπερουρόινια και άλλα βρίσκονται εντός του ουρανού αυτού και είναι ενταγμένα σε χρόνο. Από τα τελευταία άλλα είναι αθάνατα και άλλα τέλος θνητόι που έχουν λάβει και την τελευταία θέση στην ιε­ | | | ραρχία των οντων. Αλλα τα δημιουργεις απευθείας εσύ ο ίδιος και τους μοιράζεις όλα τα αγαθά, ενώ σε άλλα προσφέρεις την ύπαρξη μέσω αυτών που δημιουργήθηκαν

και ό πλείστος λό­

· ι για το καθενα πιο μπροσται αποι σενα, χρησιμοποιωντας

9

1

¶

|

,

¬

_

­ν

/

Ϊ

7

Ϊ

τα! μεν αυτου σου δημέουρίουμτος τε χο" τα)/αἄα αότοίς παρέχοντος τα δὲ τούτων τω̃ν χε ἔκ συυ̃

?

τῇ” χαταστἄσειι οιἶ

σοι ια άλιστα

×

και άλλο από τα παιδιά

μάλιστα με ποιο τρόπο θα βρίσκεται σε όσο το δυνατόν καλύτερη κατάστα­

αιια

σου. Προνοείς

Η­3

Π/1 ΗὀΩΝΟΣ

ινοινιοιν Σκοπια Φο

ι· δη μες κος πολύ πρότερον λυσιτελέστατα. Μεά › ον ­ · × · γας αύ καὶ σα εύ οἴναξ Πόσειδοκ μεγιστου τε και ο ιν 7 ­ πρεσβυτατου πατρός μείχιστε, ες οσον χε ενη̃α χα! ι , , . ­ ­ ι πρεσβυτατε παι, αμητορ δη, αυτο των του πατρος ντατω ι /γ ν ι δν ν ι ν ερἴων το/ κιο ατιστον τε ε ς υνα/ίΐ ιν και |τε εω κ ε ων · ν ετα τον πατε α Φ­ων τε αλλων πα"­ω ια [Ο γηἕἔί ύ ° τ ' ~ | ε ευτε ε. αυιααμαυ δε τουδε πατερ τε χα! θα ιου /Οζ ρ ,_ / Ϊ (| Μετα δὲ Μαΐου χα! συ" ”·Ὁ®ΐῳ= χο" συ, ω Ηίθα βα | αύι̃εωέ θα/ἴατερ ιαὲμ Δίὁἔ πιαεσβυται̃­77 72 Πω­εἰ” _, } ~ δωκθἔ δὲ τούτου δαμαια χα! των τε ευταἔ ααααμαυ εν | ι τουδε θεων μη̃τεα Τ77€ Τε ααα) υαεαία πααΰἔ Χαι εἔ » °° ” πλ ήθος τω̃ν όντων προόδου ἠχεμών. ”Ϊ­μεις τε εἔηῷ ~ Ι εύ λοιποι πάντες ἄεοὶ Ὁλύμπιοι, Διός μεν του με­ ·

θ

¬

­

Ε

Ί

Η

τ

τ

ἔ

Ἡ

7

Ώ

_,

το καθένα αυτό καθ” εαυτό αλλά και πολύ π εΡ ισσότε Ρ ο / | / | | | θα ινουν ολα α ι οσο ινεται πω Ἑθ Υ μ ζ Κ χρη σι μγοτεθ α στθ ν τα η του συμπαντος που αποτε ει και τον υπε τατο σκο­ | , 1 | | ρ | πο σου. Μετα τον Δια μεγας εισαι και συ, βασιλια Ποσει­ τι η

9

α

γ

οωνα, που είσαι

­

τά το δυνατόν πιο ισχυρο και πιο τέλειο έργο του πατέρα. |ι]σύ είσαι ο ηγεμόνας όλων των οντων μετά τον πατέρα σουτ ο δεύτεΡ0€ πατέιααἐ και δ“Πθ^ΟυΡ”Υό§ αυτού του Ουρα­ νού. Μετά απ” αυτόν και μαζί μ” αυτόν βρίσκεσαι συ, βα­ ν

8

σίλισσαΉρα“* , που είσαι η μεγαλύτερη κόρη του Δία, σύ­ * ζυγος του Ποσειδωνα και μητέρα των θεών αυτού του ου­ |.

|

|

|

| | ρανου εσυ ελέγχεις καθε μειωση και αυξηση του πληθους κ ι : | των οντων. Και εσεις στη συνεχεια, ολοι οι υπόλοιποι Ο­

| Τά/του ἄμήτθρες πάντες γνήσιοι” τε έκχονοι, των δέ ­ ααανατων ε × | ° “ ηγεμονι τω~°υμετερω ἔντὸς οὐρανου­ τουδε

λύ ιαπ ιοι θεοί›

Ποσειδω̃νι οἴλλος άλλου πρεσβυτατω τε και οἔδελςοω̃ ι ι ~ ° × ι συνδημιουργοιἶ Ἐν οιξ δὴ καἕ συ; εύ Πλουτων οἴναξ

μὲ ον Πο σ εδ ιδωναι

Ζ

του̃ ἦμετερου προστάτα οἔάανάτου, τέταξαι. Μακα­ ,

.

×

ι

ν

τ αν ω ακαἔ

Κ

ν

­ Δ

Ή

ι

ριοε γε μον και συν Ραμει των ως Μ ω ι ν ε ι ­ ν ι ν ἔκ 7όνωνΖ αμητορων και υμων η δη και συμπαντες 6

ΐ

/

'μ

~

θ

εξ αυτου Δωῷ πρεσβω­ατε° της τε~ μηΐη̃|ς ι ι φύσεως συμπασης προστατα. Και μετα τουτον συν

θα­Οσο:

­

όσο τουλάχιστον είναι δυνατόν ο α­ νώτερος και μεγαλύτερος γιος του ανώτερου και μεγαλύ­ ν τερου πατέρα. Γεννηθηκες χωρίς μητέρα και είσαι το κα­

|

ί ί μῖὶτῳα ί ί Ρλοι Χΐααἔ χαϊ αστε γνησια απίηονοι του ΜεΥαλΟυ Δια­ Εσειἐ συνεΡΎαζεστε

;

αε

ί Ύ ε ννηθηχατε

|

κ

φ

ο

°

στ

ΤΟΥ

δικο

|

σοἑἦ

|

ηγεμοναἄἶι μεγαλυτδθο

Ϊι̃μ ιου ΡΥ ια οκαενα ς καια

η

ου

°

ι

τωναα­

νατων που βρισκονται εντος του ουρανου. Αναμεσα σ αυ­ ι . τους ειναι και η δικη σου θεση, βασιλιαν Πλούτωνα. που ει­ ν

ν

ν

ν

ν

ν ν σαι ο προστατης του αθανατου μερους της υπαρξης μας. Μακάριος είσαι και συ βασιλιά Κρόνε προστάτη ολόκλη­ θνητἠς φύσης είσαι μεγαλύτερος από ν

ν

9

9

7

νόθους απογόνους του Δία· και σεις όλοι έχετε γεννηθεί

χωρίς μητέρα, όπως δηλαδή και όλοι όσοι προέρχονται α­ ααιι

225

[ΜΗΘΩΝΟΣ

Ϊ Ι | τε τούτῳ: χαὶ υμεγῷ ω λη̨τπω Ϊὶτανες παντες Γαρ ­ ­ ύνητης ­ ρυσεως αλλος εε °| αλλου μεΖ τάριρτ, της αύτης πιω̃σβυτάτῳ Κιη̨όμθο

­

ν

ν

ε

ἰ

ν

αέωωῳ τεωἔ τῇ υιαετεριχ ι ν ι × ι ι Κα! μεν δη ιααχαρωἔ χο" Ο­υ=

σκ

~

.

.,

μ

χε μὴν ιλυχὴμ δέ, αὐτὐυ̃

ΐε χαὶ

ΙΟ

ι Ξ

6

του̃ έαυωυ̃ ἄδε/ι̃φου̃

τ

¬

=

=

„

| δ~ημ¿?υρ70μ |'ι κ μετα| λε Κρομοῳ ; τοῦτον καὶ σὺιλ τούτῳ καὶ ύμεις ω λοιποι πλανητες

126

ι

7

έίοχων τὼ καλλιοτω τε καὶ οὶγοιστω οὶποτετελε­ σμένω, καὶ ἔπειτα ές ταύτὸν αύτῷ τῷ νῷ τούτῳ συνὁὶειη̨̃ καὶ ύπεζευχὼέ σω̃ιαα μὲ” έύυλέἄ έόυλίὴμ δὲ νῷ, κοινύν τινα ὁρον τε καὶ σύνδεσμον ταίν μοῷαιν ν ­ › ­ , ε ς Ου̃ ἄμρρωκ της όὶ υπερουρανὶού και της εντος ουραν ν ε ν ι ­ του̃δε συνεστησατο, ηχεμονα τε παντος Θϋραμου ε ε ε ­ ν τούτου υὶπέςυηνε, και της ἄνη̃τΰἔ εμ αυτῳ ίρυσεωἔ

3

Ν

τ

τοὕτυ̃ϋ μθυ̃ ἄπεέρἴασμεῳθὥ σῶμα δὲ δέ, Ἱἰοας μα̃λλοόν τοι, ἄτε δὴ τἦἔ Υε ὁπΰἔ παραἴωἴυ̃υ̃ (9ε0υ̃> τω̃ν ἄλλων σωμάτων τε καὶ ψυχών ἔαυτου̃ τε

| συταπασΰὥ

γ

'Γε

ἄδεόίρὸμ πρὸἔ του̃ πατρὁς Δέὸς παρείλη̨ςρωῷ αω­Οζ

=

ύ

ν

αν

ρ

ι

κ

χα! ΗΡαἔ 7?δ7? ρ Ϊ ' 7ονων ' ό ν πρεσβύτατε καὶ κρατιστε° ω εκ 7 ν 77σὶω τ “ εν νεωτε ον εαυτον Ποσεέδωμ 76 Ουτθῷ νων 5 ω αναξ Ηλὶε, των Πυ̃σεὶ ωμϋἔ ~

ο οι οι υπο

5

υνε ΡΎ α εστε μ ε τον Ρ ονο τον ικο α σ ς ηγ ε μ ο­ | Ϊ | Ι να και μεγαλυτερο αδελφο για τη δημιουρ ια της θνητης × φυση ς : ανα λ αμ ανετε ο καλθιενα ς και ενα αἄλ ο μερος της

Εν

Θύσῶθ συμδη̃ιαέθυρλοέέ ςε σκ°

και σει

ι κ αυτοῖἶ και μαζι: μΤαυτον οιποι ιτανε €| και οι Ρτα­

η̨

οιτ)τ

ιοι εοι. Ρ

αδελςυω ε

κ

πευθειας απο το Διαχ Μετα βρ ισκεστε

ε

ν

ι

κ

κ

γ

×

ι ι ι ­ ρους πρ ὀμετερῳ δη τούτῳ ηγεμύνι τε καὶἰ

›

τνοτνοτν Στοτολ ου

ὶ

ὶ

ὶι

ἶ

γ

ὶ

τ

τ

ν

ασετε τιποτα απο τ ν αιωνιοτ τα τ δικ ν ν ν ν σα ουσια . Και ε αια ακα ιος εισαι και συ ασιλιαΗ Η­ ” λιε, ο μεγαλύτερος και ισχυροτερος απο τους γνησιους α­ ω ι

να

ν

×

×

ν

×

ν

3

×

πογόνους του Ποσειδώνα και της Ί­Ιρας. Ο Ποσειδώνας λοιπόν, αφού ποω̨̃έλαβε από τον πατέρα Δία ωἐ βθηθό έ­ ναν νεότερο απ, αυτόν αδελφικό λογικό νου, δημιούργησε ο

ίδιος με τον εαυτό του και τον νεότερο αυτό αδελφικό νου την ῷυχη σου, ενώ στη συνέχεια με τη συνεργασία προπά­ υ­των Έης'Ι­Ιραςγ αφού αυτή η θεά είναι η παραγωγός της ύλης, δημιούργησε το σώμα σου. Το σώμα και η ψυχη σου αποτελούν το πιο καλό και πιο τέλειο δημιούργημα ανά­ μεσα σε όλα τα σώματα και τις ψυχές που αποτελούν έρ­

γα του Ποσειδώνα. Έπειτα ο Ποσειδώνας συνέθεσε σε μια ενοτητα το σωμα και την ψυχη σου με τον παραπανω νου και συνεζευξε το σωμα στην ψυχη και την ῷυχη στο νου. | | | | | | Σε κατεστησε ετσι κοινο ορο και συνδεσμο αναμεσα στα 8, , , , , , υο μερη του σύμπαντος, το υπερουρανιο δηλαδη και αυτο ε : που βρισκεται μεσα στον δικο μας ουρανο. Σε ανεδειξε ε­ πίσης ηγεμόνα όλου αυτού του ουρανού και σε έκανε δη­ μιουργό, μαζί με τον Κρόνο, ολόκληρης της θνητης φύσης που υπαρχει σ” αυτόν τον οι›ρανό“*9. Μετά από τον |Ηλιο κ

κ

2?­7

κ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

οἔστερες τῷ ὁμετερῳ ἠχεμόνι τε

καὶ οἔδελρῷ πρε­ σβντοίτῳ τούτῳ τήν τε γένεσιν ὁμοάκν καὶ σύστασιν εγη̨ηχότεῶ χαὶ τω̃ν περὶ τὴν ρμητὴμ αὐτῷ φύσιν

και μαζί με αυτόν βρίσκεστε και σεις, οι υπόλοιποι κινη­ τοι αστῳεἐ­ Η πμθέλενση και η διαμόρφωση .της φύσης | | σας ειναι παρομοια με τουΉλιου, του δικού σας ηγεμό­

πράξεων κοινωνοί καὕεστηκὀτες του̃ τε δαιμόνων

να και μεγαλυτερου αδελφού» και έχετε σϋμμεῖοχἠ

τω̃ν Ζἄονάον Φύλου, κατα μερη ὔμἴν νενεμημένοα ­ ἠμετεῖθωμ· ­ έν" ςὐυχωμ ὕπαρχω, χαὲ πρός .

]ΖΘὁζ δε τούτοιζν

ν ι ­ · και ὐμεις εύ ἄνωτοίτω άστρα έπι”

, 0 , , „ , τε ἄεωριαν των οντων σον επιστημρ περι απαντα ι κ κ κ ι κ .. ακριβει, και τον χε ες Δια μαλιστα τον μεχαν _

7

3

οίςοειμένα ὑμ νονι

Μεἄί

οι

μακοίριοι και ιἶμείς τό χΰό” 7

α και εοι 7; Χατ/7 ια εν εων μ οιισ: τοιΙἔ α οι ἔ υπ®?ι®|ετικ ῖλ τ” ιἶ. ίζ /? 7? θα ετεα ??| τε ζω~τ” χαί ίρυσεί πΡΟσεΖΰ§ αμαμαρΐητοἔ ἴε #7” χα! αυτη ἔτι %αὶ κεαχω̃κ πε ἄπαθιἔέι Ω σύμπαν μακαράον νιοι

αι Ήίἔ ονε ἐν

..

κ

7?

κ

εσ·

..

κ

ι

κ

|

ί

ι

*

κ

π

ι

στι­Ω

εη̃εργεως ›ἶ(3® τις σχετιχεἔ με τη θνηῖη φυση· ΕΧΞἙΕ α· ' ' ί κο|μ α ανα α ει την εποπτεια|του γηινου φυλου των δαι ­ ονων που ε ει ια οι αστει σε σα ς|κ αταί Τμθμ­αἶαι ί '­ Ο, μ ρ χ ” , μ πως επισης και των ψυχων των δικων μας. Εκτος απ , , ,ς αυτου τους αστερες υπαρχετε και σεις ανωτατα αστε­ επιβλέπετε ό Φ λι ι ι λ α το συνο Ο των Οντων με κη κπ ρ Ύ μια καθολικη και ασφαλη γνωση των πραγματων και για η̨

9

#

να ψαλλετε τον μεγάλο ύμνο προς τιμην κυρίως του Δία. ι Μεται απ” αυται τα αστέρια ειστε μακόιριοι και σεις, γηινοι ×

=

δαίμονες, η τελευταία κατηγορία στην ιεραρχία των θεών, που έχετε ταχθεί να υπηρετείτε τους άλλους θεούς/Εχετε κ

Ι

θεων γενος τηνδε ημων προσρησιν εωἄινην ιλεῳ τε

φυση συγγενικη με την ανθρώπινη ζωη

ιτ οοεσὔε. Ώ τα ( έτε α ἔκ Διός ἔπιτροπεὔοντές τε και ἔπισκοπου ντες θεοι; οί” δεό­ ' Μ­ως τά τε θα/Μα περὶ ἦμα̃ζ μεμηχἄμησρεη̨̃ χα!

στε, όπως όλοι οι θεοίι ανα όι κ κ κ το κακο­ Μακαρι εσειἑι Ολόκληρο Το Υένοἐ των μαχαρίων | | θεων, να εισακουσετε με ευσπλαχνία και ευμένεια αυτην ε­

€

Ρ

Ο

καὶ εὕ ενεί

ιν

ε­

ι

ν

τε και υπιιῳ ταδε ιιιιων τον βαν μινι­ ρύίαπα̃ ταύτης πρὸς τὴν του̃ ὐιμητου̃ ἠμω̃μ του̃δε 9

ν

ειτιιιαιεει

ν

­

σώματος ἔς τον οίπονενεμημένον αὔτῳ χρόνον σω­ τηριἶκν δεόμενον τη̃ς καταστάσεως· δούμε δὴ και

218

π

και φύση, αλλα εί­ τ ητοι και απ ρόσ λητοι από

δώτνπωινί αποσ ιι ιι ινε ε ειαηί. ο

ί ί θεοιί τον εχετε Εσειε ανα _ | θαβει| απο τον Δια την επιβλεφη και επιμελεια των αν­ | | | ωπινων π α · ρ |ἶ\ματων|)3σεἘ|π0υ εχεῖε ταχτοποιησει με ,ρ αριστο τροπο ο α τα α α εματα που αφορούν στη ζωη μας και έχετε, επίσης, διοιμοιράσει ολόκληρη τη ζωη μας | αναμεσα σε εγρήγορση και ύπνο, εναλλαγή που είναι α­ | παραιτητη για τη διατήρηση του θνητού ανθρωπίνου σώ­ ρ

229

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/1 ΗΘΩΝΟΣ

τε καὶ

έἔεχοομένοις

νυ̃ν

της κοιτης ἦδη

ἔκ

ματσσ

κ

καὶ ὔμῖν ριλον ι ν ιν ν . ε ν ι . ε ως μαλιστα ειη, τηνδε τε την ημεραικ και δη και Ϊ7 | | μη̃να καὶ ἔνιαυτὸν ου επιβεβηκαμεκ και του̃ βιου το σἔναστα̃σι,

καλω̃ς τε καὶ εά καὶ

›

~

ν

ι

κ

ν

Ψασασσ

φ

ι

α

:ι

6

ι

σσδαθ ιαη συ χα! ασ τε αν χο" χαἄ

7

ἄῖθμ έι̃ϋζωιθεδ αῦηαωμεἴκ· Καὶ δὴ α̃ὅοἴσε χαὶ αὶιαἴα οὕς οὐκ ἄκήρατον μέν, οἔιθανατον δώ ὅμως ειληχότας

ό

καὶ τῷ ανητῷ τει̃υς τῷδε ένδεδήκατε, τη̃ς του̃ κ παντὸς πλησώσεως ένεκα καὶ οἴμα εὔαρμοστιας ἕνα θα ν ς ε ε ν ι ι ς 7 ῃ τι και τοινδε αο τοιν μοιραιν αμφοιν με οριον τε ι κ κ .. κ ­ και συνδεσ ος τ ς α υ ετε ας της ααανατου τε τα μ| [Ο

θησσσε να

φύσικ

ταυῃἶἔ χα! παμπ” αχη̃ρατουι Μ" αυ της επϋθὶρω ι

~

­ν

ι

κ

7

€

ι

ηχεμονικὸν καὶ οἴμεινοκ ὔμίν τε συχχενἔς όστως

­

.

του δε

ὅὶν καὶ οιδν τη εἔη, ἑὕτοιτο, ­ ­ ν παρ, ημιν αὕτοιν χειρονος ἔχκρατές τε εὶὅ;

_

7/

Ο

ς

Ζ

Ζ

6

κκ

Θ

9

6

1

23ο

7

Εκ

7

|

|

ν

|

|

|

|

ς

|

ς

νατη, και μας εχετε συνδεσει απο την αρχη με το θνητο ι ι ι μας στοιχειο, για χαρη της ολοκληρωσης και συνάμα της >

αμόλυντη φύση και από την αλλη την | | | | Αααθσσα να ανυῷωνεσε εδω φθαθση και θνηση φυση | Ι | | | οσο το δυνατον πε ισσοτε ο το κυ ια ο και α ιστο ρ Ρ ρ ρχ ρ στοιχειο της φυσης μας, που ειναι συγγενικο με σας, ω­ , , , , , , στε να σας ακολουθει παντοτε, οσο αυτο ειναι δυνατον, και να επιβάλλεται και να κυριαρχεί στο κατώτερο μέρος της φύσης μας. Και να μας βοηθάτε ώστε να πράττουμε | | | συμφωνα με τη λογικη και το δικο σας νόμο τις πράξεις | | | | | και τα εργα που καθε φορα επιχειρουμε. Ετσι δεν θα απο­ ­

ς

_

και αρχοκ οτι μαλιστα ανεχοιτε· και ταις τε πραξε­ ς κι .. ­ ι ι αν ημων χο" ερἴωῷ ως αν αεθ ε7χε¿ρωιαεὶθ Οπως κ ~ αατα /λόἴσμ σε ααι ασιασμ τὸν σιαέτσισσα ει̃ἄαισσηαεα

|

ααα σε σλσχληρσσ Ι |

_

αὐτὸ μὲν πάντα? ὔμίκ

ι

|

κ

ονίας του σύ παντο έτσι ώστε να υπά χ ει κάτι που να αποτελεί κατά κάποιο τρόπο σύνορο και σύνδεση α­ νάμεσα στις δύο φύσεις, από τη μια τη δικη σας αθάνατη

παν" τα απο του ααητσυ τούτου κρατεἴσὔατ ἄλλα τὸ κατά φύσιν ημών σε τησὅε ααα αμητηῶ ιαα? συ

ν

κ

μην χσαασχσσμασσσ παρα πολυ απο τσ θνησσ

οι

..

~

κ

Ι

­

77

Ξ

ν

εμἔαςα που

α στοι ειο· ιατι α ε ε ε οικι σ ει μ ε |φ υ ση που μ ς χ γ| μ! ς χ Έ /ερ μπορει να μην ειναι βεβαια αμολυντη, ειναι ομως αθα­

7

σ

|

μας. Γιατί καμια ζηλοφθονία δεν σας εμποδίζει να με­ ταδίδετε τα δικά σας αγαθά σε όσους μπορείτε και στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν. Και μακάρι να μας βοη­ ν

ὶ

ρ

Ι

|

ν

|

140

|

ξωῖνησαμε χαϊηδη σηχωθη καμε απο το κρεβάτι, να περασουμε καλα και ευτυχι­ | σμενα, και με τροπο που θα ηταν περισσοτερο αρεστος σε ι ι ι ι σας, αυτη την ημερα και ακομη τον μηνα και τον χρονο που ήδη διατρέχουμε καθώς και Έ0 υπόλοιπο της ζωής

λοιπὸν διελαείν. (Ϊ­μἴν χσὶρ τοι τω̃ν χε ὐμετέρων αστωα

κ

|

χσσνσ ειναι πσσσασμενσ να ζησα βοηθη­

Με λοιπόἶν τωρα

ὅὶν

_

| Ύλα οσο

·

13:

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΖ­ΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

συ/ἶλαμβοἔνοιτε° ως μη οπο του̃ ἄνητου̃ ημών καὶ άχόγνη̨υ χραΐηῃεςυτεῷ ἔἔ τε τη̃ς ήμετεῖοας αὐτῶν φύ_ τὸ π/Ι ημμελἐς ύπεμεχύγενμτεῷ ὑμῶν ώζ π0|ὀ|ὁω_

τάτω άποσταζαεκ ἄλ/Ρ ήμω̃μ αὐτῶν τη̃ς

Οὐσγᾶς τὸ

_ κυριώτατοκ ἄιθοἔνατόν τε ον καὶ ὔμιν συγγενείς θε­ ραπεύωτεῷ χαἱ ΐθυ̃τθ ώς βεπῃστόμ χαὶ ὑμῖν , , , , , τοις παντα τε αγαάοις και μακαριοις επομενον πα­ ρασκευάζοντες κοινωνου̃ντες ές οοον δυνατον ὀμιν, Ά _ | 7| ­ε · υ ιν τε ω οικειοτατα ε οι εν του τ συ ενεια ια ς χ μ ° 27 ῃ| _

ο

7

Ό

Ζ

ώς μάθω­τα χαἄἠχθμτθς παρά Ϊε δὴ έχάστας τω̃ν κ Ο Δ κ ι κ ι κ πραξεων τη αποὅοσει, και την τε ἄνητην τηνδε ουτω | κ κ ~ κ ωἔ ταοοι̃ίοΐα οοο” χοοιαοθοεο αοΐοί Τ­ε› εἔ λε δονοο .ε κ ι κ Ζ κ ιοοο 177 ομετεροι δΰ Ταϋΐῇ χυ̃ιοωοια̨ ωἔ ιααχαιοιωταε ­ κ ἶ κ ι ~ × › × Διδοιτε δη, ω ἄεοι, και νυν καιι αει, τα πραττοιμεν. πρῶτον μὲν οἱ χρὴ περι ὔμω̃ν ςηοονείκ ο δὴ ημίν 7

7

6

7κ

Ρ

Ρ

ἄ7αγ9ω̃ρ ἀπάρ­των ήγκοῃ­° ἄν· α̨γωνήσεως

142

συμπἄσης ού7ποτ' ἄν τι προσγείνοιτο οὕδ'

μὲν

γκἀρ

ἠμῖν κοἕλ­

μακρυνθούμε πάρα πολύ από σας,

γιατί

δεν θα νικηθούμε

από το θνητό και άλογο στοιχείο μας ούτε θα υποταχθού­ με στο πιο αδύνατο μέρος της φύσης μας. Αλλά θα έχουμε

μαζί σας την μεγαλύτερη οικειότητα, γιατί θα υπηρετούμε : ι | ι το κυ ιοτε ο στ ι ρ ρ Ο χεω της ουσιας βαςι που ειναι αθανατο ι| και συγγενικο με σας. Θα καταστησουμε αυτο| το στοιχειο κ

κ

|

π

και σύμφωνο με σας, που ειστε , , σε ολα αγαθοι και ευδαιμονες, και ετσι θα εχουμε την κα­ λα 8 ν ν ι ι υτερη υνατη επικοινωνια με σας, προσαρμόζοντας καθε μας πράξη στους κανόνες που μας επιβάλλει η συγγένεια με τη δικη σας φύση. Επίσης θα ευπρεπίζουμε όσο περισ­ σότερο γίνεται Έη θνητἠ μας φύση χαι θα Ύινόμαστεγ με τη οσο το δυνατον καλύτερο ,

,

,

ι

δικη σας αυτη επικοινωνία, όσο το δυνατόν πιο ευτυχείςψ. Μακάρι να μας επιτρέπετε, θεοί, και τώρα και πάντοτε, ι

ι

ι

ν

ι

να εχουμε, πρωτα απ” ολα, μια σωστη αντιληψη για σας,

πράγμα που θα ηταν το κυριότερο αγαθό μας. Γιατί δεν μπορούμε να αποκτήσουμε κανένα άλλο πράγμα πιο ω­ Ραίο

“θ

πιο θεϊκό απο το οονολο Τηο φοονηοηἐι η οποία οί­

νἰιον ἄλλο χρημα οὐδὲ ὔειότεγοοκ ἢ τω̃ν ήμετερων

οοο

του̃ ὔειοτοίτου ή ιοειοτάτη πρα̃ξι̃ς ἔστιν° αὐτη̨̃ς δὲ γ' αύ ταύτηῷ οὐχ ἄν ἄλ/Μ ας χαλ/Μὐμ ἴέματο οὐδὲ

φοοθο μας Καμιά ομωο οχοθλωοη Έηἔ ίοιαο της φοονη­ | ι κ κ ι σης δεν μπορει να ειναι πιο ωραια η πιο θαυμασια απο τη

μαχαμωτεῖοα τη̨̃ζ περὶ ὁμω̃μ χαγ Δγὸς του̃ με7ά_ λ , , „ „ „ , „ ου. Επει τοι ουτε την περι υμων γνωσιν ανευ της

πιο θε­οοθ εχοθλωοη του ἐπιο θεϊχοο οτοοχοίοο τηἐ

“Π

π

'

ι 151 γνωση τη δικη| σας και του Μεγάλου Δια . Δεν θα μπο­ | | ρουσαμε, ασφαλως, να έχουμε σωστη αντίληψη για σας ,

,

,

,

,

,

κ

#

Ζ3Ζ

,

χωρις να γνωρισουμε τον Δια, ουτε παλι σωστη αντιληψη ­για τον Δία χωρίς να γνωρίσουμε εσάς. Δεν είναι βέβαια 8 λ | : κ | υνατον να συ λαβει κανεις την αγαθοτητα του Δια σε ο­

133

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

περὶ Διός εἶὴ ὅὶν ὅρἄω̃ς λαβείν, οὔτε τὴν περὶ Διός αιξ τὴς περὶ ὑμῶν χωρις. Οὐ χἀρ ἐστιν ἄχαΰὸν οἴκρως

ἔκεἴνον έννοὴσαι, μὴ οὐ καὶ ιἶμω̃ν αὐτὸν δὴμιοορχόιι ώς άριστων τινω̃ν καὶ μοικαριωτάτων αὐτῷ γεγονό­ των, διανοὴό'εἴσιν° ὁ χοὶρ πάντων οιλτος βασιλεύς οἴτε οἴκρως αὐτὸς ών οίγαὔός καὶ έτερωιι ιός ἔκ τω̃ν δυνατω̃κ βελτιοτων τε καὶ ομοιοτάτων ἔαυτῷ αἶτιός τε καὶ παραγωγος γεχονε/ναι ἔβουλὴιθὴ τε, καὶ γέγονε δὴ ὑμῶν τω̃ν γε δεοτερων θεῶν· ών αό τοῖς κρατι­ στεύουσι καὶ τριτων ἔτι ἔτερων θεῶν δύναμιν παρα­ χωγὴς παρέσχεν, ἴν' ἔαυτῷ ἔτι δὴ καὶ μᾶλλον ταὔςὴ όμοιους ἔς οσον χε ἔνὴιι ἄπειρχασμείνος Καὶ οὕτω δὴ ές τριττὴν ὴ ἄεότὴς πεπλεονακυία μοζοαιι μια̃ς τὴς μεγιοτὴς τε καὶ πρεσβοτάτὴς, τὴς του̃ Διός τὡ λοιπὼ ἔτερω αφ' εσαυτὴς τὴν μὲν οὶμἔσως τὴν δὲ δι, αὔτὴς αιἶ ταύτὴς προβεβλὴκοάκς άπαντα ἄχαὔω̃ν πλεία οἔπεξνὴνεν. ἔέἰλλό ο βασιλεὺς οὔτος Ζεὺς καὶ τὸ σύμπαν ἔτι ώέ ἄριστϋν τόδε ἄπεΡ7αζόΚ­ωμθῶ παυτεόέἔ τε αὀτὸ καὶ ἔν αμα ἔποιει. Ἐξ οιἶν ἄἱδιἶων τε %αὶ

θνὴτω̃ν οἴμα αὕτὸ συντιθεις ιόν τὴν χε/νεσιν ἔκἄσι­ων άλλὴν γε ἄλλοις ἔπείτρεφεν ὔμῶκ καὶ σύνδεσμόν τινα ἔτι ἔ ν αὐτῷ ἄμςνοίν τούτοιν τοίν μοιραιν, το ὴμε/τερόν

τε καὶ ἄνὔρώπινον γένος μὴχανα̃ται. "Ο δὴ ὐμείς 1ιμι Διός γνώμῃ τοῖς οιἶσιν ἔμποιου̃ντες καὶ ἄιθἄνατόνἰ τἔ

2­34

ΝΟΜΩΝΣἸΤΓΡΑ ΦΗ

λη της την έκταση, αν δεν τον εννοησει και ως δημιουργό της φύσης σας, των πιο έξοχων και θαυμάσιωνδημιουρ­ γημάτων τουϋἶ Γιατί ο βασιλιάς των πάντων, επειδη ο ί­ διος είναι το απόλυτο αγαθό, θέλησε να γίνει αίτιος και δημιουργός και άλλων όντων, όσο το δυνατόν πιο τέλειων και πιο όμοιων με τον εαυτό του, και έτσι βέβαια δημιούρ­

γησε εσάς τους δεύτερους στην ιεραρχία θεούς. Στους α­ νώτερους από σας έδωσε τη δυνατότητα παραγωγης και άλλων ακόμη, τρίτων στην ιεραρχία, θεών, έτσι ώστε να σας έχει δημιουργησει, ακόμη και ως προς αυτη τη δυνα­

τότητα,

όσο βέβαια είναι δυνατόν, περισσότερο όμοιους με τον εαυτό του. Και έτσι λοιπόν, η θεότητα, καθώς πλεονά­ ζει διαμοιρασμένη σε τρεις φύσεις, σε μια μεγαλύτερη και

ανώτερη φύση, αυτη του Δία, και στις υπόλοιπες δύο που εκπορεύονται από την πρώτη, η μια απευθείας και η άλλη εμμέσως, μέσω της δεύτερης φύσης, πλημμύρισε το σύ­ μπαν με το πληθος όλων των αγαθώνὶμ. Αλλά ο βασιλιάς

Δίας, επειδη ηθελε να δημιουργησει το σύμπαν αυτό

όσο

το δυνατόν πιο άριστο, το έκανε τέλειο και συγχρόνως ε­ νιαίο. Αφού λοιπόν το συνέθεσε από αθάνατα και συγχρό­ νως θνητά όντα, των οποίων τη γέννηση ανέθεσε σε σας,

την καθεμιά και σε άλλον, επινοεί ακόμη και κάποιον σύν­ δεσμο ανάμεσα σ' αυτά τα δύο μέρη, το δικό μας ανθρώπι­ νο γένος. Εσείς λοιπόν, σύμφωνα με τη γνώμη του Δία, ε­ ντάξατε το γένος μας στα όντα, συνενώνοντας ένα είδος αθάνατο και συγγενικό με σας, τη δικη μας ψυχη, με θνη­

135

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

τι καὶ ύμίν σοχγενἐς ειδος τήνδε ὴμετεραν φυχήιι ύνὴτῇ συντιθείντες φύσει, πρῶτα μὲν έν τῷ ἄἄανάτω τούτῳ ὴμω̃ν το εύδαιμον ὴμἴν ώρισατε° ἔπειτα ἔν τῷ καλῷ τε καὶ τῇ του̃ καλου̃ μεἄεἴει, αύτου̃ ὴμίν τυχχα­ νειν παρεσχετε, τοῦτο δ' έν τὴ ύμετερρι μιμ ὴσει, ἄτε καὶ ἔν ύμῖν προτεροις τε όν καὶ πρώτως το καλόν. ἔὶλλσὶ δὴ ὴ τω̃ν όίντων ἄεωρια, καὶ τω̃ν ἔν ύμίν καλω̃ν εὶὴ ἄν τὸ κυριώτατον° ὥστε καὶ ὴμῖν του̃τ' ὅὶν τω̃ν έργων τὸ κάλλιστον είὴ καὶ σἴμα εύδαιμονιας τὸ κυριώτατον. Καὶ μάλιστα ἕπειὅσὶν αύτὸ περὶ τα κάλλιστα τε καὶ άριστα τω̃ν όίντων πράττωμειι ύμα̃ς τε δὴ καὶ τον ύμέτερόν τε καὶ τῶν πάντων ἄρχὴγείτὴν Δια έπειτα καὶ περὶ το σύμπαν τε τόδε, καὶ ἔτι τὴν ὴμετεραν αύτω̃ν έν τούτῳ χνω̃σιν. Πρὸς ούν τούτων τε ἕκαστα καὶ τω̃ν ἄλλων ὴμίν σὶπαντων καλῶκ ύμείς εύ ἄεοι, σολλαμβάνετε, ούν χωρις ούδενος ἔστι τῶν αγαθών τυχείν. Καὶ πρῶτον μὲν τω̃ν καλω̃ιι ταυ̃τα τε ὴμϊν καὶ τα τοιαυ̃τα τω̃ν δογμάτων ἔμπεδου̃τε. Ἰἶπειτα σἴτε καὶ δεδιὅαχμείνους ύρ” ύμω̃ιι οιδιίτείτινες γεγόναμεικ ἦν τε του̃ παντὸς χώραν ειλήχαμεν, καὶ ἔλευθέρους ὅτι μαλι­ στα διασεύζετε, μὴ συνατυχου̃ντας μὴδἐ σονταπεινοο­ μείνους τῷ ὴμω̃ν αύτῷ χειρονι, μήδί ύπὸ τω̃ν ού

κατα

γνώμὴν ἄν ὴμετεραν προσπιπτύντων αύτῷ ταραττομέ­ νους· σἴτε σἴμα μὲν ούδἐν πρὸς ὴμα̃ς τῶν πρὸς τὸ ἄνὴτ­ ον ὴμω̃ν τούτων ό|ντων° ὴμω̃ν γαρ τὴς ούσιας το κυριώ­

9.36

τη

φύση. Αρχικά ορίσατε την ευδαιμονία μας στο αθάνατο μέρος μας και ύστερα μας δώσατε τη δυνατότητα να την πετυχαίνουμε με το καλό και με τη μέθεξη του καλού, δη­

λαδη με τη δικη σας κυρίως μίμηση, γιατί σε σας πιο μπροστά και κατά κύριο λόγο υπάρχει το καλό. Αλλά βέ­

βαια η γνώση των όντων είναι το σημαντικότερο καλό που υπαρχει στη φύση σας. Επομένως και για μας αυτό θα ηταν το καλύτερο έργο και συγχρόνως το κυριότερο μέσο για την ευδαιμονία. Και μάλιστα, αφού πρώτα γνω­ ρίσουμε τα κάλλιστα και άριστα των όντων, δηλαδή εσάς και τον Δία, τον ηγέτη το δικό σας αλλά και του κόσμου όλου, ύστερα θα γνωρίσουμε το σύμπαν αυτό και τέλος θα οδηγηθούμε στη γνώση της δικης μας φύσης, που αποτε­

λεί τμημα του σύμπαντος. Γ ια την επίτευξη, λοιπόν, του καθενός από αυτά και όλων μαζί των αγαθών μας βοη­ θόιτε εσείς, θεοί, γιατί χωρίς τη βοήθειά σας δεν μπορούμε να πετύχουμε κανένα αγαθό. Και ως πρώτο απ” όλα τα καλά μας προσφέρετε την εμπέδωση αυτών των αληθειών και άλλων παρόμοιων με αυτές. Ύστερα, επειδη ακριβώς μας έχετε διδάξει ποια είναι η φύση και η καταγωγη μας και ποια θέση κατέχουμε στο σύμπαν, μας διατηρείτε σε μεγάλο βαθμό ελεύθερους. Δεν μας αφηνετε να συμμετέ­ χουμε στις δυστυχίες και τις ταπεινώσεις που υποδουλώ­ νουν το κατώτερο μέρος της ύπαρξης μας, ούτε να ταρασ­ σόμαστε από τους ερεθισμούς που χωρίς τη θέληση μας το κυριεύουν. Από τη μια γιατί δεν έχουν καθόλου σημασία 237

ΝΟΜΩΝ .ΣἹΤΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ῖ

κ ι εῖς ἠμ ν καὶ τὸ τατον, το ααανατον εστιικ εν ούδζ ως ύὶν αύτοὶ ούδ” αει, αμα δί εόδαιμον ωρισατε° Ιιιὀ ἔιθεὔῖοιμεκ έξ εἴπαντος τω̃ν τοιού/των διδομείνων ήμῖν. Ού γαρ αν τι ἦμῖν καὶ δνητὸν συνη̨̃ν, μὴ ού καὶ τοιούτων αύτῷ παἄηματων σνμπιπτόντων· ούδί ύὶν ἔκ τε εἔἄανατον καὶ όὶνητῆς μοῷας σονετεόὶειμεαα οὶουσπερ ύμεῖς έν τῷ παντὶ τῷδε γεγονέναι βεβού­ λοσαε· καὶ δέον, ἕφ' όσον τε καὶ ως αν τα τοιαῦτα ἔκάστοτε ύφ” ύμω̃ν διδω̃ται, ούτω που καὶ χρῆσἄαι _­ 7 .ι ~ ~ ἦμας αύτοις σὺν τῃ ἦμετεῖορι αύτων ευσταόὶειρι τε κε κ Η και ελευθερια, ην υμεῖς ήμῖν σὺν τῷ ,δε/ἶτιονι λόγω παγοεβζετε ε ος τω̃ν δεινω̃ν τα τοιαυ̃τος τούς γε δὴ εύμοιμιθις ἦμω̃ν τυγχάνοντας εκάστοτε, ἄμυντη­ ριῷ ὁπλιἴετε. ἔθ/ἶεὔι̃τεροί τε γαρ αν είὕγμεν τούς χε 5

κ

3

7

για μας

σείς έχετε τοποθετήσει και την ευδαιμονία. Από την άλλη

γιατί, ασφαλώς, αυτοί οι ερεθισμοί

Ζ38

δεν επιδρούν πάνω μας

ούτε πάντοτε ούτε όπως οι ίδιοι θα θέλαμε. Δεν θα χρεια­

ζόταν βέβαια να έχουμε ένα μέρος θνητό στη φύση μας, αν δεν επιδρούσαν σ” αυτό παρόμοιοι ερεθισμοί, ούτε θα είχα­ με συντεθεί από αθάνατο και θνητό μέρος, έτσι όπως εσείς θελησατε να μας δημιουργήσετε μέσα στο σύμπαν. Και

για

και με όποιο τρόπο δίνονται κάθε φορά από σας αυτά τα πράγματα, έτσι κάπως να τα χρη­ σιμοποιούμε, με τη δικη μας σταθερότητα και ελευθερία, την οποία εσείς μας παρέχετε μαζί με την ανώτερη λογι­ κη. Αυτη τη λογικη την δίνετε σε μας σε όσους τουλά­ χιστον συμβαίνει κάθε φορά να έχουν προικιστεί πλουσιο­ πάροχα ­ για να την χρησιμοποιούμε ως αμυντικό όπλο απέναντι σε παρόμοια σωματικά δεινάθἶ Γιατί θα ημα­ σταν ανόητοι, αν προσπαθούσαμε να καταβάλουμε αυτούς που είναι ισχυρότεροι, και συγχρόνως άδικοι, αν επιζητού­ σαμε αυτά που δεν μας δόθηκαν από τους κατόχους τους, αντί να χρωστούμε χάρη για όσα ηδη μας έχουν δοθεί και τα οποία βέβαια δεν είναι ευκαταφρόνητα. Μακάρι λοιπόν να μην σας κατηγορησουμε ποτέ για κανένα απ' αυτά τα πράγματα, αν επιθυμούμε κάτι διαφορετικό απ” αυτά που δίνονται από σας, αλλά να δεχόμαστε με πραότητα όλα όσα έχουν καθοριστεί από σας, γιατί γνωρίζουμε ότι εσείς πρέπει,

Ε

καάαπαξ κρειττους βιαζεσααι πειρώμενοι, καὶ εἴδικοι αμα τω̃ν ού παρα τῶν κύριων διδομένων αντιποι­ ούμενοι, ἄντὶ του̃ χάριν ἐπὶ τοῖς ἦδη ἠμῖν διδομεί­ ούν τω̃ν τινος νοις ού μεμπτοῖς ούσικ ειδείναι. τοιούτων ἕνεκα ύμα̃ς ποτε μεμςόαιμεαα, ἔτείοως αύ­ τω̃ν, ως αν αφ' όμω̃ν διδω̃ται, ἔφιεμενοι· τῷ δ' αφ) ύμω̃ν πεπγοωμείνω πράως παντὶ είκοντες εἴτε καὶ βεἔῖτιστα ἦμῖν ἔκ τω̃ν ἔνόντων ύμα̃ς χγοωμένους ειδότες καὶ ταύτη ύμῖν προς τοῖς αἔἶλοις κοινω­ νοῇιιεν τῆς γνώμης ύμῖν τῷ ταύτα βούλεσααι κοι­

όσα προσπίπτουν στο θνητό μας μέρος, μια και το

κύριο μέρος της ουσίας μας είναι το αθάνατο, στο οποίο ε­

όσο χρόνο

­

θ

139

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Μ'ιι

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

ί ανθ,Οωπῳ χαλε πί?ύναιια εν τω̃. τα ἐν έαυτω̃ι ὅοκου̃ντι ἔπεσθαι πεφυκοτι, ημων δ" οὐχ ι · ­ ι ­ απτομένω, ἦν αὐτοὶ οζαα μεν ημιν αυτοις προσε×_ ι ­ ν ­ › ­ 7 ν χειν, υἶμα δὲ τοις οικειοτατοις ημων αυτων αχα­ .. : _ ­ ν. Μ ' των τ τινος καλων και` · νωνουντες.

ό

=

¬

7

θας αλ/απα̨μ εόὅωιαε 77 · ­ ς ί υμιν φιλων ιῆα̃ας ἔεωἔ Ζαἄΰχθυσΰἔ απυ̃σταίιαε ν δέει | ει ­ι ~ ἄν κωλυἄἔιιτεί πομωιὀ 7? των "μος ημίν μη ες ... ~ Ι ~ οἴπαν οιἔσεάυν/ απο/ἴολης ἢ της παρα που 75 00% ι

3

>

`

#

148

7

ἔμςυρόνων ἄν ἄνἄρώπων άδοξιας. Τὸ φρονου̃ν τε

ι ν ­ ­ × ε ι τε εεωνεκατε .. ημων χα! ἄεωτατθμ των η̨α τρ τ νι 7 ρκ ς κ είναι η̨̃αων του παντὸς και αρχυκ 27 αν δεοι μαλι­

ι

<

μν

¬

,

6

.

7

_

,

~

στα° ἕπιὅρωννύοιτε, αυτο ταλλα ημων ταττυν τε 0

~ χο"' ὅίαχοσιαουμ χατα φυσω αια εινον χ_ειΙΟω' ο'Οους κ ­· °° Ι τε ἔ%ἄΟ'ΤΘιἔ έπίτίθεν· Ἡὅουων τε Ου" των δία δ

: κ 7 | | τουδε του σώιιατυ̃­6 εχειμῳ ειαιαεμαιαεμ ιαετιαωτα ~ Ι , ι ι ­ ­ 7ι Ι τση ἄχρις οὐ αν εθεἔῖοιεν προς την της ςόυχης η και __

­

είμη καὶ ~ καει ὁων πω αεκ τι ειν

σώματος ἄμε/ρω ὲη̨̃μ μὴ βλαβεραὶ εἶναι,

σικκαιιβα̃νειν τι ιἕιιεν, ­ ν ι ­ › ν ν ειεκ πρὸς τὸ βεὕῖτιστον μηδε τις ηαων επιβουλος ι

ιν

ν

τε χο" Ο”­οπος χραῃίσεἰεμ

ιδ

77

ν

Ομη̨

Ζ/

χαχ ω

8

ν 77

τιμ 77

παίΡ νετε Υ ια μ ας τι ἔ καλύτεΡ ε § δυνατές απο φ άσει 9 Α Ω έ­ | | | Ι Ϊ χουμε, αναμεσα στα αλλα θεματα, σχεση επικοινωνιας ι ν ι ι ι ο αστε τ Ό θελΤιση σα Ξ μ α ζ ι σας και στο εεη ς: να συ|μμ ε Ρζ|μ στα παντα. Ας μην οργιστουμε με ανθρωπο που εχει την ν

Ϊ

·

|

| | | εμφυτη ταση να ενεργει| συμφωνα με τη δικη του αποψη και δεν μας ακολουθεί, αν βέβαια μάθουμε να επικεντρώ­ οουμε την προσοχη μας στον ίδιο τον εαυτό μας και συγ­

χρόνως να είμαστε ευχαριστημένοι μόνο με τα δικά μας αγαθά. Να μην παραμελησουμε καμιά πράξη καλη και α­

γαπητη

αποτελεί καθήκον μας, επειδη θα φο­ τ ν απώλεια κάποιου α Ύ αθού που δεν είναι πραγματικά δικό ας ί την περι όν σ από ά ­ μ η φρ η η | | | | φρονες ανθρωπους. Μακαρι να ενδυναμωνετε το λογικο και πιο θεϊκό στοιχείο της φύσης μας, έτσι ώστε να κυ­ ριαρχεί και να βασιλεύει σε ολόκληρο τον εαυτό μας, οσο περισσότερο είναι δυνατόν, όπως και να τακτοποιεί και να ρυθμίζει τις άλλες ιδιότητές μας συμφωνα με τη φύ­ ι ι ι ι ι ι ση, ποια δηλαδη ειναι καλυτερη η ποια χῖειροτερη, θετο­ , , ντας στην καθεμια τα απαραιτητα ορια . Ως προς τις σε σας, που

ηη

β Ὁ θού μ ε τους κόπους ί

ν

¬

ν

|

|

|

|

|

σωνατνι̃ε λνιπον ηδονεει να τιε απολανβανἔνιἶ μενο­

ντας στα εροι στο μετρο μεχρι το σημειο που εν α ειναι ° β αβερες για την ευεξια της ψυχης και του σωματος, ε­ κτός αν μας βοηθούν κιόλας Ἱ όσο βέβαια θα μπορούσαν για το καλύτερο. Μακάρι να μην μας κυριεύσει καμιά επί­ βουλη και παράλογη ηδονη, που θα προκαλέσει σοβαρή ζημιά στην ψυχη η ακόμα και στο σώμα. Ας θεωρούμε τις 3

απο

αει

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

ὶ

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

ὶ

καὶ τὸ σῶμα άπεργαζομένὴ. χρὴ­ μοίτων τε τῶν ταύτας δυναμένων μέτρον τοὶς του̃ βῶυ χρεῶις εὐλόγοος ειδοζαεκ καὶ μὴ ές ιὐοχη̨̃ν,

που

οὶπεραντον ἔν γε

,

ι

ὴμῖν αὐτοῖς τὴν τούτου ἕπιάυμιαν

λάόοιμεν αὐἔοντες κακὸν δὴ τι οὶνὴνοτον. Δόξὴ γε μῇν τῇ παρα τω̃ν καλω̃ν κοὶγαθω̃ν μόνῇ προσἔ­ χοὶμεη σομμοἔρτυροἕς τε ἕἔοντες καὶ βεβαιωτοὶς τω̃ν καλών, εἴ ποἄ' ὐμεῖς καλόν τε τι ὴμῖν καὶ σπουδαῖον διδοῖτε διαπροἕξασάαι, τὴς δὲ παροὶ τω̃ν οὐκέό" ὁμοάον τούτοις οὐδὲ τοὶς περί τε καλω̃ν καὶ οἔγαόὶω̃ν δόξας ποῖνυ τοι οὶκριβοὐντωκ ἄχρι του̃,

εὐδοκιμου̃ντες ὅὶν καὶ παροὶ τοῖς τοιοὐτοις πρός γε ἄρετῇς μῇδέν τι βλοῖπτεσὔαι, όπὴ δὴ καὶ ταότὴς δεη̨̃γ, ςρροντιἴοιμεν· κενὴ δέ τις ὴμω̃ν καὶ προς ἄμῃ­ῇν βλαβεροὶ δόξα μήποτε κρατὴσειε. Τοὶς ἔν ὴμῖν αὐτοῖς σχέσεις αιἔ τοῖς ἔκάστοτε κοινωνοῖς συνδε/δὴκατε, ςουλοίττειν 15 ο προσὴρμόκατέ τε καὶ ἄχεραιη̨̃οζ διδοῖτε, τῇ τω̃ν προς ἔκάστους ὴμῖν κα­ άὴκόντων οίποδόσει, καὶ ιδῷι τε οις όὶν ἔκάστοτε κοινωνοῖαεκ απο γονεἔον μαλιστα οὶρχόμενοι, οὶὶς δὴ ῇμῖν όμω̃ν αὐτῶν ειυ̃ιου̃ς τῇ ὴμω̃ν του̃ άνὴτου̃

αἰτιγχ προβέβλὴσάε. Χρὴστοὶ εὶῇμεκ οὶγαὔου̃ οὶει/ τινος τῇ ἔκαστοο κοινωνιρι μάλιστα πρέποντος

κακου̃ δ' οὐδενὁς οὐδενὶ εὕιόντες είναι γιγνόμενοι

¬

ι

εύλογες ανάγκες του βίου μέτρο για το βαθμό ικανοποίη­ σης των σωματικών ηδονών και ας μην αφήνουμε ασυναί­ σθητα να αυξάνεται μέσα μας μέχρι το άπειρο αυτή η επι­ θυμία, πράγμα που είναι αθεράπευτο κακόὶλί. Να λαμβά­ νουμε υπόψη μας μόνο τη γνώμη των καλών και αγαθών ανθρώπων, για να τους έχουμε μάρτυρες και εγγυητές των καλών έργων, αν βέβαια μας αξιώσετε κάποτε να πε­ τύχουμε κάτι καλό και σπουδαίο. Γ ια τις γνώμες των αν­ θρώπων που δεν είναι καθόλου σαν τους παραπάνω και δεν έχουν καθόλου ακριβη γνώση των καλών και αγαθών,

να ενδιαφερόμαστε, με τον τρόπο βέβαια που πρέπει, μέχρι το σημείο που θα απολαμβάνουμε καλής υπόληψης και από αυτούς, χωρίς όμως να υποστούμε καμιά ζημιά στην

επιδίωξη της αρετής: ποτέ δεν πρέπει να μας κυριεύσει μια στείρα και βλαβερή για την αρετή γνώμη. Να μας παρέ­

χετε τη δυνατότητα να διατηρούμε άφθαρτες τις μεταξύ μας σχέσεις, που μας συνταιριάζουν και μας συνδέουν με αυτούς που κάθε φορά αποτελούν τον κοινωνικό περίγυρο. Αυτό θα το πετύχουμε με την εκπλήρωση των ηθικών μας υποχρεώσεων προς τον καθένα, και ιδιαιτέρως προς αυ­ τούς με τους οποίους κάθε φορά επικοινωνούμε, αρχίζο­ ντας μάλιστα από τους γονείς, τους οποίους έχετε ανα­ δείξει ως εικόνες δικές σας, αφού είναι αίτιοι του θνητού μας στοιχείου. Να είμαστε ηθικοί, παρέχοντας πάντοτε στον καθένα το καλό που ταιριάζει ιδιαίτερα στην μεταξύ

μας επικοινωνία, και να μην γινόμαστε με τη θέλησή μας

αιμ

243

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

|

|

|

αἕττον Οὀδι ὀλένρον ττνὸτ Ζὀχννττς χώραν ὅετνου̃ τε

αιτιοι κανενος κακού, ουτε να παίζουμε το ρόλο

χαὶ δνσσνμβόλον ζω̃νν· Τό τε χωνὸν τῆς πό/γεώτ τε χατ νένννῷ ἔτ 8 τενγου̃μεν σνμτνεῖννν πρὸ τνυ̃ τΰῶν ἄε¿ ττνιεννενιαν ννἴν έττόμεννν οτ· έχ Δτὸς του̃ μετά /τον αύτοαταθνυ̃ τε ἄμα χαὶ αὐτοενὸτ ἔντοτ ττρ0ε|γ,7_

ταστροιρικού ζώου, άγριου και κακόβουλου. Να θέτουμε

παντοτε το κοινό συμφέρον της πόλης και του γένους στο | | | οποιο ανηκουμε πανω από το δικό μας, ακολουθώντας ε­ | | σας, οι οποιοι προέρχεστε από τον μεγάλο ΔίαΙ58. Γιατί

/γνθότεῷ τό τε πα̃ν τόδε ἄμα μὲν χατ ,τανν ἑνταστθν

αυτος ο θεος, που είναι το απόλυτο αγαθό και συνάμα το

ὅττ χάνγ/γτστόν τε έν τῶν ένόντων χατ ἄντστον (ἕνα

απολυτο ενα, δημιουργει και συγκροτεί το σύμπαν αυτό,

καὶ κοινῇ ἔν τε ἔκ πολλῶν, καὶ αὔτὸ πρὸς αὐτὸ

απο Τη μια κάθε μέρος ξεχωαστόθ όσο το δννατόν χαλύ­ Ι ι : : τερο και τελειοτερο, και απο την αλλη στην ολοτητα του,

δὲ

τ20μ0σμε×ννν

τταράννντότ τε χατ άττερταζνμέννντ κ

7

ι

3/

κ ι εκ κι όπως αν και ταυτῃ ετι κα/ι̃λιον τε ειη και αμεινοικ χατ αὐτά ττα̃στ μὲν άεὶ ἄνατρω̃ν ἐτττε αἴττνν χατ Α. ἄνγ/γήνγντῷ χατ τοῖς νγοτττνἴτ δὴ τω̃ν όντων ών τττνθες στατέ τε χατ ήτεἴσα̃ετ ἔττ δὲ μεῖνεσττ τε χατ τοῖς κκ

κ

τὸ δὲ τῶν ὁνγων ἀεὶ ντθτνὸν άναρὸν του̃ ἑχά_ στῳ τΰῶν τε χατ [ώτεῶν] μέσους άττανταχη̨̃ ττρ0τε_ ττμήχατε. Κατ μὲν δὴ νταὶ άντστεττχτ τάς πρὸς ύμαῷ ώς χρτκ τε χατ οὕτω [νά/γτστα τενγντμεν ώτ ύμα̃τ μὲν Ούδέν ττ τούτων τῶν τταρε ἡμῶν δενμέννντ ετΰότετ. ἡμῶν δν αὐτῶν τὸ τνανταστντόν τε ,τα¿ τῷ ρετοτάτῳ ὁνγοττ.

ἦμῶν προσεχεῦτατον πλάττοντές τε καὶ τυπου̃ντες καὶ οἴμα μὲν καὶ αὐτῷ του̃ ἄειῦυ τέ τι καὶ καλου̃ ἄειοτάτω εὐή­ 1 οὶπολαύειν δι/δόντες οἶμα δό ἡμῶν τω̃ ί νιόν τε παρασκευάζοντες καὶ εὔπειὔές τό τε εὐσεβἐς χατ ἄτων ἔν τῷ μήτε τταντάτταστν ἄν έχνγτττεἴν τω̃ν £

._

ἄντστετω̃ν τω̃ν πρὸς ὑμᾶς ττρέαεννν μτίτε αν τὸ με_

ενός κα­

|

|

|

|

|

|

|

ρ

|

Ενα

|

ΟὉὉΟ

λΟ

ΟΩΤΕΟἘΕ

λΟϋμενθ |

λλκ

Οι

:

ι

Οἰρμθνιχα

ΟΌὉ·

|

Ι

/

|

ΟΠΕΟ ΤΕΟ

δεδεμενα μεταξυ τους, ετσι ώστε να είναι ακόμη πιο όμορ­ |

και τελειο. Κατά τον ίδιο τρόπο και εσείς παραγετε α­ Ϊ καταπαυστα το αγαθό σε όλη τη φύση, είτε μεταξύ σας | ειτε για τα υπόλοιπα όντα που εσείς διευθύνετε και κυβερ­ | | νατε, τοσο στα διαφορα μέρη όσο και στα σύνολα. Θέτετε κ | | παντοτε σε ανωτερη μοιρα το κοινο αγαθο εναντι ομως | Ι | | του ατομικού και συγκεκριμενου. Μακαρι τις ιεροτελεστιες προς τιμην σας να τις τελούμε όσο πιο καλά γίνεται και Ι μαλιστα με τον ακόλουθο τρόπο: να αναγνωρίζουμε ότι ε­ φο

#

#

|

κ

κ

|

σας δεν εχετε χαθόλον αναἴκθ από αἕ αμέἔ που ααἐ | προσφερομμε και να έχουμε ωἔ ανόχο τη διάπλαση και διαμόρφωση Ἐης ενορατμαθς μας ιαανότηταα που είναι ι .. | πολν κοντα στο πιο θενκό μέρος "Ια φύσηἔ μας να αα­ ια | τρεπουμε σ” αυτη ν” απολαμβάνει κάτι θεικό και καλό και | συγχρόνως να την καθιστούμε πειθηνια και υπάκουη στο πιο θεϊκό μας στοιχείο· να μην θεωρούμε εκδηλωση ευσέ­

144

145

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

τριόν τε, καὶ ὅπόσον

γι ὅὶν ἡμω̃ν το φανταστικὸν

ιὕιανὸν

οιποιιαύοιιι­ιειι' Ϊ νι ι κ ) ῃ αν και οιοι τ

βειοιἐ και Χοηοιοιητοιἑ ούτε την παντελἠ χα°ιάΡΥηση των | | | | | τολοιων ποοἔ τιμ­“ην οοιἐι οοιε οιιωο Το να ξοποοοιοοομο ιο | | | | | ιιοιοο και 'ιο σημειο στο οποιο ιιποοοι να φιοιοει “ιι ινοοοι­ ι ι | 159 τιὶιἔὶ οιοιἔ ιχοιζοτητα ι Μακαρι να μας καθιστατε σε ολα / / | | τα ε μ ατα τε ειου ς και νἶὶ μας ἦια τηρ ει τε° οἶο ειναι δω α­ τον, αναμαρτητους σε καθε πράξη που ενδέχεται να κα­ νουμε και να μας βοηθάτε να ρυθμιζουμε παντοτε τη ζωη μας με αυτούς και παρόμοιους νόμους και κανόνες. Αν ό­ μως υποπέσουμε σε κάποιο αμάρτημα, να μας βοηθάτε να επανερχόμαστε στο καλό όσο πιο γρηγορα και αποτελε­ σματικά γίνεται , προσφέροντάς μας αμέσως τον ορθό λό­ γο ως ένα ασφαλές κριτήριο για το σωστό η το λάθος. Αυ­ τός είναι το πιο κατάλληλο μέσο για να θεραπεύσει κάθε αμάρτημα και χοικιοι “ιιι̃ἐ Φοχἠἔ μας· Με οιοιοι* λοιπόν | τον τρόπο και εμεις μπορούμε να ενωθούμε μαζί σας, α­ αλ δ | δι λ ι να ογα βεβαια με τη ικη μας υναμη, και να απο αυ­

κοινωνου̃ντες ὐμιν· ἔν δὲ τοις ές ὔμας ύμνοις καὶ τας

σουμε, οσο μας επιτρέπεται, τα πιο μεγάλα αγαθά που ι κ κ ι κ ι ποοεοχονιαι απο σοιἐι Υιοι “ιοι οποιοι οοοιἐ οιῖιι οοιχνοτο οι)­

| πλάττειν, ύπερβάλλοντες. Ἐν ἀπασι τελειους καὶ καόι' 'Ἰ

ι­=

όσον οιὕν τε οὶναμαρτἡτους ἔφ' ἔκάστοις οισπερ ἄν

πράττοιμεικ διασοἔζοιτε, τουτοις καὶ τοις τοιούτοις νό­

ν

#

¬

μοις τε ἔκάστοτε προς τὸν βιον χγοωμε/νους καὶ κανόσιν· ε ι ­ν ι ιν ι . ἄν δέ τι καὶ οἔμαρτἡιἢἡ, ως ταχειαν τε και αμα ικανἡν τἡν έπανομθωσιν ἔπάγοιτε, τον ἄμείνω εὐόιὺς λόγον καὶ τω̃ν τε ἄγαάω̃ν καὶ κακών οἔκριβἡ τινα γνώμονα, ἔπὶ τοῖς ἡμῖν όὶν ἡμαρτἡμε/νοις παρισταντες ὅς οὶμάρτἡμά τε δὴ χαὲ ιόυχἦς χαχῶίμ πάντων χράῃστος έὶ|7εμόιαεμ0ς ~ .. ι ­ κ Ικ ι κι Ω ιασασθαι· Ουτω ὶέαρ αν χα! ιὶιαεις υιαῃο χατα 700 ιό δι" κ κ Ιι ι ναναι” τὴ" ὶὶιιιετεὶοαιι οιχειοοιιιει/οι› ωἔ μεἴιοιωμ αν Χαι αότοὶ οἔγαἄω̃ν τω̃ν παρ) ὐμίικ οις ινὐιούνου οὐ μέτεστιν Θ

1

6

~

οοδύ ὁσοιιοοιο ἔού οοομ › ι .. νπλ .ι

Ο

6

α

ι

πιο άι/ χιχι κξ

7

εἔΐιο τ

.ι

7

αις [των] πρα εων υμιιι εὶὴμεικ έπόμενοι, τῳ τε ταότῳ ἔκάστἡς πράξεως εν μεν ταις α

Ρ”

ὁμετεῖοας εόαγεστατας ειἔιου̃ς ἔν τῷ ἡμῶν αὐτῶν χυρίωτάΐω Λαμ/Ξάμη̨μτες. σὺν δὲ ὁμῇ/ τε χαἑ έςρι ὁμῇό

­ Δια τὸν μέγαν ιἶμνουντες ^

· ­ ἔν οὐ τ,ἡ ἄεωμιρι πάντες

|

|

|

|

|

|

την εἶιαχιοιη ζἶιλοφθονιοι­ Στις οπολοιἶιεἔ ποοιξειἔι ο­ που και οσο μπορουμε, να ακολουθουμε εσας, επικοινωνω­ ι ι ι ι ν οι α ι σα ε Έ Ω μ| ζ Ω μ την Ρμοωτητα των πρἶχξεων μαῷ ενΐο στους υμνους προς τιμην σας να αποτυπωνουμε τις δικες σας σε νοτατες εικονες στο πιο σ αντικο ε ο τ ς υ­ παρξἠςμμας Τέλος μαζί χγἐἶ σόμφωεὶαρμἐ σςῖὶς Το

ν

οιθ

ι ι ν ν ι ­ ­ ταοτἡς και εςνοσονουν τἡς πραξεως κοινωνοι τἡν κμα­ , ­ τιοτἡν τε καὶ μακαμιωτατἡν ὶοχομεν διάθεσι ν. .ἔνἶ/ιό ιό 7

Δ

θεῶν μέγιστέ τε

σ

καὶ ἔξαζοετε Ζευ̃, ιό αότοπατορ πατεμ,

,

,

ύ

,

,

,

υμνουμε τον Μεγαλο Δια, με του οποιου την ενατενιση υ­

ψωνόμαστε στην τελειότερη και ευδαιμονέστερη κατάστα­

146

2­έὶ­7

ΠΛΗΘΩΝΟΣ ~

εό

ΝΟΜΩ/ν ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

“

.

πρεσβύτατε τωνὅε των παντων δημιοοργε, ώ

° ς °| ° ' βασιλευ, τ παρ ° αντοκρατορ τε τῳ· οντε καιι αντοτελες

154

οιἶ/ἔασιόῖεὶα τε πα̃σα καὶ ἀρχὴ ἄλλη ἕπ” οἴλλοὶς τω̃ν ό/ντων καἄεπτηκεί τε καὶ εύὔόνεται καὶ ὅρόὶου̃ταὶ, ιἶπό ε ­ σοἴ τε καὶ τω σω κροίτεὶ, τό~ κυριώτατέ τε καὶ ἔς τα­ ν ν ν ε ν › ὅν μαλὶστα μεὶλιχὶε δεσποτα ω τα. παντα εν ὶκῃ τε ε , . , ­ ο ­ ν οτι μαλιστα, καὶ επ αγαἄω αμα τω σφετερω ὅου­ , , „ , λευεὶ, προς μεν σου γεγονοτα τε και οντα γεγονοτα δὲ σο/ οΰδἐν ἐν αὔτω̃ν δεο ένω ἄλλ' οἴτε ὅὴ ° μ 7

Ι

7

Ι

γ

μ Η ἄχρως αὐτῷ ἄἴαύὶῷ ὅμτθ χαἰ ἄλ/αθἀ ἄπ­αυτα χατἀ δύναμιν ἄποτελεῖταὶ βονληὔέντι. Σὺ γαρ δὴ οίχαὔῶν

απαντω” τὸ πρεαβύτατόα τε ὁμοῦ χαὶ ἐαλἴαταα ώἔ οὐχ ἕπερόμ π έ/πατα αἴααόα Οί/Μῇαόπὸ 8 εξ ἄἴαἄὸμ ειἶ Σο τω̃ν μακαράον ἔκοἔστοις τῆς 7ι7νΘμἔν77€ μα· καριότητος οίςνεὶὅὴς χορηγός. Σὺ εὐεργἔτης μεγα­ λων τε καὶ τῷ όλω ές ὁἶσον οὶἶν τε συμςνορωτοίτων άγαα̃ω̃ν.

Σω

τον κλεως τα παντα πλέα

τα νε­ καὶ του̃το ἔαυτω̃ν τῆς Θν

ω̃ν σύμπαντα γένη ὐμ νεί τε, πράξεως τὸ χράῃστόμ τε χαγ μαχαίαώτατω, Οἢεγ. δν ­ ι ν ν × ­ Ποσεὶδων ο σος πρεσβοτατος τε καὶ κρατὶστος παὶς «

¬

­ αὔτος τε ὔμνεὶ, καὶ τοις οἴλλοὶς πασὶκ ὥσπερ καὶ ­ τ, ν ­ ι › ε ν των αλλων σνμπαντων καλωκ καὶ αυτου τουτου ν

υ

~

9.48

|

:

ση, ολοι οσοι μετεχουμε, στο βαθμο που μετεχουμε, σ” αυ­

ίτ

τη

Ό

κ

4

κ

νπόιξ πουείσαιοπ αλ μ εΤ αίλ09 κ αι Ρ η­ ΑλλόιεύΔία σ 7

πα) έξοχος από τα­λἔ θεούα πατέρα μαἔ ααα παπέΡα που | | | | | εαυτου σουκ ανωτατε δημωυργε Έων παντων> πραγματικα | | | | | παντοδυνα ε και απολυτε ασιλια· απο σενα ε| ει δοθει| μ β χ Ο

και κατευθύνεται και διατηρείται κάθε βασιλεία και εξου­ σια, στο καθε ον και διαφορετικη, κατω απο τη δικη σου , , , , , , επιβλεψη και κυριαρχια· εσυ εισαι ο υπερτατος και συγ­ ι

,

,

,

,

,

χρονως ο πραοτατος δεσποτης, σε σενα υποτασσονται τα | | | παντα με απολυτη δικαιοσύνη, υπηρετωντας μάλιστα το

δικό τους καλό, γιατί έχουν γεννηθεί και υπάρχουν από χω έχουν γεννηθεί για χάρη σου) χωρίς όμως να τα

σένα7

έχεις καθόλου ανάγκη αλλά επειδη είσαι ο ίδιος το από­ λυτο αγαθό, θέλησες να τα κάνεις όλα όσο είναι δυνατόν αγαθά. Γιατί εσύ είσαι το πρώτο και συνάμα το έσχατο από όλα τα αγαθά, έτσι ώστε να μην υπάρχει παραπέρα κάτι άλλο αγαθό, αλλά αυτό που είσαι, να είναι το από­

λντο αγαθό­ Εσύ είσαι 0 α̨γφειδῷλεντοεγ χορηγός τησεν­ „_/__ς,„ι_„„,... ι

Ρωὶόοὶίω̨ές

αποκτά, 9­ χάθἕ ἶυδα̨ῳἶῳνιιιγάνθίἴωποἔ· Εαύ μας ευεργετεις με μεγαλα αγαθα, τα οποια ειναι στο συ­ ΪΕΟΡ

νολό τους και όσο το δυνατόν πιο συμφέροντα.

Τα πάντα | | | | | | ειναι ε ατα ε τ δο α σου και σε υ νουν ολα τα εν ­Υ μ μ η ξ μ Υ η των θεών, πράγμα που αποτελεί το πιο υψηλό και θαυμά­ , , , , , σιο μερος της ενεργειας τους. Σε υμνει και αυτος ο Ποσει­ δώνας, ο μεγαλύτερος και ισχυρότερος γιος σου, ο οποίος και στο θέμα της δικης σου λατρείας, όπως και σε όλα τα απο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ Ζ ­ πρωτου ηγειται· Ρ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

καὶ

η τούτῳ τε σύνοικος (Ήρα

τω̃ν χε ἔντὸς ούρανου̃ του̃δε θεών οὶμητωρ μητηρ, σόμπας ὁ τω̃ν /γωπω̃μ νθλυμπἀυμ ρεῶμ ἄίωρμός. δν Κρόνος τε

Ἱἰλιος

­ ­ ν ιι καὶ ίὶὶτανες οι θνητων προσταται· ον ­ ­ ε ν 0

ὁ του̃δε ηγεμων του οὐρανου, οι τε αλλοι ,_

,

αύτου̃ οὶὅελςυοιί τε και ὕπαρχοι πλανητες· ον ο των

ἄμωτάτω

χορός. 8" τὸ ὶἴθόμίω σύμπαν δαέιαόμωμ ὶίέμθῷ χαὶ θεών ίὶμἴμ πιοθσεὶίέστατωὶ ὅμ καὶ ημών ἔοχατ­Ον Τὸ ἄνἄρώπὶκθμ τόδε 7έυ0§ν ώς δύναμις έκοἔστω. ἶζἰσε νυ̃ ν καὶ ημείς ὐμ νου̃μένὶ τε καὶ αμα αγαθών τα κροίτιστα παρα σου̃ ημϊν έκ Οἴστρωμ

τω̃ν ένόντων γενείσόὶαι εόχόμειθα. 'Ϊ/ἶαὔι δη καὶ ­ ι ­ ­ ι ι σωζε, οἴχε τε συν τω παντὶ τωὅε καὶ τα ημέτερος / ε 0 ὅπη σοι άριστα ἔγνωσταιί τε καὶ περὶ ημων,

καὶ

,ς

ιἴμα πέπρωται ἔκ του̃ παντὸς αιωνος. Ταύτην την πρόσρησιν τρισὶ μὲν έξης μηνος του̃

ημεραις νουμηνιρι τε δη καὶ δευτερα καὶ × τεί ομου­ τριτη ισταμείνου συν τω­ περι του­ μηνος . ­ ε και ένιαυτου ὅιεςιέναι κώλω· ταις ὅ' ἄνῖλαις νου­ ­ ­ ν ­ μηνιαις σὺν μοίνω τω περὶ του μηνός εξαιρου ντας

άλλα καλά, έχει την πρωτοκαθεδρία ανάμεσα

σε όλους

Τουἐ άλλθυἐ θωύἐ­ Σε υμνεί Χαι ὶΊ|ΗΡαε “Π σύζυΐοἐ Του | | Ποσειδωνα, που ειναι χωρις η ιδια να εχει γεννηθει απο

μητέρα κληρος

­

μητέρα των θεών αυτού του ουρανού, και ολό­ ο αριθμός των υπολοίπων Ολυμπίων θεών. Σε υ­ | | / | | μνουν ο Κρόνος και οι Τιτανες, οι προστατες των θνητων. Σε υμνεί οΉλιος, ο ηγεμόνας αυτού του ουρανού, και οι άλλοι πλανητες, οι αδελφοί και υπαρχηγοί του. Σε υμνεί ο όμιλος των ανωτάτων άστρων. Σε υμνεί ολόκληρο το χθόνιο γένος των δαιμόνων, που είναι το πλησιέστερο σε μας γένος θεών. Σε υμνεί τελευταίο και το δικό μας ανθρώπινο γένος, ο καθένας ανάλογα με τη δύναμη που

­

­

έΧεί·Ήτσί τώρα και εμείἔ σε υμνούμε· και συνάμα ευχόμω | | | | | | στε να λα ου ε απο σενα τα κατα το ετ ο του δυνατου β μ μ ρ | | / | | πιο μεγαλα αγαθα. Γινε ευσπλαχνικος και σωσε μας και οδηγησε, μαζί με το σύμπαν αυτό, και τα ανθρώπινα πράγματα, όπως έχεις αποφασίσει καλύτερα και για

μας και όπως επίσης έχουν καθοριστεί προαιώνια από τη μοίρα·

νε/ου

<

¬

×

Ζ

_

„

την ἕνιαυτου̃ ρησιν. Ϊερομηνιαις δὲ ταις αλνῖαις καὶ ἔτι ημερών ταῖς βεβηλοις καὶ το περὶ οίμςοοιν

οδο

Αυτη την προσευχη πρέπει να την απαγγέλλουμε κατά | | | | | π ωτε ε ε του π ωτου να του ετου δ ­ ρ Ω ημ Ρ ς ρ μη 97 η λαδη τη νουμηνία και τη δεύτερη και τρίτη «ισταμένου», μαζί με τις προσευχές που αναφέρονται στο μηνα και στο έτος. Κατά τις άλλες νουμηνίες να την απαγγέλλουμε μαζί με την προσευχη που αναφέρεται στο μηνα, εξαιρώ­ ντας όμως την προσευχη για το νέο έτος. Κατά τις άλλες

τι ς τ ρ ει ς

151

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ ι

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ Φ!!

τουτο ονῖον, του τε μηνος και ενιαυτου κωλον εξαὶ ρεῖν. Ἑν με/ντοι τω̃ν ἦμερω̃ν ταῖς βεβήλοις ταύταις καὶ μετοὶ το κω̃λον ἔκεῖνο, Αΰτοῖ τε ές γε δύναμιν τῇ ιὶμετερρὶ δὴ ταύτῃ κοὶνωνὶρὶ ὥς μακαριώτατα πράττοιμεν, ἔξαιρου̃ντας το μεταξὺ πα̃ν χωρὶοκ βραχυνἶογιρὶς ἕνεκος ἔποἔγειν, Ἐν μὲν ταῖς οἴ/ἴλαις ~ κ ι κ κ · των πραξεων, υμιν ῃ αν καὶ οιοι τ ειπμεκ επο­ μενοὶ, καὶ τα ἔξη̃ς ἄχρι τη̃ς προσρήσεως τελευτη̃ς. εκ

τ

7

3

7

6

Ε

κτ

Ε

ρ

θκ

0

Δειλινων ἐς δέους προσρησεων πρώτη. ἔθναξ Πόσειδοκ σὺ Διός του̃ μεγάλου παῖς πρε­ 7 7 | / / | | σβυτατος τε και κρατιστος. Συ εξ αγενητου τε πα­ ντηί πάντως καὶ αύτοπάτορος ού ποἕντη μεν κ θκ αγενητος ατε χεγονως τῇ γε αῖτιρὶ, ἔς δὲ δύναμιν πάντων τε/ἶεώτατος οξοετῇ τε καὶ είἐι̃ρὶ τω̃ν ὁπηου̃ ν γενητω̃ν γεχείνησαι· καὶ τούτου ἕνεκα προς του̃ πατρός καὶ ἠγεμονιαν τὴν τω̃ν όλων τω̃νδε έπι­ τε/τγοαςόαι, αὔτοεῖδο/ς τε εδν καὶ αότοπερας καὶ αὐτο­ καλόν° δι) ου πάντα τοὶ όίντος του̃ τε είδους σςυω̃ν καὶ περατος τυχχάνοντα, καὶ κάλλος οἴμα το αὐτοῖς _ | | ' _. (/ 7 προσπκον εκαστα απο/ἶαμβανεὶ. Συ ἄεων των τρι­ των τε καὶ ἔντὸς οὐμανου̃ του̃δε πατήο τε καὶ ὅπ­ Ί

5

7

Ί

4

­Ψ

ιερομηνίες, όπως και κατά τις μη γιορτινές ημέρες, να ε­ ξαιρούμε και τις δύο αυτές προσευχές, αυτές δηλαδη που

αναφέρονται στο μηνα και στο έτος. Αλλά κατά τις μη

γιορτινές αυτές ημέρες, μετά το χωρίο «και θα γινόμαστε, με τη δικη σας αυτη επικοινωνία, όσο το δυνατόν πιο ευ­ τυχείς», αφού παραλείπουμε το ενδιάμεσο τμημα για λό­ γους συντομίας, να συνεχίζουμε από το χωρίο «Στις υ­ πόλοιπες πράξεις, όπου και όσο μπορούμε, να ακολουθούμε εσάς» και εξης, μέχρι το τέλος της προσευχής.

Πρώτη απογευματινη προσευχη στους θεούςύο. Βασιλιά Ποσειδώνα, εσύ είσαι

ο

μεγαλύτερος και ισχυ­

ρότερος γιος του μεγάλου Δία. Προέρχεσαι από πατέρα

απολύτως αγέννητο, που είναι πατέρας του εαυτού του,

τελείως αγέννητος, αφού έχεις γεννη­ θεί ως προς την αιτία· έχεις όμως γεννηθεί όσο το δυνα­ τόν τελειότερος στην αρετη και την αξία από όλα τα διά­ φορα γεννητά όντα. Και εξαιτίας αυτού σου έχει ανατεθεί από τον πατέρα σου η ηγεμονία όλων των όντων, αφού είσαι το απόλυτο είδος και ο απόλυτος σκοπός και το α­ πόλυτο καλόω̃ἴ Από σένα όλα τα όντα λαμβάνουν τη μορ­ φη και την τελειοποίηση του είδους, ενώ συγχρόνως το καθένα παίρνει το κάλλος που ταιριάζει στο είδος του. Εσύ είσαι, μετά τον Δία τον Μέγα, ο ανώτερος πατέρας και δημιουργός των τρίτων στην ιεραρχία θεών, που βρίσκο­

αλλά

εσύ δεν είσαι

151 253

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

πρεο­/Ξύτα­„­ος μετά Δω 1­ὸμ|αε'7αρ_ Μεη̨̃° ὅρ ~ αύ ή βασγη̨̃εγα εα̨ίοοἐ παν,­ρὸς μὲν του̃ αὀτθυ̃ σα

μιη̨υργὸς

σοῦ δὲ χεγπομεςμημ τήν τε ἄἑχχμ

φυ̃σοῷ

έσχηχυἶσῷ ἄτε δὴ οὐδὲ ὅευ̃μ πλεὡ)

ἔπα

­

έ

/

χαὶ φύσ",

χ

Ϊ

2

7

77

και της ες τα

ι

|

7/ 3/ 77| υςοειμενα των οντων προοδου

” ”" 7 "των | ~ ~ “Γῳ αριθιαῳ πλεϋμασασοο χα! σα σϋμθϋεϋυσα 00/κωἔ τε καὶ θειἔος παιδων τω̃ν σω̃ν θεῶν μἠτηο σοι καθε­ ῖεσ­ εν/ ν |

)

7

1

|

~

ιιν

­

­

ἠγεμονι, εἶληχεν· Απολλων μὲν ταυτότητος ι

ε

ι .,

ι

ν

Ἄγο­

|

„

,

_

ε

2­54

|

|

|

και να υπαρχουν οντα με­

κ

κ

Ώ

ν

τεμις δε ετεροτητος και Ηφαιστος μεν στασεως τε . ~ , , , , , και της εν ταυτῳ μονης Διονυσος δε αυτοκινησιας , , , , τε και ολκης της τε ες το τελεωτερον αναχωγπς ν

|

|

θι

Ολυμπιοι,

Διὁς μὲν βασιλειος παίδες γνήσιοι, σοι δέ οἔδελφοι; ἀη̨̃ι̃χος 07/1/Μρ έσχηχότες φύσῃὀ ὁ μες, τίς χρεχττω, ὁ δι ἄεὶ ὑπθὅεεστεῖη̨̃ακ χα¿ τη̃ς έαυτῷ προσηχούσης έν τῷὅε τῷ παμτὶ ἑςίαστΰς μοῷας πρωτατεῇὀ ὑπό σα 160

|

}

την μεγαλύτερη δυνατη ομοιότητα με αυτον που σας γέν­ νησε, που είναι η απόλυτη μοναδαώἶ Αφού λοιπόν η|Ηρα ιθ , ι ι ιλ ι ι γεννη ηκε κατ αυτον τον τροπο και ε αβε αυτη τη φυση, επιφορτίστηκε με τον έλεγχο της γέννησης, του πολλα­ πλασιασμού και της εις άπειρον διαίρεσης των κατωτέρων | ι : : οντων. Και αυτο ειναι ευλογο, γιατι, αφου προηλθε αρχι | | | | κα από σένα, που εισαι ο τελειότερος από ολα τα οντα, και αφού πολλαπλασίασε στον εαυτό της τον αριθμό των ι ι ι ι ι ι οντων, συγκατοικει με σενα με εναν τροπο αγνο και εϊκο και έχει γίνει μητέρα των θεών που είναι παιδιά σου. Ύ­ στερα ακολουθούν όλοι οι υπόλοιποι Ολύμπιοι θεοί, γνησια | | | | | | παιδια του βασιλια Δια και δικοι σου αδελφοι. Εχουν | | | | | | προικιστει με διαφορετικες φυσεις, αλλος ανωτερη και αλ­ λο κα ώ ε και ο καθέν έ ει αναλά ει δ εύθ νσ ς τγ Έ ρη° ας χ βγ Τη υ Ϊ] του τομεα του συμπαντος που του αναλογει, εχοντας εσε­ , να αρχηγο. Ο Απολλων ειναι υπευθυνος για την ταυτοτη­ , , , τα, η Αρτεμις για την ετεροτητα, ο Ηφαιστος για την α­ , , ι ι ι κινησια και την παραμονη στην ιδια κατασταση, ο Διονυ­ σος για τη δυνατότητα της αυτοκίνησης, την έλξη και την κ

Ο

στηκεν. Ζἔιθ εξης οι αλλοι παντες θεοι

|

,

1

_

|

ταξυ τους ισα° πρέπει το καθένα να είναι μοναδικό στο εί­ , , , , , δος του, ετσι ωστε και σ αυτο το θεμα να παρουσιαζετε

Α

Α

7

|

|

|

|

του των ἴεἴουοτων απη̨βειῶῖχυωθ χα! εμ των ~

|

ρουρανιο χωρο να γεννιουνται

Ι 7 κ 7 εε .. πληθυ̃ υ ς χα! απεθαας "Των πιοθστατεῃέ 7/ 7 / (| | _' Δ' | Ε!/Μλἴεμ εέχθτωῷ ατε πιοωτωζ σου τε του τε/ι̃εωι̃­α“

κα

|

?

ν ι τ 7 . ι ε ε γενεσθαι τε και ειναι, αλλα μονοχενες εκαστον, ινα δὴ , _ , „ „ ι , , αι τουτο αυτοενι οντι τω εννωντι ως ο οιο­ ἐς αὕτ οὕτω ἔνζῖἑα χαὶ τααύτμ

ουσος

|

τερα με σενα, υπολειπεται ομως απο σενα και στην αξια / | | | και στη φυση, επειδη δεν ειναι δυνατον στο δικο σας υπε­

ἄ|γ/γή/γοίς έ

|

|

πισης η βασιλισσα Ηρα, που γεννηθηκε απο τον ιδιο πα­

παρωούμεμα έν Τω̃ ὐμετεβω χαἑ ὁπερωρανάυ χώρω ¿

νται μέσα στον ουρανό αυτό. Μετά από σένα βρίσκεται ε­

2­55

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

ἔὔηνα̃

δὲ τη̃ς ύφ' ἔτερων κινήσεώς τε καὶ ὥσεως του̃ τε περιερχου οἔποκρισεως καὶ σἴστρων ,ιιἐν τω̃ν χνησάυν σω̃ν παιΰωκ κοινῇ μὲν Άτλας ιἶιρι δὲ πλανητών ,αἐν ἶὶὔωνός τω̃ν δ' οὶπλανω̃ν Διώνη· δαιμόνων δὲ των χόονιἔυικ καὶ σύιιπαντος του̃ όειῦυ ἔσχατον τε καὶ ὔπηρετικου̃ φύλου, Ἑρμ η̃ς° ἠμω̃ν δὲ του̃ οἕάανατου, τη̃ς ήιιετερας φύσεως κυριωτερου μέ­ ρους /Ϊλούτων· σωμάτων δὲ τω̃ν πρεσβυτάτων τε καὶ τω̃ν ἄλλων στοιχειἔυιι κοινῇ μὲν Ἡἔος ιΰιρι δε, αιίάιζοος ,ιιέικ του̃ ὔερμου̃ τε καὶ ὅιακριτικου̃ αύτω̃ν, Λητώ· αερος δεί του̃ φυχρου̃ τε καὶ συνεκτικου̃, Ἑκοἔτη· ύδατος δε: του̃ ύχρου̃ τε καὶ δια,ό,όύτου, Τη­ όύς· γη̃ς δε, του̃ ξηρου̃ τε καὶ πηκτου̃, Ἑστια Ούτοι πάντες Διός βασιλεως χνησιοιί τε καὶ κρσίτιστοι χε­ χονότες παίδες τό τε οἴνω του̃ ύπερουρανῶυ χώρου καὶ αύτὸ του̃ παντὸς τὸ σὶχιώτατοκ ¦Όλυ,απον οἔπει­ ληφότες καὶ συμπάσης τη̃ς κινητής ,ιιέκ καὶ αμφότερα τῇ τε αιίτιρι καὶ τῷ σὶεὶ γιγνεσἄαι δια τὴν κιίνησιν χενητη̨̃ς; τῷ δὲ χρόνῳ ἄχενήτου φύσεως προστατείν ύπό σοι ειλήχασιν ήχεμόνι, σἴλλος ἄλλην αύτοίς σἔπειλη̨φότες ,ιιοζοαν Σὺ γαρ τοι τούτοις σύ­ ,απασι κορυφαίος ήχεμώκ ,αετοὶγλὶια τὸν βασιλέος ἔφεστώς τό τε πέρας ἔκαστοις τω̃ν πράξεων ἕπιτιἴ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ Φ/ί

αναγωγή

τελειότερη κατάσταση, η Αθηνά για την ετε­ ροκίνηση, την ώθηση και την αποβολή του περιττού. Τα άστρα, τα γνήσια δικά σου παιδιά, τα κυβερνά συνολικά ο σε

Άτλας, ειδικότερα όμως ο Τιθωνός τους πλανήτες και η Διώνη τους απλανείς. Ο Ερμής κυβερνά τους χθόνιους δαίμονες και γενικά το κατώτερο θεϊκό και υπηρετικό γέ­ νος· ο Πλούτων το αθάνατο στοιχείο μας, που είναι το σημαντικότερο μέρος της δικής μας φύσης· η Ρέα συνολι­ κά τα πρωταρχικά σώματα και τα άλλα φυσικά στοιχεία, ειδικότερα όμως η Δητώ τον αιθέρα, δηλαδή το θερμό και διαιρετικό μέρος αυτών των στοιχείων, ενώ η Εκάτη τον αέρα, δηλαδή το ψυχρό και συνεκτικό μέρος· η Τη­ θύς το υδάτινο στοιχείο, το υγρό δηλαδή και ρευστό μέ­ ρος, ενώ η Εστία τη γη, το ξηρό δηλαδή και στερεό μέρος. Όλοι οι παραπάνω θεοί είναι γνήσια και κραταιά παιδιά του βασιλιά Δία και έχουν λάβει ως κατοικία το ανώτερο μέρος του υπερουράνιου χώρου, το αγιότερο δηλαδή μέρος του σύμπαντος, τον Όλυμποὶόἶ ίΕχουν επίσης αναλάβει,

κάτω από τη δική

ηγεμονία, έχοντας ο καθένας και διαφορετικό μερίδιο, την επίβλεψη ολόκληρης της κινη­ σου

τής φύσης, που είναι βέβαια γεννητή ως προς την αιτία και ως προς τη συνεχή μεταβολή με την κίνηση, είναι όμως αγέννητη ως προς τον χρόνο. Εσύ βέβαια, Ποσει­ δώνα, είσαι ο κορυφαίος, μετά τον Δία τον βασιλιά, η­ γεμόνας όλων αυτών των όντων, καθορίζεις τα όρια των πράξεων για το καθένα και διευθετείς το σύμπαν ολόκλη­

256

9,57

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

θηα

καὶ το πα̃ν

τόδε κοσμεἴς. Ἐπὶ σὲ

καὶ ἦμείς

ρο.

|

πρωτον ἔπιστρεςεόμεὔος εἴτε καὶ υπο σοὶ ἠχεμόνι δεδ ­ ω̃ν καὶ σίἄανοίτω ττ οσεχεἴ τ” ι ἰ ῇ κυ ιωτἔ α

ί

Η

161

νιουευινενοι μετρα. και σεβενεεε Τε. κεικεειν εεε/ αἐ ή/πμ ἔὅωρήσω Τε χαἑ δωρη̨̃ α̃ἢαθοἴς ὁμ 0/1 0­ ­

Καὶ

χουμεν.

­

ι

ὁμνουμεν σέ τε καὶ μετα σε καὶ σὺν σοὶ _

Εκ

7

%

ἴῶτΰν τω̃ν

1

α̃αίνῳἀν] ποωύονὶἔ αία̃ντὶλτνἔ τά ἐνλίατα εᾶὶὶλίότεἔ ἠμείθ του̃ π/λέθννἔ ἦδη ὶλαἴν εέδω̃ν

Ν

τη̨̃σδε Τῇέ ήμει̃ὐαἔ ὁπειὀιὁυΰχότθῶ ἄναἔρείωμεν” εἴ τέἔ ἔν ημίν αὐτοῖς ἕἦς ἔπὶεὶκής ταύτῃ τῇ ὁμετεῖοα

μνήμῃ ἔπισκευάζοντες· καὶ μὴ τω̃ν ημερών τε καὶ μηνω̃ν καὶ ἔνιαυτω̃ν συμςεθίνειν ἔω̃ντες ταῖς παρό­ δοις; ἄλλ ' εἴςεἄιτον καὶ ἄκεῖοαὶον ὔςε” ὔμίν σωτῆρσι το ἕν

ήμίν

θεϊον διασώζεὶν πειρώμενοι.

δ

Ώ Πόσειδον

Πλούτων ἦμέτερε προστάτα, ἄλλοι τε πά­ ε ε ντες όὶεοὶ Ὁλύμπὶοι, ἠμεις μὲν οὐκ ἄνευ ὐμων οὐδί ­ ~ _ ὁτὶουν των ἄγαἄων οιδί τ' ὅὶν είἢμέν μεταλαβειν. οἴναζζ ώ

|

ταξη τηἐ δημ­ωνΡ'Υια§ μαἐ εχει Τοπο­

Ὁ

θετἠσεν χάτω από

τη δική σου

επίβλεψ”θΙ64› ενώ η φύση σου ι

ν

ι

θ

Ί

?

|

|

|

σευχεἐ μαἐκ Υ'­αΐι

είναι ει>ικενι×ἠ με το εημαντι×όεεεο και εθάναεο μέεοε ετης φύσης μας. Σε προσκυνούμε ευλαβικά και σε ευγνω­ Ι | | | / ονου ε ια οσα α αθα α δω ισε και α δω ι ει .Υ­ ς ζμ ς ρζ ς μ ,ς ρ μ Υ, Ύ μ νου ε εσενα και ετα απο σενα και α ι ε σενα του α­ ς , ,μ , , μ μ μ μ, δελφους σου, τους Ολυμπιους θεους. Εσεις, πρωταρχικοι , , , , , , και αιωνιοι θεοι, ανωτεροι απο το χρονο, για τους οποιους τ τ τ ν τ τ δεν υπαρχει κατι περασμενο ουτε κατι μελλοντικό, αλλα τα πάντα είναι αιωνίως παρόντα και υπαρκτά, (να δε­ χθείτε› ευσπλαχνικά αυτήν εδώ την απογευματινή προ­ σευχή μας, ζτην οποία›, τώρα που έχει πλέον περάσει το μεγαλυτερο μέρος αυτής της ημέρας, απευθόνουμε ζσε σας), εμείς που έχουμε λάβει την τελευταία θέση (στην ιεραρχία των όντων που μετέχουν› στην αθανασία. Έτσι λοιπόν, αν υπάρχει σε μας μια αγαθή προδιάθεση, θα μπο­ ροόμε να την ενδυναμώνουμε στρέφθνταἐ την σκέψη μαἐ

'

ε ­ τοὺς σοὺς αδελφούς ὔεοὺς Όλυμπιους. Ώ πρωτοι , Ϊ „ „ , , , , , αὶωνιοὶ τε θεοι και χρονου κρεὶττους οις δη ουτε 3 ι εκ 7 ι κ κ κ οὶχομενον τι ουτε μελλον εστὶκ αλλα το ολον αει | ~ | } | Ά Ζ ~ υ ία” παρεσῃ ἴε κα ὶενεστ77κε° τ77 νδε να ωνπΡοσρησὶν δεὶλὶνήν, ὶλεςό τε [δεἔαὶσὔε, ἦν ὔμἴκ Ξη̨̃ῖ τὴν με” 5

Σε σένα λοιπόν απευθύνουμε και εμείς αρχικά τις προ­

ί

μαζί με την πά­

σε σαἔ χαν δεν θα

την αφήνουμε να

ροδο των ἶλμερών

και των μηνών χω νων ετών>|αλλά θα

Ψθίνεν

ἔροσπανουμἶι ἔαρη στη διῖίη σας ἕωτῖμα βοθθειαι νἶχ ιατ ηρου μ ε α φ α ρ το και ακε Ρ αιο το εϊκο στοι χειο που ε­ Ι | | Ι | ου ε εσα ας. Ποσειδωνα ασιλια Πλουτωνα π οστα­ , ρ ', , β χ μ μ τη των ανθρωπων, και σεις ολοι οι υπολοιποι Ολυμπιοι θε­ δεν θα ί ασταν ικανοί να οί· Χω Ρ ίς τ δικίη σας οίθεια η απολαύσουμε κανένα αγαθό. Εσείς μας βοηθάτε και για

9.59

158 ι

ἰ

Π/1 ΗΘΩΝΟΣ

Α/Με ὑμεῖς ἦμίμ έξ τε ἄρετήιὀ χαἱ τάς χα/Μὡυς άπάσας πράξεις έν αἐ δὴ χαγ ἦμἴμ τὸ εὔὅαίμομ χω 0?/μας καὶ ές του̃ ρη̨υ̃τω συλλαμβάνετε τάς

να φτάσουμε στην αρετή και για να πραγματοποιήσουμε όλες τις καλές πράξεις, που μας εξασφαλίζουν την ευτυ­ χία. Μας βοηθάτε και για όλες τις άλλες πράξεις, αλλά π οπαντων

_

Διός του μεγάλου ἄεωριριν τε και ὕμνοκ ἔφό δν ι ­ ει ε ν ι ι ν εσχατον δι' υμων επιστρεφομεὔσς ος υμιν τε και . , _ , _ . _, Ϊ ηιιιν και απασι τοις ουσιν απαντων των αχαάων , _ δοτηο τε και χορογος πρωτιστος τοις δε δη λοχι­ , , θε­ κοις ,ημιν και την εαυτον, ως εφικτον εκαστοις ά αα̃ω̃μ ω ιαν πα ε ων° συια παντων κε (Ρα α 7 γρ ιυ̃ χ

Ρ

2

_

_

επί"

_

_

_

_

_

­

ι

­ ταις ­

Κ

, Ή ,ξαί τὸ Ε κΡ ς προστατεῃί υπο σα 777/εμθ" Ξ! ύίχειὀ κ 2 κ | ι εταξυ χωιο ιον επα 7ειν Συ 7α τοι τουτοι ­ς συια πα­ ια σε χῳυφαἴη̨ς ἠπμώκ χαὶ τά έξίίζ αχρι της προσρίθ σεως τε/ι̃ευτη̨̃ς· _

7

1

7

ίἶ

αινιιξΚρ6νε, σε παντὸς πιο νόιιω τι και Ταρτει­ | _ | ~ | ριου άεων ςνυλου Διι τω μεγα/ἶῳ παρ: πρεσβυτατθἔ , _ Ϊ | Ϊ Ϊ Ϊ | ἶίεἴομαὕ χο" δία τω” χα! τῇ" τουτωυ αυτων ἠλειαομῶίν έπ"­έτιοαώαί· Σὺ σὺ" Ἡλίῳ τῷ Οὐισαμη̨υ̃ .ι ­ κ ~ κ τϋυδε ι77εμ0% τΰμ συμπασΰἔ τΰἔ θμΰτΰἔ ίρυσεως /

π

Δ

%

η

ε

κ

ρ

η

ι

,

,

,

,

,

,

,

Δεύτερη απεγενιι­ατινη προσευχη ετονε θεοὐεώῖ ι

~·

Ε

β

9

_­

εἰ.

7

αι σε αυτη την προσευχη, κατα τις μη γιορτινες ημε­ . θ, . λ, Β , , ρες, μετα το χωριο «και ο κα ενας εχει ανα αβει τη ιευ­ θυνση του τομέα του σύμπαντος που του αναλογεί έχο­ ντας εσένα αρχηγό», αφού παραλείπουμε το ενδιάμεσο τμημα να συνεχίζουμε «Εσύ βέβαια Ποσειδώνα είσαι ο κορυφαίος, μετά τον Δία τον βασιλιά, ηγεμόνας όλων αυ­ τών των όντων» και εξης, μεχρι το τελος της προσευχής.

_

7

π

του.

Ιόιι βεβή/λοις μετά τὸ κω̃/ἶον ἔκείνο, Και τῆς ἔαυτῷ _, , , , προσηκουσης εν τωὅε τω παντι εκαστος μοιρας _

ς

2

ν

× προσρησεως εν των ηαερων <

αυτε που απο λεπουν στ ν ενο ασ και ε­

,

770"

ε Και ταύτης της

ι”

του

ναι και για μας, οπως και για σας και για ολα τα οντα, ο , . , , , ανωτατος προμηθευτης και χορηγος ολων των αγαθων. Σ λ . δι τ , ι ε μας, τα ογικα οντα, ινει το σημαντικοτερο απ ολα ι ι ι ι ι ι τα αγαθα, παρεχοντας, οσο ειναι εφικτο στον καθενα, τη | | | } δυνατοτητα να προσεγγιζουμε και να κατανοουμε τη φυση

_

_

_

Υ

ε αλου Δια. Σ αυτον τελευταιο καταλ ει , , , ,ηγῇ ξ μ η η , μ Υ με τη δικη σας μεσιτεια, η προσευχη μας, αφου αυτος ει­ υ ν σ

ε

_

ινοιιιιοινετιτιιιοιι

ι

_

Βασιλιά Κρονε, εσυ εισαι το μεγαλύτερο παιδί του με­ γάλου Δία από όλο το νοθο γένος των θεών που κατοι­ κούν στα Τάρταρα και γι' αυτό σου έχει ανατεθεί και η αρχηγία αυτού του γένους. Εσύ μαζί με τονύΗλιο, τον η­ γεμόνα αυτού του ουρανού, έχετε αναλάβει τη δημιουργία

260

α61

ἰἶ/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

δημιοοργιοεν ἔπιτέτγοαφἄον. Σοὶ Ἀφροδιότη σννοοσεζ

όληἐ Τηἐ θνηῖἠἐ Φύσης­Ήχειἐ Υια

τῆς ἔν ἄνητοίς τῇ διαδοχῇ οἕἐδιότητος προστοἕτις. Ἱ/'πο σοὶ οι' τη̃ς τοιαύτος ςούσεως τεταγμεάνοι εὼ­2

οποία είναι προστἀτηἐ τηἑ διαιώνισης του θνηῖού κόσμου με τη διαδοχη των οντων. Κατω απο την εξουσια σου ε­ | | | | | | | χουν ταχθει ολοι οσοι προστατευουν το θνητο αυτο γενος, | Ι | Ϊ | | οι οποιοι εχουν αναλάβει ο καθενας και διαφορετικο τομεα

αύτη̨̃ζ ἄπεβ/Μφό_ τες μοζσαμ. Πἀμ μὲν τη̃ς τω̃ν ζώων τω̃ν ά/ι̃ῶςωυ ι Ἐν Δ ν δι ­ ­ ε προεστηκως ι εας ηιιητηο ε της των ςοντωιε προστάταβ πάμτεῷ

„

07/1/Ι Ο ς Ο?/Μ77μ

,

.

„

|

.

„

,

,

α/Μα τε συμπαμτες Οι χατα μερη̃έ Οι μεμμεζζωό α δὲ γαεάυ, τω̃ν ἄντχτῶν ἑὕσαστα ὅιειληφότες. Ἐν οις Ι

Ρ

και

Η

ετε ου ν

'ση

|

77

του

ῖῇα

· ρρ

Εκ

166

ἶ

οστατι /τισ | | ΕΟΦ ,ζμ δη̨̃ Πλωτωκ Ο του ημων αυ αθαυατω αρχωιἐ κ ι κ ι ~ ηοποοεως εχει τε και συνεστι, θεος Ολυμπιος θεου / } / / | | Ταρτατααἔ ερασθεέὥ χαμωνέαμ τε Ταιἄταρῳ προς )|Ο×ι̃υ#πΘμ Τθἴἔ Τθυ̃ Ϊἴαττυ̃ὸἔ Διὸἔ α̃εσμθἴέ μηχανώ­ μεμοέ­ Καὶ σὸ δέ ώ ἄμαἔ Ἱι̃η̨ιε, Διός μὲν του̃ με­ χάλοο τῷ ἔν σοὶ ὔειζυ νῷ, Ποσειδώνος τε τα ἔς ώρχὴρ χαὶ σω̃μοθ πρεσβύτατός τε χαὲ χρά­ΠΟ­τος Ϊεγνορὼς παω χωρὸς μὲν ἕως των οι ὁπείωυρας "ων χα¿ τω̃ν έμτὸζ ούραμθυ̃ όιεω̃ιὀ ήἴεμὼμ δὲ του̃ ο

Ί

_

ου

772

7

%

Ι

παντὸς οὔρανου̃ τούτου προς Ποσειδώνος του̃ σου̃ πατρὸς χαα̃εῦτηχας­ Σὺ μετε Ο?/1 /1 ων ἑἔ­ άδελφω̃ν ΐε σω̃ῃίαὶ ὀπαδω̃ιό Σελήυηῶ Ἐωσφόρθω Στα̃βωμοῷ

Φαίνωνος Φαέὔοντός τε καὶ Πυρόεντος περιπο­

σύζλ­›'ΥΟ

την Αφρθδίΐηε

'Π

του. Ο Παν εξουσιάζει συνολικά όλη την κατηγορία των |

ς

|

γ

γ

|

αλογων ζωων, η Δημητρα των φυτων, ενω και ολοι οι άλλοι έχουν αναλάβει διάφορους τομείς του θνητού κό ν ι τ . σμου, αλλοι μεγαλυτερους και αλλοι μικροτερους. Αναμε­ σα σ” αυτούς είναι και η Περσεφόνη, η οποία εξουσιάζει το θνητό στοιχείο της φύσης μας. Αυτη τη θεά την έχει αρ­ πάξει ο Πλούτων, που εξουσιάζει το αθάνατο στοιχείο μας, και την έχει ως σύζυγό του.Έτσι, με το να ερωτευτεί ένας Ολύμπιος θεός μια Ταρτάρια θεά, δημιουργηθηκε έ­ νας δεσμός ανάμεσα στα Τάρταρα και τον Όλυμπο σύμ­ φωνα με τους νόμους του πατέρα Δίαω̃ύ. Και συ βασιλιά |Ηλιε, που γεννηθηκες το μεγαλύτερο και ισχυρότερο παιδί ­ι | | | του μεγαλου Δια ως προς τον θεικο|σου νου και του Πο­ | | | σειδωνα ως προς την φυχη και το σωμα, εισαι συνδετικος ν

|

Ι

|

|

|

κριχος |αναμεσα στἶυς υπερουρανω̨υς θεουἔ και τους ἶεους που |βρισκονται ε1νἶος ἑορ ουρανου και ορκισἶγκες απο τον

οσει|ωνα ηγεμρνας

πατερα σου| τον

ο

οκ ηρου του ου­

μαζι με τους αλλους εξι αδελφους και , , , τη Σεληνη, τον Εωσφορο, τον Στιλβωνα,

ρανου αυτου. Εσυ |

,

ακολουθους σου,

τον Φαίνωνα, τον Φαέθοντα και τον Πυρόεντα, διαγράφο­

ντας κυκλικές τροχιές στον ουρανό και επικοινωνώντας με

αὀσ.

263

ιοιιιοοινοε ρευόμενοι, καὶ /ίρόνῳ τε καὶ τοῖς ἄλλοις

ινοιιιοιν Σιτττνι Φιι

Ϊὶτα̃σι κοι­

νωνου̃ντες τὴν ιθνητὴν σύμπασαν ἄποτενἶεῖτε φύσιν. Σὺ και τοκ πονι̃λοτς τε και άνωι­άτω τοϋ οόρανοο του̃δε οἴστροις τη̃ς μεγαλοπρεπου̃ς ταύτης χορειρις ἠχη̃ (Ϊ­πο σοὶ καὶ τὸ χάόνιον τω̃ν δαιμόνων ὐπη­ ρετικόν τε τοῖς άλλοις ἄεοῖς τέτακται ςου̃νὶον. Σὺ καὶ ἦμω̃ν του̃ τε οἔιθανοἕτου ἠχη̨̃ καὶ το άνητον μετα Κρόνου τε καὶ τω̃ν ιἶπὸ /ίρόνῳ Ϊὶτοἔνων πνἴαττετε” τε, καὶ έα' όσον πέπρωταιί γε ἔκαστοις ὅιασώζετε. Δι, όὶ δὴ καὶ ὔμα̃ς ημεῖς μετα Ποσειδω̃ τε καὶ τοὺς άθἶλους ὔεοὺς τοὺς Ὁ/ἶυμπιους σεβόμεάοί τε, καὶ χα­ ριν τόν καὶ δι, ὐμω̃ν έχομεν οἔγαόὶω̃ν όμολογου̃μεν. Δεόμεάα τε καὶ όμω̃κ του̃ τε οἔθανοίτου ήμω̃ν ἔπὶ τὴν κανἶλιἔο τε καὶ οὶμειίνω ἑἦν τοὺς ἠγουμε/νους ἠγεῖσθαι, καὶ τὸ ιθνητὸν εὔήνιόν τε ἡμῖν καὶ εὔχρη­ στον κατα δύναμιν παρεχεσιθαι. Καὶ διδοῖτε, ού όὶεοι; καὶ τη̨̃σὅε ἦδη τη̃ς ήμερας το πολύ περὶ τω̃ν πραξε­ ων τοὶς καάηκούσας ᾶατετριςοόσι, ὅεῖπνόν γτε οὶναχ­ καῖον τῷ θνη̨τῷ ήμω̃ν τῷδε σώματι ώς χρηί τε καὶ σὺναρετῇ ἔλεοιθαι, δικαιἔυς μὲν πεπορισμένους εό­ γνωμόνως δὲ τοῖς διηκονηκόσι χρησαμένους τοῖς τε συνὅειθτνοις ίσως ἔγκρατω̃ς δὲ καὶ προς ὅγιειαν εύ­ χοη̨̃στως/ προσενεχκαμένοος ἔτι τε καάαριῖος τε οἴμα Υ

ε

ε

τον Κρόνο και τους άλλους Τιτάνες, τελειοποιείτε όλη τη θνητἠ <ΡύσηΙ67­ Εσύ χυβερναἐ και Τη μεγαλόπρεπη και πο­ λυάριθμη χορεία των άστρων που βρίσκονται στις πιο ν­ ψηλές σφαίρες του ουρανού αυτού. Κάτω από την εξουσία σου έχει ταχθεί και το χθόνιο γένος των δαιμόνων που υ­

πηρετεί ΤΟὉΩ αλλα­ιἐ θεούς­ Εσύ Τέλοἐ κυβερναἐ και τΟ α· θάνατο στοιχείο της φύσης μας, ενώ με τη συνεργασία του Κρόνου και των Τιτάνων που βρίσκονται κάτω από την ε­ ἔουσία του διαμορφώνετε το θνητό ανθρώπινο σώμα και το

διασώζετε, στο βαθμό τουλάχιστον που είναι πεπρωμένο στον καθένα. Γιά αυτό και εμείς μετά τον Ποσειδώνα και

τους άλλους θεούς του Ολύμπου τιμούμε εσάς και σας ευ­ γνωμονούμε για όσα αγαθά απολαμβάνουμε και με τη δι­

κή σας συνδρομή. Σας παρακαλούμε λοιπόν, όσοι από σας έχετε αναλάβει την ευθύνη, να οδηγήσετε το αθάνατο στθιχείθ μαἐ στην Ομθρφότερη και υψηλότερη διάθεση και να κάνετε το θνητό στοιχείο μας όσο είναι δυνατόν υπά­ κουο και εύχρηστο.

Και μακάρι,

θεοί, τώρα που έχουμε

πλέον αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στην εκπλήρωση των ααθηχόντων ααα να μας εΐαΐρέψεα να πάρουμε το απαραίτητο για το θνητό μας σώμα δείπνο με τρόπο κόσμιο και ενάρετο: αφού θα το έχουμε εξασφαλίσει

με δίκαια μέσα; θα αντιμετωπίσουμε με ευγνωμοσύνη αυ­ τούς που μας το έχουν ετοιμάσει και με φιλικότητα αυ­ _„_ς„.­ αμ.. τούς που δειπνούν μαζί μας· ακόμα, θα δειπνήσουμε με . .

­

­

εγκράτεια και με τρόπο που συντελεί στην υγεία, καθώς εστι

±65

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

'καὶ τὸ λοιπὸν τ~ς τε εί ας και | ¦ | του̃ βιοα ως κάλλιστα τε και ἄριστα κατα δοναμιν ὅιελἄεἴν. Ἐς δὲ τὴν Διός του̃ βασιλεἔος ἄεωριοιν τε χαὶ δία ὁπότε ὥωυ̃τε δενω, χαὶ δη χα,ι ,.,7μ¿_

και

οἕἄρ ύπτω ἔ

Η

θ

Ἱ

χάδε, ὥτωῷ έφε

ὥω ἡμῖν

προσρήσει ὔμ νἠσαιμεν,

έφ,χ,.ό% ἄξάυς έν

~ 177

καὶ ὑμεῖς συ/ἶλάβετε.

επίσ ς

εκαθα ότ τα και

ε λιτότ τα. Να α επιτ έ ε­ | | | τε ακομα να περασουμε το υπολοιπο της ημερας και του βίου μας όσο το δυνατόν πιο καλα και πιο ενάρετα. Βοη­ ι ι ι ι θηστε μας τελος και σεις στην ενοραση και εῖξυμνηση του | | βασιλια Δια, και οποια αλλη στιγμη χρειαζεται αλλα Ϊ

π

προπάντων ΤώΡαι Ύνχ να τον νμνἡσονμε επάξια με αντἠ όσο τουλόιχιστον μας είναι εφικτό.

την προσευχη,

Καὶ ταύτ ~

_

ί'

_­

π οσ /σεως ἔν των ηαερων ιχείμο 71 /Ι /10 ἀα̨ι̃ Ά ης ῇἶ ίη̨ βειῶ? ως μετα Το χω ΟΪ Ξ ° ς 7 ­¬ } |

τ~

Τακ /Μ" αυτης απ”/Μίωτες ιαωραθ εξοἔίιωυ "τας το ια εταξὺ ΖωΡ ιον› έπά ειν Και σὸ δ'ι ιό οἴναξ”ΤΠιε ΐ ­

Ϊ

>

7

| ~ χαί τά εξης αἱόνί των Συ ια" αλλων εξ αδεθἕρωμ · ' “ έί ~ τε σων νία! Οπαδων επε"­α εξαέρουντας αν ΤαΙ ~ Ι 7 | : | μεταξὺ των έξ πόανΰίΐων Ονοματνν επαἴεθό Περί­ | .. νκ ­ 770 ενο Ξνϋι χαὶ Κρόνο) τε χαὲ Ταζ αόόοίἔ Ήτασί _ ι ι τ .. νκ ~ # χϋινωνθϋ ντεῶ χαν τα εξΰἔ αἔόω Τΰἔ προσρΰσεωἔ ­ ~ | τελεοτης. Ἐν μέντοι ταις νοστεάχιῷ τοντἱνν ια­εν ~ | _ οόδέτερον· τὸ δὲ περὶ τον δειει­νυ̃ν ιωνθν εξαιρειν χωριον, εἴτε ού τηνικαυ̃τα ὅειπνήσοντας. }|

~

7

ν

7

7

·

7

λ

Δειλινῶν ἐς θεους προσρησεων τριτη τε και κυριωτόιτη πασῶν, η ἐς τόν όασιλέα Δία. Αότθὥν αὐτοέμ αὐτυ̃αἴαθἐ Ζευ̃ 8; τω̃ μ77ὅα_ ;

,

9

ι

μόθεν έτερωἄεν γεγονέναι, άλλ' αὐτὸς ἔκ σαυτου̃ Ϊ ε, ι ει 7 .. νκ 7 ~ 170 ειναι, οντωςι τε ων τῳ οντι ει, και ετι ει ικρινως να

Ζ66

ι ι ι αυτη την προσευχη, κατα τις μη γιορτινές ημε­ ρες, μετά το χωρίο «οι οποίοι έχουν αναλάβει ο καθένας και διαφορετικό τομέα του», αφού παραλείφουμε το ενδιά­ ι ι ι μεσο τμημα, να προχωρησουμε στο σημειο «Και συ βασι­ λιόιίΗλιε>› και τα λοιπά έ ι το «Εσύ α ί ε του όιλ­ ι ι ι ι ν λους εξι αδελφους και ακόλουθους σου››° υστερα παλι, α­ φου παραλειφουμε τα ονόματα των έξι πλανητών που | ισκονται ενδιόι εσα να π ρ ο ω όσου ε στο «πε ιοδεόο­ ντας στον ουρανό και επικοινωνώντας με τον Κρόνο και κ τους αλλους Τιτόινες» και τα λοιπά μεχρι το τέλος της προσευχής. Βέβαια στις νηστείες δεν θα παραλείπουμε τί­ ποτα από αυτά· μόνο το χωρίο για το δείπνο, γιατί σ' αυ­ την την περίπτωση δεν θα δειπνησουμε.

Και

ν

σε

σ

ν

ν

=

ν

Τρίτη απογευματινη προσευχη στους θεούς, η σημαντικότερη απ® ολες, προς τον όασιλιόι Δία. Δία,

εσύ που είσαι το απόλυτο ον, το απόλυτο ένα και το απόλυτο αγαθό, εσύ που δεν γεννηθηκες από κανέναν άλλον, αλλά προέρχεσαι ο ίδιος από τον εαυτό σου, εί­

167

ἰἶ/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

πολλά τε ὁίωυ̃ ὁ αύτὸἔ χαἱ ἑι̃έ ἀίτε δὴ Οὐδ) ἕνὸν οὔτ' ἄν ἔξ ὁμοάυς τω̃ν πάντων ἄχενἠτων ἔν

σαι πραγματικά η απόλυτη ύπαρξη και ακόμα το αυ­ τούσιο ένα. Δεν είσαι μια μονάδα που ταυτόχρονα απο­

Ϊἀρ ἄν θώκο χαί χΡεῇ”τ0"Οἔ ε ε ι ι έ ς αμα του συμεεεθμτθἔ' 0” αν εξ "Οζ λέει/ α7”ε”?τΟυ› Τῶν δί ἄλλων άπὸ τθότου ἔδΰ προίὔμτωθ Οὐ ἴἀρ ἄμ ἔῃ σϋμίρυα̃ τῷ αὐτῷ 8!) αὐτὸ ἔν" τά δέ, ἕτερον ἦδη ὅμτού χαί τω­Ούτῳ ὅίαέφίμόμεμὥ προἴα­ Σὺ δί ἔν τε ,αόνωέ χαί αὐτὸς σαυτω̨̃ιἶ πάμῃ? πάντως αὐτὸς ὥβ τϋυ̃ἄί 8 εξ αόΐὸ εἴ Τἄ7"αί9όιά~ χαί δία ταυ̃τα ἄχρωἔ τε ἄι̃ίαθὸἔ εἰ χαί πρὸἴ τἄό/Ια πώ "ΟΦ ἔχ σοῦ Τε ἔμτα χαὶ ὅίά Τε σὲ χάό/λίστα ἐη̨̃ίω" τού αὐΐὸἔ άσύμβόΰτθμ ἐη̨̃ὀωμ τὴν ὑπερθὶίήιὸ πάτερ

τελείται από πολλά μέρη, γιατί δεν είναι δυνατόν από | πολλά όντα που ειναι ολα κατά τον ιδιο τροπο αγέννη­ τα να συσταθεί μια μονάδα, αφού θα χρειαζόταν και ένα άλλο τελειότερο ον για να τα συγκρατείΙ68° ούτε πάλι θα

ἕμε Οὐ

Τί συστη̃ναθ έτείωυ. εν

­

ν

ε×

>¬

>

πατερων αὕτοπἄταα ὅ77μ#0ϋρ7ἔ

'Γε

δΰίίίθυρἴω̃ιά

ἴεμΰτω̃μ ἄ7"έμί7τε› χαί βασίόευ̃ βασίόεωμ τε Ζίαὶ ἄρχόντων πάντων ὐπεῖυ̃τατει ὅἔ μόμοἔ τῷ 0'/τί αὐτωίρἄἴωρ τε χαί ἄτελθἔ Η: έἔ ὅμ Ούδἐυ υ̃ὀὅεμί ἐεεεστιμε ἄλόί αύΐὸἔ άίω̨ίωσί πα̃σθ μείἴοσίτε ὁίωυ̃ χαί ιαεῶσύ ΐἀἔ πΡεπ0ύσαἔ ἑχάστωἔ Ζαταστάσείἔ τε χαί θεοι̃αη̨ὺἔ μείαείθ χαί πάμΐα εὐθύνωμ ὀρθοἴῷ ὀΡί90Τάτ27 Τε δὴ χαἑ ἄπαρατγοέπτῳ

ΐμώμἔἴ

δώ­πο”

»

»

ν

θ

μπορούσε να συσταθεί η μονάδα από ένα ον που είναι α­ γέννητο και από άλλα όντα που είχαν παλαιότερα προ­

έλθει απ” αυτό, γιατί δεν θα μπορούσαν να έχουν την ί­ δια φύση με ον που έχει αυθύπαρκτη ύπαρξη τα όντα που έχουν προέλθει από άλλο ον και διαφέρουν τόσο πο­ λύ απ” αυτό. Εσύ όμως είσαι μόνος σου το απόλυτο ένα ”

και

ο ίδιος με τον εαυτό σου πάντοτε και με κάθε τρόπο· η ουσία σου είναι το ίδιο το αγαθό, και γι” αυτό είσαι α­ πολύτως αγαθός και έχεις ανυπέρβλητη υπεροχη απέ­

ναντι σε όλα τα άλλα όντα, που προέρχονται από σένα και τα οποία χάρη σε σένα βρίσκονται στην καλύτερη κατάσταση. Πατέρα των πατέρων, που είσαι πατέρας του εαυτού σου, δημιουργέ των δημιουργών, αγέννητη αιτία όλων των γεννητών όντων, βασιλιά των βασιλέ­ ων, που είσαι ο ανώτερος από όλους τους άρχοντες, εσύ μόνο είσαι πραγματικά αυτεξούσιος και ατελεύτητος. |

|

|

|

|

Πανω σε σενα κανεις δεν εχει καμια εξουσια, αλλα| εσυ| ο ίδιος παραχωρείς σε όλους τους άρχοντες, στους μεγα­ | | λυτερους και συνάμα τους μικρότερους, την καταλληλη για τον καθένα κυριαρχία και νομοθεσία· εσύ κατευθύ­ 168

169

|

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

ὅεοποτα μέχιστἔ τε ὁμοῦ καὶ κυριώτατε, · δεσποτων τε αὐ ές τα μάλιστα καὶ κυρἀυν πάντων ~ με!/γύβεγ τά πάμτα ἀπὸ του̃ πρεσβυτάτω ἄρξώ τος

μενα ἄχρι τω̃ν ἔσχατωκ δουλεύει δουλειἶκν πασω̃ν δεχαζοτἄτη̃μ χαὶ ἐπὶ τω̃ σφετεῖοω ἄμα ἄἴαθω̃ ι εν . ν ι εν ν ατε προς μεν σου­ γεγονοτα τε και οντα γεγονοτα δ, „ Ή, , , 5 „ ὅ, Ε σωί Ου εμ­ μεν αυτων εομεμῳί.. το ε σαυτῳ κ

νεις και ανορθώνεις τα παντα με τη δικη σου ορθότατη |

|

|

Ϊ

|

και αμετατρεπτη θεληση· Κυρια μεΐωῖε χω συναμα [­ | | | | | | | σχυροτατε κυριε, εσυ εισαι ο κα­Η εξοχην πραοτατος κυ­ |

μος αναμεσα

|

|

|

7

τουἔ χυρωυς και τους αρχοντες εσένα αναγνωρίζουν όλα τα όντα, αρχίζοντας από το α­ νώτερο μέχρι τα τελευταία, ως τον κύριό τους· εσένα υ­ , , , , , πηρετουν με την πιο δικαια υποτελεια, η οποια συγχρο­

οἴκρως οἔγαὐὶῳ όντι προσηκον οἔποδου ναί τε βουλ η­

νως αποβλέπει στο δικό τους καλό γιατί έχουν δη _ ν Ι ν ν ν | μιουργηθει και υπαρχουν απο σενα, και εγιναν για σενα

Δ

Δ

.

,

γ

...

θε/ντι

καὶ οί 7αἄοὶ

ἀόπαντα όπόσα τε

καὶ ἔΪ

όοον

7ε

σε Ολους

7

χα! ευΨ?7ια0υιαεμ το χα! ΐειοαίιοοτ [αεκ ως ὅϋμἄμεἄα ωἔ ευα7εΟ“τἄ°­'θϋἔ 7έΘασε τήν Τε Ϊ Ϊ / περὶ σε πασαν ὅιατριβην ημων της πραἔεως το μακαριώτατον οἴγομεν. Σὲ πολὺ πρὸ ἠμω̃ν καὶ ή

χωρίς όμως να τα έχεις καθόλου ανάγκη· αλλά επειδη είσαι η απόλυτη αγαθότητα, θέλησες να τους απονείμεις αυτό που προσιδιόιζει στη φύση σου και τα δημιούργησες όλα, στο βαθμό που είναι δυνατόν, αγαθά και όσο το δυ­ | νατον πιο τέλεια. Σε υμνούμε και σε δοξολογούμε, εμείς | | | | | που λαβαμε την τελευταια θεση στην κλιμακα ολοκλη­ ρης της λογικης φύσης· σε τιμούμε με όσο πιο λαμπρές

θεών σύμπασα νοερά τε καὶ Λογικη ρὐας ὁρνεε Συ ` 7060 δὴ η̨εὸς ὥγὀ πρθαγώμγός τε χαὲ πάρτη πάντως άἴέμη̨̃τοῶ ἔχρα̨ 7/μώμη̨ς χρηστότητἔ Οὀχ ἔφύιἀ

τιμές μπορούμε και θεωρούμε την εκπλήρωση όλων των | | | | λατρευτικων καθηκοντων που απευθύνονται σε σενα την ,πιο ευτυχισμένη πράξη μας. Εσένα όμως υμνεί πολύ

νησαςμὴ οὐ καὶ θεῶν γενητω̃ν τινων πατήρ τε καὶ δ77/“0υρ7ὸζ 7/εψμενμαἰ; τω̃ν μὲν αὐτὸς α̃ἀ σαυτου̃

πριν από μας και Ολόκληρη η νοητἡ χω λογική φύση των θεών.|Γιατί εσυ, αν και είσαι θεός προαιώιίιος και

οὶμητόρων γε, τω̃ν δὲ καὶ δια τούτων αιἶ τω̃ν πρε­ | _. 7 )| | σβυτατωκ των γε εκ σου.υ ηδη γεγονοτων. Συ μεν

παΐτοὶοτροπωἦ αγεννηι̃ος' δεν αρνηθηχες” εξἕχὶτὶας της πληρους αγαθοτητας της γνώμης σου, να γινεις πατε­ ρας και δημιουργός και μερικών γεννητών θεών. Άλλους τους δημιούργησες ο ίδιος με τον εαυτό σου χωρίς μητέ­ ρα και άλλους διαμέσου των μεγαλύτερων από αυτούς

°

°

εν" χα/Μίστα εχω”­α παιοαὶ/αὶ/Ον". σε ~

κ

~

/ἶοχικος

οι συμπασης της Θ

ὅ

|

εί/υὶἔοτεἔ

ἔ

­.

Π

77μεί§

ι̃·”

σ

_­

}

κ

ι

Οια

μουμεὶύ

εκ

ςονσεωἔ Το εσᾶίατομ

|

~

Ά

Ω

α

Ἱ

θ

με

­_

Ί

Ἱ

17ο

Ί

α7ι

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ινοιιιοινεκιτιιι οκ |

|

| θεο*­λἶι πίἶιἑ

|

|

|

γαρ της σεαυτω προσηκούσης των ο/ντων μοιρας

ἶἕυἐγιδιουἶ

ν ε της οἕκινήτου τε δὴ και αιἔονιου, και όλης επ' τι , ­ ι ν ι ιν › ι απειρον τινος μεριστης οοσιας χωρις ουσης αυτος

ατ α ρλε οι ς εσυ ο ι ιο ς μ εσω του εαυτου σου γγ ινεσαι δημιουργος της μεριδας των οντων που πλησιαζει πε­ | | | ρισσοτερο στη φυση σου, δηλαδη της μεριδας που η ου­ ι ι ι ι ι ι σια της ειναι αμετάβλητη και αιωνια και ειναι εντελως

­

ια σαυτου̃ 3/7 ι νι

ςΰ

γγ

37/1

απαλλαγμένη από κάθε επ” άπειρον διαιρετη υλική ου­ σία. Δημιουργείς λοιπόν αυτά τα όντα που υπάρχουν

σαϋΐῷ τε ιαα̃ό/Ιου ὁμθῶϋἔ χαὶ ὁπειωυρανῶυῶ ι .ε 7 } οόδεόνα μεν οόδενὶ ίἔτον αότωα οἔλλ' ἄλλον αλλου

καθ, εαυτά, τους θεούς δηλαδη που μοιάζουν περισσότερο ι ι : ι ι σε σενα και ειναι υπερουρανιοι. Αυτοι δεν ειναι ο ενας ι­

|

~

γ

αει λειπόμενοκ ἕνα δη και εις ἔν τῃ ιδεα τῇ έαυΐου̃ ἑἀαστος ώεμγ σοὶ χαὶ τοῦτο ὁῖααομ ἐχωσγμ.

κ

|

γ

ι

σ

Ἱ

|

7

ι

ν

νας· το δε, ιν

ν Ϊιτανων τι γενος Ταρταριον τε και ν

ν

×

ν

άοκ ατε γενεσεως μεν σοι

×

¬

×_

νο

­ ε ε ι της αυτης τω προτερω 7

| .. ι κ κ ι 2 κ κε ο ν χ „ω!/77κο Φ της δε δυναμ εω ς τε και αξιας | ι κ ι κ πο/Πω που λειπομενον. Και Ϊιτανων μεν τουτων ¿

|

τον αριθμό σύνολο και να συγκροτούν ένα μεγάλο και τέλειο σύστημα, ολόκληρο δηλαδη τον υπερουράνιο κό­ σμο, έτσι ώστε να υπάρχει ο καθένας μόνος του και | |λ | λ λ | | συγχρόνως ο οι να αποτε λ ουν μια ο οκ ηρωμενη ενο­

εε

Ί

|

Ϊ | | | του αλλου ωστε να ειναι ο καθενα οναδικο στο δικο ° Ω μ ἦ του ειδος και ετσι να μοιαζει και ως προς αυτο με σενα. , , | ι , Επισης φροντιζεις να αποτελουν ενα ορισμενο ως προς

ές μὲν οξοιάμόν τινα αυτοἔρκη πε­ ς 9 0 | , , ραινοντας ες δ εν τι μεγα και τενῖειον συνιοντας | Ϊ | | | αυ συσῃίιαοθ τον υπερωρα" ο μ συια παντα διακο­ | | Η σμωὀ ένα δὴ ίΰῷί τε ἑχαστοῶ χαὶ άμα χαν?? εμ ἄπαυτεἔ ώσι' ΐυ̃ύτθυἔ ἔἔ δύο Τὡ πόεἴσΐθν ἄόδή­ / ὅ Χ | | / | ' 174 λοιν διενηνοχοτε ιε ων γενη̨ το μεν, γνησιον τι | σεαυτου ἔκγονον Ὁνἶύμπιόν τε θεων γένος απεςοη­ 7

|

| | σος με τον αλλο, αλλα ο ενας υστερει| παντοτε εναντι

ε

.

δε σύμπαντας

ν

|

)

ἔτι

”

|

|

|

|

τητα­ Αυτουἔ τους θεουἔ τουἔ δωθρεσεἔ σε δυο Ύενη που διαφέρουν πάρα πολύ μεταξύ τους: το ένα το απαρτίζουν οι γνησιοι απόγονοί σου και είναι το γένος των θεών του | | | Ι Ολύμπου· το αλλο ειναι το γενος των Τιτοινων, οι θεοι που κατοικούν στα Τάρταρα και είναι νόθοι απόγονοί σου. Αυτό το ένο αν και έ ει ενν θεί από σένα κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως και το προηγούμενο, υπο­ λείπεται όμως κατά πολύ στη δύναμη και την αξία. Ο μεγαλύτερος από τους Τιτάνες, αυτός που έχει ηγεμο­ γ

γ

7

απ

Γ

δημω®ΡΎ”θθε'· απογσενα·

γ

7

ιου γος α η ει η τε αυτα Ρ ί καθ) αυτα οοεστηκοτα παραγεις και άεους τινας 77

ειχαλί ηδη

273

Π/ιΗοοινοΣ

έ

ἰζοόνον τὸν πρεσβὐτατόν τε καὶ ήχησόμενον· τω̃ν δ' Όλυμπιἰυν τε καὶ άμα τω̃ν πάντων πμεσβὐτατόν τε καὶ ἔς όσον χε ἔνη̃ν κρατιστον, Ποσειδῷτὸν μέγαν χεχέννηκας εικῷ τε αὐτὸν σεαυτου̃, ἕς το οἔκριβέ­ στατον ἕξεικασμένηιι κατά χε δὴ τὸ ἔχχωρου̃ν, οίπειρχασμένος καὶ πέοας τη̃ς τω̃ν όντων σομπάσης χενεσεως τελειότατος. Καὶ δὴ ὶίνα σοι καὶ ἔτι μα̃λ­ λον όμοιἔυς ξγῃ, τήν τε τω̃ν οὶπαντων αὐτῷ αρχήν τε καὶ ἠχεμονιαν ἔπιτρέπεις καὶ πρός κε ἔτι τὴν του̃δε του̃ οὐμανου̃ χένεσι/ν τε καὶ δημιοορχιῖκικ συνερχοἴς καὶ τοῖς ἄλλοις ιἕδελςοοίς ἄλλῳ ἔπό ιἴλλο χρωμένῷ όὶεοἴς. Οὐτός σοι τόνδε τεκταινομενος τὸν οὐμανόν, σέ τε μιμοὐμενος καὶ μηχανώμενος όπως σοι ὥς κάλλιστα αὐτὸν ἕἶοντα ἄπερχασαιτο, καὶ τριτον ἔτι ἄεω̃ν τινα φύσιν χεχεννηκὼς αὐτῷ ἕχκαἄιστησι, ςὐυχῇ ήδη καὶ σώματι σομπεπηχότωικ ἕνα δὴ ἔχχὐάεν αὐτὸν σιόζοιέν τε σονόντες καὶ οἴμα κοσμοίεν. Αὐτὸς γαρ έαοτῷ τε καὶ σομπάσῃ τη̨̃ καἄό ἔαοτον οὐσιρι, τῇ ὐλης πάντο τε καὶ πάντως χωρι­ στ,η̨̃ παραδειίχματι χρώμενος είδη μὲν καὶ τῷδε ἔνεποιἶει τῷ οὐρανῷ,

νικό ρόλο ανάμεσά τους, είναι ο Κρόνος, ενώ ανάμεσα στους Ολύμπιους θεούς, και γενικότερα σε όλους τους θεούς, μεγαλύτερο και περισσότερο ισχυρό γέννησες τον ὶ

,

Ψ

γ

γ

λ

,

λ

καὶ σονετιἶλει ἕξ ειδών αὐτόν,

οὐκέτι μέντοι ποἕντη χωριστω̃ν τινων, ἄλλ'ἔςο¦ ύλης αἶσπεγο Ἱπζοα αὐτῷ αδελφή τε δὴ οἴμα καὶ δάμαρ χο­

α7ιι

ινοιιιολωπττιοι Φο

§

!

ι

Ποσειδώνα τον Μέγα. Τον κατέστησες εικόνα του εαυ­ τού σου, αποτυπωμένη με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρί­ βεια, και έσχατο όριο της τελειότητας στη γέννηση των όντων. Και για να παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερη ο­ μοιότητα με σένα, αναθέτεις σ, αυτόν την απόλυτη ηγε­

μονία του σύμπαντος, καθώς επίσης τη γέννηση και δη­ μιουργία των όντων που βρίσκονται μέσα στον ουρανό αυτό. Του επέτρεψες μάλιστα να χρησιμοποιήσει ως συ­ νεργάτες και τους άλλους αδελφούς του, τον καθένα και για διαφορετικό σκοπό. Αυτός, λοιπόν, κατασκεύασε το δικό μας ουρανό για χάρη σου, κατά μίμηση δική σου, και τον επιμελήθηκε έτσι ώστε να γίνει όσο το δυνατόν καλύτερος για σένα. Γέννησε και εγκατέστησε σ” αυτόν και μια τρίτη φύση θεών, που συγκροτήθηκαν εξ αρχής από ψυχή και σώμα, για να συνυπάρχουν κοντά σ' αυ­ τόν, να τον διατηρούν και συγχρόνως να τον διακοσμούν. Έτσι, χρησιμοποιώντας ως πρότυπο τον εαυτό του και όλη την ουσία που περιβάλλει τη δική του φύση, που εί­ ναι ολωσδιόλου και παντοιοτρόπως απαλλαγμένη από την ύλη, κατασκεύασε μέσα σ” αυτόν τον ουρανό ορισμέ­ να είδη και τον συγκρότησε με είδη, όχι όμως με είδη ε­ ντελώς απαλλαγμένα από ύλη, αλλά συνταιριασμένα με ύλη, την οποία του χορήγησε ηίΗρα, η αδελφή και ταυ­

275

Υ

Ι

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ρηγὸς ἦα βεβηκότωιε ἕκειίνων γε μὴν ειἔιόνωιι και πρὸς ἔχεἴμα ἄφωμαωμέμωμ· Ώμ δγττὸμ τὸ ἴέμυ̃ζ ἄπ_ερ7αζ­όμεμθῷ ἴὸ μὲν πἄμτη ἄχώρίστόν τι τη̃ς ὁπης ἔπαὲί χαὶ Ταύτη̃ς έξ77μμενμω7 Τὸ ἔ/107” δὴ ­ σ . ειδος σύμπαν, τὸ δ'/ ούκέτι αὕτης ἔξημμένοιι ἄλλα , , , „ , , , , „ „ τουναντιον αυτο εγον αυτην εξηιιμενηκ και εργῳ , Ἱ , , , μεν ου χωριστον, τῃ δε δυναμει χωριστον τε τι και τ υπερου[Οανιω αυτο Ο ν χα! τί?”κα εαυτον ουσια γι |ι ταυἴη συῃφμεστειθωὀ ῃίμ ςύυχημ δη την /ι̃θίυϋίμ Ἡἔ αύ ηαὶίη ΐὸ είΰος δίαίρωη τὸ μὲν πάντων τέ τί ἔπίστημθμίχὸμ ἕπωἑύ χαὶ ἴνήσίον ἑαυτοῦ ἐη̨̃ίἴομωύ ι 9 κ κ .. ­ το των σἴστρων, ὔεων γεγυ̃νὸζ 7εμ0§ Ουιηαμωυ τη ¦ Ϊ δ' ού πάντων μὲν .ἔπιστηαονικόιε ορἄοδοξαστικον δὲ ποἕντωκ ών γ' ἄν μὴ τῇ ἔπιστήμῃ ἔφικνοίτο, νόἄον τε” τι οιθκαὶ χἄόνιον γεγονὸς γένος δαιμόνωα και θεῶν τε ἔσχατον ποἔντωκ και τούτοις ὥτη δεοι ὁπηρετιχόμ. τὸ ὅ› Οὐ περὶ πάντα ὀρροδυ̃ξασῃχόγγ ­ οίλλ” οζαἄρτητόν τε, καὶ ού ποἔνυ τοι σπουδαιον _

Ω

ς

__

Δ

­

ἔαυτου ἔκγονοκ τήν γε ἦμετεραν καὶ οἔνὔρωπ/νην ν ε ν ι _ ­ ν ςύυχηκ του των δαιμονων τουτου γενους εφεξης 7

αγό

τόχρονα σύζυγός του. Ωστόσο, και αυτά τα είδη αποτε­ λούν εικόνες των υπερουρανίων ειδών, και τείνουν να ο­ μοιαζουν προς εκεινα. Δημιούργησε δυο κατηγοριες απο

αυτα τα ειδη. Τη μια την εκανε εντελως αχωριστη απο ν ν : τη ν υλ και στενα εξα τ εν απ αυτ ν· π οκειται ια η Ρ ημ η η Ρ Ύ ολόκληρη τη φύση των μη λογικών ειδών. Την άλλη ό­ , , , , , μως δεν την εκανε καθολου εξαρτημενη απο την υλη, λ ι ι ι ι ι ι ι α λα αντιθετα φροντισε αυτη να έχει κατω απο την ε­ ξάρτηση της την ύλη. Στην πράξη δεν μπορεί να βρίσκε­ ται αποχωρισμένη από την ύλη ως προς τη δυνατότητα όμως είναι αυτοτελης και αυτοδύναμη και έχει μεγαλύ­ τερη συγγένεια με την υπερουράνια ουσία του Ποσειδώ­ | να° πρόκειται βέβαια για τη λογικη ψυχη. Αυτη πάλι | την ψυχη τη διαίρεσε σε τρία μέρη: το πρωτο, που γνω­ ρίξει κατά τρόπο τέλειο τα πάντα, το αποτελούν τα | | | | | | γνησια παιδια του Ποσειδώνα ειναι το γενος των θεων 2

κ

7

ν

|

|

|

|

|

αυτου του Ο'­)Ραν0®¬ το Ύενοἔ δηλαδη των ασῳων το | ¦ | | | | δευτερο δεν ειναι ικανο να φτανει στην τελεια γνωση |

| | εειοω

|

|

|

|

τω ν παντω ν Χ μ ἔ ο Ρθη Ύ νω μη Ύ ια ολα Οσα δεν Ι | } Ϊ | | | πο ει να νω ι ει κατα τ οπο τελειο° αυτο ειναι το ε­ μ Ρ Ύ ρ ζ ρ Ύ νος των νόθων παιδιών του Ποσειδώνα, το γένος των γηινων δαιμονων, που αποτελουν την τελευταια ταξη θεϊκης φύσης και βρίσκονται σε κάθε περίσταση στην υ­ Ι | | | | | πηρεσια των αλλων θεων· το τριτο δεν διαθετει ορθη | | | | | | γνωμη για ολα, αλλα εχει ροπη στα σφαλματα, και δεν αποτελεί τον πιο σπουδαίο απόγονο του Ποσειδώνα· εί­ =

?

9­77

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

που γεγονυίαν. Του̃

δ' έτερον τε καὶ αλόγου είδους

τέτταρα τα πρεσβύτατα έποιεὶ σωμάτων είδη, πυ̃,ο τε καὶ σὶεῖοα καὶ ύδωρ καὶ γῆν· τόν του̃ καλλὶστου τε καὶ ενι̃αχὶστην ἔν μεγὶστω ό/γκω κεκτημένου υ̃ληικ του̃ πυρός καὶ ταῖς γε ςίιυχαίς τα ύχήαατα οὶπο­ λαμβσίνων ύπεζεύγνο, του̃ μὲν λαμπρου̃ τε αύτῶν

καὶ ςολογώὅοος τω̃ν σἴστρωκ του̃ δέ σὶοράτοο καὶ αίόὶεριοο, τω̃ν τε δαὶμύνων καὶ ψυχών τω̃ν ἦμετει̃οων· σονετάθεὶ τε ούτω γε δὴ έκ τε ψυχῆς καὶ σώματος ζώων τρὶττοὶ σἔἄανοίτων τε καὶ λογὶκω̃ν γένη̨ τοῖς

178

Όλομπὶοὶς τῶν οὶδελςοω̃κ οἴλλω ἔπ' ἄλλο, σονεργοίς ἔς τω̃ν τῇδε σἔἄανατων τὴν γένεσίν τε καὶ δηαὶοορ­ γὶαν χρώμενος τω̃ν τε τρὶττω̃ν τούτων ζώων γε­ νω̃ικ τω̃ν τε τεττάρων ἔκεἴνων σωμάτων πρεσβυτά­ των. “Ἐτι δέ του̃ἰ γένους του̃ τω̃ν σἴστρωικ τὸ μὲν πολὺ απλανές πεποὶηκώς ἔπ/ τε ὔεωρὶαν τὴν τω̃ν όύντων οἔςνη̃κε καὶ ύγὶνον τὸν σύν. Ἑπτα δ' αύτῶν πλανητα οὶπεὶργασμεύνος οἴλλο προς οἴλλο ειδος τω̃ν αὶἔονὶων ὶδιύν τε καὶ προσεχές πρῶτα μὲν ἑκαστον αύτω̃ν τῷ ιδὶω τούτῳ είδε: τε καὶ νῷ ύπεζεύγνα καὶ σονετὶἶἴει έκ τε νου̃ τὶνος αὶἔονὶου καὶ ψυχῆς καὶ σώ­ ματος τρὶττήν τινα έργον ἑκαστον φύσιν, κοὶνωνὶαν τεύ τὶνα καὶ σύνδεσμον τῷ τε ύπεροορανάο ὅὶακύσμω

178

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

ναι η δική μας ανθρώπινη ψυχή, που βρίσκεται αξιολο­ γικά αμέσως μετά το γένος των δαιμόνων169. ,Την άλλη φύση, αυτή των μη λογικών ειδών, τη διαίρεσε σε τέσσε­ ρα πρωταρχικά στοιχεία σωμάτων, τη φωτιά και τον α­ έρα, το ύδωρ και τη γηυ̃ο. Απ” αυτά επέλεξε τη φωτιά, το καλύτερο είδος, που έχει ελάχιστη ύλη σε μεγάλο ό­ γκο, και συνέζευξε τις ψυχές με τους υλικούς τους φο­ ρείς: από τη μια το λαμπρό και φλογώδες μέρος της φωτιάς με τις ψυχές των άστρων και από την άλλη το αόρατο και αιθέριο με τις ψυχές των δαιμόνων και τις δικές μας ψυχές". Συνέθεσε έτσι λοιπόν από ψυχή και σώμα τρία είδη ζωντανών όντων, αθανάτων και λογι­ κών. Χρησιμοποίησε μάλιστα ως συνεργάτες τους αδελ­ φούς του, τους Ολύμπιους θεούς, τον καθένα και

για άλ­

λο έργο, για να δημιουργησει από τη μια τα αθάνατα ό­ ντα αυτού του ουρανού, δηλαδή τα τρία αυτά είδη των ζωντανών όντων, και από την άλλη τα τέσσερα εκείνα πρωταρχικά στοιχεία. Επίσης, και το γένος των άστρων

το χώρισε σε δύο μέρη: το μεγαλύτερο μέρος το έκανε απλανές και του ανέθεσε την επισκόπηση των όντων, καθώς και την εξύμνηση τη δική σου. Επτά όμως από τα άστρα τα έκανε πλανήτες, το καθένα να ομοιάζει και να συγγενεύει με μια από τις αιώνιες ιδέες. Πρώτα συ­ νέζευξε το καθένα με την ιδέα ή το νου στον οποίο ανήκε και ύστερα τα συνέθεσε από ένα αιώνιο νου, μια ψυχή και ένα σώμα, έτσι ώστε το καθένα να έχει τριπλή φύση,

179

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

καὶ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

οὀρανῷ τῷδε σοἰς χραῃη̨̃τ­ως μηχανώμενος

ἄεσμοίς. Καὶ αύτω̃ν ὅν κάλ/ἰιστόν τε καὶ ἀριστον 7ε7,ε”ήχε¿7 Ἱἰ/Ώωὀ τη̃ς τω̃ν ἕμ τῷὅε τῷ Οὐραμῷ φύσεων τε/ἶειότητος πέρας αύτὸν ἄπειρχασμείνος

καὶ

νῷ

|

τω̃ν ,αεθεκτω̃ν τούτων τῷ κρατιοτῳ /

Ἱ

~

Ί

)

­_­

_'

υπεζεω̨ἴωε τουτῳ ίξαί την τθἴδε του ἴυραμω / / | παμτθἔ ΰἴελέομίαν ὅπετρεςέειὀ επἄ σα εΰα̃ "#2 ἄνητης τινος τόδε το πα̃ν μετασχείν φύσεως ἕνα Ἱ

“

° ° τ ·Ηἦτω ς σοι οντως απαν ς αποτενἶεσόἰη. τε δηι τουτω, ,αγ ἄμα Κρόμῳ τῶι, σω̃μ μόθωμ πρεσβυΐἄτῳ παχ δωα την τούτων γείνεσιν ἔπιτρεύπετ

οθ έπί ταύτης / / Φ | ηδη της λειτουργιας τεταχαενω̨ των ἄηριων τε

:/

­_

.. ~ κ Ικ κ και φυτων παντοὅαπωκ ει τε τι αλλο τουτοες Ϊ / Ι | / συἴΐεμεἔ πείρωίειό απερἴαζεσἄθν ἴεμεσθν συμερτ ­ α̃πλ ε 7Ἀλ ι ­ 772 κ 70%' α ςυ επ α 0 και τοις α οις εκατερος } Ι ~ αδε/ι̃φοίς χγοωμένω, ὁ μεν ­τ­ως Ταγοταρῶτῶ ὁ δὲ τω̃ν πχαμη̨̃τωμ τυ̃ἴς χωποἴς. Ώ” δὴ τὴν πχἄμη̃μ τε ι

νκ

7

0

,__

,_

καί κ/νησεν τοτἐ μὲν προσαχόντωκ τοτἐ ὅ” οίπα­ , ~ „ , χοντων των ὅιατιἄεμενωκ ὔνητα και τα, χεννημα­ „

7

180

/

Ί

τα αποβαῃ/αν τους/

/

7060

18ο

„

|

/ τω ετερως τουτωμ δὴ­ 0

ι

επιτυγχάνοντας κατί αυτόν τον τρόπο μια σύνδεση και μια επικοινωνια αναμεσα στον υπερουρανιο κοσμο και |

|

|

| | στον ουρανο αυτο, ,συμφωνα με τους δικους σου ισχυρο­ τατους νομους. Απ αυτους τους πλανητες καλυτερο και

τελειότερο έχει γεννήσει τον|Ηλιο, τον οποίο ανέδειξε σε έσχατο όριο της τελειότητας των όντων που βρίσκονται σε αυτόν πον ουρανό αφού τον συνέδεσε με την ισχυρότε­ | ρη από αυτές τις ιδέες που ειναι επιδεκτικές στη μέθεξη, ανέθεσε σε αυτόν και την ηγεμονία αυτού εδώ του ουρα­ νού › Ύ ια Τ ί Όόταν απα Ρ αίτ *Ι το το σύ μ· παν να έ Χ ει ε ίδιο Ρ· Ρ | | / | | στη θνητη φυση, ετσι ωστε το δικο| σου δημιούργημα να : κ_ | : ειναι πραγματικα ολοκληρωμενο. Τη δημιουργια, λοι­ πόν, των όντων του ουρανού αυτού την αναθέτει στον |Ηλιο και συγχρόνως στον Κρόνο, τον μεγαλύτερο από τα νόθα παιδιά σου. Οι δύο θεοί, επιφορτισμένοι με αυτή | την υπηρεσία, επιμελούνται τη δημιουργία των διαφο­ θ Ι | θ| | νλλ ρων ηριων και φυτων, κα ως επισης και των α ων ο­ | | | | ντων που εχουν συγγενικη φυση, χρησιμοποιωντας ως Ι | | | συνεργατες ο καθενας τους αλλους αδελφους του, τον καθένα και για άλλο έργο, ο ένας τους Ταρτάριους θε­ ούς και ο άλλος τους υπόλοιπους πλανήτες. Αυτοί οι , , , , πλανητες με την περιπλανηση και την κινηση τους αλ­ λοτε προσεγγίζουν και άλλοτε απομακρύνονται από τα όντα πάνω στα οποία επενεργούν, έτσι ώστε να αποβαί­ νουν και τα δημιουργήματα θνητόι° γιατί οι άλλοι θεοί που έχουν αναλάβει τη δημιουργία αυτών των όντων, νι

.

ν

181

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡ/ΙΦΗ

ΪΜΗΘΩΝΟΣ

|

#60!­ὸῦἴθύω̃ τθὺἔ ιαέμωτάἔ τε δὴ %α2 Ταρταρωυῶ Θύχ ἄνεν Τἦἔ °­Ὁύτων %Θ#μωμάχἔ Τεμμνἶμ ὑίαμθύἔ σοι ~ 7ε)^Θνἔνα#­ Οὁΐῦι χαὲ έόυχἀἔ ΐάἔ ΰμετείοαῷ Ρ

)

..

άἄανάτυ̃υἔ μὲ" πρὸἔ Πυ̃σειδωνθέ 7|ε70μϋώί6 Ονχέπ δδ ἄ%77ΡἄτΘυἔ πἄμπαό παιοειιι̃ΰςνόΐεῶ τῇ θμΰῖιἶ τῇδε έκάστοτε δια τακτω̃ν τινων ἔκοίστῳ χρόνων ύσει συντιἄεἴσιό τε και πάλιν ἔνἄένδε οίπονἴύουσι, ­ κ ~ ~ 7 ~ συίνδεσγαόν τινα ἔκ των ενοντων δυοιν τοιν εν τωδε 2

­

­

._

?

~

`

Χ

αἄαναΐνν Μ" θμΰΐΰῷ σθἴἔ μὲν θεσμθἶῷ ΐου̃ δὲ σἔρω̃μ ἦἴεμόμθἔ έμτθόαἴἔ ~ Ι | Ποσειδωνος μηχανώμενοι. Και δὴ οὕτω σοι 77 συ­ ~ κ / .. κ μπασα τω όνΐϋἔ 7/ει/εσιέ εμ τιωΐΐθίἔ Ψυσεωμ ἴεμετ σιν ἄπϋΐετεκἶεσΐαό τθυ̃ ἐν π εσ ΘἸ­“άτων πάμπὰμ κ 9 κ ~ ι ι ι τε δη ακινήτου τινος και αιωνιου γενους αυτου ι ~ ε· ­ ›.. ι σου γεγονότος δηαιουργου του δ' αιδιου μεν και τῳ Θὕρανα̨ι μθῷαϋό τΰἔ

Τε

0

5

2

..

~

ι

3

7

¬

~

κ

#

αύΐθυε χίμΰτθυ δύο” χο" εἴχρωθυε των σωμ παίτ .. ­ ~ / ε δων του κρατιστου Ϊἶοσειδωνῦἔ Τΰἔ ἴεμεσεωἔ 77?7?°

σαμέμω' τυ̃υ̃ δδ αύ έσὶίάτθυ Τε χαὶ ἄμΰτου̃ παμτόῶ Ήλιου τε δὴ και αἶαα Κρόνου τῇ γενέσει λειτουρ­ / } γουίντοιν. Συνδέδεται [δέ σοι αλλήλοις τα γενια ..

]

Ἱ

..

κ

ι

τὸ ια ἐν 77ιο60' ύτατθμ τω ευ̃ωι ν τι Ἡόίΰυ “Γε Μ" ι .. ν κ ι # ­ πλανήτων των ἄλλων συστασει· το δ' αυ μεσον τῳ 3

281

δηλαδη οι θεοί που κατοικούν στα Τόιρταρα και είναι α­ μετάβλητοι, δεν απέκτησαν από σένα την ικανότητα να γεννούν χωρίς την επικοινωνία με αυτούς τους πλανη­ τες. Η ευθύνη των Ταρταρίων θεών είναι να παραλαμ­ βόινουν τις ψυχές τις δικές μας, τις οποίες ο Ποσειδώ­ νοις έχει δημιουργησει οιθόινατες, όχι όμως και τελείως α μ όλνντε Θ και να Ή συνδέουν κάθε φ Ο Ρ ά › χατα Ο Ρ γσ μ έε να για τον καθένα χρόνναγ με τη θνη­νἠ μας φύση χαν α­ |

|

εκεί παλι να τις ελευθερώνουν. Επιτυγχανουν έτσι την καλύτερη δυνατη σύνδεση αναμεσα στα δύο μέρη του | ουρανού αυτού, στο αθανατο δηλαδη και στο θνητό, σύμ­ φωνα με τους δικούς σου νόμους και τις εντολές του Πο­ σειδώνα του δικού του α εκητ ού. Με αυτόν λοιπόν τον τρόπο φτάνεις στην ολοκληρωση της δημιουργίας του , | σύμπαντος, διαιρώντας τις ιρυσεις των όντων σε τρια εί­ δη: το μεγαλύτερο, ένα είδος εντελώς αμετάβλητο και ι αιώνιο, το δημιουργησες απευθείας εσύ ο ιδιος· τη γέν­ νηση του άλλου, που είναι αθάνατο και αυτό, μεταβλητό όμως και ενταγμένο σε χρόνο, επιμελήθηκε ό Πόσαδώ­ νας, ο ισχυρότερος από Τα παιδιά σου. ,χα τη γέννηση, πό

3

κ

Ι

τελο ἔν του κατώτε Ρ ου και εντελώ ἔι θν η τού είδου ς συ­ | νεργόιστηκαν ο |Ηλιος μαζί με τον Κρόνο. Εχεις μαλι­ στα συνδέσει μεταξύ τους αυτά τα είδη: το πρώτο συν­ δέεται με το δεύτερο με τη συγκρότηση της ομάδας του / | | | | Ηλιου και των αλλων πλανητων, ενω το δευτερο με το τελευταίο με τη δημιουργία της δικης μας φύσης και των 283

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙἩΘΩΝΟΣ

ἔσχοἕτῳ, τη̨̃ οἦμετερα τε καὶ τω̃ν ήμετερων πραγ­ μάτων καταστάτει. Καὶ ἔν τέ τι/ σοι το πα̃ν καὶ πα"­εχὲζ ἄρα ἄπεῷγ­ασταγγ χαἑ ταύι̃­77 τε δὴ χάλ­

λιστα

καὶ

τι γεγονός ού πρότερον μὲν οὔκ όίκ όρτερον δε/ σοι καὶ έξ ὔπογυιου ἔς τὴν γεί­ έργον

οἔἴὅιόν

__

μεσω παρω,/αε×μ0% Οὐὅ› αύ ποτε ἄπωγουμεμθμ.

­

ε

ἔῃ ν

καὶ ἄκιίνητον σωζον σχημα ατε κ ι τι κκ νι ι κ σοι ουτ) αν μη παραγειν ποτ' αυτο ον ἄεμιτοκ ι ν ­ ν ι εν ν εν , τ αγαθῳ ακρως περυκοτι, ουτ αυ χειρον γε ποτε , ,Ι 7 ,Ι 0 , εξον αποὅουναι, ο οιον αν γεγονος οτι δη καλλι­ .­ ~ | Ἐ 7/ Ο”ΤΟΙ# ΞΖ77. ΐῳ πθίἰλΐί, ἴἄρα̃ζ Τί 'ΓΟΟΤΟ Ιλ Τθϋΐῳ κοίλλιστον τη̨ ̃ λογικη̃ ι ι| ςυύσει συμπάση ἕι τὴν σεαυτου̃ δὲ τὸ αὐτό τε ἄεὶ

πραγμόιτων που σχετίζονται με μαςυἶ Το σύμπαν αυτό έχει δημιουργηθεί από σένα ένα και τέλειο, έτσι ώστε να βρίσκεται στην καλύτερη κατασταση, και είναι αιώνιο·

κατά Τρόπο αυτό­ ματο χωρίς να υπάρχει πβοηγουμένωςι και δεν θα χο" ι | : ταστραφει ποτε. Επισης, διατηρει παντοτε την ιδια και αναλλοίωτ ίταν θε ιτό ούτε να ο ί ιατί δεν θα ηηφύση δημι̃ὶοερεἕἔιςγποτέ σει) δεν έλαβε την ύπαΡξἠ του από σένα

2

ν

182_

Χ

|

Ά

ενμωαμ τε χα! θεωιθέαμ παιοεσλίεἐἔ ΰἔ χο" Ψιαεέἔ το

έῦλίατόμ σα ἴεἴόμαμεμ·

Καίσε χαὶ ίλαεἴἔ

ὔεω̃μ Τθἴἔ σύμπασι 7ἔμεΟ'#% ώἔ δύμαγωέ ..

_

κ

.ε

σὺν Τῶμ

χαὶ θιαῇἐ Οκ

Ω

τω̃ν οἴλλων πάντων πα̃σι καλω̃κ καὶ τούτου ἠμίν ἠγνουμέμουγ Σὺ μέ)/ας τῷ ἔμῃ χαὲ η̨̃περμέγναῷ 89· άρῶζς αὐτὸς ών ὁῖως ὅ ἴε ὁἔὼστός τε χαὶ έἔαρ ρετοῷ χαἰ τῶι/ ἄλλων έχἄστως Τάς ἄῇᾶζ ρεω̃μ τε × ­ ῃ7 αν αυτοις ι ­ τε εκαστοις × ομουε και παντων γενωκ ι 7 ν ε δι ν τ ι ­ ιν ιν . αι αξιαι κατα ὅικην ειεν, και τῳ ολῳ αμα οτι η <

=¬

¬

9­84

<

|'

,

κ

,

,

"

,

λυτα αγαθη, ουτε να το κανεις χειροτερο απο αυτο που , , ι , λ, δ , εχει γινει, αφου βεβαια ειναι στην κα υτερη υνατη κα­ ν Ι ι ι τασταση. Σε αυτο το συμπαν παραχωρησες ως προνο­ γ

ν

ολοκληιρη τη γνωση λοἶιχη και φυση, τλι̃δυναῇ καταληψη. τοτητα χαλυτεἶο να φτανεισεστη δικη σου Τελευταίοι από τα λογικά όντα λάβαμε κι” εμείς αυτό μλολ Το

το χάρισμα από σένα. Σε υμνούμε λοιπόν κι” εμείς, με ό­ μαζί με όλα τα γένη των θεών, έχο­ | : ντας οδηγο και γι αυτη την πραξη, οπως και για ολα τα άλλα κοινά αγαθά, τον μεγάλο Ποσειδώνα. Εσύ είσαι ο πραγματικά μέγας και παμμέγιστος, εσύ ο ίδιος είσαι το υψηλότερο και υπέρτατο όριο της αξίας καιγ γι” αυτό καθορίζεις το μέγεθος της αξίας που αναλογει στο κα­ θένα από τα όντα στους θεούς και σ” όλα γενικά τα αλλα ειδη ­ με τροπο που θα ηταν ο πιο δικαιος για το καθενα ξεχωριστα, αλλα και συγχρονως θα ηταν ο κα­ λύτερος για το σύνολο. Έτσι και εμάς μας όρισες να α­ ποτελούμε ένα είδος συνόρου και σύνδεσης ανάμεσα στο ση δύναμη έχουμε,

υμνουμεκ Ποσειδωνος του μεγαλου, ωσπερ και 6

κ

ν

ν

ν

Ζ

η̨

­

9.85

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

άλὶ στα πρεπωειό ί ” ” έἔὶα εάόιοὶόν λὶιααἔ Ορ ὶἴει ἔ· Ἡκαὶ ι τέ τι καὶ σύνδεσμον τελείν τη̃ς τε σἔἄανάτου καὶ όνητη̃ς τείταχαςμοιρας. Καὶ ἔν τε του̃ παντὸςχώρα ταύτιη κατέστησα καὶ ἔν τω̃ καλω̃ καὶ ίν, τοί ι

τα

Ε

6

7

όἶεοῖ ὁν οάυ _

_

Δ

7εί πω

~

7

το εόδαι ον ἔνει ~

α, τοί

ἐν

ήμων μαλλον αότου, τοις δ” ἦττον τυχχοίνεὶν εκοί­ ­ .. “ .. στοτε δὶὅούς της της όλης αό ημων φύσεως ένεκα οὶρμονιἶκς· οὶμαρτάνουσ/ τε ἕπανορὔου̃σἄαὶ αόόὶς ἔκοί­ θ

6

στοτε, τοῖς μέν που ρρῖοκ τοῖς δὲ

καὶ χαλεπώτεροιι

πα εσχε π ο το καὶ ἔκάστω ἐν έκ τω̃ν δυνατών | ­ν Ι _ ) Φ λυσιτελες τῳ ὅ' όλω τε και συμπσίση του οίντος τῇ χενεσει πολὺ πρότερον λυσὶτελεστατα τεταχώς τε ἑκαστα τῶν τε ἄλλων καὶ τῶν ἠμετερωκ καὶ ειἰ μαρμείνῃρὶμα οἕπαρατρείπτῳ έξ αὶἔῦνος δούς διά τε ἄεω̃ιι οὶξ σοὶ τα τοὶαυ̃τα ἔπὶτέτραπται, ἕκαστα ἄποπληρω̃ν. Ηλλοὶ δὴ ὶλαὔιίτε καὶ σω̃ζε, οἴγε τε σὺν τῷ παντὶ τῷδε καὶ τοὶ ἠμείτερος όπη σοι ἄριστα ἔγνωσταί τε καὶ περὶ ἠμω̃κ καὶ σἶμα πείπρωται έκ °

του̃ παντὸς αιἔῦνος. 184

Ζ

|

Ἑσπεθίνὶθ ἐἔ θεοὺς πθόο­Ρησίἔ·

Σοι; τό /ἶασὶλευ̃ Ζευ̃, πάντων οἶν τε” ποτε έσχομεν καὶ νυ̃ ν οίε/ τε έχομεν οἔγαὔῶικ πρώτῳ καὶ μάλιστα

αθάνατο και στο θν η τό στοι χ είο · Αυτό ηίταν το σημ είο του σύμπαντος στο οποίο θέλησες να μας τοποθετήσεις

και όρισες και για μας, κατά παρόμοιο με τους θεούς τ όπο τ ν αλ θινί ευτυ ία στο α αθό. Σε ε ικού από α έδωσε τ δυνατότ τα να πετυ αίνου ε σε ε αλύ­ τερο βαθμό το αγαθό, ενώ σε άλλους σε μικρότερο, για χάρη της αρμονίας της συνολικής μας φύσης. Επίσης, μας έδωσες τη δυνατότητα κάθε φορά που σφάλλουμε να επανορθώνουμε διαρκώς τα λάθη μας, άλλοι κάπως ευ­ κολότε α και άλλοι δυσκολότε α.Έ] ει τακτοποι ίσει τα | πάντα, εκτός από τα άλλα και τα δικά μας, αποβλέπο­ ντας στη μεγαλύτερη δυνατη ωφέλεια για τον καθένα, αλλά πολύ περισσότερο στο μεγαλύτερο δυνατό συμφέ­ ρον του συνόλου και ολόκληρης της δημιουργίας των ό­ ντων. Ανέθεσες τα πάντα προαιωνίως στην απαρέγκλιτη ειμαρμένη και ολοκληρώνεις το κάθε τι διαμέσου των θεών στους οποίους έχεις αναθέσει τα αντίστοιχα θέμα­ τα. Να είσαι λοιπόν ευσπλαχνικός και να μας σώζεις, καθοδηγώντας μαζί με το σύμπαν αυτό και τα δικά μας πράγματα, όπως γνωρίζεις ότι είναι καλύτερα και για μας και συγχρόνως όπως έχουν καθοριστεί από τη μοί­ 7

Ρα προαιωνίωἔ­

Εσπερινη προσευχη στους θεους 73. Βασιλιά Δία, σε σένα πρώτα και κατά κύριο λόγο χρω­ στούμε ευγνωμοσύνη για όλα τα αγαθά, όσα είχαμε πα­

ο.86

9.87

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ | | | | | | λια, εχουμε τωρα και θα εχουμε παντοτε. Γιατι| δεν υπαρ­ | | | | | | | | χει αλλο αγαθο εκτος απο σενα, αλλα εσυ| εισαι αυτο κα­ θαυτό το α αθό. Εσύ ο ίδιος είσαι π ὡτιστ αζί και έ­ Ύ η η μ, σχατη και ­ συνοπτικα ­ η σημαντικότερη αιτια των α­ , , , , , , , γαθων για ολα τα οντα. Μετα απο τον Δια βρισκεσαι εσυ,, 8 ι ι νλ ι ι ι ι Ποσει ωνα, και εσεις ο οι οι αλλοι θεοι, οι οποιοι μεταδι­ δετε σε μας τα αγαθά του Δία· σας αποδίδουμε, πάντοτε και ε κάθε ευκαι ία, ευ νω οσύν ια όλα τα α αθόι Ι | | Ϊ | αλλα προπαντων για τις πιο μεγαλες και τελειες δωρεες

τὴν χάριν ἄτμεν, Σὺ γαρ δὴ οὐχ ἕτερόν τι ἔπειτα άἴαἄόκ σέ/Μι αὐτὸ ἄἴαΰιὸμ ὥι, καὶ πα̃σ, Τάς ἔ|γ_ ς

λοις ὁ αὐτὸς ιτρεσβύτατός τε ὁμου καὶ ἔσχατος καὶ , „ , , „ , ολως κυριωτατος των αγαόὶων αιτιος ει. Μεὔ ον δη ­

Ε,

καὶ ύμιν ώ Ζἶόσειδόν τε καὶ ἄλλοι πάντες θεοι: δι' · Ι | ών έχ Δίὸἔ χαὶ ἐἔ ήιααἔ ἴαἴαΰα ήχεύ αεί τε χα! 7

_­

7

Η

θ

λ

έχἄστιπε ἔν εμ ά Μ χαὶ ἄλίσΐα ἔπὶ Ταἴἔ ειἴθσί τε καὶ τελεωτει̃οαις των ὅωρεων ὁὶς προς ὁμων

7

__,

|

ἕσχομέν τε καὶ έῇζομεν. Οὕς ἔν ,ιιεθοριζο τῆς τε ε ὔμετεῖοας ἄθανάτου καὶ αὀτ ἄνητης φύσεως κατα­ ι

ν

ιν ι ν στησαντες και συνόὶεντες κοινον τινα ορον και συν­ ν

ν

” γιαορ ιίαιν αμςἶοῖν° τω̃ν εν ν των ἶσίἶω το” ία απαμτωμ Τ?? υιαωμ σ®ὶ”7ε'/εω̨ί> χα! Μέ τε αα̃αμασίας ῖη̨̃ Ρίεΐθυσῷίι Ζἦ τε έν Τῷ χαόῷι έμδεεστείθωἔ μὲν σοχνῷ, ύμίν δέ γε ὁμοάος παραγιγνομένῃ μακαριό­ τητι προτετιμ ήκατε· ἔδοτέ τε κοινωνείν ἄλλοις τε δὴ ὑμῖν χαἔ πρώτῇ ,'77 ὁμῶμ 7μώσε,¦ ἐςτείτα τῇ τω̃ν 77

λοιπω̃ν τω̃ν όίντων σὺν λόγῳ καταληζνει, οιἔιειοτἄ­

τἰκ

ὁ/ἔίμ αὐτοἴς πράξεωἕ ταύτη̨̃ἶ μεταδεδωχἶτεῷ είῳ αύ χαὶ 177 ἠιαετέρἶχ αυτών ὶψωσεθ παραπλησίομ

χαὶ του̃”

ΐῇ

ὁιαετέῳί ὅόμτεἔ ὅυμάιαεύ Οὶὶχαί αὐτοὶ

”

|

|

|

|

που εχουμε λαβει και λαμβανουμε απο σαἔ· Κατ, οῳχηνι | | | εσει α ε καταστ σατε στο εθο ιο ανα| εσα στ δικ | ς μ| ς Ύ η Η ρ μυ η γη σας αθανατη και στη θνητη απο την αλλη φυση: μας δω­ ,

,

,

,

,

,

σατε συνθετη φυση για να αποτελούμε ενα ειδος κοινου ο­ ρίου και σύνδεσης ανάμεσα στις δύο φύσεις μας έχετε υ­ ψώσει πάνω από όλα τα θνητόι όντα, προσφέροντάς μας τη δικη σας συγγένεια και τη συμμετοχη στην αθανασία, καθώς επίσης και τη μακαριότητα που υπάρχει στο καλό, ι

την οποία βιώνουμε

σε μικρότερο βέβαια βαθμό,

αλλά χα·

τά τρόπο όμοιο μεγσας. Μας δωσατε ακόμα τη δυνατότη­

τα ,να επὶχοωωνἶυμε χω με αλλξως Τροπους μαζἶ σας: ε τ νωσ που αποκτου ε ια σα και υστε α με τη δὶύνατότθητα τὶης λογικής μοΐς νἶκ κατδινοεί και θα γνωρίζει όλα τα υπόλοιπα όντα, με τη μετάδοση δηλαδή π ωτα

μιας ενέργειας που είναι πολύ οικεία σε σας τους ίδιους· έπειτα πάλι και με τη δυνατότητα να γνωρίζουμε τον ίδιο τον εαυτό μας, δίνοντάς μας και γι' αυτό το θέμα μια πα­

Ζ88

289

Π/γΗἐΩΝΟΣ

ΙΜ86

ὔμα̃ς αὐτοὺς μάλισταὶ γινώσκετε. Καὶ τούτοις μὲν ­ ε ­ ­ η̨̃αων το κροίτιστόν τε καὶ των λοιπων των ν

Ραπλήσία με Τη δική σαἔ δυνατόωταν εσείς που Ύνωω̃ζεΐε | Ι Ϊ | | | οι ιδιοι τους εαυτους σας πολυ καλα. Με αυτα­ τα προνο­

ι

η̨̃αετερων ήγεισάαι τεταγμενοιι καὔί αυτο κεκο­ Ρ

ς

'

_

σμήκατε. Δεδώκατε δὲ καὶ το χειρον ημωκ και ι

τ ι τω ΐο αυΐῳῖτῳ χιἶαῖσ ιααόίσΐα τε χαί πρωτου ε × ­ ~ ΰιαωμ πρθσεἔωτατουι του /ὶθίπθυ αυ παμτη̨ἴ 77700­ ­ | μενοιι το ςοανταστικόιι ταις πρὸς υμας αχιστειαις Ὁ

Αν

ι

.

γ

7

­

ώρενι̃ετν τνποονπιε ώς δυνατον και συνεἔοροιουν­ τη̨̃ τθυ̃ χρεῇτομος άρῶτη χαταστἀσεἐ ώς

ἶ

, Ε! ­ ν × αὔτῳ τε εὔηνιον γιίχνοιτο, καὶ αμα του ὔειου τε τι „

καὶ κα/ὶου̃ καὶ του̃το οἕπολαύοι. Δεδώκατε τῃ προς το ομοΦ υ ον τε και παν το αν ρωπινον χρηστόττι ~ ­ : ι ~ Ι ὔμαἔ

`~ `ίι9”

γ

97

σ

7

ἄἴαα̃ωμ αείι ίίαχου 8 Ουὅεμθς ~ Ϊ | _ οὕδενι/ἔστε αίτιοι. Δεδώκατε τη πονῖιτικῃ ανἶληλων ##μΘ#σί9α#ι Οἕὶ

κοινωνια ὔμίν καὶ ταύτο κοινωνείιι τῇ προς ὔμα̃ς | ώς Ογὕμ 1­εγ ὁμωόῃῃν, οι ι­αυτου πατρος γεγονοτες . ν ι νλ /1 Ά ­ ν ν ν του βασιλεως Διος αυτοενος οντος και α η οις | αὐτοὶ πλειστον ἦνωσἄέ τε καὶ κεκοινωνηκατε. Και|

\ἶ γι

__­

,

,

μὲν δὴ καὶ του̃ προς δόξαν ἦμων της ςάϋχΰἔ επέιῶ Ρ(επου̃ ἔ κΡατείν τῷ βελτιστω ἠμω̃ν ἐδοτει οίτιμά­

| .. ι | ζοντι μὲν ὁοον παρ) αυτης κενοιι του δε χροσιμυ̃υ 7

~

αοο

μια στολίσατε αυτό καθαυτό το τελειότερο στοιχείο της φύσης μας, που έχει οριστεί να εξουσιάζει και τον υπόλοι­ πο εαυτό μας. Έχετε, ακόμα, επιτρέψει στο κατώτερο ι στοιχειο μαἐν και μάλιστα κατά πρώτο και κύριο λ0'Υο στην ενορατικη μας ικανοτητα, που είναι πλησιέστερη στο ανώτερο στοιχείο μας και εξουσιάζει όλο το κατώτερο | | | στοιχεια να συμμετέχει δημιυνργνιαΙ στις τελετεε προς τιμήν σας, έτσι ώστε να διαμορφώνεται και εξομοιώνεται όσο είναι δυνατόν με την άριστη κατάσταση του ανωτέρου στοιχείου, να γίνεται υπάκουη σε αυτό και συγχρόνως να απολαμβάνει και αυτή ένα μέρος από την αγαθη και οι Ϊ | Ϊ | | | θεικη φυση. Μας εχετε δωσει τη δυνατοτητα να μιμου­ μαστε τη δικη σας αγαθότητα και να συμπεριφερόμαστε με χρηστότητα στους ομοεθνείς μας και σε όλο το αν­ θρώπινο γένος, εσείς που είστε πάντοτε αίτιοι αγαθών ι και που ποτε δεν προκαλεσατε οποιοδηποτε κακο σε κανει | | να. Μας δώσατε την πολιτικη επικοινωνια και μας προ­ σφέρατε έτσι έναν ακόμα τρόπο επικοινωνίας με σας: τη δυνατότητα να ομοιάζουμε όσο γίνεται περισσότερο με σας· γιατί εσείς έχετε γεννηθεί από τον ίδιο πατέρα, τον βασιλιά Δία, που είναι το απόλυτο ένα, και έχετε μεταξύ σας τη μεγαλύτερη δυνατη ενοτητα και επικοινωνία". Ε­ πιτρέῷατε, επίσης, στο άριστο μέρος της ψυχης μας να ελέγχει τη ροπή που έχουμε προς τη δόξα: από τη μια να ν

Ξ

σ

"||ι̃|

ιγοιιιοιν ΣΓΡΡΡΑ Φο

|

ι γ

Ν

ν

κ

κ

291

κ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

τε μύνου αύτη̃ς καιίπη καὶ προς οξοετὴν λυσιτελου̃ς › Ου

0› μεν

Ή ε πανϋ ΤΟ! 0 ί76ι),ΟΟϋν”Γί. ε ­ ×

¬

Ο

Έν

7

θϋ

ΟΗΡ

<

περιφρονεί την χενοδοξία που νπάεχεε σθ ανεἠνε από Την όιλλη όμως να μην παραμελεί καθόλου το χρήσιμο μέ­

­ “ΓΟΟ

¬

ΟΠὉ

ρος της, που είναι επωφελές προς την αρετή. Δεν μας

ιονητου τουδε πάμπαν κρατηἄησομείνους περιειδετε

αλλά καὶ δύναμιν ἕδοτε τα βελτιἔυ φρονήσασιν

γ”

'

αρχείο με” αυτου οιαωμ τῳ χιοαῃσΐῳ· οδο,/ων ια” τω̃ν δε) αύεευ̃ παρον άπο/ι̃αύεοό σο πιεὁἔ τὴν εξω­

συνετόι, να εξουσιόιζουμε το σώμα με το άριστο μέρος

τε αὐταἴἔ χαε ὁίεον ι ­ κ τον πιεεποντα επεεεοείσί” Ζιεῖι̃ιααεων δε των ταυι­ας ς Ζ του· ιονητου~ χρειας δυναμε/νωκ τας αύτου~ δη· τουτου σῶεν ἄπθδαύθυσϋο ἄλωεθ Τάιον ι

:

κ

~

κ

ζ

ι

} / ) Ά ~ ι × ευλοχους ποιουμενοις μετρον· αυτοις δε δη) και εν Ά

¬

=

ιονητῷ τούτῳ ἡμῶν

Ϊ

Ν

ου

κατα 7 νω#7? ν

ΐιἶέ

7?

ετεισαν πιοοσπιπτοντων· ων ίλιο

9

κ

πΡΘἔ

7

Εκ

θ

7

τοις κρειττοσιν ύπηοετικου φύλου,

ἠμῖν τε

ὁμοφύλου

­

εε

\γ

καὶ διά του

είστε ε

ν

μὲν καιοαρτικως τε ήμιν καὶ θεραπευτικως χρωμε νού του̃ δὲ ἄλλως ἄν

ἦμῖν

οίχνωμόνως δια ψυχης.

οἕπαιδευσιαν προσφερομείνου.

αοα

Και μὲν

δὴ

καὶ αύτω̃ν

#

γ

'

×

ν

δ

Ύεα

και άνιορωπειου τούτου γένους του̃ ε

ν

×

7:

αυτν απθδυθνπἔ α7αν χωνωνίτ κ 8 ~ ­ 8 ας επιφεροιτε, ειτε ι αυτου του αιμονιου υμιν τε αν υιαειεῖ

της φύσης μας. Αναφορικά με τις ηδονές που μπορεί να απολαμβάνει το σώμα, δεν μας αφήσατε να τις απολαμ­ ι | | ι ε βανουμε περισσοτερο απ ο,τι επιτρεπεται, αλλα να θετου­ με σ” αυτές κανόνες και τα απαραίτητα όρια° να λαμβά­ νουμε επίσης ως μέτρο για το βαθμό απόλαυσης τέτοιων ε : 2 Ι Ι ηδονων τις εύλογες αναγκες του θνητου αυτου σωματος. Έτσι θα διατηρούμε τη φύση μας ελεύθερη, ακόμα και κα­ τά το χρόνο της παραμονής μας σ' αυτό το σώμα, και δεν ι ι θα θεωρουμε καθολου φοβεραι για το αθανατο στοιχειο μας αυτά που μπορεί να συμβούν στο θνητό στοιχείο χωρίς τη θελ : Α Ι θκ λ ε ηση μας. υτα τα πα ηματα εσεις μας τα προκα ειτε, 2

τούτῳ ἔτι μένουσικ ἔλευἄεῖοοις είναι, δεινύν γε ούδἐν

ἠμῖν αύτοῖς ήχουμένοις τω̃ν τῷ

αφήσατε να κυριαρχηθούμε τελείως από το θνητό στοι­ χείο μας, αλλά μας δώσατε τη δύναμη, αν σκεφτόμαστε

|

|

κ

|

|

να μαἐ απαλλαξεεε απο την νπερβολοεη σννοεση με

το ονητο στοιχείο μασ· είτε με τη μεσολάβηση τον φολοο των δαιμόνων, που είναι υπηρετικό σε σας τους ανώτερους | | | | | | θεους, ειτε και εξαιτιας αυτου του ιδιου του ανθρωπινου ε | | : γενους. Στην πρωτη περιπτωση γινονται με σκοπο κα­ θαρτικό και θεραπευτικό για μας, ενώ, αντίθετα, στη δεύ­ τερη περίπτωση είναι αποτέλεσμα απερίσκεπτων ενερ­ γειών εξαιτίας της έλλειφης ηθικής παίδευσης των αν­ θρώπων. Δίνετε, επίσης, σε μας τους ίδιους τη δυνατότη­ ν

9.93

Ζνθλ/ΙΩΝ ΣΪΓΓΡΑΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

συχνά ποτε ἡμϊν αὐτοῖς τῶν τῷ χεῷονι ἡμῶν τού­ των οὐκ εὐχερῶν αζοείσἄαι ὅιδοτε, ἄχρι του̃ και Εκ ) εν Ι ι κ ι ι κ .ε ολον εσὔ οτε, εαν δι­:,ἡ, το ἄνἡτον τοδε προιεσἄαι του̃ καλου̃ τε ἕνεκα και τῶ γε κρειττονι ἡμῶν λυσι­ Εκ

τελοος· ές α τοσοοτον του̃ αν η τοο τω̃ άἄανα̃τω ._ ~ .. κ ἡμων κματειν έδοτε. Ταὐταις ἡμας μειζξοσιί τε και κα/ἶλιοσι δωρεαίς τετιμἡκατε, το κρείττον ἡμῶν και κυριῶτατον οίνεβζοντές τε και κοσμου̃ντες; ύ

ό

Ψ

­ι

~

~

και ὁιτότε των νῖοχισμων τοὐς χε ἄμειύνους ἔπιπνεὐσἡτε. Οίας δὲ και τῶ άνἡτῶ ἡμῶν ἐδοτε οἔφορμας τας μὲν ές τὸ τῶ οἔἄανατω ὐπηοετεία τας δὲ ές το ὐιτ' αὐτου̃ ῶφελείσὔαι· τας δί ές ιδιας τινας ἡδονοίς οἔνεμεσἡτοος τε καὶ τῶ } Ι ἔ | / | ἔ| κρειττονι ου βνῖαβερας ανἶλας τε ὅἡ ουκ ολιχας 3/ χαἔ κ 9: ι α̃πλ ει ομματα κεκοσμἡμενα ες τε συχνα α α καά' αὐτἡν χμἡσιμωτοἕηἡ αιἶτάἡσεωκ καὶ ές τῶν θ

Ι

οισπερ άν ἡμων

7

190

οὐρανιων τε ἰτοὐτων σωμάτων ἔπισκεςύιν τῶ ἄειο­ τοίτω ἡμῶν συλνῖαμβανοὐσἡ, ἄςοί ῶν ἄλλα τε συχνα

καὶ καλα ἐστι μανάάνειικ καὶ ἡμερῶν τε ἄριἄμον και μἡνῶν καὶ ἔνιαοτῶν, οις τον βιον ἡμῶν αὐτῶν ετ ου̃σι πα εστιν ἔν τα ει τεύ τινι τι·,Οἄττειν και ­ ι αυτοις και κόσ ω των ε ( ετέ ων τα πολλάἴἴἶτι ...

7

¿

9­94

τα να προτιμούμε πολλές φορές αυτά που δεν είναι ευχά­ ριστα για το κατώτερο στοιχείο μας, μέχρι του σημείου : ι μαλιστα να θυσιαζουμε εντελως, οσες φορες χρειαζεται, το θνητό αυτό στοιχείο, για χάρη αυτού που είναι καλό και ω έλι ο ια το ανὡτε 0 στα είο τ ὐσ ε ας ιατί σε ν

ε

π

π

Ι

τοσο μεγάλο βαθμό επιτρέψατε στο αθάνατο στοιχείο να

εξουσιάζει το θνητό. Με αυτές τις μεγάλες και υπέροχες δωρεές μας έχετε τιμησει, ενισχύοντας και καλλωπίζο­

ντας το ανώτερο και ισχυρότερο στοιχείο μας, όσους του­ λάχιστον από μας εμπνέετε σε κάθε περίπτωση με τον πιο συνετό τρόπο σκέψης. Παρόμοιες ιδιότητες δώσατε και στο θνητό στοιχείο μας, είτε για να υπηρετούν το αθάνατο στοιχείο μας, είτε για να ωφελούνται από αυτό, είτε τέλος | | | | | για να προσφερουν μερικες ιδιαιτερες ηδονες, που δεν ειναι λ | εβ Β επιλ |Φ οι η στο ανωτερο στοι­ η ιμες και εν προκα ουν χείο μας. Μεταξύ πολλών άλλων μας δώσατε και μάτια προικισμένα με την όραση, η οποία αυτη καθ” αυτην είναι η πιο χρήσιμη από τις αισθησεις. Μας χρησιμεύει και για άλλα πολλά, κυρίως όμως βοηθάει το θεϊκό μας στοιχείο στην εξέταση των ουρανίων σωμάτων. Με την παρατηρη­ σ αυτών των σω άτων είναι δυνατόν να υπολο ί ου ε › ίσι οι π ά ατα και τον α­ ανά εσα σε πολλά άλλα ριθμό των ημερών, των μηνών και των ετών, τα οποία εί­ ναι απαραίτητα για να μετρούμε την ίδια τη ζωη μας, καθώς και για να μπορούμε να πράττουμε τις περισσότε­ ρες από τις πράξεις μας με τάξη και ευκοσμία. Ακόμα #

7

9­95

97/ δ ωτα

,~'

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

/ α τε ακοη και στομα ςοωνιὴ κατὴρτισμενοα

μας

χρὴσιρώτατα αιῖ όργάνων επι τῷ εἐοὴκοις ὴρα̃ς κοινωνείν, ο? αν τὴ ςύυχῇ ἔνδον ἕὕεαστοι διανοώμεἄα, ώς μὴ παντάπασιν ὴμίν ές τω̃ν ὅιανοὴμάτων ἄλνῖή­ ­ νἰων τὴν κοινωνιαν ταδε τα σώματα έπιπροσαειν. ­ ε ­ ίΌσςηοὴσιν ἔν μοκτὴρσια αλλως τε οδμων χάριτος ανεμεσὴτου οίπολαυστικὴν τινα αίσἄὴσια και τροφῆς Ν νδ νει (9 ιν ι ι ν υίσίε"/σσ τε χαί μοσω ως πορρω εμ επ χαί προ πεί­ ρασ τῷ σδεἴ τε χαὶ Οσίὅεσ ως τά πο/Μα χρίτίχσμ” Γευ̃σιν ἔτι έ ν στόματι, χυμω̃ν τω̃ν περὶ τὴν ἄναχ­ καιαν ταύτὴν τροαὴν ύγιεινωα σὺν ὴδονγὴ ως τα

με φωνη, τα κεηαινότενα όργανα για να εαιαοινωναύαε μῃαξό μαἔ και να εξωτεακεύουμε αυτα που Ο χαθέναἔ

μας σιανσείτσσ μέσα στη Φσχἡ τοσα ώστε να μην μας ε“ | | | | | μ ποδι ουν εντελω ς αυτα τα σω μ οιΈ!α στη μ εταδο ση τω|ν σκεψεων μας στους αλλους. Μας δωσατε επισης την ο­

να

ε

σφρηση” η οποία έχει ῖσν έδρασης στα ροιὴθούνωσ μια αί­ σθηση που μας προσφερει κυριως την απολαυση της μη

.

„

γεύση στο στόμα, η οποία μπορεί να διακρίνει ταυτόχρονα με την επαφη τους υγιεινούς χυμούς που είναι απαραίτη­

Τἀἔ τρθφἀἔ παρεὕχετε αιρεἴσὔαι, δασμον οἔναχκαίον τῷ ὔνὴτῷ ὴμω̃α καὶ του̃ οἔεὶ κινουγαένοο τῷ γὁεδντί

μἐν δὴ καὶ προς το ἄνὴτόν τε τω̃ν ὴμετέρων καὶ οὕχ ές ἄεὶ έσόμεμωό τὴν του̃ ἄήὁεμόζ με ἡμῶν χαὶ ΰιήχυ̃ ος χε/νους ἔδοτε συνοοσιακ πιαανωτατὴν , ε › οφ ὴς εν Ε

­

τγὴ τει̃οςύει 3 ε › ι ν

.

­ ν ταις αυταις καταστασεσι ὅιατε ει αει με­ ς

9

, _ νον το όλον χενος τὴ αεί διαδοχῃ του ἔπιχιχνογαεί­

κατακριτέας ευχαρίστησης των οσμών για να μπορούμε εύκολα ­ από μακρια και πριν τη δοκιμη ­ να διακρίνουμε υγιεινή τροφή από βλαβερἡ βοήθεια χαριστης η δυσαρεσῖης Οσμης· Μας δωσατε ακομα τη

πολλα τῷ αίι̃αῇα­ ἔδΰ χνατααίμ” ήἔ χαί πανταδαπἀἔ δεδώαα̃τε ἄςνϋρμἄω̨̃ ἄψί 6512 χαὶ έἔ Τὸ ὴμῶν του̃ βιου

τε καὶ ὔπαπιόντι τὴς ὥἴὴς οἔποπλ ὴρωσια ἑασπεγο ἄν ὴμίν αὐτὸ δρό ὔμω̃ν σεόζεσἄαι πεπρωμένον είὴ Και

δν | ν | Β ν ωσατε αυτια για την ακοη και στομα εφο ιασμενο

τοι για τη διατροφη μας και να τους απολαμβάνει τις πιο πολλές φορές με ευχαρίστηση. Στη γεύση δώσατε διάφο­ Ρεἐ ιδιότηῖεἐε με τις οποίες μας προσφέρατε τη δυνατότη­ σ

Τα να εΤαλέ`ΥΟ®με 'αἐ ΐροφέἐ Του βίου μαἐι σαν χαπαο φό­ Ρο απαΡαίτη”α› για το θνητό μας σταχεία έτσι ὡσΐε να αναπληρώνουμε την ύλη που διαρκώς μεταβάλλεται με

την

|

|

|

|

|

και τ η ν απο ολ ια οσο διαστ α ε ει ση β ηα Υ ημ χ προκαθοριστεί από σας ότι αυτό το σώμα μπορεί να δια­ αποσυνθε

τη ειται ζωντανό μαζι κ

ας. Γ ι αυτο ακ ι ως το θν το μ γ γ ρ β η στοιχειο, που δεν θα υπαρχει παντοτε, δωσατε τη συνου­ | | | | | σια του αρσενικού και θηλυκού| φυλου, που γινεται πολυ ρ

κ

|

ν

7

ε

κ

κ

μγ

ελκυστική με την τέρφησἶ Με την ένωση αυτη ολόκληρο 296

297

π

Π/ΙΗΘΩΛ/ΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΖΤΡ/Ι ΦΗ

τη̃ς του̃ ἀεὶ οἕπιόντος χώρας ἄναπνἶηρουμε/νης ὔπάρχοιν τε ταῖς αὐταῖς οὶριἄμῷ ςνυχαῖς άλλοτε )| ¦ / | αλλωιι εν τακταις τισι χρονων περιοὅοις θνητων/ ~ σωμάτων ,ωτμωμῶτμ ὑπὲρ τη̃ς στρττεῖοαῷ ἔτι ής εὥ­τμ ὁφ› ὑμῶν τετατμέματτ /γεττθυρτῶτς μὴ ἄττορτίμο Δε_ δώχατε δέ χατ τεχνών ὥγλατζ έπι Ο?/Μας χατοχ νου

192

Ά

­ ~ ε ­ ν σκεοαις τὴν του ΰὶνητου ἦμων ένὅειάν τε καὶ οἕσἄέ­ ­ ι ς ε ­ εν νειαν παραμυἄεισἄαι, τας χειρας ημιν οργανα )

/

|

~

7/

επιτηδειοτατα προς των εργων τα τοιαοτα μεμη­ τ χανημενοι. Δεδωκατε ζωων των α/ἶοχων ,οωμαις τε Ί

ι

χαὲ ἄλλων πρὸς Ο?/Μα έπ¿τ77ὅε£ό”7σΜ ές ὅ βουλα: ιαεθα αύι̃­Οζ ἔἔρη̃σὐὶαθ Οὀίεἴα τἄχεὀ/νων π/ι̃εομεχτή ματα ποιουμένοις. Καὶ τούτων γοὶρ οὶπάντων σοι

πρώτῳ τε χαὶ έξαθοέΐῳε ώ βασέ/λευ̃ Ζευ̃ε τῷ πα­ σβυτάτω τε καὶ κοριωτάτω τω̃ν οὶγαάω̃ν δοτη̨̃οι,

δι' ούν γε μέσων καὶ ἕς ἠμα̃ς ἔκ Διός ἦκει τἄχαἄά καὶ δικαι­ ότατόν γε ύμίν ὅτι πλειστον ειδέναι τὴν χάριιι οἱ' τὴν χάριν ίομεν. Μεάί δν καὶ ιὶμίν,

ού

άεοι;

οὔτε άμττβόμεμοττ οὔτε ώτρτχετάν ττμα ἄμττχ,7τ¿όμε_ τἄ7α6,ἀ ἡμῖν παρέσχετέ χατ παρεη̨̃ζετε. ἄλλ: τ

καὶ αότοὶ τοις ἄλλοις ­ ­ τ οὶςνάονώτατα των οὶχαθωκ ῇκαὶ ὅύναισἄ” ἄν μάλι­ εἴτε αότοαγαὔοὶ

φούντες,

το ανθρώπινο γένος παραμένει πάντοτε στην ίδια σταθερή κατάσταση, καθώς αναπληρώνεται συνεχώς η θέση αυτών θ | | 8 δ |ρ | | που πε αινουν με τη συνεχη ια οχη απο αυτους που γεν­ Ι Ι | | νιουνται. Ετσι οι ψυχές, που ειναι παντοτε σταθερες στον αριθμό, δεν θα στερηθούν τη διαδοχική, κατά τακτές χρο­ | | | | Ι | νικες περιόδους, επικοινωνια με διαφορετικα καθε φορα θν τά σώ ατα ια να εκπλ ώνουν τ ν υπ εσία που η μ ° ,Ύ 176 ηρ η ηρ τους εχετε αναθεσει . Μας εχετε δωσει και τη δυνατοτη­ | , , τα να αντισταθμιζουμε την αδυναμια των θνητων μας ι , , , σωματων και την ελλειψη φυσικων μεσων με τις διάφορες τ ι ι ι ι τεχνικες κατασκευες, διαφορετικες κατα περισταση, κα­ θώς έχετε καταστήσει τα χέρια μας κατάλληλα όργανα για παρόμοια έργα. Μας έχετε δώσει την ικανότητα να χρησιμοποιούμε τις δυνάμεις των αλόγων ζώων και τις ι­ διαίτερες ικανότητες του καθενός για ό,τι θέλουμε εμείς, κάνοντας δικά μας τα πλεονεκτήματα της δικής τους φύ­ σης. Γ ια όλα αυτά τα αγαθά, βασιλιά Δία, σε σένα πρώτα και κατά κύριο λόγο χρωστούμε ευγνωμοσύνη, τον ανώ­ τατο και σημαντικότατο χορηγό των αγαθών. Μετά από τον Δία και σε σας, θεοί, διαμέσου των οποίων φτάνουν / | / | | και μας ταταγαθα απο τον Δια. |Και ασφαλοἐς ειναι το

\

Ζ

­ πιο χοῖιο πραγὶήα να, σας χρωστθυμε τη μελα υτερἶὶ ευ νω οσυν ιατι εσει ς μ α πα ει ατε και α πα ε ετε Υ μ |η° Ύ ς ρ χ μ ς ρτχ τα αγαθα, χωρις να σας τα ξεπληρωνουμε και χωρις να ι_

έχετε ως αντιστάθμισμα κάποια ωφέλεια. Επειδή από τη είστε απόλυτα αΥ αθοί, μ εταδίδετε σε κάθε πε Ρ ί­

φύσ η σας

9.98

199

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣἹ”|”|¬Ρ/Ι ΦΗ

ὔμῖν

πτωση στους άλλους αφθονότατα τα αγαθά, όπως μπο­

ίομεν οἔγαὔων χάριν, έκειίνων δὲ πολύ τε πρότερον ­¬ χαὶ Ιαά/γγστοα̨ έν 0,2 δὴ ,ἱαω̃μ τῇ ςύυχῇ έζ ἄρετη̨ς χαὲ

Ρεῃε περισσθτερο­ Σαἐ Χρωστουμ­ει βεβαιαι ευΐνωμ­Οσύνη | | | | για ολα γενικα τα αγαθα, αρχικα| ομως και περισσοτερο

του̃ καλου̃ λόγον συλλαμβοἔνετε. Ταύτα γαρ κρατι­ στά τε Οη̃αὐγω̃μ χαὲ ἄμα τῷ χυρίωτάτῳ μέαεπ ­ ~ ­ ἦμωιι ων οὔδέν γε οζτι οὐκ αφ' ὔμων γε καὶ δια ε ­ ι ε ι ι ιν ­ ι . ν υμων και ες ημας οκει. Ἱ”μιν μεν γαρ πρωτοις τε , , , , , , , και δευτεροις εκ Διος ταγαάοι τοις μεν μενοντα τε ¦ , , Μ , και αιωνια, τοις δ ουκ αιωνια μεα αιδια δε γε

απθ όλα Ύια εκείνα με Έα οποία βοηθά" την ψυχή μας | | | | | | στην αποκτηση της αρετης και του καλου. Γιατι αυτα ει­

στες μεταδιδοτε εδιοίστοτε. Τῶν τε ούν οἴλλων

γ

_

7

)/

Ι94

6/

(

/

~

αλ/ααα χα! αμα ααα/λα το και αιαηοί αααων· μ ετα αδ αιααἔ τε ααα οί, οιαω̃α ααα αίιαία ού με/ατο! ααα/ααα λε ἔλἴομτοθ ἔτθ Οὐὅί ἄααλείπτα τα λε ιαὴ" αεί τε Ἱ

Ί

7

_­

άμα/ι̃ήἔύεί αὐτω̃λὀ ααα τῷ άίοαμάτῳ έλυὶϋἶῶ χαἔ αὐτά ἄἴδια̃. Τυ̃ὕ

χαὶ

Ἱ

αιαω̃μ

τη̃ς

μὲν κἀμ ιοειυ̃τἄτυ̃ϋ τε

ἦμω̃ν και ὐμἴν συκγενεστἄτου,

του̃ ςνρονου̃ντος

ὔμείς ἔφαπτόμενοι, οἴγετέ τε ἦμα̃ς έκαστοτε,

οι?

αν

και κατευἄύνετε, ως οὕτω μαλιστ'ὅιν και ἠμα̃ς ειἶ τε και μακαριως πραξοντας; ἕωσπερ αν και ήμείς ααἴν τε ἕπεσδαι οιδιί τε εδμειι και τω̃ν καλω̃ν δι) δεοι,

ὔμω̃ν τυγχανειν. Ηπολειπόμενοι

δα

ἠμεἴς ὔμω̃ν δια

τὴν του̃ ὔνητου̃ του̃δε κοινωνιοιιι και οὐκέτι

ιἶμίν

ι

ε

ε

)

Ἐ

|

|

|

|

|

ναι τα σπουδαιοτε α απο ολα τα α αθα αυτα ε τα ο­ ο οί ° μ ποια π οικι ετε κυ ιω το ανωτε ο στοι ειο τ υσ , ο ζ | ρ ο ο χ , ος φ ηο μας ολα ανεξαιρέτως τα αγαθα αυτα προερχονται απο , , , , σας και με τη δικη σας ενεργεια ερχονται σε μας. Γιατι ε­ ι ι ι ι ι ν ι ι σεις ειστε αυτοι που κατα πρωτο και κατα δευτερο λογο ι δέχεσθε τα αγαθα που πηγάζουν από τον Δία: οι πρώτοι

τα λαμβάνετε αμετάβλητα και αιώνια, ενώ οι δεύτεροι μπορεί να μην τα λαμβάνετε αιώνια, αλλά τουλάχιστον αδιάλειπτα και συγχρόνως τέλεια και απαλλαγμένα από το κακό. Μετά λοιπόν από σας και με τη δική σας μεσο­ λαβηση δίνονται και σε μας τα αγαθά, χωρίς όμως να εί­ ναι πλέον τέλεια ούτε αδιάλειπτα· διατηρούν μόνο και αυ­ τά μια διάρκεια εξαπίαἐ τηἐ σϋνεχθύἐ ανανέωσἠἐ Τθϋἑ και τηἔ αθανασίαἔ τηἐ ψυχἡἔ μαἔ­ Εσείἔε λοιπόλο επλδΡώ° νταἔ στη φρόνἶι̃σἴν δηλαδή στο πι? θεϊκό ζποιχείθ της φα­ οηο μας, ποο

ῖχα

ιοἕαιτεοη οο­ίοίοναα

μῖτη οοοθ σας φο”

οη° μαο οοηοίααο παντοτε οτο οωοαο οοομο και μας αα­ τευθύνετε στο καλό, γιατί γνωρίζετε ότι θα κατακτήσουμε

μεγάλο βαθμό την ευτυχία και την ευδαιμονία, μόνο ε­ φόσον θα είμαστε ικανοί να σας ακολουθούμε και να φτά­ νουμε με τη βοήθειά σας στο καλό. Επειδη όμως, εξαιτίας σε

3οο

3ο1

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ἔπομενοι, οὔὅέ

ὀἔ

δεί φρονου̃ντες ἔν κακοίς τε ἦδη

τηἐ δέσμεμσηἐ από

Το θνητό σωνχείθ της Φύσηἐ μαἐι α· πομακρυνόμαστε από σας και παύουμε να σας ακολου­

ἀἀ τὴν ὑμῶν ἄπόχεψγμ ἴηνμό/γερα, χα¿ άμαρ,­ή­ ματά τε δὴ περὶ ἡμᾶς χαἱ χαχάχ, ,ζαὶ πονηρά τίς. ἑῇῷ χιλ/γι ὑμεῖς άμα/ῖαμβάνετέ

ΐε

θούμε και δεν επιδεικνύουμε

χρειάζεται, βουλιόιζουμε τότε, ως συνέπεια αυτης ακριβώς της εγκα­ | | Ϊ | | ταλει εσα στο κακο και πε του ε σε α α τιε και Φης° μ φ μ μ ρ ς σφάλματα και βιώνουμε μια κατάσταση δυστυχίας. Αλλά , , , , εσεις μας θεραπευετε παντοτε με αμεσοτητα και μας οδη­ , , , , , , γειτε στον ισιο δρομο, ειτε με την αμεση παραχωρηση ε­

αὅῶς ἑχάσΐοτε;

­ καὶ ἔπανορθώσαντες είτε ἔκ του παραχρημα λογι­ ­ ­ ι ν ι ν ν ­ σμων των χε αμεινονων επιπνοιρι, ειτε δικων τινων , , πρότερον ἄλλοις οἴλλων ἕπιφοραις μη ουκ εκ τον ε

_

παραχρη̃μα ἄν ἔνὅεχομείνοις τω̃ν λογισμω̃ν τοὺς αν τινα έἔν είτε και τ”δε μ ε/νους δια μ οἕ|χθαρ} οτε” ρ ° Ζ _ ~ ~ "Ε μεμωταα είτε εχεέσε ωλίομευωῷ τας αἴαἄωζ Ϊ | } ( ~ οί

ἔ/

(77

Χ

αὀ παντί τρόπῳ αίΰατε· Ούτω λἀια άν υιαας χο/λα­ €/ Ἱ | (/ 9 _ / Εν

Ί

ζεμὸ Ονἔ Τε αν λίαν Τε

ΟΤΕ δα? χα/1αζα7”·”ε›

άιμαρτιἶααΐθε χαὶ

Τά

ιἔομε/νους οἶν οὐχ οιδίν

τί

ἦν

ΐἀέ

τῶν τε όίντων ὐπἑρ εὐαρμοστῶζζ ὅεομέμωκ ν

ι

|

|

?

| / | | προηγουμενως νος αριστου Ϊ / τροποι) σχεψης ειτε αφου μας επιβαλετε μερικες ποινες, διαφορετικες σε καθε περιπτωση,

όταν βέβαια μια κόικιστη προδιάθεση δεν μας επιτρέπει να εμπιστευόμαστε αμέσως τον ορθό λόγο, και μας επαναφέ­ |

κόμη στον εδώ κόσμο είτε έχουμε μεταβεί στον κάτω κό­ σμο. Γιατί εσείς προβαίνετε στην τιμωρία μας, σε όποια περίπτωση χρειαστεί, με σκοπό πάντοτε να επανορθώνετε τα σφάλματα και να θεραπεύετε τις κακίες. Δεν θα ηταν

ύμίν και τοιούτου τινος ἠμα̃ς τε ἐπὶ ταύτη̨̃ῷ έν Οὐντε

περίέοῃυα̃ ν

οὔτε πανυ τοι δη φαύλος οὔοης της λειτουργιας τε­

302

|

ὡεἄστϋΐε

αϋαχῶιἔ

­

ι

.

|

|

ρετε πάλι με κάθε τροπο στο αγαθό, είτε βρισκόμαστε α­

μὴ μετισχειν τοὺς τῷ

τω̃ν ὁν,/των τῇ παμτελεί τῇὅε πό/Μ,

|

που

επαναρααν νταἔ

ὔνητῷ τῷδε κεκοινωνηκότας; δὴ ἔνδεὅήκατε, το τῆς ἄα̃αράτου Τε ,ναι η̨̃ρητη̨̃ς μοῷας η̨̃ιεστηχὸς έν ἦ­

μίν μιχνύντες;

τη φρόνηση

βέβαια δυνατόν να μην έχονν μερίδιο από αντέἔ ας αμαρ­ όσοι συμμετέχουν στη θνητη φύση με την οποία μας

τίες |

|

|

|

|

εχετε συνδεσει θελησατε ετσι να γεφυρωσετε στη δικη| μας ι : | υσ τ δια ο α ετα υ του αθανατου και του θν του φ η |η Φ Ρ η| | μ |ξ | | | στοιχειου, αρχικα γιατι εσεις θεωρησατε μια τετοια φυση απαραίτητη για χάρη της αρμονίας του σύμπαντος και στη συνέχεια γιατί, μέσα σ” ολόκληρη την κοινωνία των όντων, έχετε προορίσει εμάς γι” αυτό το ρόλο, ο οποίος δεν είναι ούτε ανώφελος ούτε αξιοκαταφρόνητοςηί. Σας κ

κ

303

ΝΟ!!/ΙΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ταχότες. Ών δὴ ὐμἴν καὶ αὐτῶν χάριν ἕσμεν, έπί τε εὔερχεσῷὶ κονῖάζουσὶ, καὶ τσίχαθοὶ καὶ ὴμίν, οὕς οὶἄανἀτους καὶ αὐτοὺς/ τῇ κρειττονί τε καὶ κοριω­ τεῖοα δεδὴμὶοορχὴκατε, οίἴδια τῇ οὶεὶ οὶνανἶὴςόει με­ μὴχανὴμένοις. Ηλνῖζ οἶ θεοι; τήνδε ὴμω̃ν τὴν ἑσπεριμὴμ τε χαὶ ἔμμη̨χη̨ν πρρσεῖαεμη̨ι πρόσγοῇσῃκ

καὶ νυ̃κ

εἴ τι

χρωστούμε λοιπόν ευγνωμοσύνη και γι” αυτα, γιατί μας τιμωρείτε με σκοπό να μας ευεργετήσετε και γιατί έχετε

χορηγήσει και σε μας, που μας έχετε δημιουργήσει αθά­ νατους ως προς το ανώτερο και κυριότερο στοιχείο μας, αδιόιλειπτα τα αγαθά εξαιτίας της συνεχούς ανανέωσής Έθυς.

θε0ί, Ξισαχθύσι̃ε αυτή την εσπερινἡ Και νυκι̃ε­

τῇδε τῇ ὴμεῖοα ὴμαρτὴκαμέν τε

ρινή προσευχή μας. Αν αμαρτήσαμε καθόλου αυτή τη μέ­

καὶ θεσμούς τοὺς ὔμετερους παραβε/ἶὴκαμεκ ὴ καὶ βιἔρ τῷ προσἄεκ εἴ οὶμαρτου̃σι μὴ ὁπὴγοξέ πω ἔπα­ νωρἄω̃σἄαι, λόσιν τε καὶ ἔς τὸ δεον αόόὶς ἔπσἔνοδον°

ρα και αν παραβήκαμε τους δικούς σας νόμους, ή και στη

ὶδότε

γνώμας τε τοὶς οὶμείνους περὶ τω̃ν πρακτεἔον πα­ ραστὴσαντες καὶ οὶχαόὶω̃ν τε καὶ κακών χνώμονα /ἶόγοκ τῶν προσχεγονότων ὴμα̃ς κακών έκκαὔὴ­ ρατε. Διδοὶεέ τε τω̃ν μὲν κακών άε2 έπιΰοσιν ἴσχεικ τω̃ν δ' ὴμαρτὴμένων τε καὶ οὶμαρτανομέ­ νων ὡς ταχείαν τὴν ἄπόλυσ/ν τε καὶ ἔπανοἶοθωσικ έως τὸν οἔφέ ὐμω̃ν πεπρωμένον του̃ βὶοο του̃δε χρόνον ἕκπνῖὴσαντες ἔς ἕκεἴνον ἄφικώμεθα τὸν βιον, τὸν οἕμείνω τε δὴ καὶ θεὶότατοκ του̃ τε ἔκ του̃ ἄνὴτου̃ του̃δε σώματος σὶπὴλλαχμένον όβρἶου. Ζἶί χοὶρ τὴς τω̃ν όλων ἕνεκα ἔ ν ὴμίν κοὶνωνὶας τῷ ιθνὴτῷ ὴμα̃ς τῷδε ἔνδεδὴκατει αλλά καὶ χρόνον ἄπεδοτε, ἔν τὸ ιθείον ὴμω̃ν καθ* αὐτὸ έν τῷ μεῖοει

μέχρι τώρα ζωή μας, αν σφόιλαμε και δεν μπορέσαμε να επανορθώσουμε, συγχωρήστε μας και παλι και βοηθήστε μας να επανέλθουμε εκ νέου στο σωστό δρόμο. Εφοδιόιστε

μαἐ με την χαλύτερη προαίρεση για να επιλέγουμε τις καλές πράξεις, όπως και με κριτική σκέψη για να διακρί­ νόυμε τό καλό από τό κακό. και εἕαγνίστε μας από τα κακά που έχουν συσσωρευτεί στη ψυχή μας. Μακάρι να μας βοηθήσετε να προοδεύουμε πάντα στο καλό και να μας δώσετε την ταχύτερη δυνατή συγχώρηση και απαλ­ λαγή από τα αμαρτήματα που έχουμε κάνει ή κάνουμε,

έως ότου συμπληρώσουμε τον προκαθορισμένο χρόνο της

επίγειαἐ ζωἡἐ και μεταβούμε στην άλλη ζωή. την πιθ εν­ τυχισμένη και πιο θεϊκή, που είναι απαλλαγμένη από την ενόχληση του θνητού αυτού σώματος.

Γιατί

αν και μας

συνδέσατε με αυτό το θνητό στοιχείο για χάρη της συνεύ­ ρεσης στη φύση μας όλων των στοιχείων, εντούτοις αφή­

σατε και χρόνο κατά τον οποίο το θεϊκό στοιχείο της φύ­ σης μας, κάθε φορά που έρχεται η σειρά του και μένει αυ­

ΒΟ4

305

ΝΟΜΩΝ ΣΠΥ Υ)/Ι ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

εν

6

τε

~λ

εκαστοτε γιγνομενον ειοτερας τε και εαυτῳ μα ­ χόι, τ, προσηχούσης (Μετα, ζωῇῷ τ­ως μὲν προα­ ν

κ

εε

ποιχομείνοις συνοργιασοκ ύμω̃ν δὲ τοῖς ήμω̃ν ἔχγυ­ τεῖθω πεαυκόσιν ἔναρι̃ζἔστερον συνεσἄμενονε διδα­ ν ­ ι Ζιθΰσόμενον τε ὔπ' αὀτων ιι? δείοι, και παντα καλλιόν ­ ε › ε . τε και οἴμεινον πραξοκ ως μὴ οἔεὶ κακων των εκ , , /ι̃ ,/Μ, ,„ . εχοι τι και του ἄνητου τουδε αναπιμπ αιτο, α _

_

κ

κ

198

2

7

τας/ αιαείμθυῷ εχ 7

70” των δἔματωθ

τω,/_

Ξ

ή_γ,_(ῶ"_

ποταμου̃ λήαης; ἔν τε τη̨̃ ἄλλῃ από χε του̃ ανητοη̨̃ ­ _ι̃/ι̃όμτωμ 07 ἔ_ ­ὅ ε /Ι ν.. ν μ του ε αχ υι μενοντας των ε με ε × αδ ο 7 ν ν ναρχεστεραν προγνωσιν εξειν, ης νυν βοαχυ τι ει ω­

κ

ρ

π επει να ρ

Υ

νω ι ει και α κανει τα παντα κατα ρ_ ι

καλυτερο και ομορφότερο

.

_

_

,

,

γ

Ο

ὅβὅἔεχηχυρότας

κ

2

ι κ κ κ με­Υαζἱυτερη χαθαροτητα με οσους απο σας ασι̃ε εκ φθσε” | | | | ω θα π σιεσ"Ρα σ ε α Θ θαθθιθαχθα απαααἐ ΤΟ,­λε ιδια­λε

,

Ζίιθθαωτείθαἔ απθθείαεθό χαί Ο/λωἔ τω̃ν χαχω̃μ πθθθ

του̃ Τῇδε παρά τὴν πρώἴημ

η η

για τη φυση του ζωη, θα τελεσει μυστηριακες τελετες μαζι κ

π

τ ροπο

Ετσι δεν θα υποφερει παντοτε

απο τα κακα που προκαλει το θνητο αυτο στοιχειο, αλλα

θ

ιαειἴω Ταἴαθθό ὅτε πειθ χαί αααεθτειθόμ τε χαἑ ἄιαεί­ νον τα ἠμε/τεροι αὔτω̃ν δώσετε είἶτεσιθαι, καὶ τω̃ν τε προῖτόἔεν βιων έκατερωιι τω̃ν τε τῇδε, τω̃ν τε ἕκεη̨̃ ἔπὶ πλείστον μεμνήσεσἄαι, συνοίπτουσιν ἄλλήλοις τῇ μνήμῃ οἶν νυ̃ν βαθείοί τις ἦμα̃ς έχει λήὔη̨ διά τε

Ι

#

σ

χεθη̨ωωμ λ ­

πιοαἑ­είς πο

τόχθ |θ | θ..| α αυτο, α γνωρισει μια πιο εικη και πιο κατα

με αθτθθἐ που πέθαναν πΡθ*Ι`ΐθθμένω€ε θα αθνθπαρξα με

.

#

Θ

πεφϋχοἶεῖ ζε υμεἰς ..

υπερβαθθωπ 7

γ

_

ε

ι

ι

_

βιω πολλω τουδε κρειττονι και ἄειοτερω χρησιθαι, _! τα τε αλλα και χρονου μηκει τον τῃὅε ου σμικρῳ ε

γ

,

,

,

_

_

θα μπορει να ζησει και μια ζωη κατα πολυ ανωτερη και θ.. ι ν ι ι ν ι ι ι πιο εικη απο αυτη τη ζωη, που ξεπερνα κατα πολυ, εκτος

τα άλλα, και ως προς τη χρονική διάρκεια αυτή : τη ζωή. Γιατί εσεις από τη φύση σας φροντίζετε να δίνετε απο ολα

μεγαλύτερη διαρκεια, όσο τουλάχιστον είναι δυνατόν, στις καλύτερες πράξεις σε σχέση με τις χειρότερες και γενικά καθιστόιτε τα αγαθά πολύ μεγαλύτερα από τα κακά. Αυτό βέβαια θα γίνει αντιληπτό όταν θα επιτρέψετε να γνωρί­ σουμε σαφέστερα και καλύτερα όσα πραγματα μας αφο­ γγ

Ρθθλό να θυμηθούμε πολύ καλύτερα Τθθἐ θθθ πρθαΐίθθμετ νους βίους μας, τον εδώ και τον εκεί, και να τους συνδέ­

σουμε μεταξύ τους με τη μνήμη. Τώρα γι” αυτούς τους βί­ ους μας κατέχει βαθιά λήθη, γιατί κατά την πρώτη ηλι­

κία της εδώ ζωής μας περάσαμε το ποτάμι της λήθης, ε­ νώ κατά τον υπόλοιπο χρόνο παραμένουμε σε μια συσκό­ τιση εξαιτίας του θνητού στοιχείου της φύσης μας. Θα ε­ πιτρέψετε, ακόμη, να έχουμε σαφέστερη πρόγνωση για τα

μέλλοντα. Μια ατελή εικόνα αυτής της πρόγνωσης λαμ­

306

307

ί

ινοινοιν Σκτπινι Φιν

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

/ων ἔχ του̃ δαθαθμῶυ τε χαί ἠμἴμ πιωσελίεσπίτου ὔμω̃ν φύλου, καὔεύὅονσιί τε και τ0υ̃ διά τω̃ν αῶἄή· σεων όχλου ἄπηλλαγμένοις ἔπιπεμπεται, ἔστι δί

οιἔ καὶ ὕπαρ δια γνώμης όἶειοτει̃οαν τινἀ ἄνατασιν λαμβαυομείνοια̨ Ηλλζ εὅ μακάριοι ἦρωες η ἄειοτοἔ­

τη τε καὶ προόχουσα του̃ ημετέοου γένους φύσις τῷ τῇδε έπίδη̨̃μούμτωμ βάθη μεἴά/γωμ ἄρ_ ­ ε ­ ι ­ χαὶ οίγαιθων τῳ κοινῳ ημων ἔκοίστοτε ἔκ όἶεων ­ ε . ἔπιπεμπεται, χαιρετε' ώ πρόγονοί τε ημων και ε ­ ε ε ν ε ­ . ε ε γονεις ἄεων δη ημιν εικονες ηη ημων του ὔνητου ν ε ε ν ν 7 ν ν αιτια γεγονοτες· ω συνοικοι τε ημων και συντρο­ ­ Ω , „ , | / ε και αλλοι οικειοι ειτε π εσ υ­ α ο ε φοθ ω φρ .„ τ ΙΟ ς τ,„ 'κ 'Ο '8 ­ κ Ι τειωί ημων εμ τῳδε τῳ βίῳ Ϊελφμυ̃τεῷ είτε χα! ι # τι κ κ νεωτεροι, οι αυτοσε ες την ἄειοτεραν τε και μακα ν ~ ν ~ τ ­ κ κ ι Ρίωτεραμ πρυ̃αφϋὀθε ΰμωμ ζωθμ ω εταίρω τε χο" δία 65%

ε

7

.

ν

7

ρ

ι·

Εκ

5

5

Ἰ

ε

~

,.

φιλοι παντες· ιό πολιται, ~

6

~

ιν

οί τε θ

7

}Ζ

(

αλλοι, και οι των ¶

δι

­ν

·

χθιμωμ ΰμωμ λεαλωἔ προσταμτεῶ Οί Ε χαί τον Ἐΰ­ ὅε βιον ὑπὲρ της του̃ κοινου̃ τε καὶ ὁμοδόξου γέ­ Θ

Ψ

Ψ

νους ἕλενἄεριῖκς ἄποβεβληκότες ἦ τω̃ν καὔεστηκό­ ΖΟΟ

­

Ι

__

των τε! και εὀ ἕχόντων σωτηριας η οὐκ όρὔως ,_ έστιν ών κεκινημένων ἔπανορἄώσεως· χαιγοετέ τε

βάνουμε τώρα από το συγγενικό στη φύση μας φύλο των

δαιμόνων, όταν κοιμόμαστε και είμαστε απαλλαγμένοι α­ πό την ενόχληση των αισθήσεων". Υπάρχουν όμως

και μερικοί άνθρωποι που φτάνουν σε γνώση των μελλόντων και κατά την ώρα που είναι ξύπνιοι χάρη σε μια πιο θεϊκή ἶωαταση του νοθ ἶουἔ· Αλλα Χαῳἶΐε λῖω· εσειἔ μαλἶαμοι ηρωες, η πιο θεικη και πιο επιφανης φυση του δικου μας γενους Με τη δικη σας μεσολάβηση κατά το χρόνο που |

°

|

|

|

|

7

|

|

ισκεστε σε αυτ τ ζω α ι ουν καθε ο α οι θεοι να βρ η η| η° ρχζ φ Ρ | | Ϊ | αποστελλουν τα μεγαλα αγαθα σε ολοκληρο το ανθρωπι­ ,

,

,

,

,

Χαιρετε ακομη και εσεις, πρόγονοι και γονεις, οι , , , , θ , , οποιοι εχετε γινει για μας εικονες των εων, μια και ειστε η αιτία του θνητού μας σώματος· και εσείς, συγκάτοικοι και ομοτράπεζοί μας, αδελφοί και υπόλοιποι συγγενείς, είτε υπηρξατε μηαλύτεροί μας σε αυτή τη ζωή είτε και νο γενος.

ὴνεώτεροι, εσείς που έχετε φτάσει πριν από μας στην άλλη, την πιο θεϊκή και πιο ευτυχισμένη, ζωή. εσείς σύντροφοι ν ν κ κ ι ν και ολοι οι φιλοι° εσεις συμπολιτες, και οι αλλοι, αλλα κυ­

ρίως εσείς που χειριστηκατε με επιτυχία τις κοινές υποθέ­ σεις, και εσείς επίσης που έχετε θυσιάσει τη ζωη σας για ν ν ι ν ν την ελευθερια του κοινου και ομοθρησκου γενους, η για τη |

|

|

|

|

δίατηΡησἸἹ Έηἐ υπαρχουσας ταξηἔ και ευημεμαἔ η Ύια Έην επανόρθωση των δημοσίων πραγμάτων που είχαν διασα­

λευτεί° χαίρετε όλοι. Και όταν η ειμαρμένη των θεών κα­ λέσει και

α

θ

όπω

κάλεσε εσά

?

να

α

υποδε θείτε

ευσπλαχνία και ευμένεια ως φίλους που θα έρθουν να συ­

3Ο8

3οο

ε

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΖἌ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

| Ι κ ι ο παντες και επεὶὅαν η εκ όἶεων εὶμαρμενη και ημας ώς ὔμα̃ς καλῇ ὶλεςό τε καὶ εόμενεἴς ὔποὅεἔασόε ςνί­ λοος παρα φτβὶοος ὁμας αατξομείνρυῷ Ώ η̨̃ατμόνων

: κλ Ε 8 ν ναννἢαθυν Φι Ονἐ­ σα­Ω αιμονεἑε χνριωέ Οσα απο σαἐ έχετε φύση πλησιέστερη στη δική μας φύση, και πιο πάνω

ιἴλλοὶ τε καὶ οί ἠμίν προσεχεστεροὶ, καὶ ἔπὶ τούτοις Πλοιἴτωα ἦμέτερε προστάτες ὔμεἴς ήμίν τῇδε/ τε, ἄι­ως καλοὶ κἄκαόοὶ χικνοάιεόα συλλαμ/ἴανετε, /' ὅ / α̃ | Ἡ (/ ὅ/ αυτοσε τε αςακομενους οταν κα ηκῃ, ὶ εῳ εξασ ε. Ώ | τι ι κ ΒΆΑ ~ Θ κ κ παντες οὶ τα ηαεττρα ταατατε, τω, τα τε α α οὕτως εό καὶ καλώς πραττοὶμεκ ἔπὶμελείσόε ήαών καὶ νυ̃ν καὶ αετό καὶ τῇ κοττή ἦδη, ἦν τῷ ανα/τῷ ημών ἄναγκαιαν ανατταο/Ιαν παγαέο­χτττ, καἄατα τε πασης οὐκ εὔαγου̃ς πράξεως καὶ κοσμιρι χρἠσασόαὶ

σηἐε να

πα,οασκεοασατε° καόειἶδουσί τε ὶάἶεῳ ἔπὶπνεύσαὶτε,

θνητό μας σώμα να έχει Την απαΡαίΈητἸΊ ξεκοῳασηι χα­ θαρό και αμόλυντο από κάθε ανόσια πράξη. Κατά τη

ρ

γ

7

7

__

ρ

Ω

7

5

Ρ

καὶ τῇ ὔμετεῖοα ἔναρ ὁμοἶὶρὶ ςύυχαγωγήααντες κακών τε ἄπαἄείς καὶ αμτρτἰς έξαναατη̨̃σατττ, τη̨̃ς εὐα̃αατ τε ὁὀοσ καὶ ἐπὶ τα καλά τε καὶ ὐμὶν ακα ςοερούσης ἔχομένους. Καὶ τα τε αλλα κατορόου̃ ν τών καλών ὅεὅοίτε, καὶ ιἶμα̃ς ώς π,οε/πει, ὁμνεία σὺν δ' ­ ι ; ι κ κ ῖ κ αιιὶν τε και εφ υμιν Δια τον μεχαν. Ω αυτοπατορ Β

7

0

...

2

Ζευ̃· ώ ἄεών αμητόρών σοὶ γεγεννηαένων τω̃ν γ' ὐπεροαοανάυν προσεχές πάτεο ὥ τώνδε τών πα­ ντων τώνμὲν ήδη προὶὅντων πρεσβύτατε δηαιονρχέ· ώ αὐτοκρατορ τε τώ ὅντι καὶ αὔτοτελἐς βασοῖευ̃, ὁςν'

ν

κ

2

#

από αυτούς, εσύ Πλούτων, προστάτη της ανθρώπινης φύ­

μαἐ βοηθάτε να 'Υννόμαστε ενααἰῖα καν σννεῖθί στην εδώ ζωή, ενώ όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου και φτάσουμε στην εκεί ζωή, να μας δεχτείτε με ευσπλαχνία. Θ | Θ | λ| | Ε | |λ σεις ο οι οι εοι, που επιβ επετε τα αν ρωπινα πραγμα­ |θ #ζ τα, να μας φροντι ετε και σημερα και κα ε μερα, ετσι ω­ #

#

#

#

στε να επιτελούμε όλες μαἑ Ήἐ πραξαἐ σύμφωνα με ΤΟ δίκαιο και την αρετή. Κυρίως όμως κατά τη νύκτα αυτή

να μας προετοιμάσετε κατάλληλα έτσι ώστε να διατηρή­ σουμε το κρεβάτι του ύπνου, με το οποίο επιτρέψατε στο

διάρκεια του ύπνου να μας εμπνεύσετε ευνοϊκά και να ο­

ζητήσετε τη ψυχή ιιειε με τει όνειρα στη δική

σσιε επικοι­ νωνία, ενώ την άλλη μέρα να μας ξυπνήσετε ακέραιους

και απελευθερωμένους από κάθε κακό, για να μπορούμε : : να ακολουθουμε την ευθεια οδο που οδηγει στα καλα και σ αυτά που ευαρεστούν εσάς. Μακάρι να μας επιτρέψετε, μα­ κ

ξί με την επίτευξη

ν

π

7

όλων των άλλων καλών, να απευθύ­

νουμε σε σας τον κατάλληλο ύμνο και μαζί με σας και

σύμφωνα με σας να υμνούμε τον μεγάλο Δία. Δία, πατέρα

του εαυτού σου, εσύ που είσαι ο άμεσος πατέρας των υπε­ ρουρανίων θεών, που γεννήθηκαν από σένα χωρίς μητέρα·

ανώτατε δημιουργέ όλων των όντων που έχουν ανέκαθεν

31ο

311

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

οὐ μόνου

ἄνυπευἄύνου

οἴπασα ἄρχὴ 2

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖΤΡΑ ΦΠ

τοῖς πα̃σιν ἕςιιεστω̃τος

εὐιθόνετατ ιό κυριώτατε πάντων

ιθκ

..α̃κ

2

δεσποτα° συ μεγας τῳ οντι

και υπερμεγας και σου / ~ / | | ) τα παντα της δυναμεως και κ/ἶεους πλεα. Αλλ ἕἦαόἴ τε ὅη̨̃ και σω̃ζε, οἴγε τε σὺν τω̃ παντὶ τω̃ὅε αοα καὶ τα! ήγαέτερα ὅπη σοι αριστα εγνωσται2 τε καιι περι ἦμω̃κ και ιἴμα πε/πρωται ἔκ του̃ παντὸς 1

Ἱ

2

Ϊ

7

Κ

Κ

22

52

αιἔῦ νος.

λε”.

ε

ι

πατεγα αυτοπατογα πρεσβιστε τε

2

Ι

2

2

2

|

|

2

|

|

κυριε των παντων· εσυ εισαι πραγματικα μεγας και παμ­

μέγιστος· τα πάντα είναι γεμάτα από τη δύναμη και τη 2

δοξα σου. Να εισαι λοιπον ευσπλαχνικος και να μας σω­ 2

2

2

2

ζεις, καθοδηγώντας μαζ ί με το σύμπαν αυτό και τα δικά μας πράγματα, όπως γνωρίζεις ότι είναι καλύτερα και

3; Τμνοι στους

92

ντωιι τε,

·ι9εοὐς'&ἶ

Χ

η̨ιιιοεργε, 2 2 Ζἶαγγενε/τορ βασιλευ̃, πανυπερτατε, εξοχε πα­

ἰἶαγκρατες αὐτοεόν

2

μοιρα προαιωνιως.

Ύμνος πρῶτος ὅιετησιος, ὁ ἐς Δία. ~ / ) | | | 8

Ζευ

?

2

για μας και συγχρόνως όπως έχουν καθοριστεί από τη |

“Ι μνοι ες θεους. κε

δημιουργηθεί· πραγματικά αυτοδύναμε και αυτεξούσιε βα­ σιλιά° από σένα διευθύνεται κάθε ε ουσία από σένα που 2 εισαι ο μονος απο τα οντα που δεν δινεις λογο· πανισχυρε

καὶ αὔτοέιι αὐτό τε

ἔσθλόν·

"Ος τάδε σύμ παντό ἕξ αιἔῦ νος ἄπειρεσιοια Ὁππόσα μὲ ν μειἴω αὐτός δια ὅ' αύτέων τοἶλλα ~ Γείμαθγ Οὥζ τε ἠδιέφεἄῖομ έμειημ 76; ἄργστα­

Ϊ

νο

ι

νος πρωτος που ι 7

αλλεται ολο το ετος στον 2

»

› 2­

7

Δία. |

Ϊ

| | | Δια πατερα, αυτογεννητε, και μεγιστε δημιουργε,

παγγενέτη βασιλιά, ανώτατε και επιιρανέστερε

από

ό­

λους, |

|

|

|

|

παντοδυναμε, εσυ εισαι το απολυτο ον και ενα και αγαθόω̃ῖ· εσύ που γέννησες

τα όντα του σύμπαντος πριν από ό­

λους τους αιώνες, όσα είναι

μ· ε ­Υ

αλύτε Ρ α

0

ίδιο ἔ και μ ε

τη μ εσολάβ ησ η

αυτών τα άλλα, | | Ϊ δινοντας στα παντα τη μεγαλυτερη δυνατη| τελειότητα· 2

.

312

313

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΖἌ ΦΠ

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

Ἱλαὔι,

σω̃ζἶε, σἶχων σὺν

“ “ και` αμμε τοίσιν ο/ἶοισι

Σῶν διά παιδων αιἔν ἄχαυω̃κ ως ἔπε/τρε Φ ας.ι ι ι ι | ξἴσο: και τα καἄ ηαεας

ε

7

6

× οι αρ εδει, πεπρωται

(Ύμνος δεύτερος, διετησιος

=×

7

=×

και ούτος,

ούς. ° | | ° Ζηνος αχαυοι παχχενεταο Αυτοεοντος °

μ

Παἴὅες ύὔταρχοί |

ἄζ

οἴ

°

ἔμμες λήξαιμεν έχοντες

Ὁἶαμιν, καδδύναμιν, μούνοις τε ευ ἀμμε τιόἶεισιν.

άτ,εύεοζ(|νιο

¦|

και μας,

ε

διαμέσου των πάντοτε επιφανών παιδιών σου, στα ο­

ποία μας ανέθεσες, έτσι ώστε να εκπληρωθεί το πεπρωμένο μας, όπως θα έπρεπε και όπως το καθόρισες εσύ.

Ύμνος δεύτερος, που ψόιλλεται όλο το έτος

και

αυΐόςισσους θεούἔ· |

Μηὅἑ νόμοισε χρεώμενοι όρἄοίς ἠδἐ ςριἦοισιν

29

ίύί

ον νοονιἄυνοντες

2 ὅ κ ; εκ υμμἰμ Θμοἴμωυ υμμεἔ Βία Ρωίαΐ εκ

φύση

|

Ϊ

|

|

Θαυμασια παιδια του Δια, του καθαυτο οντος και δη­

ύμε/ας ποτ, οἔχοὺς

.#1/Ϊ/ἶ οι ; κ τι ΑΚ­ζμθλὀ Ου

μαζί με την υπόλοιπη

τε ξὺν δικη ἦχείσἄ,

ῇμεωμ”

Μὴ

δείξε την ευσπλαχνία σου και σὡξε μας, καθοδηγὡντας

0

κ

μ^Ο®Ρ”Υ0ύ

των πάντωνω̃ϊ

εσείς που όιρχετε σε μας με δικαιοσύνη κάτω από τη δικη του επίβλεψη· , , , 8 , ποτε να μην παυσουμε να σας εχουμε ο ηγους και να χρησιμοποιούμε, σύμφωνα με τις δυνάμεις μας, | | | | νόμους ορθους, που ειναι αρεστοι

Ϊἶη̃ τί σἴλλῃ εύ τὸν βῶτσν διάχεν παρεχοιτε, ε ν ε , ­ σὺν χ ομμι ὅιὅοιτε. Και δὲ Δι' εσχατον ιἶμνειεν «ν

/

|

|

ί

ειναι Οι μθνθι. 'ΠΟΠ μ/πΟρΟΌν να μας οδηγήσουν στο αγαθό: Εσείς λοιπόν, θεοί, διευθύνοντας το δικό μας ηγεμονικό σε σας, Και Οι

αμμιν;

ΟΤΕΟΕΟΕ

πνεύμα,

το συγγενικό με τη φύση σας στοιχείο, με το οποίο μας έχετε προικίσει, και ως προς τα άλλα μακάρι να μας παρέχετε μια ευ­ τυχισμένη βιωτη, αλλά να μας δίνετε και το αγαθό να υμνούμε μαζί σας τον υπέρτατο ΔίαΙ83.

314 »

315

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Ύμνος τρίτος, πρώτος από τους μηνιαίους, στον

Δία.

Ύμνος τρίτος, ἐπιμηνίων πρῶτος, ἐς Δία. ι Ζευς ,αεχας κ

¦

ρ/

;

χ

ν

κ

.

|

Ζἶαντων των οποσοι ς το Κ·

Οὔ μὴν

ἔξ ὔποχυιῦυ

|

ι

κ

|

Ωη, ω Ζεν παμμεδεων βασιλευτατε· ωη,

μαχαιο αχρωζ

'

ω77°

Ϊ

ι

.

.

”

Ϊ

|

ν

ετσι όπως ταιριάζει στη φυση του, αφού είναι το απόλυ­ |

.

ι

|

/

|

|

να μενει ποπ ανενεργος και χωρίς να παρουσιάζεται, κάνοντας το αγαθό, καθό­ ι ι ι ν λου κατωτερος απο τη δικη του δυναμη,

αφἄ ες ωΐειο εαωμ'

, Ϊμνος τεταρτος, επιμηνιων

|

|

| δ τα ημιουργει και αυτα ομοια με τον εαυτο του, χωρις

3

,Δ

|

Ι84

σ

μιουργωδ | | | | | | αλλα αφότου υπαρχει ο ιδιος, απο τοτε

ἑη̃ς δυνάμεως εὅ ἔοδωμ

Ἡοιεκαὶ ἕδει αὐτὸ ό/έστ' ἕσἄλὸν τελέὔοντι ' ,

|

ι

Ά

ἦο­σου

|

|

|

σ

τελεια υπαρξη και γεννηση ° κανένα από αυτά δεν το έκανε με μια στιγμιαία δη­

αότε/ων 7) οὐδὲν ἔορχώα̨

7

Οὀδἐ

Ι

κ

και προπατορας ολων των οντων τα οποια εχουν λαβει

τεχε/ε, ,νε/νεο­(2 τε,

ἔλνἶ ἔἔ όσσου πέρ τε και αὐτὸς ἔηκ ἔκ τόσσου Και τοἔὅό όμοιἶα ,όεἴωκ οὔποτό ἔών χό ἄν

.ι

κ

2

πατέρας του εαυτού του

τωρ τε |

?

|

Ο Διας ο μεγας, ο πραγματικός Ιανός, ο οποιος ειναι

οντως .ἶανος αυτοπατωρ, προπα­

δε δευτερος, ες

τοα Υ αθό­ ,

,

,

,

„85

Ω εσυ, Δια, των παμβασιλεων υπερτατε βασιλια | | | | | τελεια μακαριε° ω εσυ, αφειδωλευτε δωρητη των αγα­ °

Ποσειδω.

Ώ ,αέχό σἴναξ, Διός υιἔ

πρεσβυχε/νεὔλε, Πόσειδον,

Συμπάσης τησδό σἔχνἶ αζη προύχων σἄένεἴ τε, κ κ 7 2 κ 7 ­ τε και ιρι Οπποση εκ Διός εστι κε νεσσις της ρ

¬

θών,

ερος από τους μηνιαίους, Ύμνος τέταρτος 9 Ποσειδώνα. στον

Μεγάλε βασιλιά, Ποσειδώνα, πρωτότοκεω̃ὀ γιε του Δία, που υπερέχεις στη λαμπρότητα και στη δύναμη από όλη

τη κτίση

που δημιουργηθηκε από το

ξουσία

316

317

Δία· έλαβες την ε­

ΝΟΜΩΝ ΣΪΠ Ψ/Ι ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

α̃ινκ

# ινκ 7 Αρχεμεν ηδε ανασσεν δευτερος εκ πατρος εσχες κ

τί αο7 εῖἔοχος οσσῳ οίπεηοῳ ἔστὶ προπάντων, ν

"Ως

7

αν

τν

ν

κ

Ουνεκ' αρ; οεος εοντων παμπαν ἔοτ' οἔγένητος. ν

¦

Σο: μαν καὶ τόνδ) ουρανον Ἱ

ἔςοετμαἴς 206

Ἱ

πατρός

|

Τευξαε υπηοξεα ἔν

Τοἴσιν

εὔγοείος

οἕο)

δή σοι κοἴμμες γεγοἔα,αεν°

ἦπιος αιἔν

ιἶί ίἶἶαος

σύ

ποἔτερ,

είης.

”Ϊ”μνος πέμπτος, ἐπιμηνίων δὲ τρίτος, ἐς ”Ηραν. Ἱἦοος πρείσβα

όἶεοζ

όίς

οί έοτί αὐτὸ

οί ἔστιν ί

παγοαγωγε; ἔόρης

τοῖς τῇδ” είΰεσστν,

Δυνοίμεώς τε δότειρα προποἔσης ἦ μὲ ν

ν

πατέρα σου, ι | ο οποιος ωστοσο υπερεχει στον απειρο βαθμο απ ολα ·

ν

ν

ν

τα όντα, ν

ν

|

ν

9

κ

ν

καθως ειναι ο μονος απ αυτα που ειναι απολυτως ν

7

αγέννητος.

Σε σένα ανατέθηκε, σύμφωνα με τις παραγγελίες του πατέρα σου, και η δημιουργία αυτού του απέραντου ουρανού, μέσα στον οποίο και |

|

Θ

Θ

|

|

|

εμεις εχουμε τοπο ετη ει απο σενα να είσαι, λοιπόν, πάντοτε πράος και σπλαχνικός σε μας, πατερα.

Καλόν, ,αῆτερ μέν τε θεών τοὶ οὐρανου̃ ἔντοζ

Ἡὅί ὥἶ ης

7

σ

|

ἄο/γατερ Ζηνὸς μεγἄνἴοεο,

Τῆς τε Ποσειὅάων πόσες

ί

τν

να αρχεις και να βασιλευεις σ αυτη δευτερος μετα τον #

9

Ύμνος πέμπτος, τρίτος από τους μηνιαίους, στην Ήρα. |Ηρα, τιμημένη

τί οἴνἶνἶ ης

Ἡὅεί ἄί ἦ είς οξοετὴν φερει οἔγνἶαἴην τε οἴπασαν

7

8

θεόιχ 7,

κορη του μεγάλου Δία, ν

που είσαι σύζυγος του Ποσειδώνα, του οποίου η ουσία |

ειναι | | | Ϊ | το καλο, μητερα των θεων που βρισκονται εντος του ουρανού Ϊ

|

|

|

|

/

παραγεις την υλη, η οποια αποτελει τη βαση για θνητά είδηΙ88, τα και εσύ δίνεις όλες τις δυνάμεις, εκτός από κάθε άλλη και αυτην που οδηγεί στην αρετή και σε κάθε αισθητική εσυ

απόλαυση·

318

319

.

ΝΟΜΩΝ ΣἸἸ? Ἡ4 ΦΠ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

Ϊ” τε νό ου

συνά ει

¿

Πληάύς ἄἑδιότης

ΰ”

~

?

ἕ όών τοι τοισιν ἄἴοισιν

ιἴμα ἔγγέγαεν·

σὺ

καὶ

άμμι ν

[ἶὔ βιόεν διΰου, ἔς γα' ἄρετὴν οκ

τοὺς Όλομπἐους

Μην αρετη”

Ύμνος έκτος, τέταρτος από τους μήνιαέους, στους

“

ἔἴὶνα Ποσειΰαοκ μεγα/ῖοιο Διός παί άριστες ~

θΌἔ τε πιωπάσΰἔ τΰσὅε

Ολύμπιους θεούἐ­

}

ἴεμῶσιοἔ εχ πατρὁἔ

#

ηγεαι· Ψ

τε υ̃ οἔγνὴ ὅάμαρ, ἔσόλὴ τ” αιἶβασιἴ

λεια·

Ι

.

Ἀποκἴ/ἶόν τε καὶ Ἀρτεμι, και

×

ι

ρ”]ἰ;υαιστ, ν

ε

›

ιὅε

¬

Ζἔακχε, κ ι ι ι κ κ Και Αάηνη̨ επτα θεοι τοι κρεσσονες εστε ι

ρ

9

6

Ζ

αλλων

Τῶν ε

Βασιλιά Ποσειδώνα, άριστε γιε του μεγάλου Δία, που ανελαβες απο τον πατερα σου τήν διακυβερνήσή ο­ κ

Σιἴ άζ Ἱἦοος

πα,/των

κ

ια”

ὅ

αρ

Ϊ

εξοχομ

ἕἔ/ἶλοι ὔζ οἕ/|ὀα¦Ό/ῖομπον ναιἶετε, τω̃νδε/τε τῇδε

ἔἰάανάτων πατερες καὶ ὅ” ήμει̃ον ἔν τούτοισιν Ἐστε, ελ αοι αρ <

=×

ε

κ

ειητ αμμιν εομενεες 7

›×

=

×

τε.

|

κ

κ

κ

κ

ληἐ της χτίσηἑ” και συ/Ηρας αγνή σύζυγέ του και συνάμα λαμπρή βα­ σίλισσα°

Απόλλωνα και Άρτεμη και σεις επίσης |Ηφαιστε και Βάκχε θ |_ | θ ν και Α ηνα εσεις οι επτα εοι ειστε ανωτεροι από όλους τους άλλους, μετά, ασφαλώς, από τον υπέρ­ | Ι τατο παμβασιλεα 89° ν

υςύιμεδο ντα·

×

|

|

ι

9

|

και μας να ζούμε καλά, οδηγώντας μας ευσπλαχνικά

ες θεους

5

|

καθομζειἔ τουἔ νομουἐ συμφωνα με τους | οποιους πραγματοποιειται ο πολλαπλασιασμός όλων των ειδών και συνάμα ή α­ |

θανασία τους· εσύ βοήθησε

ἶἔἶεως προςυέρουσα.

ει ι ι ὶμνος εκτος, επιμηνιων τεταρτος,

| | εσυ επισηἔ

ν

ν

και οι άλλοι θεοί, που κατοικείτε στον Όλυμπο και εί­

Με

τ

πατέρες των αθανάτων όντων αυτού του ουρανού και μαζι με αυτούς

και τής δικής μας ψυχής, μακάρι να γίνετε ευσπλαχνι­ κοί και ευνοϊκοί σε μας.

320

321

Π/ΙΗΘΩΛ/ΟΣ

ΝΟΜΩΝ Σ')”|”|Ἡ/Ι ΦΠ ι

108

ωπ

ὶμνος

ἐπιμηνιων

ἔόδομος,

πέμπτος,

ἐς

Ι

Ι Θ Ϊμνος εὅδομος, πεμπτος απο τους μηνιαιους, στον 4

Έητας

Πσοστάτα ἠδ° ήχη̨̃τορ, ός ἄλλα τε ἄλ/ἶήαἶοισιν

σε κάθε φύση, εσύ που |

καὶ ὅ τὸ παν αότά τὸ πουλυμε­

ρε? σερ α

ε

αυτό, που είναι πολυμερές

α

ε

Πουλύκρεκόν τε ἔόκ ,αιῃ αρριονιῃ οποτασσεις

Σὔ τοι

,

χό όμονοιης καὶ ςύοχῃσι ςορονησιυ

ἕὕσ

,

|

υ

ύ

ι

7796066

Εκ

ἄ

κ

ιμερθκ ειωμ %α

­

ων

#

Ου

Ι

,

#/

|

σ

|

|

|

| | Ι | | | εσυ λοιπον, βασιλια, να εμπνεεις παντοτε στις δικες

“Ύμνος ὅγδοος, ἐπιμηνίων ἔκτος, ἐς Ἀρτεμιν.

|

μας

Φ υχές

73 Φύσεωἔ Τἦἔ ἄατει̃ῦϋυ 7ἄ7­ἔαι / ~ ι 0 ι Ζζσοστατεεις τε· παρειληφυια χαρ εν τε το σο­

πόθο

ἶΖ1μασσ¦71ΡΤεμ6

%

μπακ

|

και επισης υγεια και κατα συνεπεια ομορφια στα σω­ ματα·

α#·°­16

ἕἴἰναξ ἠμετει̃οῃσι ώυχαἴς εύὴ παιάν.

ακόμα, με την ενότητα παρέχεις στις ψυχές ι ι ι ι φρονηση και δικαιοσυνη, τα καλλιστα απο| τα αγαθα, εσύ,

” καὶ τοίσιι×° Καἔ Ρ” Ο?/Μα" ( | σωιαασύ χα//Μ Ως τ” αρ

Στ δε

και πολύηχοω̨ο, το υποτόισσεις στους νόμους μιας αρμο­

νιας°

Ἡδἑ ὅύιην παρεβζεις° τά τε δὴ κάλλιστα ἔάωκι Ι

τα αντίρροπα μεταξύ τους στοι­

χεια τα κατευθύνεις στην ενότητα, και μάλιστα το σύμπαν

”

σ

ε

Βασιλιά Απόλλωνα, προστάτη και ρυθμιστή της ταυτό­

Ο

ἔἔυαξ Ἀπολλον, φύσεως τη̃ς ταότου̃ ἔκάστης

7

#

0

Απόλλωνα.

Ἀπόλλωνα

Ζἐἴ ἔν οἴ ει

#

για τα θεϊκά αγαθά· χαίρε,

συ Παιόινω̨ἶ

4

ὶμνος ογδοος, εκτος

απο τους μηνιαιους, στην

Αρτεμη.

Ζἶἦ' ἔς τοόσχατον ἄλλη και οἴλλῃ εἶιακοίνεις

Βασίλισσα Άρτεμη, που διευθετείς και προστατεύεις την ετερότητα της φύσεως· παραλαμβόινεις το σύμπαν στην πρωταρχικη του ενότητα

και ύστερα το διαιρείς με συνεχείς διαιρέσεις μέχρι το έσχατο όριο,

εεε

323

ΝΟΜΩΝΣΪΓΙΨΑΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

αρχικά σε μια πλειάδα ειδών και έπειτα σε υποδιαιρέ­ σεις των ειδών, Ϊ / | | | | και τελος καθε συνολο σε μερη και τμηματα· εσυ και στις ψυχές δίνεις δύναμη και σωφροσυνη, κάνοντας διακριση | | δίινεις σφριγος ί ί τους, ενωΙ συναμα και απο' τα χειροτερα

° | ° ε εξ ° ειδεωκ Ἰἶς μὲν πλεάο είδεος ἔς ὅέἄ εκαστ ­ τ › Ἐκ τε όλων αύ ές μεῖοε άρθρα τε· σὺ καὶ ςόυχαις Ἐκ τη̃ς προς τὸ χεῖοειοίν σςσων ὅιακρισιος ἄλκὴν | ­ : ι ε ς› : | Σωίθωσυμίίν τε δέδοίσ ίσχυμ τ αυ αρτεμῃίμ τε 7

×

71/ἶλί | Σωμασιν­

ν

ί α ω7 πθτν

7

Ψ υ 77?Ιν

σὺ ἔκάστοτε

_

`

αἴ­

ευεξία

σχρω̃ν

ἔἱμμι διδου̃σα, πολόπτωτον βῶν όρἄοε ΠΟ

στα σώματα· Εσσ σεβαστή θεάω̨δ σίνσνσσσ σε μας

ἄμ/κο|ι×.ί

|

|

Τρθῖῖθ απθφϋσίηζ

όλων των αισχρών, ανόρθωσε τη δικη μας πολύπτωτη

“Ύμνος ἔνατος, ἐπιμηνίων ἔὅδομος, ἐς θεους Τθυς Οϋραν Εθΰς.

Ηλα

Ύμνος ένατος, έὅδομος από τους μηνιαίους, στους ουρόινιους θεούς.

Ω Τσυὅ Οσισαμθυ ἔμαἔφ [εε ασἔ είἴῶ ”Ἰ/ι̃εως καὶ συ; Σελήνη, είὴς πότικα ζοη̨̃ λαὼ ,ελῶιο | τ>' ίὅλὲἶ Φωσίωρε Τόἶ/ἶων οἔ 7 Ξ Φ κα̃ ; Ϊ Φ κ κ Μ Αιεν οπαονε, υμμες τ, ω αινων αε ων τε Καὶ Πυρόεο τοὶ πάντες ὕπαρχοι ήε/ι̃ῶω Ξ

;

τ

77

ε

77

7

Θκ

ι

κ

ι Εστε ανακτος και τα τοι αμςυι προνοιην ημεων δι κ κ ‹~ | Κεινῳ, | ου κε ὅεοι, συμπρησσετε υμ νεομεν η

0

π

Ϊ|

μια

2

Βκ

7

κ

Ο

6

ι

κ

κ

ι εκαι αμμ ε Φ α 7αυου ς ίίμ ειων μ ελεδωνου ἦ 0 α̃κ

2

6

# ε­ Άλλα θ' αμί αστρα προιστοριῃ 7ε αρειμενα

όίειῖη.

7κ

Ηλιε, βασιλια αυτου του ουρανου, μακαρι να εισαι ευ­ | σπλαχνικος· ευσπλαχνικἡ να είσαι και συ, Σεληνη, ιερή βασίλισσαΙ93· και σεις Φωσφόρε και Στίλ β ων› λαμπροί τουίΗλιου, | Ϊ | | | παντοτινοι ακολουθοι, και εσεις, Φαινων και Φαεθων και Πυρόη, που είστε όλοι υπαρχηγοί του βασιλιά |Ηλιου, και συνεργάζεστε μαζί του, όπου ×

×

×

×

×

×

πρέπει) |

σχετικά με τη διευθέτηση των ανθρωπίνων πραγματων·

θ

σας υμνούμε και (μεις, τους λαμπροός φύλακές μας, μαζί με τα άλλα άστρα, που η θεία πρόνοια εγκατέ­

στησε στο σύμπαν.

314

325

ΠΛΗΘΩΝΘΣ

δέκατος,

Ύμνος Ἀθηναν.

/νοινοιντππτεα Φο

ί

ἐπιμηνίων

Ύμνος δέκατος, όγδοος από τους μηνιαίους, στην

όγδοος,

Αθηνά.

Αθηνά βασίλισσα, που προστατεόεις και διευθετείς τη

ἔἰάήνη οἴνασσα, ἦ είδεος οόδαμα̃

όὔἰ ης

μορφή

Χωριστοίο προστατεἶεις ήὅ' ήτε/αι, αὐτὴ Τουτεα δημιοεργὸς

Ἐκ 0

Ητε κιν

~ ἔουσα

μετ

7

που εσυ

° ς ευρυανακτος

κ

ι νο εν ςσο παο· ζ 7 7/ ία 77' ία ης Α"­"ί εσσίι τα χε” πειωειολία πιου̃σλ/ίἶίμοίτθε ­/4 ι κ αξ θ ι | υτη εκαστων ε ω ευσα αταρ και αφ ηαεων, 7

37

σιο ωσει

7

Ώ

π

7

7

| φυση

Ρ

Ήν τι εὕτάστοτε ττνἶημμενἶἑς ἄςηοαιίνουσι πελάζη̨ ” κ κ Ώ θεοί σὺν νοῳ ἄυμον ἔαειβουσί ες δεον άμμο/ν.

|

7

Ύμνος ἑνδέκατος, ἐπιμηνίων ἔνατος, ἐς Διό­ νΰσθν.

Βἄχᾶίε πάτεῶ ὥυχω̃μ όθἴίχῶμ λεμε/ΐ0Ρ πασάωιὐ : × εν 7 7 ν ν Οσσαι ουρανιαι, οσσαι τ αυ δαιμονιαι γε, (| 7 θ | ¦ ¦/ | Οσσαι ό' ηαετεραι, μετ ανακτα /Ϊοσειδαωνα 0

ί

Ι

112

?

Ἐ

κ

κ

αν

είναι εξ ολόκληρου αχώριστη από την ύλη, είσαι επίσης αυτη που τη δημιουργεί μετά τον

παντοδύναμο Π | | | | |. οσειδωνα, ο οποιος αντλει απο σενα καθε μορφη εσό είσαι η αιτία κάθε κίνησης που γίνεται με την ώθηση, ενώ η ίδια απομακρόνεις απ) την κάθε

ειδος οἴπαν προερζοντος ίἶοσειδοίωνοτ

σε/ἄεν ι

ί

/

όσα κι” αν προστίθενται περιττά· εσύ λοιπόν, θεά, απο­

μαχρυνε

και μας από τα παραπτώματα στα οποία μας σπρώ­ Ι

χνε! “Π ανοἢσία μαῷ ξυπνώντας › όσο πρέπει › με το νου τη ψυχη μας.

Ύμνος ενδέκατος, ένατος από τους μηνιαίους, στον Διονυσο. ν

Βάκχε πατέρα)

εσύ που γέννησεςΰ

μῃά

Τον βασιλιά

Ποσειδώνα, |

|

|

|

|

|

ολες τις λογικες ῷυχες, τοσο αυτες των θεων του ουρα­ νού όσο

ματ

326

και τις ψυχές των δαιμόνων, αλλά και τις δικές ι

3α7

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΛ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ : × ~ κ :| Οσῖε χ¿μ77σ¿0ς εσθλου ελχομεμρρς 7ε ερζὐτθ

| ύ εσυ| που εισα.. αἶ/πος |

ε

σκ

Ἡδ) οἔναγωγῆς τη̃ς ἔπὶ λώἑον αἔτιος ἔσσί· Σὺ καὶ οἔαμι διΰοο οἔγαἄη̨̃ς άπο/ἴειπομένοισιν

ίτα

Ώ

απο|

Έης αρετής” χαθώς

και αίτως της ανζηωγἡς προς τα

ι'

υψηλά αγαθά. εσύ να βοηθάς και μας, κάθε φορά που απομακρυνόμα­ σῖε από αγαθές

ἄμιαε ἔω̃" ἐπὶ δθρὸμ ἄίῳαἴμεμ·

και θεάρεστες πράξεις εξαιτίας της απερισκεφίας του

' Ϊ

7

Αιςύα που επι ταυτην συν νοῳ αο αναγεσιθαι,

Ύμνος δωδέκατος ἐπιμήνέων δέκατος ἐς Τγῖΰα̃ναςφ ,

πνεύμθατός μας,

γρηγορα να ανυφωνομαστε παλι προς το αγαθο με τη

Ζἶιῇ οἴγεθζ ὐμ νήσωμεν άύνακτα Κρόνοκ ἄζ ὀπόσοι νόἄοι

×

χωρίς να μας αφήνεις να ανοηταίνουμε για πολύ σχε­

Διός ικα

Ήχά με την αρετἠ

ἔκ Διός ἄλλοι ἔασιν

Ύμνος ὅωδἑκατος, δέκαρωἐ από

/

Ταρτάριοι Ϊἶἔτη̃νες τούς ,ὁα καὶ αὕτοὺς σὺν τῷ

Τμ μεάυμἶθὁ πάντας ἄρή ἔσῶι̃ούῷ

μόσςα τε χη̨οω̃κ Θνητω̃ν ηδ; ἔπικήοων περ γενετῆρας ἔόντας°

ἔ4ςοροδἴτην τε ὅάμαρτα Κρόνου δὴ τοοτάο

×

×

φρΟνηση›

Τὰ, η̨̃ρη̨̃τη̃ς φύσεως συμπάσῇζ δημγη̨ερφόκ Ζἶρεσβύτατόν

κόινηο­.ης που προχα λ ε

τον ερωτα

Θειοτεῖοης τε ἔκοἔστοτε πρήξι̃ος οἴφρονι γνώμη

Μὴ έσῶλω̃μ πει"

της

ῷόιι

ή

μηνζαίως,

σφως Τῃὰνεςο Εμπρός, λοιπόν, ελάτε να υμνήσουμε τον δημιουργό ό­ λης

της θνητής φύσης, το βασιλιά Κρόνο, το γιο του Δία, τον μεγαλύτερο από τους Τιτόινες, τους νόθους γιους του Δία

και θεούς των Ταρτάρωνω̨ἴ Μαζί με τον Κρόνο βέβαια υμνούμε

και αυτούς τους θεούς, που είναι όλοι αγαθοί, μακριά από φθορά,

αν και είναι γεννήτορες θνητών και φθαρτών:

την Αφροδίτη, την ιερή σύζυγο του Κρόνου, 318

319

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

Πα̃νἄ τε ὔη̨σω̃ν Θνητου̃

297

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΖἹ)/Ι ΦΠ

οἔρχόικ φυτών

τ;αιἶΔήω7τ,οαι¿

τον Πάναι τον προστάΐη των θηθαμάῖωλο τη Δήμητρα

ἦμετεῖοοιο Κόρΰθ ἄλλους τε πρόπα­

των φυτωνι την Περσεφονη του δικου μας θνητου στοιχειου και τέ­ λος όλους τους άλλους.

“Ϊμ νος τοισκαιὅἑκατος ἐπι μ ·η νέων ἐνδἑκατος, Ι ἐς,.ΗῷαΠ„0ν

,

7

,

Ϊμνος δεκατος τριτος, ενὅεκατος _

×

απο τους ×

μηνιαιους, στον Ηῷαιστο. Ἱἰςοαιστ' ά/ναξ ος τε

θεῶν ὔπερουρανιώνων,

ι

σσα υμπωθ 00­σα αρταρωί αμοθ 777/εαί /Ζοοστατεἔες τε, ,αεἄεὔρυάνακτα Ποσειδἄωνσςγ ~

ι

κ

κ

Ο

114

”Ος στάσεως ἔν ταὔτῷ, τῷ ιθ” ὥἶῳ αἶτιος ἔσσι, Ἰἰδέ όυ ἑχάσταῷ τοἴσῃ, ἄ¿ΰ,ό,.,7τα πορἴες

ν

π

ΙΜ

εσσιν εκα

7

ο ε

ι νεν

σΐ τ μ μ

'

ι νο ενοισεν.

77 μ

ι

ν

ν

κ κ | ι τοσο τους Ολυμπιους οσο και τους θεους των Ταρτα­ κ

Ρωλο

|

ν υ ι ~ ι Αὔτὸς ἄρζ ήε Ποσειὅωκ πατρος ἔου δια ,ἄου/ἶάς° Σὐ φρούρεί χαὶ άἶαμε α̃δθὺςμά/ι̃α ὅὴμ χα/ι̃ῇσω τ

ν

Ηφαιστε βασιλια, εσυ που διαφεντευεις και κυβερνας, μετά τον παντοδύναμο Ποσειδώνα, τους υπερουρόινιους

θεούς,

κ

Τοισιν και χωρην τε νεμεις εδρην τε εκαστῳ Ο

ν

τ

|

Ι

|

/

και μοιραζεις στον καθενα το χωρο ευθυνης και τις αρ­ | | οδιοτ τε του· μ η, ς εσυ εισαι αιτιος της αμεταβλησιας των πραγματων, και για όλα μαζί | | και για το καθένα ξεχωριστά, και τους δίνεις, εσυ μαζι με τον Ποσειδώνα, την αιωνιότητα, σύμφωνα με τη βούληση του πατέρα σου·

εσύ να φρουρείς

και μας, βοηθώντας μας, αφού το

κατορθώνουμε, να παραμἑνουμε πάντα σταθεροί στο δρόμο της αρετης.

33ο

331

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Ύμνος δέκατος τέταρτος, δωδέκατος από τους μ­ηνιαωυς) στους δαῳονες.

Ύμνος τεσσαρεσκαιδέκατος, ἐπιμηνίων δω­ δὲκατος, ἐς δαίμονας.

Μαζί με τους άλλους αθανόιτους

; | κ ι ι .. Αὔαυατοισι συυ αλ/ῖοις και τους γε προσεχηας

Ι

Εκ

ἔἱμμιν τούτους υμ νήσωμεν δαῷιουας σἕτνοὔς _'

τους αγνούς δαίμονες, που έχουν συγγενικἠ με τη δική |

|

Τοίβα θεοις τα προς ήμεας ἄλλοις ὔειοτεροισιυ ι ε ε ἔιἶ“ οί/Ρὔπ τοετεοντε › συἔί υαιδίεσὐλα απαυτα ­

.ιν

μαἐ φυση αυτοί υπακούοντας πιστά στις εντολές άλλων ανώτε­

<×

¬

ε

3

ι

χωρεει παντος ἄεω̃υ δια τω̃ν ἄλλων ::ατιόυτα° 7

Ευὔευ τοι

ι

τ

κ

/

κ

και η̨αεας οι μεν καἄαιρουτες ‹°

1

κ

Οιίδ' οἔνάγουτες; τοι δὲ φρουρευ̃υτες σωζουσικ

Ρεῖα ,αάλ 'όρὔου̃ντες

κ

νοον°

›

,σ

Ο

| ρων θεων

› ­ Ἀμμι διδουσι, τα δη ες τε σοεας εκ Διος αυτου ι

θα υμνἠσουμε και αυ­

τους

σχετικά με τις ανθρώπινες υποθέσεις, μοιράζουν σε μας όλα τα αγαθά, τα οποία εκπορεύονται από τον ίδιο τον Δία και θ, εων·

αλλ ύῖεῳ ειητε. 3»

Ι

Ι

κ

φτανουν σε αυτους με τη μεσολαβηση των αλλων Ζ

έτσι βέβαια σώζουν και μας, όιλλοι εξαγνίζοντας,

Ύμνος πενπεκαω̃εκαωἔυ επῳίθνίων ”¦Ρω”καί_ δέκατος, ἐς συμπαντας θεούς.

­

~

, υ

Ζευ υὥιστε, ἄεωυ ος τ εξοχος εκ

.

άλλοι εξυῷώνοντας και άλλοι φρουρώντας, και ανορθώ­ νουν

Δημιοεργὸς ἕὡυ πρείσ/ἶιστος [παη̨̃γε νἔτωρ τε·

/

|

|

|

με μεγαλη ευχερεια τη διανοια μας· μακαρι λοιπον να είστε ευσπλαχνικοί. ?

ἕσσἔ προπάυτωκ

Χ

Ύμνος δἑκατος πέμπτος, δἑκατος τρίτος από τους μηνιαίους, σε όλους τους θεούς. Ύ­ψιστε Δία, που είσαι ο πιο επιφανής από όλους τους θεούς,

αφού είσαι ο ανώτατος δημιουργός και ο πρώτιστος

γεννἠτορας όλων των όντων·

33?­

333

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ <×]×·|α/αες

/νοτιτολιτκτανω Φο

__

Τ: ώ πάντες θεα: ἄῖσω ›Ο/Ιω/¿π!ω×έστε7

κ

,

_

,

μμ ικα

Ἡ ι

216

υ οσινυ ια ια μμ ιπε

α ενοιστν α 720 ια °

5

κ

#

7

τί ξοχα α εν

ί

­ κ α̃ε Ρβκ κ 6; Ζ ~| χε τααχΰφ Ζΰμίμ ἴβἴμοί Ο ίοἔ χα! Ρ› ω ε®› κ

κ

π

ν

(Όσσα Ταρτἄριο/ύίζ ἠδίοιἶρἄνιοι, χὔονιο/ τε

Διδοιτζ εἶ/τις σξιιαρτας δεινά σίτασἄα/ἶα

:

κ

και εσεις, ολοι οι θεοι, ειτε κατοικειτε στον τΟλυμπο : : | Ι Ι ειτε κατοικειτε στα Τα τα α ειτε ειστε ου ανιοι θεοι , , ρ ρ ρ ειτε γηινοι° | / | | | μακαρι να μας βοηθατε, οταν διαπραττουμε βαριές α­ ι μαρτιες και ασεβεις πραξεις, | να εξαγνιζομαστε και να ενωνομαστε με σας τους αμε­ ×

7

7

×

Σο ἕπὶ πα̃σικ ὅς ἄρ πάντων κυριώτατος ἕσσι;

μπτοοςη̨

|Ζοώτιστο|ν

έτσι ώστε να γίνεται η ζωη μας ευτυχισμένη. Προπά­ ντων όμως σε σένα

ὔό

εδυτὸς τε/ἶέἄωκ πύματόν θ' ὁμοῦ

ἔσὐιχόμ. δ

Ύμνος ἑκκαιδέκατος, ίερῶν δὲ πρῶτος, ἐς Δία. , Ζεὺς οιδς πάμπαν άχε νητο/ς τό αὔτοεών τε, κ

κ

κ

Παχχενετωρ δε τε, παμμεδεων

7

ιθ,

Θε

κ

ιπροσφεόγουμε, Δία, τον πιο ισχυρό από όλους τους θε­ ούς, |

|

|

που εισαι ο ιδιος το πρωτιστο

Ϊ

|

/

και συναμα το εσχατο α­

γαθο­

ος παντα οι

αὐτῷ

Ύμνος δἑκατος έκτος, πρώτος από τους ιερούς,

Ἐχκρύπτων καὔίἑ/ιι οὕδέτι χωρις έΰεν χε ἑααστ' ἔι̃

αν

.Α δ δκ εκ ι εκ 67 ) Εκπροιησι ιακρτ ομ εν τι και ουτω ο ον χ αοΪ

7

Τοὔρχον συντε/ἶάοκ παμπ/ἶηρες κάλ/ἶιστόν τε

Ψων Δια­

Δ

Ο Δίας, ο μόνος που είναι ολωσδιόλου αγέννητος και λ κλ αποτε ει την απο υτη υπαρξη, κ

κ

ί

είναι Ύεννἡτοραἐ των πάντων χω παντοκράτοραἐ” τός εμπεριέχει |

,Β

κατα μονα ες

|λ

|

|

Ι

α τα οντα στον εαυτο του, χωρις ρεση, απί όπου το καθένα ο

ε

Θω­

ξ |

αι­

εξέρχεται με σαφήνεια διαμορφωμένο, συντελώντας έτσι στη διαμόρφωση |

|

|

|

|

ενος και συνολικου του συμπαντος, εντελως πληρους

και όσο το δυνατόν 334

335

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

"

° ο ° ενην, ° ~ °/ °° και ς ' ” ονου εκτος. εων το 6ι| ατε εν ποιγχυ Ζἶις ~ ι δι παιὅων Η/ῖλζ σύς Ζει»,­ σὺ και ἄμμε τεων °

=

ω Ρ αιοτάτου7 μ ια από φθόνο.

­

7

αγαοων

­

ε

›

ε

Δ

οζοχἀς ὅιδου οἴρχεν ειζ ἔργα

τ' ἄνύεν

πρή­

ξεων.

Ύμνος ἑπτακαιδεκατος, ἱερῶν δεύτερος, ἐς θεοὺἔ ”")ὺἔ5ΟΜμ·π'·ωἔ

,

μπρων παιδιων σου

Σὺν τῳ όἔἶῳ εἴγε, οί τεἰν ε/γνωσται, ιὔύνων

Και/ τί

Εσύ λοιπόν, Δία, οδηγησε με τη μεσολάβηση των λα­ ,

..

και είναι ένα και εξ ολοκλόΠρ ου μ ακ Ρ ιόι

μαζί με το σύμπαν και μας, κατευθύνοντόις μας σύμ­ φωνα με τη σοφία σου, και βοήθησέ μας να αρχίζουμε και να ολοκληρὡνουμε σωστά όλες τις πράξεις μας. Ύμνος δἑκατος εὅδομος, δεύτερος από τους ιερούς,

ι

σμωυς Ολυμπωυς θ®0υς°

Ειῇ οἴγεἄζ ύμνειἔομεν οἴνακτα Ποσειὅάωνος

(Όςτε πρεσβύτατος παιδων Διός ἔστι προποίντωκ

Εμπρός, ελάτε να υμνησουμε τον βασιλιά Ποσειδώνα,

Ἡδἐ κροίτιστος τῇσδε τε δεύτερος ἔκ πατρός

που

είναι

και

ο ισχυρότερος,

ἄεκὁε Δη/.ιιοεργός° σὺν τῷ και Ἱζοην βασιἔῖειοιν

°

Ἱἰτε ἄεοίων πρεσ/ἶοτοἕτη αό ἕξου Διἴπατριί·

Ήραγ

7

Πρὸἔ δὲ χω 07/Μθυἔ ὁμμεάὐμεβ ὥω ει/Ο|ῖύμπῳ Ετσι ἄεοι; τοι οἔἄανάτων τω̃ν ἕνἄάδε πάντες Προστάται ἦδἐ παγοαιτιοτ οίλ/ῖί ἶὔἶεῳ εὔη̨τε,

μεγαλύτερος από όλα τα παιδιά του Δία και δεύτερος μετά τον πατέρα του

αρχηγός αυτης όλης της κτίσης, και ο άμεσος δημιουργός της δικης μας φύσης· μαζί με αυτόν και την βασίλισσα

Συμπάσης γενείἄλ ης ήδἐ προσεχὴς ιἦμεάον

η

ο

|

που γεννηθηκε από τον πατέρα

τις

Δία μεγαλύτερη από

θεές·

ακόμα, ας υμνἠσουμε και τους άλλους θεούς που βρί­ σκονται στον Όλυμπο, οι οποίοι είναι όλοι τους οι δεύτεροι δη­

μιουργοί και προστάτες των αθανόιτων του ουρανού αυτού· μακαρι λοιπόν να είστε ευσπλαχνικοί.

356

337

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖΤΡΑ ΦΠ

”Ϊ”μνος όκτωκαιδέκατος, ἱέρῶν τριτος, ες πα­

118

Ύμνος δέκατος όγδοος, τρίτος από τους ιερούς, σέ όλους .Πως θεούς.

γ

ι ντας θεούς.

Ε

τ

Ώ πάντες

ἄεοι; οἕτε μετα

κ

5

κ

κ

Ζη̃νί ἕἶοχα ἔσἄλον ι

2

Παμπαν αμυμθμες Ξυ̃ΐε χα!

κ ΟΥΗἘὉΖ,

τ

κ

9

Ρθυ̃ςυ̃ί

ανάμεσά σας κορυφαίος και ηγέτης ορίστηκε από το Δία ο Ποσειδώνας·

¦ ἔ } | ύπερουράνιοι πελεἄζ οἴτ” αυ ουρανου εντος 0

ΖΨΖ

ι

κ

είτε κατοικείτε στον υπερουρόινιο χώρο είτε πάλι βρί­

ι

Παντες αγαυοι υμμε γε, οιτε φυσιν και αυτοι 0 κ |° 7 # καιω" συλλεμε εσχαΐα εσχθιαεκ υιἴ μεομεν 877' κ Ϊ κ × ­ | | 7

7

Εκ

2

σκεστε εντός του ουρανού,

ι

Ο

όλοι είστε σεβόισμιοι και σας υμνουμε εμείς,

7

τίαυωθ ὅωταί τε εαωλὔ ι νι ἔἰλλἀ καὶ οἴμμικ τοισι βιος μη αιεν ακηδης Καλά αιἶ ἦιιμες ιδ' ἔσὔλἀ νέαοντες ἄνορὔόετί Ώΰἑ ωιααχατοεἔ

,_

·

που

γι

Ά

7

Ύμνος ἑννεακαιδέκατος, ἱερων τέταρτος, ἐς Ο­ύμπαντας τους μετὰ τους”Ολυμπίους θεούς. ν

Και αὔτων μεδεεις· __

ν

συ

θ,

, υπερουρανιωνωκ ιι

..

7

φύση συγγενικη

νη από δυστυχίες,

,

σι

|

Χαιρετε, εσεις οι ιδιοι | την μακαριοτητα | που κατεχετε ί | | και δωρίξετε όλα τα αγαθόιω̨δ και εμάς, που η ζωη μας δεν είναι πάντα απαλλαγμέ­

αίὅμ.

Ώ](ρόν'οἴναξ ος Ϊιτηνων

,

τελευταίοι στη σειρα λαμβάνουμε

με τη δικη σας.

7|

σ

|

φθορά·

Τω̃μβα Ποσεὔὅάωμ χορυφαἴοζ θα ἔχ Δίὸς άρχός. |

|

/

είστε και σεις τελείως άμεμπτοι και απαλλαγμένοι από

'ΓΞ

κη̨οω̃ν·

Οἴὅί

|

|

| σεις, συμποιντες οι θεοι, οι οποιοι μετα τον Δια, τον ε­ ξαίρετα αγαθό,

4

­δρ

ος ουρανου αυ του

_

παντοτε να μας ανορθώνετε, μοιράζοντας μας τα πιο όμορφα αγαθά.

Ύμνος δέκατος ένατος, τέταρτος από τους ιερούς, σέ όλους τους αλλους θεούς μέτα τους Ολύμπιους.

ν

777ΕΟί!,

Βασιλιά Κρόνε, που βασιλεύεις στους υπερουρόινιους Τιτόινες· και συ,|Ηλιε, που ηγείσαι σε ολόκληρο ι ι

538

339

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

0 π παντός τῷ τε πλοίνητες· επονται αλλοι·

Ἱἰ/ἶιε,

Γοίἑν ὔνητω̃ν σύμπασί ἔξει̃ὅ/ἶαστε κενέὔλη ς ίθμφοἴν ἔκ σςρῶὶκ Κρόνου ήδἑ τί οἴρ εεΗελιοιο· Ϊἶιτῆνες δὲ δὴ ἦδἐ πλάνητες ὕπαρχοι, σφωὶν .ἶέἱλλοι έπί ἄλλα συνεργοί· οίτἀρ καὶ ύἶαμε γε Εκ

αιαιαεἔ

καὶ δι) ὁμέων ἔσθλά τ” ἕῇίοντες Σὺν δί ὕἶαιν καὶ ἄπλανε” οἴστρζ ιδὲ ὅαιγέιονας

1'

120

Ι

κ

κ

από σας τους δύο, τον Κρόνο και τονίΗλιο,

δημιουργηθηκε όλη η θνητη κτίση· και εσείς, Τιτάνες και πλανητες, είστε υπαρχηγοί τους και τους βοηθάτε, ο καθένας και για άλλο έργο· έτσι ὶ λοιπον κι εμεις π

”ὶ”μ νέομεκ συχνα

σας υμνούμε, γαθά.

από σας λαμβάνουμε πολλά α­

ι

2

|

Ύμνος εἰκοστός, ἱερῶν πέμπτος, ἐς Πλούτωνα.

Ώ 'ναξ Πλου/των ε

ν

εν

ι

›

ν

Πάντα καό" εκ τα κεν αμμι διακριὅον εγγιγνοιτο Ἡὅἐ ἔνεύη̨, έβζωκ εύ προστατεεν καὶ ἦμείων

τ

γνούς δαίμονες.

Ύμνος εικοστός, πέμπτος από τους ιερούς, στον

ανάρωπεύη̨ς φύσιος οἔρχἐ

Ἡὅἐ προστάτος ἔκ Διός αύτου̃ τοῦτο λεληχώς ς

| Ζἶαμπαν

γιατί και

| μαζι με σας υμνουμε και τα απλανη: αστρα και τους α­

2

αγνους.

ὶ

2 τον ουρανο αυτο εχοντας ως ακολουθους τους αλλους πλανήτες·

ρε/ ερακρα̃κ 29% ενάαὅε, ηδ ενάενδ αναγων αυ αιεν°

Πλούτωνα. Βασιλιά Πλούτων, αρχηγέ και προστάτη της ανθρώπι­ νης φύσης, σύμφωνα με το αξίωμα που πηρες από τον ίδιο κ

τον Δια° εσύ που

κατέχεις, συγκεντρωμένα στον εαυτό

σου

κατά

μονάδες, όλα όσα υπάρχουν

και μπορούν να υπάρξουν

σε

μας ξεχωριστά, να μας

προστατεύεις σε κάθε περίπτωση στα γηινα πράγματα και επίσης να μας ανυῷώνεις πά­ ντοτε στην ουράνια βασιλεία· γύρω από σένα βρίσκονται οι ήρωες, η προεξέχουσα αν­ θρώπινη φύση, 340

341

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

και άλλα αγαπητά μας πρόσωπα, καλά και ενάρετα· με σένα συζεί η Περσεφόνη, η λαμπρή Ταρτάρια θεά,

σου περὶ ἦρωεῷ φύσγς ήμεωμ 7/τή 7­,­ροεὰθυσοα̨

Ήδτ ἀῇ/γω φόγα ήμεάὐμ χαλοὲ ἄἴαότοί τε. Τῷ Κόρη α̃εὸς ἕσῶι̃ὴ Ταρτάρεός συ/μεστῃό , , , , „ Ἀμμι το ἄνητον προσδευσ ες ὅεον° ιλαος ειης. _

ιη.

τι.

που προσδένει σε μας, στο βαθμό που πρέπει, το­ θνητό

ας στοι ειο· μ μακάρἶ είσαι ευσπλαχνιχός'

_

ι.~

ι̃μνος εις και εικοστος, ιερων ἔκτος, ἐς Δία. Ζευ̃ πατε

,

ὅ

το ι

οε

ε,

Παἴἴεμείτορί σῷ ιαἐμ

ε ασθενείς; οί

μ0|ῳ>

Ύ.

ἐἔοίωκ

ἐἴθχα έσόθὸμ έόντοῷ

ἔίμμοροι· αλλά ρἔναγκαιῖη τῇ ἔκ του̃ άνητου̃ οἴμ “ οἕμαρτητοι;/ἔπανορόίωτοὶ δε/τί αιἶ αιἔν. Δὸζ δὴ ἄμμίμχαὶ νυ̃ν άμπ/γαχγω̃μ χαχότη̃τθς

τί ἔπέτρεςίας

ί Ζἶὐα εεσσιν τοῖς νοῦν ό ἄὸν σχου̃σι πελάζεν 7 [Ο ' κ | κ 7 ε 6 κ ι Ως τιν εκαστοτε μεοἶιχιῳ συνιοιμεν ιὅ ιλεῳ. ρ

.

.

7

¬

®

6

|

.

Ι

έΡΎαΙ96¬

και δημιουργέ των πάντων· από το δικό

Καὶ

, ~ /Ιυόίείσιν δια παιδων σω̃ν οις

.

μνος εικοστος πρωτος, εκτος απο τους ιερους, στον Δία.

Δία πατέρα, που πράττειἐ μ€Υάλα ναμη̨̃ πρώτη αρχή των αγαθών

Οὔὅί οἶμμες καλών τῶν ἔν γὅα θεοῖς γεγάαμεν

7

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

1

μεΎαλ0δύ°

σου νου, που

είναι Το απόλυτο αΎαθό› γεννηθηκαμε κι εμεις χωρις να ειμαστε αμετοχοι των | | | καλων που εχουν οι θεοι· , αλλά μπορει να υποκύπτουμε στην αναγκαιότητα του | θνητου στοιχείου και έτσι να εχουμε ροπή στην αμαρτια) είμασῖε όμως πάντοτε ικανοί στην επανόρθωση |

|

|

|

|

βοηθησε λοιπον τωρα και μας να απαλλαγουμε απο

την κακία της αμαρτίας και, με τη μεσολάβηση των παιδιών σου, στους οποίους ανέθεσες αυτό το έργο, να προσεγγίζουμε ανθρώπους ευσεβείς, που τους καθο­ | | | δηγει ο ορθος λογος, έτσι ώστε να συνυπάρχουμε μαζί σου, τον πάντοτε μει­

λίχιο και σπλαχνικό. 342

343

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ααα

”Ϊμνος

δυο

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

και εἰκοστός,

” ” ' πρῶτος, ημερα αδομενος δευτείο εξ

ι

Μὴ όμἴν

ἕσό]/ἶῶν την

χάρικ

`

Ύμνος εικοστός δεύτερος, πρώτος από τους ημερησιους, που ψαλλεται τη δεύτερη μέρα.

δὲ

μ·εΡίω`#

.

εό

Ας μην παόσω, μακάριοι θεοί, να σας χρωστώ ευγνω­

μάκαρες ἄεοι,

μοσύυη

εάῖὼς κ

κ

κ

για όλα τα αγαθά

δ

ι

κ

κ

ρ

7

~ κ 0 Ἡδ, αιἔν χε/χονεκ των δωτης δηι υπατος Ζενς ×

Μ κοινου̃ οἔχαἄου̃ χένεος ὅλιχωρήσαιμι

Δ

Τοῦ ῖαου̃, ο/του τις μοι δύνα/.ιις° πρόςνρων δὲ τὸ Ί

χωμομ

Δρων ~

ευε7

Ο καὶ ἔτα ον ειδοί77 ν ια έ7” ' του~ἄ7 αταα

ό/νειαγο.

κακού, τό κεν ἔκάστοτε σομβοἔαἶλοι, χιχνοιί

μην

­

Αίτιος οἔνἄρώπωκ ἄχαὔοιο 4

δε;

ε

ν

ῃ κε δνναιμην

5

Ώς μάκαρ ιῖαμιν έἐσκόμενος κοἕχὼ χιχνοῷιην. Ύμνος τρει̃ς και εικοστός, ἐςρημερίων δεότε­ ομενος τριτη.

Ροἔν δῆμε

ι

¦ | 7/ ( / ω ἄεοθ εβη τερπμωμ ηδεωω 7 | ἔς δ μη'κακιάη τι ς ἔἱλαἶί αυτων ί ορον Ρ/ αινοιην,

/

)

/

Μη μα αχοσμῃίς

που με

|

|

|

και εχω ανεκαθεν λαβει, των οποίων ανώτατος χορη­ γός είναι ο Δίας. Ας μην παραμελησω, ανάλογα με τη δύναμη που έχω, το κοινό καλο του δικού μου γένους· το να υπηρετώ πρόθυμα ι το κοινο καλο, αυτο ας το θεωρω συναμα και δικο| μου μεγάλο όφελος. 4

4

Ας μην Ύίνομοα | | μπορουν να τυχουν

4

4

αίτιοἐ χανενόἑ καχούε

από

αυτά που

κάθε φορά στους ανθρώπους, αλλά καλού, όσο θα μπο­ κ

ρουσα,

ώστε να γίνομαι και εγώ ευτυχής ομοιάζοντας σε σας.

Ύμνος εικοστός τρίτος, δεύτερος από τους ημερησιους, που ψαλλεται την τρίτη ημερα. Μακάρι, θεοί, να μην είμαι ακόλαστος στις ηδονικές α­ ποχαυσειςθ η

αλλά να αποδέχομαι

σε αυτές το όριο, μέσα στο οποίο

δεν θα επέλθει

344

τη μεσολάβηση σας λαμβά­

ι

Παυσαιμηκ τα τε μοι ια νμεων σνμπαντ εστιν Ρ

345

ΝΟΛ/|ΩΝΣἴΓ|¬Ρ%Ι ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ : ε 7 ~ ν ­ ει ι κ Ψυχη η [κατ] σωματι προσχεχνοιτο απ αυτων. κ

π

5

ο

κ

Οττι κεν εις αρετην όἶειην

ΖΖ4

9

5

π

κ

7

κ

σκ

τό θεοι:

εκ

ὔνητὸν ἔμείο

κκ

Μηδἐ κακη εΰει̃η χε χρειρσι δουλεύοντα.

2

Μακάρι να μην ηττηθώ ποτέ από το δέλεαρ της κενοδοξίας,

ό,τι μπορεί να οδηγήσει

Ϊ

σε

θεϊκη και αληθινη αρετή.

ι έ νος εικοστος τετα Ρ τος › τ Ρ ιτος απο τους ημερησιους, που ψαλλεται την τεταρτη ημέρα. ι

ι

­

τ

μ·

,

,

,

Μακαρι, θεοι, να μην υποκυπτω στα κτυπηματα της μοίρας, που προσβάλλουν κ

Μη οσα ανθρωπων παρα τρηχε απαντα, τουτεων Μη με ταραττοι μηδεν ἔλευἄερίην ἄσκευ̃ντα π

ρ

ώστε να νιώθω την αγαλλιαση της αυτόιρκειας.

|

κ

Καββαλλουσαι εκαστοτε, ειδοτα αἄανατον μοι

Γην ώυχηα ὔνητοεο δὲ χωριστηκ ιΰἐ ἄειον. ­ κ, 2 κ κ ιν 5

2

νο χρησιμο,

|

Ύμνος τἑσσαρες και εἰκοστός, ἐῷημερίων τρί­ ομενος τεταρτη. τος, ημ

Μη με καἄαιροίεν τύχαι,

κ

Μακαρι να μην ειμαι απληστος σχετικα με τα χρημα­

αλλά από τις ανθρώπινες γνώμες να θεωρώ μόνο εκεί­

κ

φερω ατρεκεα τε.

|

μέτρο και σε αυτά τις λογικές ανάγκες του σώματος,

κενεης ποτε δόξης αιμύλοιο χενοιμην ­ ­ ι εν ­ αν ) Ησσωα κεενο αρ αυτης χρηστον μουνον εχνω­ εν

| |

|

τα· να κάνω

Κοσμιη εἴη, ώς αὀταρκιῖη ἄχαλ/ι̃οιμην.

κως

|

Ζ

Μη οἔπλ ηστως ἄμςνἰ χρημαἄ ἕη̨̃ῃοιμτ μετρον δε Ποεοεμην καὶ τουτεωκ σώματος ἦ τέκε χρεάυ

σ

|

|

απο αυτες καποια βλαβη στην ψυχη η και στο σωμα.

κάθε φορά το θνητό μου σώμα, εγώ που έχω επίγνωση

ότι η ψυχη μου είναι αθάνατ

και θεϊκό

3

ω

ιστ| από το

θν

τό στοι­

Χ είο.

Μακάρι να μην με ενοχλεί καμιά από τις δυσκολίες που προκαλούν οι άνθρωποι, έτσι ώστε να διατηρώ την

ελευθερία μου

και να

ν

υποδουλώνο αι στι

σκέῷεων.

346

347

Ϊ

ανά κε

κακών

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΖἌ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Μη| καλου~

Ο

...

κ

ι

~

ποτε εινεκα πρηξαι ές 7” ἔμε ἠκοκ

× ε > τ ε × × Θνητου~ ἔμου~ πεςαδοιμηκ αλλ ως αἄανατος μοι

Ἡ χε ςόυχὴ ἔου̃σα ἄριστα έχοι, μεἔἰοι αιἶ­ἔν'

κ

χμνος πἑνπε καὶ Ξἰχη̨στόὥ ἐῷημερίων ,ῖέ,=αρ_

τος, ημέρα η̨̃ιὅόμενος πέμπτῃ.

Αιἔκ όπως ὡς κα/ἴλἐοτη τελείἄοι, ἄνητου̃ δέ κ κ κι ι κ ιν ν Μηι πανυ τοι κηδηται, ην δε ὅεῃ, και αςοειδεῃ.

|

|

|

|

Ι

που ειναι αθανατη, θα βρισκεται σε αριστη κατασταση.

Ευτυχισμένος όποιος φροντίζει πάντοτε για την αθάνα­ |

τη ψυχη του,

# ι “ῶἶβιος ός κε βοοτω̃ν τοῖς τι πλ ησσουσιν εαυτον Ο

Μήποτε δουλοί οἔχνωμονεουσιν· έχων δὲ ςόυχὴν

Ι

2

|

2

φροντίζει πρέπει, το περιφρονεί.

7Όλβιος ός κό ἔπἰ ὅαιμονιῖησι τύχῃσι μὴ αότὸς

δέ τε οεἴος

Ἐν τῷ αότεου οίἄανατῳ ¿αόνον] ἔσόλον ὀριἶων.

κ

ωστε να βρισκεται στην καλυτερη κατασταση, ενω δεν

υπερβολικά για το θνητό στοιχείο, αλλά αντίθετα, όταν

ἔ4τ|οεμε” αὕτός κειίνων τῆς κακῶς περιειίη.

οίνἶ χεῖη πικ/οοτει̃οῃσι, ςοεῖοῃ

Φνκη μου

Ύμνος εικοστός πέμπτος, τέταρτος από τους ημερησιους, που ψάλλεται την πέμπτη ημέρα.

'Ό/ι̃βιος, οἶκεν έη̃ς ςὁυχη̨̃ςμεὕῖῃ ἄἄανατοιο

Ψυχὴν

Μακάρι να μην φείδομαι του θνητοό μου σώματος, όσες φορές πρόκειται να κάνω | | | | | | το καλο σε μενα, αλλα να φροντιζω παντοτε πως η

|

Ευτυχισμένος όποιος δεν υποδουλώνει ποτέ τον εαυτό του στους ανθρώπους που με αγνωμοσόνη τον κτυποόν, αλλά κρατώντας ο ί­ διος

την φυχη του απαθη κατανικάει την κακία τους. Ευτυχισμένος όποιος δεν οδύρεται για δυσάρεστες

κακοτυχίες, αλλά τις υπομένει καρτερικά, τοποθετώντας την ευτυχία του μόνο στο αθάνατο στοι­

χείο του.

348

349

ΝΟΜΩΝ ΣΓΙΤΡ/Ι ΦΠ

ἰἶ/ΙΗΘΩ/Χ/ΟΣ

126

Ύμνος ἔξ καὶ εἰχοῇόῶ ἐῷγι̃μῳἐων πέμπῖοῶ όμενος ἔκτῃ.

Ύμνος εικοστός έκτος, πέμπτος από τους ημερήσιους, που ψάλλεται την έκτη ημέρα. Ευτυχισμένος όποιος δεν συντάσσεται απερίσκεπτα με

“Ο/ἶβιος ός κεν μὴ μερόπων δόξαις κενεῇσιν

τις ανόητες

Ζ ἕἰφραδεὼς προσεῇζωκ οἔ/Η αὐτῳ· ευ7 ςορονεοντι,

γνώμες των ανθρώπων αλλά με συνετή δική του σκέψη και αταλαντευτή ευθυκρισια αναζητει τη θεϊκη αρετη. Ευτυχισμένος όποιος δεν επιδιώκει αδιάκοπα και απε­ ρίσκεπτα να αποκτήσει άπειρο πλήθος πραγμάτων, αλλά θέτει ως μέτρο για τις επιθυμίες του τις πρέπουσες ανάγκες

7

Ϊἄειῖη κνώμῃ οξοετὴυ όἶε/ήν μελετοάή

¦Ό|ἰβιος ός κευ μὴ κτεάνων οἔπερεισιου ασἔν ΠΧ η̃ἄὺηαἀςό εὐίῆ τε

α̃ώχἶἴ Οἕ/Μἀ χρεἐσσίμ

Σώματϋἔ

=

έλα­#ε×ἶεὲΟ”σ#› Τὸ αὐτωμιαέτρυ̃μ ὁρίζθ' ¦Όκι̃βιος ός κεν τει̃οιύιος αἕσιμον οὕρον οἴη̨ςῃσικ ητἰχεμ μὴ ὥυχη̨̃ πρθσεςρεηχη̨̃ταί χαχύκ Π7

του σώματος.

Ἰἴκαὶ σώματι,

στο επιτρεπτό όριο,

νος ἑπτὰ

ε σἶ/ἶλ ” οἔρεπή θεῷ; συναειἦη.

και εἰκοστός,

ἐςρημερἐων

| | / / στο βαθμο που αυτες δεν θα προσελκυουν στην ῷυχη η|

έκτος,

όμενος ἐὕδόμῃ. 7Ό/ἶβιος; ός κεν μή ιδιῖή αὐτὸς π/ἶεουεκτω̃κ

Δεινῇ Ἐσἄ/ῖἀ

ὑπό οἔφραδιῖη δή

Ευτυχισμένος όποιος απολαμβάνει τις τέρῷεις μέσα

κακά τεύχῃ ἄνἢοώποισικ

ἄεζ αὐτοῖς/,ιακάρεσσι θεοἴσιν ὁμοίος.

κ

και Μο σωμα κάποια κακία, αλλά θα συνάδουν με τους νόμους της θεϊκης αρετής. ι

Τμνοἔ Ξῃωστόἔ έθὅομοςι έκω̨̃οἔ από πως ημερησωυςε που ψὰλλεπαι Έην έβδομη ημέρα Ευτυχισμένος όποιος δεν επιζητεί με κάθε τρόπο το δι­ κό του συμφέρον

και δεν γίνεται, από φοβερή ανοησία, πρόξενος κακών

για τους ανθρώπους, | | | | Ϊ αλλα αυτος που προκαλει παντοτε το καλο,| ομοιαζο¬ ντας με τους ίδιους τους μακάριους θεούς. 35 Ο

5­ ἐν­

3:

(ης .η̨ ­

351

ΠΑ ΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΙἌ ΦΠ

όη̨ζβωῶ ὁἔ %­εν μὴ χυ̃ϋιϋυ̃ ἄμχἄυ̃υ̃ ὀ×ἶι7ωγ0ε:ι7 Οὐ χε/νεος· μαλλον δί ειδὼς και τοῖσι θεοἴσιν

­

ΤΟ!)

.. ΖΟΕἩΟΟ

Ά

με

Οκ

ιτρα̃ὅιὅυ̃ι/72

#8;

Η

κκ Ξ

9

ι

Οζ αρ Οίθΐθ

Οϋ

|

Ζἶιο

9.α8

|

περισσοτερο

για το κοινό καλό, φροντίζει να μην το προδίδει ούτε αυτόα̨

οἶσσζ

|

και δε προ παντων αυτω Ζηνι, | , , „ , πρωτου καλα τε εσθκἶα ι9 απασι προ­

οι, ειδη,

;

7

|

|

| | Ευτυχισμενος οποιος χρωστα ευγνωμοσυνη στους θεους

Ε

Ζἶνἄεν

εισι ν.

αλλά αυτός που, γνωρίζοντας ότι και οι θεοί φροντίζουν

ὶίαΐατ

ίΰκἶβιοα̨ ός κε ὔεοισιν ἔαων τὴν χάριν, 7ι αν Αν

Ευτυχισμένος όποιος δεν παραμελεί το κοινό καλό του γένους του,

,

για τα αγαθα

ζ

| | | | που αυτοι του χορηγουν, και περισσοτερο απ ολους

|

,

,

στον ιδιο τον Δια,

­ , Οὔτοι και ἔς ἄεοὺς εεπτα και εἶκοσιν ύμνοι ι / , | „, , „ οι συμπαντες εννεα τε εκαστος στιχωκ και ε : κ : κ × × εν εξαμετρῳ ριὅομενοι τονῳ, μετρου του~ . „ ο τι τι ν ε ε ιν ηρωικου, οσπερ αρα καλ/ἶιστος ρυθμων. Ου­ ι ­ ­ ι ­ ι Ν σης γαρ συλ/ἶαβιη̨ς της μεν μακρα; της δε βοαχεώίζ χαὶ μἐμβραχεώζς έμὸς ἄεὶ

τ

_

)

ν ν υ ι ­ ε ι ι χνομενης χρονοα της δε μακρας ὅυοιν μεν τα ι › ν ι ­ ιν , ιν ι πονἶλος εν δε ταις μενἶῳδιαις εσιθ οτε και ν ­ ι ν ν ­ ε .. ε πλειονωκ του δε μετρου τουτου του ηρωικου | , δ δ 7 δ„ δυοινμονοιν χρωμενου πο οια ακτυ ερ τε η χαὶ σπουδεάὐ χαὲ ὅμως μὲν δαχτύλου έὰ Η , „ ~ ~ τε μιας μακρας ἄεσεως και δυοιν βραχειων

ε

Ν

ἄρσεωῷ του̃ δὲ σπομὅεῶυ ἐὰ τε μίας μαχρας

352

ν π

ωτα

|

|

ικ π

η ρ ρχ η ηγη λους τα καλά και αγαθά. |

γ

|

τ

απο

|

η

ν οποια π

γ

γ

|

|

α ουν

ηγ ζ

|

Ύ

ια ο­

|

χ

Αυτοι οι υμνοι προς τιμη των θεων ειναι συνολικα εικο­ | | | | | σι επτα στον αριθμο και ο καθενας εχει εννια στιχους, που αλ | Ι97 Τ | / φα ονται με εξαμετρο ηρωικο μετρο . ο μετρο αυτο, γ

·

γ

γ

| | | | | που μπορει να θεωρηθει ο πιο ομορφος ρυθμος, αποτελει­ | | , | ται απο μια συλλαβη μακρα και μια βραχεια η βραχεια | | | | | | συλλαβη εκτελειται σε ενα παντοτε χρονο, ενω η μακρα σε γ

γ

|

|

|

γ

|

/

τις περισσοτερες· φορες, στις μελωδιες ομως | , | Τ | | , μερικες φορες και σε περισσοτερους. ο ηρωικο αυτο μετρο | | | | | χρησιμοποιει δυο μονο ποδες, τον δακτυλο και τον σπον­ | | | | Ι | δειο· ο δακτυλος αποτελειται απο μια μακρα συλλαβη στη θέση και δύο βραχείες συλλαβές στην άρση, ενώ ο σπον­ δείος από μια μακρά συλλαβη στην θέση και μια μακρά στην άρση. Το ότι και οι δύο αυτοί πόδες αρχίζουν με μα­ δυο χρονους

553

ι

ινοινοιν Σιττινι οι:

ΠΑ ΗΘΩΝΘΣ

και μακρα̃ς ἄρσεως

ὴ ἔκ μὲν μακρα̃ς .. .. κ κ κκ αμροιν τοιν ποδοιν τουτοιν αρχὴ, ες δει αρσιν τε­ λευτιἱ και αμα οίλλὴλοιν ιἔτότὴς χενναιότὴτός τι / τούτῳ δὴ μαλλον ὴ ἄλλῳ δτῳοον ροιθμῳ περιποιεί

ἄεοεως ..

ν

2

Ι

7

χαρακτήρα μεγαλοπρέπειας περισσότερο από οποιοδήποτε

ταξις.

αἴ τε

ές ἄεοὺς προσρὴσεις

τε ύμνοι ἔκτε/ἄεινται ὴδὴ, ρὴτἔα δὴ

οἴ

κ

­.

θ

~

ι

7

Ι

ι

Ζ

σουμε τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιούμε

ί

ι

4

354

ο

χαῖάλληλοἐ Χιιόνθἐ Υια κάθε πρθσευχή. Η πρωινή προ­ | / / / | / | σενχη πρεπει να Ύίνεῖαί χα" Το χρονο απο το πρωινο ε” γερτήριο ως και το πρόγευμα για όσους βέβαια πρόγευ­ =

μοωζουνι ενω για τους αλλους ως την εναρξη Ἐων εργα” σιακών τους υποχρεώσεων· οι δειλινές προσευχές από το |

|

/

|

/

απομεσήμερο μεχρι και την ωρα του δειπνου· η εσπερινη, Ξ

γ

7

ιερά και πας δ κόπρου τε οίνἄρωπι/νὴς και νεκρών ι

Και πρώτα ας δούμε ποιος είναι

Ϊ

ι

τὴς κοιτὴς πλὴν χε δὴ τὴς ἔπὶ νὴστειρι προσρὴ­ ς 130 σεωςἰ ἔσπερινὴς· ταύτὴ γαρ μετα μὲν δυσμας τας του̃ ὴλιοο αει; προ δἐ του̃ δειὔτνου χρὴσἄαι. /ίφαιροι ­ μὲν δὴ οὐτοι προσρὴσεως έκάστὴς. Τόπος δέ τά τε

τιμή των θεών, είναι τώρα απαραίτητο να εξηγή­

κάθε προσευχή ή ύμνο.

δειπνοικ τὴ δ εσπερινγὴ τον απο δειπνοο τε και προ ρ

Τοπικό της χρήσης των προσεοχών και των ύ­ μνω νω:

προς

ι

...

κοιίτὴς τε και πρὸ οἔριδτοο τοις χε ἄριστω̃σι, τοις ~ ς ες · δἐ δί ιἴλλοις πρὸ των καὕὴκοντων ερχων° ταις δειλιναἴς τον μετά μεσὴμβριριν τε ἄει και πρὸ του̃

ναό

Αφού παραθέσαμε ήδη τις προσευχές και τους ύμνους

ὥς χρὴ

ἔκαστοις αὔτω̃ν χρὴσἄαι. Και πρῶτον μὲν καιρὸν ἔκαστὴ προσρὴσει είναι, τὴ μἐν ἔωἄινῇ τον απο

ι

αλλο μετρο­ ι

λςί. Προσρήσεών τε και ὕμνων χρήσεως διά­

Ἐπεὶ δἐ δὴ ὴμίν

ι

ι

Ι

ι

κρά συλλαβή και τελειώνουν σε άρση, και συγχρόνως το ι ι ι ι ι ι ι οτι ειναι μεταξυ τους ισοι, προσδιδει στο μετρο αυτοι ενα

ι

τέλος, από το δείπνο μέχρι και την ώρα του ύπνου, εκτός ι ι απο την εσπερινη προσευχη κατα την περίοδο των νη­ κ

2

στειών° αυτή πρέπει να γίνεται πάντοτε μετά τη δύση του | | | | | | ηλιου και πριν απο το δειπνο. Αυτοι ειναι λοιπον οι κα­

τάλληλοι χρόνοι για κάθε προσευχή. Κατάλληλος τόπος είναι αρχικά οι ναοί και στη συνέχεια κάθε τόπος καθαρός από ανθρώπινες ακαθαρσίες και ανθρώπινα λείψανα, κα­ | | | | | | θως και απο τις λειῷανοθηκες των νεκρων. Η διαταξη τω­

355

ι

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

ἄμθρωπεάυμ δὴ χαὲ τούτων χαραρεύωυ ρηχω̃μ· ε τ ­ ­ Χρησἄαι δ' αὕταις εὕιάστοτε εδδε. Πρωτον μὲν τὸν ν ι ν ι , ε ν ι ν ι ν ιεροκηροκοι οικειως εφ εκαστῃ προσρησει το κη­ ε ι ἄν ει . ­ ν ρνγμα κηροττειιι εαν μεν των τις κα απαξ υπο ι „_ ν ν ι ι , ε ιερεων του αποδεδειγμενων ιεροκορυκων παρῃ ει

μή

„

„

γ” ἄν ιερεύς ἦν παρη, η τις αλλος των Δ/ 0 | αλ/ἶω αν παιω"­ων: ος πω­ αν 77/ι̃υαα̨ Τυχέί τω

δὲ

ὅν

7

ε

ρ

/

σχη̨αα"

/

ι

77

...

7

ι

%

σειαμοτατοῷ τηνίχαυτα επ"­αξ7ί°

κ ­ Ϊ χἠουι̃/μα έχείμο είμαθ Ηχθυετεε

Η

­

ι

π

Το δε 6/

θωσεβεές ωρα .. ­ ι ­ ~ | . έωθίμθἔ 73 δεέόίμΰἔ θ ἑσπερίμΰἔ θεοίἔ προσιωῖσεωἔ κ 0 ­ # 0 | θκ κ ολῃ διανοια, Ολῇ Ήωμῇ, Φἶῇ ιέιυχῇε θεθυἔ Τε πας ντας καὶ έπ' αὕτοίςΔια τον βασιλέα προσεύτωμεν. ­·

Οὔ ἔν μὲν ἠμερων

ινοινιοινετττιειιφιτ

`

ταις βεβήλοις

Οι

(

οίπαξζ

_

δὶς δε ταις ε

ιερομηνιριις ταῖς δέ χε νουμηνιαις και τρις κεκη­ ρυχμένου, πρῶτα μεν οἴνω τε οἴπαντας βλεξύαντας

και ες ιόμαπ ἄμνω νειριινένρνς ,

τι: τι χειρι 7

γ

|

Ϊ

|

9

ν

κ

ν

ν

|

|

πίλεπεέ να

|

|

|

ηιιεεεει ἶξο ἶατδι νιε

.

/

εχφωνεκαέ μια φῳα

νε

κο ου ω

ἶτα πάνω

|

|

χα”

“Πέ

Ι

μη Ύιορΐωεἐ |

ιεεΟιιηνιεε|×<×ι τνειε κατα τιε γιρ­ π επει π ωτα να κοιτα ου ε ο οι

και

μόνατα 7 ° να σηκωσουμε τα χερια σε υπτια θεση και να φαλλουμε , , , , «μακαρι να ειστε ευσπλαχνικοι, θεοι». Συγχρονως με αυ­ / | | | τη την προσφωνηση πρεπει να προσκυνούμε τους θεους, αρχικά τους θεούς του Ολύμπου, ακουμπώντας το έδαφος με το δεξί χέρι και ανασηκώνοντας τη στιγμη που το χέρι θα ακουμπά στο έδαφος ­ το ένα από τα δύο γό­ νατα° μια φορά πρέπει να ψάλουμε αυτη την προσφώνη­ τμίηος ρ

°

ναςύ ονρατίσου ρε

μ

Τ

μ

­

356

7

Ἐ

7

ῇρχόι̃­ας ὁπτάυί ἔπέὅεωη̨̃θεῳ εὔπ: ι ω θεοί Σωκ ῳ προσφθε/γματι, ὔεοὺς πρότερον τους 'Ο/ι̃νμπιους _ _ . ­ ­ ς ­ 7 ν προσκονειν τῃ μεν δεξι̃ρι τοιν χειροιν του εδαφους „ _ ι (9 ν ν ­ ι ν ι απτομενους, τοιν δε γονατοιν ατερον εν τῳ τῇ , χειρι τον εδαφους απτεσθαι υπαιροντας. Εσαπαξ

|

/

την οποια πρεπει να απευθυνουμε καθε φορα αυτες | | | | τι Ω π ρ οσευ χ ε ς ειναι η ακολουθ η . Π ρ ωτα ο κηρ υκα ς του ναού πρέπει να εκφωνησει την ανάλογη για κάθε προσευ­ χη αναγγελια, εαν βεβαια παρευρισκεται ιεροκηρυκας , , , , , , , που εχει αναλαβει μονιμα αυτη τη λειτουργια μετα απο , , , , , , χειροθεσια απο καποιον ιερεα· διαφορετικα θα πρεπει να ι ν ν ι την εκφωνησει αυτος που θα ορισει εκεινη τη στιγμη ο ιερέας, αν παρευρίσκεται ιερέας, ή όποιος από τους πα­ ρόντες συμβαινει να χαίρει ιδιαίτερου σεβασμού λόγω της ηλικίας του η ενός άλλου αξιώματος. Η αναγγελία πρέπει να είναι η εξης: ‹‹Ακούστε, εσείς οι θεοσεβείς· εί­ : κ | ναι ωρα πρωινης η δειλινης η εσπερινης προσευχής στους θεούς· ας απευθυνθούμε με όλη τη διάνοια, με όλη : ι τη σκεψη, με ολη την ψυχη, στους θεους όλους και περισ­ σότερο από όλους στον βασιλιά Δία». Αυτη η αναγγελία ρα με

357

ε Τ α δίἶο

ΠΧΙΗΘΩΝΟΣ

δὲ

τό τε

πρόσςοἄεγρα τουτο ἔπασαντας

καὶ

ση και μια

ἔσοἕπαξ

τρορόι να προσκυνησουμε. Ύὶστερα πρέπει να προσκυνησουμε με το αριστερό χέρι τους υπόλοιπους θε­

προσκονήσαντας ἔπό αριστερα αύ θεούς τοὺς λοι­ ποὺς προσκυνεἴν, ωσαύτως τε καὶ ταότο ἔπρἔδοντας. Εγἶγ­7 αγζ Δρ· τῷ βασγ/γε; ἔπάὅεγρ μέχ Ζευ̃ βασγ/ιευ̃ς

Ζ3Ζ

Φάλλονιοιἐ κατά τον ιδιο ιρόπο την ιδιοι πΡ0σιΡώνησὉ­ Στη συνέχεια, πρέπει ακόμα να ψόιλλουμε στον βασιλιά Δία «Δἔα βασιλιόθ σπλαχνίσου μοιἔ» και να προσχιινούμε με ια δυο Ύόιἶοιια και με Τα δύο ἶίέριοι Οιχουιιπώνιοιἕ ἶπι­ Οι­39,

ἶπαόι προσκυνεἴν δὲ οξαροίν/ μὲν τοἴν χονοἔτοιικ οζαςοοίν ὅἐ καὶ τοίν χεὶροίκ καὶ ἔπὶ τούτοὶς τῇ χεφαλη̨̃ του̃ ἔὅάςωυς άπτογμεωῇ. Τρὲς δὲ τό τε πρό

πλεον το κεφαλι στο εδαφος. Αυτη την προσφωνηση πρεπει

καὶ τρὶς προσκννείιι καὶ

σςοὔεγμα του̃το ἔπρἔὅεὶικ

να ἶηὴψάλλουιέε τρεις φορέἔ χο" Ἑθεις να πρἶσκυνούμεε αθλα ολη/χυτη τη διαδωἶασια να ἶην θογαριαζθυμε ως μια προσκυνηση. προσκυνηση αυτη πρεπει να |γινεται|με

μιαν σύμπασαν ταύτην

προσκύνησιν λοχὶἴεσἄαὶ. ήμει̃σας μφ? Οὁτωσὲ χρη̨̃σθαὀ χαρα

έχάστη̃ς μὲν

ταῖς

ὶερομηνὶαις καὶ τρὶπνἶα­ σιαζεὶν. Προσκννεἴν δέ ιερέως; του̃ ἄλλως των γε παρόντων σεμ νοτοἕτου; κατοἔρχοντος τη̃ς προσκυνή­ έπάδομτάς τὸ μὲν ές α̃εοὺς π|Οώφθε7μ% έν μὲν ἐῆ έἑτἑ δεῇα̃ πἑοσχυμήσεζ ὐποφρυῃσπ, ἔν δὲ ἔκοἔστην πρόσρησιν·

:

δό

›

τ

έπό άιαστερῇ ςρρυἴύστί· τὸ δη

Μετά δέ τυ̃ὕ

7ε

έοἰῶμῇές ἶἶούἶ λεα Δια "#7 τη

ιΕρΘ%7Ϊ0ϋ%Θ§

ὅευτεῖἶα̨ς Θσπεριιαἶ

>

ἔἱ Δα

ι

ύπἶδωρίσῃῖ

Ϊὶη̨̃ τιωἶῇ τῇ ές Ϊὸυ βασἴ αν χεχΰρυχοΐθῷ

εἔ |ι9ε0)υἔ

ι

­

έἶτοοσιωὶῖεθ προ­

σὶἴωμεμε 77 τῇ εσπειαμῇ ες Δωθ ες 7/"ατε αμφω χε­ κλιμε/νοὶ, ού/τω τούν γόὔπὁ τω̃ν παρόντων του̃ σεμνο­

Τἄτω ἔπιἴεταἴμε/μοιό τὴμ

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

1

ἴη̨̃ ὥτοα̨ χαἄήχθυσαμ

άπάι/των τω̃ν παρόντων πρόστωἶσιμ ὅιεῇε/μαι·

ὑπὲρ

τον παροἶἶτανω τροπο (ἶλεςγ τις ημεἦς μια φορα Ήα α̨ῖαθε προσευχη "ες ιερομηνϊες Ομως πρἶπεὶ να επἶωαλαμβοῖνϋ ται Τρεξς φορες”/Ηγαρχη της πἶοσχΐνησης πρεπεἕ να γὶνε: ται απο τον ιερεα διαφορετικα απο τον πιο σεβασμιο απο τους παρευρισκόμενους. Επισης, η προσιρώνηση στους θε­ ούς πρέπει να ῷόιλλεται, για την προσκύνηση που γίνεται | | | με το δεξι χερι σε ηχο υποφρύγιο, ενώ για την προσκύνηση με το αριστερό χέρι σε ηχο ιρρύγιο· η προσφώνηση στον Δία πρέπει να ῷόιλλεται σε ηχο υποδώριο. Στη συνέχεια, ο κηρυκας του ναού θα εκφωνησει πάλι την εξης αναγγελία:

«Ας προσέξουμε την πρωινη προσευχη στους θεούς τη δεύτερη ἡ την τρίτη στον βασιλιά Δία, ἡ την εσπερινή στους θεούς η την εσπερινη στον Δία)». Τότε θα πρέπει να γονατίσουμε και με τα δύο γόνατα και ακολούθως εκείνος που θα έχει ορισθεί από τον πιο σεβάσμιο των παρευρισκό­ μένων θα απαγγείλει την ανάλογη προς την ώρα προσευ­ χη υπέρ όλων των παρόντων.

358

359

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖΤΡΑ ΦΠ

ΖΪΛΗΘΩΛ/ΟΣ

Τη̃ς

δὲ προσρήσεως πεπαυμένης ἦ προσρήσεωα

κεαηροχότος αύδις του̃ ιεροκήρυκος; Τοῖς ὕμ νοις τοιῖς βς] δεοὺς πρόσχωμεν ρἴδεσδαι τοὺς ὁμ νους ἔν μἐν τω̃ν ἠμερω̃ν ταῖς βεβήλοις ςύι/ῖω̃ς τα πο/ἶλοζ ι ~ κ ι κ ι εν δε ταις ιερομηνιαις τα πολλα εν μελει. Και εν ­. ( | ­ν μὲν ταις βε/ἴή/ἶοις ταύταις ημεραις πρωτον μεν τον ἔπιμήνιον, ἔπειτα τω̃ν ἔςοομερων τὸν καδήκο­ ντα, και τριτον τον πρῶτον τω̃ν συμποἔντων τόν κ κ 7 κ κ ; χε ες Δια διετησιοα εσαπαξ εκαστον αδομενον. Εν δὲ ταῖς ιερομηνιαις πρώτον μὲν τω̃ν ιερών τον κα­ α3ιι δἠκοντος ἔπειτα τον ἕπιμήνιοα πκἶήν χε δὴ' του̃ π ώτου τω̃ν ἔπι νάυν· τοῦτον οι και π ο τω̃ν ­ 7 κ κ ι κ ιερων ριδεσὕαι παντων. η̨̃ὶδεσδαι τε τουτοιν μεν έκάτερον ές δὶς ἔν χε ταῖς ιερομηνιαις μετα δε: Ϊ / | ) | / Ϊ τριτον τον διετησιον τον ες Δια ες τρις. Τον δε δεύτερον τω̃ν συμπαντων ύμ νων διετήσιόν τε και αὐτὸν ἔς θεούς ἔν ταῖς δει/ῖιναῖς προσρἠσεων ρἴδεσδαι, δια μέσων τῆς τε πρώτης και δεοτερας και αύ δευτερας τε και τριτης ἔν μὲν ταῖς ιερομη­ νιαις ὥἶον καἄίἔκατεραν χώραα ἔν δὲ τω̃ν ἠμερω̃ν ταῖς βεβήνἶοις ιἶπερήμισυ μὲν αὕτου̃ κατα τὴν προτεραα το δέ χε λοιπον κατα τὴν ἔτεραν. ἔἰδε­ 7

κ

Ε

7

5

Ἱ

3

0

Εκ

7

Εκ

7

360

Π

Ἱ

Μόλις τελειώσει η προσευχή ή οι προσευχές,

ο

κήρυκας

του ναού θα πρέπει να εκφωνήσει αμέσως την εξής αναγ­

γελία: «ας προσέξουμε τους ύμνους προς τους θεούς». Τό­ τε πρέπει να ψόιλλουμε τους ύμνους, κατά τις μη γιορτινές ι ε | ι κ ημερες ως επι το πλειστον χωρις μελωδια, ενω κατα τις | ιερομηνίες συνήθως με μελωδία. Κατά τις μη γιορτινες η­ μέρες, πρώτα να ῷάλλουμε τον μηνιαίο ύμνο, έπειτα τον αντίστοιχο ημερήσιο ύμνο, και τρίτο τον πρώτο από το ι κ : ε συνολο των υμνων, δηλαδη τον ετησιο υμνο στον Δια, μια φορά τον καθένα. Κατά τις ιερές μέρες του μήνα, πρώτα να ψόιλλουμε τον ιερό ύμνο που αναλογεί στη γιορτή, έ­ πειτα τον νιαίο › εκτό ό ω από τον π Ρ ώτο των μη ­ ι νιαιων° αυτος πρεπει να ψαλλεται πριν απο ολους τους ιε­ κ

κ

ε

ε

κ

κ

κ

κ

κ

ρούς. Ο καθένας λοιπόν από αυτούς τους δύο ύμνους πρέ­ Ϊ | | | | | πει να ψαλλεται κατα τις ιερομηνιες δυο φορες και επειτα

να ακολουθεί, τρίτος στη σειρά, ο ετήσιος προς τιμή του

Δία,

ψάλλεται τρεις φορές. Ο δεύτερος στη συνολική αρίθμηση των ύμνων, που απευθύνεται σε όλους τους θεούς και είναι επίσης ετήσιος, πρέπει να ψόιλλεται κατά τις δειλινές προσευχές, αναμεσα στην πρώτη και δεύτερη προσευχή και έπειτα ανάμεσα στη δεύτερη και τρίτη· κατά τις ιερές μέρες του μήνα να τον ψόιλλουμε ο­ λόκληρο και στις δυο περιπτώσεις, ενώ κατά τις μη γιορ­ τινές μέρες στην πρώτη περίπτωση το μεγαλύτερο μέρος του (πέντε στίχους) και το υπόλοιπο στη δεύτερη. Και ό­ ταν βέβαια ψόιλλουμε τους ύμνους με μελωδία, οι δύο ε­ ο οποίος θα

361

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΠΤΡ/1 ΦΠ

σἄαι ὅζ ἔν γε μεὕῖει ρίὅομε/νους άμφω μὲν τὼ δὶετη­ σἀο καὶ έπιμονάον τόν τε πρώτον καὶ τμὶσκαιδεκα­

τήσιοι,

εκίσηἐ Ο κρὡτοἐα Ο Τρίκοἐ και έκτοἐ από κονέ ιερούς πρέπει να φάλλονται σε ήχο υποδὡριο. Αυτή τη μουσική αρμονία την αναπέμπουμε στον βασιλιά Δία και σε όλους συνολικά τους θεούς, επειδή είναι ο πιο μεγαλό­ πρεπος ρυθμός και επειδή εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο

ευγενικά και ηρωικά συναισθήματα. Τον δεύτερο, τρίτο, τέταρτο, πέμπτο, έκτο, όγδοο, ένατο και ενδέκατο από ΤΟὉΩ μηνιαίουα καθώἐ επίσηἐ και τον δεύτῳθ από τουἐ ιερούς πρέπει να τους φάλλουμε σε ήχο υποφρύγιο. Αυτή

ἔκδεκατοκ πρὸς δὲ δεύτερον τω̃ν ιεμω̃ικ ύποςομογὶ­ στι; τη̃ς· αρμονιας αύ ταύτης τω̃ν ἄεω̃ν τοῖς Όλυμ­ πιοις οὶπονεμομένος μεγε/όει τε ὅευτερούσης ἔν γε σὶρμονιαις καὶ αμα ιθαυμαστικῷ τω̃ν καλών πμοσή­ κούσής ἦόει. Τὸν μέντοι .ἔπιμηνάον έβὅομον οἶ­εκατόν τε καὶ δωόεκατοκ καὶ ἔτι τε/ταρτον τω̃ν ιερω̃κ ορο­ γιστι: τοῖς μετά τοὺς Ὁλυμπιους ἄεοῖς ταύτής αύ τη̃ς οὶρμονιας οίπονεμομείνής δια τὸ μεγέθους τε μέ­ σως πως ἔβη̨εικ

καὶ οἴμα εύιθυμονμένῳ προσήκεὶν

πρώτος και ο δέκατος τρίτος από τους μηνιαί­

Ονἐι καθώἐ

τοκ ἔτι δὲ τω̃ν ιερών τόν τε πρῶτον καὶ τμ/τον καὶ ἑκτοκ ιἶποδωριστιἶ Τῷ γαρ Διὶ' τῷ βασι/ι̃εῖ καὶ αιἶ πα̃σὶν όμου̃ τοῖς όεοῖς ταύτην τὴν οξομονιαν οἕπονέ­ μομεκ μεγε/άους τε έβζοοσαν π/ῖεῖστοκ καὶ οἴμα ἄαόγόακείῳ τε καὶ ἠμωὶκοῦ προσήκοοσαν ἦἄει. Τὸν δ° αύ δεύτερον τω̃ν έπὶμῃνιἔυν ῃοὶἄον τε καὶ ι·ε“7,­αίω­Ον καὶ πεμπτοκ ἑκτον τε καὶ όγὅοον δὲ καὶ έ/νατον καὶ

236

ο

τη μουσική αρμονία την προσφέρουμε στους Ολύμπιους θεούς, γιατί είναι η δεύτερη σε μεγαλοπρέπεια αρμονία και συγχρόνως γιατί είναι η πιο κατάλληλη να εκφράσει τον θαυμασμό πρθἑ ΤΟ ωραία Ακόμα, Τθν έβδομ­Οι δέκατο και δωδέκατο των μηνιαίων, καθώς επίσης και τον τέταρ­ το των ιερών να τους φάλλουμε σε ήχο φρύγιο. Αυτή τήν

ι

αρμονία την προσφέρουμε στους θεούς που βρίσκονται στην ιεραρχία μετά τους Ολύμπιους, επειδή ως προς τη

ἦθει. Τὸν δε/γεί πεμπτον τω̃ν ιεοω̃κ τούς τε ἔφήμεί­

μεγαλοπρέπεια βρίσκεται σε μια μέση κατάστασή και

πάντας όπότε δὴ ἔν μεκεὶ καὶ οότοι ρἴὅοιντο, δωριστιζ τη̃ς οὶμμονιας αό ταύτης οἔνό'/οώποις καὶ τῷ ἄνθμώπων προστοἔτῃ ἄεςῦ ἄπονεμομε/νης διά το ἔναγωνῷο μαλιστα προσήκεὶν ἦόεὶ, οίγῶνος οίεὶ δια

καπωἐ πιο Εύθυμα συναισθή­ ματα. Τέλος, τον πέμπτο από τους ιερούς και όλους τους ημερήσιους, όταν βέβαια ψάλλονται και αυτοί, πρέπει να

,οους

συ”ΥΧΡόνω€ επειδή εκφραζει

Τοϋἐ Φαλλουμε σε ήχο δώμα Η αακονία αυτή πρ(κκΡέΡε· ται στους ανθρωπους και στον θεο που προστατεύει τους

ανθρώπους,

γιατί διατηρεί ως επί το πλείστον

ένα χαρα­

κτήρα αγωνιστικό, μια και τα ανθρώπινα πράγματα χρει­

361

363

Π/1ΗοοΝοΣ

Νοννω/ν.›:κΓτΡΑ ΦΗ

το τῇἔ ίοοοεωἔ τοοότσοοο τε Μο οίιοούοττῖτοο τω̃ν το οο/α̃οωπετωμ οτομομωο ττιοοίι̃ΰαοίτωο·

Καί μὲν

οθ οοοττοίοτωο τω̃ο τε ἔπτοΰοττοο

μμωο τρίτον οι̃έτωμ χοο τωμ χοο τω̃ν Χοοῖοω̃τὀ

οί·

ἴτἴμομείμωο οἐ τοοού_ ἔττετοοτο έτοβοότμοἔ τιοοοἴτθ ι̃εοΰτοο (τῷ ἶτοτ μοβ ἶοο/οτ/οοο τε ττοίοτοο τω̃ν οατήωο ¬οτἑο~οο| μοοωο ετ λε τος τἶίἔεέοἔ χαἶοχΰε

οοτο

ιο”

μέ!/οοε

οεοτοθ

τΰἔ οοοιοηοταἔ τοτττιοοτἔ οτιολίοτ ττότοτω̃οτοἔ οἐ έἔ τον ττἶἔ έτττοοοτἰἔ ἔοΰἔ τε τΰἔ

ττιοο

το ἔτοἔ ἴτί 7”ο77τοο› τον μου οωοεοτοττοο τω̃ο οίο “ων μετά τἀἔ ἔοττειοτοοτἔ τοο οτοοεχοίτοο ιοομοἔ Ρἴοεοοοο ττνοοοιοο σεις τὸν δί αό τρισαῖρειδεὕεατοκ κατά τάς τζε

Ζοτί με/οτἔ οοτθ 77% οττείοοτμ οωοοχάοοοοο

ἶοοοτοοίἔ οιομωοε

χατ/ οτί/Ώοοίἔ· Ιςμτωο οτ τωμι̃τειοοἰο εξ τοοοοτωο οτ τοο ττοομΰμτωμ ιοοοοἔ των το

πό ήοωο οχοίοτοο οίἴοιοε/μωβ ττ/Μο το οὴ τοο το με/τ οο χατ τοο το/ι̃εοτοοοοοτοτί οίοοιοέμοο του̃ ιοἐο ττιοώ­

τοο τω̃ο τοτοοτωο οίομωο μοοιοτῖοίίχε οἴοω̨̃? οί οττοο ιοέμοο τοο ο­τοτέοοο

οἴοοΰ

οο ῖοα̃τ/οοοτοἔ

ιατττοο

ἕ“??›

οτἔοοτῖοτο οἐ του̃ τιοοτοοε

του̃ τετάιοτοοε χοο του̃ ιοἐο πές ἕμ?? το χοίί μεῖοθ ούοἱίοιοές “ων το έχοίοτωμ οίττο μὲ" τη̨̃ἔ τθοο τη̨̃ἔ οοτετοἔ οτ­ τοο οί ἑοττοο

364

άζονται πάντοτε αγώνα, εξαιτίας της έμφυτης ροπής του ανθρώπου προς τα ολισθήματα και τις αμαρτίεςΙ99. Αν λάβουμε υπόψη ότι όλοι οι μηνιαίοι ύμνοι είναι δε­ κατρείς, καθώς και ότι και οι μήνες φτάνουν αυτόν τον α­ ριθμό, όταν βέβαια προστεθεί και ο εμβόλιμος μήνας του έτους, τότε ο κάθε ύμνος πρέπει να ψάλλεται στο μήνα που αναλογεί με βάση τη σειρά του. Ο κάθε μήνας αρχίζει από το βράδυ της παραμονής της νουμηνίας και τελειώνει

στο δειλινό της επόμενης «παλαιάς και νέας ημέρας».

Ό­

ταν όμως το έτος έχει δώδεκα μήνες, ο δωδέκατος ύμνος να ῷάλλεται μετά τις εσπερινές προσευχές του δωδέκατου μήνα, ενώ ο δέκατος τρίτος ύμνος κατά τις πρωινές και δειλινές προσευχές. Επειδή οι ιεροί ύμνοι είναι έξι, όσες εί­ ναι και οι ιερές μέρες κάθε πλήρους μήνα, αν εξαιρέσουμε βέβαια τον πρώτο και τον τελευταίο, ο πρώτος από αυ­ τούς τους ύμνους πρέπει να ψάλλεται κατά την νουμηνία, ο δεύτερος κατά την ογδόη μέρα «ισταμένου», ο τρίτος κατά τη «διχομηνία», ο τέταρτος κατά την ογδόη «φθί­ νοντος», ο πέμπτος κατά την «ένη» και ο έκτος κατά την «ένη και νέα». Η χρήση κάθε ύμνου πρέπει να αρχίζει από το βράδυ της παραμονής κάθε ιερομηνίας και να τελειώνει στο δειλινό της ίδιας της ιερομηνίας.Όταν δεν είναι πλή­ ρης ο μήνας, επειδή δεν υπάρχει «ένη», τότε ο πέμπτος ύμνος να ψάλλεται το βράδυ της παραμονής της «ένης και νέας», ενώ ο έκτος κατά την ίδια την «ένη και νέα», το πρωί και το δειλινό. Στον πρώτο μήνα του έτους, που

365

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖἹἩ4 ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

9,38

ρομηνιας έσπερας· τεκἶευτώντων δέ ἔς την της ιἶερομηνιας δειἦηιι ἔπειδοὶν μη πλήρης δ μην τιἦςνηται, της ἔνης ἔκ/ἶειπούσης τον μὲ ν πεμπτον τη προ της ἔνης τε καὶ νε/ας ρἴδεσἄαι έσπερα τον | ( δ) ἑκτον αὕτη τη ἕν,η| τε καὶ νέα εραάε/ν τε δη καὶ Ι δειἦης. Μηνὸς δἐ του̃ νεου καὶ της δευτερας τε και τριτης ιδταμε/νου ιερομηνιριιν οίτομε/νοιιι τοίν μεν προ αὕτοιν ἔσπεραικ τον καόὶηκοντα τον εςυημερων ι ­ ; .| Ή ἄ ὅ Χ δι ι ι προς τῳ επιμηνιῳ ρε εσ αι, η α η οτι προ μεν της δευτερας τον πρω̃τοκ προ δὲ της τριτης τον κ κ δευτερον, δις τε ρἔδομενω καὶ τούτω εκατερω καὶ Ι ἔν μεὔἶει, δια το ιερομηνιαιν καὶ τούτω ηη̨ςείσδαι τω ἔσπερα. /ἰὕτῇ δὲ δευτερα τη τε τριτη, ἔωδεν τε δη 7/ (| Ι ­καὶ δειλης τοὺς αὐτούς τε αδεσἄαι υμ νους και Ι ώσαύτως οὕς περ καὶ τη νουμηνιρι. Τοῦ δε δη /ἶοιπου̃ εὶφἄημερου τούτου, ρἴδεσιθαι μὲν τους καάη­ κοντας τω̃ν ἔφημερων προς τῷ ἔπιμηνιῷ· ρὶδεσάαι δί ἔσάπαξ μεν ἔν μελει δε, οὐκ ἔν τῶν ἄλλων ημερών ταῖς βεβη/ῖοις ἔν τε μενι̃ει ρίδομένους ° ς ° ς ° ς ἄλλα ταῖς ιερομηνιαις αει, ει° μη| που απορια τις ,.„

..„

`

__

ο

Εκ

Ρ

Ἱ

/

Ρ

Ἱ

εἴη τω̃ν με/ἶῳδησοντων. ἔἰδεσάαι δ' ωσαυτως τους τκ κ δι ι Ά ι ι .ε υμνους εσαπαξ τε η και εν με ει, και μηνος του ι κ τενἶευταιου οίπιόντος οίςυὶ ενἶδόμης δη ἄχρι τετρα­ Ι ν „„ κ ι δος και έτι μὲν ταις προτεραιαις τε και υστε­ ραιαις ιερομηνιω̃ν τριών τω̃νδε, μηνος τετάρτου 2

7

7

Ο

366

έχει ως ιερές μέρες και την δεύτερη και τρίτη ‹‹ισταμέ­ / | | | | | νου», πρεπει να φαλλουμε κατα τα δυο βραδιά πριν απο αυτές τις ημέρες επιπρόσθετα μαζί με τον μηνιαίο και τον αντίστοιχο ημερησιο ύμνο, δηλαδη πριν από την δεύτερη «ισταμένου» τον πρώτο και πριν από την τρίτη τον δεύτε­ ι | ρο, απο δυο φορες τον καθενα και με μελωδια, αφου το ι κ ι καθενα απ αυτα τα βράδια ανηκει στην ιερομηνια της ε­ πόμενης ημέρας. Ανημερα την δεύτερη και τρίτη ‹‹ισταμέ­ νου», και το πρωί και το δειλινό, πρέπει να φάλλουμε τους ίδιους ύμνους, και με την ίδια τάξη, όπως ακριβώς και κατά την νουμηνία. Και κατά τις υπόλοιπες μέρες του κ

κ

2

κ

κ

7

κ

2

πρωτου επταημέρου του νέου έτους πρέπει να φάλλουμε |

|

|

/

οπιποοσθετα μαζι με Έον μηνωοο τονἔ αντνοτονχοοἔ ημο­ / / | | / ρησιους υμνους, μονο μια φορα τον καθενα αλλα| με μελω­ κ

κ

Ι

κ

δια. Γενικότερα βεβαια δεν ειναι απαραιτητη η μελωδια κατά τις μη γιορτινές ημέρες, ενώ χρειάζεται πάντοτε κα­ 2

κ

τά τις ιερομηνίες, τουλάχιστον αν δεν υπάρχει έλλειφη των μουσικών που θα φάλλουν τους ύμνους. Κατά παρό­ μοιο τρόπο, δηλαδη μια φορά και με μελωδία, πρέπει να

φάλλονται οι ύμνοι και στο τέλος του τελευταίου μηνα, α­ | Ι πο την εβδομη μεχρι την τεταρτη μερα ‹‹απιοντος››° επι­ σης και κατά τις προηγούμενες και επόμενες ημέρες των εξης τριών ιερομηνιών: της ογδόης «ισταμένου» του τε­ τάρτου μηνα, της «διχομηνίας» του εβδόμου μηνα και της ογδόης «φθίνοντος» του δεκάτου μηνα. Σε αυτές λοι­ πόν τις μη γιορτινές ημέρες πρέπει να ῷάλλουμε, μια φορά #

1

κ

367

κ

κ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ὐαδόης ιδταμένοὺ, δὶχομηνιας μηνὺς έβδόμον, καὶ ὐγδόης ρόἴνοντος δεκάτοὺ μηνός. Ταὐταὶς μὲν οὐν ημερών βεβηλοις ἕσάπαξμέικ ἔν μεὔι̃ει δε; τοὺς καὔη­ κοντας ρἴδεσιθαὶ τῶν ἔςοημερων. Ϊἶετραδι δί οίπὶόντος μηνος του̃ ἔσχατον, ἔσπερας ιἶερομηνὶω̃ν ἔπὶοὺσω̃ν, ρἴδεσἄαι μὲν καὶ τηνικαυ̃τα προς τῷ ἔπιμηνῷο τόν γε δεύτερον τω̃ν έςοημερωικ δὶς κε μην ἔκάτεροα καὶ ἔν μεὔῖεὶ ρὶδεσἄαι. Τρίτη με/ντοι έι̃οιθείν τε δη καὶ δεύι̃ης τον πεμπτον ρὶδεσθαι τω̃ν ὶἔρω̃ν προ του̃ ἔπὶμηνὶον.

Ϊἶη

δὲ

μετί αὐτην

δευτέρα, ἔσπερας μὲν της ηκοὺμε/¬

νης τον πρῶτον τω̃ν γε έρημερων προς τῷ ἔπιμηνῷο, αὶιο δὶς καὶί τοὐτω καὶ ἔν μεὔῖεὶ αδομένω, ἕι̃οὔεν δη καὶ δειἦης τοὺς αὐτούς τε ὺμ νους καὶ ὥσαὐτως οὺοπερ καὶ τη έ/ν,η τε καὶ νέα Καὶ μὲν δη καὶ τη μετ) αὐτην ἕνη, ην π/ῖηίρης κε ὁ μην κίκνηται, έι̃υὔεν μὲν καὶ δεὶἶἰης τοὺς αὐτοὺς αὐ ρἶδεσἄαι ὺμνους καὶ κὺσαὐτως· έσπερας δὲ της ηγουμένης τον πεμπτον τῶν ὶερω̃κ εὶἔα τον έπὶμηνὶον. Ἱτἴν δὲ κοίλος γίκνηται ό μην, καὶ οὶντὶ της έ/νης ἔκ/ῖειποὐσης τετραδι του̃ αὐτου̃ δη οὶπὶόντος οἴκηται η νηστεια, τη μὲν πρὸ αὐτης έσπερα τον τριτον ρἴδεσιθαὶ τω̃ν ἔςοημερωικ αὐτῇ δὲ τη τετροἔδι τοὺς αὐτοὺς οὺσπερ καὶ ηη ἕνη τε καὶ νερε καὶ ώσαὐτως δη/ἶα δἐ δη ὅτι καὶ ο .ές Δια δὶετησιος τριἴ τος τε καὶ ἕοχατος μετοὶ τοὺς ἄλλους ἔκάστοτε,

ΝΟΜΩ/νΣὶ”|¬|”ΡΑ ΦΗ

και με μελωδία, τους αντίστοιχους ημερησιους ύμνους. Την τετάρτη «απιόντος» του τελευταίου μηνα, .το βράδυ πριν από τις ιερομηνίες, να ψάλλουμε και πάλι μαζί με τον μηνιαίο το δεύτερο από τους ημερησιους, δύο φορές τον καθένα και με μελωδία. Την τρίτη όμως, και το πρωί και το δειλινό, να ψάλλουμε τον πέμπτο των ιερών πριν από τον μηνιαίο. Κατά την επόμενη μέρα, τη δευτέρα <<α­ πιόντος», να ῷάλλουμε το βράδυ της παραμονης τον πρώ­ το από τους ημερησιους μαζί με τον μηνιαίο, δύο φορές και τους δύο και με μελωδία, ενώ το πρωί και το δειλινό τους ίδιους ύμνους και με την ίδια τάξη, όπως ακριβώς και κατά την «ένη και νέα». Και βέβαια και κατά την «έ­ νη» που ακολουθεί όταν ο μηνας είναι πληρης, το πρωί και το δειλινό πρέπει να ψάλλονται οι ίδιοι ύμνοι και με την ίδια τάξη, ενώ το βράδυ της παραμονης ο πέμπτος α­ πό τους ιερούς και ύστερα ο μηνιαίος. Όταν όμως είναι ελλιπης ο μηνας και, αντί της «ένης» που ελλείπει, η νη­ στεία αρχίζει την τέταρτη «απιόντος» του ίδιου μηνα, το βράδυ της παραμονης πρέπει να ῷάλλεται ο τρίτος των ημερησίων, ενώ κατά την ίδια την τέταρτη μέρα οι ίδιοι ύμνοι και με την ίδια τάξη, όπως ακριβώς και κατά την «ένη και νέα». Είναι δηλαδη φανερό ότι και ο ετησιος στον Δία πρέπει να ψάλλεται τρίτος και τελευταίος μετά τους άλλους, κάθε φορά που οι ύμνοι

ηνὶκ ὐὶν ὺμ νοι οὶ... 7

368

369

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΛΖΩΝΣΙ”/ΓΡ/Ι ΦΗ ι

μγξ Ἑπινομις. ς

_

ν

„

ς

ν

Ἡ μὲν οὔν της βιβνἶου ἔν αρχη ημιν τησδε προυτε­ ι

τοις των τοιουτων

θη ἔξειρχασται/ τε σὺν τω̃ν θεῶν 7

..

0

2

Ποσειδώνα, αφιερώνουμε αυτό το έργο. Η ανάπτυξη έχει περατωθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, γιατί έχουμε αποδείξει ποια είναι η αρχή των πάντων και επίσης ποιες είναι ~· α­

ι

τε αρὶὔ? των , πάντωνε και ἔν τοίς πα̃σιν αο τινες μεν πρωται τε , φύσεις και ηη αρχη προσεχεις τιίνες δε δευτεραι, τι­ , , νες δὲ τρι/ται και έσχαται, ο τε ανθρωπος εν αοταις 7 Χ | αιια τιύνα ποτὲ την χώρανἰ είὔῖηχε, και εκ τινων συνεστη 7

Ϊ

77°­'ιἔ

|

ι

„

κεν οιω τε όίντι αὔτω̃ οιος και βιος προσηκει, ωστε ι ι Ϊ „ δη και εὕὅαιμονως ζην. Ου δη, κυριωτατου τε οντος αμα̃ ; εκ ι εκ κ και κοινου̃ επιθυμ ηματος μ 'Ο ... εε εκ ἔφιἶενται, ζητου̃σι δή αὐτὸ οὐκ ἔν τω αυτω απαντες ς βιω αλ/ἶί [ζητητεον μη: και δια τινων πρα­ κ ἔεωκ] αποὅεδεικται ἕκαστα απ) εννοιων τε καιΙ | οίξιωματων οὔκ ασθενών τινων και α ιλο ων μφζ 7 / ' ἄλλων τε δηι και τριων ,ιιεχιρτων ἔκειίνωιι ενος μεις , , του̃ ως η άρχη αὕτη των παντωκ ο ,ιιεχιστος θεος „ ἔν χε ημείς πατράρ φωνη Δια κα/ἶουμεκ ακρως αχαἄός ἔστινι οὐὅεμια̃ς αότῳ οἔχαἄου όπερβολ ης μη 7

ι

τα όντα

­

οι πρώτες φύσεις, που βρίσκο­

ίου του α

ό ει ια να ει π α Ύ ατικά ευτυ­ χισμένος. Η ευτυχία, λοιπόν, είναι η σημαντικότερη και κοινή επιδίωξη των ανθρώπων. Όλοι την επιθυμούν, δεν

#

Ἱ

νόιμεσα σε όλα

νται πλησιέστερα στην πρώτη αρχή, ποιες οι δεύτερες, ποιες οι τρίτες και τελευταίες, ποια τελικά θέση πέτυχε ο άνθρωπος σε αυτή την ιεραρχία, από ποια στοιχεία απο­ | | | Ι τελειται και, αφου| εχει δημιουργηθει με αυτή τη φυση, ποιο είδος

7

7

,__

Έ χ ου ε λοιπόν αναπτύ ει πλί ω όλα τα θέ μ ατα που προεκθέσαμε στην αρχή αυτού του βιβλίου, με τη βοήθεια των θεων που προστατεύουν παρόμοιες δραστηριότητες σ” | | | | αυτους τους θεους, και μαλιστα στον επικεφαλής τους, τον

ἔφόροιςΖ έα) οὕς δη ημεις καὶ Ποσειὅω κορυφαιον , , τηνὅε αναςοερομεν την συγγραφηκ και διαπεπεραται

χε ικανως. Ἐπιὅεδεικται γαρ ημικ

κι; Επι νοριίςωξἶ

2

7

την αναζητούν όμως όλοι στον ίδιο τρόπο ζωής. Αλλά έ­ ι ι ι χουμε αποδειξει με βαση έννοιες και αξιώματα ισχυρά και αναμφισβήτητα σε ποιον τρόπο ζωής ζπρέπει να την ανα­ ι ι κ Μ ι ζητησει κανεις η οχι, και με ποιες πραξεις›. εταξυ αυ­ τών των αξιωμάτων είναι και τα τρία μεγαλύτερα: το πρώτο είναι ότι καθαυτήν η πρώτη αρχή των όντων, ο μέγιστος θεός, που εμείς αποκαλούμε Δία με την πατρο­ παράδοτη ονομασία, είναι απόλυτα αγαθός, χωρίς να του λείπει κανένα στοιχείο τελειότητας που να μην του επι­ κ

ι

κ

ι

37ο

γ

371

ινοιιιοιν Στον)/ι σει

ολιτοοινοε

τρέπει να είναι το υπέρτατο αγαθό· το δεύτερο ότι πρέπει

οόκ ές όσον οιὕν τε βελτιστῳ είναι λειπογαένὴς ἔτεροο δε: του̃ τάς τε οόσῶις ταῖς γεννὴσεσι ταῖς αὔτω̃ν, καὶ τας γεννήσεις ταῖς οὔσιαις οἔνάλογον έθη̨ειν δεῖν· καὶ τρίτου, του̃ καὶ τα έργα ταῖς οὕσιαις καὶ τας ούσιας τοῖς έῖογοις τοῖς σςοετεροις οἔνάλογον δεῖν καὶ αὔτἀ ἔχειν. Τούτων γαρ ὐποκειμένων οἔξι̃ωμάτων βεβαιἔοκ ἔκ μὲν του̃ πρώτου, οῖλλα τε ὴμῖν τω̃ν καλώς ἔχόντων δογμάτων οἔποδεικνυται, και ώς τὸ πα̃ν

ἄμαμἐν

οἔἴδιον τῷ

Διἴγέγονεικ ἄι̃αα

δὲ

Ι

ουσίες και στα είδη των δικών τους γεννησεων· και το

τρίτο ότι επίσης πρέπει να υπάρχει αναλογία και αμοι­ βαία σχέση ανάμεσα στα έργα των όντων και στις ουσίες γ

ι

καὶ ὅ τι δὴ

κοἔλλιστον ἔκ τῶν ἔνόντων γεγονός ἔν ςὴ αὔτζὴ μἔνει ές τον πάντα αιἔῦνα καταστάσει, έκ γε δὴ

του̃ καάάπαξ αὐτῷ οἕποδεδειγγιιένου σχήματος οίπαρακι/νὴτον. Οὔ γαρ ἄν έγχωροιὴ δ; τι πεαβελ­ παροίγειν ποτὲ τοὔργον τιστον ό/ντα τον άεὸν τὸ αιἶτου̃, γιιὴδί εό ποιεῖν μὴδοτιου̃ ν (δεοι γαρ ἄν το αὐτὸ βελτιστον καὶ ἄλλοις του̃ οικειου ἄγαὔου̃ ἔς όσον τε έγχωρεῖ καὶ οἕεὶ μεταδιδόναιλ ἦ εὐ τε ποι­ αιιιι ου̃ ντα και παρά/γοντος ένδεεστεροίν ποτε τὴς δονοἕ­ μεως ειἶ ποιὴσαι, και χεῖοο/ν ποτε ἑἔον το αιἶτου̃ έργον οίποδου̃ναι, ὴ οιον ἄν γεγονος ό; τι δὴ κάλλι­ στον εἴὴ. Δὴλα γαρ δὴ ώς τω̃ν καδεστὴκότων εἴ τι Ζεὺς παρακινὴσειε, καὶ τὸ πα̃κ είτίἔτι, είθί όστε­

379·

να υπάρχει αναλογία και αμοιβαία σχέση ανάμεσα στις

γ

λ

τους.

Από τη στιγμη, λοιπόν, που αυτά τα αξιώματα καθί­

στανται μια σταθερη βάση, από το πρώτο, αρχικά, μπο­ ρούμε να αποδείξουμε και άλλα αξιόλογα δόγματα, και μάλιστα το ότι το σύμπαν δημιουργηθηκε από τον Δία αιώνιο και συνάμα όσο το δυνατόν πιο τέλειο και ότι πα­ ραμένει σε μια σταθερη κατάσταση ανά τους αιώνες, έχο­ ντας αμετάβλητη τη μορφη που έλαβε από την αρχη. Γιατί δεν θα ηταν δυνατόν ο θεός που είναι στον υπέρτατο βαθμό άριστος να μην προχωρεί καθόλου στη δημιουργία του έργου του και να μην κάνει κανένα αγαθό έργο (γιατί πρέπει το ον που είναι κατ' εξοχην αγαθό να μεταδίδει πάντοτε και σε άλλα όντα, όσο είναι δυνατόν, ένα μέρος από την αγαθότητά του). Ούτε θα ηταν βέβαια δυνατόν να δημιουργεί το έργο του και να το παράγει αγαθό, αλλά να το κάνει υποδεέστερο από ό,τι θα μπορούσε η να επιτρέπει στο έργο του να μεταβαίνει σε μια χειρότερη κατάσταση από την κατά το δυνατόν άριστη κατάσταση στην οποία δημιουργηθηκε. Γιατί είναι φανερό πως αν ο Δίας μετα­ βάλει κάτι από την διαμορφωμένη τάξη του σύμπαντος, τότε θα καταστησει και ολόκληρο το σύμπαν, είτε αμέσως

373

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ 7

7

7

ροη χείρον γε εξον αποδοιη. Ζἶπει καν μοριον τι αυ­ _. / Β/ 7 / 3 / του μεταβαλη ητοι ου προτερον μεταβαλλειν ειωθος 7 ι Ι 7 7 Ζ ι 7 ι η ουκ ες το ειωΰος μεταβαλοιι αμηχανον μη ου και θκ εε _ ι ι ι 7 ι ολου αυτω συμμετα/ἶαλειν το σχημα. Το γαρ αυτο _ Ϊ / | / .· σχημα, μη ουχι παντων ωσαυτως μενοντων των μο 7 #7 ριωιι ουχ οιον τε σωζεσἄαι. #7

ι

ρ

#

7κ

7

7

ειτε αργοτερα, χειροτερο απ ο,τι ειναι. Γιατι αν μεταβα­ 7

Χ

7

7π

7

%

7

Ἐκ δὲ δη οἔἄώματος του̃ δευτερου η τω̃ν ἄειων πραγμάτων ημ ίν διαφαίνεται κατοίστασις. Διαιρούσης ι ­ ~ 7 7 0 ι 'Χαμ Τῆς Των 7ΤΟ!|2Τ£ι7!# Οϋσίαζ Ξζ ΤΕ Τίνα Ο/ΖΟΤΟΡ ΤΕ αεί 7

ι

ι

7

ι

7

7

7κ

ι

7

0

ΧΟ!! )ὔΟίΤΟὀ 7ΤαΙ#Τθί Τα ΰίυΤΟί ωΟ”ΟίϋΤωζ

7

77

7

77

Ξχθϋσαἡ Εζ

7

7

Ρ

αν

7

να

¬

7

374

τ

7

7

7

Τ

ε

γ

ι

7

7

7

7

7

#

Τρόπθἐ ”Υέννησ”ηἔ›

7

7

7

7

#

7

της γἔννησιν τη άρχη τω̃ν πάντων οίπονεμομειη τῷ Διιθ την δί αδ της δευτερας τῷ της πρώτης ταύτης κορυςυαιηυ οὕσιας /ἶοσειδωνι, χρωμἔνῳ και τῶν οίδενἶ­ ­ ε ν , ε ι φων τοις γνησιοις αλ/ἶω επ αλλο συνεργοις· την δε της τρίτης τω̃ν τε τω̃ν Διός νόθων πρεσβυτοίτω Ϊἔρό­ αιιό νω, καὶ Ἡλιζυ των Ποσειδω̃νοςἰ γνησιων τῷ κρατι­ στω, χρωμείνοιν νυν καὶ τούτοιν ἄλλῳ ἔπί άλλο, Κιοόνωι ια ἐν τω̃ν συια πάντων νόιθων οἔδελ ω̃ν Ἡλιω δὲ τω̃ν ἔαυτῷ όμοιοτερων των γνησιωιη ἰἶνῖανηίτων δια την πλεοναχη ςοοραν καλουμένων.

7

7

κ

ΤΕ

την ἔς χρόνον μὲν κινητηιη οίιδιον δε, καὶ ἔς τριτην ι 7 7 7 7 7 ι την ἄνητηιη επειδηι εκαστη ουσια γεννησεως ιδιας και τη̃ς ἴε ἄμἄχθἴομ αὐτῇ έξούο­ης δεζ τὴν μἐμ της προς­

κ

Ζ

7

Τ

Ί

5

7

7

Α.

7

7

7

λει ένα μικρό μέρος του σύμπαντος αυτού, που δεν είχε 77 προηγουμενως συνηθισει στη μεταβολη η που μεταβληθη­ | κε διαφορετικα απο το συνηθισμενο, ειναι αδυνατο να μην μεταβληθεί μαζί του και όλη η μορφη του σύμπαντος. Δεν ειναι βεβαια δυνατον να διατηρειται η ιδια μορφη, αν δεν παραμένουν όλα τα μέρη στην ίδια κατάσταση. Από το δεύτερο αξίωμα γίνεται φανερη σε μας η κατόι­ σταση των θειων πραγματων. Γιατι η ουσια των οντων | | διαιρειται σε τρια ειδη: στην ουσια που ειναι παντοτε αμε­ τόιβλητη και βρίσκεται κατά παντα στην ίδια κατάσταση, στην ουσία που μεταβάλλεται στον χρόνο αλλά είναι αθά­ / | νατη και σε μια τριτη ουσια, την θνητη. Επειδη σε κάθε ουσία πρέπει να αναλογεί και ο αντίστοιχος ιδιαίτερος

7

Ε

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑΦΗ

|

7

#

τη Ύέννηση

#

Έηἔ πρώτηἔ Ουσίαἔ

την α­

ποδω̃ουμε στην αρχη των παντωνι στον Δια­ τη γεννηση της δεύτερης ουσίας την αποδίδουμε στον κορυφαίο της πρώτης τάξης των όντων, τον Ποσειδώνα, ο οποίος χρη­

σιμοποιεί ως συνεργόιτες τους γνησιους αδελφούς του, τον καθένα για αλλο έργο· τέλος, τη γέννηση της τρίτης ου­ σίας την αποδίδουμε στον μεγαλύτερο από τα νόθα παιδια του Δια, τον Κρονο, και στον ισχυροτερο απο τα γνησια 7

7

7

7

7

παιδια του Ποσειδώνα, τονίΗλιο, οι οποίοι χρησιμοποιούν επίσης ως συνεργάτες, τον καθένα για άλλο έργο, ο μεν Κρόνος όλους τους νόθους αδελφούς του, ο δε |Ηλιος τα γνησια όμοιά του αστέρια, που ονομάζονται πλανητες ε­ ξαιτίας της συνεχούς περιφορόις τους. 375

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

δί αι; τϋυ̃ ΐρἴΐθϋ ἄἔἶώγαατθέ Τά περί ῃἶέ Φιλί­ σεωἔ ἠμἶν τη̃ς ἴθυ̃ ἄυα̃θώπϋϋ ἄπϋδεύωυΐαέ ώς έχ δυοίν όί γε σἴνἄρωπθζ υ̃ύμα̃ετόἔ έστω είΰοῇό του̃ γαἐμ ίζἄοίώδσυἔ "#2 ἄμΰτθυ̃­ του̃ δὲ ἄἄανάτθυ τε χαί τθἴἔ θεοἶέ σϋ77εμΘυ̃§­ Ἐπὶ 7ἀΡ Τυ̃ἴἔ ἔίοἴωἔ ὁ άίμὐίοωποῶ ΐοἴἔ μὲ" α̃ίῖρίώὅεσέ ®­Ὁἴἔ δὲ χαὶ Τϋἴἔ τω̃μ θεω̃μ πα· Ραπύΰσὡίἔ Ζρώταεμθἔ Ψαήίεΐαέ ἄμἄἴχΰ που χαὶ τω̃ν ἔβη̨̃ςων τούτων ἔ%αΤεί0Θ#€ Θὕσῶίμ ίΰάχμ τὴν ἄνἄ×ἶΘ7Οἶ# ἑἶθϋσαμ ἄπϋὅίὅόμαί­ Ώἔ δέ ἐυ̃τί θάτερα ἄμθιη̨ώπῳ ΐω̃υ ἔίοη̃ςωμ Τυ̃ἴἔ τω̃ν θεῶν παΡαπ×1#ἶΟ'#% χαί ταυ̃τα αὀτω̃μ Τθἴἔ σπθυδαίΰΐάτοίῶ ἔμαρἴέἔ” Οὐ/τε 7”ἀΡ τθἴἕ ἄεὐἴἔ ΐἦἔ Τω̃μ 6/Ι/των ἄεωράχἔ ἄλλο σπθϋδαίόΐεγυ̃ω Φήσῦγαεμ είἶαυ̃ ἐίΟ7Θ% θέ %εέ#ἄ×ι̃α#Θν ή Δίὸἔ ἔμμθία” ὅ Τε ἄμἄρωπθέ Φαίι̃/"αι τη̃ς Τε ἔλλΰἔ αὐτθἴἔ ἄεωρίὰἔ τω̃ν ὅμΐωμ %Θ#υωμω̃% χαί οὐδὲ τη̃ἔ Δίὸἔ έμμυ̃ῶίἔ ἄπολειπόμενος ἄχρι θε ἔσχἄτΰἔ %α2 αότθί θεά ἔἐι̃τ κνου̃νται. Δε/οι ἄρα ἄν αὐτῷ καὶ οὕσιας τῇ τῶν θεῶν Ἐἔε

παραπλΰσῶίἔ τη̨̃ἔ χαί Τθὅρι̃/Ον παΡαπ×Μσ#0μ ἄποδωτ σθὕση̃α̨ %αὶ ἄιθα̃νἄωϋ δή εἴ7Ε χαί Θὕσῶζ ἄθάματθἔ

ίί τω̃ν

ἄεω̃μ” Οὔ 7”ἀΡ πέπί ἄν α̃μΰτὸμ 7”Ε/νο"­Ο ἄα̃αμάτ

τῳ παΡαπ|ι̃ήσί0μ Ούδί ἔἔρί ὁσθμθυ̃μ” Οὐ ἴἀρ οόδἑ Ο”ἔμ° β/Ι ΰτὸυ ὁπωἔ ΐὸ πεπεΡασμε|"?μ έχω τὴν του̃ είναί

376

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖΤΡΑ ΦΗ

Από το τρίτο τέλος αξίωμα αποδεικνύονται όσα σχετί­ ζονται με τη δική μας ανθρώπινη φύση, ότι δηλαδή ο άν­ θρωπος είναι σύνθετος από δύο στοιχεία, ένα θηριώδες και θνητό και ένα αθάνατο και συγγενικό με τους θεούς. Επει­ δή λοιπόν είναι προφανές ότι ο άνθρωπος κάνει πράξεις που κάποτε ταιριάζουν σε θηρία και κάποτε είναι παρα­ πλήσιες με των θεών, είναι, ασφαλώς, απαραίτητο να α­ ντιστοιχίσουμε το καθένα από αυτά τα δύο είδη πράξεων με τη δική του ανάλογη ουσία. Πως η μια κατηγορία έρ­ γων του ανθρώπου είναι παραπλησια με τα έργα των θε­ ών, και μάλιστα με τα σπουδαιότερα απ” αυτά, είναι ολο­ φάνερο· γιατί δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι υπάρχει άλλο έργο των θεών σπουδαιότερο από την κατανόηση των όντων, της οποίας κεφαλαιώδης πράξη είναι η κατά­ ληψη του Δία· και ο άνθρωπος φανερά συμμετέχει μαζί με τους θεούς και στην κατανόηση των άλλων όντων, χωρίς υα υστερεί στην κατάληψη του Δία, μέχρι το έσχατο όριο στο οποίο μπορούν να φτάνουν και οι ίδιοι οι θεοί. Χρειά­ ζεται, επομένως, και ο άνθρωπος ουσία παραπλησια με αυτή των θεών, που θα αποδώσει και έργο ανάλογο με αυτό των θεών και θα είναι αθάνατη, αφού βέβαια είναι α­ θάνατη και η ουσία των θεών· γιατί δεν θα μπορούσε ποτέ το θνητό στοιχείο να παρουσιάζει έστω και ελάχιστη ο­ μοιότητα με το αθάνατο· σε καμιά, ασφαλώς, περίπτωση δεν μπορεί να παραβληθεί αυτό που έχει πεπερασμένη και ατελή τη δύναμη της ύπαρξής του με αυτό που την έχει

377

ΝΟΜΩΝ ΣΪΖΪΡ/Ι ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

δύναμιν καὶ ἔπιλειπουσαν τῷ άνεπιλειπτον έβζοντι Δια ταυ̃τα δὴ καὶ ἔν τω̃ν προίξεωνἱ τω̃ν τὴ προς ἄεοὺς συγχενειρι προσὴκουσω̃ν τὴ οίποδύσει, καὶ αύτοὶ ἔπὶ πολλοίς ἄλλοις ἔπιεικέσι διδασκοίλοις

τέλεια και άπειρη. Γι” αυτό κι7 εμείς, μαζί με πολλούς άλ­ λους επιφανείς δασκάλους, πιστεύουμε ότι η ευδαιμονία του ανθρώπου οφείλεται στην πραγματοποίηση των πρά­

αιι8 καὶ ἄπειρον.

ξεων που ανταποκρίνονται στη συγγένεια με τους θεούς. Αυτός είναι και ο σκοπός αυτού του βιβλίου, πώς δηλαδη

τό γε εύδαιμον οίνἄρώπω ἄποφαιίνομεκ δ καὶ τὴς ,ίἶζθλου ὴμἴν τὴσδε έγογοκ ως εύδαιμονεστάτους τοὺς

θα κάνουμε τους ανθρώπους που δίνουν προσοχη στη δι­

τοῖσδε τοῖς λύγοις προσεβίοντας ἔκ τω̃ν ἔχχωγοούν­

των οίνἄρώπῳ ἄπεργάζεσἄαι. ”ἶΩς γε μὴν ἔκ δυοίν δ ἄνθρωπος συντε/άειται ειδοἴκ ν › ν ι ν ι ε ε ν ι ε και εξ ετερου ὴμικ ουδε τουτου αμφιλογου, αποδει­ κνυται αξιώματος του̃ μὴδοτιου̃ ν τῶν ύντων είναι, δ ύὶν αύτὸ ἕπὶ τον αὺτου̃ όλεἄρον όρμὴσειεν, ἄλλ' οἶπαντα του̃ σεύζεσἄαιύ τε καὶ ειἶκαι ἔς δύναμι/ν χε μὴ μεἄιεσἄαι. Τούτο γαρ λαμβανουσι τὸ οίξι̃ωμα, καὶ ἔπειτα αύ τω̃ν ανθρώπων τοὺς αύτοὺς αὺτοὺς ἄπο­ κτιννύντας ἔπιβλε/πουσικ ἔναργεστοίτως καταφαιύνε­ ται ού το άνὴτὺν ὴμω̃ν δν το αύτὸ αὺτὺ ἄποκτιννύιι αλλά τι ἕτερον τούτου τε κρείττοκ καὶ ού συναπο­ λούμενύν γε, εἴτε ούδί ύὶν τούτου ἔξὴμμένοκ οια περ τυὶ ἄνὴτα οἶπαντα είδὴ, ο? δὴ τω̃ν σωμάτων τε/ως οις ξύνεστιν έξὴμμε/να τούτοις καὶ λυομε/νοις συνδιύλλυ­ ται· ού γάρ ποτ” ύὶν αύτῷ ού μόνον γε ούκ ἔς τοσου̃­ τον, οίλλ” ούδί ύὶν ἔπὶ σμικρόν τι οἔντεβαινεκ ειύαύτου̃

δασκαλία μας όσο πιο ευτυχισμένους γίνεται με βάση τις δυνατότητες της ανθρώπινης φύσης.

Αλλά το ότι

έχει συντεθεί από δύο φύσεις ι ι ι μπορουμε να το αποδειξουμε και με ενα αλλο αξιωμα, α­ ναμφισβητητο και αυτό, σύμφωνα με το οποίο δεν υπάρχει απολύτως κανένα ον που να επιθυμεί το ίδιο την αυτοκα­ ταστροφη του, αλλά όλα επιδιώκουν όσο μπορούν περισσό­ τερο τη σωτηρία τους και τη διατηρηση της ύπαρξης τους. Αν λοιπόν λάβουμε υπόψη αυτό το αξίωμα και έπειτα πάλι παρατηρησουμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που αυτο­ κτονούν, θα διαπιστώσουμε ολοκάθαρα ότι δεν είναι το θνητό στοιχείο μας αυτό που καταστρέφει την ίδια την ύ­ παρξη του, αλλά ένα άλλο στοιχείο ανώτερο από το θνη­ τό, που δεν καταστρέφεται μαζί του, αφού δεν είναι εξαρ­ τημένο από αυτό.Έτσι εξαρτημένα είναι όλα τα θνητά εί­ ι

7

7

¿

ο άνθρωπος

ι

δη, τα οποία δεν είναι σε θέση να διατηρησουν την ύπαρξη τους, όταν τα σώματα με τα οποία είναι εξ αρχης συνδε­ δεμένα καταστραφούν. Γιατί αν το ανώτερο στοιχείο της

ύπαρξης μας εξαρτιόταν από το σώμα, δεν θα εναντιωνό­

ταν ποτέ σε αυτό, ούτε με τόσο μεγάλη βιαιότητα αλλά

378

379

ΝΟΜΩΝ ΣΪΠ ΡΑ ΦΠ

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ

­

9

5

7

7

κ

2

κ

ι

νκ

7

7

0

..

εἔΰπτθ αόό Θυσίαμ ιδίαμ Τε εχω χα! εφ εαω­“77έ ὁίρεσΐΰχυἴαβ ὅ έπείδἀμ μ77#ίε|τ# εξαυτω̨̃ὴόϋσιΐεόεἴμ Ϊ

α̃

Φ

/

) ἔκ­

ἔ~

¦/

τον μετα του "που βίου Οί?? ?? ίξίΐ ΟΡ ωῷ ειτε καὶ ,ατά του̃το οιίηἄέν· οὐδὲν γάρ διαφερει) κτείνάν ­ν

Ί

7| 7

7

Τε αὐτά ώἔ ΟΖΜΘ ὁι̃ε ΟΖΜΟΜ χαχου̃ δὴ δόξαμτοἔ χαὲ Θὐχ εὐχενθυ̃ἐἴ σϋμΰύίουω ἄπαόόἄσσεΐαί­ 250 Τὴν ία­ἔμΐυ̃υ̃ ἄθαμἄτυ̃ϋ τε λυ̃α̃ὶ θμἢΐθυ̃ ἔν ἦμἴν Μέ ἄν ὑπὸ Οξϋμυ̃μῶιἔ Τοῦ παμΐὸἔ θεϋἴἔ Τϋἶέ ἦμω̃ν δη­ |

ὔέίθυρἴοίς χατἀ Δίὸἔ θεοἱαθὺἔ μεια7?Ζαμη̃σί9α# ἄἔι̃υ̃υ̃μειε ώἔ τθυ̃ Θὀραμυ̃υ̃ Τῦυ̃δε δύϋ μθῷυ̃ε ἦ τε ἄθάματθἔ %αί ἦ θκῆτά μεθοριζυ τινὶ τῷ ἄνάρωπεάρ τούτῳ σὶίήααῃ συμδεθῶθΰμ· (Τι/α ιαἐμ ἴἀρ πό 720€/έ Ϊ ι .ε ι κ νκ κ ι Τε 27 ΤΘ παν χα! παμΐεόεῶ Θε τε αθανατϋϋ Μα ἄνητου̃ αὐτὸ έδει σονεστσἔναι, ίνα μὴ διεστήκῃ 2

αὐτὸ αὁτθυ̃ι μη̃δἐ ὅιεσπασμεύμθμ ῇω ἄόόίἔέ ἔν τι τῷ ό/ντι σύστημα συνεστήκῃ. Ώς χἀρ ἔστιν οἴττα τω̃ν 7 α _ δ | ἄ / εν αυτῳ Ου σμϋϋρῳ α 77 Θίἔ ίαυ̃ωρωμ ταε Ορωίέ τω­θέ έχ τω̃ν έμόντωμ συμ77Ριαόσ#977. οὕτω καὶ οἔἄα­ μάτϋιἔ τά θμΰτἀ Τῷ χατἀ τον ἄνθρωπον του̃τον 7

­_

7

μεἄοριζυ συνεδεύΰίο. Εἴμὲν ούν τῷ α̃ὕι­Οὔ ἄἄανἄτφ τὸ ἄνητὁν ἄεὶ σννῆκ κἄν αὐτὸ ἄθάματθμ ἄπέ·

βαινειι ἔκ τη̃ς πρὸς τὸ ἄἄἄνα̃τθν ἄεἔ συμθνυ̃ιἶχἔ

38ο

|

|

| |

|

ν

|

ουτε στο ελαχιστο° επειδη ομως εχει τη δικη του ουσια, η οποία έχει τη δικη της υπόσταση, όταν θεωρήσει ότι δεν |

|

|

|

|

το ωφελει σε τιποτα ο βιος με το θνητο στοιχειο (αν θα κρίνει σωστά η όχι δεν έχει μεγάλη σημασία), σκοτώνει το σώμα, σαν να είναι ξένο, που ανηκει σε έναν κακό και όχι βολικό συγκάτοικο, και απαλλάσσεται από αυτόωἶ Έχουμε λοιπόν την πεποίθηση ότι η ανάμειξη του αθα­ νάτου και θνητού στοιχείου στην ύπαρξη μας πραγματο­ ποιηθηκε από τους θεούς που μας δημιούργησαν, σύμφωνα με τους νόμους του Δία, για χάρη της αρμονίας του σύ­ μπαντος, ώστε τα δύο μέρη αυτού του ουρανού, το αθάνα­ το και το θνητό να συνδεθούν στην ανθρώπινη φύση που ,κ : Ι εχει τη θεση συνορου μεταξυ των δυο μερων. Γιατι το συ­ μπαν, για να είναι πλήρες και τέλειο, έπρεπε να συσταθεί από αθάνατο και θνητό στοιχείο, ώστε να μην έρχεται σε αντίθεση από τον εαυτό του ούτε να είναι διασπασμένο, | |θ | | | | α α να συντι εται πραγματικα σε ενα ενιαιο συστημα . Γιατί όπως μερικά από τα στοιχεία του σύμπαντος, που είναι κατά πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, συναρμολόγη­ θηκαν, όσο είναι δυνατόν, χάρη στην ύπαρξη κοινών μετα­ ξύ τους ορίων, έτσι συνδέθηκαν και τα θνητά στοιχεία με τα αθάνατα στον άνθρωπο, που λειτουργεί ως σημείο σύν­ δεσης. Αν βέβαια το θνητό στοιχείο συνυπηρχε πάντοτε με το αντίστοιχό του αθάνατο στοιχείο, τότε θα απέβαινε και αυτό αθάνατο, καθώς θα αποκτούσε την αθανασία λόγω της συνεχούς συνύπαρξης με το αθάνατο στοιχείο, και έτσι ν

ν

ν

381

κ

7

κ

"|°"°|

ΝΟΜΩΝΔ Σἴ/Υ ἸἌ ΦΠ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ία

“ απα ανατιζομενοιι τ και ουκετ αν αθανατοο τε μοιρα;

καὶ ἄνητἦα οπερ έδεὶι

δθί λίί

ίθ

αν οωποἐ

ο

εν

θί

α ηταν π εον οονοοο τον α ανατοο και

ἔκ αλλά Ι | ολως συνετέτακτο. Είτε και άπαξ

θνητοί) μέοοοἐν όττωἑ θα έποεπα αλλα θα είχε ενταχθεί οτ κ | λοχληοωμκα οῖοοἑ αθανάτοοἐ­ Επνοηἔε αν το αθάνατο

το αὔανατον τω ἄνοτῳ ωμὶληκός τον λοιπον αίπαντα | / χρόνον άπηλλακτο αὀτω; α̨ἔχεττ ἄν χαὶ Ούτω τὸ

οτονχαο Ξνωνοταν μονο Ύια μια οτοἴμο με το θναὶτο χαι κ | : : κ κατα τον υπολοιπο χρονο ηταν αποχωρισμενο απο αυτο,

μεἄόγοὶον ..

|

τοις οἔαανατοὶς αν Ι

|

)

~

_.

Ώ

_'

μ

9

οαίνἄγοωπος

|

|

/

|

Ϊ

κ

κ

:

|

αἄανατων τε καὶ ἄνητων μεἄόρὶον οἴπαξ γεγονός οὐκ ν ι ν αει μὲν ον μεἄορὶοκ οὔὅ) οἔεὶ ἄνητοὶ οἔἄανοἔτοις συναρ­ μόττοα ἄλλα ἄπαξ γε συνηρμοχόῷ χαὶ ἔπεῃα σὸρ τη̨̃ αύτου̃ του̃ ἄνη̨του̃ ἄπαλλαχη̨̃ χαὲ Ταύῃγρ ἄρ τὴρ ν ν | αρμονιαν λελυκος. Κατελεὑτετο αρα παρα μείοος μεν 252 τῷ ανητῷ το ααα/νατον κοινωνεῇκ παρά δὲ μἐη̨η̨ῷ

μονο “μα μια φορα χαν οοτεΡα› μαζι με την απαλλαἴη ατ πό το θνητό στοιχείο, θα λυνόταν και η αρμονική σύνδεση.

τούτου γε οἔπολλυμένου, καἄ' αὐτό τε ἔκοἕστοτε Υνεσἄαὶ, καὶ ζη̃ν χωρὶς καὶ του̃το οὕτω τον οἔεὶ χωρείν καὶ ἄπειρον χρόνον. Ταυ̃τα τα δόγματα τοῖς απο Πυα̃αγόγοοο μάλα”­α

Αυτό που απομένει λοιπόν είναι κατά ένα μέρος το αθα­ νατο στοιχείο να επικοινωνεί με το θνητό και κατά ένα άλλο μέρος, όταν το θνητό στοιχείο χάνεται, να μένει πε­ ριοδικόι μόνο του και να ζει χωριστά και έτσι να προχωρεί

καὶ Πλάτωνος δεδοκται σοςοοίς. Ταύτα ἄλλων τε εΉ” ` και'δ'η και' των νων εόξηγηταις τ ηαετερων " | ” προγονων τοῖς τὴν κατα Κοιξοητας ἕκείνοος καλώς τε καὶ εύ διαδεὅεχαένοὶς ἄεοβεβεὶαν. Ταυ̃τα Ζωγοοαστγογη, καὶ τοἴζ οἶπ” αὔτου̃. Ἐς ον ἦμείς ἕνα δὴ ἄνδρα οἔγοχαι­ ότατον τω̃ν χε ἔν μνήαῃ, τα τοὶαυ̃τα οἔναςοεγοογαεν τω̃ν δοχαοἕτωικ ούκ από ἔκείνοο καὶ ἠγοχὔαὶ ἦγούμενοι αὀ­ ι Ν ι : .. ι : κ τα συναιδὶα γαρ αν τω παντὶ οορανω και εν ανιἦοω­

πάντοτε στην ατωντότητα­

6

Ἱ

ῃἰ

#_

.Λ

Ετ

σ

381

κ

κ

κ

κ

Τοτε θα Χανοταν και η οονοεοη μεταξυ θνηΐων χατ αθανα­ ν : : των. αφοο θα οπηοχε "μα μια μονο σο­Ύμη χαν οεν θα ηταν διαρκής· ούτε θα υπηρχε μια επαναλαμβανόμενη σύνδεση κ

ν

των θνητών με τα αθάνατα στοιχεία, αλλά θα γινόταν ν

κ

κ

#

#

Ανττἐ ί ττἐ δδ ί δδίξ ί τ ασχα λίτεἐ ττἐ εχοον οτ σο· α α χοαωἐ Φθί μαθητέἑ του Ποθαΐοοα και Έοο Πλατωνα­ Τις ίοττἐ Ε

γνώμες έχουν διατυπώσει και αλλοεθνείς νομοθέτες, αλλά και εκείνοι από τους δικούς μας προγόνους που παρέλα­ βαν και τηρούν με ακρίβεια και συνέπεια τα ευσεβή δόγ­ ματα των Κουρητώνωἶ Τα ίδια διατυπώθηκαν ακόμη α­ | | πο τον Ζωροαστρη και τους μαθητες του. Σ αυτον το σο­ φό, που είναι ο παλαιότερος νομοθέτης απ” όσους μας έρ­ χονται στη μνημη, αποδίδουμε εμείς παρόμοιες διδασκα­ λίες, όχι επειδη νομίζουμε ότι από αυτόν διατυπώθηκαν #

#

383

9

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ Φ/εἰ 7

Ά

;|

7

πως ταυ̃τα δη τοἔληιθη δόγματα ειναι, καν ει εστι

| μὲν ὅτε παρα πλειοσικ εστι δό οτε παρ ενῖαττοσι ­ ­ › ι ­ κοινων ­ των ­ υπο ° κγοατει, τοις χε δὴ απ: εννοιων ο ε Ν ι › × ­ ιθεων ταις ςύυχαις ἦμων εντεὔειμενων καλως τε και εὅ ὁρμωμεννωζ σέ/Με ὅπ τω̃ν ές ἠμα̃ς ὀμομαζ­Ομες (/

7

·

=

ρ / , _ ν νων ουτος ὅοχαατων των χε ογοἄων έξηχητης ἔστιν

|

κ

κ

θ

ὁ πα/ῖαιοτατος πνἶειοσιν ἦ πεντακισχι/ἶιοις ιστορου­ ~

ν

εν

μενος της Ηοακλειδων καἄοὅου ετεσι πγοεο·/ἶυτεγοος. ι κ ­ ~ | | / Τομ λαιο τα Μήνα των Αηω̨πῃωμ Μια οὔετ77 ν° ετι ”“ ν κ # # αὔ και τουτου πνἶειοσιν η τγοισχιλιοις ετεσιν ιστορου­ / ¦ 7 μενον πρεσβύτερθμι Οὐ ΡὉΡΟΡ "μα ἴωἶσθμεμ ουδε ­ / ) | Ά σπθυὅαιομ ἴεἴομέμαί μΟιαΡθετ77μ· Ου ἴαιη̨ ποτ αν Ϊ ~ | οὕτω περιερχους τας των θεων οἔχιστειας και Φαν· Ι | _ λας χε παρενομοἄε/τει, ειόμὴ και τα δοχματα αυτῳ ε .„ ν : κ ­ ςοαύλως προσειχεν. Εἰ χαρ τοις από εκεινου ιερευσιἰ ... | τουτοις | αη̨̃ιι τα δόῃαατα τοις χε Ζωροαστρειοις παρα­ ν · ι ι · πλησιον ἔσχεικ οι/Μό ουότοι και παρα Μονος τοιαυτα ι ε ι ι ι ι ἔκὅεδόσἄαι αότα ςοήσομεν αλ/Ϊ: υστερον αυτους δια ×

7

α̃κ

¬

7

·­°

τ

7

0

=

ν την περὶ σοφιαν ἄνευγοηκε/ναι σχονἶην και επειτα ου , . ε ν ὅ 6, ν ν και τας αχιστειας οιους τε χενομενους ιορ ωσα­ . ν ­ (9 ν ι . ι σιθαι δια νομον εκ μεν Μηνος αυτοις κα εστηκοτος ν

=

¬

7

7

ι

κ

ἄριστα ο” ἔχοντα και σωτηοιον εόνομουμενοις ου

384

#

7

ι κ ι πρωτη φορα αυτες οι αληθινες διδασκαλιες υπαρχουν π·

κ

στουἶ

κ

|

|

ανθΡωπΟΡ§ απο

|

|

|

τοτἶ που δηΡωΡΡΡ"ίηθ)ἶΙκε

το συμπανι λοτε σε πεΡ ισ­

ανε ξ α Ρ τ Ὁτα από το Ύ ε Ύ ονο Ρ ότι ισ Χ υουν οι | | | | | σοτε ρου ς και αλλοτε σε λι οτε ους ανθ Ρ ωπου σε οσους Υ ρ θα δηλαδη ρυθμίζουν με σωστό και συνετό τρόπο τη τους, ύ ωνα ε τις ενικἑς α ές που ε ύτευσαν οι θε­ σ μφ μ Μ Ύ ρχ μφ οι στις ῷυχες μας αλλά επειδη αυτός είναι ο παλαιότε­ °

ρος εισηγητης της ορθης διδασκαλίας από όσους μας είναι γνωστοί, καθώς αναφέρεται ότι είναι περισσότερα από πέ­ ι ντε χιλιάδες χρόνια παλαιότερος από την καθοδο των Η­ ραχλεφδών­ Γιαφί δεν πιστεύουμε ότι Ο Μἡνηςεοεη̨ Ο νΟμΟθέ_ |

| | της των Αιγυπτιων, που αναφέρεται ότι ειναι περισσοτερα | απο τρεις χιλιάδες χρόνια παλαιότερος από τον Ζωροα­ κ

|

στρη, υπήρξε ένας σοφός η σπουδαίος νομοθέτης. Ασφα­ κ κ τ κ κ λως, δεν θα νομοθετουσε με τοσο υπερβολικό και προχειρο ι ι ν ι κ τροπο τις τελετεςἑτροςλτιμη των θεων, αν οι διδασκἔλἔες

του Εεν ηταν το! ιο Θ αἶτωματυἑεἦ· Αν1α̃θαια|οι α σκα ιε 9 των ιεΡ εων που ηἑαν οπα οι του θη ν Ξἔὶτ αν πα­ απ ησιε εν α ε α ε οτι ἴἐ |θς μ ε αυτε του ω οαστ

_.

Ρ

Ρ

ς

ιατυπω

Ρ

|ρηι

Υ

ἶχ

καν απο τον νη παρομοιες γνωμες α α ο­ 7] η : τι οι ιερεις τις ανακα υψαν αργοτερα μετα απο ενασχο­ ληση με τη σοφια. Δεν μπορεσαν ομως στη συνεχεια να ς

διο Ρ θωσουν και |

|

γ

τι τελετε

›

ε |

|

αιτια του

|

νο ου που του

| | | | ειχε επιβαλει ο Μηνης. Ο νομος αυτος ηταν αριστος και σωτηριος για μια ευνομούμενη πολιτεία, όχι όμως και για την πολιτεία που είχε ελαττωματικούς νόμους, αφού δεν

385

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΙ”/ΤΡ/Ι ΦΗ

μέντοι και ςοαύλοις γε χρωμείνοις νόμοις τον τῶν πατριἔον μὴ έω̃ντα το/ἶμρῖν μηδὲ τὸ σμικρότατον κινείν, [ὥστε] δόγμασι μὲν διατελεῖν αὐτοὺς Οπου· δαιοις χρωμένους οίγιστειῖκς δὲ τοὺς πολλοὺς Φαὕ·

επέτρεπε να τολμήσουν την παραμικρή αλλαγή στους πα­ τροπαρόιδοτους θεσμούς.ίΕτσι οι ίδιοι οι ιερείς ζούσαν ακο­

Β

λουθώντας σπουδαίες διδασκαλίες, άφηναν όμως το πλή­ θος να τελεί ευτελείς τελετές. Επίσης, και από άλλους νομοθέτες έχουν θεσπιστεί ορισμένοι σωστοί νόμοι· μερικοί

ι

Ι·

/ἶοις τελείν. Γεγονε/ναι μεν ούν καὶ ἄλλοις ἔδλθυέ νόμους ἔπιεικεἴς τινας· και ειἶιαιί γε ένιους τω̃ν μὲν Ζωροαστρειων τούτων τοῖς δόγμασιν ούχ οἶπτρδούς ούτοι μὴν καὶ της οἔειριβειας εις ἀίπαν γε ἔςοικνου­

μαλιστα δεν είναι εντελώς αντίθετοι από τις διδασκαλίες του Ζωροάστρη, ωστόσο δεν φτάνουν σε μεγάλο βαθμό τε­

μἔυθυῶ ­έν Οἐ %αὶ ἴυ̃ύἔ Τε Ἄιὅω̃μ "#2 Ζΰύρωμ Τῶν ἔσπεράον γεγονε/ναι, τούτους μέν γε καὶ Ζωροάστρῃ τούτῳ συγχρόνως σχεδον ἔσχιγχότας ἶίβήρων μὲν

λειότητας. Μεταξύ αυτών είναι και οι νόμοι των Ινδών και των Ιβήρων της Δύσηςθοό, οι οποίοι χρονολογούνται από την ίδια σχεδόν εποχή με τους νόμους του Ζωροόι­

Ν

στρη.

ούτε του̃ νομοόίε/του ἔτι καὶ ἕς ἠμα̃ς ύνομαζομἔκυ̃ντ ούτε τω̃ν νόμων μενόντων αύτοίς· Ϊνδοἴς δὲ τω̃ν τε

του νομοθέτη γνωρίζουμε ούτε και η ισχύς τους φτάνει μέχοτ ττς μέρες ματ Αντίθετα, πολλοί απο τοος οομοοο

Ή

νόμων και ἔτι μενύντων πῦλλῶο χαὲ του̃ νϋμϋἄείτθυ Διονύσου λεγομἔνον, δέ Ϊμὅῶμ %ε%ΡαΤ77%ώ·ἔ τε %α2 σἴρξας ἔπη/ῖυς [ἦύεσι] τε λέγεται και νύμοις τισἔν ἔπιεικε/σι το γένος δια%ε%ΘΟ'μ77%ε|να#· Τΰύτῳ χαἐ ὁ ἔχ Σεμεἔἶ ος πολλῷ ὕστερον γεγονὼς Δίόμυσϋἔ ἦτθί αύτὸς ἄν είη τῇ η̨ίιυχῇ ἦ τον βιον σφόδρα τις ἔζθο/ἶω· Ι ον ι τι 256 κώς σίστρατωτάτω δε τὼ οἴνδρε αμοωὶ (Οκαν περι ­ τ × Ι Ϊἰοακλείους τις νομισειε, του τε εξ ­ό1γα€##τΡυωμΘἔ Μ"

`

τ

Σχετικα με τους νόμους των Ιβήρων, ούτε το όνομα

των Ινδών διατηρούνται ακόμη και ο νομοθέτης τους λέ­ γεται Διόνυσος αυτός ήρθε ως ξένος, κυριάρχησε και κυ­ βέρνησε τους Ινδούς και λέγεται ότι εγκαθίδρυσε μια ευ­ νομούμενη πολιτεία με έθιμα και νόμους σωστούςΖΟ7. Και ο Διόνυσος που γεννήθηκε πολύ αργότερα από τη Σεμέλη ή έφερε την ίδια με αυτόν ψυχή μιμήθηκε πάρα πολύ τον #08 ε ι | ι βιο του και οι δυο ανδρες ηταν απειροι στα στρατιωτικαι θέματα. Ανάλογη ομοιότητα θα μπορούσε κανείς να πα­ ρατηρήσει και στους δύο Ηρακλείς, από τη μια το γιο του | Αμφιτρύωνα και της Αλκμήνηςω και απο την αλλη τον Τύριοω, που γεννήθηκε πολύ παλαιότερα από τον πρώτο· και οι δύο αυτοί άνδρες ήταν πολύ έμπειροι στα στρατιω­ τικά. Οι περιοδικές, δηλαδή, εναλλαγές του χρόνου φέρ­ κ

πολλῷ τούΐθυ πα/ι̃αίοτείωυ 7"ε7"Ο_ Ϊ κ νότος του̃ Τυριού στρατιωτικωτοίτω δύ αν τουτω

ἔΙ×ἶ%μ7Ϊιι77ῷ Τθυ̃ Τε

Ι

ι

386 ο

387

ινοιιιόιν Στριτ/ι ότι

ΠΛΗΘΩΝΘΣ

τὼ ἄίνδρε· Φερειν δὲ δὴ Τἀέ ὴερτόδθυἔ 7ταΡα7τ/ι̃ὴσῶϋἔ χατ βῶϋέ ὁίάστοτε χατ πρἄἔετῷ χατ Θίττετμ 7­Ξ ἄετς 7"ε­ η̨̃ςα̃νἔναι τε Οὐδὲν Θὐὅεπώπυ̃τε χατυότὀ θὐὅἐ ἴτ/Ϊμτσθατι 8 μὴ χατ ττρόττιοότ ποτε ταύτὸ ἴείἴομε τῇ τΰετθ ἄιαα τε καὶ αόάιξ ποτε έσται. Ἐπεὶ δ" οίνάγκη, οίόίἔου μὲν

γ

λ

μην έχει συμβεί και πιο μπροστά το ίδιο ως προς την ιδέα

Θὀδεμὸἔ ἔμτθἔ Τε ἐΰμωἐ ἔλόθτἔ ὅύἄόιλωμ 7"τ7μ0μἔνων

ι

ὁὕυ̃ν περ ἄν ἔλϋάστὴ ταύτὴἔ άπθόετττὴτατν

χατἀ

τθσου̃τθμ χατ ιααταρτότὴτθἔ μὲν τοὺἔ λίρωμτ/μθυἔ οίπολειπεσάαι, ἄΰλιἄτὴὴ δὲ πελἄζεὴό χατ ἄἄότωτά· τυ̃υἔ δὴ τϋὺἔ ταἴἔ ττθιὀιὁωτάτω ταύτὴἔ δόἔατἔ Ζρωταέτ

μωἔ ἄπθβαέμεωό ὅτε χατ έν σχότετ μεγιστων οἔμαάιφι, καλινὅουμἔνῦιιέι ι

ὅ·°ττνῷ›

τῇ περὶ τω̃ν

και επίσης να μην συμβεί και πάλι κάποτε". Επίσης, επειδη κανένα έθνος δεν είναι άθεο, έχουν υπο­ στηριχτεί από τους ανθρώπους πολλές και διάφορες γνώ­ μες για τους θεούς· αναγκαστικά όμως μία και μόνο γνώμη είναι η καλύτερη, ενώ οι άλλες είναι υποδεέστερες· από αυτές πάλι άλλες είναι πιο κοντά στην αλήθεια και άλλες πιο μακριά, μερικές μάλιστα πολύ απομακρυσμένες. Εμείς λοιπόν συντασσόμαστε με τη διδασκαλία που θεω­ ρούμε καλύτερη, αυτη του Ζωροάστρη, με την οποία συμ­

φωνεί και η φιλοσοφία του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα γ

δὴ ἄλφατφνθυ̃ἔ τὴ­ἔ λτατταιττότὴτθέἔ ὁττόστι̃ τλατμ δυματὴ ἔνεἴναε ἔντ­Θ7χἄκΞ"ι ἄἔτθυ̃μεμ­ Ἐν δὲ ταἴἔ ἄλλατῶ 96066”

πλησιες ζωές και πράξεις· γιατί τίποτα δεν έχει συμβεί ποτέ, ούτε συμβαίνει τώρα, που να είναι καινούργιο και να

καὶ διαφόρων περὶ του̃ άειρυ οίνάρὥὴῦτἔ τω̃τί δῦἔω̃τὀ μιριν μὲν καὶ τὴν αὐτὴν ἄεὶ τὴν κρατιστην είναι, τάς δί ἔλλαέ Φαϋλθτείοαέε χατ τθύτωμ αὐ ἔλόὴν ἄόιῖὴἔ τὴἔ χρατάῖτὴἔ ἔ77υτείΟω; τἀἔ δὲ ττοιὀιὁωτείοαὲ χατ πυ̃γὀΐὀωτἄτ­ω δὴ ἔμῶτῶ ὴιαεἴέ λἢυ̃αττἶτῖὴ Οὐτὴ τῇ χατἀ Ζωροοίστρπν ταύτη προστιιλέαεὼε χατ ὴ χατἄ τε φιλοσοφιρι, συνενήνεκτοιι Πυάαγόραν καὶ Πλάτωνα ἄκριβειρι τε τω̃ν ἄλλων ἄπασῶν πλεθνεἑυ̃τϋύα̃ὴ δυ̃ἔω̃τε και οἶμα πατράρ καί ἦμἴν ούση. Ἑν οὔν ταύεῃη μὔνῃ

νουν και θα φέρνουν πάντοτε, σε τακτές περιόδους, παρα­

Ν

αυτη πλεονεκτεί ως προς την ακρίβεια σε σχέση με όλες τις άλλες διδασκαλίες και συγχρόνως είναι και προγονικη μαςω. Πιστεύουμε λοιπόν ότι μόνο σ” αυτη μπορούμε να αναζητήσουμε την τέλεια ευδαιμονία, όση τουλάχιστον εί­ ναι δυνατόν να απολαύσει ο άνθρωπος. Αναφορικά με τις άλλες διδασκαλίες, όσο η κάθε μια από αυτές υστερεί σε σχέση με την καλύτερη, τόσο υσπερούν σε ευδαιμονία όσοι τις ακολουθούν, πλησιάζοντας στη δυστυχία· μάλιστα, ό­ σοι ακολουθούν τις διδασκαλίες που είναι άκρως αντίθετες από την άριστη διδασκαλία, φτάνουν στον έσχατο βαθμό αθλιότητας, γιατί ζουν βυθισμένοι σε φοβερό σκοτάδι εξαι­

τίας της αμάθειάς τους για τα μέγιστα αγαθά. 388

389

Ζἶ/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

­ ­ Ϊ ίθλήί είν­'Οί ἄν Πέ ώἔ των σνίνίστων "#06 νίἔ ναί ἄν/ἄρώπων ποίμπολλοι ἕσποντο, μειἴω τά οἔγαὔἀ τϋἴἔ Οῖνῶι̃ πεὶἄομε/νοὶς τω̃ν ὐφ' ήμω̃ν περὶ το ἄν­

Αλλά θα μπορούσε να προβάλει κανείς την αντίρρηση ότι μερικοί σοφιστές, οι οποίοιίμόιλιστα διαθέτουν και με­ γόιλο λαϊκό έρεισμα, υπόσχονται μεγαλύτερα αγαθά για

θρώπεὶον γένος οίποφαινομε/νων καταγγεἔἶ/ἶουσιν,

τους οπαδούς τους από αυτά που επαγγελλόμαστε εμείς

νκ

158

εἴ

Τε χαὶ είε είνἶνῆυ̃ινἦ Ώνα ἦἔεὶν αύτῦὐζ ἄθανασῶὶν δὶατει/νονται, ἄνητῷ οὔδενὶ οὐκέτι ἔγκαταμιχὔησο­

νένοιι τῶν ὐνετενων λόγων οὐποτε παύσεσθαι ἄἄθύντων τἀἔ ἐίω̨ὀἀἔ ἡμῶν ἄνΰτῇ έχάστνπ χανω­ νθόσαέ Φύσεε ὀπότε δὴ έχἄσι̃­'27 ἦ πεγοῶδϋἔ χαῶἶχθί­ Η/ἶλοὶ πρῶτον μὲν καὶ οἔνἄρὥπων Οὐ Τθἴἔ μειἴω

πίστϋΐἔ· Ρθὶἔ Οί 75 εὀυ̃νρθννυ̃ντεἔ ἄἐι̃νυ̃σίν” Οὥίθνν οὐδὲ τω̃ν όόἴων Οί νείἴθνἔ ἔλπίΰαἔ ὐπθΐείνννΐεἔ πρὸ τω̃ν πὶυ̃ΐυ̃τῷων Θεῷ­ΘΤΕΏ' Οὐ 7/ἄν ἄν ήνσίτενι̃θδ ἕλπάῖί μείἴϋσί μέν #6­Θναἴἔ δὲ ναί ἄνονύΐνίῶ %77×ι̃Θν#ε/ννίῷ ςνεὔδεσί τὶσὶν ἔνδὶατρζα̃ειν περὶ τω̃ν /­6ε7ἄ7Των χαὶ Θύχ ὐ7#ε/σέ δόἔαίἔ· Καχνὅαίαθνάχἔ 7/άν τνυ̃τν δὴ τὸ Ζεῷίσΐθιε ἔἐνευ̃σὔαί πεινί τω̃ν θεών χαί τω̃ν ιαεἴίἰ στων Οίνθρώπαἔ ὅίαννΰμάτων %αὶ ἕτερα νίἐσθαί ών χρὴ ςνρονεἴν περὶ αὕτῶν. Ἰἶπειτα Θὕδἔ θανμαστὸν ὁπὶσχνυ̃νμε/νυ̃ὶζ υ̃ννβἄλλεί ν μα̃λδθν

νὀὅέιὀ

εἰ ἀί 7/Ξ ίὶμεἴἔ

Ί­'Θἴἔ

περὶ τὸ 7/έννἔ άπθφα/νννεν

ΐὸ

ἄνἄρώπειυ̃νι Ζαὶ γνείἴω άμα Τῶν ὐπὸεω̃ν σνἔνίστω̃ν τούτων έπαγγελλομένων φανείη σκοπου̃σιν όρἄω̃ς. θ

.

για το ανθρώπινο γένος· γιατί αυτοί υπόσχονται για το μέλλον μια καθαρή αθανασία που δεν θα νοθευτεί ποτέ πια από την ανάμειξη με το Θνηεό σεοιχειοῃἰ ενώ εμεις πι­ στεύουμε ότι οι ­ψυχές μας δεν θα παύσουν ποτέ να επικοι­ νωνούν κατά διαστήματα με θνητή φύση, όποτε έλθει για την καθεμιά το γύρισμα του χρόνου. Αλλά, κατ? αρχήν, είναι χαρακτηριστικό των συνετών ανθρώπων να συμφω­ νούν περισσότερο με τους πιο αξιόπιστους και όχι με τους ανθρώπους που τους υπόσχονται τα περισσότερα. Δεν πρέπει λοιπόν να προτιμούμε αυτούς που προσφέρουν με­

γαλύτερες ελπίδες με τα λόγια από τους πιο αξιόπιστους.

_

Γιατί δεν θα ωφελούσε σε τίποτα, αναφορικά με τα μέγι­ στα ζητήματα, να θέλγεται κανείς από μεγάλες ελπίδες, κενές όμως και ανώφελες, και έτσι να ρυθμίζει τη ζωή του σύμφωνα με ῷεύτικες και όχι υγιείς διδασκαλίες. Αυτό εί­ ναι όντως το χειρότερο σημείο κακοδαιμονίας, το να έχει πλανηθεί κανείς σχετικά με τους θεούς και τις σπουδαιό­ τερες για τον ανθρωπο υποθέσεις και να έχει για τα ζητή­ ματα αυτά την αντίθετη από την αληθινή αποψη. Εξάλ­ λου, δεν θα αποτελούσε καμιά έκπληξη, αν αυτά που υπο­ στηρίζουμε εμείς για το ανθρώπινο γένος φαίνονταν σε ό­ σους κρίνουν σωστόι μεγαλύτερα από

390

391

τις επαγγελίες των

ΝΟΜΩΝ Σ'Ι”ΓΙ Ψ/Ι ΦΠ

Π/Ι ΗΘΩΝΟΣ' ι

~

ι

κ

Ε..

ι

ι

κ

.Ϊῷωτον μεν χαρ αυτοι ουχ ονῖοκληρον την αιδιο­ 7 ; 7 Ζ ¦| θ/ _ ἔ ;| τητα ουδ αρτιαιι ουτε ονἶῳ τῳ ουρανςυ, ουτε τῃ ςόυχῃ τη οἕνὔρωπι/νῃ ἄἄουσικ οὐκ ἔπό ἀμφότεροι οίνἶνἶί ἔπὶ ἄοἔτερα μόνον, τὸ μελλοιι ροίσκοντες τῇ χε­ / ~ ¦/ ¦Η / ¦/ Ϊ | νεσει των οντων την αιδιοτητα εσεσὔαι. Τον χαρ τοι οόρανόν χρόνῳ τε ἦρχμε/νον ποιου̃σι, και ιἴμα τοῖς Ξ

5

1

Ε

._

τοῖς οίνἄρωπειοις συμμετασκευασὔήσεσόαι ιου̃σιν ἴνα πιἄανώτε οι ου̃ν} οί ταυ̃τα δια / εὔῖ­ 7

|

, ςθαίμθἐνΐθς κ

Αν

ΤΟΟΤΟ

κ

Ι

Ί

μει̃κ ι

Σία _

θρ

Ϊ

7

Ξαυΐθί Τα αν· Ἱ

Ί

κ

Ο

αλλα τῳ ονἶῳ ςοαονιοντες συμμεταβαλείιι του̃το δὲ και βραχὺν με/ν τινα χρό­ ~ \ Ϊ 7/ νον ςοαυλος τον δε μετα ταυτα και απειρον οπου­ δαία τα ἕρχα τὸν ὔεὸν οἔποδιόσειν οἔξι̃ου̃ντες. Πὔα­ νώτερον χοίρ πως το τοιοῦτον εἴ ἄπειρον μὲν χρό­ νον τον πρότερον φαύλος οἴπειρον δί αό τὸν μετα ­ ε. κ ταυτα σπουδαια εςοασκον αποδωσειν. Εζιιεις δ ; οἔρτιριν τε, και οὐχ ημιτομον οὐδὲ χωλόν, τῇ ςύυχῇ τη οἔνόίρωπίνῃ την οίιδιότητα οίποςοαι/νοντες και ι μείζον του̃ ταότη ἄποςοαι/νομεν οίχαόόν. Δη̃λα χαρ δὴ ότι ἔπ” αμφότερα αό/τη η οίιδιότης τη̃ς ημιτόμου ) \ ὶ | | θ/ εκεινης πολυ μειζων και καλλιωκ και το ουτως ἄρωπεια

πραχματος

5

7

σκ

Χ

Ι

οἔῖδιον του

391

εε

ρ

Ί

η̨

ι

Ι

δεν πιστευουν

για το

|

συμπαν

νιότητα των όντων δεν υπάρχει και από τις δύο κατευθύν­ | | | | | | | σεις, αλλα μονο απο τη μια, αυτη του μελλοντος, απο τη στιγμη, δηλαδη, που γεννιούνται τα όντα. Θεωρούν ότι ο ουρανός έλαβε την αρχη του μέσα στον χρόνο και συγχρό­ νω πιστεύουν ότι υπόκειται στι ίδιες ετα ολέ όπω τα 114 Γ | θ | Ι λ | αν ρωπινα πραγμαῖα . ια να φαινθνῖθίι. Οιπθν 'Πῖῦισΐι ι ι κ ι ι κοτεροι σε οσους απευθύνουν αυτες τις αποψεις, απο τη μια ισχυρίζονται ότι τα ανθρώπινα πράγματα δεν μετα­ | Ϊ | | | | βαλλονται απο μονα τους αλλα συμμετεχουν στην ευρυτε­ ρη μεταβολη του σύμπαντος, ενώ από την άλλη πιστεύουν ότι ο θεός επιτρέπει για ένα βραχύ διάστημα τα έργα του | να είναι ελλιπη και οτι στον μετέπειτα άπειρο χρόνο θα τα ι ι ι ν καταστησει τελεια. Αυτο τουλαχιστον ειναι καπως πιο πι­ στευτό παρά αν έλεγαν ότι ο θεός κάνει κατά τον προη­ γούμενο άπειρο χρόνο ελαττωματικά τα έργα του και ότι κατά τον μετέπειτα άπειρο χρόνο θα τα κάνει τέλεια. Ε­ μείς υποστηρίζουμε ότι η αιωνιότητα για την ανθρώπινη | | | | | / ψυχη ειναι αρτια, και οχι μιση ουτε κολοβη, και την πα­ ρουσιάζουμε ως μεγαλύτερο αγαθό από μια τέτοια κολο­ βωμένη αιωνιότητα. Γιατί είναι φανερό ότι σε κάθε περί­ πτωση αυτη η αιωνιότητα είναι πολύ μεγαλύτερη και κα­ λύτερη από κείνη την κομματιασμένη και το αιώνιο που υποστηρίζουμε εμείς πολύ τελειότερο και καλύτερο από το κ

Ί

­×

Ί

κ

ούτε για την αν ρώπινη ψυχη, υποστηρίζοντας ότι η αιω

προἔχμασι οί

|

Γιατι, κατ αρχας, αυτοι

| | | | σε μια αιωνιοτητα απολυτη και πληρη ουτε

Αν

Ἡ

αόο

2

σοφιστων αυτων.

Ἰ

κ

σ

Ά

393

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ἔκεἴνως πολὺ τελεώτερον καὶ γκἄλλιον. Ἰσως μἐν ούν ὐπολά/ἶοὶ ἀύν τις ώς το μέν οιἦίόμενον οὕκέτι δή ἔστὶν, οὔδ) ἐστιν αότου̃ αιἶἀς πεὶοαἄη̃ναὶ, τὸ δὲ μελλοικ εἴ οὔὅέ πω καὶ του̃τ' έστιικ οἔλλ” οιἶιι ὅιοὶ το ἔσεσἄαίποτε, του̃ οὐκέτι ἔσομε/νου μα̃λλον κό όὶν εὶὅη̨, ὥστε καὶ οἴμεινον εὔη̨ ἄν· ἔπεὶ καὶ τὴν ἔπὶἄυμιαν του̃ μὲν οὀίομε/νου μεἄτἑσἄαι ἦδη, προς δὲ το ἔσόμενοκ ως δὴ καὶ μα̃λλον ό/ν, όλην τετροἔ­ ςοὔαι· τὴν οιἶν ἔπ) ἄμςοότερα ταύτην σἔὶὅιότητα μὴ όύντι μόνῳ τη̨̃ς έπὶ ὔοἔτεροα το μελλοιι γιγνομένην μειἴω, οότ' ἄν μετἴω τη̨̃ οἔλη̨θεῷτ, οὔτ° ἄν χα/Μάο εἶναι. ἔἱλλύ ἦμεἴς Ι

ΝΟΜΩΝΣἴΖ”| ΥἌ Φ!!

αιώνιο που υποστηρίζουν εκείνοι. Ίσως βέβαια θεωρήσει κανείς πως αυτό που έχει περάσει δεν υπάρχει πλέον και δεν είναι δυνατόν να το γνωρίσει κανείς εκ νέου, ενώ το

μέλλον, αν και δεν υπάρχει ακόμα ούτε αυτό, εντούτοις, ε­

ξαιτίας του ότι θα υπάρξει κάποτε, είναι κάτι περισσότερο υπαρκτό από αυτό που δεν θα υπάρξει πια, ώστε να είναι και καλύτερο· γιατί και η επιθυμία φεύγει από αυτό που έχει ηδη περάσει και στρέφεϊαι Ολόχληρη προἐ αωι̃ό που θα γίνει, επειδη τάχα είναι περισσότερο υπαρκτό° συνε­

πώς, αφού αυτή η αιωνιότητα, που στρέφεται και προς τις δύο κατευθύνσεις, δεν γινεται μεγαλύτερη από εκείνη που

στρέφεται μόνο προς το μέλλον παρά μόνο για κάτι που δεν υπάρχει πλέον, δεν μπορεί πραγματικά να είναι μεγα­

λύτερη η καλύτερη. Αλλά εμείς

394

395

ι

ί

ΠΑΗΘΩΝΟΣ ΖΩΡΟΑΣΤΡΕΙΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΠΑΑΤΩΝΙΚΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ ΣΪΓΚΕΦΑΑΑΙΩΣΙΣ.

Ἐκεἴνα μοἔλιστί ἄν

262

ΠΑΗΘΩΝΟΣ, ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚ ΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΖΩΡΟΑΣΤΡΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ

δεοι κεφάλαια ειδείναι τόν χε

κ ι ε _, ­ δη φρονιμον εσόμενον. /Ζοωτον με ν ἔκει νο περι δεωικ

Ϊ

, ,

.

,

_

Ι

,

Ζευς Ο βασί/ι̃ ως είανι ι › Βίς μεν αυτωμ ν ­ „ ευῷ με)/ίσῖθς _ τε και ες οσον χε ενην άριστος τοις δλοις τοισδε σ

ι

×

#

×

›

ι

ν

είρεσΐΰχωῶ χα! θεθτΰτί εξαίιοετυ̃ῶ αὐτὸέ .αεκ πἄντιι Ἀ # κ τε ων και πάντως άγενητος; των δ' ἄλλων απάν­ εν

1

των πατήρ τε καὶ δῃριουρρὸς π­ρεσβύ,­ατος, Τούτα,

παἴς μὲν πρεσβύτατος ἄμήτωρ γε, δεύτερος δὲ ­ ­ .ι όίεος; Ζἶοσειδωικ τα τε δευτερεια της κατά παντων

δὲ

|

..ι

ηχεμονιρις προς του πατρὸς έπιτετραμμείνος και ἔτι Τ

ν ι .. .. ν ν την τουδε τον ουρανου χένεσιν τε και δηαιοορχιαν, κ ~ ­ θεοις και ετεροις χρώμενος ὐπάρχοις τοις μεν Ν.

Τ

Ε

αδελφοί; οξαήτορσι πα̃σιν ιἶπερουρανιοις Ό/ἶυμπιοις

396

Εκείνος που θέλει να αποκτήσει συνετη σκέψη επιβάλ­ | | λεται να γνωρίζει προπάντων τα ακολουθα κεφαλαια. Πρώτο, εκείνο που αναφέρεται στους θεούς και αποδεικνύει την ύπαρξη τους Κορυφαίος απ” αυτούς είναι ο βασιλιάς Δίας, ο μέγιστος και απόλυτα άριστος θεός. Αυτός κυβερ­ , νά το σύμπαν ολόκληρο και υπερέχει ως προς το βαθμο ι ι ι της θεότητας απο ολους τους θεούς· ενω ο ιδιος είναι πα­ Ϊ | / ντοιοτρόπως και ολωσδιόλου αγεννητος, ειναι πατερας και πρωταρχικότατος δημιουργός όλων των άλλων ό­ ντων. Μεγαλύτερο παιδί του Δία, γεννημένος χωρίς μη­ τέρα και δεύτερος στην ιεραρχία θεός, είναι ο Ποσειδώνας· έχει αναλάβει από τον πατέρα του τη δεύτερη θέση στην ηγεμονία των όντων και επίσης τη γέννηση και δημιουρ­ γία αυτού του ουρανού, χρησιμοποιώντας ως συνεργάτες και άλλους θεούς, από τους οποίους πρώτοι είναι οι αδελ­ ιροί του, όλοι οι θεοί που γεννήθηκαν χωρίς μητέρα και καταλαμβάνουν τον υπερουράνιο χώρο, τόσο οι Ολύμπιοι κ

397

ΝΟΜΩΝ ΣΓΠ Υ)/Ι ΦΠ

Ζ?/ΙΗΘΩΝΟΣ

τε δὴ καὶ Ταρταριοις· τοὺς δἐ καὶ αότὺς έξ (Ήρας ὴδὴ, άεου̃ τὴς χε ὺἔι̃ὴς παραχωχου̃, χεννῷα τοὺς

ἔντὺς οόρανου̃ του̃δε, τό τε δὴ οὕροίνιον χἔνος οἴστρωικ καὶ τὸ τῇ ὴμετερρι ὴδὴ φύσει προσεχές δαιμόνων χέ­ νος χόὶόνιον. "Ως καὶ ἶἴπὔἶιιο, παιδων τω̃ν ἑαυτοῦ τῷ πρεσβυτάτῷ, ὴχεμονιαν τε τὴν του̃δε του̃ οὔρανου̃ αόιι ἕπιτέτρααες καὶ ἔτι χένεσιν/ τὴν τῷν ἔν αότῷ όὶνὴτῷα ταότὴν μέντοι καὶ σὺν Κ­ρόνῷ, άεῷν τῷν χε Ταρταριἰ ων Ϊὶτάνων [ἄδελφῷ] τε καὶ ὴχεμόνι. [Τῶν Ὁλομπιἶ ων άεῷν τοὺς Ταρταριοος διαρερειν τῷ τοὺς μεν Όνἶὺμπιοὺς τῷν ἔν τῷδε τῷ οόρανῷ οἔἄανοἔτων παρα­ χωχοός τε ειἶεαι καὶ προστοἔτας τοὺς δὲ Ταρταριοὺς τῶν τῇδε άνὴτῷν προστατεἴν° ὥστε καὶ Ζἶρόνον τω̃ν Ταρταριἐοιι τον δό αὐτὸν καὶ Ϊἔὶτανων κοροςοαίον ειἶιαι, καὶ σύμπαντος του̃ ἄνὴτου̃ είδους προστοἔτὴν. Ήραν δύ ἔν τοῖς Ὁ/ἶὺμπιοις τεταχμένὴν δεοτεραν μετά Ποσειδῷ, ὺδι̃ὴς τὴς πρεσβυτοἔτὴς ἄνωλε/άρον καὶ αότὴς οόσὴς τῷ αότῷ Ζἶοσειδῷνι ἕς τα ἕρχα παρα­ χωχόν τε ειδαι καὶ προστοίτιν· αότὺν δὲ Ποσειδῷ σό­ μπαντος είδους προστατεἴν καὶ οἔδανοίτου καὶ άνὴτου̃, κορὺφαίον μὲν τῷ παντὶ .ἔςοεστῷτσς σὺντεταχμένον χε μὴν καὶ αότὺν τοῖς όλας· τὺν χάρ τοι Δια μόνον τῷ ἔἔαιρέτω τὴς όεότὴτος καὶ τῷ παντὶ ἔξαιρετον ἔςοεστάναι]

398

όσο

και οι Ταρτάριοι· τους άλλους τους έχει γεννήσει

ο

ί­

διος με τη συνδρομή της|Ηρας, της θεάς που είναι η δη­

μιουργός της ύλης: είναι οι θεοί του ουρανού αυτού, δηλα­ δή το ουράνιο γένος των άστρων και το πλέον συγγενικό

με τη δική μας φύση χθόνιο γένος των δαιμόνων. Αυτός ανέθεσε και στον ίΗλιο, τον μεγαλύτερο από τα παιδιά του, την ηγεμονία αυτού του ουρανού και επίσης τη γέν­ νηση των θνητών όντων που βρίσκονται στον ουρανό, αυ­ τήν όμως μαζί με τον Κρόνο, αδελφό και ηγεμόνα των Τιτάνων, των θεών που κατοικούν στα Τάρταρα. [Οι Ο­ λύμπιοι θεοί διαφέρουν από τους Ταρτάριους στο ότι οι πρώτοι δημιούργησαν και διαφεντεύουν τα αθάνατα όντα αυτού του ουρανού, ενώ οι Ταρτάριοι έχουν την επίβλεψη των θνητών όντων που βρίσκονται εδώ κάτω. Έτσι, ο Κρόνος είναι ο ηγέτης των Τιτάνων, των θεών των Ταρ­ τάρων, ενώ ταυτόχρονα διακυβερνά όλη τη θνητή κτίση. Η |Πρα, που μεταξύ των Ολυμπίων θεών είναι ταγμένη δεύτερη μετά τον Ποσειδώνα, παράγει και διαφεντεύει την πρωταρχική ύλη, που είναι και αυτή άφθαρτη, με την ο­ ποία συμβάλλει στην παραγωγή των έργων του ίδιου του Ποσειδώνα. Ο Ποσειδώνας προΐσταται σε όλα τα είδη, και τα αθάνατα και τα θνητά, και είναι κορυφαίος κυβερνήτης του σύμπαντος, εντούτοις είναι συντεταγμένος και ο ίδιος στο σύνολο των όντων° γιατί μόνο ο Δίας, λόγω της υπε­ ροχής του ως προς τη θεότητα, κυριαρχεί στο σύμπαν με ένα τρόπο ολωσδιόλου εξαίρετο]

399

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΠΤΡΑ ΦΠ

0

7

Ι

|

ι

2

Πρῶτον μεν ουν τουτο ουτω τε και ταυτῃ μανἶι­ Ἱ

στα οἔκριβούμενον νομιἴει ν. Ἐὶπειθί ως και των ἠμετερων προνοου̃σιν οὔτοι οὶ θεοι; οι” μεν αὐτωρ ε ­ ε προσεχως ἕςοαπτομενοι, οι δὲ δὶοὶ των σφων υποδε­ α

0

κ

απα”ε ς

ΕΟ­τερωη

ι

δε

ι

κατα

οἴπαντα κατευἄόνοντος. 266

7

ι

Ί

..

ι

τ

ία

Ζἶιἶθό

9

_

του του Διος ς _. ς ( ως των μεν κακων

όὶεσ ου

κ

##

7

(

~

ουδε" Τωυ παμτωηὶ ααα ηαίη τω̃ν δί αγαθών αὔτοί ειἶτιν οι” αίτιώτατοι. Ἐπὶ δὲ τούτοις ως καὶ εὶμαρμένῃ οίμεταστρόςοω καὶ

Θύὅεμόῶ Οὔτύ Οί/Μέι)

οίπαρατρέπτω ἔκ Διος χωρούοῃ κατα γε δη το ἔνον βεητιστον, ἕὔιαστα περαι/νουσι.

ε μεν Και ταυτοι Ϊ

¬

εε

Ἱ

περι ἄεω ν.

Περὶ

δε του̃ παντός πρώτον

Ϊ

μὲν αυ ως αιδιον

|

/ χα! 0! δευτερο! τε

τόδε το πα̃ν

€

η

¦

Ἡ

ωτω χω

| | _. ι κ τιατω θεθε τῳ Δα Τε/ἴομει ςίαί Ουτε ηρἴμενομ / '| ° αυΪ ποτε τενι̃ ευτησον. Ν Έ”πει ό" ως καὶ ἔκ χρονῳ, ουτ | Ξ­7 πο/Μωμ των παντων ές έν τί η̃ρμοσμερῦμς ΕΜ ως 7

Εκ

Ρ

ρ

ε

~

× ·× οτι δη· οἴρὶστα ἔκ των ἔνόντων τω πεποιηκοτι,

λιστα

)

οἕράττῳ όίντι, μεμηχανημε/νοικ ου

ς μα­

| λε/ἶοιποτι τ

ι

οὐδ' ἠντινου̃ ν ὔπερβο/ἶήν. Ἐπὶ τούτοις αυ, ως και ε

ι

ελ

ι Ι ι ι Πρωτο λοιπον κεφα αιο ειναι το να εχει κανεις αυτη | | | | την αναληψη Ύια τουἔ θεουἔ και μαλακα με αυτη ῖην α” | / | | κριβολογια. Ακολούθως, δευτερο κεφαλαιο το οτι οι θεοι| αυτοί δείχνουν ιδιαίτερη πρόνοια για τα δικα μας πράγ­ ματα, αλλοι ασχολούμενοι απευθείας, άλλοι μέσω των κατωτέρων τους, όλοι όμως σύμφωνα με τους νόμους του | | | | | | Δια που κατευθύνει τα παντα. Τριτο κεφαλαιο το οτι οι | θεοί δεν είναι αίτιοι κανενός κακού, ουτε για κανένα αλλο ν

α

.

για μας, αλλά ότι είναι οι κυριότεροι

ον στο σύμπαν ούτε

αίτιοι των αγαθών. Επιπλέον, τέταρτο κεφαλαιο το ότι οι | / | | | θεοι ολο χ ληρ ωνουν το καθε Ή ο| ο το δυνατον πιο αρ ι ατ α σ συμφωνα με την αμεταβλητη και αμετατρεπτη ειμαρμενη που πηγάζει από τον Δία. Αυτά είναι τα κεφάλαια τα σχετικά με τους θεούς.

Σ

ι χεῖιὔίθι με

ΤΟ

ι

ι

ι

ΤΟ ΟΈΙ.

το συμπαν αυτο, μέσα στο οποίο ο Δίας συμπεριέλαβε | και τους θεούς που ειναι δεύτεροι και τρίτοι στην ιεραρ­ χ ία , είναι α ιώνιο και ότι δ ε ν έ χε ι α ρχη στο χρούνο ούτε ι ι ι ι 215 Ι : παλι θα παυσει ποτε να υπαρχει . Δευτερο κεφαλαιο το | | | | οτι το συ μ παν αποτελειται απο| πολλα| ε| Μμ ρη που ειναι συνταιριασμενα αρμονικα σε ενα συνολο . Τρίτο πως το σύμπαν δημιουργηθηκε όσο το δυνατόν άριστο από τον δ ιου ό του ιατί αυτό είναι ο κυ ίω όι ιστο και δεν έχει επιτρέψει την ύπαρξη οτιδηποτε περιττού. Επι­ πλέον, τέταρτο κεφάλαιο πως το σύμπαν διατηρείται αιωνίως ανοιλλοίωτο, παραμένοντας στην ίδια πρωταρ­ ύ

3

ιιοο

ιλ Οίιθ ειναι ι

συμπαν, πρωῖο χεφα

τιοτ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ινοιιιοινκκιιινιφιι

ῶσαότως ἄει ἔν τῷ καἄεστἡκότι σχἡματι σωζόμε­ ° ~ ι νον οἔπαρακίνἡτον. Τοσαυ̃τί ούν καὶ περι του πα­ μτός·

­

_

ι

νε

ψ

δὲ αύ ἡμῶν

Β

Β

ειναι πως η ψυχη μας είναι συγγενική με τους θεούς και | γι” αυτό μένει αθανατη και αιώνια στον ουρανό αυτό καθ"

Η

κοινωνἡσουσα εκάστοτε, οἴλλοτε αλλῳ, καταπε­ μπεται, τἡς του̃ παντὸς ἕνεκα αρμονιας, ως και κ ~ θνἡτῶν ἄθανάτοις ἔν γε ἡμίν καὶ είὅει τω ἡμετερῳ Ώ

|

2.68

α

|

¶

Θ

%

1

~

τὸ πα̃ν και ταοτῃ αὕτο αυτῳ συν­ κοινωνούντωκ ~ Ϊ δεὰτη̨­ Είὔν ώς τὸ χα/ι̃ὸρ ἡμίκ οικειως τῇ~ προς .„ κ κ : ι ἄεοὺς συγγενειρςἰ το προσἡκον του βιοο τελος. Επι ... ~ # δὲ πα̃σιν, ώς και το εύδαιμον ἡμικ ἔν τῳ αθανατῳ ἡμῶν ἔὶ και τἡς οὔσιρις ἄνόίρώπου ἔστι το κοριώ­ €

ν

όλο τον χρόνο. Δεύτερο κεφάλαιο πως η ψυχή αποστέλλε­ ται από τους θεούς για να ενωθεί κατά τακτά διαστήματα : κ : : κ με θνητο σωμα, καθε φορα και με αλλο, για χαρη της αρ­

ς

κκ

κ

ι

αὐτῶκ πρωτον μεν ως θεοις ἡ | ) ψνχἡ ἡμῶν ούσα συγγενἡς ἄθάνατος τε μένει εν οὀρανῶ τῷδε τον οἴπαντα χρόνον και ἄιδιος. Ἰη̨̃πείθε ώς χαὶ σώματι τῶ ἄνἡτῶ τῶδε ὑπὸ θεῶν

Περὶ

χική κατάσταση. Αυτόι λοιπόν ειναι τα κεφάλαια σχετι­ κόι και με το σύμπαν. Σχετικα τώρα με τη δική μας φύση, πρώτο κεφάλαιο

μονίας του σύμπαντος, ωστε να επικοινωνεί σε μας και κ : | ι στο δικο μας ειδος το θνητοι με το αθανατο στοιχειο και | | να συνδέονται έτσι μεταξυ τους τα διαφορα μέρη του συ­ | μπαντος. Τρίτο κεφάλαιο πως το αγαθό είναι, συμφωνα ι ι με τη συγγενεια προς τους θεους, ο υψιστος σκοπος που ι : : ε ι ταιριαζει στο δικο μας βιο. Τεταρτο, τελος, κεφαλαιο το ότι οι θεοί που δημιούργησαν το γένος μας τοποθέτησαν την ευδαιμονία του ανθρώπου στο αθόινατο στοιχείο μας, 2

ν

7

,

ι

7

τατοκ ὔπὸ τῶν το γένος ἡμῶν συστἡσαμε/νων

σ

|

θεῶν ὥρισται.

/

κ

κ

σιας. |

._

(θ

Ι | μά/φωτα φρορω̃μ χατ ςρρονιμος τῳ~

5

όύντι έσεσὔαι.

|

|

| που ειναι και το σημαντικότερο μερος της ανθρωπινης ου­

θ ­

Ταύτα δἡ ιβ σύμπαντα κεφαλαια περι τε εωκ ¦ / και του̃ παντος τουδε, και φύσεως τη̃ς ομετεραἔ / Ι ειδεύναι τε δεί και νομιἴεικ εἴμελλοι τις οι χρο ως

.

|

| | | Αυτα τα 12 συνολικα κεφαλαια σχετικα με τους θεους, | | | | το συμπαν αυτο και τη δικη| μας φυση πρεπει να τα γνω­ ι ρίξει και να τα πιστευει οποιος θέλει να πρεσβεύει τις κα­ λύτερες δυνατές απόψεις και να αποκτήσει πραγματικά κ

συνετή σκέψη.

ιιοο.

κ

4Ο3

ΣΧΟΛΙΑ ι

1. ἰ

ι

|

Ο Σχολάριος στην Επιστολη του στον Εξαρχο Ιωσηφ (Α­

Ιν,

σ

|

κ

|

δινει τον τιτλο «Πληθωνος Νόμων συγγραφη̃ς βιβλίον πρῶτον». Σε ένα άλλο έργο του (Κατα

παντα, τ.

σ. 159.10)

7

άθέων και πολυθέων, Άπαντα, τ.

Ιν,

?

σ.

180.30­31) σημειώνει:

καὶ ημεῖς, της άρίστης έκείνου νομοθεσίας (οὕτω γαρ επέγραφε το βιβλίον) οίκείαις χερσὶ γεγραμμένον ››. Και ο Θε­ όδωρος Γαζης λέει: ‹‹...κάν τοῖς περὶ νομοθεσίας δη λόγοις ...» (ΡΟ 19, 1168 Β ­ Το απόσπασμα αυτό ανθολογείται και από τον ΑΙεΧειτι‹:ὶτε, γ

Ο Ρ. Μειεειμ ΡΙέι}1οιτ, σ. 394, σημ. ι τον τιτλο «Περι της αρίστης νομοθεσίας». ι

σ. όΟ).

5,

προτιμά

2. Ο Ζωροάστρης ηταν Πέρσης νομοθέτης και φιλόσοφος για λ

κ

κ

κ

τον οποιο υπαρχουν μονο ασαφεις πληροφοριες. Κατα τον Πλη­ θωνα, που ακολουθεί τον Πλούταρχο, ο Ζωροάστρης έζησε πέντε χιλιάδες χρόνια πριν τον Τρωικό πόλεμο η την κάθοδο των Η­ κ

ρακλειδών (Νόμων συγγραφἡ,

κ

κ

α

σ. 252). Σύμφωνα με άλλες πηγές χιλιετηρίδας π.Χ., ενώ η νεότερη έ­ ρευνα δέχεται ότι έζησε την όη εκατονταετηρίδα π.Χ. Β1‹:ἰε2 ­ Ρ. Οιιτιιοοι, Εεε Μοἔεε Ηοἰὶόοὶεόε: Ζοτοειειτο, Οειειοὲε οι Ηχειειερο εἰ' ειρτὲε Ιει ττειιὶὶτιοη ἔτεοιγιιε, Παρίσι 1938, τ. Ι, σ. 3­163, τ. Π, σ. 7­163 (ιδίως για τις αναφορές του Πλἡθωνος στον Ζωροάστρη, βλ. τ. Π, σ. 251­162) ­ ΟΟΒ, λημ­ μα Ζοτοειετετ, σ. 1639­1όειΟ) ¬ Βλ. Θ. Νικολάου, Ο Ζωροάστρης

έζησε κατά τα τέλη της

3ης

405

ΖΪ/ΙΗΘΩΝΟΣ

εις το φιλοσοφικόν σύστημα του Γ. Γεμιστού

ΕΒΣ

­

­

Υ

νοματίσει τις έννοιες της μεταφυσικής του. Βλ. σχετικά Ε Μει­

Πλήθωνος, Ε­

Στον Ζωροάστρη αναφέρεται ο Εισαγωγή, σ. 24­25). Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αρκετές περιπτώσεις Ζωροάστρης και Πλάτων αναφέρονται ως ομοφρονούντες. Βλ. Νόμων συγγραφή, σ. 25ό. Οι γνώσεις του Πλήθωνος για τον Ζωροάστρη προέρχο­ νται κυρίως από τον Πλούταρχο και τα Μαγικά Λόγια. Το θέ­ μα πραγματεύεται διεξοδικά ο Θ. Νικολάου στο προαναφερθέν άρθρο του. Σύμφωνα με τον Σχολάριο (Άπαντα, τ. Π/_, σ. 153 και 162) ο Ιουδαίος Ελισσαίος γνώρισε τον Ζωροάστρη στον Πλή­ 38 (1971), σ. 197­341

ΝΟΜΩΝ ΣΙ”/Ἱ Ψ/Ι ΦΠ

ψ

88.1,

Πλήθων και σε άλλα έργα του

θωνα. 3.

γι

Ι

ψ

ί

Ι

ί

Σ

Ευθύς εξαρχής δηλώνει ο Πλήθων ότι βάση της φιλοσοφίας

του είναι ο Πλάτων. Η προτίμηση που έδειχνε

Ρ1όἰΪ1οι1, σ. 2.78­81.

Για τη φιλοσοφία των Στωικών, βλ. Α. ΕΟΠ8, Η Ελληνι­ στική Φιλοσοφία σ. 177 κ.ε. ­ Είναι γεγονός ότι η Ηθική του Πλήθωνος σε αρκετά σημεία επηρεάζεται από την Στωική φιλο­ σοφία, ενώ στωικές αντιλήψεις απηχεί και η θεωρία του για την Ειμαρμένη. Τις περί Ηθικής απόψεις του ο Πλήθων τις παραθέ­ τει σε ένα ιδιαίτερο σύγγραμμα, το «Περί αρετών», το οποίο, ό­ πως αναφέρθηκε ήδη στην Εισαγωγή (σ. 41­41), είχε αποσπάσει θετικά σχόλια ακόμα και από τους αντιπάλους του Πλήθωνος. 6. Ο Πλήθων δείχνει την προτίμησή του στο σπαρτιατικό πο­ λίτευμα. Στη συνέχεια (Νόμων συγγραφή, σ. 30) αναφέρει τον 5.

φιλόσοφος του

Λυκούργο, τον θεμελιωτή του πολιτεύματος αυτού, ως έναν από

Μυστρά στον μεγάλο Αθηναίο φαίνεται και από πολλές εκδη­ λώσεις της ζωής του: υπερασπίστηκε τον Πλάτωνα έναντι του

τους άριστους νομοθέτες. Η συμπάθεια για το πολίτευμα της Σπάρτης προβάλλεται από τους ερευνητές ως ένας λόγος για

ο

Εισα­ Αριστοτέλη στη διαμάχη με τον Γεώργιο Σχολάριο γωγή, σ. 37) μετέτρεψε το όνομά του σε Πλήθων, για να ταιριά­ ζει με το Πλάτων· τιτλοφόρησε το έργο του «Νόμοι» (και το τε­ λευταίο κεφάλαιο ‹‹Επινομίς»), όπως το αντίστοιχο έργο του Πλάτωνος. Βέβαια, ένα ζήτημα που χρήζει διερεύνησης είναι το σε ποιο βαθμό γνώριζε τον Πλάτωνα ο Πλήθων. Ελ; σχετικά, Θ. Νικολάου, Ο Ζωροάστρης, σ. 307 ­ Του ιδίου, Περί πολιτείας, σ. όο­71 ­ Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολιτικός, σ. 402­403. 4. Βλ. τα κεφάλαια λα! του Αί βιβλίου «Περὶ ὀνομάτων τῶν πρεσβυτάτων θεῶν» (απωλεσθέν) και λβί του Γί βιβλίου «Περι , | | τῶν τῶν θεῶν ονοματων», που αναφερονται σ αυτο το θεμα.

την εγκατάστασή του στον Μυστρά.

στηματος. Κατα μια εννοια προσφεύγει στη μυθολογια για να ο­

7. Ο Πλάτων αναπτύσσει τις απόψεις του για το άριστο πο­ λίτευμα κυρίως στην «Πολιτεία» και στην εβδόμη επιστολή: Πολιτεία, 449 ει 1 κ.ε., 544 ει 1 κ.ε. ­ Επιστολή Ζ, 330 ο 1 κ.ε. ­ Πολιτικός, 302 0 ­ Η «έν τοῖς άρχουσι φιλοσοφία» θεμελιώνε­ οί φιλόσο­ ται στο περίφημο χωρίο του Πλάτωνος «Εαν μη φοι βασιλεύσωσιν έν ταῖς πόλεσιν η οί βασιλης τε νυ̃ν λεγόμενοι και δυνάσται φιλοσοφήσωσι γνησίως τε και ἱκανῶς ...» (Πολι­ τεία Ε, 473 ς­εἰ) ­ Βλ. Η. Ηετιετ, Ρὶειιοοε Βιειειεὶὀεειὶ, (ἔχω­ Πειεὶιιττι 51 (1940) 1191­115 ¬ Ο Πλήθων περιγράφει διεξοδικά τη «σπουδαια» πολιτεία στους συμβουλευτικους του. Εκει διευκρι­ νίζει ότι το πολίτευμα που θεωρεί άριστο είναι η μοναρχία (Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον, 114.2­3: «... την μοναρχίαν ἶ ι ασφαλεστατην τε ουσαν και λυσιτελεστατην», 119.11­3: ‹‹... κρατι­

406

407

»

υ

7

Ουσιαστικά, ο Πλήθων χρησιμοποιεί τα ονόματα των θεών του ελληνικού πανθέου για τους θεούς του δικού του θεολογικού συ­ κ

κ

κ

ι

|

κ

ψ

7

ν

α

κ

κ

τ

7

ΖΪ/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΧ!/ΙΩΝ ΣΗ ΥἌΡΙ Φ!!

στον κέκριται πάντων μοναρχία, συμβοόλοις τοἴς ἀοίοτοιἐ χοωτ ››). Όπως τονίστηκε ήδη. επιχείρησε να εφαρμόσει στην πράξη το πολίτευμά του, ακολουθώντας το

ταν ο αριστοτελικός σχολαστικισμός. που προερχόταν από τη Δύση και τον είχε ασπαστεί ο Σχολάριος.

μένη νόμοις τε σπουδαίοις

10. Οι

παράδειγμα του Πλάτωνος ­ Πρβλ. γενικά, Θ. Νικολάου, Περί πολιτείας, σ. 72 κ.ε. ­ Η Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολιτι­ κός, σ. 397 κ.ε. θεωρεί την πολιτική φιλοσοφία του Πλήθωνο; κατά βάση στωική. 8. Οι όροι ‹‹άγιστεία, αγιστεύω» συναντώνται, μεταξύ άλλων,

Πολιτεία. τι Ι, 78172 «ποπ τῆς ὅληἑ περὶ το θεἶον ὰΥιοττίοτ§» _ Ο Πλήθων. όπως φαίνεται στοσημείο αυτό του προλόγου, επιθυμεί λατρεία των θεών που θα ακολουθεί το μέ­ τρο, χωρίς υπερβολές. Προτιμά το απλό τελετουργικό γιατί η θεολογία του είναι ορθολογιστική Νόμων Συγγραφή, σ. 34­

σύνθεση του έργου του Πλήθωνος (Απαντα, τ. Ιν, σ. 157.38: ‹‹μηδεμίαν προς άλλήλας σώζουσαι τάξιν» ·­ Επίσης, σ. 154.12­ 13) Βλ. Ο. \ΛἴοοἀΙ1οο8ο7 ΡΙοτ1τοῃ, σ. 331.

­

12. Ο Πλήθων χρησιμοποιεί

τη λέξη όίστρον για τα ουράνια σώματα γενικά και τη λέξη άστηρ για τους πλανήτες. Βλ. Ο. Ἄίοοὀοουεο. Ρὶειίτοιτ. 323 ­ Γ ια τη διαίρεση των ουρανίων σω­ μάτων σε άστρα και πλανήτες βλ. Νόμων συγγραφή, σ.178.

40­42) ποπ ξένη προς τον οτνοττολίττκο μοοτοττομο­ Ττἑ οτε πόῷεις του για τη λατρεία διατυπώνει ο Πλήθων και στα υπο­

36 χατ

115.13 κ.ε.),

όπου επιμένει ότι στις εκδηλώσεις

και στα αφιερώματα προς τοοἑ θτούἐ ποέπετ να ποριοιρχτί το μέτρο­ Εξάλλου. ο Πλήθων πιστεύει ότι το θείο δεν μεταβάλλει τις αποφάσεις του επηρεαζό­ μενο από τα παρακάλια των ανθρώπων (Νόμων Συγγραφή, σ. 64) ­ Βλ. και Αι. Δώδου, Αντιλήφεις, σ. 150. 9­

Το οττ ο Πλήθων ωο ποοἐ τη φοοιπἠ φτλοοοφίοι οιπολοοθοο· Αριστοτέλη μας επιτρέπει να τονίσουμε ότι ο Πλήθων δεν

σε τον

ήταν εξ ορισμού εχθρός του Αριστοτέλη, αλλά προσπάθησε να α­ σκήσει μια αντικειμενική κριτική κυρίως στις μεταφυσικές και θρησκενταέε απόψεις τον (βλ. Λ. Μπαρτἔελιὡτηε. Εισαγωγή. οι ο­7·?­8)­ ΠοοτΥμοτττπο§ οτοτίποιλοἐ του Πλἠθωνοἔ φαίνεται ότι ἡ·

408

Σ

Πέρα από τα πέντε πρώτα κεφάλαια, τα υπόλοιπα 26 έ­ χουν χαθεί. Απ) αυτά τα έξι (κεφ. ό­11) αναφέρονται στη φύση και τη γέννηση των θεών, ενώ τα επόμενα έξι (κεφ. 12­17) στον εδώ κόσμο και στον άνθρωπο. Τα υπόλοιπα δεν έχουν θεματική σύνδεση. πράγμα που δικαιολογεί εν μέρει την κρίση του Σχο­ λαρίου για την αταξία και την ακαταστασία που επικρατεί στη 11.

λιοι στην

Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον,

δεν μπορούν να ερμηνευτούν

γιατί οι ίδιοι είναι ασαφείς και γιατί το περιεχόμε­

νο των κεφαλαίων έχει χαθεί.

στον Πλάτωνα (Νόμοι. 759 εἰ 4), στον Πλούταρχο (Νονμάο. κεφ. 8,6. σ. 61.4: «ή περὶ το θεῖον άγιστεία››) και τον Πρόκλο (Σχό­

μνήματά του

τίτλοι μερικών κεφαλαίων

με ακρίβεια,

τ

Ι).

Πὶο Ηοοάεοοτίίτοῃ. σ. 77­78: ένα ανώνυμο κείμενο στο χφ. Μοοειοἔτ. 495. ἴί. 38τ­3οτ. μπορεί να ταυτιστεί με το κεφάλαιο αυτό. 13.

Ποὀοος

14. Οι λέξεις άΐδιος και άϊδιότης χρησιμοποιούνται από τον Πλήθωνα για να δηλώσουν την πλήρη αθανασία, αυτή που ε­

κτείνεται και στις δύο κατευθύνσεις. παρελθόν και μέλλον. ·­ Από τοι 17 κεφάλαια του Β” βιβλίου σώζονται μόνο δύο; το «Περί ει­

μαρμένης», το οποίο φαίνεται να δημοσιοποιήθηκε ξεχωριστά, και το κεφ. κςί «Περί της λογικής συμπεριφοράς ορισμένων ζώ­

ων». Από το κεφ. κβί σώζει ένα απόσπασμα σ Σχσλαρισς. ενώ το κείμενο που ο Α]εΧει11ὀτε· παραδίδει ως κεφ. κζί στην πραγματι­

εοο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

ΝΟΜΩΝ

κότητα είναι τμήμα του προηγούμενου κεφαλαίου. Βλ. σχετικά, Ἑ. Μειεοὶ, Ρλόὼοτι, σ. 397, σημ. 1 και 2 ­ Ο. νθοοὀἰτοιιεο, Ρἰειθου, σ. 332 ­ Τα υπόλοιπα κεφάλαια του βιβλίου Βί αναφέ­ ρονται στους θεούς, στα ουράνια σώματα, στους δαίμονες, στην ψυχή, στον άνθρωπο και στα θνητά είδη. Μπορούσε, δηλαδή, να παρατηρήσουμε ότι η εξέταση των όντων ακολουθεί μια κατιού­ σα πορεία: αρχίζει από τους θεούς και

καταλήγει στα θηρία. Γ ια τη φρόνηση βλ. Περί αρετών, σ. 5.7­13. Βλ. και παρα­

15.

κάτω, σχόλιο αρ. 103. 16. Βλ. Περί αρετών,

σ. 21.12­23. Η ανδρεία είναι μία από τις τέσσερις βασικές αρετές του Πλήθωθόςωζτρίτθή στη σειρά) και α­ ποτελείται από την ευφυχία, την γενναιότητα και την πραότη­

τα. '

Π

17.

Τα 10 πρώτα κεφάλαια του Γί βιβλίου έχουν χαθεί. Αυτά

μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες:

σ” αυτά που ασχο­ λούνται με μεταφυσικά ζητήματα (κεφ. 1­3), σ” αυτά που ασχο­ λούνται με ορισμένα πρακτικά ζητήματα (κεφ. κι­ό) και σ” αυτά που ασχολούνται με τις αρετές (κεφ. 7­ΙΟ). Στην τρίτη κατηγο­ ρία μπορούν να ενταχθούν και τα κεφάλαια ιβί και ιγί, που επί­

Ο Ἄίοοὀθουεο, Ρὶοὼοο, σ. 335 ­ Για τη αρετή της σωφροσύνης βλ. Περί αρετών, σ. 2.5­13 και 21.6­11. Γ ια τα μόρια της σωφροσύνης: σ. 5.121 κ.ε. και 9.7 κ.ε. σης έχουν χαθεί. Βλ.

18. Βλ. Σχολαρίου, Ἀπαντα, τ. Ιλ/, σ. 171.20­22: ‹‹Οίκονομί­ ας δὲ πέρι πραγματευόμενος, έν). άνδρι πλείους γυναῖκας άξιοῖ συνάπτεσθαί τε και συνοικεῖν. Και ούδὲν δ,τι ού φαυλότητος είς τὸν ἀνθρώπινον είσάγει βίον» ­ Στο θέμα αυτό ο Πλήθων εκ­

φράζει πυθαγόρειες απόψεις. Βλ. Ο. νλἶοοιἰὶτοιιεε, Ρὶοιἰτοτι, 342. 19.

σ.

Το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα σχετικά με το πε­

ατο

Σἴ ?”| Ζ

1/Ι

Φ||

ριεχόμενο του κεφαλαίου καθιστά δύσκολη την ακριβή μετάφρα­ ση του τίτλου, δεδομένου ότι καθ” εαυτόν ο τίτλος «περί σχέσε­ ως» είναι ασαφής. Ο Ρεὶὶὶεεὶοτ (ΑΙεΧει11ι:ἰτε, σ. 15) μεταφράζει

στα γαλλικά «Βιι Πποἀο

Ρἰοὼοο, Ρἰόιἰοου,

σ. 3221, σ. 398,

εΙ7 ιεΧ1ετε11‹:ο››, ενώ ο Ο. ννοοὀἰτοιιεε, στα αγγλικά «Ο11 τε]ειι1ο11ε111Ρ››. Βλ. Ρ. Μειεειὶ,

σημ. ει.

αχ >2Ο.θΗ δικαιοσύνη αποτελεί

Πλήθωνος.

τη δεύτερη κατά σειρά αρετή του

Δσ.

θδικαίιοσύθνήζείίνᾶι

η οσιότης, η πολιτεία και η χρηστότης.

Μετά τα κεφ. ιδή και ιε/, που έχουν σωθεί, ακολουθούν 15 απολεσθέντα κεφάλαια. Αυτά αναφέρονται: τρία σε θέματα «α­ παγορευμένα» (κεφ. 16­18), δύο σε θέματα ιδιοκτησίας (κεφ. 19­ 21.

20), δύο σε θέματα μεταφυσικής (κεφ. 22­23) και επτά σε διάφο­ ρα θέματα οργάνωσης της κοινωνίας (κεφ. 24­30). Βλ. και Ο. νλίοοὀὶποιιεε, Ρἰοὼοο, σ. 342, ο οποίος πιστεύει ότι τα τελευ­ ταία κεφάλαια, παρά το γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε το περιε­ χόμενό τους, φαίνονται να έχουν περισσότερο έναν αριστοτελικό παρά­έναν πλατωνικό χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα, ταιριάζουν στην οργάνωση της ύλης των Ηθικών Νικομαχείων των Πο­ λιτικών του Αριστοτέλη. 22. Τα κεφάλαια λαό και λβί σώζονται, τουλάχιστον εν μέρει, το λγί έχει χαθεί, ενώ σώζονται τα επόμενα τρία. Το επόμενο κεφάλαιο που έχει σωθεί είναι το τελευταίο, η «επινομίς». Τα κεφ. 37­212 είχαν θρησκευτικό περιεχόμενο. Βλ. Ο λιλἴοοιἰἰποιιεο, Ρἰοίἰτοτι, σ. 345.

και Επιστολή προς τον βασιλέα [Μανουήλ], Λάμπρος, ΠΠ, τ. Γί, 310.13­121: ‹‹... καὶ έχρην μὲν την άρίστην διὰ πάντων (πολιτείαν) άνευρόντας τε καὶ καταστησαμένους ημιν αύτοῖς, ...››. Η έκφραση «αρίστη πολιτεία» και στον Πλάτωνα, Πολιτεί­ 23. Βλ.

411

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

αί 497 Ι) χο" σχόλιο αρ' 7)­ Για την έννοια του όρου «πα λιτεία» . Θ. Νικολά υ ε ί ολι εία . .ε. σ. : ἕοπως δἕ. παρ” Ἀριστοτέλέι ἕόιευτιἶτρόπωςςκαἶπιίἕὰ ἶἶλἠθωνἶἶη λέ πολιτεία εἶναι ταιπόσημος πρὸς τὸν ὅρον «πολίτωμαἠ

Η

,

,

,

.

ωδαιμοίιίχ ἶίνα̨ί°.¶ίίΗφω̨α̨. μἶ,Έ9ίγ.ΠθΪίηθωνα' Ο πρωταρχϋ . κόςῳσκοπός του ανθρώπου και ο κυριότερος Χ.τἡξ„ῇι̃ ;ἶ„.„„;...ά.Ζεειῖεε λόγος»τηξδδηίμιὁὔρίγίαςθτ εη.ε.¬,.,Τ„.„...,..„...,....,..ι...ι. „,„.„Μ;_Μ,_Μ__,„,..„„......ει........„....|

ίἶειας ι(ἶἶῖ9\όἶἕζ8.8.®ΐΥ?ρω"0ἶ~ῳ; ω̨ῳἶιω̨ ι̃ου βίῳ δην ῖχρετίὶ ε"ἐἔθ`α̨α̨Υ9Ξ}ἱ%ί`βΎκα ίίἶσειἔηνιἕαριστηί πο θτίωαν», χοἑιστωνἶἶς .

ευ

α̨ίμρ

εἴη

ῃειεκι

(Πολιτικα,

4­η

12.51 Β

πια λ3,9 ,5ἔε)

­πο

ει'|ηἶἰα̨° .η)Ξ.

8

8

α θα ισχυουν και ΜΟΥ ριστοτε η ­ 12.80 Β 23 κ.ε.). Στον Πλατωνα (Πολι­

ηθ

17 κ.ε.

Ε

"ιο

κι

ι

ἶη̨ἔ­Ϊἔνδσηἔἕηἰπἶζιἕειἶἑ

ει/.η της ἶωταρἶεωξς

'

~”

Π; Ϊἕι

α

­

Ι

λ

|

ου­

,

του χριστιανισμού (κυρίως μοναχών) που πίστευαν ότι ο λόγος , και η μάθηση δεν προσφέρουν τίποτα στη σωτηρια του ­ανθρώ­

,

,

,

,

ν

φψυσικό

ι

γα

Ἐη φυση

και

δ

ν

θ

.

ν

.

..

.

.

.

κ

Ρρ ρ σ. 424 κ.ε.

κ

ρ

_

_

κ

ρ

Η διάκριση και

­

Τηἐε σ­ 44­

8

εχεί ως επακόλουθο την πραγμάτωση της ευδαιμονίας και .

γιατί θεωρεί σημαντικές τις από­ άλλα σημεία (βλ "ην

ο καθορισμός των διαφόρων μορφών ‹‹ασέ­ ί ί δ ί βειας» ειναι αποηχος της αντίστοιχης ιακρισης του Πλίαῖωνα (Νόμοι, 885 Β 7 899 ά 5). Βλ. Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο , , , , πολιτικος, σ. 441 ­ Γ. Δημητρακόπουλος, Πληθων και Ακυινα­

,

τηλ υναμη Του αν ρωπουί

η

ί

ευδαιμονια: η ασκηση της αρετης,„.η οποια ειναιασυνεπειαῃτης ε­

πηνωσης

7

,

Και

θεούς

29.

~

,

,

σ. 146 7

Πληθων εξηγεί εδώ Π

,

26. Ο Πληθων δια ρά ει την πορεια που πρέπει να ακολου­ , Υ φ , , , , για να φτασει στον τελικο στοχο, που ειναι η ,

,

,

σκεια και πολιτικη,

,

θησει ο ανθρωπος

5

Πλἠθων,

κ

, , , Αιχμη του Πληθωνος εναντιον ορισμενων εκπροσωπων

που.

7

| · ' | μιδα», Νόμων συγγραφη, σ. 258) τονιζει οτι το χειροτερο σημειο κακοδαιμονίας είναι να πλανηθεί κανείς σχετικά με τους θεούς και να έχει λανθασμένες απόψεις γι” αυτούς. Βλ. και «Προς τό ὑπὲρ του̃ λατινικου̃ δόγματος βιβλίον», Αὶεκευὀτε, σ. 311/Ετσι εξηγείται και το ενδιαφέρον του για τα δογματικά ζητήματα της εποχής (π.χ. ί1Ιὶο ιιε), καθώς και η άκαμπτη στάση που κράτη­ σύνοδο Φ? ά Φλω εντίας Π βλ Δ Δέδες Θρη­

Οἶι σημαἶτιχο μερἕἶ του «ως ευδοῖιμονως1.ἶ)ῖ(ἶῖ)ν›› ειναι οπωσδἶι̃ποτεί κατω απο τις συν ηχες της εποχης του η ωνοςί η σωτηρία της πολιτείας. ,

,

8

27­.ἑΤΟ.99¥θεω7ΕΟλ9Υι¥όι πρόβλημα. έκει.πεῳεεύο.νσα θέεηετη φιλοσοφία του Πλἠθωνος. Κατά τον Κ. ΓεωΡΎοόλη› Γεμιστός­ γεγονός αυτό «καθιστά αναμφισβητητη την προδρομιχἠ σημασία έχει φιλοσοφιχἡ έρευνα

9.8. Ο

­

25.

_

9

Φως

89

8

Επομένως οι μεταρρυθμι­

σ 112)

θεϊκού παράγοντα προς αυτόν (Αι. Δώδου Αντιληφεις

,

| · _ οι­Μου 19 2) Πε, οποννηἶιαχαί πἶῳαρτημα 9, Αθηνα 1983” σ 300 _ Θ. Νίχολαουί Περί πολκείαςί σ' 59 χ­Ξ' _ Β­ Νικολαω̃ου­ Κυριανίδου, Ο πολιτικός, σ. 416 Αξίζει, νομίζω, να επισημάνουμε 5

ί

,

για­ Έην α̨γαἶἴεννησἶ] της αυτο: κρατοριας συνδεονται στενα με τη φιλοσοφικη του θεση σχετικα με τη θέση του ανθρώπου μέσα στο σύμπαν και τη σχέση του

Ρ

8

|

,ί

,

_

ωτερων χρονων η σκεψη του Πληθωνος». Βλ. και Λ. Μπαρτζε­ λιώτης, Ελληνοκεντρισμός, σ. 48 κ.ε.

ως ευ/χιμονωἶ βιο" και επ νομω ἶου η,ων0ςί Πρακτικα Α Τοπικου Συνεδριου Λακωνικων Μελετων (Μολάοι 5­7 α ανουῖ

Θ Νικολάου Περί πολιτείας

4

Αυτί τ ν άπο θα επι ει ίσει να αναιρέσει παρακάτω , η η , Φη χ ρη στο «περι 8ιμ.αρμενης››_ 3

Ο

ειτα 413

9

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΛ ΦΠ

31. Αυτή η τελευταία θέση είναι, ασφαλώςς η άποψη του Πλἠ­ θωνος περί του ανθρώπου ως «μεθορίου», όπως θα εκφραστεί α­

ναλυτικότερα στη συνέχεια. 32. Ο Πλήθων ουσιαστικά εξισώνει τους ποιητές με τους σοφι­ στές (τουλαχιστον ως προς ­τη στάση τους απένανη̨ στην αλ­ἡ­ θεια). Αυτό μας θυμίζει τη στάση του Πλάτωνα απέναντι στην ποίηση. Βλ. ενδεικτικά, Πολιτεία, 392 ει­Ό.

Για τους Σοφιστές βλ. νν.Κ.Ο. Οιιιιι̃τἰε, Οι Σοφιστές. μετάφρ Δ­ Τστκοοοοοτης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1991. Η θέση που εκφράζει ο Πλή­ θων για τους σοφιστές ανταποκρίνεται πληρως στους πλατωνικούς 33­

του προσανατολισμούς. Έρχεται σει αντίθεση με τους σοφιστές σε δύο κυρίως θέματα: πρώτον στη θέση τους ότι δεν μπορεί να θεωρη­

θεί τίποτα οριστικά αληθινό και ότι δεν υπάρχει απόλυτο κριτήριο της αληθειας και δεύτερον στην ανατρεπτική τους τακτική προς την παραδοσιακή ελληνική φιλοσοφία (το ‹‹νεωτερίζειν»). Βλ. Α. Κελε­ σίδου­Γαλανού, Γοητεία και νεωτερισμός στην κριτική του Πλήθω­ νος για τη σοφιστική, στον τόμο: Η αρχαία σοφιστική, Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία, Αθηνα 1981, σ. 281­192 Οι απόψεις του Πληθωνος θυμίζοον ανάλογες Θέσεις που εχφράζεγ ο Ξεοοφώνγ Κο­

­

νηγειικός [ικα Ε. Μετευσῃιι Χεσοριιοσισ Ορετσ οωιτιε. ι. ν. Οξφόρδη Ι9ὅ9], 13,8­9: «οί σοφισται δ” επι τῷ έξαπαταν λέγουσι και γράφουσιν ἐπὶ τῷ εαυτῶν κέρδει, και ούδένα οὐδὲν ὡφελου̃σιν· τα μὲν ούν τῶν σοφιστῶν παραγγέλματα παραινῶ φυλάττεσθαι, τὰ δὲ

τῶν φιλοσόφων ένθυμήματα μη άτιμάζειν», ενώ και ο Επίκουρος υποστηρίζει ότι δεν αξίζει να ξοδεύει κανείς χρήματα για τους σοφι­ στές (‹‹πλανῶνται πάντες οι σοφισταῖς άργύριον ἀναλίσκοντες», Φιλόδημος, Περὶ βητορικης Π 9.55. Πρβλ. Επίκουρος, Κείμενα ­ πηγές της οπιχούρειοις φιλοσοφίας και τέχνης τοο ςηογ Θοραθεο εκ­ δόσεις, Αθήνα

1000,

σ.

78­81). Ποιους εντάσσει στην κατηγορία

εμιι

των σοφιστών

Πλήθων; Όλους όσοι εκφράζονται διαφορετικά από τισ Υενιπέσ αοχέσ στις οποίισ πιστευει ο ίδιος­ Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι σοφιστή ονομάζει και τον Αριστοτέλη (Ἀντιλήῷεις, ο

ὅιιδι ίιοιλλα Ἀοιστοτέλησι Φοιτητἢσ ΥΘΥονὼ§ Πλατωνι

οπο προσχήματι φιλοσοφίας σοφιστικην μετελθὼν

παλι

ἔπειτα

και κενης δόξης

ἐοασθτισ ἐπι τῷ ιοιασ ἑοιοτου̃ οιιοέστωσ ἀοχηΥέτι°1σ 'Υενέσθοιιι >>­ που γίνεται εύκολα αντιληπτό

Και Διαφοραί, 341.40). Αυτό επίσης

είναι ότι σοφιστές θεωρούνται και όλοι οι θεωρητικοί του χριστιανι­ Η διαπίστωση αυτή αποδεικνύεται από τα λεγόμενα του Πλἠθωνοἐ στον «τπινομιοα» Θνδειχτιπαι Νόμων σνΥΎΡαιΡ”ί1› σμού.

σ­

156 π­αλ χαθώσ παι από την απαντηση παν δίνει ο Σχολαριοσ στα

λεΐόμτνα τον Πλίιθωνοσι Σχολαριοοι Ἀποινται τ­ Ινι σ­ 154­2648: «Ἀμέτρωσ δὲ ασσβέστεοαι απτο τισ τοοἐ τῇ Χοιστιοινιχἶι οιοασχοιλίοι ἑπομένονἔ βλασφημτι αναιδῶα αοφιστασ ονομαζων Χαλ "ίοτιτασ χα`ι ...›› και σ. 162.26­ιιο. Ο Σχολόιοιοἑι με τη σειρα τοοι ονομάζει χοιι αοτοἐ σοφιστἡ τον

τὰ χριστανικα πάντα ψεύδη τε και σοφίσματα,

Πλἡθωνα (Ἀπανται τ­ Γ)/7 σ· 152­1?­λ 34. Είναι καθοριστική για ολόκληρο το έργο του Γεμιστούλ η σημασία που αποδίδει στους νομοθέτες. Τους εκτιμά ιδιαίτερα, αφού οιυτοί είναι που θέτουν τους νόμους της άριστης ιτολιττίοιε­ Εἔοιλλοο και 0 ίδιος με το έργο του Νόμων συγγραφή δεν κάνει

τίποτα αλλο απο το να νομοθιΐττι­ Μαλισται έναἐ απο τοοσ τίττ λοοἔ που έχει στον Μνστμα είναι «πμοστατησ των πατριων νο­ μων» ΕιααΎωΥή› σ· αολ· Αποτέλεσμα της εκτίμησης προ·­Έ

τονἐ νομοθέτεσ ειναι να ονομάζει τον Ζωροαστρη νομοθέτηι αν και αντοσ δεν αναφέμσται απο τιἐ π“ι1Υέσ ως νομοθέτηἐ­ Βλ­ Θ­

Νικολάου, Ο Ζωροάστρης, σ. 319. κ.ε. και του ιδίου, Περί πολι­ τείας, σ. 120 κ.ε. ­ Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση του Σχο­ λαριονι Ἀπανται τ­

Ινι

σ­

Ι53·Ι6­17: ‹2ΕπεθομιἹστ δὲ καὶ νομοθέ­

ιιι5

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

2θΌ2ι/ΙΩΝ ΣΓΠ Ρ/1 ΦΠ

της γενέσθαι, τινας ἐλπίσας αύτῷ προσθήσεσθαι, ...›› και σ. 1όΟ.33­35: <‹Ἄνθρωπε, εἴπομεν, εἶς ἄριστος νόμος, και μία πολι­ τεία βελτίστη· σὺ δὲ αύτῶν αποστόις, καὶ τοῖς φαυλοτάτοις ἀντὶ τούτων προσθέμενος, εἶτα και νομοθέτης ἕπεθύμησας γενέσθαι;››. 35. Σύμφωνα με τον Π. Ιίανελλόπουλο, Ιστορία του Ευρω­ παῖκού Πνεύματος, σ. κμι, εδώ «αποκαλύπτεται η ιδιορρυθμία του πνεύματός του (του Πλήθωνος), του πνεύματος ενός σοφού επιγόνου που κοιτάζει προπάντων πίσω του και ελαχιστα μέσα του. Η σκέψη του είναι πολύ λιγώτερο φιλοσοφική και πολύ πε­ ρισσότερο ιστορική», 36. Ο Εύμολπος είναι ο μυθικός αναμορφωτής των ελευσινίων μυστηρίων και αρχηγέτης της ιερατικής γενιάς των Ευμολπι­ δών ­ Ελ. Ομηρικός ύμνος Εις Δήμητραν, στ. 154, 475 ­ Πλού­ ταρχος, Περί φυγής [ΜοτειΙ1ει, τ. ΙΙΙ], ὀΟ7 Β ­ Παυσανίας, Α',

?·7= 4 κο" 38= 3 _ Σούδα λήμμα Εὔμθλπος ­ Πρβλ. ΟΟΙ), λήμ­ μα ΕΠΠἸΟΙΡΗΒ. σι 568 _ Ο. ΚΘΠΙ, ΕΕ 6/Ι, λήμμα Ευιτιοἰροε. 37.Ο Μίνωας είναι Ο γνωστός βαστλτάς της Κρήτης) φως του Δία και της Ευρώπης, Βλ Πλάτων, Μίνως, 318 ὁ 6 χε, _ Νό­ μοι, όαιι ει 7 κ.ε. ­ Πρβλ. ΟΠΠ, λήμμα Μιηοε, σ. 987 ­

15/2„ λήμμα

Μιῃοε, 1890­Ι9Ζ7_

ΒΕ

58. Ο Πλούταρχος παραδίδει τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που συντελέστηκαν στην Σπάρτη από τον Λυκούργο (Βίοι Παράλλη­ λα, Λυκούργος, τ. ΙΙΙ.±, σ. 1­48) ­ Ο Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1273 Β 32­34, θεωρεί τον Λνχούργο όχτ μόνο δημτουργό νόμωνγ

­

αλλά και πολιτείας Για τον Δυκούργο βλ. γενικα, Μ. Σακελ­ λαρίου, Η αποκρυστάλλωση του Ελληνικού κόσμου, Εθνική και πολιτική ανασύνταξη (1125­700 π.Χ.), ΙΕΕ, τ. Β, σ. 50­52

­

Βοιεἴοτὀ και Ιὶοἰσὶοεοο, Αρχαία Ελληνική Ιστορία, ΜΙΕΤ, Α­ θήνα Ι985, σι 85 κ.ε. _ Βλ. επίσης, ΟΠΕ, λήμμα Εγουτἔιιε (Ζ), σ, 416

ι'γ¿γ θα

897 _ Τον Λν×ΟύΡ`ΥΟ αναφέρα και αῖονἔ Σνμβννλεναχονἔ τον Ο Πλἠθων (Σνμβθνλεναχόἑ προἔ Θεόδωροα 1176 α­εν 127­5 κ­αλ· 39­ Μμθικόἔ βααλναἕ "Ια/ΗλΙδ᧛ Ο οποίος επανίδμναε τθμἐ Ολμμαααχούς αγώνεἑ _ Παναανίαἐι Ε: 4» 5: «···η̨|Ιφῃ0ς¬ Ύένοἔ μὲν εαν απὸύοἔύλοα ῆλμααν δὲ κατα Λναονρΐον τὸν ΐραψαναα

Λαχεδαιμονίαἐ τονἔ νόμομα 'ὼν αἴῶνα αέθηκεν ἐν Ὁλνμπία παν”ίΙΎνΡίν τε Ὁλνμααχαι̃ν αἶααἔ ἐξ αμχῆἐ ααὶ ἐαεχαρίαν

ατἡααῖο

» _ Ωἐ

χαπ­

Ολνμΐαακών αγώνων αναφέ­ ΡεΤαΙ 0ΊφΙΤΟ§ χαν από Τομέ Βμζανανθύἐ χροναϊμαφομἐ­ Βλ­ Κε· δρηνός, τ. Αύ, σ. 189.12­13: «ἐπὶ τούτου τῷ πρώτῳ ἔτει ”Ιφιτος ΐαἐη̨̃ολνμπιάδας ἔνέστησεν Μ»­ Ιλ

0Ρ”Υανωτ”ίΙ§ Των

40 Ο δεύτεροἐ βααμααἐ 'νης Ρώμηἐι 0 Οποίθἑ θεωρείται θε­ με­λιωτἠἐ Τηἐ ρωμαἴκἠἐ θμηακείαἔ­ Καταρΐίὶαε 'αἐ ανθρωπθθυ· σίες και τις αντικατέστησε με προσφορές καρπών και σπουδές, γι” αυτό και δημιουργήθηκε η παράδοση ότι ήταν μαθητής του Πυθαγόρα, επίσης σφοδρού διώκτη των ανθρωποθυσιών. Να ση­ μειωθεί ότιίο Νουμόις είναι ο μοναδικός Ρωμαίος στη λίστα των σοφών του Πλήθωνος. Για τον Νουμα αφιερώνει ξεχωριστό βι­ βλίο στους «Βίους Παρόιλληλους» ο Πλούταρχος, και μαλιστα τον παραβάλλει με τον Λυκούργο (βλ. ΡΙιιιειτ‹;Ι1Ι νὶιειε ΡειτειΙΙε­

Ιαα

49 ααα) _ Επίσης: Πλθύταρχοἐε ΡΓΘΒΙΉθΠῖα̃ νΠΙε 47­ΙΟ­Π: «οὕτω Υαρ ααὶ Νονμαἑῳωμαίοιἐε ὥς Λινιου̃ργος Λακεδαιμονίοιει προσέταἕεν ἀπὸ τῶν εύτελεστόιτων θύειν» ­ Ελ. και Κεδρηνός, τ. ΑΙ, σ. 54.19 κ.ε. ­ Έ­

ΠΙ­αν

σ­

ΙΜΟΓΗΙΠΉ Τ­

ΟΟΒ7 λήμμα ΡΟΙΠΡΪΙΜ8 Ν μΠ1α› Νμωα ΡΟΠ1ΡμΙμ8(1)› 1242­53·

α·

1217­18 _

ΒΕ

17/17

λήμμα

Ινδοί Ιερείἑ της θρησκείας του Βραχμα­ Μεταξύ αλλων Οι Βραχμανες εισήγαγαν και ΤΠ, θεωρία Τηἐ μΞΤεμΦύ)ίωα7Ἱ€ε στἦἶὴ οπδἶαωπιστεύειύ ίϋ Ι`Πλήθων.Ι Πηγές του Πλήθωνος για τους 41­

417

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΙΪ ΥἌ Φ!!

'

Βραχμάνες πιθανόν να είναι ο Στράβων (Γεωγραφικά, 15,1,59.1) και ο Πρόκλος (Σχόλια στον Τίμαιο, τ. 1, 208.17­20: <<... έν πδισι τοῖς έθνεσιν οί σοφία διενεγκόντες περὶ εύχὰς έσπούδασαν, Ἰνδῶν μὲν Βραχμα̃νες, Μάγοι δὲ Περσῶν, Ἑλλήνων δὲ οἶ θεολο­

1

ι

Πλήθων τους συνδέει με τη γιγαντομοιχία. εμμ Μυθολογικά όντα, παιδιά του Ουρανού και της Γ αίας. Πολέμησαν με τους Ολύμπιους θεούς στη Γ ιγαντομαχία. Βλ. ΟΟΒ, λήμμα Οὶειοίε, σ. ό3ό­37 ­ ΒΕ, ειιρρἰ. 3, ό55­759, λήμμα

ι

τ

γικώτατοι, οΐ καὶ τελετὰς κατεστήσαντο και μυστήρια››). Βλ. ε­ πίσης Κεδρηνός, τ. Αί, 267.12 κ.ε., όπου λέγεται ότι ο Μ. Αλέ­

Οὶἔεοιοιτ.

ξανδρος φθάνοντας στην Ινδία κατεπλόιγη από την ευσέβεια και τον «ύπὲρ ἄνθρωπον» βίον των Βραχμάνων.

42 Ιερείς των Περσών, οι οποίοι ασχολούνταν με την αστρο­ νομία, την ονειροκριτική και άλλες απόκρυφες τέχνες. Βλ. Στρα­ »

βωνε ΓεωΥΡα<Ρ'·κα›

κ

γ

κ

καθωἐ και το χωριο του Πρόκλου στο προηγούμενο σχόλιο. Ο Πλήθων συνδέει τους Μάγους των Περσών με τα Χαλδαϊκά λόγια. Βλ. το έργο του «Μαγικά λό­ 151

3. 14­ΙΟ.

( .

για τῶν ἀπὸ Ζωροάστρου Μάγων. Ἑξήγησις είς τὰ αὐτὰ λό­ για». Πρβλ. και Βτὶἔὶττε Τεπιοτιιιτ­Κτειεἰ‹ο1·, Οι Μάγοι του Βε­ ΠΟΖΖΟ ΟΘΖΖΟΗ και Οι ΜάΥ0ι τον Πλἠθωνοἐ. Νέα ΚΟινωνιΟλ0Υί· α, ειδικός τόμος για τα 550 χρόνια από το θάνατο του Πλήθω­ νος, τεύχος 35, Φθινόπωρο 2002, σ. 30­33.

_

Θεότητες συνδεδεμένες με την παιδοτροφία του Δία στην Κρήτη. Ο Ησίοδος τους ονομάζει «θεούς φιλοπαίγμονας όρχη­ στῆρας». Ο Παυσανίας (ΕΪ, 7, 6) τους ταυτίζει προς τους Ιδαί­ ους δακτύλους. Ο Πλάτων (Νόμοι, 796 Β) συνιστά τη μίμηση 213.

των ενόπλων παιγνίων των Κουρήτων ­ Πρόκλος, Πλατωνική Θεολογία, τ. ΕΪ, σ. 17: «Καὶ γὰρ7Ορφεἰ›ς τους Κούρητας φύλα­ κας τῷ Διὶ παρίστησι τρει̃ς όντας Στράβων, Γεωγραφικά, 8,3,8.29 ­ Βλ. και τους ύμνους 31 και 38 των ορφικών ύμνων που αναφέρονται στους Κουρήτες· ύμνος 31, στ. 21: όπλοφόροι, φύλα­ κες, κοσμήτορες, άγλαόφημοι» ­ ΟΟΠ, λήμμα Οιιτειοε, σ.

γ

»­

4

­

Στραβων, Γεωγραφικα, 7 , 1, 27.3: «ῳκουν δ' αύτην (την Χαλκιδική) οί μυθευόμενοι Γίγαντες, έθνος άσεβὲς και όίνομον, οδς”Ηρακλης διέφθειρευ» ­ Στους ορφικούς ύμνους (αρ. 32) η Αθηνά ονομάζεται «Φλεγραίων όλέτειρα Γιγάντων» (στίχ. 12).

1

413­

­ Η. ]οεΠοπε1τε, Οοιιτο1εεΟου1ὲτεε, Ν. Ϊόρκη 1975­ Εδώ ο

Μη

τι

ι θ

ι

8215. Περιφημος μαντης απο την Κορινθο. Συνδέεται με τον | κ Μινωα, αφου βρηκε και επανεφερε στη ζωη το γιο του Μινωα Γλαύκο, ο οποίος είχε πνιγεί πέφτοντας σε πιθάρι γεμάτο μέλι. Βλ. ΟΟΠ, λήμμα Ροἰγεὶἀιιο (1), σ. 1212. κό. Βλ. ΟΟΙ), λήμμα Τὶτεεὶειε, σ. 1530 ­ Ο. Πἔοἰὶοὶ, Ποιοτ­ ειιὼιιηιἐοιτ Ζυτ Γὶἔιιτ εἰεε 8εΙ1ετε Τεὶτεεὶειε (1995) ­ Για τον Τειρεσία, τον Πολύειδο και τον Μίνωα, βλ. Πλάτων, Επιστολαί, 311 ει­Β: «καὶ δη ταυ̃τα μιμούμενοι οί ποιηταὶ Κρέοντα μὲν καὶ Τειρεσίαν συνάγουσιν, Πολύειδον δὲ καὶ Μίνω, Ἀγαμέμνονα δὲ καὶ Νέστορα ››. κ

2

κ

κ

.

47. Ο πιο γνωστός από τους Κενταύρους, διέμενε στο Πήλιο και είχε ως μαθητές τους σπουδαιότερους ήρωες της μυθολογί­ ας. Βλ. ΟΟΙ), λήμμα Οεοιευτε, σ. 308­309. 48. Όλοι οι σοφοί και νομοθέτες που αναφέρονται παραπάνω βρίσκονται περισσότερο στη σφαίρα του θρύλου και ο Πλήθων τους γνωρίζει με έμμεσο τρόπο, κυρίως μέσα από τα κείμενα του Πλουτάρχου. Ουσιαστική πηγή της φιλοσοφίας του, εκτός από τον Πλάτωνα, είναι οι νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι που αναφέ­ ρει παρακάτω με την προσθήκη του Πρόκλου. Βλ. και Σχολά­ ριος, Ἀπαντα, τ. Ιν, σ. 162: «Ζωροάστρου μὲν ούν του̃δε, καὶ

Ι

418 2119

ΪΜΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΖἌ ΦΗ

Μίνωος, και Εύμόλπου, και Λυκούργου, και Πολυείδου, καὶ Τειρισίονι αιαι 'ιών ἄλλων Θοἐ αριθμεια οοοἐ βιβλίοιἐ ἐνέιοχεἐε ὅθεν αν την νομοθεσίαν ταύτην είχες λαβών· Ἀλλ” έκ τῶν

πρόσωπο από το οποιο τι­/γρτ τον

τιτλο τού Ο «Τίμαιος» του αυτόν επαρκείς πληροφορίες. Το χύριρ έργο τοι), που γνώριζε 0 Πλήθων) ειναι το «Περι ψυχής κόσμου καὶ φύσεως». Βλ. Πλήθωνος, Αντιλήφεις, 9.ὅ κ.ε. Δια­ φοραί, 334.29­30. ­ Πρβλ. ΟΟΠ, λήμμα Τ1ττιειοιιε(1), σ. 1526. 55. Ο Πλούταρχος αποτελεί μια από τις κύριες πηγές του Πλάτωνα. Δεν υπάρχουν

αστέρων μαλλον παντί ἔχειἐ σονιιλθχώἑι ­­­»­ ιιο­ Ο Αναἔανδρίοηἐ Αναξανοοέοαἑ ήταν βασιλιαἐ της Σπαριηἐ από Έο Υένοἐ Των Αι̃ιιαοὡν­ Βλ­ Ηρόοοιοἐ Ε, 397 ­ιιο και Ζ 9­οει _ Παιισανἶαἐι Γίι 3» 5 _ Πλοοῖαοχοςι ΑιιοιΡθέΎμ·α“ια Λακωνικά [ΜοτειΙὶει, τ. Π], 216 Γ Πρβλ. ΒΕ 1/2, 2078, λήμμα

­

Πλήθωνος. Βλ. Α. Πὶὶἰετ, Ρἰετἰτο ειοιἰ Ρἰιιιειτὼ, δοτὶριοτὶιιιπ 8 ίῖοδέίλ ο· Ιαἔαο­7· 56. Ο Πλωτίνος (γέννηση 204/5) ήταν νεοπλατωνικός φιλό­ σοφος, μαθητής του Αμμώνιου. Η βιογραφία του σώζεται από τον Πορφύριο, ο οποίος δημοσίευσε και το έργο του σε έξι εννεά­

­

ΑΠῦιΧιιΠὀΤιὀἔι$ ὕο­ Βασιλιάς ιηἐ Σπαοτηἐ απο 'ιο 560 π­Χ­ και Υια πενήντα περίπου Χρονια· Τον θεωρούσαν οίχαιο και αἴαθο βααιλια· Βλ·

Ηρόδιποἐ Αί ο7ι Ζ, οἱ

αι­Θ _ Παοσανιαἐι Γί» 7» 7 _ Πλούιαρχοἐι Αποφθέἴματα Λαχωνιααα 218 Α _ Ποβλ· ΒΕ 2/17 95Ο› λήμμα ΑΓἰ$ιΟΠ (Ιλ

δες. Βλ. Ε.

Για ιοιιἐ ιφια σοφιιύε ιηἐ αρχαιόιηιαἐ βλ­ ΟΟΠ λήμμα ­ Β. δοεἰὶ, Εοοεο ιιηὀ Μεὶῃιιοἔοο ὀοι· εὶοοοο ννοὶοοα Μόναχο 1952 _ Ο Πλούταρχος έΐοαψε «Τῶν 51­

Τ­

Ι›

Πλωτίνου. Συνέγραφε τον βίο και δημοσίευσε το έργο του δα­ σκάλου του. Προσπάθησε να δείξει τη συμφωνία αριστοτελικής και πλατωνικής φιλοσοφίας. Η εισαγωγή του στις κατηγορίες του Αριστοτέλη απέκτησε μεγάλη φήμη και μεταφράστηκε πολύ.

ο­ 3ΟΟ_338]­

52­ Βλ­ Ε· ΖΘΠΘΓ _ λα· Νοοαοι Ιοτοοίοο σ­ 38 χο­ _ ΟΟ11 λήμμα Ρχὼοἔοτεε (1), Ργῖἰ1€ιἔ0ΓΘΘιΠἰΘιΠ, ιι­ Π83_85­ 53­ Ο Παοιιονίοιι̃ἐ (περιπου 5έιο_47ο π­Χ­) είναι εχπροοωποο ιηἐ ελεατικής σχολής και συνεχίζει τη φιλοσοφία του Ξενοφάνη του

­ Ν. Νοειἰε, Ιστορία, σ. 386 κ.ε. Ιάμβλιχος (θάνατος 330) ήταν μαθητής του Πορφύριου. Είναι ο εισηγητής ενός θρησκευτικού συγκρητισμού. Πολλαπλα­ σιάζει το θείο παρουσιάζοντας μια μεγάλη σειρά ανιόντων και κατιόντων θεών. Με τον Ιάμβλιχο ο νεοπλατωνισμός γίνεται Βλ. Ε. Ζεἰἰοτ 58. Ο

Κολοοώνιοοε απο τον οποίο Φαίνεται να επηρεάζεται ο Πλήθων ίβλ· Α. Κελεσίδου­Γαλανού. Γνώσις και κτήσις των μεγίστων στα απο­ οπαοματα τον Ξονοφανη ααι οιοοο πληθωνιαοοο Νομοοοι Πο)×οπον_ νησιαχα 16 ί1985_8ολ 333_3ειο)­ Η οιοαοχαλέα τον Παοιιινίοη απο_ τελεί τον αντίποδα της φιλοσοφίας του Ηράκλειτου. Βλ. γενικά, Ε.

Τίιιαιοἔ

λ

ο Λοιιροἐε ποθα”Υοοιαο§ φιλοοοφοοι

εμιο

είναι το

­

περισσότερο θρησκεία παρά φιλοσοφία. Βλ. Ε. Ζεἰὶοτ Ἄί. Νεε­ σ_ 389 χ_ε_ Ασφαλώς, η ιεραρχία θεών που θα πα­ ρουσιάσει στη συνέχεια ο Πλήθων έχει και τη σφραγίδα του Ηθ, Ιστορια,

ΖΘΠΘΓ _ λίν­ Νθ$ιΙΘι Ιστορία, σ­ 61 Μι­

54­ Ο

Ζεἰἰετ ­ νν. Ν εειἰο, Ιστορία,

σ. 374­75. Συστηματική παραβολή της φιλοσοφίας του Πλωτίνου με αυτήν του Πλήθω­ νος βλ. Ε.. Βειτἔοἰιοιοε, Ρἰοιὶοιιε ειιτὀ Ρἰεὼοο ειε Ποίεοὸοτε οί ιοε ΗεΠεο1ε Εοἔοε, ΕΕΒΣ 48 (τοοο­93) 377­396. 57­ Ο Πορφύριος (231/33­ριττά το 301) ήταν μαθητής του

βονοιπ βειἔοε, σ. 1397

ἑπτα οοφῶν οομποοιον» [ΜοΓοΗοτ

για

βλιχου

­

­

Ιάμ­

Ο Πλήθων, αν και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από

και

Π/ΙΗΘΩΖΧ/ΟΣ

τον Πρόκλο, παραλείπει να τον αναφέρει, πράγμα που επισημαί­ νει ο Σχολάριος, Άπαντα, τ. Ιν, σ. 153: <<... τίς άγνοεῖ τὰς Πρό­

κλου πραγνατείας, ἐξ ων αυτος τὰ τοιαῦτα ἔσπερμολόγησεν; Πρόκλον δὲ τον αίτιὡτατον αὔτῷ της τοιαύτης φρονήσεως σιωπζι, ουδ” ανέχεται δεικνύναι, ότι ἔκ τῶν ἐκείνου βιβλίων μᾶλλον πάντα συνήγαγεν Οὔ προστίθησι δὲ τοῖς ἄλλοις τον Πρόκλον, σοφιζόμενος ἑαυτῷ την δόξαν του̃ πρῶτον αθτον τὰ

τοιαῦτα άποτεκεῖν» και

­ Βλ. Ο.

Ιήἴοοὥποιιεο, ΡΙειΙ1οτι, σ. 7ό, σημ. 93, όπου αναφέρονται τα παράλληλα χωρία ­ Βλ. και ΤΗ. ΝὶΙ‹οΙειοιι, ί}εοτἔ1οε Οεοπὶετοε ΡΙετΙ1οι1 ιιηεὶ ΡτοΙ‹Ιοε: σ. 162

ΡΙοιΙτοΠε ΝοιιρΙειοΠ1εΠ1ιιε ειττι Βε1ερ1σΙ εεὶοετ ΡεγοΙ1οΙοἔ1ο, ]ΟΒ 32.4 (1982) 387­399.

Και

Πλάτων, Πολιτεία 49.4 ε, Νόμοι ό57 Ισ, 708 ά, 797 ‹:, δεν δέχεται το «καινολογεῖν» ­ Βλ. επίσης, Τίμαιος Λοκρός, Περί φύσεως κόσμου, 206.12­13: «τὸ πρεσβύτερον κάρρον ἐστὶ τῶ 59.

νεωτέρω»

ο

­ Το αξιοσημείωτο βέβαια είναι ότι ο Πλήθων απορ­

ρίπτει όλες τις απόψεις που ακολούθησαν τον νεοπλατωνισμό (ο τελευταίος φιλόσοφος που αναφέρεται στην απαρίθμηση που προηγήθηκε είναι ο Ιάμβλιχος), Χρονικά βρισκόμαστε στην πε­

τις χριστιανικές αντιλήψεις ως σοφίσματγα και ῳςπαργακμή, της γνήσιας φιλοσοφίας. Βλ. Κ. Γεωργούλης, Γεμιστός­Πλήθων, σ. 745

­ Αι. Δώδου, Αντιλήψεις, σ. 147, σημ. 8.

60. Η Α. Κελεσίδου, «Γ νῶσις» και «κτησις τῶν μεγίστων» στα αποσπάσματα του Ξενοφάνη και στους πληθωνικοός ‹‹Νό­ μους», Πελοποννησιακά 16 (19ὅ5­86), σ. 333­34.0, εντοπίζει ο­

μοιότητες του Πλήθωνος με τον Ξενοφάνη τον Κολοφώνιο τόσο στο θέμα της αληθινής γνώσης των πραγμάτων όσο και στην α­ νάγκη έρευνας για την εύρεση της αλήθειας. ­ Στο σημείο αυτό

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

×/

φαίνεται πόσο εκτιμά

Πλήθων­τη.

μέσο” Μεγτουςῳλογισμοόςγγτους άνθρωπος αποκτα, δες, Θρησκεία και πολιτική, σ.

4.35.

,ισχυρότορμιιααυιίΐΙὲ[ί2εἐ1.ἐιρΩ,

«όρθῶς περαινομένους» ο

Βλ­ χω Δ­ Δέ­ Διαπιστὡνουμε, δηλαδή, ότι

η θεολογία του Πλήθωνος στηρίζεται σε ορθολογιστικές βάσεις,

πράγμα που αναγνωρίζει και ο ίδιος ο Σχολάριος, όταν γράφει: ἄθς τους ἐνθουσιασμους καὶ τὰς άποκαλύψεις διαβάλλειν καὶ πλάνην άποκαλεῖν λέγεται, την δ) άλήθειαν δπδ του̃

οτον

άνθρωπίνου λόγου εὑρίσκεσθαι μόνου διὰ φιλοσοφίας ἔν τινι ἑτέρῳ συγγράμματι άποδεικνύναι» (Άπαντα, Ιν, 16.391­35). Ε­

πομένως, παρά το νεοπλατωνικό της περικάλυμμα, η φιλοσοφία

Πρβλ. Κ.

ανατολικό μυστηριασμό. σ. 747.

Γ εωργοθλψης,Γεμιστός­Πλήθων,

61. Για τον Πρωταγόρα βλ. ΙΝ. (}υιΙ1τ1ε, Οι Σοφιστές, σ. 227­28 ­ Ε. ΖεΙΙετ ­ ΙΝ. Νι­1ειΙο, Ιστορία, σ. 1Ο2. κ.ε. ­ Ο Π. Κανελλόπουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, σ. 45, σημειώνει: «Ο Πλήθων αποκρούει και τη θεωρία του Πρωταγό­ ρα που τη συνοψίζει καλύτερα κι” από τον Διογένη τον Λαέρτιο». 62. Για τον Πύρρωνα και τον Σκεπτικισμό βλ. Α. Γοιτἔ, Η Ελληνιστική Φιλοσοφία, σ. 129 κ.ε. ­ Ε. ΖεΙΙετ ­ ΙΝ. ΝοειΙε, Ι­ στορία, σ. 309 κ.ε. ­ Τη διδασκαλία του Πύρρωνος διασώζει ο Σέξτος Εμπειρικός στο έργο του Πυρρώνειοι Ϊ­ποτνπώσεις. ­ Κατά την περίοδο τηςφωέἕνγαγἑνγνησης οι άνθρωποι, επιστρέφουν

αξιών του Μεσαίωνα». την ύπαρξή απόλυτα

εγκυρότητα γτηςθγνω­ αντίθετα, δέχεται

την αναζητεί όμως στην επιχειρεί δηλαδή μια «αναγωγή στην α­ Με | ι νεπηρέαστη και αδιάφθορη από του χρόνουγτο περασμα αληθεια»

δελληνικήθμάρμΙχθάιότηταί,Ι

ε

­1'

γ/.ος

422

ο

κι . .Ἱ

_

εεε ι

_.

ι

1,.

413

7

Π./ΙΗΘΩΝΟΣ'

ΝΟΜΩΝ ΣΪ? Ϊ Ἡ/Ι ΦΠ

(Κ. Γεωργούλης, Γεμιστός­Πλήθων, σ. 745). ­ Βλ. Γ. Α. Δημη­ τρακόπουλος, Τα προβλήματα της «μεθόδου» και της γνω­ σιμότητας των όντων στη Νόμων συγγραφήν του Πλήθωνος. Ι­ στορική και κριτική προσέγγιση, Νέα Κοινωνιολογία, τεύχος 35, Φθινόπωρο 9.002, σ. 41­45. ό3. Αυτό το αξίωμα ο Πλήθων το αναπτύσσει διεξοδικά στο «Προς ήρωτηθένα ἄττα», έκδ. Λ. Μπενάκη, σ. 3514 κ.ε.

ό4. Το θρησκευτικό σύστημα του Πλήθωνος δεν είναι αποτέ­ λεσμα «θεθίαςθαποκαλύι|›εως›}, όπωςβο Χριστιανισμός,

αλλά α­

ποτέλεσμα μιας «φυσικής αποκαλύψεως», με την έννοια ότι αληθινά. δόγματα είναι συναΐδια του κόσμου

και ο άνθρωπος πρέπει να προχωρεί σε μια λογική εξέταση και αναζήτηση για ναθτα ανακαλύψει. Ως αφετηρία για την αναζήτηση αυτή χρησι­ μοποιεί, όπως φαίνεται παρακάτω, τα «κοινά δόγματα» και τις «κοινές έννοιες». Δεν αποδέχεται λοιπόν 0 Πλήθων το «πίστευε καίΜμηγέρεύνα›› Βλ. Θ. Νικολάου, Ζωροά­ στρης, αέὸό κε. ­ Γ. Βοισίλαρος, Η Ελληνική μυθολογία, σ. ό4ο ­ Αι. Δώδου, Αντιλήψεις, σ. 147, σημ. 11 ­ Δ. Δέδες, Θρη­ σκεία και πολιτικη, σ. 435­36. όη̨̃. Οι «κοιναὶ ἔννοιαι» είναι φυσικές καταβολές του ανθρώ­ που που του επιτρέπουν να δέχεται την αλήθεια

και να απορρί­ πτει το ι|›εύδος.Ένα από τα κεφάλαια των Νόμων είχε τον τίτ­

λο «πρόληῷις έννοιῶν κοινῶν» (Βιβλ. ΒΔ, κεφ. Δεν πρόκειται για καινοτομία του Πλήθωνος, αλλά για όρο που υπάρχει στη στωική φιλοσοφία, ενώ απασχολεί τον Πλούταρχο και τον Πρό­

κλο. Μάλλον ο τελευταίος είναι η πηγή του Πλήθωνος. Βλ. Θ. Νικολάου, Ο Ζωροάστρης, σ. 308­311. όό.

Είναι εμφανές ότι

οφ

Πλήθων οραματίζεταιχγια τονγεαυ̃υτό

του το ρόλο του προφήτ_ηηκαιμτουγγδασκάλγογυ­1Επιθυμείίνα αποτε­δ

4?­4

λέσει τον συνεχιστή των φιλοσόφων και νομοθετών που ανέφερε προηγουμένως. ό7. Η αντίδραση του Σχολαρίου για το κεφάλαιο «κοινα περὶ θεῶν δόγματα››: «Πῶς γὰρ ἄν εἴη κοινὰ τὰ περὶ θεῶν σοι δόγ­ ματα, οἶς ού πάντες όίνθρωποι και κατα σε τίθενται ού νυ̃ν μό­ νον, άλλα και πάντα τον χρόνον;›› (Ἀπαντα, τ. ΙΜ, σ. Ιό1.27­29).

68. Η πληθωνική θεολογία με την ύπαρξη πολλών θεών ιε­ ραρχικά ταξινομημένων είναι μια επίδραση του νεοπλατωνισμού, κυρίως του Ιάμβλιχου και του Πρόκλου. Βλ. Ο. ννοοὀϋοιιεε, Ρἰειἰποο, σ. 73 κ.ε. ­ Β. Τατάκης, Φιλοσοφία, σ. 281­82 Αικ. Δώδου, Αντιλήῷεις, σ. 147: «Η θεολογία του Πλήθωνα φέρνει τα ίχνη μιας ιδεοκρατικής αντίληψης για το είναι (πλατωνικής και νεοπλατωνικής έμπνευσης), η οποία εμφανίζεται με το ένδυμα μιας αρχαίας κοσμογονίας. Μονοθεϊσμός και πολυθεῖσμός συνα­ ντώνται κάτω από μια θεώρηση ιεραρχικής κλιμάκωσης των ό­ ντων» ­ Ο Ο. Αἰεκεηοὶτε, σ. ΕΜΙΠ, μιλάει για ένα είδος «ακτι­

­

νοβολούντος πανθεῖσμού» (στα γαλλικά: ‹‹ΡειοιΙ1όὶε1ηε τεχοη­ Βλ. επίσης: Ι. Μαμαλάκης, Γεμιστός, σ.ὔ­29.6­9.39 Γ.

11ειι1τ››)

­

­

­

Μειεειἰ, Ρἰόὼοο, σ. 2.24 Δ. Μπαρτζελιώτης, Η κριτική του Α­ ριστοτέλους, σ. 49 λιν. Βἰιιιη, Ρἰοὼοο, σ. ό2 κ.ε. Ο Γεννάδιος Σχολάριος κατηγορεί τον Πλήθωνα ότι δεν αιτιολογεί το πλή­ θος των θεών που παρουσιάζει. Τονίζει, μάλιστα, ότι όλοι αυτοί οι θεοί, ως δημιουργήματα του θεού, δεν μπορούν να είναι θεοί

­

­

και δημιουργοί θεών (Ἀπαντα, τ. ΙΜ, σ. 165 κ.ε.). Την ίδια άποψη εκφράζει και ο Ματθαίος Καμαριώτης, Κατά Πλήθωνος, έκδ. Βεὶτοειτ, σ. 36 κ.ε. 69. Ο Δίας, λοιπόν, σύμφωνα με τον Πλήθωνα, είναι η πρώτη αρχή των όντων και αντιστοιχεί στις απόψεις των νεοπλατωνικών για το υπερούσιο εν. Βλ. Πλήθωνος, Διαφοραί, 326.31­33: «Οί μὲν

4?­5

Π/Ι ΗΘΩΑΌΣ

ΝΟΜΩΝ ΣἸ”|¬|”Ρκ1 ΦΗ

ούν περὶ Πλάτωνα τδ μὲν δπερούσιον δν άκρως έν τίθενται, ούτε ούσίαν αύτου̃, οὔτε δύναμιν, ούτε ἐνέργειαν διακρίνοντες» και 337.19­11: «του̃ μεν γὰρ ύπερουσίου ένός, ὁίτε άκρως ἑνὸς όντος, ούτε ούσίαν ούτε προσδν οὔτε ένεργίαν ούτε δύναμιν διακεκρίσθαι»

­ Η πρώτη αρχη στον Πληθωνα δεν είναι μόνο το

«πρῶτον κινούν»

του Αριστοτέλη, αλλά είναι «δημιουργός δημιουργῶν››· δεν είναι α­ πλώς η κινητήρια δύναμη, αλλά είναι ο δημιουργός. Βλ. και τις α­ πόφεις που εκφράζει ο Πληθων και στα έργα του, Αντιληφεις, 13.14 κ.ε. και Διαφοραί, 311.13 κ.ε. Πρβλ. Π. Φαραντάκι, Ο δημιουργός δημιουργών και το πρώτο κινούν ακίνητο, στον τόμο: Πλατωνισμός και Αριστοτελισμός κατά τον Πληθωνα, Αθηνα 1987, 31­4.3 ­ Ο Δ. Δέδες, Βὶε ννὶοἰτειὶἔειειτ θιύιτὀε ὀετ Αροεισειο άσε Οοοτἔὶοε

ίἔειωειοε (ΡΙειΙτοο), Φιλοσοφία

15­16 (1ο83­86), σ. 332­375, θεωρεί βασικότερο λόγο της αποστασίας του Γεμιστού τον αυστηρό μονο­ θεϊσμό του, δηλαδη την πίστη του ότι η πρώτη αρχη των πάντων, ο αγέννητος και «αναίτιος» δημιουργός των όντων, είναι οπωσδηπο­ τε «αύτοέν», δηλαδη το απόλυτο ένα.

70. Η δεύτερη υπόσταση των θεών αποτελείται από τις Ιδέες, οι οποίες κατά τον Πλἡθωνα δεν είναι αφηρημένες έννοιες,

αλλά

συγκεκριμένες θεότητες. Επικεφαλής τους είναι ο Ποσειδώνας (=Νους), ο οποίος περικλείει μέσα του, ατομικά και συλλογικά,

­

όλες τις ιδέες. Βλ. και Διαφοραί, 336.27 κ.ε. Πρβλ. Γ. Βειτ­ ἔοἰὶοιεε, Ρἰοιὶιπιιε, σ. 390 Ο. Ἄίοοὀἱποιιεε, Ρἰεὼοη, σ. 32.1.

­

Ο Ποσειδώνας, ο μεγαλύτερος και πιο κραταιός γιος του Δία, μερικές φορές μας θυμίζει τον Ιησού. Βλ. Β. Τατάκης, Φι­ λοσοφία, σ. 182 Γ. Βασίλαρος, Η Ελληνική μυθολογία, σ. ό5Δ, σημ. 27. Γενικότερα, οι τρεις υποστάσεις θεών του Πλἡθωνος 71.

­

α­ ντιστοιχούν στα τρία πρόσωπα της Αγ. Τριάδος. Αυτό που δεν μπορεί κατ) ουδένα τρόπο να δεχτεί ο Πλήθων είναι η ισότητα παο

των τριών υποστόισεων. Επίσης, ο Ποσειδών μπορεί να ταυτιστεί με τον Κρόνο (=Νου) του Πλωτίνου (Γ. Βειτἔοἰὶοτοε, Ρἰοιὶτιιιε, σ. 388­89).

Οι «Ϊπερουρόινιοι» θεοί, σε αντίθεση με τους εντός του ουρανού, δεν μπορούν να τοποθετηθούν σε συγκεκριμένο τόπο, α­ 72..

είναι απαλλαγμένοι από σώματα και ύλη και βρίσκονται σε παντελἡ ακινησία. Για τους θεούς αυτούς «τόπος» είναι η τάξη και η ιεραρχία, σύμφωνα με την οποία λαμβάνουν θέση ανάμεσα φού

στους ανώτερους και κατώτερούς τους θεούς γραφη, σ. αδ).

Νόμων Συγ­

73. Ο Πλἠθων εννοεί τις ιδέες ως πρόσωπα που μετέχουν ε­ νεργά στη δημιουργία του θνητού και αθόινατου στοιχείου του κόσμου. Βλ. Β. Τατάκης, Φιλοσοφία, σ. 9.82­83 Β. Νικολαΐδου­

­

Κυριανίδου, Ο πολιτικός, σ. 434­35. 74. Βλ. και Νόμων συγγραφή, σ. κόκι, όπου ο Πληθων αναφέ­ ρεται στη διαφορά Ολυμπίων και Ταρταρίων θεών. Εδώ ο Πλη­

θων εξηγεί ότι οι Τιτάνες θεωρούνται νόθα παιδιά του Δία, γιατί δεν έχουν την δυνατότητα να δημιουργούν αθάνατα όντα. Σύμ­

φωνα με την πληθώνεια ιεράρχηση, ο τρόπος γέννησης σχετίζε­ θέση που κατέχουν οι θεοί στην ιεραρχία.

ται άμεσα με τη

75. Αυτό σημαίνει ότι ο Πληθων δεν αποδέχεται την ύπαρξη «βασιλείου του κακού» και πονηρών δαιμόνων, δηλαδη άυλων δυνάμεων που έχουν αποστατησει, όπως γίνεται στον Χριστιανι­

σμό. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Πληθωνα, η παντοδυναμία του

Δία είναι συναιώνια με την

ύπαρξή του, με αποτέλεσμα να μην αμφισβητείται από κανένα. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον αρ­ χαίο ελληνικό μύθο που θέλει τον Δία να δίνει μάχη εξουσίας με τους Τιτάνες. Βλ. και Γ. Βασίλαρος, Η Ελληνική μυθολογία, σ. ό59. και όόό­67 ­ Βλ. επίσης Δ. Δέδες, Βἰε ννὶὼείὶἔείεη

427

ΝΟΜΩΝ ΣΪΪΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

Οτϋοιἰο ιἰετ Αροετειεὶο ὀεε Οεοτἔὶοε Θετιοετοε (Ρὶετὶτοιτ), Φι­ λοσοφία 15­16 (1985­86), σ. 359.­375 ­ Ο Ρ. Ββοττοτὀ, Η συμβολι­ κή σταδιοδρομία του Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνος, Δευκαλίων 14. (1975) 19.9­14.5, επισημαίνει ότι ο Πλήθων στρέφεται κυρίως κατά του χριστιανικού δυϊσμού, που είναι αρνητικά διατεθειμένος απέναντι στον κόσμο των αισθήσεων, τον οποίο συσχετίζει με έ­ να πλήθος καταστροφικών δαιμόνων. 7ό. Ο Πλήθων υποστηρίζει την ύπαρξη μιας ιδανικής πολι­ τείας των θεών, προς την οποία οφείλει να ομοιάζει η ανθρώπινη πολιτεία. Εξάλλου, η αισθητή πραγματικότητα του Πλήθωνος αποτελεί την εικόνα του παραδείγματος, δηλαδή του νοητού κό­ σμου των ιδεών. Η αντίληφη, βέβαια, για μίμηση της πολιτείας των θεών αποτελεί κοινό τόπο κατά την αρχαιότητα. Εδώ όμως προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία γιατί αποτελεί έναν ασφαλή τρόπο για την ανόρθωση ­ και επομένως τη σωτηρία ­ της πο­ λιτείας. 77. Η τρίτη τάξη των θεών αποτελείται από τους θεούς που εντάσσονται στο χρόνο και έχουν κοσμηθεί με ψυχή. Χωρίζεται και αυτή σε δύο κατηγορίες: τα άστρα και τους δαίμονες. Βλ. Αι. Δώδου, Δντιλήφεις, σ. 148 ­ Για τα άστρα ως έμφυχα όντα ο Πλήθων κάνει αναφορά και στο «Πρὸς ήρωτηθέντα όίττα», έκδ.

Δ. Μπενάκη,

σ. 353.53

κ.ε.

και δείχνει ότι ο Πλήθων ήταν απολύτως α­ ντίθετος με την ησυχαστική διδασκαλία για «θεωρία» της θείας ενεργείας και όχι της απρόσιτης ουσίας του θεού. Ο Γ. Δημη­ τρακόπουλος, Πλήθων και Ακυινάτης, σ. 35 κ.ε., επισημαίνει τις

326.31­33, 337.19­21)

επιδράσεις από τον Ακινάτη και από τους λόγιους που ήταν α­

ντίθετοι του Ησυχασμού. 80. Οι τέσσερις υποστάσεις είναι ο Δίας (Ξ το είναι), ο Νους­ Ποσειδώνας (= η ενέργεια), η ψυχή και το σώμα. Η ψυχή, επο­ μένως, βρίσκεται σε μια ενδιάμεση θέση μεταξύ των ιδεών και του αισθητού κόσμου. Βλ. Δ. Μπαρτζελιώτης, Εισαγωγή, σ. 17­

20. 81. Διαμορφώνεται έτσι μια ιεραρχία θεών που έχει τη μορφή πυραμίδας. Στην κορυφή βρίσκεται ο Δίας, το απόλυτο εν, ακο­ λουθούν οι έχοντες συγκεκριμένο αριθμό ολύμπιοι θεοί, στη συνέ­

­

­

χεια οι ταρτάριοι θεοί αισθητά περισσότεροι και ούτω καθ7 ε­ ξής, μέχρι τη βάση, όπου βρίσκονται οι δαίμονες, η πολυπληθέ­ στερη κατηγορία θεών. Η χρησιμοποίηση του παραδείγματος

των αριθμών παραπέμπει στην πυθαγόρεια διδασκαλία. 81. Το απόσπασμα που ακολουθεί και έχει στα χειρόγραφα τον τίτλο «η τῶν μηνῶν καὶ έτῶν τάξις» λανθασμένα τοποθετή­ θηκε από τον Αἰοκειοὀτο στο κεφάλαιο αυτό. Κανονικά πρέπει να ενταχθεί στο τέλος του κεφ. 36 του βιβλίου Γί. Βλ. Ρ. Μειεειὶ,

­ Ο ννοοὀβουεο, Ρίοίἰτοο, σ. 331 ­

είχε αφιερώσει ξεχωριστό κεφάλαιο για να α­ ποδείξει «ὥς ού πονηροὶ οί δαίμονες είσί» (βιβλ. Βί, κεφ. ιθί). Ε­ πίσης, λίγο πιο πάνω υποστηρίξει ότι δεν υπάρχει απολύτως τί­ ποτα που να είναι εχθρικό δυσμενές προς το Δία. 79. Η άποφη αυτή του Πλήθωνος για την ταύτιση ουσίας και ενέργειας του θεού συμφωνεί απόλυτα με τις νεοπλατωνικές α­ ντιλήφεις για το υπερούσιο εν (βλ. και Πλήθωνος, Διαφοραί,

Οεὐεοὀτὶοτ ὀο ΡΙέι}1οο, που βρίσκεται ως παράρτημα στο έργο του Ο. Α1οΧειτιὀτο, σ. ιμμι­455. 83. Ο Πλήθων πιστεύει ότι η διαίρεση των μηνών πρέπει να γίνεται με βάση τη σελήνη, ενώ το έτος να υπολογίζεται με βά­

Ζί?­8

429

78. Ο Πλήθων

Ρἰόὼοο,

σ. 395,

σημ.

9.

Για

το ημερολόγιο που προτείνει εδώ ο Πλήθων βλ. Μ. Αοειετοε, Ρὶειἰτοίε Οειἰεοτειτ, σ. 188 κ.ε. και Μ. νὶτιοεοτ, Νοιε Ι, 8ιιτ Ιο

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ση τον ήλιο. Αυτό επισημαίνει και

ο Θεόδωρος Γαζής, Περί μη­ Π): «Πλήθων μεν ούν πολὺ τούτων άπάδει λέ­ γων κατὰ φύσιν είναι μᾶλλον τὸ κατά σελήνην όίγειν τοὺς μηνας, και τὸν μὲν ένιαυτόν τῷ ήλίῳ, τοὺς δὲ μήνας διαιτῶν τῇ σελήνῃ» ­ «Τροπαὶ του̃ ήλίου» είναι τα χρονικά σημεία του μέ­ σου θέρους και του μέσου χειμώνα, δηλαδή τα ηλιοστάσια. Βλ. Μ. Αυειείοε, Ρἰειίιοίε Οεὐοτιίειτ, σ. 2011 κ.ε.

νών

(Ρο

19, 1197

811. Ο Πλήθων, όπως είδαμε και παραπάνω, υπολογίζει τους μήνες με βάση το μηνιαίο κύκλο της σελήνης, ο οποίος διαρκεί σχεδόν είκοσι εννιά και μισή μέρες. Η τριακοστή λοιπόν ημέρα

ανήκει κατά το ήμισυ στον πρώτο μήνα και κατά το ήμισυ στον δεύτερο μήνα, γι” αυτό και ονομάζεται «ἔνη καὶ νέα», δηλ. πα­

λαιά και νέα ημέρα. Η μεταρρύθμιση αυτή έγινε από τον Σόλω­ να και αναφέρεται από τον Πλούταρχο, βασική πηγή του Πλή­ θωνος Πλουτάρχου, Σόλων [νυτεε Ρειτειὶὶεἰειε, τ. Ι.1], 25.4­ Όπως θα δούμε πιο κάτω, η εικοστή ένατη μέρα ονομάζεται από τον Πλήθωνα «ἔνη» και όταν ο μήνας είναι ελλιπής (έχει μια μέρα λιγότερη) αυτή παραλείπεται. Βλ. Μ. Αοειειοε, ΡΙειΙπο”ε Οειὶεοιειτ, σ. 2118 κ.ε. 85. Νουμηνία (από το νεομηνία) ήταν η νέα σελήνη, η αρχή του σεληνιακού μήνα. Αργότερα η λέξη παρέμεινε για να δηλώ­ 5).

νει την πρώτη μέρα του μήνα. Βλ. Μ. Αιπειειοε, ΡΙοΗ1ο”ε Οειὶεο­

τετ,

σ.

238­42.

86. Γ ια τη «διχομηνία», τη μέση ημέρα του μήνα, βλ. Μ. Αοειειοε, ΡΙειΙ1ο”ε Οοἰεοτοτ, σ. 243­115.

Στον Όμηρο ο μήνας διαιρείται σε δύο μέρη: «μην ἶστάμενος και φθίνων» (ξ 162, τ 307). Κατά το αττικό ημερολό­ 87.

ΝΟΜΩΝ ΣΪΎΤΡΑ ΦΗ

τμήματα, προσθέτοντας στα προηγούμενα και το «μην άπιών», επειδή ήθελε, όπως σημειώνει ο Γαζής παρακάτω), να τα­ κτοποιήσει καλύτερα τις γιορτές μέσα στο μήνα. Μάλιστα, ο Γαζἡἐ (ΡΟ 197 1?­Οἱ Α·Β) θεωρεί ωἑ βασική πηΥἠ 100 Πλήθω­ νος σί αυτή την τετραμερή διαίρεση τον Πολυδεύκη. Βλ. Μ. ΑΠΘΉΟΒ, ΡΙΘἘΙἹΟἸ5 Οα̃1θΠῖα̃Τ. σ­ 218 χε­ 88. Στο θέμα της αρχής του έτους ο Πλήθων δεν ακολουθεί τους Αθηναίους αλλά τους Ρωμαίους. Βλ. και τη μαρτυρία του Θεόδωρου Γαζή (Περί μηνών, Ρθ 19, 1200 Π): «Ἀρχην δὲ του̃ ένιαυτου̃ οί μὲν Ἀθηναῖοι τὸν Ἑκατομβαιῶνα ήγον μήνα <Ρωμαῖοι δὲ τὸν Ἱανουάριον, ως άπδ τροπῶν χειμερινών, ή δή καὶ οίκειοτέρα δοκεῖ είναι άρχή. Καὶ εό τήνδε έπαινεῖ Πλήθων». 89. Πρόκειται για αποσπάσματα από το έργο του Θεόδωρου Γαζή Περί Μηνών, έκδ. ΡΟ 19, 1168­1217. Ανθολογούνται τέσσεε

ρα αποσπάσματα:

1.

στ. 1168 Β (από το Προοίμιο), 2. στ. 1201

Α­Β (από το κεφ. Πῶς άριθμητέον τὰς του̃ μηνός ήμέρας), 3. στ. 1208 Α­Ο (από το κεφ. Εὕρεσις τῶν έπακτῶν) και ιι. στ. 1209 Ο (από το κεφ. Πῶς δεῖ όίγειν τοὺς χρόνους κατ” Ἀθηναίους). 90. Ο Θεόδωρος Γαζής θεωρεί ως λόγο της πρακτικής αυτής του Πλήθωνος την αδυναμία του να βρει τη σωστή αντιστοιχία με τις ονομασίες των μηνών στο αττικό ημερολόγιο, παρά τη

γενικότερη προθυμία του να μιμηθεί την αρχαιότητα: «Καὶ Πλήθων δί έφ7 ήμῶν άνηρ τῶν έπιφανῶν, χαλεπὺν ήγούμενος εὺρεῖν το άνάλογον τούτοις, εἴα έπιζητεῖν (καίτοι τόίλλα τα περὶ την φωνήν ἔπεσθαι προθυμούμενος Ἀττικοῖς, καὶ σφόδρα περι τούτων σπουδάζων)›› (ΡΟ 19, 1168 Β).

γιο διαιρείται σε τρεις δεκάδες: «μην ἶστάμενος, μεσῶν, φθίνων» (Ηρόδοτος, Στί 57, 106). Ο Πλήθων διαιρεί τον μήνα σε τέσσερα

91. Ιερομηνία ήταν η ιερή περίοδος του μήνα, οι ημέρες κατά τις οποίες γίνονταν οι μεγάλες γιορτές και διακόπτονταν οι ε­ χθροπραξίες. Κατά τη Σούδα, «ἶερὰ ἑορτη κατὰ μήνα» και

430

431

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

«εεοομηνταε αἱ εοοτώοετἔ ημερατ εεοομηντατ καλοονταω­ Βλ­ Μ­ κ­τι 99.. Για την ειμαρμένη στον Πληθωνα βλ. και την εξηἐ βττ

αν δεν έχει ακόμα αποκτἡσει γιο). Η ετυμολόγηση της λέξης ει­ μαρμένη δείχνει ότι είναι έννοια που δηλώνει ποιότητα και πα­ θος και όχι δρώσαη̨̃ ενεργούσα αιτία. Επομένως, αποκλείεται να γίνει αιτία ύπαρξηα

ΑΠΘΒἙΟ8, ΡΙΘἙΪΙΟΒ5 ΟΘΙΘΠἙΘΓ. σι 236

βλιογραφία: Ε. Στεφάνου, ”Η είμαρμένη εν τῷ φιλοσοφικῷ συ­ στημοτττ του̃ Πληθωνοἐα Ετἐ μνήμην Σττορτοωνοἐ Λα!­τττροοα Α· θηνα τοἔδα ο­ ὅΙ5_33­Ο _ Ι­­ Βοτἔενοεοα Ἑετεε οτ Ηοοττετοτεοε ε­οτ

Δτοτίμα 3 (1975), σ­ 137449 _ Δ­ Κ· Χατζη· μτχαηλα Ματθατοἐε Καμαοτώτηἐε ο­ αἶψὅε­ _ Ο Π¬ Κανελλα πουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, σ. 45, θεωρεί ότι ΟΟΤΦἩΠ8 τΟ ΡΙΘΗἹΟ.

με το «περί ειμαρμένηφ

<<<×νεβ<×ίνει το πνεύμα τον Πλἢθωνοε οτα ανώτατα ύψη τονν­ Ο Κ· Γεωρΐούληεα Γεμτοτοε Πληθωνα σ­ 7477 οημετώνετε «Εαετνο ττον τοποθετεί τον Πληθωνα στοοἑ προδρόμους της νεώτερης επιστήμης είναι η δοξασία του ότι τα παντα συμβαίνουν στον κόσμο τούτο σύμφωνα με προκαθωρι­

το­ενη τάξη» _ Η δτδασχαλία του Πληθωνοἐ Υτα την ετμ­αομενη έχει ιδιαίτερη σημασία αν ειδωθεί σε σχέση με τη δύσκολη κα­

ταοταση τηἐ αοτοχοατοοταε εκείνη την εποχή­ Βλ· Ε· Στεφανονα ο­ττ­α ο· 31920 _ Λ­ Μττενακηἑε ΙΕΕ› τ· Θα ο­ 369 _ Δ­ Δεοεεα Πολιτικη και θρησκεία, σι 433·34­ 93­ Αναλοίθ δτατνττωαη Χοηατμοττοτεί Ο Πλἠθων χατ στο ερΐο τον Δταφοοατα 333­­3­6 κτ­ _ Ο Ματθατοε Καμαοτώτηἐε Κατα Πληθωνος, έκδ. Βω̃οτειτ, σ. 8­28, τονίζει ότι ο Πληθων συγχέει

τα ιαεπ/ῖοντα με τα ἴίἴνόιαενα χατ ετττοημαενετ λοΐταεἑ αονναμε_ ες στο οολλοΎτομό τον Πληθωνοἐα αφού αοτόε (στη φοαοη: «ητοτ όίνευ του̃ αίτίου γεγονος ἔσται, καί τι ἔσται τῶν γιγνομένων την Υένεοτν ανεο ατττοο εοχηχοῳλ χοηατμοττοτετ ωε τεχμηοτο αντο που θέλει να αποδείξει. Διευκρινίζει, επίσης, ο Καμαριώτης ότι

τα Ύτΐνόμενα εχουν αίττο› ενώ τα μελλοντα όχτ κατ όττ δεν

ν_

ττἀρχττ οτίττο χωρίς ατττατό (δεν ονομάζετατ ετάττοτοἐ ττατεραεα

433­

94. Βλ. Γ. Δημητρακόπουλος, Πληθων και Ακυινόιτης, σ. εμι κ.ε. Ο Ματθαίος Καμαριώτης, Κατα Πληθωνος, έκδ. Ιὶο1Πιετ, σ. 36­51, διατυπώνει τον αντίλογο: δεν μεταβάλλεται ο θεός, αλ­ λα υπαρχει μεταβλητότητα της θείας θελησεως σε περίπτωση με­εανοίας και προσευχής. Ο Πληθων αμφισβητεί και καταργεί τη χρηατότητα, αγαθότητα και φιλανθρωπία του Θεού. Οι Θεοί του Πληθωνος, πολλοί στον αριθμό και διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν μπορούν να είναι τέλειοι. ­ Πρβλ. Κ. Μαμώνη, Αντιρ­ ρητικη, σ. 219. 95 Είναι φανερό όα στον Πλ­ἡθωυα πρόυοιαΰ ειμαρμένη και

πρόγνωση ταυτίζονται. Βλ. και Γεωργούλης, Γεμιστός­Πλἠθων,

α

747_

Ματθαίος Καμαριώτης, Κατά Πληθωνος, έκδ. Βοὶ­ 52­60: αν δεχθούμε την ειμαρμένη, θα καταργήσουμε την πρόνοια. Η ταύτιση ειμαρμένης­θείας πρόνοιας αντίκειται στην αγαθότητα του θεού. Οι θεοί του Πληθωνος είναι παντοδύ­ 96. Βλ.

ττιετ,

σ.

ναμοι και αγαθοί μόνο «δια την εἶμαρμένην.

καθ” εαυτούς

δ7

ώκ αγαθ0ί»_ _ Πρβχ Κ_ Μαμώυαγ Η αντίχρουσηη̨̃ α 448­49. 97. Η πηγη της αναγκαιότητας είναι ο πρώτος θεός, ο Δίας. Η αναγκη που προσιδιάζει σε αυτόν ταυτίζεται με την εσωτερική αγ­αωῳατη̨̃α που καθορίζει την Ουσία ­ααα Επομένως) ο πρώτος θεός του Πληθωνος είναι η απόλυτη νομοτέλεια, Βλ. Κ. Γεωρ­

γούλης, Γεμιστός­Πληθων,

σ.

747­48

­ Ματθαίος Καμαριώτης,

Κατά Πλἡθωνος, έκδ. Βοὶτηειτ, σ. 18­3ο: εξετάζει τη σχέση Δία και «αναγκης» και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αν ο Δίας

433

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

είναι δούλος της ανάγκης δεν είναι θεός. 98. Βλ. Ματθαίος Καμαριώτης, Κατά Πληθωνος, έκδ. Ϊὶεὶ­ τηατ, σ. 60­86: ο Πληθων ταυτίζει, ενώ δεν θα έπρεπε, το

^

Ν

4

«ὡρίσθαι» με το «προγινώσκειν». Ο Θεός γνωρίζει τα πάντα, δεν ορίζει όμως τα πάντα. Η ανθρώπινη φύση αδυνατεί να συλ­

γ

4

λάβει το παντοδύναμο και ακατάληπτο των βουλών και των ε­ νεργειών του θεού. Υπάρχουν περιπτώσεις πρόγνωσης του μέλ­ λοντος, με τη βοηθεια όμως του θεού ­ Πρβλ. Κ. Μαμὡνη, Η α­ ντίκρουση, σ. 449. 99. Βλ. Ματθαίος Καμαριώτης, Κατά Πλἠθωνος, έκδ. Κεὶ­

γ

σ.

τρόπον ύψηλότερον νῷ τε ού περιληπτδν

και λόγῳ

­ Πρβλ. Κ. Μαμὡνη, Η αντίκρουση, σ. 449.

ού

4

λαλητόν»

100. Ματθαίος Καμαριώτης, Κατά Πληθωνος, έκδ. Βεὶιυειτ, 94­98: ο θεός είναι η υπέρτατη εξουσία από την οποία πηγά­ ζουν όχι αναγκαία, αλλά ενδεχόμενα Πρβλ. Κ. Μαμώνη, Η αντίκρουση, σ. 448. σ.

Ματθαίος Καμαριώτης, Κατα Πλἡθωνος, έκδ. Ἑἰοὶιτιετ, σ. 132­194: Το να «δουλεύει» ο άνθρωπος σε τόσους αφέντες πώς διασώζει την ελευθερία του; 106. Ματθαίος Καμαριώτης, Κατά Πληθωνος, έκδ. Ιἰοὶπιειτ, σ. 134­158: Είναι χαλεπώτατος ένας τέτοιος τρόπος δουλείας, γιατί άρχουν τα άψυχα του έμψυχου και τα άλογα του λογικού. 105.

101. Ματθαίος Καμαριώτης, Κατά Πλἠθωνος, έκδ. Ιἰοὶττιειτ, 98­110: όσοι γνωρίζουν από πριν τα μέλλοντα δεν μπορούν να

τα αποφύγουν, επειδη δεν ενεργούν με ευθυκρισία και περίσκεῷη ­ πρβλ. Κ. Μαμώνη, Η αντίκρουση, σ. 449. 102. Ματθαίος Καμαριὡτης, Κατά Πλἠθωνος, έκδ. Βεὶιτπειτ,

Κ

110­128: συμφωνεί με την αντίρρηση αυτη, αν τοποθετηθεί α­ ντί «τους θεούς» <<ο θεός». Τονίζει ότι αν τα πάντα προκαθορί­ σ.

ι

Θ άνθρωπος, ο μόνος που κοσμἡθηκε με λόγο και ψυχη, δεν μπορεί να άρχεται από την κτίση. Η ψυχη αυτοεξουσιάζεται και δεν δέχεται καμιά εξάρτηση από την κτίση, αλλά μόνο από τον Θεό. ~ Πρβλ. Κ. Μαμώνη, Η αντίκρουση, σ. 450.

ζονται δεν χρειάζεται κανείς να σκέφτεται ούτε να ενεργεί, ενώ η ειμαρμένη θα ηταν η αιτία και των μη αγαθών. Επομένως, κα­ νένας δεν θα είχε το δικαίωμα να τιμωρήσει το φονιά η τη μοι­ χαλίδα.

434

ριώτης, Κατά Πληθωνος, έκδ. Ἑἱοὶιηειτ, σ. 128­139.: Πράγματι είναι κύριοι του εαυτού τους οι άνθρωποι, χωρίς αυτό να σημαί­ νει ότι δεν άρχονται από κανέναν· άρχονται από τον Θεό. Το «ιρρονούν», στο οποίο είναι ενταγμένο το «προαιρετικόν» και τμ «αυτεξούσιον», ελέγχει τον άνθρωπο όπως ο ηνίοχος τον ίππο. Υπάρχει όμως η περίπτωση ο ίππος να πάρει τον έλεγχο και να οδηγηθεί κατευθείαν στον κρημνό.

­

σ.

άρετης, ἔξις ψυχης θεωρητικη τῶν όντων, ηπέρ έστιν ἔκαστα». ιρρόνηση περιλαμβάνει τρεις ειδικές αρετές, τη θεοσέβεια, τη φυσικη και την ευβουλία Περί αρετών, σ. 5.7­13).

Η

104. Βλ. ανάπτυξη των θέσεων του Πληθωνος πάνω στο θέμα της ικανότητας του ανθρώπου να ενεργεί ελεύθερα στον Λ. Μπαρτζελιώτη, Ελληνοκεντρισμός, σ. 54­56 ­ Ματθαίος Καμα­

86­94: το θείο είναι απαθές και μόνο με το θέλημά του κινεί τα πάντα. Ερμηνεύεται με δεδομένα υπερλογικά, «τινὰ Πιειτ,

103. Η φρόνηση, κατά τον Πληθωνα, είναι η σημαντικότερη εκδηλωση του αθάνατου στοιχείου του ανθρώπου. Βλ. και Περί αρετών, σ. 4.2­4: ‹‹φρόνησις, τὸ λοιπὸν και τελεὡτατον μόριον

107. Ματθαίος Καμαριώτης,

Κατά Πλἡθωνος, έκδ. Ϊἰοὶιηειτ, Πληθων μοιάζει με κάποιον που παραφέρεται και δεν ξέρει τι λέει. Τα λόγια του δεν ταιριάζουν σε ένα σοφό. Δεν σ. 158­170: Ο

γ

435

Π/ΙΗΘΩΑ/ΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

υπάρχει προαποφασισμένη διάκριση σε δούλους χατ τλούθτοοοἑ­ Η ελευθερία και η δουλεία εξαρτώνται από την προσωπική ελεύ­ θερη προαίρεση του καθενός.

­

Ιν, σ. 171.1ό­2.0 ­

Ο Γεννάδιος αναφέρεται εδώ στις απόψεις του Πληθωνος περί μετεμῷύχωσης. Όπως φάνηκε προηγουμένως, ο Π),­/γθων Θεωρεί τον Τειρεσία εισηγητή της θεωρίας της μετεμ­

Πρβλ. Κ. Μαμώνη, Η αντίκρου­

ση: σι 45Ο·5ἱ­

ῷύχωσης.

Ματθαίος Καμ­αοτώτηἑε Κατα Πλἠθωνοἐε έκο· Βοἰωοτε 178­191: Το μόνο πράγμα που αποδεικνύει ο Πλήθων είναι ότι ΙΟ8­

σ.

ΙΟ9·

ο

Σχολάριος.

ίδιος την ειμαρμένη.

112.. Σύμφωνα με τον Ό. νλἴοοὀλιοιιεε, Ρἰειοοῃ, σ. 332, το κε­ φάλαιο αυτό είναι ένα από τα λίγα (σωζόμενα) που δικαιολο­ Ύούυ τα λεγομενα του Πλἠθωνος στον πρόλογο για «φυσική

Ματθαίοἐ Καμαριώτηἑε Κατά Πλἠθωνοἐε έκο­ Βοἰοοαα

σ. 170­178: Ο Πλήθων πέφτει σε αντιφάσεις, με αποτέλεσμα οι συλλογισμοί του να οδηγούν σε συμπεράσματα που ο ίδιος έχει

σύμφωνα με τον Ααστοτελη››,

αρνηθεί. ΠΟ­ Ματθαίος Καμαρτώτηα

σ.

Κατα Πλἡθωνοἑε

Παρόμοια σύγκριση της ανθρώπινης κοινωνίας με την ‹‹μελιττῶν πολιτείαν» κάνει και ο Αριστοτέλης (Πολιτικά 1253 ει 113.

Βοἰοι̃οτε 192­208: Η επιβολή ποινών στους ακούσια κακούς είναι πα­ έαο­

ραλογισμός. Οι θεοί θα έπρεπε να καταργήσουν το ακούσιο κακό να μην τιμωρούν αυτούς που ακούσια αμαρτάνουν. Ούτε το κακό ούτε το καλό είναι ακούσιο, αλλά υπάρχει δυνατότητα επανόρθωσης στην παρούσα ζωή, συνδεδεμένη με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου. Πρβλ. Κ. Μαμώνη, Η αντίκρουση, σ.

­

451 _ Ο Π­ Καντλλοττοολοἑε

τος,

σ. ειό,

Ιστορία τον Ευρωπαϊκού Πνεύμα­ παρατηρεί σχετικά με την προσπάθεια του Πλήθωνος

να ον!­τβτβάοετ την ειμαρμένη με την αρχή τηἐ ανθοώτανηἑ ολου· θερίας: «Σκοτεινή είναι η λύση που δίνει ο Πλήθων, γιατί και το πρόβλημα είναι από τα πιο σκοτεινά. Ωστόσο, τη σκοτεινή λύση του φιλοσόφου του Μυστρά τη φωτίζετ χαττωἐ το πνεύμα τον Πλατωνοἐ» _ Βλ­ χατ Κ­ Γεωρἴούληα Γτμτστόἔ­Πλἠθωνε σ· 748τ49­ 111.

Σχολαρίου, Επιστολή στον Έἔαοχο Ιωοἡα Ἀτταντοα τ­

436

του Πλήθωνος στη μετεμῷύχωση σε συνδυα­

για την αϊδιότητα του κόσμου τον κάνουν να απορρίπτει τη χριστιανική διδασκαλία για αιώνια διαμονή των ψυχών στην ουράνια βασιλεία, πράγμα που επισημαίνει ο

καντίἐ αττο τους ανθρώττοοα χατ τοοἑ θτούςε τχτοἐ απο τον Δίαε δεν είναι ελεύθερος. Ακόμα, με τα λεγόμενά του φτάνει στο ση­

μεία να αναιρεί

Η Πίστη

σμό με την αντίληψη

ο_ α_ε_)_

Παρ Βλ_ Σούδα; ‹ἐΙ­[ρακλεία λίθος· ή ®

τού

στο­/γρου»

405

ει 19, 411 ει

Μαγνητις, έλκυστικη

_ Σύμφωνα με τον Θαλη τον Μιλήσιο, ο μαγνήτης εχεε φυχ­/γ, ετεεεοἠ τοαβαεί το σίδερο (Αριστοτέλης, Περί ψυχής, 7).

Όπως σημειώθηκε και παραπάνω σχόλιο 14), το α­ πόσπασμα αυτό δεν ανήκει στο κεφ. κζί, αλλά είναι η συνέχεια εου προηγούμενου κεφαλαίου, 115.

116. Ο Πλήθων συνδέει τον λόγο του με το προηγούμενο κε­ φαλατο «Περί σωφροσύν­ης», που όμως έχει απωλεσθεί. Όπως

φαίνετατ απο το Περί αρετών (σ. 4,6­11), «μετριότης» είναι μόριο της σωφροσύνης. Εξάλλου, το κεφάλαιο αυτό παρεμβάλλε­ ται ανάμεσα σε κεφάλαια που αναφέρονται στη σωφροσύνη. Πι­ θανή σχέση του κεφαλαίου αυτού με το θέμα της σωφροσύνης υ­ ποστηρίζει και ο Ό. λιλἴοοὀἰποιιεε, Ρἱοιἰποιπ, σ. 336.

437

ΠΔΗΘΩΝΟΣ

Οι απόψεις του Πλήθωνος περί μέτρου και συμμετρίας απηχούν τις πλατωνικές αντιλήψεις για το «μέτριον αύτό» (Πολιτικός, 283 Ω 3 κ.ε.). Βλ. Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολι­ τικός, σ. ποο, 117.

118.

ποόιξη σύμφωνη με ποοἐ θεούἐ­ Δεδομένης

19.2.

ιέιοιοιἑ ανά·

Το παράδειγμα της μονάδας ως πρώτης αρχής των

οι­

Ριθί­ιών παραπέμπει σαφώς στην πὉθα”ΥόΡεια διδασκαλία πως ουσία των όντων είναι ο αριθμός. Βλ Ε. Ζοὶἰοτ να Νοετὶε, Ι­

­

στορία,

επίσης Π. Κανελλόπουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύμα­ σ. 47­48. Εκεί ο συγγραφέας, αφού αυμρω­μέτομ αν Ο Πλἠ­

σ.

ιμι­45. Βλ. και το έργο του Ιάμβλιχου, Τα θεολογού­

μενα της ααθμηπικἠἔε έκδ­

τος,

οὶοἔιιιττεοιι ειτιιὶιιηεϋοειε

θων συγκινήθηκε από τα θαύματα της βυζαντινής τέχνης στις

ν­ Βο [Β1Ἐ›Ι.

Ροπῖοι [ΙΘΪΠΜΪΩΙἹΠΞ] ΤΗΘ­

Τευὶοι1ετ1εηει], Στουτγάρδη

1975­

εκκλησίεο τον Μυστρά τα έργα τέχνης της ιταλικής αναγέν­ νησης, διαπιστώνει: «Για το ωραίο μιλάει, όπως οι περισσότεροι

123.

Το πλήθος των ιδεών δεν είναι άπειρο, αλλά πεπερασμέ­

νο κοιι περιορισμένο κοιτά τον οιοιθιιο­ Βλ­ κοιι Πλἠθωνοῶ Διαφο­ ραί, 337, 8­11: «Τῷ δε νοητῷ τούτῳ διακόσμῳ πλἦθοἐ μὲν

φιλόσοφοι, με τρόπο πολύ αφηρημένο που γεννάει την υποψία ότι το είχε συλλάβει περισσότερο με τη λογιχή παρά με την άμεση

ένεῖναι, πεπερασμένον δ, αύτὸ είναι και ούδαμῇ άπειρον, ούτε δυνάμει ούτε ἔργῳ» και 337.34­35: «άλλα τῶν μὲν ες πεπερα­

αισθητική εμπειρία». 119. Βλ. Αριστοτέλη Φυσικά, 199 Β 9­4 κ.ε.: «ὅταν τοῦτο άεὶ ή ως έπι τὸ πολυ γίγνηται, ού συμβεβηκὸς ούδ” άπδ τύχης» ­ Βλ. επίσης Γ. Μεεειὶ, Ρίόιοοιτ, σ. 125­127, όπου γίνεται και κριτική

ψ

ψ

τ

του κειμένου που παραδίδεται από τον ΑΙΘΧει11ὀτο στο κεφάλαιο

λ

αυτό.

ΠΟ­ Σύμφωνοι με τα λεγόμενα του Πλήθωνος, ο ρόλος των νομοθετών είναι διπλός: πρέπει κατ” αρχήν να εξετάζουν ποια είναι η ορθή άποψη μεταξύ πολλών διαφορετικών απόψεων. Κα­

σμένα εἴδη τα τῇδε διακρινομένων δν έφ” έκάστῳ είίδει»

­ Πρβλ.

Λ­ Μπαοπζελιώιηἐε Ειοακωκἡε ο­ ΖΟ­ 124­ Η οιἔιολόγηση του δημιουργήματος θεμελιώνεται πάνω

οιπν οοοια που 'ιο ποιοάκει­ Βλ­ κοιι Ποοο ιο οπέο ιοο λαπινικού δόγματος βιβλίον, Αἰεκειτιὀτε, σ. 300 κ.ε.: Αυτά που οι δυνάμεις τους είναι διάφορες, διαφέρουν και κατά την ουσία ­ Μονωδία εις Ελένην Παλαιολογίναν, σ. 9.772: «Ἀνάλογον γαρ δεῖ ἔχειν οθοίοιἐ πε ἔρκοιἐ και ἔΡΥοι οθοιαιἐ» _ Ποβλ­ Β­ Νικολοιΐδοο· Κοοιανίδοιο Ο πολιΐικόἐε ο­ 436­

ψ

μένου θεσμού.

438

θέοηἐ του Υιοι

ππυξηἐ­

Πλήθωνος βλ, Δ, Κατσαφἀνμθ Το πρόβλημα της μγσθημχἡς μορφής στον Πλήθωνοι, Βοξ Μελέται 3 (1991) σ_ 299­349 _ Βλ_

ΠΙ. Ο Πλἠθων ενδιαφέρεται για την ηθική απενοχοποίηση της σεξουαλικής πράξης και θέλει να τονίσει ότι πρόκειται για

ιηἐ

πουἔ Ρ­Οναχούἐε Υινοιοιι κοιτοινοἢπἠ Π οινάΥκ'ι1 μιοιἐ

Μια γενική θεώρηση των αισθητικών αντιλήψεων του

τά δεύτερο λόγο, όταν πρόκειται για γενικά αποδεκτό θεσμό, πρέπει να αναζητούν τις αιτίες της γενικότερης αποδοχής, ώστε να γνωρίζει 0 κόσμος τους λόγους της ορθότητας του σμγχεχργ­

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

ψ

γ

125· Ο Δίαἕε λοιπόα Ύεννα όχι μόνο όσα θέλει να παΡαΎα`Υει7 αλλά και ακριβώς όπως τα θέλει και τα εννοεί, γιατί σ” αυτόν . ν ι ι ν | ι ταυτιζονται ουσια και ενεργεια. Συνεπως ο Διας ποτε δεν ειναι «αεργός». Βλ. και Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολιτικός, σ.

436­

439

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

Στον Πλήθωνα, όπως και στον Πλάτωνα, η ιεράρχηση της πραγματικότητας ορίζεται από τη σχέση της εικόνας προς το παράδειγμα. Μάλιστα, ο αισθητός κόσμος αποτελεί την εικό­ να του αρχετύπου, του αιωνίου κόσμου των ιδεών. Έτσι και ο άνθρωπος είναι η εικόνα του παραδείγματος, δηλαδή

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

12ό.

του νου.

Βλ. και Πλήθωνος, Αιαφοραί, 334.29­32: «Φαίνονται δὲ καὶ προ Πλάτωνος οί Πυθαγόρειοι ταύτῃ χρωμένοι τῇ δόξῃ, ὡς έκ του̃ Τιμαίου του̃ Αοκρου̃ βιβλίου ἔστι λαβεῖν τον γὰρ ούροινὸν τόνδε συνίστησι νοητου̃ παραδείγματος του̃ ίδανικου̃ κόσμου είκόνα» Βλ. επίσης, Τίμαιου Αοκρού, Περί φύσεως κόσμου, 205.11 και 2Ο7.11­14, καθώς και Πρόκλου, «Ὁκτωκαίδεκα έπιχειρήματα περι άιδιότητος του̃ κόσμου κατὰ τῶν Χριστιανῶν», έκδ.

­

Η. 8. Ειοτοὶτχ οί θπο ἌίοτΙ‹:Ι ­ Πο Αοτοτιτὶτειιο Μιιιπὀϋ Ρτοοὶιιε, Βετκεὶεγ ¬ Ι.. Αοἔεἰοε ­ Εοοὀοο 2ΟΟ1, σ. 40.2 κ.ε. ­ Πρβλ. Α. Μπαρτζελιώτης, Ελληνοκεντρι­ σμόἐε σ­ 48 _ Τθνλδίθν. Εισαγωγή. σι 19­ 127. Μετά τον Δία, τρία ζευγάρια θεών συντελούν, σύμφωνα Εειιπἔ

­

Α. Π. Μειοτο, ΟΠ

Ηπο

με τον Πλήθωνα, στη δημιουργία του κόσμου: ο Ποσειδώνας και η|Ηρα (υπερουράνιοι θεοί), ο Κρόνος και η Αφροδίτη (ταρτάριοι θεοί) και ο|Ηλιος με τη Σελήνη (ουράνιοι θεοί). Υπάρχει αντι­ στοιχία με τον τρόπο που γεννούν οι άνθρωποι, όχι γιατί οι θεοί συνευρίσκονται σεξουαλικά, αλλά γιατί οι αρσενικοί θεοί δίνουν τη μορφή και οι θηλυκοί προσθέτουν την ύλη. 128. Ανάλογη επιχειρηματολογία αναπτύσσει ο Πλήθων και στο έργο του Διαφοραί, 341.14 κ.ε., εκδηλώνοντας την αντίθεσή του στον Αριστοτέλη, ο οποίος «τον ήλιον τῶν γιγνομένων τη̃ς γενέσεως αἴτιον τίθεται». 129. Όπως θα φανεί

κεφάλαιο, ο

και στη συνέχεια, στο επόμενο σωζόμενο Πλήθων απορρίπτει όλες τις μορφές σεξουαλικής εκ­ 440

τροπής. Βλ. για παράδειγμα, Νόμων συγγραφή, σ. 120, όπου θεωρείται αισχρή η παρά φύση εκτέλεση της σεξουαλικής πρά­ ξης, και σ. 124, όπου προτείνεται η θανατική καταδίκη όποιου κριθεί ένοχος για «αρρενομιξία». 130. Η λέξη «μονωτήν» πρέπει μάλλον, σύμφωνα με τα λεξι­ κά, να διορθωθεί σε «μονὡτην» Η φράση αυτή του Πλήθωνος θυμίζει την περίφημη ρήση του Αριστοτέλη ότι

­

«φύσει πολιτικον ζῷον» (Πολιτικά, 1253 ει 2).

ριπτώσεις

ο άνθρωπος

Και

σε

είναι

άλλες πε­

Πλήθων προβάλλει την άποψη ότι ο άνθρωπος είναι Μάλιστα, γι, αυτό φτάνει να καταδικάζει τον μο­ ναχικό βίο. Βλ. Εις Μανουήλ Παλαιολόγον, σ. 237 [Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη «μονώτης» χρησιμοποιείται για τους μονα­ χούς και τον μοναχικό βίο: μονώτης βίος = μοναχικός βίος] ­ Πρβλ. Θ. Νικολάου, Περί πολιτείας, σ. 36 Α. Μπαρτζελιώτης, ο

ον κοινωνικό.

Η κριτική του Αριστοτέλους,

­

ὅό­ό7. Γενικότερα για τον άν­ θρωπο ως κοινωνικοπολιτικό ον βλ. Α. Μπαρτζελιώτης, Ελλη­ νοκεντρισμός, σ. 56 κ.ε. 131. Ο Πλήθων παραθέτει στο κεφάλαιο αυτό τις απόψεις του για το ποινικό σύστημα που πρέπει να ισχύει στην πολιτεία. Η κυριότερη ποινή είναι ο διά πυρός θάνατος, αφού έτσι απαλλάσ­ σονται οι ένοχοι από την αθλιότητα και η πατρίδα από την ντροπή. Όπως φαίνεται στους Συμβουλευτικούς του, καταδικάζει ως βαρβαρικό έθιμο τον ακρωτηριασμό (Συμβουλευτικός σ.

προς Θεόδωρον, 124.20 κ.ε. Εις Μανουήλ Παλαιολόγον, σ. 2ό2.1 κ.ε.), ενώ προτείνει κοινή μεταχείριση σε όλους τους πολίτες α­ νεξάρτητα από την καταγωγή τους. Πρβλ. Μ. Τουρτόγλου,

­

Ποινικές αντιλήψεις του Γεωργίου Γεμιστού ­ Πλήθωνος στους Νόμους του, Πελοποννησιακά 16 (1990) 45­33. 132. Η κτηνοβασία ετιμωρείτο και από το βυζαντινό ποινικό

441

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

δίκαιο, βλ. Μ. Τουρτόγλου, Ποινικές αντιλήψεις, σ. 49. 133. Η ηθική αυτουργία και η συνέργεια είναι εγκλήματα που τιμωρούνταν από το βυζαντινό δίκαιο. Βλ. Μ. Τουρτόγλου, Ποι­

47­8, το βυζαντινό δίκαιο αντιμετωπίζει με ελαφρύτερες ποινές την απ)ι¬/γ απόπειρα εχτέλεσης μιας αξιόποιυης πράξης.

ντπέἐ ανττληψαἐτ 134­

α­

49­

Η ποινή τηἔ κοοραο προβλέπεται από το βνζανττνο οί·

141. Η παράγραφος που ακολουθεί μετά το χάσμα δεν βρί­ σκεται στο χειρόγραφο Μειτοὶειοιιε ἔτ. 406, όπου σώζεται αυ­ τόγραφη του Πλήθωνος ­ η προηγούμενη παράγραφος. Πιθανό­

­

πατο Υτα τοοἐ αοτχοοἐ­ Βλ­ Μ­ ΤοορτοΥλοντ Ποτνοτέἑ ανττληψαἐε

τατα, λοιπόν, ανήκει στο κεφ.

σ. ΒΟ.

μοιο θέμα. Βλ. Ρ. Μειεειὶ, Ρἰόὼοο, ιποη̨εα Ρ]ε­ὼοῃι α Μαρ

Παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον οι απόψεις του Πλή­ θωνος για τις κοινές γυναίκες. Πιστεύει ότι επιτελούν σημαντικό 135.

έρΥο› παθώο «θτραποοοον» ως ένα σημείο την ταχορη τρωτοτη 8·

πτθομία ποο Υτα τοοἐ παραπανω αναφερομτνοοἐ λόΥοο© εμού­ τευσαν οι θεοί στους ανθρώπους. Δεν θεωρείται, λοιπόν, παράνο­ νιο ένας νναφεννένοε ανδραε να συνενρεθεί με

μια κοινή γνναί­

πα­

Για τη γενετήσια αποχή κατά την περίοδο της εμμήνόρ­ ροταἐ βλ­ Ε­ ΠαπαΥταννη·Σπ­ Τρωτανόἐτ Η νταρα Ι? Λέοντος του Σοφού και μία επιτομή τής, Βυζ. Μελέτατ 1 (1998), σ­ Β κτ­ 137­ Η τοταίττρα σκληρη αοτη πρόταση τοο Πληθωνοἐ οτίχνα την πεποίθησή του ότι για την εγκαθίδρυση της άριστης πολι· τείας χρειάζεται αποφασιστικότητα και πολλές φορές σκληρότη­ 13ο.

τα. Βλέπει τον εαυτό του σαν γιατρό που πρέπει οπωσδήποτε να οίνοτ οτοοο αοθτνείἐ τον «τὰ ὥφελιμὡτερά τε καὶ βελτίω προ τῶν ηδέων» (Σα­τβθολεοτιχόρ προς Θεόδωρονα Π5­το π­ε­)­ Ι38­ Βλ­ Μ­ ΤοορτόΥλοο, Ποιντπέἐ ανττληῷαἐα

49­50: το βυζαντινό ποινικό δίκαιο τιμωρεί και τη γυναίκα με την οποία ο ένοχος «συνεφθάρή». σ­

Γτα το έΥπ)×ηι­τα τηἐ φθοραἐ παρθένοο βλ­ Μ­ Τονρτο­ και Θορεριἐ θησαυρού, Αθήνα 1963. 140 Σύμφωνα με τον Μ. Τουρτόγλου, Ποινικές αντιλήψεις. σι 139­

Υλοοτ Παρθενοφθορία

449­

9.4 του

βιβλίου Δί που έχει παρό­

σ. 399,

σημ.

1

­

Ο. ννοοεἰ­

142. Ο Πλήθων επαναφέρει το γνωστό αρχαιοελληνικό αξίω­ μα της αθώωσης του κατηγορουμένου σε περίπτωση ισοψηφίας. Βλ. Ευριπίδης, Ιφιγένεια η εν Ταύροις, έκδ. Ο. Μιιττειγ, Ειιτ1Ρ1­ απ Ε'ει|ιαι11αα τ_ Π, Οξφόρδη 1913 (ανατ. 1966), οτ. 965­όό.

Η ευχέρτια του δικαστηρίου, λαιιβαυυυτας υπόψη «του πρότερο έντιμο βίο», να μειώνει τη θανατική ποινή σε φυλάκιση δεν προβλέπεται από το βυζαντινό δίκαιο και αποτελεί προσθήκη 143.

του Πλήθωνος. βλ. Μ. Τουρτόγλου, Ποινικές αντιλήψεις,

σ. 52.

Ιεμι. Ἀλλη μια επιβεβαίωση αυτού που έχει τονίσει και αλλού ο Πλήθων, ότι η προκοπή ενός έθνους εξαρτάται άμεσα από την επικρατούσα θρησκευτική ιδεολογία. Βλ. και Δ. Δέδες, Θρησκεία και πολιτική, α ¿ι3ο__ Εδώ φαινεται ότι οι θεοί του Πλήθωνος δεν έχουν καμιά σχέση με τους θεούς του ελληνικού δωδεκάθεου. Απλώς ο Πλή­ 1αι5_

θων χρησιμοποιεί τις πατροπαράδοτες ονομασίες για να ονομα­ τίσει τις έννοιες του φιλοσοφικού του συστήματος. Βλ. και Δ. Δέ­ δες, Θρησκεία και πολιτική, σ. 437­38. Πιό. Πρόκειται για το εκτενέστερο από τα σωζόμενα κεφά­ λαια του έργου. Περιλαμβάνει τριών ειδών προσευχές: πρωινές, απογευματινές και βραδινές. Στο μεγαλύτερο μέρος τους οι προ­ σευχές αυτές είναι ανάπτυξη της θεολογίας του Πλήθωνος παρά

443

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣἹΤΓΡΑ ΦΗ

επικλήσεις προς τους Θεούς. 147. Ο Ζευς ως «αύτοἐν», «αύτοων» και «αύτοαγαθος» μπορεί να παραλληλιστεί, αν και όχι απόλυτα, με την ιδέα του

ἄττα», έκδ. Λ. Μπενάκη, στ. 91­133 (και σ. 539­345, όπου αναλύε­ ται το κείμενο του Πλήθωνος), καθώς και Συμβουλευτικός προς

αγαθού της πλατωνικής «πολιτείας» (νῖ 5086­5Ο9ο) και το «ἔν» (= ουρανό) του Πλωτίνου (Εννεάδες, λ/ΠΙ, 9,1 κ.ε.). Το ‹‹αυ­ τοέν» υπάρχει στον Πρόκλο, π.χ. Πλατωνική θεολογία, τ. 1, σ. και Στοιχείωσις θεολογική, κεφ. 1.1. Το «αυτοαγαθός» α­ ναφέρεται πάλι από τον Πρόκλο, Σχόλια στην Πολιτεία, τ. 1, σ. 18.21 Βλ. επίσης, Ιάμβλιχος, Περί μυστηρίων, 2ό1.13­14 (κεφ. 18.19

­

8, 2):

<‹... του̃ αύτοπάτορος αύτογόνου και μονοπάτορος θεοῦ του̃ όντως άγαθου̃» Πρβλ. Λ. Μπαρτζελιώτης, Εισαγωγή, σ. 17 Γ. Βασίλαρος, Η Ελληνική μυθολογία, σ. 655, σημ, 25 ­ Ε.

­

­

Βειτἔεὶὶοιεε, Ρἰοιὶτιιιε, σ. 388­89. 148. ΗΊ­Ιρα είναι η κορυφαία από τις θεές και αντιστοιχεί στην ιδέα της δύναμης. Αυτή προσφέρει την ύλη με την οποία δημιουργούνται τα κατώτερα όντα. Βλ. και παρακάτω, Νόμων συγγραφή, σ. 158, καθώς και στον πέμπτο ύμνο, προς τιμή της Ήραἐω σ. 206. 149. Βλ. Ι.

Μεεἰνεὀον, δοΙειτ Οιὐι

Βυζαντινά 15,2 (1985), Βλ. Πρόκλου, Ύμνοι,

σ. σ.

737­749

111

Ρἰειὶτάε

ΡΙ11ΙοεοΡΙτ7?,

­ Ρ. Μειεοὶ, Ρἰόιδοιτ, σ. 212 ­

27, ύμνος

ρος νοερου̃ βασιλευ, χρυσήνιε

1 «Είς ”Ηλιον››: ‹‹Κλυ̃θι, πυ­ Τιτάν».Ένας άλλος αρνητής του

χριστιανισμού, ο αυτοκράτωρ Ιουλιανός, λάτρευε τον θεό Ήλιο. Στην ίδια λατρεία είχε προχωρήσει και ο μαθητής του Πλήθω­ νος Δημήτριος Ραούλ Καβάκης. Βλ. Α. Κοἰἰετ, Τννο Βγκειτιὶιτε εοἰτοἰειτε ειτὀ ιίιεὶτ τοοεριὶου 111 Ιιειἰγ, Π. Πεητετη̃ιιε Ἑὶειιιὶ Κεινειἰςεε ου ιἰτε Νειιιτε οί ι}ιε δυο, ]οιιτΠει] οί ιἰτε Ἄἴειτοιιτἔ ειοἀ Οοιιτιειιι1‹:ὶΙτιει1ιιιιεε 20 (1957), σ. 566­370. 150.

Γ ια τον

άνθρωπο ως «μεθόριο» βλ. «Προς ήρωτημένα

444

Θεόδωρον, σ. 126.11­19.: <ἶΕπεὶ γάρ έστιν ὁ ἄνθρωπος ξύνθετός

τις φύσις ἔκ τε θείας ούσίας και θνητής, ώς δοκεῖ δη πᾶσι και Ἑλλήνων και βαρβάρων ››. Στο θέμα αυτό αναφέρεται εκτενέ­ στερα και στην «Επινομίδα» ­ Πρόκειται για μια νεοπλατωνική αντίληψη, για την οποία ο Πλήθων πιστεύει ότι έχει καθολική αποδοχή (όπως φαίνεται από το χωρίο του Συμβουλευτικού). Η θέση αυτή έρχεται σε αντίθεση με την αριστοτελική και χριστια­ νική αντίληψη για τη σχέση ψυχής σώματος. Πρβλ. Ϊ.. Βειτ­ ἔεὶὶοιεε, Μειιτ εε Μεθόριον, Αοεοτόὶιτἔ το Ρἰετὶτο, Διοτίμα 7 (1979), σ. 14­9,0 ­ Λ. Μπαρτζελιώτης, Ελληνοκεντρισμός, σ. 50 κ.ε. 151.

Η μίμηση των θεών, η αξιοποίηση της συγγένειας μαζί

τους και η ομοίωση με αυτούς, αποτελούν τη βάση των ηθικών και θρησκευτικών αντιλήψεων του Πλήθωνος. Μάλιστα, είναι η βασική προϋπόθεση για την επίτευξη της ευδαιμονίας. Βλ. και Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον, σ. 9.78 Διαφοραί, 553.13­19

­

(και αλλού) ­ Περί αρετών, σ. 14 κ.ε. ­ Η «ὁμοίωσις θεῷ» είναι πλατωνική αντίληψη (Θεαίτητος, 176 ει ~ Πολιτεία, 500 ο ­ Τίμαιος 38 Β, 90 εἰ) που αποτελεί και βασικό δόγμα του χρι­ στιανισμού. Σύμφωνα όμως με την Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολιτικός, σ. 459, ο Επίκτητος περισσότερο από τον Πλάτωνα είναι το πρότυπο του Πλήθωνος σχετικά με τη μίμηση του θεού. Βλ. γενικότερα, Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολιτικός, σ. 420 κ.ε.

Η απόλυτη γνώση στον Πλήθωνα ισοδυναμεί με τη «νόηση» του πρώτου αιτίου, του Δία, και έχει άμεση σχέση με 152.

την κορυφαία αρετή του Πλήθωνος, την Θεοσέβεια. Βλ. και σχό­

445

ΝΟΜΩΝ ΣΙΪΓΡΑ ΦΗ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

λιο. αρ. 103.

και στα τρία πρόσωπα της Αγ. Τριάδος.

Η ορθή γνώση (αντίληψη) για τους θεούς αποτελεί το κυ­ ριότερο αγαθό των ανθρώπων. Π άποψη αυτή καθορίζει τον τρό­ 153.

πο αντιμετώπισης όλων των ζητημάτων που απασχόλησαν τους

συγχρόνους του. Γι” αυτό ασχολήθηκε σοβαρά με το θέμα της έ­ νωσης των Εκκλησιών και τη σύνοδο Φερράρας­Φλωρεντίας. Γι”

ολόκληρη τη ζωή του ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα θρησκευτικά ζητήματα. Η φρόνηση (που αντιπροσωπεύει την ε­ πικράτηση του αθάνατου στοιχείου πάνω στο θνητό). καθώς

αυτό

σε

προέρχεται από το θεϊκό μέρος του ανθρώπου. σχετίζεται άμεσα με τη γνώση των θεών και την επικοινωνία με τους θεούς Περί αρετών. σ. ό.18 κ.ε.). Η γνώση των θεών και. κυρίως. του

Δία είναι επίσης απαραίτητη

προυπόθεση

για να φτάσει

ο

άν­

θρωπος στη γνώση του εαυτού του. Χωρίς τη γνώση των θεών

155. Οι παραπάνω απόψεις του Πλήθωνος απηχούν εμφανώς στωικές αντιλήψεις. Βλ. Ε. ΖΘΠΘΓ λιν. Νεειὶε. Ιστορία. 28Ο κ.ε. Επιβεβαιώνεται έτσι ότι κατά κανόνα η ηθική του Πλήθωνος έ­

­

χει στωικές βάσεις. 156. Στην ανθρώπινη ύπαρξη δίνεται η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε δύο τρόπους ζωής: σ” αυτόν που είναι σύμφωνος και σ" αυτόν που είναι αντίθετος με το λόγο. Το ίδιο και στον Πλά­ τωνα (Πολιτεία. Ιν. 431 ει4­Ό2). Πρβλ. Β. Νικολαΐδου­ Κυριανίδου. Ο πολιτικός.

σ.

414.

Οι σωματικές ηδονές. καθώς απορρέουν από το θείο. αν επιδιώκονται με μέτρο. μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του 157.

ύψιστου αγαθού. Διακρίνουμε εδώ μια διαφοροποίηση από

τις

δεν μπορεί ο άνθρωπος να αντιληφθεί το ρόλο που διαδραματίζει

στωικές αντιλήψεις για την απάθεια και την εξάλειψη των ηδο­ νών. Βλ. και παρακάτω. Νόμων συγγραφή. σ. 18ό και 122. Γ ενι­

ως «μεθόριο». ως μέρος της αρμονίας του σύμπαντος

Β.

κότερα. ο Πλήθων τονίζει την ανάγκη πλήρους κοινωνικής συμ­

416: «Στον Πλήθωνα η

μετοχής του ανθρώπου. απορρίπτοντας ακραία φαινόμενα απο­ μόνωσης και ασκητισμού. Πρβλ. Δ. Μπαρτζελιώτης. Εισαγωγή.

Νικολαΐδου­Κυριανίδου. Ο πολιτικός.

σ.

­

υπεροχή του θεωρητικού βίου ως προυπόθεση της ευπραξίας α­ ποτελεί τον βασικό πυρήνα των φιλοσοφικών του αντιλήψεων».

Σύμφωνα με την ίδια ερευνήτρια (σ. 420 κ.ε.). η υπεροχή του θεωρητικού βίου όπως την αντιλαμβάνεται ο Πλήθων απηχεί περισσότερο στωικές αντιλήψεις.

σ. 29..

158. Ἀλλη απαραίτητη προϋπόθεση της επίτευξης της ιδανι­ κής πολιτείας είναι η υπαγωγή του ατομικού συμφέροντος κάτω από το συμφέρον του συνόλου. Μάλιστα. και η πράξη αυτή απο­

τελεί μίμηση της πολιτείας των

για να δηλώσει την προέλευση των δύο φύσεων των θεών από τον Δία. Το ίδιο ρήμα χρησιμοποιεί συχνά και για την εκπόρευ­ ση του Αγίου Πνεύματος. Βλ. ενδεικτικά. Προς το υπέρ του λα­ τινικού δόγματος βιβλίον. Αὶεκειοὀτο. σ. 304. Πρβλ. Ο. Ἄίοοὀ­ Ιιοιιεε. Ρὶεὼοιτ. σ. 34ό. σημ. 79. Όπως έχει ήδη τονιστεί. υπάρ­ χει μεγάλη αντιστοιχία ανάμεσα σε αυτές τις τρεις φύσεις θεών

θεών. Βλ. και Πλήθωνος. Περί γε πολίτης άγαθὸς τούτου μάλιστα έπιμελόμενος και ές το κοινον ζῶν. ού τα έλάχιστ” αν αύτῷ διαπεπραγμένος εἴη. μη ότι κατά φύσιν τε άνθρωπινώτερον οὕτω βιῶν. άλλα καὶ τοῖς αύτου̃ τελεωτέροις γένεσιν είς δύναμιν άφομοιούμενος». Βλ. Θ. Νικολάου. Περί πολιτείας. σ. 63. σημ. 1 ­ Δ. Μπαρτζελιώτης. Εισαγωγή. σ. 16.

446

447

154· Ο

Πλἠθων Χρησιμοποιεί εδώ τον τύπο «πρθβεβληχϋίαἐ»

αρετών.

σ. 12.16­19: ‹‹ὥσθ” δ

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ 159.

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑΦΗ

Ο Πληθων τονίζει την ανάγκη οι τελετές προς τους θεούς

να μην είναι υπερβολικές και εξεζητημένες. Το ίδιο επισημαίνει στον πρόλογο μιλώντας για «ευπρεπείς ιεροτελεστίες, που δεν είναι εξεζητημένα περίτεχνες, ούτε όμως κατώτερες απε ό,τι πρέπει». Αυτό οφείλεται στην αντίληψη ότι οι θεοί είναι ανενδε­ είς λατρευτικών εκδηλώσεων. Ο Γ. Δημητρακόπουλος, Πληθων

και Ακυινάτης, σ. 44 κ.ε., επισημαίνει τις θωμικές επιδράσεις. 160. Αποτελεί προσευχη στους Ολύμπιους θεούς. Με τον Πο­ σειδώνα επικεφαλής οι Ολύμπιοι θεοί έχουν αναλάβει ο καθένας τον τομέα του σύμπαντος που του αναλογεί. Οι επτά κορυφαίοι Ολύμπιοι θεοί είναι ο Ποσειδώνας, ηΉρα, ο Απόλλων, η Αρτε­

μις, οίΗφαιστος,

Βάκχος και η Αθηνά. Βλ. και τον τίτλο του κεφ­ το τ0ν βιβλίον Βύ, καθώς και τον έκτο ύμνο, που αναφέρεται ο

στους Ολύμπιους θεούς.

ταυτίζεται με τη δεύτερη ουσία η υ­ πόσταση, τον «νουν», παρουσιάζει ομοιότητες με τον ‹‹δημιουρ­ Υό» τον Πλάτωνος (Τίμαιος 9.9 ει), διαφέρει όμως απε αυτόν στό 1όΙ. Ο Ποσειδώνας, που

ότι μετέχει ενεργά στη δημιουργία των όντων ως δημτόόργιχἡ και ενοποιητικἡ αρχη του κόσμου. Βλ, και Νόμων συγγραφή, σ_ 104, όπου

Ποσειδών παρουσιάζεται ως η κύρια δημιουργική αιτία. Επίσης, Αιαφοραί, 336.20 κ.ε. Πρβλ. Α. Μπαρτζελιώ­ της, Η κριτικη του Αριστοτέλους, σ. 51, σημ. 50 Γ. Βασίλαρος, ο

­

Η Ελληνικη μυθολογία,

σ. ό5κι,

­

σημ. 18.

Ι62­ Σ) αντἢν την αρχη θεμελιώνεται ο απόλυτος μονοθεϊ­ σμός του Πλἠθωνος: η πρώτη αρχη των όντων δεν μπορεί να εί­

στασιι̃ἐ πρι) κράτησε Ο Πλἡθων στη δρΥματικ`θ διαμάχη με τριιἐ Λατιν0ν€2 η εκπόρενση του Αγίου Πνεύματος «και εκ του υιού» τθποθετεί τον υιό στην ίδια θέση με τον πατέρα. 163·

Ο Πλἡθων παραθέτει τριιε κιιριότεροιιε Ολύμπιριιἐ θεούς

και τι αντιπροσωπεύει Ο καθεναἐ­ Γινεται, κατα καποιο τρόπο. Ή αντιστοιχιση των ιδεών με τα ονόματα· Βλ­ και Ε Μεεειτ ΡΜΗΊΟΠ» ν­9­Ο·2­4­

Υπαρχει πρόβλημα στο κειμενο» πιθανό Χάσμα­ Πρόκειται Υια προσευχή στονἐ Ταρταριρνἐ και Οι­ιρανιονἑ θερύε­ Επικεφαλής των Ταρταριων θεών ειναι Ο Κρόνθἐ με σύ­ 164· τόδ­

ζιιΥΟ την Αιρρρδιτη­ Σημαντικότεροι μετα από αντούε ειναι Ο Παν, η Δημητρα και η Περσεφόνη. Έχουν αναλάβει την επο¬

πτεία των θνητών γενών. Και εδώ ο Πληθων αντιστοιχίζει τα ονόματα με τις αρμοδιότητες, οι οποίες, αξίζει να σημειωθεί, εί­ ναι διαφορετικες από αντεἑ πρν προέβλεπε

'Π

αρχαια ελληνική

θρησχεια· ΒΑ· χαι Ε­ Μεεειμ Ηειιτοῃι 2?­4· 1όΟ. Ο Ολύμπιος Πλούτων, που είναι προστάτης του αθάνα­ του στοιχείου του ανθρώπου, άρπαξε την Περσεφόνη, που προ­

στατεύει το ανθρώπινο σώμα. Έτσι με επίκεντρο τον άνθρωπο

πραΥματρπριειται

Ὁ

σύζειιετι των Ολιιμπιων και Ταρταριων θε­

Η Ελληνικη μυθολογία, σ. «Μια ευφυή ανθρωπολογική ιδέα του Πλἡθωνος συναντάμε εδώ, έστω και με μετάπλαση του αρχαίου ελληνικού μύθου». ών. Σύμφωνα με τον Γ. Βασίλαρο,

ό5ό:

167. Οι ουράνιοι θεοί αποτελούνται από επτά πλανήτες, οΉ­ λιος επικεφαλής των έξι αδελφών και ακολούθων του, και από μια πολυάριθμη χορεία ουρανίων σωμάτων. Στο κεφ. ιγί του βι­

ναι ίση με κανένα άλλο ον. Η θέση αυτη έρχεται σε αντίθεση με την τριαδικότητα του θεού και με την ισότητα των προσώπων της Αγίας Τριάδος. Βλ, και παρακάτω, σχόλιο αρ_ Ιό8_ Επί­

βλίου Βύ 0 Πληθων μιλούσε για τα είδη των άστρων, ενώ στα ε­ πόμενα τέσσερα κεφάλαια του ίδιου βιβλίου ανέπτυσσε τα θέμα­

σης, στην άποψη αυτή μπορούμε να βρούμε την εξήγηση της

τα

­

448

που αφορούσαν στους ουράνιους θεούς. Βλ.

449

και παρακάτω,

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Νόμων συγγραφή,

ΝΟΖ!4ΩΖνΣ'ἴΪ”ΓΡΑ ΦΗ

σ. 178.

και Αιαφοραί, 3307 κ.ε.). Εκτός από τον άνθρωπο, «μεθόρια» φύση έχει και οίΗ­ λιος, ο οποίος συνδέει τα άχρονα και ασώματα όντα με τα έγ­ χρονα και σωματικά. Φαίνεται έτσι η σημασία που αποδίδει ο Πλήθων στονΉλιο. ρος» (βλ

Βλ. και παραπάνω, σχόλιο αρ. 1ό2 ­ Σαφέστερη διατύ­ πωση της απόλυτης ενότητας της πρώτης αρχής των όντων, που δεν μπορεί να αποτελεί τριάδα ισότιμων προσώπων. 169. Τρία όντα έχουν κοσμηθεί με ψυχή, επομένως και η ι|›υ­ 1ό8.

172.

χή διαιρείται σε τρία είδη: είναι η ψυχή των άστρων, των δαιμό­ νων και των ανθρώπων. Γ ια τα τρία είδη της ψυχής ο Πλήθων είχε αφιερώσει ξεχωριστό κεφάλαιο, Βιβλίο Βί, κεφ. ιβί ­ Βλ. και Α. Μπαρτζελιώτης, Εισαγωγή, σ. 18­19. 170. Τα τέσσερα πρωταρχικά στοιχεία σωμάτων είναι τα ί­

173. Η προσευχή αυτή αποτελεί ευχαριστήριο και έκφραση ευ­ γνωμοσύνης για όσα προσέφεραν και προσφέρουν οι θεοί στην ανθρώπινη φύση.

174. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως

και σχόλιο αρ. της πραγμάτωσης της ιδανικής πολιτείας εί­ ναι η μίμηση και η εξομοίωση με την πολιτεία των θεών. Γενι­ κά, ο Πλήθων αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη πολιτεία ως εικό­ να της θεῖκής πολιτείας. Βλ. και το Περί αρετών, 1.3­5: «Αρετή έστιν έξις καθ” ην άγαθοί έσμεν. Αγαθος μὲν δη τῷ ὅντι ό θεός, άνθρωποι δὲ άγαθολι γινόμεθα επόμενοι θεῷ κατὰ τὸ δυνατδν άνθρώπῳ». Γι” αυτό, εξάλλου, προκρίνει την μοναρχία ως ιδανι­ κό πολίτευμα (Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον, 114 και 119). Βλ. Ἄ/. Βἰιιτυ, Ρἰειἰποο, σ. 70 ­ Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολι­ τικός, σ. 403­404. 175. Εντοπίζουμε εδώ άλλο ένα σημείο με στοιχεία φυσικής 158), ένας τρόπος

­

δια που παραδέχεται η προσωκρατική φιλοσοφία Ε. ΖΘΠΘΓ νν. Νοειἰι­1, Ιστορία, σ. 9.7 κ.ε.) και ο Πλήθων τα ανάγει στους νεοπλατωνικούς: «Τέτταρα τὰ πρεσβύτατα τῶν έν τῷδε τῷ

γ

ούρανῷ σωμάτων ολί τε άνωθεν πάντες σοφοὶ και οἶ περὶ Πλά­ τωνα φασί, πυ̃ρ άέρα ὕδωρ γην» (Αιαφοραί, 3308­10). Βλ. Α. Μούκανος, Η αναφορά του Πλήθωνος στα τέσσερα σώματα,

στον τόμο: Πλατωνισμός και Αριστοτελισμός κατά τον Πλήθω­ να, Αθήνα 1987, σ. 101­105. Μάλιστα, ο Πλήθων διατυπώνει με

έντονο τρόπο τη διαφωνία του με την άποψη του Αριστοτέλη για το πέμπτο σώμα (Διαφοραί, 3307 κ.ε.). Βλ. και Μ. Μαρκάκης, Το πέμπτο σώμα, στον τόμο: Πλατωνισμός και Αριστοτελισμός

γ

κατά τον Πλήθωνα, Αθήνα 1987, σ. 95­1ΟΟ. 171. Η ανθρώπινη ψυχή έχει την αιτία της στο θείο, προσφέ­ ρεται από τον Πλούτωνα και μεταφέρεται στο ανθρώπινο σώμα από τις ουράνιες θεότητες μέσω του οχήματος της ψυχής. Η πε­ ρί οχήματος θεωρία ανάγεται στον Πλάτωνα (Τίμαιος, 44 ο, 69 ο). Βλ. Α. Μπαρτζελιώτης, Ελληνοκεντρισμός, σ. 49 (και σημ. 1), ο οποίος θεωρεί τη σημασία του οχήματος της ῷυχής μεγά­ λη και «διά την αναίρεση της αριστοτελικής θεωρίας περί αιθέ­

φιλοσοφίας που αποτελούν επίδραση του Αριστοτέλη. Ενδεικτι­ κά, βλ. Περί ψυχής, 414 ει 9.9 κ.ε. και 421 ει 7 κ.ε. 17ό. Αλλη μια αναφορά στη μετεμφύχωση. Οι ψυχές έχουν σταθερό αριθμό, γι" αυτό και οι γεννήσεις πρέπει να είναι ανάλο­ γες των θανάτων. Όπως ανέφερε προηγουμένως ο Πλήθων, Νό­

μων συγγραφή, σ. 180, την ευθύνη σύνδεσης αθανάτου και θνητού στοιχείου στον άνθρωπο, και κατά συνέπεια την επίβλεῷη της διαδικασίας της μετεμφύχωσης, έχουν οι ταρτάριοι θεοί. 177.

Η σύνθετη

φύση του ανθρώπου δεν είναι αποτέλεσμα ‹‹ε­

1

450

λ

451

ι Ι

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΘΜΩΝΣΓΓΓΡΑΦΗ

νταφιασμού» και «φυλάκισης» της ψυχής. Είναι αποτέλεσμα

μενα της ελληνιστικής εποχής)...»

θεϊκἠς βούλησης και αποσκοπεί στην αρμονία Του σύμπαντος' Βλ· χο" Πλ”θθωνοἔ¬ Μοἴἴιχὰ λόύα ΕξηΥ”θθενἘα= εεἡγησις ως τὰ αύτὰ λόγια (έκδ. Β. Τεπὼτυο­Κτειεἰεετ, σ. 9.5­7): «εί γὰρ `

1

_

׬

`

·¬»·

~θν;θτω̨

1

δς ...»

Εκεί έχουν την ευκαιρία

να αποκτήσουν σημαντικές εμπειρίες, αφού η ουράνια διαμονή

τους είναι πιο αγνή και πιο θεϊκή από την επίγεια ζωή. Βλ. και

Ιἀμβλιχοἐε Περί μυστηρίων, χεφ­

δῃτῇν ἑχούσης ζωἠνι τὴν μὲν παντὸς σώματος 179.

3

39

σὺν τῳ

».

λ

­ Πορφύριος, Ηὶετοτὶει Ρὶτὶἰοεορἰπὶειε, Ρτεἔιτιεητει, Α. διπὶὼ [ΒΙΒΙ Τειὼιπετὶειοει] 223 Ρ. 8­9· «αύτογέννητος νι | ι | ων και αυτοπατωρ» ­ Ορφικοι ύμνοι, 11.1­2: «Ουρανε παγγενε­ τωρ) χόσμου μέρος αἰὲν ἀτεγρέα̨ / πρεσβιη̃ένεθλε ἀρχὴ πάῃων

(1Ο6·έ­6): «Τῆς Φυχῆς

ἀγαθοῦ ...››

σώματι τὴν δὲ χωριστἢν

έκδ.

πρόγνωσης των μελλόντων μίλησε ο

Πλἡθων και στο «Περί ειμαρμένηῷ” Εδω υποστηρίζει όῖι μεσω των ονείρων το φύλο των δαιμόνων μας προσφέρει μια εικόνα έ­ °

Για τη μετρικ ηί των ύμνων

ει

βλ.

«παγκρατες ἀρωγέ». ×

Μ. νὶοοεοι Νοτε Π, διιτ

ή πρωτοτυπία (τους έχει

λίγο

πολύ αντλήσει από παλαιά

452

κεί­

κ

5

/

ε παμφαγε, παγγενετωρ, πανυπερτατε, πασιν ×

×

×

­ Ορφικοί ύμνοι, «αγαυοι» :Όμηρος, Γ 2 68, Η 3 86,β 209, Ησίοδος, Θεογονία, 632: «τιτηνες άγαυοί», Ορφικοι υμνοι, 383: «Μ κόσμου σωῖη̃ρες ἀγαυοί, 183, Πρόκλος, Ύμνοι, Ιν, 1­3: «Κλυ̃τε, θεοί, σοφίης ίερης ι ι ­ / οιηκας εχοντες, / οι ψυχας μεροπων αναγωγιον αψαμενοι πυρ 182. ‹‹Παγγενέταο››: Πρόκλος,Ύμνοι, Ι, 34

1

Ιει τὶπγιὶτιππὶςμιε είε Ρὶέιὶποο, που βρισκεται ως

παράρῖημα στο έργο του Οι Αωχᾶῃὼθι σ' 456458 _ Ο Π° Κα­ νελλοπουλος, Ιστορια του Ευρωπαικού |ΠνευματοΩ, σ. 47, σηῖ Ϊ | | | μειωνει: ‹‹... υμνοι εμμετροι χωρια καμια γνησια ποιητικη πνοη

κ

9

πάντων τε τελευτή, ...», 11.8: «... πανυπέρτατε δαῖμον», 12.1: ἔἕΗρακλες όμβριμόθυμε, μεγασθενές, όίλκιμε Τιτάν, ...›>, 12.5­ό:

στω και ατελή, αυτών που θα επακολουθησουν. Βλ. και Ιάμβλι­ χος, Περί μυστηρίων, κεφ. 3, 2 (1Ο2.15 κ.ε.). 180.

Η γλώσσα

που χρησιμοποιεί ο Πλήθων είναι η καθιε­ ια τέτοιους ύ μ νους ανά ικτ η Υλώσσα. Οι ύ νοι του Πλήθωνος χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες: δύο ετήσιοι, που Φ άλλονται όλο το έτος, 13 μηνιαίοι, που αντιστοιχούν στους 13 (μαζί με τον εμβόλιμο) μήνες, 6 ιεροί, που αντιστοιχούν στις ό ιερομηνίες, και ό ημερήσιοι, που ῷάλλονται κατά τις 6 καθημερι­ νές ημέρες της εβδομάδας. 181. Βλ­ Ιάμβλιχος Περί μυστηρίων 8 2­5 (Ζ61 13­14): «του̃ οώτοπάτορος αὐΈ0Υόν0υ χαὶ μονοπάτορος θεοῦ του̃ ὅκως

κ

Γ ια τη δυνατότητα

Ιει τοόιτπμιε

­

ω έν

178· Κι, αλλη αναφορα σῖη μετεμῷυχωση: μετα το θανατο Οι ψυχές μένουν για κάποιο διάστημα στον ουράνιο χώρο μέχρι να

συνδεθούν και πάλι με ανθρώπινο σώμα.

και οι ύμνοι του Πρόκλου. Βλ. και Ο. Ἄίοοεὶὶαοιιεε, Ηετὶποο, σ. 351, ο οποίος μάλιστα επισημαίνει στους τρεις τελευταίους ύμνους επίδραση από την επί του όρους ομιλία του Χριστού, καθώς επαναλαμβάνεται η φράση ἄίολβιος, δου, οι ορφικοί ύμνοι

Ήἴδε ῖνδἶδεταιι αλλα και Ουτω γε αρμονθαν αυχεθ ητοι ουκ αισχυνεται» _ Λ° Μπαρῖζε θωῖηςε Εισαγω” γή, σ. 19 ­ Του ιδίου, Ελληνοκεντρισμός, σ. 50 κ.ε. ­ Σύμφωνα με την Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολιτικός, σ. 417 κ.ε., η αι­ σιόδοξη αυτή εξήγηση του Πλήθωνος μπορεί να αναχθεί στους στωικούς.

χο"

­ Στις πηγές του Πλήθωνος

μπορούν να ενταχθούν οι ομηρικοί ύμνοι η Θεογονία του Ησιό­

20.5. _

1

=×

‹‹

Ζ ευς παγγενετης» ×

=×

1

<

×

=

×

453

=

<

×

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΪΓΓΡΑ ΦΗ

ἔλκετ” ές ἀθανάτους, ...››. 184. Ο Ιανός, ο σπουδαιότερος θεός των Ρωμαίων, εθεωρείτο «πατήρ του χρόνου» και συμβόλιζε την υπέρτατη, αμετάβλητη και όιχρονη αρχή του σύμπαντος, για την οποία παρελθόν και μέλλον ήταν το ίδιο πράγμα. Με αυτή την έννοια ο Πλήθων ο­ νομάζει τον Δία «όντως Ἰανόν». Βλ. Πρόκλος, Ύμνοι, λ/Ϊ, 3: ‹‹Χαῖρ”,”Ίανε προπάτορ, Ζευ̃ ἄφθιτε». Για τον Ιανό βλ. Πλού­ ταρχος, Νομόις, 19.ό.2 ­ Ορφικοί ύμνοι, 10.10: ‹‹αύτοπόιτωρ,

192, «πότνσι››; Όμηρος, ε 215, ν 391, υ 61: ‹‹”Αρτεμι, πότνα θεά,

θύγατερ Διός»,

1

\

λ

194.

«Ταρταριοι Τιτηνες»: Ορφικοί ύμνοι, αρ. 37, ύμνος στους

195.

έόιων»

1,

3ό8 (και αλλού):

«Διὶ παμμεδέο­

γ

«χωρὶς γὰρ σέθεν ¦

280 (και αλλού): «ύῷιμέδων

Ν

Ζεύῳι είναι «πουλύκρεκτον». Βλ. στους ορφικούς ύμνους, αρ. 34 στον Απόλλωνα, στ. 16: «κιθόιρηι πολυκρέκτωι» ­ Για τον τύπο «πουλυμερὲς» βλ. Α11ιΙ1οΙο81ει Θτειεοει, βιβλίο 7 (έκδ. Ρ. ν\ἴειΙιΖ [Εεε ΒΘΠΘ8 ΙΘιιε1ε], τ. ν, παρίσι

[Α. Νειιιοὶς, Ττειἔὶσοτυττι

­

Ευριπίδης,

‹ἕΕλθέ,

μά­

454

1

403,

Χ 418. Βλ. και

ειειοεὶειτεὶε, ιΙ1ε Ι1εΧει111ειε1ε ειτε ιτιοειὶγ

νετγ Ροοτ

111

ρτοεοὀγ.

εειεειιτει, 11181151 ὀο 1101 ονε·11 ε‹:ει11››. Βλ.Μ.Α11ειειοε, Ρ1εΗ1ο”εΘειΙο11ιει1, σ. 252 κ.ε. 199. Βλ. Μ. Αηειειοε, ΡΙοιΙ1ο”8 Θει1Θ11ιει1, σ. 2ὅ7­68. 200. Ο τίτλος του τελευταίου κεφαλαίου του έργου είναι, ό­ πως ήδη τονίστηκε, παρμένος από το αντίστοιχο κεφάλαιο των Νόμων του Πλάτωνος. Όμως, όπως επισημαίνει ο Θ. ννοοὀ­ Ιτοιιεε, Ρ1οιΙ1ο11, σ. 353­4, ο χαρακτήρας των δύο κεφαλαίων εί­ | ναι εντελώς διαφορετικος. Η πλατωνική επινομίς αποτελει ανα­ πτυξη νέου υλικού, ενώ ο Πλήθων απλώς προβαίνει σε μια ανα­ 11εινο 11ο

1

Ρ1ε8111ε·11ιει

Θτειε­οο1ι1111 Ἑ”1ε18111ο11ιει, Η1Ι‹ἰεεΙ1ε1111

19ό4], απόσπασμα 477.1: «παιὰν Ἄπολλον».

(Ε)

198.

196Ο)› επίΥΡ­ 383» 7· 1:

Η λέξη ὀβριμοεργος είναι ομηρική

Το μέτρο των ύμνων είναι, ασφαλώς, το δακτυλικό εξά­ μετρο, το οποίο από την αρχαιότητα ονομάζεται ηρωικό μέτρο (Αριστοτέλης, Ποιητική, 1459 Ό 32). Βλ. Δ. Αυπουρλή, Αρχαία Ελληνική Μετρική, Θεσσαλονίκη 1975, σ. 33­55 ­ Ο Ο. ννοοὀ­ Ιποιιεε, Ρὶειἰαοο, σ. 350, επισημαίνει: <‹]υὸ8εὀ ον οἰειεεὶοειὶ

Μειογ

190. Ο ορθός τύπος πρέπει να

Θρφικοί ύμνοι, αρ. 34 στον Απόλλωνα, στ.

Εις Ερμήν, στ. 12: «δῶτορ (και αλ­

197.

[Εεε Βεὶἰεε Ιειτετε] Παρίσι

ούδὲν ὅλως ζωης φύσιν ἔγνω».

καρ, Παιόιν, Τιτυοκτόνε, Φοῖβε, ...››

αρ. Χλ/ΠΠΙ.

Θ325, Ησίοδος, Θεογονία, στ. 46, 633

...».

ΙΩΒΟ), 611.828.

189. Νόννος, Διονυσιακόι, 7,

­Όμηρος,

­

Η επίκληση ‹‹πρέσβα θεα» είναι η τυπική ομηρική έκ­ φραση για τη θεόιίΗρα: Ε 721, Θ 383, Ξ 194. Βλ. επίσης, Ορφι­

188. Θρφικοί ύμνοι, αρ. 1ό στην |Ηρα, στ. 5:

Θμηρικοί ύμνοι,

σία. Εδώ ο Πλήθων φαίνεται να την χρησιμοποιεί με θετική ση­ μασία Θρφικοί ύμνοι, 12.1: ἶίΗρακλες όβριμόθυμε, μεγασθενές,

187.

Ποιτ111

14, ε 149.

Ησίοδος, Θεογονία, στ. 99ό), έχει όμως πάντοτε αρνητική σημα­

18ό. <<πρεσβυγένεθλε››: Θρφικοί ύμνοι, 4.2.

κοί, Αργοναυτικά (έκδ. Θ.

οι

λού): «δωτήρες έόιων». 196,

Νόννος, Διονυσιακόι,

ντι».

191.

«πόενια»; 'Ομ­ηρος, Α 357, Θ 471,

Τιτόινες.

ὀιπάτωρ». 185.

193.

γ

κεφαλοιίωση του έργου του.

455

1

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΪΠ­'ΡΑ ΦΗ

201. Επηρεασμένος από την στωική ηθική ο Πλήθων χρησι­ μοποιεί την αυτοκτονία ως μεταφυσικό επιχείρημα. Είναι αξιο­ σημείωτο το γεγονός ότι θεωρεί την αυτοκτονία πράξη του θεϊ­

Ε. Ατἔγτορουὶοε, Τι̃τεοεεοεὶει 111 111 Ττειιτεὶτὶου, Φιλοσοφία 17/18 (Ι978/79) 391­05: Η έννοια της θεοσέβειας στον Πλήθωνα παρου­ σιάζεται σαν μια μεταβατική έννοια ανάμεσα στην αρχαιότητα και τον νεότερο Ελληνισμό του 190” αι. 904. Επαναδιατυπώνει ο Πλήθων τις απόψεις του περί αϊ­ διότητας των αληθινών δογμάτων και για εμφύτευση των κοι­

κού στοιχείου του ανθρώπου. Ελ. Π. Κανελλόπουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, σ. 48.

209. Ο Π. Κανελλόπουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύ­ ματος, σ. 48, θεωρεί τη σκέψη αυτή του Πλήθωνος την καλύτερη

­

­

φραστική σύλληψή του ένα αληθινό εύρημα και συμπληρώ­ νει: <<η ιδέα είναι αλαζονική, ανθρωποκεντρική, αλλά δεν είναι μόνο ένα καλό φραστικό εύρημα. Η σκέψη που εκφράζουν οι λέξεις αυτές, είναι, ίσως, η μόνη του φιλοσόφου του Μυστρά που

­

τον εμφανίζει νάναι κάτι περισσότερο από επίγονος›› Την ίδια διατύπωση χρησιμοποιεί ο Πλήθων και στο «Πρὸς ήρωτηθένα όίττα», έκδ. Λ. Μπενάκη, σ. 359.198­131: «Εί δ) ούν έκ δυοῖν είδοῖν, του̃ μὲν θείου του̃ δὲ θηριώδους, σύνθετόν τι χρημα ό ἄνθρωπός έστιν, ύπἑρ της του̃ παντος αρμονίας καὶ άθανάτου τε και θνητῆς έν ήμῖν μίξεως τῷ θεῷ μεμηχανημένον, κόὶν τδ κυ­ ριώτατον αύτου̃ της ούσίας έν τῷ θείῳ τούτῳ αύτου̃ εἴη, ...».

Η Θεοσέβεια είναι η κορυφαία από τις αρετές του Πλή­ θωνος: «Κεφάλαιον δὲ πάσαις, οί τε ξυμπάσας δεῖ τείνειν, και ής χωρις ούδί ἄν τῶν όίλλων τι όφελος εἴη, ή γε θεοσέβεια εἴη άν μάλιστα» (Περί αρετών, σ. 6.14­15)/Εχει την έννοια της επί­ γνωσης του θεού, όχι όμως της μυστικής ένωσης με τον θεό, ό­ πως πίστευαν οι νεοπλατωνικοί και υποστήριζαν την εποχή του 9,05.

Πλήθωνος οι ησυχαστές. Κυριότερο στοιχείο της είναι η «θεοῦ νόησις», η οποία οδηγεί στην ευδαιμονία (Περί αρετών, σ. 6.18­ 93 και 13.10­15)

­ Βλ. Αι. Δώδου,

ωργούλης, Γεμιστός­Πλήθων,

σ.

Α

­

Οοιποερτ

νών εννοιών από τους θεούς στους ανθρώπους. Βλ. και Νόμων

συγγραφή,

σ. 3ό.

Μην (Μενές, Μενής ή Μηνάς) είναι ο πρώτος ιστορι­ κός βασιλιάς της Αιγύπτου. Στρατιωτικός και νομοθέτης, συνέ­ νωσε τα υπάρχοντα δύο βασίλεια της Αιγύπτου και οργάνωσε το νέο κράτος, διευθετώντας τα της λατρείας των θεών. Ο Πλήθων τον αναφέρει και στο έργο του Αντιλήψεις, σ. 5.5 κ.ε. ­ Βλ. Π. Ποὀεε, Βὶο Ηειῃὀεὼτὶἴιου, σ. 68­69 ­ Θ. Νικολάου, Ζωροά­ στρης, σ. 316 ­ ΒΕ, τ. Χν. 1, λήμμα Μευεε. 9.06. ΟιΊβηρες αναφέρονται από τον Στράβωνα (βιβλ. ΠΙ, 1.9 κ.ε.), τον οποίο είχε μελετήσει ο Γεμιστός ­ Στη Μονωδία στην Ελένη Παλαιολογίνα, σ. 1795­ό, αναφέρει τους Ίβηρες ως ένα από τα παλαιά έθνη που πίστεψαν στην αθανασία της ψυχής 9.07. Η αναφορά γίνεται σε έναν μύθο, που χρονολογείται α­ 9.05. Ο

πό τους αλεξανδρινούς χρόνους, σύμφωνα με τον οποίο ο θεός

Διόνυσος κατέκτησε τις Ινδίες (Παυσανίας, Γ, 9,9, 4). Ο Πλήθων βέβαια διακρίνει τον Διόνυσο αυτό από τον ομώνυμο γιο της

Αντιλήψεις,

Σεμέλης, τον οποίο θεωρεί μετεμψύχωση του πρώτου. 9,08. Μπορούμε εδώ να παρακολουθήσουμε την προσπάθεια του Πλήθωνος να αφαιρέσει τους μύθους από τις αντιλήψεις για

749

τους θεούς (όπως το επισημαίνει, Νόμων συγγραφή,

·

σ. 151 και Κ. Γε­ Υπάρχει στον πίνακα

περιεχομένων των Νόμων κεφάλαιο με τίτλο: «Περὶ της κατα

456

Κούρητας θεοσεβείας››

ΡΙετΙ1ου”ε Ἄίοτἰς.

ο θεός

σ. 130­39,):

Βάκχος, που σύμφωνα με τον Πλήθωνα είναι ένας από

457

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣἴΓΓΡΑ ΦΠ

τους Ολύμπιους θεούς, δεν ταυτίζεται με τον Διόνυσο το γιο της

213. Αναφορά στη χριστιανική αντίληψη για τη μέλλουσα βα­ σιλεία. Ο Σχολάριος αναφερόμενος στην πίστη του Πλήθωνος στην μετεμφύχωση επισημαίνει ότι ο τελευταίος δεν δέχεται την ουράνια βασιλεία (Απαντα, τ. Ἑν, σ. 171.16­20. Το χωρίο αυτό ανθολογείται από τον ΑΙοΧει11ὀτε, σ. 78).

Σεμέλης. 209. Στον Ηρακλή αναφέρεται και στους Συμβουλευτικούς του (Συμβουλευτικός προς Θεόδωρον, 117.1 κ.ε., 127.1 κ.ε.). Τονί­ ζει κυρίως το ζήλο του για την πραγματοποίηση του καλού (που φαίνεται στην επιλογή ανάμεσα στην αρετή και την κακία) και την στρατιωτική του εμπειρία (που αναδεικνύεται μέσα από τους άθλους του). Αντίθετα, παράδειγμα λανθασμένης κρίσης αποτε­

λεί

ο

Πάρης,

ο

γιος του Πριάμου (Συμβουλευτικός προς Θεόδω­

ρον, 127.19 κ.ε.).

λήμμα Ἱ­Ιρακλης: ‹ἔΗρακλ·η̃ς' όνομα κύριον. άνεφάνη δὲ έπὶ Μίνωος "Ηρακλης Τύριος, δς εδρε την βαφην της καλουμένης κογχύλης άπδ κυνος αἶμαχθέντος τὰς σιαγό­ νας κα`ι προσήγαγε Φοίνικι τῷ βασιλει̃, δς πρῶτος έφόρεσε πορ­ 21Ο. Σούδα,

φύραν» ­ Βλ. 211.

Και Κεδρηνός, τ.

ΑΑ,

34.4 κ.ε.

Μια ακόμη χαρακτηριστική αναφορά στη μετεμφύχωση.

Κατά

περιόδους εμφανίζονται άνθρωποι που έχουν παραπλήσιες ζωές και πράξεις. Η άποψη ότι τίποτα δεν είναι καινούργιο, αλ­ λά ότι όλα έχουν συμβεί και πιο μπροστά είναι ιδέα του Πλωτί­ νου. Βλ. Πλωτίνος, Εννεάδες, ν.7.1.

212. Ο Πλήθων πιστεύει ότι έλλογη αντίληψη περί του θείου

υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους όλων των εποχών και τόπων, προτιμά όμως την πατροπαράδοτη ελληνική θεολογία, σε αντι­ παράθεση με την ιουδαιοχριστιανική παράδοση. Έτσι φαίνεται ό­

τι το φιλοσοφικό

υπόβαθρο του Πλήθωνος είναι η αρχαία ελλη­ νική φιλοσοφία και ότι δεν υπάρχουν επιδράσεις από τον Ισλαμι­ σμό, ούτε

­ πολύ περισσότερο ­ προσπάθεια σύζευξης Χριστιανι­ ­ Πρβλ. Δ. Δέδες, Θρησκεία και πολιτική,

σμού και Ισλαμισμού σ. 435

36.·

458

214. Και εδώ υπάρχει αναφορά στην χριστιανική αντίληψη για το τέλος του Κόσμου, καθώς και εμφανής συσχετισμός με τα δραματικά γεγονότα που βιὥνει η αυτοκρατορία την εποχή

του Πλήθωνος. 215. Ο Πλήθων υπεραμυνόμενος της αϊδιότητας του σύμπα­ ντος έρχεται σε αντίθεση με τη χριστιανική θέση για το τέλος του κόσμου και τη δευτέρα παρουσία. Το ίδιο θέμα αποτέλεσε σημείο τριβής μεταξύ Πλήθωνος και Σχολαρίου και στην αντι­ παράθεσή τους για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Βλ. ενδει­

κτικά, Σχολαρίου, Απαντα, τ. Ιν, σ. 2Ο.ό κ.ε. ­ Πλήθωνος, Α­ ντιλήφεις, 9.1 κ.ε. ­ Πηγή του Πλήθωνος είναι ο Τίμαιος Αο­ κρός (Περί φύσεως κόσμου, 2Ο7.7: «διαμένει άρα τοιόσδε ων όίφθαρτος και άνώλεθρος και μακάριος») και ο Πρόκλος με το έργο του «Ὁκτωκαίδεκα έπιχειρήματα περι άιδιότητος του κό­ σμου κατὰ τῶν Χριστιανών», έκδ. Η. 8. Εειοἔ ­ Α. Π. Μειοτο, ΟΠ τὶτε Είετοπγ οί ὼε Ἄἴοτἰὀ ­ Πε Αοιεττιὶιειτε Μυοεἱὶ Ρτο­ οἰιιε, Βετὶτεὶεγ ­ Ε. Αοἔοὶεε ¬ Εοοὀοο 2001 ­ Φαίνεται, ακό­ μη, ότι ο Πλήθων με τη θέση του αυτή δίνει μια έμμεση απά­ ντηση στον Σχολάριο, ο οποίος τα σημάδια της παρακμής τα θεωρούσε προμήνυμα του τέλους του κόσμου και προσπαθούσε να υπολογίσει τη χρονολογία [Απαντα, τ. Ι, 184.20­21: ‹ἔ[δού, άδελφοί, το σχημα του̃ κόσμου τούτου παρῆλθε ή προθεσμία της συντελείας έστιν έγγυς ››, 211.14­25: «τῶν δὲ προοιμίων της δευτέρας του Χριστου παρουσίας έναργως φαινομένων

459

Ζ?/ΙΗΘΩΝΟΣ

μετ“ ὁλίγον, ὥς είκάζειν ἐστὶ καλῶς, ένδόξως έπανἠκειν μέλλων τῷ κόσμῳ και κρίσιν και τέλος τῶν άνθρωπείων πάντων πραγ­ μάτων ››. Επίσης: τ. ΠΙ, 94.27­18, 2881 κ.ε., 383.16­17, 388.34.­

­

Βλ. και Α. νειε1Ι1ον, Μοἀὶονειἰ Ιὀοειε οί ὼο Βικἰ οί ιοο ννοτἰὀ: λινοει ει1ι‹:Ι Βειετ, Βγ2. 16 (19η.1¬Δ„3), 462­501 (εδώ 497­

37

1199)]

Κατά συνέπεια, με την

ΣΥ­ΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ _ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

άποψη αυτή ο Πληθων επιχειρεί

να προσφέρει μια νότα αισιοδοξίας στη δοκιμαζόμενη αυτοκρα­

τορια. λαιιβανονένηε υπόψη ×<×ι τα αντιστοιχίας που υπάρχει ανάμεσα στην τάξη του σύμπαντος και την οργάνωση της αν­ θρώπινης κοινωνίας και επόμενο σχόλιο). Πρβλ. Γ. Βασίλα­ Ρος, Η Ελληνική μυθολογίαγ σ_ 667­66

Το σύμπαν του Πληθωνος συνιστά μια αρμονική ιεραρ­ χία δυνάμεων που βρίσκεται σε πληρη αντιστοιχία με τον τρόπο οργάνωσης της ανθρώπινης κοινωνίας. Εξάλλου, όπως είδαμε, ο Πληθων περιγράφει τη δημιουργία του κόσμου ως μια διαδικα­ σία γέννησης, παρόμοια με αυτη των ανθρώπων. Σίγουρα η «ευταξία» του σύμπαντος έχει σχέση με την προσπάθεια του

ΒΡΑΧΠΡΑΦΙΕΣ 111:Ρ1οΔ1ΚΩΝ,Α11Ξ1ΚΩΝ, ΒΥΖ.

Βγπιιπτὶοιπ,

Είυἀοε

216.

Πληθωνος να οδηγησει τη βυζαντινή κοινωνία σε μια τάξη. Βλ. Γ­ Βασγλαροςη̨̃ Η Ελληνική μυθολογία) σγ 663.

ΣΕΙΡΩΝ

·

Βυζαντινά

Βυζ. Δόμος Βυζ. Μελέται

ΒΖ

Βενυο

ΒγΖει11Ε111οε,

]11το111ειτ1ο1τ:±ιΙο

όοε

Παρίσι­Λιέγη 1914­

ἱ929, ΠαΩίσε·ΒΡυξέ)×ε€ 1930, Βρϋεέλεἑ 1931 κε­ Βυζαντινά· Επιοῖημονίχο όρἴανο τοο Κέ” ντροο Βοζανοοών Εοεοοών τηἔ Φιλοσοφι­ κής Σχολής του Αοοοτοτολοίοο Πανοπιοῖη” μίοο> Θεσσαλονίκη Ι969 χο· Βυζαντινός Δόμος. Περιοδικό μεσαιωνικής ελληνικης ιστορίας και πολιτισμού, 1987 κ.ε. Βυζαντιναί Μελέται. Διεθνης Επιστημονικη Επετηρίς Βυζαντινής και Μεταβυζαντινης Ερεύνης.Έκδ. Άγγελος Θ. Νεζερίτης, Αθη­ ναι 1988 κ.ε. .Βγκειιττὶιτὶεὼο Ζοὶιεὼτὶίι, Δειῷία 1892 κ.ε., Μόναχο 1950 κ.ε., Στουτγάρδη και Δειῷία 1991 κ.ε.

ΟΒΗΒ

Οοτριιε Βοτὶριοτιιπι Ηὶετοτὶειο 5ο τόμοι, Βόννη 1818­1897.

160

461

ΒγΖει11τ111ειο,

Π/1ΗΘΩχνη̨Σ

Αευκαλίων

Διοτίμα

ΖΥΟΜΩΝ ΣΙΤΓΡ/4 ΦΗ

Δευκαλίων: τρίμηνη έκδοση για τις επιστή­ μες του ανθρώπου, Αθήνα, Κέντρον Φιλοσο­ φικὡν Ερευνών.

ΛΣ

Λαχωνιχαί Σπουδαίῖ περιοδυών σύΎ`ίΡαμμα

ΔῃΟ·ῃῖμα_ Επιθεώρηση

Μό$Ο8θΙΟ$

ῖ97?­ ΧΕ­ Μό$ΟἔθΙΟ$. Μό(ζΙΙΙθΓΓἔΙΠόθ. ΠΕριΟδιΧό για

φιλοση̨φιχἡς ερεύνγγα̨

Ελληνική Εταιρεία Φιλοσοφικών Μελετών. 1973 κ.ε. Ὁυυπρειτιοη Οειὶςο Ρειροτε. Οειτ1·1Ι›τ1ὀἔε/ ΜΗ88. 1941 κε­

ΤΠΕ

την Ιστορία και τον πολιτισμό των λαών της Μεσογείου. Ηότοὀοτοε/Κεὀωοε 1998

Αθήνα,

1

ΠΟΡ

ΒΙΟ ΕΕΒΣ

Ιὔὶοϋοιπιπειὶτο ἀε Παρίσγ 1903­1970.

Τδὁοἰοἔὶε

Ο:1τΙτιοΙ1‹1υο,

Ελληνικά

ΕΟ

ΜΙΕΤ ΝΕ Ν. Εστία

Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών,

Αθήναγ 1924 κε.

ΟΟΙ)

Ελληνικά. Φιλολογικόν ιστορικόν και λαο­ γραφιχόν περιοδιχόν σύγγραμμοη Αθήναι 1928 κ.ε.. Θεσσαλονίκη 1952 κ.ε. ΕΩΙἹΟ8 (Γ Οῃθῃιγ Κωνσῖαντωούπολης

Έθνους) 17 τόμογγ Αθήνα χ967­¿ΟΟΟ_

Ιεὶε

Ιεὶεε Ι1πιετηειι1οι1ειΙ

Ιἰενὶενν Πονοτεὀ

Ι­Ιὶεεοτγ οί δοὶοῃεο ειιτὀ

Με (]ι1Ιτη̨τει1

ειπεοε. δττιὶὐτεοοὶειιπ Ιι1ει1ιι1τ1οιπ.

το Πιο ΙΠΠΠ­

Υνειεδὶοἔ­

τοπ.

]ΟΒ

]ειΙ1τΙοιιοΙ1 ὀετ Οειεττε1οΙ11εοΙ1εΠ ΒΥΖΘ11­ 1ὶ11ὶεΕὶΙ4,

Βιέννη 1969 κ.ε.

161

Νέος Ε)×λ11νΟμν“ίι̃μων› Αθήναι 1904 Μ­ Νέα Εστία. Εκδότης Ι. Δ. Κολλάρος και Σία. Αθήναι 199­7 κε­ ΤΙιε Οκἶοτὀ ΟΙειεε1οειΙ Πὶοτὶουειτγ. (ΤΙ1ε ΒΙΠΙΟΠ ΗΟΓΠΕΙΟΨΘΓ3.

Οἔφόρδη­Ν. Υόρκη 1996.

ΟΠΒ

Εεε (ἔγιτιιτειεὶιιιτι: Ζο1ίεοΙ111ίτ ἰἰιι· Κιὐτυτ ‹:Ιετ Αιπτ1Ι‹ε ιιητὶ Ιι1ιι1σειι11ει1ε‹:Ι1ο Β1Ιεὶυι18. Εκδοτικής Αθηνών. Ιστορία του Ελληνικού

ΜορφωτικόίΙδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

()ΞιΙ

ΙΝ11πτετ. Ι­Ιε1‹ΙοΙΙ:›ετἔ 1890 κ.ε.

ΙΕΕ

κε­

ΠΙΙΙΠἹΘΙΘ ΒΘΙΘΓΘΠΟΘ ΙΜΟΓΚ ΟΠ Ηι̃θ 013581­

Παρίσι Ι897­Ι9¿γ¿_

ίἔγττιιτειεὶιιτο

Ε­Έαιρείαἑ λαχωω­κών Σπουδών­ Αθήνα

Παρνασσόἐ

Τἰτο Οκἴοτὀ Ι)1οι1οι1ειτγ οι" Βγεειιπτὶιιπι (Ρτορειτοὀ ετ Πυτιὼειττοο Οεὐςε) Α. Ρ. Κ8Ζ1ΉῖΙΘΠ› Α­·Μ­ ΤΘΙΙΟΟἘ, Α. ΟΗΙἘΘΓ, Τ. Ε. Οϊθἔθη̃ι. Ν. Ρ. δθνἔθυοο, τ. 1­3, Ν. Υόρκη­ Οἔφόρδη 1991. Παρνασσός. Περιοδικόν Σύγγραμμα κατά τριμηνίαν εκδιδόμενον. Φιλολογικός Σύλλο­

γος Παρνασσός. Αθήνα 1959 κε. Πελοποννησιακά: Πελοποννησιακά. Αθήναι, Εταιρεία Πελο­ ποννησιακών Σπουδών, 1956 κ.ε. ΡΟ Ρ. Μὶἔιπε, ΡειιτοΙοἔ1ειε οιιτειιε ουτο­ ρΙειι1ε, δεη̃οε ἔτειοοει, Παρίσι 1857­19Οό. Φιλοσοφία Φιλοσοφία: Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας, Αθήναι (Ακα­ δημία Αθηνών) 1971 κ.ε. 463

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΡΕΙ)

ΝΟΜΩΝ ΣΠΤΡΑ ΦΠ

Ρειὶει101οἔο11ΖΘ1Ἐ,

Βογι­11,

ὀετ

Ιοοαζὶοοη

ΡτοεοΡοἔτοΡΙ·11ε‹:]1εε έκδ­

Β. ννοἰίβεϊ. Κ.

Ε.

ΤΤΘΦΡΡ,

Η­·ν­ Ι·

ΒἘΠΓΙΙΙΘΙἹΠΘΦΙ. 1­

1±, Βιέννη 1976­1994.

ΒΕ

Αὶτοττιιιτιεννὶεεειτεοὶπειἰτ,

έκδ.

ννι880νν8­Ζιθἔ1θ1~, Στουτγάρδη 1893

Ρειυἰγ­

κε.

δοτ1ρτοτ1ιι111: Ἑἰτονυο Ιοτετοοτὶοιποἰο ΕἙΠΕΙΘΒ

ὀεε

ἄθ$ ΙΠα̃ΠΠ$ΩΠΡτ$› Βρυξέλλεἐ 1946

κ.ε.

δωάὶ ΒἰΖΘΠΐἰΠἰ

δΕΒ(Ν)

Ρθϊ Γ

(Θ

ΝθΟθΠθΠ1Ω1)›

Ιδῇωτο

Ρώμη 199­4 κε­ Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, τ.

ΘΗΕ]

ΕΠΓΟΡΘ ΘΓὶΘΠἴΘ1θ›

1­12, Αθήναι 1962­1968­

σωζόμενα. Ρἰότὶτοιτ, Ττειπὀ ἀε Ιοὶε, οτι 1εοιιο1Ι ὀεε

Γθνιι̃ δω Ι11ετοτ1‹1ι1ε

Παρίσι

ρειττὶε

111όεἰ1τε εἰο

οετ ουντειἔο. Τοκτε

Ρτέοόὀό (17 ΠΠΒ Ποη̨̃οθ ετ οτὶϋεμιο. Ττειεἰυοτὶοο Ρειτ Α. ΡοΠ1εε1ο1,

ΙΘ8 Π18ῃΠ8ΩΠΡτ8¬

1858

[ανατ. Άμστερνταμ 1966 και Π. Βτειἔιιο,

Παρίσι 1989.] Αριστοτέλης: [Για τα έργα του Αριστοτελη χρησιμοποιουνται οι εκδόσεις της σειράς εκδόσεων: δοτὶρτοτυπι Οἰειεει­

×ι6×ι

18311.

Μοναχός. Μονωδίαῖ ΓΡηΥ0ΡίΟυ μοναχου̃ι Μονῳδία τῷ σοφῷ διδασκόιλῳ Γεωργίῳ τῷ Γεμιστῷ, έκδ. ΑΙεΧοΠ‹1τε, σ. 387­1103 ­ Ρθ 16ο, 811­81ο. Ηρόδοτος: <Ηρ0Βότ0υ Ἱστοργῶν Α_Θ1_ Ηθτοὀοῃ Ημγοῇᾶθγ

Βοοοἔιτονὶτ ι̃οτονὶιτγυε ειὀοοτοτὶουο ‹:1·1τ1οει ὶιτεττιυοτ Ο. Ηυτἰο, τ. Ι­Π, Οξφόρδη 1927 (ανατ. 1975). Ησίοδος: Ηοεὶοὼ Τὶτεοἔοιτὶει ορετει οτ Πὶεε εουτιιπι, οὥὸὶτ Ρ 1. δοὶιπεειπ Ρτοἔτηετιτο εεἰοοτει οὀπἱοτυοτ Β. Μοτ­ 1ςθΠ)ειὼ ετ

Μ, 1"

γγ/θετγ Οξφόρδη 1970·

Ρἰειοοε [Εεε Βοἰἰεε [.οτττοε], Παρίσι 1989.

Αὶοκοιπὀτο: Ο. ΑΙεΧει11ὀ1ε, Πλἠθωνος Νομων συγγραφη̃ς τα 6:11

­ έκδ. Ι. Βε1εΙ‹ετ, ΟΒΗΒ, Βόννη

Γρηγόριος

Ιάμβλιχος, Περί μυστηρίων: Ιειοπβἰὶομιε, Εεε Μγετὲτεε εἰ” Πἔγρτε. Τι­:Χτε ετ:­1911 οτ ττειάυὶτ ρειτ Πεὶουειτὀ Πι­εε

ΠΗΓΕΣ

ἴτειἔττιειπτε,

Δούκας: Μιχαήλ Δούκα, Ἱστορία Βυζαντινή, έκδ. ν. Οτοοιι, Πυοειε, Ιετοτὶει Τυτοο­ΒὶΖειιττ111ο (13111­11161), Βου­ κουρέστι 1958

Ρειυὶγε Βοοὶ­Εοογοὶορὲὀὶε ὀοτ οἰοεεὶεὼου

Βοτ1ρτοτ1ι1ι1ι

ΩΟΠΠΠ Βῃ31γ0·ὼθω ΟΧΟΜΒΠΒΒ]

Ιερώνυμος Χαριτώνυμος, Μονωδία: ΧαριτωνύμουἹερωνί›μου (Ερμωνύμω) Ύ­μνῳδία τῶ σοφωῖάτῳ δγδασχάλῳ

χυρίω Γεωργίω τῶ Γεμγῃἐρ έχδ. ΑΙΘΧΗΜΙΪΘ) 386

σγ

375­

ΡΟ 160 8054312­

Κεδρηνός: Γεωργίου Κεδρηνου̃, Σύνοψις Ἱστοριῶν, έκδ. Ι. Βθγςγςθῃ θθοτἔὶω ΟΒΩΠΘΠΠ3, ΑΖΒ; ΟΒΗΒ7 Βόννη 1838­39­

Λάμπρος, ΠΠ: Σπυρίδωνος Λάμπρου, Παλαιολόγεια και Πελοποννησιακά, τ. Α­Δί, Αθήνα 1911­1930. Μαῖθαίος Καμαριώτης, Κατά Πλἡθωνος: Μαῖθαίου Καμα­

465

ΠΑΗΘΩΝΘΣ

ΝΟΜΩΝΣΧΓΓΡΑ ΦΗ

Ριὡῖουι ΛόΎ0ι δύο πρὸἔ Πλἠθωνα περὶ εἱμαΡμένηἔ¬ έκδ. Η. Β. Βοὶοπειτ, Μειτιὶιαοὶ ίἶειτοειτὶοιειο, Οτειτὶοοεε Π. τη Ρὶοιὶποοοοι Βο Ρειτο,

Ευἕὀυιη Βειτεινοτιιιτι

1721.

Νόννοἐ

νκυπ (ετ. ΑΙ.) [Εεε Βοἰὶοε Γοτττοε], Παρίσι 1976 ›ι.ε. Όμηρος: Ηοττιετὶ Ορετει. Ἑὶοοοἔτιονοτυισι Βτενηυο ειἀοοιει­ Οΐἰΐὶθθ ἰΠ$ἴΓΠΧθΠ1Πἶ Π­ Β­ ΜΟΠΓΟ _” Τ· νν· ΑΠΘΙ1, τ. Ι­Μ [τ. Ι­Π: Ιλιάδα, τ. ΠΙ­ΙΜ: Οδύσσεια, τ. ΠΟΠΘ

Μ: ()μηρικοίΎμνοι], Οξφόρδη 19024912 (ανατ· Ι976)­ Ορφικοί ύμνοι: Οτρἰποὶ Ηγιτιοὶ ὶτοτειτεε ουτ1ε εοἰ1ὀ1τ Ο. ΟΠΘΠΩΙΒ Βερολίνο 1962­

Παυσανίας: Ρειυεειπὶειε, Ποεοτὶριὶοο εἰο Ιει ίἔτὲοο. ΤοΧιο ‹ἑιειὶ›Ι1 ρειτ

Μ. Οειεεν1ιΖ, ττειὀιυι ρειτ 1. Ροτι1ΙΙοιιΧ,

€0Πι̃Π1θΠῖέ ΡΘΓ Ε­ ΟΙἸΘΠΙΘΠΧ

Πω

Παρίσι 1992 κε­ Πλάτων: Ρὶειτοιυε οροτε. Βοοοἕτιονὶτ

ΒθΠθ$ ΕθἴτΙ”θ8]› σ

ὶτ›τον1‹:1ιιο ειὸοοτει­

ιὶοοο οτὶιὶοει Ιιπειτυκὶι Ι. Βυτοοι, τ. Ι­Μ, Οξφόρδη (ανατ. 1965). ὑπὲρ Ἀριστοτέλουἔ

αντιλήψεις, έκδ. Ε.

ν.

Γεωῃίου

Έου̃

Σχολοῳίου

Μειὶιοεε, θοοτἔϋ θο±τι1ετ1

Ρἰετὶτοοὶε, Οοοττε δὼοὶετϋ Ρτο Ατὶειοιοἰο οΒ1ο‹:τ1ο­ ΠΘ8

1·

σηρσξσνσρησ σρ 14 Μστσὶσηησγ ΒΥΖ 43 (1973) 314­

[Βὼι

Πληθωνος, Εις Μανουήλ Παλαιολόγου: Γεωργίου Γεμιστου̃ Πληθωνσση̨ Εἰσ Μσνσσηλ Πσλσσσλόγσν περὶ τῶν ἐν Πσλσπσννησῳ πρσνμάσωνγ έχδ Λάμπρος ΠΠ, 246­465.

ν

Γι,

Πληθωνος, Μονωδία εις Ελένην Παλαιολογίναν: Γεωργίου Γσμγσσσυ̃ Πληθωνσσ, Ἐπκάφγσσ ἐπὶ τη βασγλίσση

Ἑλένη Παλαιολογίνῃ, έκδ. Λάμπρος ΠΠ, τ. Γί, 266­ 480.

Πλἡθωνος, Νόμων συγγραφή: βλ. ΑΙεΧει11ι:ὶτο. Πληθωνρσ Περί αρετών: Γσωργίσσ Γσμνσσσυ̃ Πληθωνσσγ Πρργ ἀρστῶν _ θσσϊἔσρ Οσηηστσ Ργσησσησ Ττρητσ

ὀεε νοττιιε.

Ειἰὶιὶου οτὶιὶσιιο

ενοσ Ιοιτοεἰυοιὶοτι, ιτει­ ὀυοϋοο οι οοοπποοοτειὶτε Ρετ Β. Τειοποτιιιπ­Κτειεἰςοτ [Βγωὶστησση Ρ1ηΙσρσΡ1σσΠΠη Μσσω Ασνὶ _ Ρηησσο­

ΡΜ ΒΥΖΗΠΗΠΙ,

31

Αθηνα

(Ακαδημία Αθηνών)­

Εεὶάθῃ 1987

Πλήθωνοἐτ Ανῖιλἠψειἑῖ ΓεωΡΎίΟυ Γεμίσῖου̃ Πλἡθωνοθ Πρὸς

τὰἐ

ων Ἀριστοτέλης προς Πλάτωνα διαφέρεται, έκδ. Β. Ιρσἔσηάση̨ Ισσ »1)σ σὶῃσϊσητῃμ σὶσ Ησὼση σα ἱηησσ

43.

Διονυσιαχάῖ ΝΟΠΠΟΒ ἀθ ΡεΠΟΡΟ118= ΕΘ8 Πὶοῃνειεισυοε. ΤοΧτο ότειὶυϋ οι ττειάιιὶι Ρετ Ἑτειοωε

19Ο3

Ι

ΤθΠ1)ΠθΠ8Πᾶ]› Λειῷία 1988·

Πληθωνος, Διαφοραί: Γεωργίου

466

Γ εμιστου̃ Πληθωνος, Περι

Πληθωνος, Προς ηρωτημένα ἄττα: Λίνου Μπενάκη, Γεωργί­ ου Γεμιστου̃ Πληθωνος, Προς ηρωτημένα ἄττα

(Γιὰ σρ άρνστσσρλσὼ ἀξρρμα τησ ἀνησάσσωσ καὶ γιὰ την σύνθετη φύση του̃ ἀνθρώπσνγ ἀπόχργσγσ

Πρώτη ἔκδοση μὲ νεοελληνικη μετάφραση και Είσα­ ΥωΥη7 Φιλοσοφία 4 (1974) 330­376.

467

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

Πλἠθωνοἐ

ΠΡΕΚ

τὸ ὑπὲρ του̃ λατίναου̃ δόΐματοἐ βίβλίοό

Πιειευιπ οοτυιτιοητετὶε, ε±ἀ1ἀ1τΕ.Π1ο]1Ι, τ. Ι­ΠΙ [ΒΙΒ­ Ηοὼοοει Τοιιὶσιποτὶειιπει] Λειψία 1903­Οό (ανατ. Ἀμ­ στερνταμ 1965).

έκδ­ Α1θΧΘΠὀΓθ› σ­ 3ΟΟ·3Π­

Πλἠθωνος,

Συμβουλευτικός

προς

Θεόδωρου:

Γεωργίου

Γεμωῖου̃ Πλἡθωνοἕι Συμβουλευτυὼἔ πίλὸἔ

Δε­ σπότην Θεόδωίλον πῳὶ Τῆς Πελοποννήσου, έχε­ Λά­ μπρος ΠΠ› Έ­ Δδ 113435­ Τὸν

1

[

νὶωθ ΡΉΒΙΙΘΙΜ Κ· Ζἰθἔωἴ [ΒΪΒΒΟ1

Πλουτάρχουι Βίοι παράλληλο" Ρ1η̨[8Γὼὶ

Γθοοἔῃονθτη̨ῃτ ΟΙ­ τΙαε±οε

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

[

λἴοἔτ, Ρτοοϋ Ηγττιιπὶ [ΚΙεεε1εο}1­ Ρὶιὶὶοἰοἔὶεοἰπο δτιιόὶετι, 18] Ἄίὶεεϋεἀοο 1957.

Πρόκλου, Ύμνοι:

Ε.

Σούδα: Α. Αὰἰοτ, διιὶὀειο Εοκὶὶςου, τ.

Ι­ν.

Στουτγάρδη

1971.

Στρόιβων. Γεωγραφικά: Ξίτειβοιπ (}όοἔτειΡ}11ε. ΤοΧτο ότειβἰὶ

Ι­·1Πἀ$1ςοἔ ετ ΤευΙσιτετ1ειοει], Λειῷία 1969­1973.

[

ει ίτειὀιιὶτ Ρετ (}. Αιη̨̃ειο (οί Ισετττε­ε], Παρίσι 1969

Ρ. Ευεεοτε)

[Εεε ΒεΠοε

κε.

Πλουτάρχου, Ηθικά: Ρἰιιτειτὼὶ Μοτεἰὶει, τοοουευετυιττ ετ

Συρόπουχος: ν_ [ΔΠΓΒΠΒ ΕΘ8 αΜέτΠοΠθ8” ὸθ 8Υ[νθ8τΓθ 87­

θἴῃθῃὸη̨̃νθωῃτ νν· Ρἀωιλι Ι· λΝθἔθ1Ἱ8ΠΡ[· Εζάω̃οιπεττι οοττοοτὶοτοττι οιιτεινὶτ Η. ίἔὲιττὶτετ [Β1[ο­

τορουὶοε ειιτ Ιε οοιπω̃ἰο άο Ρἰοτειποε (1438­1439). Παρίσι 1971.

Βοὼθω ΤθΠ[)ΠθΠΗΠΘ]› Λειψία 1974· ­ Η.­Β. 8ο]1ννγ2οι·.

Πλωτίνου, Εννεάδες: Ρ. Ηειπτγ ΟΡΘΤΘ, 1­

Ι·ΙΠι

Σχολαρίου, Άπαντα: Γενναδίου του̃ Σχολαρίου, Ἄπαντα τὰ ΡΙΟΕΙΙ11

Εὑρισκόμενα. έκδ. Ϊ1. ΡΘΠ1­Χ. δὶόετὶὀεε­Μ.

Πρόκλου, Πλατωνική Θεολογία: Ρτοοἱυε, Τὶπὁοἰοἔὶε Ρἰει­

ίοιπὶοὶουτιε. Τι­±Χτε ότειὶσὶὶ οτ ττειὀυὶί Ρειτ Η. δειἴἴτεγ

Τίμιαιος Λοκρός, Περί φύσεως κόσμου: Τυτιειειιε Εοοτυε Πε Πα̃ωτᾶ 1­Πη̨ιπῃ θτ ειῃγῖῃα̃ξχ ῇ[)θΓῃθ[θΓΠΠἔ7 Τθετρ

οτΙ1.λΝεε1οτ1ι1Ι‹[Ι1οε Βεὶὶεε Ισεττπ­:ε], Παρίσι 1968 κ.ε.

Πρόκλου, Στοιχείωσις θεολογική: Ρτοοὶυε

Τὶιε Εὶοιηουτε

01”

γ

Τοοοἰοἔγ: 8. τενὶεεὀ ιοκτ Ρτοοἰυε, ννὶτὶπ ττειιπεὶειτὶου. ὶιπίτοἀιιετὶου ειιπὀ οοτιυτιοτιτειτγ υγ Ε. Β. Ποὀὀε, Οεφόρδη 1963·

Πρόκλου, Σχόλια στην Πολιτεία: Ρτοοἰυε

111

Ρἰειτοωε Κουα

Ρὶετουὶε

\/ΟΠ

να Μετἔγ

Εθγ­

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ

[

Μ. Αυειετοε,

[Βὶὶσὶὶοὼεοει Τοιιβτιοτὶειυει] Λειῷία 1899/1901. 111

υῃἀ η̨̃[3θΓ8θ[ΖΠΠἔ

ΓΠΟΠΗ7 ΤΒΧἘ

άθῃ 1972.

Ριὼἰὶοειττι οοιυτπιειπτειτίὶ, εὸὶὀὶτ Ο. Κτοἰὶ. τ. Ι­Π Πρόκλου, Σχόλια στον Τίμαιο: Ρτοοὶυε

1118112,

Οουντεε Οοττιρἰὲτοε άε Οειτυειἀο δὼοὶετὶοε, τ. Ι­ νΠΙ7 Παρίσι 192886­

ΠαΡίσ[_ΒΡυξέ)×λε§ Ι951·73­

οιπτειτ ειιπὀ

Τὶ­

Οεὶειπειτ: Μ. Αιπειετοε, ΡΙετΙ1ο”ε Οεὶ­ Εὶτυτἔγ, ΠΟΡ κι (1948), 183­305.

ΡΙοτΙ1ο°ε

Β. Ατἔχτορουἰοε. ΤΙ1εοεεΒο1ει

468

υπ

469 [

ΡΙε:τΙ1οιτ”ε Ἄἴοτὶς.

Α Οου­

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ'

ΝΟΜΩΝ ΣΪΓΓΡΑ ΦΠ

Ι ί

εορι ιο Ττοοε1ι1οο, Φιλοσοφία

17­18 (1978­1979), 391­

Νέου Ελληνισμού, τ. Α/ Αρχές και διαμόρφωση του, 12153­1669,

τη του βίου, του έργου και της εποχής του, Διδακτο­ ρικη διατριβή, Θεσσαλονίκη 2002. Ι). Ποὀεε, Πὶο Ηει11όε‹:Ι1τ1ἴτοο: Π. Βοόοε, Βὶο Ηειοὀ­

Θεσσαλονίκη 1961,

1964.

Ε. Βειτἔε­:Ι1οτοε, Γειτε οτ Ηε11οειτ111ουε ειοοοτὀὶοἔ το Ρἰοτἔιο

Διοτίμα

3

εοἰττὶίτοιπ υιπὸ ὀειε Ἄίοτἰς εἰοο Θοοτ81οε Θοπιὶετοε

(1975), 137­149.

(Ρἰοτἰποο. Γοτεὼυο ίἔου ιιτιὀ Γιιοοἰο

Ε. Βειτἕοἰὶοίοε, Μ:­ιο ειε Μεθόριον ειοοοτὀὶοἔ ίο Ρἰοίἰπο, Διο­

τίμα

7 (1979), 14­2Ο.

Ελληνικά

λ

111

νειτεὀὶ ἔ,

66­81.

Π. Ποὀοε, Π1ο ννὶοἰπτὶἔετοο Θτυ̃ηὀο ὀοτ Αροειειεὶο άσε Θοοτὲη̃οε Θοιοὶετοε (Ρἰοτὶτου), Φιλοσοφία 15­16 (1985­

Διοτίιια 3 (1974). 135­149. Βειτἔεἰὶοτοε, Ρὶοίὶουε: Ε. Βετἔεἰὶοτεε, Ρἰοτὶιπυε ειοὀ

86). 35375­ Δ. Δέδες, Θρησκεία και πολιτικη: Δ. Δέδες, Θρησκεία και

Ρἰοὼοο

είε

Βοἴοοὀοτε οί

τἰπε

οί Ἑὶοἰὶἔὶοο ειοἀ

Ηοἰἰοοὶο Εοἔοε, ΕΕΒΣ

πολιτικη κατά τον Γεώργιο Γεμιστό Πληθωνα, Φιλο­

ι8 0990­93). 377­96 Ε. Βοτἔοἰὶοτοε, Τοο Ρτοοἰοοτ

οί Ενὶὶ

111

Ρὶοὼο, Διοτίμα

σοφία 5­6 0975­76). 3121­ιιιιι

Γ. Δημητρακόπουλος, Ο αντι­πληθωνισμός του Γεωργίου Γενναδίου ­ Σχολαρίου ως ρίζα του φιλοθωμισμοό

κι

(197ό)11ό­25.

·

Γ. Βασίλαρος, Η Ελληνικη μυθολογία: Γ. Ν. Βασίλαρος, Η

Ν.

33 (1981),

Ετὶπὶεε,

·

Ε. Βειτἔοἰὶοτοε, Ρἰε1}1ο”ε Ρὶτὶἰοεορὶπγ

Ε.

25), Στουτγάρδη 1988.

Δ. Κ. Χατζημιχαηλ, Ματθαίος Καμαριώτης: Δ. Κ. Χατζη­ μιχαηλΰ Ματθαίος Κοιμαριώτης: Συμβολή στη μελέ­

Α. Βακαλόπουλος, Ιστορία: Α. Βοικοιλόπουλου, Ιστορία του τ. ΒΙ Τουρκοκρατία

ὼοο Επετειιυτ,

.

395.

του και ο αντι­χριστιανισμός του Γεωργίου Πληθω­

Ελληνικη μυθολογία στο έργο του Γεωργίου Γεμι­ στού Πληθωνος, Βυζ. Μελέται Δ (1992), όιιό­671. Βὶυτο, Εο Ροὶὶοεορὶιὶε Ροὶὶϋαυο ὀο Θοοτἔοε Θότοὶετο

Ρἰόὼοο,

Γοτεοἱιυιπἔοτι

ΒγΖει11τ1ο1εοΙ1‹­:

11

(1986), 257­

67.

νλί. Βἱυιππ,

Ρὶοὼου:

Ν. Βὶιιτο,

Θοοτἔὶοε Θοοτὶειοε Ηοιὶτου.

Γοὶὶτὶὶς, Ροὶἰοεορὶπὶο υοὀγἰἰἰποτοτὶὶς Πὶδὼθῃ

Βθἰὼ

1111

(Ι355­145?­) [ΒΪιἸ11Οἴ1Ἰθ1ς

470

εΡὲ1ιι̃:›νΖειοτ1­

ὀθΐ ἔΐὶθὼἰε·

νος

­ Γεμιστού ως ρίζα του αντι­αριστοτελισμού του,

Λοικωοικόι 198 (οοοο), 5­8, 199 (2οο1), 3­5.

Ν

Γ. Δημητρακόπουλος, Πλἠθων και Ακυινόιτης: Γ. Α. Δημη­ τρακόπουλος, Πληθων και Θωμάς Ακυινόιτης. Από την Ιστορία του Βυζαντινού Θωμισμού [Ελληνικό Βυ­ ζόιντιο και Λατινικη Δύση. Σειρά: Φιλοσοφία ­ Με­

λέτες 2], Αθηνα 2οο2φ.

Α. ΠΙΠΘ1, Ρἰοιὶπο

ειιπὀ

Ρὶυτειτὼ, δοτὶρτοτὶυττι

ΔΙΠ

8 (1954), 123­

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝ ΣΠΤΡΑ ΦΗ

127.

Κανελλόπουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύμα­

Α. Ι)ὶΙΙετ, ΤΙ1ο Αυιοἔτερϋε οί Οεοτἔὶιιε (ἔετυὶετυε ΡΙετΙιοιπ, 8‹:τ1ΡΕοτ1υ111 ΙΟ (1956),

27­41.

σμός κατά τον Πλήθωνα, Αθήνα 1987, 145­53.

Κ. Γεωργούλης, Γεμιστός­Πλήθων: Κ. Γεωργούλης, Γ εώρ­ γιος Γεμιστός­Πλήθων. Φιλόσοφος της ελληνικής και 53

(1953),

744­

Αι δημοσιονομικαί θεωρίαι του Γ εμιστού Πλήθωνος, Πρακτικά του έκτακτου πνευματικού συ­ μποσίου: Από τη φωτεινή κληρονομιά του Μυστρά

Θ. Γιαννακόπουλος,

στην Τουρκοκρατία (Σπάρτη­Μυστράς 27­29 Μαΐου 1988), Πελοποννησιακά, παράρτημα Ιό, Αθήναι 1990, σ. 275­358.

ΙΝ. ίἔυτἰπτὶε, Οι Σοφιστές: ΙΝ. Κ. Ο. θυὼτὶε, Οι Σοφιστές, ελλην. μτφρ. Δ. Τσεκουρόικης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1991. Η. Ηιιιαἔοτ, Λογοτεχνία: Η. Ηυηἔετ, Βυζαντινή Λογοτε­

χνία. Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης), τ. ΑΑ­Γή, Α­ θήνα 1987­1994.

Γ νώσις και κτήσις των μεγίστων στα

αποσπάσματα του Ξενοφάνη και στους πληθωνικούς

Νόμους, Πελοποννησιακά

1ό (1985­86), 333­3110.

Α. Κελεσίδου­Γαλανού, Γοητεία και νεωτερισμός στην κριτι­ κή του Πλήθωνος για τη σοφιστική, στον τόμο: Η

αρχαία σοφιστική, Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία, Αθήνα 1981,

σ.

2.81­192.

Α. Κελεσίδου­Γαλανού, Αόγοι και μαθήσεις προς αρετήν

754.

.

τος, Μέρος πρώτο, Τόμος ΙΙ, Αθήνα 1976.

Α. Κελεσίδου­Γαλανού,

Αι. Δώδου, Αντιλήφεις: Αι. Δώδου, Οι θεολογικές και θρη­ σκευτικές αντιλήψεις του Γεωργίου Γ εμιστού­ Πλήθωνος, στον τόμο: Πλατωνισμός και Αριστοτελι­

εσπεριακἡἐ αναΥεννἠσεω€› Νέα Εστία

Ι

στους πληθωνικούς Νόμους,

ΑΣ

7 (1983) 45­55.

Α. Κελεσίδου­Γαλανού, Το ὡς εύδαιμόνως βιου̃ν και οί νόμοι του̃ Πλήθωνος, Πρακτικά Α| Τοπικού Συνεδρίου Αα­

κωνικών Μελετών (Μολάοι 5­7 Ιουνίου 1989.), Πελο­ ποννησιακά, παράρτημα 9, Αθήνα 1985, σ. 289­3ΟΟ.

Α.

Η Ελληνιστική φιλοσοφία: Α. Α. Ι1οι1ἔ, Η Ελληνι­ στική φιλοσοφία. Στωικοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1990.

Ι1ο118,

Ι. Μαμαλάκης, Γεμιστός: Ι. Μαμαλάκης, Γεώργιος Γεμι­

στός­Πλήθων (ΤεΧτε ιιυὀ Ιἶοτεοὶαιιιπἔεη Ζυτ Ιηαειισ­ τὶι11εοΙι­11ειιἔτ1ε‹:Ι11εοΙ1ει1 ΡΙ11ΙοΙοἔ1ε), Αθήνα 1939.

Ι. Μαμαλάκης, Η επίδραση: Ι. Μαμαλάκης, Η επίδραση των

κοινωνισμός

συγχρόνων γεγονότων στις ιδέες του Γ εμιστού, Πε­ ριοδικόν Ελληνικά, Παράρτημα αρ, 9, Αθήναι 1955.

Π. Κανελλόπουλος, Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος: Π.

Κ. Μαμώνη, Αντιρρητική: Κ. Μαμώνη, Ορθόδοξη αντιρρητι­ κή κατά Πλήθωνος, Πρακτικά του έχταχτου πνευμα­

472

473

Ν. Καζάζης, Γεώργιος

Γ εμιστός Πλήθων και

ο

κατά την Αναγέννηση, Αθήνα 1994.

Π/ΙΗΘΩΝΟΣ

ΝΟΜΩΝΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

τικού συμποσίου: Από τη φαπεινἠ κληρονομιά του

Α. Μπαρτζελιώτης, Βλληνοκεντρισμός: Α. Μπαρτζελιώτης,

Μυστρά στην Τουρκοκρατία (Σπάρτη­Μυστράς 27­

Ο ελληνοκεντρισμός και οι κοινωνικοπολιτικές ιδέες

29 Μαΐου 1988), Πελοποννησιακά, παράρτημα 16, Α­

θηναι 1990,

σ.

209­2211.

του πληθωνος, Αθηνα 1989.

Α. Μπαρτζελιώτης, Η κριτικη του Αριστοτέλους: Α. Μπαρ­

Κ. Μαμώνη, Η αντίκρουση: Κ. Μαμώνη, Η αντίκρουση του Περί ειμαρμένης λόγου του Πληθωνος από τον Ματ­

τζελιώτης, Η κριτικη του Αριστοτέλους παρά πληθω­ νι ως έκφρασις του αντιαριστοτελισμοό κατά τον ιεί

θαίο Καμοιριώτη, Πρακτικά Αί Τοπικού Συνεδρίου

Αακωνικών Μελετών (Μολάοι 5­7 Ιουνίου 1982), Πελοποννησιακά, παράρτημα 9, Αθηνα 1989,

σ. 11111­

1152.

Β. Μειεευ, Ηότὶπου: Β. Μειεειὶ, Ρἰὁτὶποιπ οι Ιε ρἰειτοιπὶεττιο

Μὶείτει, Παρίσι 19

Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου

1956.

Ι. Μεὀνοάεν, δοἱειτ Οιιἰτ

ντινά

ὀε

αιώνα, Αθηνα 1980.

Κ. Νιάρχος, Ανθρωπος και πράξις κατά τον Γεώργιον Γεμι­ στόν­Πληθωνα, στον τόμο: Πλατωνισμός και Αριστο­ τελισμός κατά τον Πληθωνα, Αθηνα 1987, 71­911. Π. Νὶεοἰ, Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου: Ι). Μ. Νὶοοἰ,

111

ΡΙοιΒοιτ"ε Βἰ11Ιο5οΡΒγ?, Βοζα­

Καταγωγή και πολιτικη εξουσία κατά τον Γεώργιο Γ εμιστό­Πλἠθωνα, Ελληνικη Φι­

Γ. Μοὶπἰοτ, Βεεεετὶοο: Γ. Μοὶτἰετ, Κειτὸὶιτεἰ Βεεεειη̃οο εἰε

Τὶτεοὶοἔε, Ηυιτιειιτὶετ ιιοὀ δτεειιεττιειισιπ, τ. Ι­Β] (ῷυεὶἰοο 11118 Γο1εοΙτυ118ει1 ειιιε εἰετ ίἔεεοὶιὶὼτε 20, 22, 211), Ρειιἰοὼοτη 1923­19112, φωτ. ανατ. ΑΘΙΘ11 1967.

οί

Τ1οΒ1Ζο11τἰ.

οἱ

Α

Ττι­±Β1Ζοι1ὀ:

Μοιτἴειεειτιὶ, Οεοτἔο

Β1οἔτειρΙ1γ ειιπὀ

ει

δτυεὶγ οί

1118

Βὶτετοτὶο ει11‹:ἰ[.ο81ο, Γεὶὀοο 1976. Α. Μπαρτζελιώτης, Βισαγωγη: Α. Μποιρτζελιώτης, Εισα­

γωγη στο νεοπλατωνισμό του Πληθωνος, στον τόμο: Πλατωνισμός και Αριστοτελισμός κατά τον Πληθω­ να, Αθήνα 1987, 13­3ο.

474

ελλην.

Β. Νικολαΐδου­Κυριανίδου,

(1985), 737­7117.

1. Μοιτἰειεειιπὶ, Θεοτἔο

1261­11153,

μτφρ. Στάθης Κομνηνός, Αθηνα 1996.

λοσοφικἠ Επιθεώρηση 10 (1993),

93­215.

Ν ικολαΐδου­Κυριανίδου, Ο πολιτικός: Β. Νικολαΐδου­ Κυριανίδου, Ο πολιτικός κατά τον Γεώργιο Γεμιστό Πληθωνα. Βίναι πλατωνική η κατά Πληθωνα πολι­ τικη φιλοσοφία;, Βυζ. Μελέται κι (1992), 397­1156. ΤΒ. Νὶὶςοἰειοιι, (ἶεοτἔὶοε Οοιτιὶετοε Ρἰετἰτοτι 111111 Ρτοοὶοε. Β.

Ρὶοὼοτιε "ΝεορΙει1οιτ1εο1ιι5”

Ρεγὼοὶοἔὶε, ]ΟΒ

8111

Βε1εΡ1οΙ

εεὶιτετ

32/11 (1982), 987­399.

Θ. Νικολάου, Ο Ζωροάστρης: Θ. Νικολάου, Ο Ζωροάστρης

εις το φιλοσοφικόν σύστημα του Γ. Γεμιστού Πληθω­ νος,

ΕΕΒΣ

38 (1971), 297­313.

475

ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΗ

ΠΛΗΘΩΝΟΣ

Θ. Νικολάου, Περί πολιτείας: Θ. Νικολάου,

Πληθωνος Γεμισῖούθ

Χ· Σολδάτουε Γεμεστόἐ: Χ­ Σ0)×δάΤΟν› Γεὡρι̃ίοἐ Γεν­ιστός ΙΙλήθων. Συμβολή εις το εθνικόν έργον του φιλοσόφου

Θεσσαλονίκη (Κέντρο Βοζανττνών Ερεονώνΰ Βυζαντμ

εις τον Μυστράν και την θεμελίωσιν υπ' αυτού των

ας και Δικαίου ιδέαι τοο νά Κείμενα και Μελέται,

Γ_

Αι περί πολιτεί­

13) 1974.

πλατωνικών σπουδών εις την Φλωρεντίαν, Αθήνα

”

Ο. Οείτοἔοτεἰςν, Ιστορία: Ο. Οεττοἔοτω̃ςγ, Ιστορία του Βυζα­

1973·

ντινού Κράτους, τ. Αί­ΙΙ, ελλην. μτφρ. Ι. Παναγόπου­ λος, Αθήνα 1978­81.

Σ­ Σπέντζαἐε Γ· Γεμιστόἔ­Πλἠθων· Ο φιλόσοφοἐ του Μυστρά­ Οι οικονομικές, κοινωνικές και δήμοσιονομικές του α­

Ο. Ροροοοεεοε, ΤΒΘ ΡΙ11ΙοεοΡΙτετ Οοοτἔε ίἔοττιὶείοε ΡΙοτΙπου.

ΤΙ1ε Ιὀευτ1ί1οοτ1οη οῃο Ι„οοο11Ζοτ1οῃ εοτίρτε νν1ίΙ1 οτι

Αίιοεὶιεὰ

οΕ

Β1Ι›Ι1ορ;τειΡΙ1γ

πόψείἑν Αθήνα 1987­

Β. Τατάκης, Φιλοσοφία: Β. Ν. Τατάκης,

Μο Μειῃυ­ 111

σ0φία¬ μτφρ­ από 'Ια

(}τοοΙς,

δρτὶτιἔίεἰὀ, νει (Νειτὶοηειὶ ΤοοΙιτι1οειΙ Ιοἴοτπιειτίοτι

Ιπὶε Ι.1Ἑε

οτιὀ ΤΙ1ουἔΙ1τ

τηἐ Φίλοσοφίαἐε ΛΣ 9­ (Ι975)› 63­76­ Μ· ΤουΡ”τόΥλΟυ› Πθίνίκέἐ ανῖιλίι̃ῷειἐι̃ Μ­ ΤΟυΡΤό`Υλου¬ ΠΟΜ­ κές αντιλήῷεις του Γεωργίου Γεμιστού­Πλήθωνος

Αυ Ονοτνίονν οί

νν1τΙ1 ει Οοττιρτε­:Ι1ουε1νο Β1Ιο­

Ι1οἔτοΡΙιν, Ηοττ1εΙουτἔ, Ρει, 1979.

Γαλλικά Εύα ΚαλπουΡΤζή› Α­

θίὶνα 1977­ Ι. Θεοδωρακόπουλος, Ι­Ι Θέση του Πλήθωνος στην Ιστορία

δοτν1οο)Ι977. Ο. Ρειρειοοετοε, Οοοτἔο θοττιὶετοε Ρἰείὶποτι.

Η Βυζαντινή Φιλο­

ι

Π. Φαραντακις, Ὁ δημιοοργος δημτοοργῶν χαὶ τὸ πρῶῖο

στους Νόμους του, Πρακτικά του έκτακτου πνευμα­

κινου̃ν άκίνητο, στον τόμο: Πλατωνισμός και Αριστο­ τελισμός κατά τον Πληθωνοη Αθήνα 19879 31­43·

Ήχού συμποσίου: Από τη Ψωτεωἡ χληρονομιά του

Μυστρά στην Τουρκοκρατία (Σπάρτη­Μυστράς 27­

Πρακτικά συνεδρίου 2002: Πρακτικά διεθνούς συνεδρίου α­ φιερωμένου στον ΙΙλήθωνα και την εποχή του με τήν

9­9

θίὶνοα Ι99Οτ

Ι6¬

Α°

σ· 45­53­

Α. νειε1Ι1ον, Ιστορία: Α. Α. νειεὶΙ1ον, Ιστορία της Βυζαντινής

συμπλήρωσή 550 ετών από τον θάνατό του (Μυστράς,

26­29 Ιουνίου 2002) [Διεθνής Επιστημονική Βται­ ρεία Πληθωνίκών και Βυζαντινών Μελετών] Αθήνα­

Αυτοχραῖοθίαἐ

(3ΖΖΙτ1ΖΙ53)› ελλην· μτφρ­ Δ· Σαβράμη»

Αθήνα 1954­ Ο. Ιίλίοοὥιουεε, Ρὶοὼοο: Ο. Μ. Ιήἴοοὥαουεε, θοοτἔο Οο­

Μυστράς 2033. Ρ. ΒΙ1οττοτεΙ,

Μαΐου 1988)› Πε)\ΟπΟνν”ίΙσΙαχά› παΡάΡτ”ίΙμα

Η συμβολική σταδιοδρομία του Γεωργίου Γεμι­

στού Πλήθωνος, Δευκαλίων 14 (1975), 129­145.

476

°

ΪΠΙΒΙΟ3 ΡΙΘΙΙΙΟΠ· ΤΙἸΘ

Ι­ΜΙ

ῖ986­

477

ΟΙ ΙΙἹΘ ΗΘΠΘΠΘΒἸ Οξφόθδη

ΠΔΗΘΩ/νοΣ

'

Π. ΖειΙ‹γτ}ι1ιποε, Εε ὀεεΡοτε±τ ἔτεο ὀε Μοτόο: Π. Ζεὶςγτἰπὶ­ Ποε, Εο εἰεεροτειτ ἔτεο ἀε Μοτόε 0262­1460), τ. Α” Η1ετο1το

Ροἰὶϋη̨υε, τ.

1931, 1953 (ανατ.

Ε.

Β!

νὶε

Λονδίνο 1975).

/

ετ 1ι1ετ1τυΕ1οηε, Αθήνα

­ ΥΕ. Νεετὶε, Ιστορία: Ε. Ζε­:Ποτ ­ Ν. Νεετἰε, Ιστο­ ρία της ελληνικής φιλοσοφίας, ελλην. μτφρ. Χ. Θεο­

Ζεἰἰετ

`

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Π/1 ΗΘΩ/\/ΟΣ ΝΟΜΩΝ ΣΓΓΓΡΑ ΦΠ

δωρίδη Αθήνα Ι969

ΣΚΔΟΘΗΚΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟ ΝΟΕΜΒΡΙΟ ἰ

ΤΟΪ 2005

ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΡΟΣ

Σὲ

θ

ε

ῖ ἕ

:

±

Θ Θ ἡ σο” Η

478

479