1. Awal masuk islam di Kerajaan Samudra Pasai Ke da t a ng anI s l a md ib er b ag aid ae r a hI n do ne s i at i d ak l a hb er s a ma ma an .Se k i t a ra b adk e 7d an8 ,Se l a tMa l a k a s u da hmu l a id i l a l u io l e hp ed ag an gp ed ag an gMu s l i md al a mp el a y a r a nn y ak ene ge r i n eg er id iAs i aT e ng ga r ad an As i aTi mu r .Be r d as a r k a nb er i t aCi n az a ma ma nT’ a ng ,p ad aa ba da ba dt e r s e b utd i d ug ama s y a r a k a tMu Mu s l i mt e l a h a da ,b ai kd iKa n t o nma ma up undi d ae r a hSu ma ma t e r a .
Di Suma mat er a, daer ah yang per t ama ma kal i di si nggahi ol eh or angor ang I sl am adal ah pesi si r Samu muder a. Pe ny e ba bn y at e r d i r id ar ip ar amu ba l i g hd ans a ud ag arI s l a my a ngd at a ngd ar iAr a b,Me s i r ,Pe r s i ad anGu j a r a t . Pa r as a ud ag ari n ib an y a kd i j u mp mp aid ib eb er a pap el a bu ha nd iSu ma ma t e r ay a i t ud iBa r u sy a ngt e r l e t a kd ip es i s i r Ba r a tSumat er a,Lamur idipes i s i rTi murSumat er adandipes i s i rl ai nn y as eper t idiPer l ak , y ai t us ek i t art ahun674 Masehi .
Ke ha di r a na g ama I s l a md iPa s a ime nd ap att a ng g ap an y a n gc u k u pb er a r t id ik a l a ng a n ma s y a r a k a t .DiPa s a i a g amaI s l a mt i d akh an y adi t e r i maol e hl a pi s a nma s y a r a k a tp ed es a a na t a up ed a l a ma ma nma l a i n k a nj u g ame r a mb mb ah l a pi s a nma s y ar a k atp er k o t a an .Da l a mp er k e mb mb an ga ns e l a nj u t n y a ,b er d i r i l a hk e r a j a anSa mu mu de r aPa s ai .
Sa mu mu de r a Pa s a id i d i r i k a no l e h Ni z a mu mu d i n Al Ka mi mi lp ad at a hu n1 2 67 .Ni z a mu mu di n Al Ka mi mi la da l a hs e o r a ng l a k sma naan gk at a nl a utd ar iMe si rs e wa kt udi n as t iFa t i mi y a hb er k ua sa .I adi t u ga sk anun t u kme me r e bu tp el a bu ha n Kamb mbayat diGuj ar at pada t ahun 1238 M. Set el ah i t u, i a mendi r i kan ker aj aan Pasaiunt uk menguasai p er d a ga ng a nL a da .Di n as t iF at i mi y a h me r u p ak a nd i n as t iy a n gb e r a l i r a np a ha m Sy i a h,ma k ab i s ad i a n gg a p b ah wap ad a wa k t ui t uKe r a j a a n Pa s a ij u g ab er p a ha m Sy i a h.Ak a nt e t a pi ,p ad as a a ta dae k s p an s ik eda er a h Samp mparKanandanSamp mparKi r i sangl aksama manaNi zamu mudi nAl Kami mi l gugur .
Se t e l a hk e r u nt u ha nd i n as t iF at i mi y a hy a ngb er a l i r a nSy i a hp ad at a hu n1 28 4,d i n as t iMa mu mu l u ky a ngb er ma dz h ab Sy a fi ’ Ib e r i n i s i a t i fme ng amb i la l i hk e k ua s aa n Ke r a j a an Pa s ai .Se l a i nu nt u k me ng hi l a ng k an p en ga r u h Sy i a h, p en ak l u k a ni n ij u g ab er t u j u anu n t u kme me ng u as a ip as a rr e mp mp ah r e mp mp ahda nl a dada np e l a b uh anPa s a i .Ma k a , SyekhI sma mai lber sama ma Faki rMuhammad menunai kan t ugas t er sebut .Mer eka akhi r nyadapatmer ebutPasai . Se l a nj u t n y ad i n ob at k a nl a h Ma r a h Si l us e ba ga ir a j aSa mu mu de r aPa s aiy a ngp er t a mao ma l e hSy e k hI s ma ma i l .Se t e l a h Ma r a hSi l ume me me l u kI s l a md and i n ob at k a nme nj a dir a j a ,d i ad i b er ig el a r“ Ma l i k u sSa l e h”p ad at a hu n1 28 5.Na ma ma i n ia da l a hg el a ry a n gd i p ak a io l e hp emb an gu na nk e r a j a anMa mu mu l u ky a n gp er t a mad ma iMe s i ry a i t u“ AlMa l i k u s Sh a l e hAy u b ” .
Ad ak i s ah k i s ahme na r i ky an gd i t e r a ng ka nd al a m Hi k a y atRa j aPa sa is ep ut a rMa r a hSi l u .Ki s ah k i s ahi n in y ar i sdi l u arn al a rda nb er a r o ma mi ma s t i s .Se p er t ia da n y as a b da Ra s u l u l l a hy a n g me na ub at k a nb er d i r i n y ak e r a j a an Samu muder a Pasaiat aupun ki sahMer ah Si l u yangt anpa di aj ar isi apapun mamp mpu memb mbaca AlQur an 30 j uz d en g ans e mp mp ur n a.T e r l e pa sd ar ii t u ,Ma l i kAsSa l e hk e mu mu di a nb er p i n da hp ah am,d ar iSy i a h me nj a dip ah am Sy a fi ’ i .Ma k aal i r a np ah am d iKe r a j a anSa mu mu d er aPa s a iy a n gs e mu mu l aSy i a hb er u ba hme nj a dip a ha m Sy a fi ’ Iy a n g s un ni .
2.Proses berkembangnya berkembangnya Kerajaan Samudra Pasai di segala bidang
Dengant i mbul nyaKer aj aanSamudr aPasaimakaKesul t ananPer l akmengal amikemundur an.Samudr aPasai t a mp i ls e b ag a ib an da rd a g an gu t a mad ip an t a it i mu rSu ma t r aUt a r a .Sa mu dr aPa s a it i d akha n y ame n j a d ip us a t p er d ag an ga nl a dak et i k ai t u ,t e t a pi j u gas eb ag ai p us a tp en ge mb an ga na ga maI s l a mb er ma z ha bSy a fi ’ i .
Pada masapemer i nt ahan Sul t anMal i kAlSal ehber kembangl ahagamaI sl am mazhabSyafi’ i .Awal nyaSul t an Mal i kAlSal eh mer upakan pemel uk Syi ’ ah yang dibawa dar ipedagangpedagang Guj ar atyang dat ang ke I ndonesi apada abad12.Pedagangpedagang Guj ar atber samasamapedagang Ar abdanPer si amenet apdi s i t ud anme nd i r i k ank e r a j a an k e r a j a anI s l a mp er t a mad iI n do ne si a ,y a i t uKe r a j a anPe r l a kd imu ar aSu ng aiPe r l a k d anKe r a j a anSa mu dr aPa s a id imu ar aSu ng a iPa s a i .Na mu nk e mu di a nSu l t a nMa l i kAlSa l e hbe r p i n da hme n j a d i me me l u kI s l a mb er ma z h abSy a fi ’ ia t a sbu j u k a nSy e k hI s ma i ly a n gme r u pa k a nu t u s a nDi n as t iMa me l u kdiMe s i r y a n gb er a l i r a nma z h abSy a fi ’ i .Pa dama s ap eme r i n t a ha nSu l t a nMa l i kAlSa l e hj u g aSa mu dr aPa s a ime n da pa t k u nj u ng anda r iMa r c oPo l o .
1. Kehidupan Politik Ra j ap er t a mas amu dr ap as ais ek al i g uspe nd i r ik e r a j a ana da l a hMa r a hs i l ub er g el a rs u l t a nMa l i kalSa l e h,d an me me r i n t a ha nt a r at a hu n1 28 51 29 7.Pa dama s ap eme r i n t a ha nSu l t a nMa l i kAlSa l e h,k e r a j a ant e r s e bu tt e l a h me mi l i k il e mb a gaNe g ar ay a n gt e r a t u rd e ng a na ng k a t a np er a ngl a utd a nd ar a ty a n gk u a t ,me s k i p und emi k i a n, s e c ar apo l i t i kk e r a j a anSa mu dr aPa s aima s i hbe r a dadi b awa hk e k ua s aa nMa j a pa hi t .Pa dat a hu n1 29 5,Su l t h an ma l i kals a l e h me nu nj u ka na k ny as e ba ga ir a j a ,y a ngk e mu di a nd i k e na ld en ga n Su l t a n Ma l i kAlZa hi rI( 1 29 71 32 6) ,Pa dama s ape me r i n t a ha nn y as amu dr ap as a ib er h as a i l me na k l u k k ank e r a j a ani s l a m Pe r l a k .
Se t e l a hs u l t a nMa l i kAlZa hi rIma ng k at ,Pi mp i n ank e r a j a and i s e r a hk a nk e pa daSu l t a na hma dl a i k u dz a hi ry a ng ber gel arSul t hanMal i kAl Zahi rI I( 13261348)
2.Kehidupan Ekonomi Ka r e nal e t a kg eo gr a fis n y ay a ngs t r at e gi s ,i n ime nd uk u ngk r e at i v i t a sma y ar a ka tu nt u kt e r j u nl a ng su ngk ed un i a ma r i t i m.Sa mu de r apa s a ij u g ame mp er s i a pk a nba nd ar–ba nd ary a n gd i g un ak a nun t u k:
o
Menambah perbekalan untuk pelayaran selanjutnya
o
Mengurus soal – soal atau masalah – masalah perkapalan
o
Mengumpulkan barang – barang dagangan yang akan dikirim ke luar negeri
o
Menyimpan barang – barang dagangan sebelum diantar ke beberapa daerah di Indonesia
Tahun 1350 M mer upakan masa puncakkebes ar an ker aj aan Maj apahi t ,masa i t uj uga mer upakan masa kebesar anKer aj aanSamuder aPasai .Ker aj aanSamuder aPasaij ugaber hubunganl angsungdenganKer aj aan Ci n as e b ag a is i a s a tu n t u kme ng a ma n k an d i r id ar ia nc a ma n Ke r a j a an Si a my a n gd ae r a hn y ame l i p ut iJ a z i r a h Mal aka.
Per kembangan ekonomimasy ar akatKer aj aan Samuder a Pasaiber t ambah pesat ,s ehi ngga sel al u menj adi p er h at i a ns ek al i g us i n ca r a nd ar ik e r a j a an – k e r a j a an d is ek i t a r n y a.Se t e l a h Sa mu de r a Pa sa id i k u as aio l e h Ker aj aanMal akamakapusatper dagangandi pi ndahkankeBandarMal aka.
3.Kehidupan Sosial Ke hi d up ans o s i a lma s y a r a k a tKe r a j a anSa mu d er aPa s a id i a t u rme nu r u ta t u r a n–a t u r a nd anok u m –ok u mI s l a m. Dal am pel aksanaannya banyak t er dapatper samaan dengan kehi dupan sosi almasyar akatdineger iMesi r maupundiAr ab.Kar enaper samaani ni l ahsehi nggadaer ahAcehmendapatj ul ukanDaer ahSer ambiMekkah.
3. Raja- raja yang berpengaruh di Kerajaan Samudra Pasai Ker aj aan Samudr a Pasaii nimer upakan ker aj aan i sl am kedua sesudah Per l ak.Sumber sumber sej ar ah me ng en aik e r a j a ani n ij a uhl e bi hl e ng k apd i b an di n gk a nd en ga nk e r a j a anp er t a ma .Di s a mp i n g Hi k a y a t ,b er i t a b er i t al u arn eg er i ,k e r a j a ani n ij u game ni n gg al k anp en i n gg al a na r k e ol o gi sb er u pap r a sas t iy a ngd ap atme nj a di s ak s iut amameng enai t el ahber di r i n y ak er aj aani ni .
Me nu r u tb uk uDa l i ma n,Pe nd i r ik e r a j a anSa mu dr aPa sa ia da l a hSu l t a nMa l i kAlSh al e h.Ha li n id i k e t a hu id en ga n p as t id ar ip r a s as t iy a ngt e r d ap atd ar ib at un i s a nma k amn y ay a ngme ny a t a k anb ah was u l t a nMa l i kAlSh al e hi n i meni nggalpadabul anRamadhan676 t ahunsesudahhi j r ahNabiat au1297,j adi5t ahunsesudah kunj ungan Ma r c op ol ok en eg er i i n id al a mp er j a l a na nn y ap ul a ngda r i Ci n a.
T r a di s id ar ih i k a y atr a j a r a j a Pa sa ime nc er i t a ka na sa l u su lSu l t a n Ma l i kAl Sa l e h.Se be l u m me nj a dir a j ad an b er g el a rSu l t a n,r a j ai n is e mu l aad al a hs e or a ngma r a hd anbe r n amaMa r a hs i l u .Ay a hMa r a hs i l ube r n amaMa r a h Ga j a hd an i b u ny aa d al a h Pu t r iBe t u ng .P ut r iBe t u ng me mp un y a ir a mb utp i r a ng d ik e p al a n y a .K et i k ar a mb ut p i r a ng i t ud i b an t u no l e h Ma r a h Ga j a hk e l u ar l a hd ar a hp ut i h .Se t e l a hd ar a hp ut i hi t ub er h en t ime ng al i r ,ma ka me ng hi l a ng l a hPu t r iBe t u ng .Pe r i s t i wai t ud i d en ga ro l e ha y a ha ng k atPu t r iBe t u ngi a l a hRa j aMu ha mma d.Ra j a Muhammadkar enamar ahseger amenger ahkanor angor angny aunt ukmencar idanmenangkapMar ahGaj ah. Ma r a h Ga j a hy a n gt a k u tk a r e na k e h i l a ng a n Pu t r iBe t u ng me n y i n gk i rd a n me mi n t ap e r l i n du ng a nd ar ia y a h angkat ny a pul ay ang ber nama Raj a Ahmad.Ter ny at a Raj a Muhammad dan Raj a Ahmad adal ah dua or ang b er s au dar a .T et a pik ar e nape r i s t i waPu t r iBe t u ngda t a s,ma kak ed uaor a ngb er s au da r ai t ua kh i r n y ab er p er a ng . Ke du an y at e wa sda nMa r a hGa j a hs e n di r ij u g at e wa st e r b un uhd al a mp ep er a ng a n.Pu t r iBe t u ngme ni n gg a l k a n duaor angput r ayai t uMar ahSum danMar ahSi l u,mer ekaber duameni nggal kant empatkedi amannyadanmul ai hi dup mengembar a.Mar ah Sum kemudi an menj adir aj a Bi r uen.Sedang Mar ah Si l u akhi r nyadapatmer ebut r i mb aJ i r u nd anme nj a dir a j ad is i t u .Ma r a hSl ume nd i r i k ani s t a nak e r a j a ann y ad ia t a sb uk i ty a ngb an y akdi d i a mi o l e hs e mu tb es a ry a ngol e hr a k y atd is e k i t a r n y ad i s e bu tSe mu tDa r a( Sa mu dr a ) .I t u l a hs e ba bn y ama k an eg ar a i t ukemudi andi namakannegar aSamudr a.
Se mu l aMa r a hSi l ua da l a hp en g an uta g amaI s l a ma l i r a nSy i ’ a h.Se p er t ik i t ak e t a hu ib ah waa g amaI s l a my a n g b er p en ga r u hdi p an t a it i mu rSu ma t r aUt a r apa dawa kt ui t uad al a ha ga maI s l a ma l i r a nSy i ’ a h.
Unt ukmel enyapkanpengar uhSyi ’ ahdanunt ukkemudi anmengembangkanI sl am mahzabSyafi’ idipant ait i mur Sumat r aUt ar a,makaDi nast iMamel ukdiMesi ry ang ber al i r anmahzab Syafi’ ipada1254mengi r i mkanSyekh I s ma i lk epa nt a it i mu rSu ma t r aUt a r abe r s a maFa k i rMu ha mma d,b ek a sul a madip an t a ib ar a tI n di a .DiSa mu dr a
Pa s a i ,Sy e k hI s ma i lb er h as i lme ne mu iMa r a hSi l ud anb er h as i lp ul ame mb uj u k k n y au nt kme me l u ka g amaI s l a m mahzab Syafi’ ikemudi anSyekhI smai lmenobat kanMar ahSi l usebagaiSul t anper t amadiker aj aan Samudr a Pa s aid anb er g el a rSu l t a nMa l i kAl Sa l e h.Pe ng i k u tMa r a hSi l uy an gb er n amaSr iKa y ad anBa waKa y ai k u tj u ga ma s ukma hz a bSy a fi ’ i d anbe r g an t i n amapu l ame nj a diSi d iAl i Kh i a ud di nda nSi d iAl iHa s s an ud di n .
Pe no ba t a nMa r a hSi l us eb ag aiSu l t a np er t a madiSa mu dr aPa s ai o l e hSy e k hI s ma i l i n id i d as a r k a na t a sbe be r a pa p er t i mb an ga n .Se t e l a h Su l t a n Ma l i k AlSa l e h me ni n gg a lp a da 1 29 7i ad i g a nt i k a no l e hp ut r a n y a ,Su l t a n Mu ha mma d,y a n gl e bi ht e r k e n ald en g anSu l t a nMa l i kAlT a hi ry a n gme me r i n t a hs a mp ait a hu n1 32 6.Ke mu d i a ni a d i g a nt i k a no l e hSu l t a nAh ma dBa hi a nSy a hMa l i kAlT a hi rd anpa dama s ap eme r i n t a ha nb el i a uSa mu dr aPa s a i j ugamendapatk unj ungandar iI bnuBat ut ah.I bnuBat t ut ahadal ahseor angdar iAf r i k aUt ar ay angbek er j apada Su l t a nDe l h id iI n di a .I ame ng un j u ng iSa mu dr aPa s aid al a mr a ng k as i n gg ahk e t i k ame l a k uk a np er j a l a na nn y ak e Ci n as e b ag a iu t u s a n Su l t a n De l h i .Da l a m c a t a t a n c a t a t a nI b nu Ba t u t a hk i t ad ap atme ng e t a hu ib ag a i ma na p er a na nSa mu dr aPa s a ik e t i k ape r k e mb an g an n y a .Se ba g aib an da ru t a mape r d ag a ng a nd ip an t a it i mu rSu ma t r a Ut a r a ,Sa mu dr a Pa s aib an y a kd i d at a ng io l e hk a pa l k a pa ld a r iI n di a ,Ci n a,d a nd ar id ae r a hd ae r a hl a i nd i I n do ne s i a .Dib an da rt e r s e bu tk a p al k a pa ls a l i n gb er t e mu ,t r a ns i t ,me mb on gk a rs e r t ame mu atb ar a ng b ar a ng dagangannya.
Dal am si st em pemer i nt ahanannya,Samudr a Pasaimengadopsidar iI ndi a dan Per si a.Ker at on dan I st ana Ker aj aanSamudr aPas aidi bangunber ga y aar s i t ek t urI ndi a.Peng ar uhPer s i adapatt er l i hatd ar igel ar gel ary ang di gunakan ol eh pemer i nt ahan ker aj aan. Raj a sendi r i menggunakan gel ar i hnya yang syah, sedang pat me nd amp i n gir a j ab er g el a ramir ,b ah k and ia nt a r ap emb es a r p emb es a rk e r a j a ant e r d ap atp ul ao r a ngPe r s i a . 4.Puncak kejayaan Kerajaan Samudra Pasai Puncak Kej ayaan Samudr a PasaiPuncak kej ay aan ker aj aan samudr a pasaii nidi t andaidengan adanya p er k e mb an ga nd i b i d an gb i d an gk e hi d up ank er a j a anSa mu dr apa s ai ,s e pe r t i ;
1. Di bidang perekonomian dan perdagangan Dal am segiekonomiper kembanganker aj aanSamudr aPasaii nidi t andaidengansudahadanyamat auangyang di c i p t ak ansendi r iu nt uka l atpemba y ar any angt er buatdar iemas ,uangi ni di namak anDi r ham.Sel ai ni t u,di t an dai j uga dengan ber k embangny a Ker aj aan Samudr a Pas aimenj adipus atper dagangan i nt er nas i onalpada mas a p eme r i n t a ha n Su l t a n Ma l i k u lDh ah i r ,d en ga nl a das e ba ga is a l a hs a t uk o mo di t a se k s po ru t a ma .Sa ati t uPa s ai di per k i r a kanmengek s porl adasek i t ar8. 000-10. 000b ahar as et i apt ahunn y a,s el ai nk omodi t asl ai ns eper t is ut r a, k a p urb ar u s ,d anema sy a n gd i d a t a ng k a nd ar id ae r a hp ed a l a ma n.Bu k a nh a ny ap er d ag a ng a ne k s p or i mp o ry a n g maj u.Sebagaibandardagang yangmaj u.Hubungan dagang dengan pedagangpedagang Pul auJawaj uga t e r j a l i n .Pr o du k s ib er a sd ar iJ a wad i t u k a rd e ng a nl a da .Pe da g an gp ed ag a ngJ a wame nd ap atk e d ud uk a ny a n g i s t i me wad ip el a bu ha nSa mu de r aPa s a i .Me r e k ad i b eb as k a nd ar ip e mb a y a r a nc u k a i .
2.Di bidang sosial dan budaya Kehi dupan sosi almasyar akatKer aj aan Samuder a Pasaidi at urmenur utat ur an–at ur an dan hukum – hukum I s l a m.Da l a mp el a k s a na an n y ab an y a kt e r d ap atp er s a ma and en g ank e h i d up ans o s i a lma s y a r a k a td in eg er iMe s i r maupundiAr ab.Kar enaper samaani ni l ahsehi ngga daer ahAcehmendapatj ul ukanDaer ahSer ambiMekkah. Ker aj aan Samuder a Pasaiber kembang sebagaipenghasi lkar ya t ul i s yang bai k.Beber apa or ang ber hasi l memanf aat kanhur ufAr abyangdi bawaol ehagamaI sl am unt ukmenul i skar yamer ekadal am bahasaMel ayu,
y a n gk e mu di a nd i s e b utd en g an b ah as aJ a wid an h u r u f n y ad i s e b utAr a bJ a wi .Dia n t a r ak a r y at u l i st e r s e b ut a da l a hHi k a y atRa j aPa sa i( HRP) .Ba gi a na wa lt e k si n id i p er k i r a ka nd i t u l i ss ek i t a rt a hu n1 36 0M.HRPme na nd ai d i mu l a i n y ap er k e mb an g an s a s t r a Me l a y uk l a s i kd ib umin us a n t a r a .Ba ha s a Me l a y ut e r s e b utk e mu di a nj u g a d i g un ak ano l e h Sy a i k hAb du r r a ufa l Si n gk i l iu nt u kme nu l i s k anb uk u b u k un y a.Se l a i ni t uj u gab er k e mb an gi l mu t a s a wu fy a n gd i t e r j e ma h k ank eda l a mb ah as aMe l a y u .
3.Di bidang agama Se su aid en ga nb er i t ad ar iI b n Ba t t u t a ht e nt a ngk e ha di r a na hl i a hl ia ga mad ar iTi mu rT en ga h,t e l a hb er p er a n p en t i n gd al a mp r o s esp er k e mb an ga nI s l a md iNu s an t a r a .Be r d as a r k a nh ali t up ul a ,d i c e r i t a k anb ah waSu l t a n Samudr a Pasaibegi t ut aatdal am menj al ankan agama I sl am sesuaidengan Mahzab Syafi’ Idan i a sel al u di k e l i l i n gio l e ha hl i a hl it e ol o giI s l a m.De ng anr a j ay a ngt e l a hb er ag amaI s l a m,ma kar a ky a tp unme me l u kI s l a m unt ukmenunj ukankeset i aan dan kepat uhannyakepada sangr aj a.Kar ena wi l ayahkekuasaanSamudr aPasai y a ngc uk u pl u as ,s e hi n gg ap en y e ba r a na ga maI s l a md iwi l a y a hAs i aT en gg ar ame nj a di l u as .
4.Di bidang politik Pa dama s ap eme r i n t a ha nSu l t a nMa l i kas Sh al i ht e l a ht e r j a l i nh ub un ga nb ai kde ng anCi n a.Di b er i t a k anb ah wa Ci na t el ah memi nt a agarRaj a Pasaiunt uk mengi r i mkan dua or ang unt uk di j adi kan dut a unt uk Ci na yang ber namaSul aemandanSnamsadDi n.Sel ai ndenganCi na,Ker aj aanSamudr aPasaij ugamenj al i nhubungan b ai kde ng a nn eg er i n eg er iTi mu rT e n g ah .Pa dama s ap eme r i n t a ha nSu l t a nMa hmu dMa l i ka z Za hi r ,a hl ia g ama mu l a id ar i b er b ag ain eg er id iTi mu rT e ng ahs al a hs at u ny ad ar i Pe r s i ( I r a n)y a ngb er n amaQa di Sh ar i fAmi rSa y y i d d anT a j a l Di nd ar iI s f a ha n.Hu bu ng anp er s a ha t a nKe r a j a anSa mu dr aPa s aij u gat e r j a l i nd en ga nMa l a k ab ah k an mengi kathubunganper kawi nan.
Kemunduran Kerajaan Samudra Pasai 1. Faktor Interen Kemunduran Kerajaan Samudra Pasai a .Ti d akAd aPe ng ga nt i y a ngCa k apda nT er k e na lSe t e l a hSu l t a nMa l i kAtTh ah r i r
Ke r a j a anSa mu d er aPa s a ime nc a p aip un c a kk e j a y a a np ad ama s ap eme r i n t a ha nSu l t a nMa l i kAtT a hr i r ,s i s t e m p eme r i n t a ha nSa mu de r aPa s a is u d aht e r a t u rb a i k ,Sa mu de r aPa s a ime nj a dip us a tp er d ag a ng a ni n t e r n as i o na l . Pedagangpedagangdar iAsi a,Af r i ka,Chi na,danEr opaber dat angankeSamuder aPasai .Hubungan dagang d en ga np ed ag an gp ed ag an gPu l a uJ a waj u gat e r j a l i ne r a t .Pr o du k s ib er a sd ar i J a wad i t u k ard en ga nl a da .
Se t e l a hSu l t a nMa l i kAtT a hr i rwa f a tt i d a ka dap en gg a nt i n y ay a n gc a k a pd al a m me mi n mp i nk e r a j a a n Sa mu d r a Pa s aid ant e r k e na l ,s e hi n gg ap er a np en y e ba r a na ga maI s l a md i a mb i l a l i ho l e hk e r a j a anAc e h.
Ke r a j a anSa mu de r aPa s ais e ma k i nl e ma hk e t i k ad iAc e hb er d i r is a t ul a gik e r a j a any a ngmu l a ime r i n t i sme nj a di sebuahper adaban yangbesardanmaj u.Pemer i nt ahanbar ut er sebuty akniKer aj aan AcehDar ussal am yang d i d i r i k a no l e h Su l t a n Al iMu gh ay a tSy a h.Ke s ul t a na n Ac e h Da r u s s al a ms e nd i r id i b an gu nd ia t a sp ui n gp ui n g k e r a j a an k e r a j a any a ngp er n aha dad iAc e hp ad ama s ap r aI s l a m,s e pe r t iKe r a j a anI n dr aPu r b a,Ke r a j a anI n dr a Pur wa,Ker aj aan I ndr a Pat r a,dan Ker aj aan I ndr apur a.Pada 1524,Ker aj aan Aceh Dar ussal am dibawah pi mpi nan Sul t an Al iMughayatSyah menyer ang Kesul t anan Samuder a Pasai .Aki bat nya,pamork ebesar an
Ke r a j a anSa mu de r aPa s a is e ma k i nme r e d ups e b el u mb en ar b en arr u nt u h.Se j a ks aa ti t u ,Ke s u l t a na nSa mu d er a Pa s a ib er a dadib a wa hk e n da l i k u a s aKe s u l t a na nAc e hDa r u s s a l a m.
b .T er j a diPe r e bu t a nk e k ua sa an
Pada t ahun 1349 Sul t an Ahmad Bahi an Syahmal i kalTahi rmeni nggalduni a dan di gant i kan put r anya yang b er n amaSu l t a nZa i n alAb i d i nBa hi a nSy a hMa l i kal T ah i r .Ba ga i ma nap eme r i n t a ha nSu l t a nZa i n alAb i d i ni n it i d ak b an y a kd i k e t a hu i .Ru pa n y a me nj e l a n ga k h i ra b a dk e 1 4 Sa mu dr a Pa s a ib an y a kd i l i p ut is u a s an ak e k a c a ua n k ar e na at e r j a di n y ap er e bu t a nk e k ua sa an ,s e ba ga id ap atd i u ng ka pd ar ib er i t a b e r i t aCi n a.Be be r a paf a kt o ry a ng me n y e ba b k anr u nt u hn y ak e r a j a anSa mu dr aPa s a i ,y a i t upe mb er o nt a k a ny a n gd i l a k u k ans e k el o mp oko r a ngy a ng i ngi nmember ont akkepada pemer i nt ahan ker aj aan Samudr aPasai .Kar ena pember ont akani ni ,menyebabkan beber apa per t i kai an di Ker aj aan Samudr a Pasai . Sehi ngga t er j adi l ah per ang saudar a yang membuat p er t u mp ah and ar a hy a ngs i a s i a .Un t u kme ng at a s ih ali n i ,Su l t a nKe r a j a anSa mu dr aPa s aiwa k t ui t ume l a k uk a n s e s u at uh aly a n gb i j a k ,y a i t ume mi n t ab an t u ank e pa daSu l t a nMa l a k au nt u ks eg er ame n en g ah id anme r e da m pember ont ak an.
Namun
Kesul t anan
Pasai
se ndi r i
akh i r ny a
r unt uh
se t el ah
di t ak l uk ka n
ol ehPor t ugal t ahun1521y ang sebel umny a t el ah menakl ukan Mal aka t ahun1511, dan k emudi an t a hu n1 52 4wi l a y a hPa s ais u da hme nj a di b ag i a nd ar ik e da ul a t a nKe s ul t a na nAc e h.
2. Faktor Eksteren kemunduran Kerajaan Samudra Pasai a .Se r a ng anda r i Ma j a pa hi tT a hu n1 33 9
Kej ayaanKer aj aan Samuder aPasaimul aimengal amiancaman dar iKer aj aan Maj apahi tdengan Gaj ahMada s e ba ga ima ha pa t i h .Ga j a hMa dadi a ng k ats e ba ga ip at i hdiKa hu r i p anpa dape r i o de13 19 1 32 1Ma s eh io l e hRa j a Ma j a pa hi ty a ngk a l ai t ud i j a ba to l e hJ a y a ne ga r a .Pa da1 33 1,Ga j a hMa dan ai kpa ng k atme nj a diMa ha pa t i hk e t i k a Ma j a pa hi td i p i mp i no l e hRa t uT r i b ua naT u ng ga de wi .Ke t i k ap el a nt i k a nGa j a hMa dame nj a diMa ha pa t i hMa j a pa hi t i n i l a hk e l u aru c a pa nn y ay a ngdi s e b utd en g anSu mp ahPa l a pa ,y a i t uba hwaGa j a hMa dat i d aka k anme ni k ma t i b ua hp al a pas e be l u ms e l u r u hNu s a nt a r abe r a dadi b a wa hk e k u a s aa nKe r a j a anMa j a pa hi t .
Ma ha pa t i hGa j a hMa dar u pa n y as e d i k i tt e r u s i kme n de ng a rk a b a rt e nt a ngk e b es a r a nKe r a j a anSa mu de r aPa s a id i s e be r a ngl a ut a ns a na .Ma j a pa hi tk h awa t i ra k anpe s at n y ak e ma j u anKe r a j a anSa mu de r aPa s ai .Ol e hk a r e nai t u kemudi anGaj ahMadamemper si apkanr encanapenyer angan Maj apahi tunt ukmenakl ukkanSamuder aPasai . De s as d es u st e nt a ngs er a ng ant e nt a r aMa j a pa hi t ,y a ngme ng an uta ga maHi n duSy i wa ,t e r h ad apk er a j a anI s l a m Sa mu de r a Pa s a is a n t e rt e r d en g ard ik a l a ng a nr a k y a td iAc e h .Ek s p e di s iPa ma l a y ua r ma da p er a n g Ke r a j a an Maj apahi tdibawahkomandoMahapat i hGaj ahMadamemul aiaksi nyapada1350denganbeber apat ahapan.
Se r a ng ana wa ly a ngd i l a k uk a nMa j a pa hi td ip er b at a s anPe r l a kme ng al a mik e ga ga l a nk a r e nal o k as ii t ud i k a wa l k e t a to l e ht e nt a r aKe s u l t a na nSa mu de r aPa s a i .Na mu n,Ga j a hMa dat i d akme mb at a l k a ns e r a ng a nn y a .I amu n du r k el a utd anme nc a r i t e mp atl a pa ngd ip an t a it i mu ry a n gt i d akt e r j a ga .DiSu ng aiGa j a h,Ga j a hMa dame nd ar a t k a n p as u k a nn y ad anme nd i r i k a nb en t e ngd ia t a sb uk i t ,y a n gh i n gg as e k a r a ngd i k e n ald en g ann amaBu k i tMe ut a n a t a uBu k i tGa j a hMa da .
Ga j a hMa dame nj a l a nk ans i a sa ts er a ng andu aj u r u s an ,y a i t uda r ij u r u s anl a utd anj u r u s anda r a t .Se r a ng anl e wa t l a utd i l a nc a r k a nt e r h ad app es i s i rd iL ho k s eu ma wed anJ a mb u Ai r .Se da ng k anp en y e r b ua n me l a l u ij a l a nd ar a t d i l a ku ka nl e wa tPa y aGa j a hy a ngt e r l e t a kd ia nt a r aPe r l a kd anPe da wa .Se r a ng and ar id ar a tt e r s eb utt e r n y at a mengal amikegagal an kar ena di hadang ol eh t ent ar aKesul t ananSamuder aPasai .Sement ar a ser angan yang di l ak uk anl ewatj al url autj us t r udapatmenc apai i s t ana.
Se l a i na l a s an f a k t o rp ol i t i s ,s e r a ng an Ma j a pa hi tk e Sa mu de r a Pa s aid i p i c uj u ga k a r e na f a k t o rk e pe nt i n ga n ekonomi .Kemaj uan per dagangan dan kemakmur an r aky atKer aj aaan Samuder a Pasait el ah membuatGaj ah Ma dab er k e i n gi n anu nt u kd a pa tme n gu as a ik e j a y a a ni t u .Ek s p a ns iMa j a pa h i td al a mr a ng k ame ng ua s a iwi l a y a h Samuder a Pasait el ah di l akukan ber ul angkal idan Kesul t anan Samuder a Pasaipun masi h mampu ber t ahan s e be l u ma k hi r n y ap er l a ha nl a ha nmu l a is u r u ts e i r i n gs e ma k i nme ng ua t n y ap en ga r u hMa j a pa hi td iSe l a tMa l a k a.
Hi ngga menj el angabadke16,Ker aj aanSamuder aPasaimasi hdapatmemper t ahankanper anannyasebagai bandary ang mempunyaikegi at an per dagangan dengan l uarneger i .Par a ahl isej ar ah yang menumpahkan mi nat ny a pada per k embanga n ek onomimenc at at bah wa Ker aj aan Samuder a Pasaiper nah menempat i k e d ud uk a ns e b ag a is e n t r u m k e g i a t a nd ag a ng i n t e r n as i o na ld in us a n t a r as e me nj a kp er a na n Ke da hb e r h as i l d i p at a hk an .
Namun, ke mudi an per anan Ker aj aan Samuder a Pasai y ang se bel umny a sa ngat pent i ng dal am ar us per dagangan dikawasan Asi a Tenggar a dan duni a mengal amikemer osot an dengan muncul ny a bandar per dagangan Mal aka diSemenanj ung Mel ay u BandarMal aka seger a menj adipr i madona dal am bi dang p er d a ga ng a nd anmu l a ime n gg es e rk e d ud uk a nPa s a i .Ti d akl a mas e t e l a hMa l a k ad i b an gu n,k o t ai t ud al a m wa k t u y an gs i ng kats eger adi banj i r i per ant a uper ant audar i J awa.
Ak i b atk e ma j u anpe s aty a ngdi p er o l e hMa l a k at e r s e bu t ,p os i s id anpe r a na nKe r a j a anSa mu de r aPa s aik i a nl a ma s e ma k i nt e r s u du t ,n y a r i ss e l u r u hk e gi a t a np er n i a ga an ny ame nj a dik e nd ord a na k hi r n y ab en ar b en arp a t a hd i t angan Mal aka sej ak t ahun 1450. Apal agi di t ambah kedat angan Por t ugi s yang ber ambi simenguasai p er d a ga ng a nd iSe me na nj u ngMe l a y u .Or a ng o r a ngPo r t u gi sy a n gp ad a1 52 1b er h as i lme nd ud uk iKe s u l t a na n Samuder aPasai .
b .Be r d i r i n y aBa nd arMa l a kay an gL et a kn y aL eb i hSt r a t e gi s
T e r c a t a t ,s e l a maa ba d1 3s a mp aia wa la ba d1 6,Sa mu d er aPa s a id i k e n als e b ag a is a l a hs a t uk o t ad iwi l a y a h Se l a tMa l a k ad en g an b an da rp e l a b uh an y a n gs a n ga ts i b uk .Pa s a ime nj a dip us a tp er d a ga ng a ni n t e r n a s i o n al d en g anl a d as e b ag a is a l a hs a t uk o mo d i t a sek s p o ru t a ma .
L e t a kg eo gr a fi sk e r a j a an s a mu de r ap as a it e r l e t a kd iPa n t a iTi mu rPu l a u Su ma t e r ab ag i a nu t a r ab er d ek a t a n d en ga nj a l u rp e l a y ar a ni n t e r n as i o na l( Se l a tMa l a ka ) .L et a kKe r a j a anSa mu de r aPa sa iy a ngs t r a t e gi s ,me nd uk u ng k r e at i v i t a sma y a r a k atu nt u kt e r j u nl a ng s un gk ed un i ama r i t i m.Sa mu de r ap as a ij u game mp er s i a pk a nb an da r– b an da ry a n gd i g un a k anu nt u k :
1 )
Me na mb ahp er b ek a l a np el a y a r a ns e l a nj u t n y a
2)
Mengur usmasal ah–masal ahper kapal an
3 )
Me ng ump ul k a nb a r a ng–b ar a ngd ag a ng a ny a n ga k a nd i k i r i mk el u arn eg er i
4 )
Me n y i mp a nb ar a ng–b ar a ngd a g an g ans e be l u md i a nt a rk eb eb er a p ad ae r a hd iI n do n es i a .
Namun Set el ah ker aj aan Samudr a Pasaidi kuasaiol eh Ker aj aan Mal aka pusatper dagangan di pi ndahkan ke BandarMal aka.Dengan ber al i hnya pusatper dagangan keBandarMal aka maka per ekonomi an diBandar Ma l a kame nj a di r a ma ik ar e nal e t a kn y ay a ngl e bi hs t r a t e gi sd i b an di n gb an da r b an da rd iSa mu dr aPa sa i .
c .Se r a ng anPo r t u gi s
Or angor angPor t ugi smemanf aat kankeadaanker aj aanSamudr aPasaiyangsedangl emahi nikar enaadanya ber bagaiper pecahan ( kemungki nan kar ena pol i t i k/kekuasaan)dengan menyer ang ker aj aan Samudr aPasai h i n gg aa k h i r n y ak e r a j a anSa mu dr aPa s a ir u nt u h.Se be l u mn y ame ma ngo r a ng o r a ngPo r t u gi st e l a hme na k l u k a n ker aj aan Mal aka,yang mer upakan ker aj aan yang ser i ng membant u ker aj aan Samudr a Pasaidan menj al i n hubungandenganker aj aanSamudr aPasai .
Or angor ang Por t ugi s dat ang ke Mal aka,k ar ena t el ah menget ahuibahwa pel abuhan Mal aka mer upakan p el a bu ha nt r a ns i t oy a ngb an y a kd i d at a ng ip ed ag an gd ar is e ga l ap en j u r ua ng i n .Ma l a k ad i k e na ls e ba ga ip i n t u g er b an g Nu s an t a r a .J u l u k an i t ud i b er i k a n me ng i n ga tp er a na nn y as e ba ga ij a l a nl a l ul i n t a sb ag ip e da ga ng p ed ag a ngas i n gy a n gh e nd akma s u kda nk e l u arp el a bu ha n p el a bu ha nI n do ne s i a .Ma l a k apa daak h i ra ba dk e 1 5 d i k u nj u ng io l e hp ar as a ud ag ary a ngd at a ngd ar iAr a b,I n di a ,As i aT e ng ga r ad ans a ud ag ar s a ud ag arI n do ne s i a . Hal i ni s an ga tmenar i kp er hat i anor angor angPor t ugi s .
Mak su d Por t ugi s unt uk mendudu ki Mal ak a adal ah unt uk menguas ai per dagang an mel al ui se l at Ma l a k a . Ke da t a ng a no r a ng o r a ngPo r t u gi sdib a wa hp i mp i n anDi e goL op ezdeSq ue i r ak eMa l a k aa t a sp er i n t a h r a j aPo r t u gi s ,b er t u j u anu nt u kme mb ua tp er j a nj i a np er j a nj i a nd en ga np en gu as ap en gu as ad iMa l a ka .Pe r j a nj i a np er j a nj i a ni n id i ma k s u dk a nu nt u kme mp er o l e hs u a t ui z i np er d a ga ng a ny a n gme ng u nt u ng k a nk e d uab e l a hp i h ak . J a d is e mb o y a no r a ng o r a ngPo r t u gi su nt u kme l u as k a nd ae r a hp en g ar u hn y at i d akh a ny ab er mo t i fp en y e b ar a n a ga maak a nt e t a pi t e r u t a mamo t i fe k on omi .
5.Peninggalan dari Kerajaan Samudra Pasai
1. Peninggalan Kerajaan Samudra Pasai Ke r a j a anSa mu de r aPa sa id i y a ki n ip er n ahb er j a y ad i b uk t i k and en ga nb eb er a pap en i n gg al a nd ar i k e r a j a an t e r s e bu t .Sa y a ng ny a ,k e r a j a anSa mu dr aPa s ait i d akba ny a kme ni n gg al k a nb at up r a s as t is e ba ga ip en i n gg al a n b er s ej a r a h.Ha lt e r s e bu td i k ar e na ka nk ur a ngn y ap er h at i a nma sy a r a ka td anpe me r i n t a hs e t e mp att e r h a da pb uk t i b uk t ip en i n gg al a ns e j a r a h.Pe ne l i t ii n de pe nd en d ar ip us a ti n f o r ma s iSa mu dr a Pa s aiHe r i t a ge L ho uk s e ma we ,
T a qi y u dd i nme ng un gk a pk a nbe nd ape ni n gg al a nbe r s e j a r a hKe r a j a anSa mu de r aPa s ait e r s e ba rd ih amp i rs e l u r u h wi l a y a hAc e h ,k h u s us n y aAc e hUt a r a .Na mu n,s a mp ais a a ti n ib el u ma daup a y au nt u kme ng g al id anme n el i t i p en i n gg al a nb er s e j a r a ht e r s e bu t .Umu mn y ap en i n gg al a nb er s e j a r a h Sa mu de r aPa s aib er u pan i s a nb er t u l i s k a n k a l i g r a fiar a bgu nd ul y a ngk h as .( Mo ha ma dBu r h an ud di n , 2 01 1) .
Se k el o mp okmi n or i t a sk r e at i fb er h as i lme ma nf a at k a nh ur u fAr a by a ngd i b awao l e ha ga maI s l a m,u nt u k me nu l i sk a r y ame r e k ad al a mb ah as aMe l a y u .I n i l a hy a n gk e mu d i a nd i s e b uts e b ag a ib ah as aJ a wi ,d anh u r u f n y a d i s e bu tAr a bJ a wi .Dia nt a r ak a r y at u l i st e r s e bu ta da l a h Hi k a y a tRa j a Pa s ai( HRP) .Ba gi a na wa lt e k si n i di per k i r a kan di t ul i ss ek i t a rt ahun 1360 M. nidapat l ah di bagimenj adit i g a bagi an y ai t u Hikayat Raja Pasai i me ng en a ia s a lu s u lp emb uk a a nn e ge r i n eg er iPa s a id anSa mu d er a ,p en gi s l a ma n Me r a h Si l a ud ank ej a t u ha n k e r a j a anPa sa ik eMa j a pa hi t . i nij ugaber i s ik i s ahk i s ahmi t osseper t ik el ahi r anPut er iBul uh Hikayat Raja Pasai Be t u ng ,mi t o sp emb uk aa nn eg er iSa mu de r a( s emu tb es ar ) ,s i l s i l a hr a j a r a j aMa j a pa hi td anl e ge nd at o k oh t o k oh T u n Be r a i m Ba pa ,Su l t a n Ah ma dd an Su l t a n Ma l i k u lSa l e hy a n gs e h ar u s n y ad i p e r c a y a id al a m wu j u dr e al i t i s e j a r a hSa mu de r a Pa s a i .HRPme na nd ai d i mu l a i n y ap e r k e mb an g ans a s t r aMe l a y uk l a s i kdib u mi n us a n t a r a . Se j a l a nd e ng ani t u ,j u gab er k e mb an gi l mut a s awu f .Dia nt a r ab uk ut a s awu fy a ngd i t e r j e ma hk a nk ed al a m b ah as aMe l a y uad al a hDu r r ual Ma nz u m,k a r y aMa ul a naAb uI s h ak .Ki t a bi n ik e mu di a nd i t e r j e ma hk a nk ed al a m b ah as aMe l a y uo l e hMa k h du m Pa t a k a n,a t a sp er mi n t a and ar iSu l t a nMa l a k a .I n f o r ma s id ia t a sme nc e r mi n k a n s e k el u mi tp er a ny a ngt e l a hd i ma i n k anol e hSa mu dr aPa s aid al a mp os i s i n y as eb ag aip us a tp er t u mb uh anI s l a md i As i aT e ng ga r a pa dama s ai t u .
Sa mu de r aPa s ai me r u pa k anp us a tp er n i a ga anp en t i n gd ik a wa s ani t u ,d i k u nj u ng io l e hp ar as a ud ag ard ar i b er b ag ain eg er i ,s e pe r t iCi n a,I n di a ,Si a m,Ar a bd anPe r s i a .K omo di t a su t a ma a da l a hl a da .Se ba ga ib an da r per dagangan yang besar ,Samuder a Pasaimengel uar kan mat a uang emas yang di sebutdi r ham.Uang i ni d i g un ak a ns e c a r ar e s mid ik e r a j a a nt e r s e b ut .Ua ngd i r h a mj u g ame nj a dip en i n gg a l a nk e r a j a anSa mu dr aPa s a i y a n g me na nd ak a nk e k u a t a ne k o no mip ad as a a ti t u .Pa d as a t us i s id i r h am a t a u ma t au an ge ma si t ut e r t u l i s ; Mu ha mma dMa l i kAl Za hi r .Se da ng ka nd is i s il a i n ny at er c e t a kn amaAl Su l t a nAl Ad i l .Di a me t e rDi r h am i t us ek i t a r 10mm denganber at0, 60gr am dengankadaremas18kar at .
Disampi ngsebagaipusatper dagangan,Samuder aPasaij ugamer upakanpusatper kembanganagama I sl am.Banyakmakam –makam par apemi mpi nker aj aanSamudr aPasaiyangmer upakanbukt iny at aadanya k e r a j a a nSa mu dr aPa s a i .Be be r a pama k a mt e r s e u ta da l a h:
a .Ma k a m Su l t a nMa l i kAL Sa l e h
Ma k a m Ma l i kAl Sa l e ht e r l e t a kd iDe s a Be ur i n gi n ,Ke c a ma t a n Sa mu de r a ,s e k i t a r1 7k ms e b el a ht i mu r L ho k s eu ma we .Ni s a nma k am s a ngs ul t a nd i t u l i s ih ur u fAr a b.
b.Makam Sul t anMaul anaAl Zhahi r
Ma l i kAl Za hi ra da l a hp u t e r aMa l i kAl -Sa l e h,Di ame mi mp i nS amu de r aPa s a is e j a k1 28 7h i n gg a1 3 2 6M. Pa dan i s a n ma k amn y ay a ngt e r l e t a kb er s e be l a ha nd en ga n ma k am Ma l i kAl Sa l e h,t e r t u l i sk a l i ma t ;I n ia da l a h
ma k am y a ngd i mu l i a k anSu l t a nMa l i kAl Za hi r ,c a ha y ad un i ad ana ga ma .Al Za hi rme ni n gg alp ad a1 2Zu l h i j j a h 726Hat au9Nov ember1326.
c.Makam Nahr i yah
Nahr i syahadal ahseor ang r at udar iKer aj aan Samuder aPasaiyangmemegangpucukpi mpi nan t ahun 1 41 61 42 8M.Ra t uNa hr i s y a hd i k e na la r i fd anb i j a k .I ab er t a ht ad en ga ns i f a tk e i b ua nd anp en uhk a s i hs a y a ng . Har katdan mar t abatper empuan begi t umul i apada masanyasehi ngga banyakyang menj adipenyi aragama padamasat er sebut .Makamnyat er l et akdiGampôngKut aKr ueng,Kecamat anSamuder a±18km sebel aht i mur Ko t aL ho k s e uma we ,t i d a kj a uh d ar iMa k a m Ma l i k u s s a l e h .Su r a tY a s i nd en g an k a l i g r a fiy a n gi n da ht e r p ah at d en ga nl e ng k app ad an i s a nn y a .T e r c a nt u mp ul aa y a tQu r s i ,Su r a tAl iI mr a na y a t1 81 9,Su r a tAl Ba qa r a ha y a t 2 852 86 ,d ans e b ua hp en j e l a s a nd a l a ma k s a r aAr a by a n ga r t i n y a ,“ I n i l a hma k a my a n gs u c i ,Ra t uy a n g mu l i a a l ma r h uma h Na hr i s y a hy a ngd i g el a rd a r ib an gs ac h ad i ub i nSu l t a n Ha i d arI b nuSa i dI b nuZa i n alI b nuSu l t a n Ah ma dI b nuSu l t a nMu ha mma dI b nuSu l t a nMa l i k u s s a l e h,ma n gk a tp ad aSe n i n1 7Zu l h i j j a h83 1H”( 1 4 28M) .
d .Ma ka mT eu ng k uSi d iAb du l l a hT aj u lNi l l a h
T eu ng kuSi d iAb du l l a hT aj u lMi l a hbe r a sa ld ar iDi n as t iAb ba si y a hda nme r u pa ka nc i c i td ar ik ha l i f a hAl Mu nt a s i ry a n g me ni n gg al k a nn eg er i n y a(I r a k)k a r e nad i s e r a ngo l e ht e nt a r aMo ng ol i a .Be l i a ub er a ng k atd a r i Del himenuj u Samuder a Pasaidan mangkatdiPasait ahun 1407 M.I a adal ah pemangku j abat an Ment er i Keuangan. Makamnya t er l et ak disebel ah t i mur Kot a Lhokseumawe. Bat u ni sannya t er buatdar imar mer ber hi as k anuk i r ank al i gr afi ,a y atQur s iy angdi t ul i smel i ngk arpadapi nggi r anni s an.Sedangk andibag i anat as ny a t er t er ak al i mat s er t as ur a tAt T au ba ha y at2 12 2. Bismillah e.Makam Nai naHasanuddi n
Nai naHasamuddi nwaf atpadabul anSyawal823H (1420M ) .Makam bel i aut er l et akdiGampongMns.Pi e Kecamat anSamuder akabupat enAcehUt ar a,dal am kompl ekmakam t er dapat12bat upusar a.Si t usmakam i ni b er h i a s k anor n ame nd ank al i g r a fiay a tKu r s id ia t a sba t upu al a m,d i t a mb ahde ng ans ep ot o ngs aj a kbe r b ah as a Par s iber i s i k anpe t uahmat ibagiy anghi dup,Saj akt er s ebutdi t ul i spen y ai rI r anSy ec hMus l i m Al Di nSa ’ di( 119 31 29 2)y a ngd i t e r j e ma hk ano l e hs ej a r a wa nI b r a hi m Al fi an :Ti a dat e r h i t u ngb i l a ng ant a hu nme l i n t a sib umi ,L ak s an a ma t aa i rme ng al i rd an s e mi l i ra ng i nl a l u ,Bi l ak e hi d up an h an y a l a hs e pa r a ng k atk u mp ul a nh ar i h ar ima nu s i a , Mengapapenyi nggahbumii nimenj adiangkuh?Oh,sahabat !Ji kakaul ewatmakam seor angmusuh,Janganl ah ber sukaci t a,sebabhalyangsamaj uaakanmeni mpamu,Wahaiyangber cel i kmat adengan kes ombongan, De bu d eb ua k a nme r a s u k it u l a ngbe l u l a ngLa k s a napu pu rc e t a kme ma s u k ik o t a kpe n y i mp an an n y a .Ba r a ng s i a pa menyombongkan di r idengan hi asan baj unya,Esok har ij asadnya yang t er kuburhanya t i nggalmenguap. Duni asar atper s ai nga ndansedi k i tk as i hsa y an g,Ke t i k at er s ad ari at er k apart anpada y a.
De mi k i a nl a hs e s u ng gu h ny aj a s a dy a n gk a ul i h att e r b uj u rb er k a l a ng t a na h Ba r a n gs i a pa me me nu hip er i s t i wa pent i ng i nidar ikehi dupannya nant i ,Kemanakah i a har us menghi ndar ? Tak ada yang mampu member i per t ol ongan,k ecual iamalshal eh.Sai diber naung di bawah bayang Al l ah yang maha pemur ah Yaa Rabbi , j anganl ah si k s a hambamuMu y ang mal ang dant akber day ai niDos as enant i as a ber as aldar ik ami ,s edang e ng k a up en u hl i mp ah anbe l a sk a s i h .
f .Makam Per danaMent er i
Si t us i nidi sebutj uga Makam TeungkuYacob.Bel i au adal ah seor ang Per dana Ment er ipada z aman Ker aj aan Samuder aPasaisehi ngga makamnyadi gel arMakam Per danaMent er i .Bel i aumangkatpadabul an Mu ha r r a m6 30H ( Au gu s t u s12 5 2M) .Dil o k a s ii n it e r d ap at8bu ahba t upu s a r ad e ng a nl u asp er t a pa k a n8x1 5m. Ni s ann y aber t ul i s k ank al i g r a fii ndahs ur atAl Ma ’ aar i j a y at1823dans ur atYas i na y at7881.
1. Makam eungku Peuet Ploh Peuet 2. Makam Said Syari! ".
Makam eungku #iboih Ma k a mT e u ng k uDiI b oi ha da l a hmi l i kMa u l a n a Ab du r r a hma nAl F as i .Se ba gi a na r k e o l o gb er p en da pa t
b ah wama k a mi n il e bi ht u ada r i p ad ama k a m Ma l i k u s s a l e h.Ma k a mi n it e r l e t a kd iGa mp ôn gMa nc a n g,Ke c a ma t a n Sa mu de r a±1 6k ms e b el a hTi mu rK o t aL ho k s e uma we .Ba t un i s a n ny adi h i a s id en g ank a l i g r a fiy a n gi n da ht e r d i r i dar i a y atQur s i ,s ur atAl i I mr ana y at18,d ans ur atAt T aubaha y at2122.
g.Makam Bat t e
Makam i nimer upakansi t uspeni nggal an sej ar ah Ker aj aan Samuder a Pasai .Tokoh ut amayang di makamkan p ad aSi t u sBa t e eBa l e ei n ia da l a hT uh anPe r b uy a ngma ng k a tt a hu n14 44M.
L ok a s id id es aMe uc a tKe c a ma t a nSa mu de r a±s e b el a hTi mu rKo tL ho k s e uma we .Di a nt a r ani s a n n i s a nt e r s e b ut aday angber t ul i s kank al i gr afiyangi ndahy angt er di r idar is ur atYas i n,Sur atAl iI mr an,Sur atAl ’ Ar aaf ,Sur atAl J aa t s i y a hd anSu r a tAl Ha sy r .