Ang Wikang Filipino sa Akademya Teresita F. Fortunato ANG BANSANG PILIPINAS ay isang multilinggwal na nasyon, at ang bawat b awat mamamayan ay nakapagsasalita ng dalawa man lang na wika. Kaya ang ordinaryong Pilipinong estudyante ay nakapag-uusap sa kanyang unang wika (isang vernakular), at sa rehiyonal na lingua franca; hanggang matutuhan niya ang Filipino at Ingles sa eskwelahan; samakatwid kwadrilinggwal pa siya. Kung may Chinese heritage siya, matututo pa ng Mandarin. At kapag nakaabot pa sa kolehiyo, maaari pa siyang makapag-aral ng Español/German/Niponggo/Latin/French depende sa kakailanganing pangkomunikasyon ng kanyang pinaghahandaang propesyon. Ang akademya ay may patakarang sinusunod sa pagsasakatuparan ng layuning ito. Nakatadhana ito sa Kautusan Blg. 54, s. 1987 na may pamagat na ”Panuntunan ng Implementasyon ng Patakarang Edukasyong Bilinggwal.” Ang edukasyong bilinggwal ay ang hiwalay na paggamit ng dalawang wika bilang midyum ng instruksyon sa lahat ng antas ng pagtuturo. Inaasahang makabubuo tayo ng mga mamamayan at nasyong bihasa sa komunikasyon sa dalawang wika, ang Ingles at Filipino. May tiyak na tunguhin ang edukasyong bilinggwal na nakasaad sa ibaba:
pagpapahusay ng pagkatuto sa pamamagitan ng dalawang wika upang matamo ang may mataas na uri ng edukasyon gaya ng itinakda ng Konstitusyon ng 1987; paglinang at pagpapayabong ng Filipino bilang wikang panliterasi; ang development ng Filipino bilang simbolong wika ng pambansang pagkakaisa at identidad kultibasyon at elaborasyon ng Filipino bilang wika ng diskors iskolarli, na nangangahulugan ng patuloy na intelektwalisasyon nito; at pagpapanatili ng Ingles bilang isang internasyonal na wika para sa Pilipinas at bilang di eksklusibong wika ng agham at teknolohiya.
Mula elementarya hanggang hayskul, hinasa tayong maging bihasa sa Filipino at Ingles sa paggamit ng bawat wika sa mga tiyak na aralin. Sa antas tersyarya, itinutuloy ang gamit ng dalawang wikang ito bilang midyum ng pagtuturo. Hindi ba sa mga krusong pang-agham panlipunan at humanidades, tinatalakay natin ang mga kaalamang ukol dito sa tulong ng wikang Filipino? Samantalang nag-iingles tayo sa mga kursong agham pangkalikasan at teknolohiya, karagdagan sa kursong Ingles. Sa paggamit ng Filipino sa lahat ng level ng pagaaral, hinihikayat na iangat ang uri nito bilang isang wikang intelektwalisado, isang midyum sa pagkuha ng karunungan sa matataas na antas ng komunikasyon. At ang prosesong ito ay ang intelektwalisasyon. Ito ang Filipinong inilalarawan ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ayon sa Resolusyon Blg. 96-1 na kailangang maintelektwalisa: Ang Filipino ay ang katutubong wika na ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo. Katulad ng iba pang wikang buhay, ang Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng mga panghihiram sa mga wika ng Pilipinas at mga di katutubong wika at sa evolusyon ng iba't ibang varayti ng wika para sa ibaibang sitwasyon, sa mga nagsasalita nito na may iba't ibang sitwasyon, sa mga nagsasalita nito na may iba't ibang saligang sosyal, at para sa mga paksa ng talakayan at iskolarling pagpapahayag. Ano ang intelektwalisasyon ng wika? Sa panalita ni Havranek ng Prague School of Linguistics (Omar 1981: 73), ang intelektwalisasyon ay ang adaptasyon ng wika para magkaroon ito ng kakayahang bumuo ng wasto, tiyak, at kung kakailanganin, ng mga pahayag na abstrak na matatagpuan sa mga sulating pansyensya at pampilosopiya. Sa simpleng pananalita, ito ang paggamit ng isang wika sa larangan ng kaisipan at ng buhay akademiko. Lenggwahe ito na magagamit sa pagtatamo ng kompletong edukasyon. Sa pamamagitan ng wikang ito, anumang sangay ng disiplina ay maari nating maabot at matutuhan dahil maraming literaturang nasulat ukol dito. Sa pagpapaliwanag nina Sibayan at Gonzalez, pangunahing sosyolinggwista sa kasalukuyan, ito ang makabagong midyum ng komunikasyong dapat ginagamit sa mahahalagang larangan sa loob ng isang bansa tulad ng gobyerno, administrasyon, lehislasyon, pagbabatas, agham, teknolohiya, komersyo, at industriya at sa lahat ng level ng edukasyon mula elementary hanggang kolehiyo. Isa na itong wikang ganap na nadevelop at naintelektwalisa.
Bilang isang koda ng komunikasyon, may estruktura ang Filipino na patuloy na nalilinang sa iba't ibang proseso. Pwedeng mapalawak ang bokabularyo nito sa panghihiram mula sa mga wikang sinasalita sa bansa natin. Kalimitang hinahanguan natin ng mga salita ang pangunahing katutubong wika tulad ng Tagalog, Cebuano, Ilocano, Ilonggo, Bicol, Pampango, Pangasinense, Waray, Maranaw at iba pa. Gayundin sa wikang Ingles, Español, Tsino, Niponggo, at iba pang wika sa daigdig. Sapagkat buhay ang wika, lagi itong nagbabago na maaaring tanggapin o tutulan ng mga gumagamit. Sa edukasyon, na isang dinamikong larangan, may mga tiyak na wikang ginagamit sa pagtatamo ng mga karunungan. Mga sangay ng disiplina Sa mga unibersidad at kolehiyo, dalawang malalaking sangay ng disiplina ang kalimitang mapagpipiliang pag-aralan: (1) agham panlipunan at humanidades, at (2) syensya at teknolohiya. Ayon kay Cruz (sa Acuña 1994: 133-4), maraming paraan sa pagkaklasipika sa mga humanidades, at isa na rito ang pamamaraang klasikal. Kabilang sa humanidades ang sining pangwika at literari (gramar, retorika, literatura, pamamahayag, publikasyon), ang mga sining viswal (pinta, eskultura, arkitektura), ang itinatanghal na sining (teatro, musika, sayaw), sining elektroniks (radyo, telebisyon, pelikula, multimedia kompyuter) at ang mga syensyang humanistiko (kasaysayan, linggwistiks, pilosopiya, teolohiya, pag-aaral internasyonal, pagaaral interdisiplinari tulad ng sosyolohiya, antropolohiya at kaugnay na karunungan). Lahat aniya ng mga kurso sa lahat ng level ng edukasyon ay makaklasipika sa alin man sa malalaking kategoryang binanggit. Ang salik na nagsasanib sa mga karunungang ito bilang isang grupo ng disiplinang akademiko ay ang magkakatulad na malasakit nila - ang asal o ugaling sosyal ng tao. Magkakaugnay din ang mga ito bagaman nagkakaiba ang mga konsepto, kaya nga manipis lamang ang linyang naghihiwalay sa kanila. Maaaring manghawakan sa teorya at impormasyon ng isa ang isang disiplina na inyong matutuklasan sa pananatili sa kolehiyo. Naiiba naman ang mga agham pangkalikasan at teknolohiya na nangangailangan ng karunungang syentipiko na ipinahahayag sa isang lenggwaheng precise o tiyak. Batay ang mga paksa sa eksperimentasyon at produkto ng mga aplikasyon ng mga teoryang sinubok at dumaan sa maraming pagsusuri. Kahanay sa disiplinang ito ang inhinyeriya, matematiks, agham pangmedisina, biyolohiya, komersyo, agham pangkompyuter, atb. Higit ang pangangailangan ng kasanayan sa wikang kompyutasyonal, at analisis ng mga datos buhat sa mga eksperimento at iba pang paraan ng pag-aaral. Karagdagan ang pagiging mapagmasid at analitikal at pagiging mayaman sa imahinasyon tungo sa paglikha ng mga inovatibong gamit, makina at iba pang kailangan s pag-unlad ng bansa. Inilahad ni Acuña (1994: 89) ang espesyal na pangangailangan sa pag-aaral nito dahil ang syensya ay: 1. 2. 3.
Isang sistema ng mga facts /katotohanan na pinag-aralan sa kalilkasn o plinanong sitwasyong tinatawag na eksperimento; Pagbubuo ng mga obserbasyong ito sa mga pahayag na tinatawag na mga batas; Kapani-paniwalang pahayag na nagpapaliwanag kung paano at at bakit nangyayari ang mga bagay-bagay.
Ang sistema ng ating edukasyon ay nagmumungkahi ng paggamit ng Filipino sa mga disiplinang panghumanidades at agham panlipunan sa pilosopiyang nakaangkla sa disiplina sa kultura. Sa isang banda, Ingles naman ang midyum ng pagtuturo/pag-aaral sa mga asignaturang hindi tuwiran ang ugnayan sa kultura tulad ng syensya at teknolohiya. Subalit hindi naman eksklusibong pang-Ingles ang huling sangay ng karunungan. Maraming pagkilos na ang isinasagawa sa pagtalakay ng paksang teknikal sa pamamagitan ng wikang Filipino. Importante ito bilang tugon sa intelektwalisasyon ng ating pambansang lingua franca, kasabay ng pagsulat ng maraming babasahin sa iba't ibang karunungan, gayundin ang pagpapayaman ng bokabularyo sa lahta ng sangay ng kaalamang akademiko. ## (Buhay at Lipunan, 2000. DLSU Press)
GAWAIN (Indibidwal): Paano pa mapapabuti at ibayo ang paggamit ng Filipino sa iyong kurso?
