urednik
Vesna Pešić lektura i korektura
Ivan Ristić štampa
Branko Vukušić
Foto-futura plasman i marketing 064/1661754 dizajn
Dimitri Vladimir
izdavač
Pešić i sinovi
Beograd, Topličin venac 17 tel/fax: 183-740 e mail:
[email protected] sva prava zadržava izdavač ISBN 86-7540-022-5
O TROJANSKO-SLOVENSKOJ MISTERIJI
Na naslovnoj strani knjige: "Mislilac iz Černa v o d e " (neolitska kultura starost 6500 godina, rumuska strana delte Dunava) Najstariji, predantički naziv Dunava je bio Černa, čiju su tragovi u germanizovanom izvorištu u Crnoj šumi (Švarcvald). Izvorno slovenski naziv sačuvan je u kasnijem neslovenskom okruženju u još nekim neolitskim i kasnijim podunavskim predantičkim kulturama. Černika, neolitsko naselje u Muteniji (Vlaška) koje predstavlja ranu fazu Bojan kulture (5-4 milenijum s. e.), neolitska kultura Kocofeni u Srednjem Podunavlju u Transilvaniji, Banatu razvila se pod uticajem Černa vode III, sve do Černjagovske kulture u Rumuniji, Moldaviji i Ukrajini pre rimskih, potom germanskih osvajanja (Il-V vek n. e). Više neolitskih i mlađih kultura Balkana i podunavlja imaju takođe slovenofonične nazive: Jezero (Ezero), kultura bronzanog doba u Bugarskoj, nastavak neolitskih kultura Marica, Veselinovo, Gumelnica, kao i neolitsko nalazište Izvor (Izvoare) u Mildaviji, koje pripada Kukateni kulturi. Keramika kulture Jezero ima paralele sa kulturom Černa voda, građevinski horizonti Jezero Vl-ll su sinhroni sa maloazijskom Trojom Ml. U vezi sa indoarijevskim-trojanskim stazama nije slučajan naziv nalazišta neolitske, prekukatenske kulture Trajan. Kultura Golaseča (X-V vek s. e.) u sevemoj Italiji nije izgubila svoj slovenski naziv, za razliku od germanizovane kulture Lužičkih Srba (Lausitz), u Nemačkoj. Sve ovo teško je objasniti zvanič-nom tezom o pojavi Slovena u istoriji Evrope tek u VI veku n.e.
Na zadnjim koricama: "Pogrebna zlatna maska iz Trebeništa" (kod Ohrida, VI vek s.e.) Ova maska gotovo je istovetna sa Šlimanovom, pronađenoj u Maloazijskoj Troji i pripisanoj mitološkom Agamemnonu, maskama otkrivenim u Atrijevskoj riznici u Mikeni i drugim kulturama Balkana. Nedavno otkrivene kod Ohrida, makedonske pogrebne maske očigledno kriju deo slovensko-trojanske misterije, čiji su nepobitni istorijska pripadnost makedonskim vladarima, slovenski karakter makedonske države, slovenski naziv makedonske prestonice Izvori koji je Filip II promenio u Filipi. "Prijamovo blago" i "Agamemnonova zlatna maska" ostaju u sferi mitologije. Kult sunca iz makedonske Vergine, izvorna arijevska svastika, otkrivena širom Evrope, ukazuje na vedsku tradiciju slovenske civilizacije i arijevsko-slovenskotrojanske veze.
Ova knjiga pripremljena je u cilju upoznavanja čitalačke publike sa novim istraživačkim temama o drevnoj evropskoj prošlosti, poreklu Slovena i mestu slovenske civilizacije u praistoriji Evrope u okviru biblioteke "Tragom Slovena". Novija istraživanja pokazuju da se "homerovska" pitanja Troje i trojanske civilizacije, koja je pokrenuo Meksikanac Roberto Salinas Prajs, prepliću sa ništa manje misterioznim pitanjem porekla Slovena i danas najmnogobrojnije porodice evropskih naroda. Osnovne ideje Salinasa izložene u radovima "Homerova šlepa publika" i "Atlas homerovske geogralije" dobijaju novu afirmaciju. Čitaocima koji nisu imali prilike da se svojevremeno upoznaju sa njegovim tezama o Troji i Trojancima želimo da pružimo osnovne informacije o toj temi, ali i da na nju podsetimo one koji su je možda već i zaboravili. Korisno je najaviti nameru izdavačke kuće "Pešić i sinovi" da objavi novo prerađeno i dopunjeno izdanje "Homerove slepe publike", kao i "Atlasa homerovske geogralije". Autor Branko Vukušićje povodom naše promocije teza Salinasa priredio tekst pod naslovom O TROJANSKO-SLOVENSKOJ MISTERIJI koji predstavlja izvode iz dve knjige ovog autora "DREVNA AMERIKA varvarika ili autohtona civilizacija" i "SLOVENI INDIJANCI EVROPE", koje su takođe u pripremi za objavljivanje u izdanju "Pešić i sinovi". Na kraju, objavljujemo intervju koji je Roberto Salinas dao nedeljniku NIN prilikom svoje nedavne posete Jugoslaviji.
SALINASOVA TEZA DVADESET GODINA KASNIJE Prošlo je dvadeset godina od objavljivanja hipoteze Meksikanca Roberta Salinas Prajsa o tome da legendarna Troja nije bila u Maloj Aziji, nego na jugoslovenskoj obali Jadrana. U javnosti je zaboravljeno čime je to Salinas uznemirio naučnike, čuvare neprikosnovene istine o našoj prošlosti i uzburkao širu javnost. U međuvremenu rastao je interes među slovenskim istraživačima o poreklu Slovena, za Salinasov rad u vezi trojanskih istraživanja i novih odgovora na staro "homerovsko pitanje". Ono potiče još iz antičkih vremena, Salinas ga ponovo pokreće u svetlosti novih saznanja - gde se zaista nalazila i u kom vremenu je cvetala trojanska civilizacija, ko su autori "Ilijade i Odiseje". Po tezama Salinasa istorijsko geografska saznanja o trojanskoj civilizaciji i posle arheoloških otkrića 19. i 20. veka i drugih saznanja o evromediteranskim civilizacijama i dalje ostaju u mitološkoj magli. Savremena nauka raspolaže mogućnostima da se sa velikom preciznošću utvrde istorijsko vreme nastanka arheoloških nalaza (metod karbon 14) i etničko poreklo tvoraca određenih kultura (DNK). Zato nema opravdanja misteriji oko trojanske civilizacije koja je ostavila tako duboke tragove u evropskoj kulturnoj baštini i činjenici da istorijska istina o njoj ostane zaodenuta mitološkim velom, kojim je prekrivena još od antičkih vremena. To su razlozi koji opravdavaju ponovno pokretanje drevnog "homerovskog pitanja" - ko su zapravo bili Trojanci? Evidentno je, takođe, da je Salinasova teza u neposrednoj vezi sa novijim istraživanjima slovenskih
pobornika autohtonističke škole o poreklu Slovena. Novija saznanja opovrgavaju važeću teoriju o Slovenima kao neistorijskim varvarima koji su se pojavili u istoriji Evrope "niotkuda" u 6. veku n.e i kojima ne pripada uloga u stvaranju autentične istorije i civilizacije Evrope. Salinasova teza o Trojanskoj civilizaciji počiva na analizi veličanstvenih dela te civilizacije Ilijadi i Odiseji, koje sadrže ne samo opis fatalnog boja u kome je Troja uništena, već su i neiscrpan izvor vrednosti i saznanja i najbogatije nasleđe savremene civilizacije. Iza mitoloških ličnosti i događanja počiva istorijska istina tog vremenu, mesta Troje i naroda koji su učestvovali u njenom rušenju, a kriju se iza Ahejaca, Danajaca i njihovih saveznika. Salinas je svoje teze izložio u radu pod naslovom "Homerova šlepa publika". Podsećamo na njen sadržaj.
"Homerova šlepa publika" (Prikaz koji sledi rađen je na osnovu originalnog, engleskog izdanja knjige "Homers blind audience", - An essay on the Iliad s geographical prerequisites \or the site 01 Ilios, by Roberto Salinas Priče, San Antonio 1983. Knjiga je objavljena na srpskom u izdanju izdavačke kuće "Rad" 1985. god.) Sam naslov Salinasove knjige je sugestivan. Tobožnje slepilo Homera poslužilo je helenskim istoričarima kao objašnjenje za nesklad između događaja koje nam Homer opisuje i mesta koja su sa njima u vezi. Za Salinasa nije bio šlep Homer, naprotiv, slepi smo mi, njegova publika koja prihvata takva objašnjenja. U predgovoru svoje knjige, Salinas kaže da je osnovni cilj njegovog rada novi prilaz starom "homerov8
skom pitanju", koje potiče još iz antičkih vremena. On polazi od premise da Troja nije bila u Maloj Aziji, nego na jugoslovenskoj obali Jadrana. U prvom poglavlju (Ilijada) on ukazuje na to da pažljiv čitalac teško može da dovede njen sadržaj i događaje u određeni geografski i istorijski kontekst. Ostaju mnoge nedoumice oko povezivanja lokaliteta Troje na brdu Hisarlik u Maloj Aziji sa stvarnim događajima. Na primer, da li naracija počinje na jednom od ostrva ili na kopnu? Ahila koji se povukao iz čitavog poduhvata kasnije posećuje Prijam na trojanskom kopnu, dok Danajci vrše napad sa mora na kopno. Salinas navodi više autora koji su ukazivali na neusklađenosti opisanih događaja u Ilijadi sa topografijom maloazijske Troje. Nijedan od opisa Iliosa prema tekstu Ilijade ne odgovara arheološkom sloju koji je po Šlimanu bio označen kao Troja 8, pošavši od toga da je naselje tog sloja bilo srušeno u zemljotresu a ne u požaru. Pored toga, strane sveta su pogrešne, sunce izlazi na pogrešnoj strani, reke teku suprotno tekstu Ilijade, planine su drugačije raspoređene, saveznici prema "katalogu brodova" dolaze sa nelogičnih strana, ako se prihvati da je Troja u Maloj Aziji itd... Za sve nelogičnosti odgovor je daje faktografska nepreciznost Ilijade posledica toga što je nastala usmenim predanjem, odnosno što je Homer bio šlep. Mada su po Strabonu, koji je smatran najboljim antičkim poznavaocem homerovske geografije, događaji u Ilijadi verodostojni. Od antičkih vremena bilo je brojnih pretpostavki o mestu homerovskog Iliosa - Troje, odnosno stvarnog mesta i porekla trojanske civilizacije. Međutim, nije bilo interesa da se na sva pitanja traže odgovori. Šlimanovim lociranjem Troje na brdu Hisarlik pitanje se smatralo rešenim, a njegovo otkriće "ugaonim kamenom" konačnog uključenja trojanske civilizacije u helensko
nasleđe. Tako je "Hisarlik postao mesto kontakta između iluzornog sveta Ilijade i istorijskog okvira stvarnosti". Pre Šlimanovog otkrića legenda o opsadi Troje, stvarana je stolećima usmenim predanjem i na kraju uobličena u najveće literarno delo svih vremena. Ilijada i Odiseja kao vrhunska dela jedne civilizacije omogućavaju nam razumevanje ne samo homerovskog doba iz vremena njihovog definitivnog uobličavanja, nego nam daju značajna saznanja o prehomerovskom društvu. Posle Šlimanovog otkrića, istraživanja homerovskog, prethomerovskog doba i trojanskog porekla Ilijade i Odiseje bila su zanemarena. Trojansko nasleđe je konačno smešteno u helensko, a dalja trojanska istraživanja su svedena na oubličavanje proto-istorijske slike Helade. Međutim, Salinas se vraća na pitanje ako su, kako kaže Strabon, Ilijada i Odiseja pouzdan dokumenat, a događaji koje opisuje verodostojni, onda se ona nikako ne može povezati sa mestom u Maloj Aziji, gde je Šliman otkrio Troju. U drugom poglavlju svoje knjige (Homerovski položaj Iliosa) Salinas dokazuje da je vezivanje opsade Troje za lokalitet u Maloj Aziji nespojivo sa tekstom Ilijade. U nekim antičkim i kasnijim izvorima Salinas je naišao na pretpostavke o tome da je Troja bila u Evropi, na Balkanu, a ne u Maloj Aziji. Na primer, jedan vizantijski autor, geograf iz 10. veka n.e. Stefanos, opisujući propast Troje i izgradnju Rima, kaže da se Troja nalazila u Evropi, zapadno od Makedonije. Posle višegodišnjeg traganja na obalama Jadrana, Salinas je konačno zaključio da je mesto Troje (grada Ilios) u delti Neretve. Za razliku od maloazijske Troje ova lokacija potpuno je u skladu sa opisima u Ilijadi, sve se poklapa, nema nikakvih geografskih nelogičnosti, niti su strane sveta pogrešno raspoređene. Neretvanska dolina na ušću reke; zapadno od neretvanske Troje (današnje Gabele) su brojna
homerovska ostrva; planine Biokova i Veleža takođe su na pravoj strani; reka Skamander (Neretva) i njene pritoke teku u pravom smeru, itd. Pošto navodi dokaze u prilog svoje hipoteze, Salinas postavlja pitanje - ko je, kada i zašto imao interes da preseli Troju sa Balkana i Evrope u Malu Aziju? Dolazi do zaključka da je Šliman krajem 19. veka otkrio Troju tamo gde su je Grci, od vremena kada su prevodili Ilijadu i Odiseju na grčki i prisvajali bogato trojansko nasleđe, namerno smeštali u Malu Aziju. U vreme kada su Grci osnivali prvu trgovačku koloniju na maloazijskom tlu, lokalitet na brdu Hisarlik je bio napušten već više vekova. Međutim, lokalitet je, sam po sebi, bez obzira na početnu zbrku oko sloja koji je trebalo da bude homerovska Troja (8 - 7 b2), savremenoj arheologiji poslužio za konačnu, naučnu verifikaciju toga pitanja. Novo pitanje - zašto su Grci imali interes da prebace Troju sa Balkana u Malu Aziju blizu svoje trgovačke kolonije, mada za Salinasa nije homerovsko pitanje, ima ključni značaj za ćelu knjigu... Jer, premeštanjem Ilijade u odgovarajući geografski, helenski kontekst, zauzima se "polazna osnova grčke istorije", što je predstavljalo klasičnu političku manipulaciju. Zato su i grčke reakcije na Salinasovu hipotezu bile skoro isto tako žestoke kao i nekih naših naučnika. U trećoj glavi (Korpus homerovske geografije) Salinas razmatra homerovsku geografiju kao vrlo preciznu strukturu naziva mesta i imena (toponima i etnonima). Priroda homerovskog sveta nije pitanje špekulacije o tome da li je Homer bio svestan svih činjenica, ,da li je poznavao geografiju i si. Radi se, kako kaže Salinas, o "parametrima geografske sintakse u jeziku geograiske gramatike", o metodu klasiranja informacija neposredno ili posredno vezanih za Trojanski rat. Salinasovo "čitanje" Homera otkriva nam da nema ničeg nejasnog u homerovskoj geografiji, informacije koje se iz nje mogu
10
11
dobiti imaju enciklopedijske razmere. Salinas ih deli u 5 grupa. Prva grupa je Katalog brodova i predstavlja spisak učesnika Trojanskog rata u skladu sa katalogom brodova koji prati Ilijadu. Spisak je pravljen u grčkoj redakciji prilikom prevođenja i priređivanja Ilijade i Odiseje u skladu sa tezom da je Troja bila u Maloj Aziji, a da su antitrojanske snage došle iz Grčke. Salinas smatra da je Troja bila na Balkanu, a da su glavne antitrojanske snage došle sa Zapada, iz Italije, Sicilije, sa Sardinije, Korzike, ukazuje na mesta odakle su došli, narode kojima su pripadali. U drugoj grupi su Trojanske snage (spoljne), odnosno trojanski saveznici koji su učestvovali u boju. I taj spisak je prateći tekst Ilijade. Od osam učesnika na spisku tri su lokalni saveznici Troje sa Balkanskog kopna, a pet su saveznici koji su došli sa Apeninskog poluostrva. Treća grupa je sastavljena na osnovu rezultata izučavanja Ilijade, od naroda i mesta koji se ne pominju ni u Katalogu brodova, ni u Trojanskim snagama, niti se smatraju trojanskim u užem smislu. Radi se o geografskim (planine, ostrva, reke, jezera) i društvenim nazivima (oblastima, plemenima, naseljima, imenima) koja se na njih odnose. Četvrta grupa, takođe rezultat izučavanja Ilijade, obuhvata oblasti Troje u širem smislu. Podeljena je kao i prethodna u dve grupe po geografskom i socijalnom kriterijumu. Peta grupa odnosi se na sam sveti grad Trojanaca, Ilios oko koga se vodio Trojanski rat. Ona je najviše i razrađena, sa najviše argumenata u prilog evropskodalmatinske lokacije Troje - Iliosa. Informacije o trojanskom svetilištu Iliosu su više topografskog nego geografskog karaktera. Salinas navodi kako je analizom teksta Ilijade sklapao mozaik i rešavao određene nazive. Na 12
primer, Satnios je identifikovao kao Cetinu, tamošnja plemena "ratoborne Lelege" uvrstio je u trojanske saveznike, pošto su se nalazili na obalnom području čijih je sedam gradova razbesneli Ahil zapalio posle ubistva Patrokla. Identifikovao ih je na Dalmatinskoj obali kao naselja u Stonskom zalivu, Omiš (Pedazos), Makarsku (Makar) itd, kao i planinu Biokovo (Ida). Lelezi su, po Salinasu, preci ili potomci Ilira, Dalmata. (Interesantno je da se u jednom od slovenskih jezika - ukrajinskom tako nazivaju rode, ptice selice, a da je to pojam vezan za Pelazge). U obimnoj četvrtoj glavi koja nosi naslov Osam geografskih poređenja, su argumenti u prilog tezi da Troja nikako nije mogla biti u Maloj Aziji, na brdu Hisarlik, nego na Balkanu, na Dalmatinskoj obali Jadrana. Kao dokaze Salinas je obradio i uporedio osam geonima iz prethodne četvrte grupe o Troji - more, ostrva, reke, planine, oblasti, plemena, gradove. Na primer, nikakvog mora iz koga se rađa sunce u Troji nema istočno od Male Azije (citira mesta iz 7, 17. i 19. poglavlja Ilijade). Zvezda Špica, koja u vreme žetve najviše šija na nebu iznad mora, se identifikuje kao Sirius koji se oko 1200. god s.e, u vreme trojanskog rata, u maloazijskoj Troji nikada nije pojavljivao iznad mora. Na Dalmatinskoj obali sunce uglavnom izranja iz mora tokom godine. Za astronomske podatke za poređenja položaja sunca i zvezda u tom dobu Salinasu je pomagao meksički astronom Guillermo Mallen Fullerton. Povezivati ostrva u Egejskom moru sa scenom iz 13. poglavlja Ilijade, sa Zevsom i Posejdonom u vreme zalaska sunca, planinom Ida i vrhom Samosa, morskom pećinom Posejdona Imbros, između Tenedosa i Lemnosa, je nemoguće. Nasuprot tome, u Dalmatinskom kontekstu sve se odlično uklapa - Biokovo i vrh Pelješca, ostrva Tenedos (Korčula), Lemnos (Vis) i Imbros (Bišev13
ska plava pećina) leže upravo na pravcu o kome je reč u dijalogu između Zevsa i Posejdona. Postojeći sistem reka u Maloj Aziji je nemoguće povezati sa opisima iz Ilijade prema kome Posejdon i Apoio upućuju moćnu snagu reke Skamander i njenih planinskih pritoka na zidine Troje da je potope. Maloazijska reka Menderes, koja je identifikovana sa Skamanderom iz Ilijade, nema preteču snagu svog toka kako je Homer opisuje, dok je povezivanje sa plahovitom Neretvom i njenim pritokama Ramom, Bunom, Bregavom, Trebižatom vrlo logično. Salinas je poistovetio svih sedam pritoka homerovskog Skamandera sa pritokama Neretve. On je, takođe, bio oduševljen naknadnim saznanjem o jednom naizgled nevažnom detalju koji daje prednost dalmatinskoj u odnosu na maloazijsku Troju. Metaforična scena u Ilijadi u kojoj zbog zapaljenih brodova prilikom opsade Troje, Skamander proključa i površina mu se zabeli od belih trbuha jegulja skuvanih u vreloj vodi, slikovito govori o njihovom velikom prisustvu. Delta Neretve je i danas poznata po bogatstvu jegulja kojih u maloazijskom Skamanderu nikada nije bilo! Za homerovske Planine, Salinas navodi jedno mesto iz 14. poglavlja Ilijade u kome je opisano cik-cak putovanje boginje Here iz Trakije u Troju, preko Atosa, Imbrosa, po kome bi mesec trebalo da se kreće sa zapada na istok i da mesečina osvetli morsku površinu tamo gde mora nema. Bila je to loša konstrukcija prilikom prevođenja Ilijade na grčki i smeštanja trojanske civilizacije u helenski prostor. U dalmatinskoj okolini Troje, gledano sa Gargarosa, vrha Biokova prema Visu i Hvaru, svi astronomski podaci se potpuno poklapaju, što Salinas potkrepljuje odgovarajućim mapama. U pogledu oblasti koja je scenario Trojanskog boja u 10. poglavlju Ilijade precizno se određuje ravnica između zidina grada Iliosa u dubini kopna, uzvodno od 14
ušća reke Skamander i Agamemnovog tabora i brana na obali mora, na desnoj strani od ušća reke. Tu se još govori o drugoj ravnici na levoj obali reke. Kao u dolini Neretve, današnje Hutovo blato, za razliku od Troje u Maloj Aziji, odgovara tom opisu. Još manje se može povezati ime Dardanije sa Malom Azijom, dok se na Balkanu i posle trojanskih vremena često registruje kao jedna od značajnih ilirskih oblasti.1 Od plemena koja su učestvovala u trojanskom boju kao saveznici Trojanaca, Salinas se posebno bavi Mizijcima (Zahvaljujući praslovenskim istraživanjima sada se zna da se pod imenom Mezi, Tribali, Rašani podrazumevaju ilirsko-slovenski preci Srba). Međutim, Salinas njihovu postojbinu prema Ilijadi nalazi tada u Italiji gde i Tračane, a ne u Maloj Aziji. Tako se i homerovski Eneti Veneti (odnosno Raseni) nalaze posle propasti Troje i velikih komešanja naroda ("narodi s mora") na Apeninskom poluostrvu a ne u Maloj Aziji, a Tračani na Balkanu. U pogledu homerovskih gradova Salinas posebno ističe primer grada Makar (Makarska) koji je sačuvan do današnjih dana kao istoimeno staro naselje iznad Makarske. U Maloj Aziji nema tragova naselju tog imena. Prema 24. poglavlju Ilijade Makar je kod ostrva Lesbos (Brač). Naselje je dobilo ime po vladaru Makaru, kao što je Vis dobio ime po kćerki svog vladara Isa. I ostale gradove i naselja koji se pominju u vezi trojanskog boja Salinas je pronašao na Dalmatinskoj obali.
U Dardaniji, čije centralne oblasti zauzima današnja Raška oblast sa Kosovom i Metohijom, u predantičkim vremenima bio je jedan od centara neolitske vinčanske kulture. Arheološka nalazišta govore o kontinuitetu razvoja sve do ilirskog perioda pre rimske okupacije.To je jedan od argumenata za balkansku tezu o Troji. Dardanija je bila jedna od oblasti slovensko-ilirskih Dardanaca, odnosno Tribala, Rašana predaka Srba. 15
U Ilijadi pojam mesta ima određeni naziv kao toponim za razliku od uopštenih položaja u određenim fazama bitke. Na primer, mesto gde je Hera smestila svoju konjicu, ispregla konje iz kočija i hranila ih ambrozijom, najverovatnije je na ušću Skamandera. Interesantne su u vezi sa tim Salinasove pretpostavke o sastavu ambrozije i halucinogenim efektima nekih gljiva koje su se koristile pri njenoj pripremi. Peta glava (Kratak opis Troje) posvećena je analizi podataka iz Ilijade o širem pojmu Troje kao naroda, ne samo kao jednog od trojanskih gradova gde se odigrao "kosovski boj" trojanske civilizacije. Među geonimima koji ulaze u širi pojam Troje, Salinas je utvrdio njih desetak. Grupisao ih je u tri osnovne oblasti - Troju, Frigiju i Dardaniju. Salinas smatra da je Frigija bila obalna oblast severno od Troje - Iliosa, Askanija južnije, a Dardanija prema kopnu, unutrašnjosti Balkana. Frigija prema Salinasu, zauzima obalni deo Troje severno od mesta Trojanskog boja. U predantičkim vremenima, pre i posle rimske okupacije ilirskih oblasti, to je bila Dalmacija. U Ilijadi se pominje više ostrva za koje Salinas tvrdi da su Lesbos (Brač), Lecton, Pharos (Hvar), Lemnos, Issa (Vis), Imbros (Biševo). Interesantan je podatak koji u vezi sa Bracom ovde pominje Salinas, još iz predhomerovskih vremena. U pismima Mutavalis iz hetitskih arhiva oko 1300. god s.e. pominje se "blagosloveni" Makar, kao kralj Lesbosa i lek za kosu koji odatle potiče. Salinas pominje i ćelavu lezbosku pesnikinju Sapo čije ime je slično baskijskoj reci zapoa, odnosno spanskoj sapo (zapo) žaba, što otvara mogućnosti novih traganja.2
Misterija Baska na Iberijskom poluostrvu i Berbera u Zapadnom Mediteranu, pored etrurske misterije na Apeninskom i trojansko-slovenske na Balkanskom poluostrvu, predstavlja deo još nerasvetljenih pitanja - ko su bili starosedeoci u 16
Inače, antičko ime Brača bilo je Bratia koje je ilirskoslovenskog porekla. Homerovska Askanija predstavlja obalne oblasti južno od Troje - Iliosa, odnosno, po Salinasu, južno od Pelješca. Ova oblast je, pre ili kasnije od Homera, bila vezana za Ardijejce, Dukleate i druge ilirskoslovenske oblasti pre rimske okupacije, do Albanije i Grčke, odnosno velike makedonske države, uključujući poslednju ilirsku kraljicu Teutu. U Ilijadi se pominju samo ostrvlja koja su pripadala toj oblasti kao Tenedos (Korčula), Aegilips, Elaphites (Sipan, Lopud i Koločep), Zacvnthos, Melita (Mljet) i Echinae, Ladesta , Lagosta (Lastovo). Na Korčuli je, po Salinasu, Agamemnon sagradio, zahvaljujući tadašnjim gustim, crnim šumama na ostrvu, najveći deo brodova za opsadu Troje, uključujući i čuvenog trojanskog konja koji je presudio ishod desetogodišnje opsade Troje. Naziv Mljeta, koji u korenu ima značenje "sličan divljem psu", odnosi se na mungose, prirodne neprijatelje zmija kojih je, očigledno, bilo i u to doba na ostrvu. Lanac Konavoskih ostrva (Sipan, Lopud, Koločep) Salinas dovodi u vezu sa jezičkim korenima kao "ostn/lje koza i jelena". Lastovo u svom homerovskom nazivu ukazuje na bogatstvo morskih ježeva i rakova, što podseća i na latinski naziv Ladesta, odnosno španski ladilla, kao što italijanski lagosta liči na špansku langostu. Dardania je pojam trojanske unutrašnjosti prema kopnu Balkana bez određenih granica u Ilijadi, u kojoj se samo baca pogled prema unutartrojanskim kopnenim oblastima u balkanskim prostranstvima. U Ilijadi, kopno je vezano isključivo za sam grad Troju - Ilios i područje evromediteranskim oblastima pre nego što su ih pokorili Rimljani. 17
gornjeg toka Neretve. Sva mesta u toj oblasti delte Neretve na levoj i desnoj strani reke su se višestruko pominjala u toku bitke i Salinas je za svako od njih našao sadašnji naziv i mesto. Ovaj pokušaj određivanja trojanskih oblasti, odnosno geografskog određenja trojanske države i civilizacije, počivao je na ograničenim izvorima Ilijade i stoga ima ograničeni domet, kaže Salinas. Jer, bilo je moguće da se iz Ilijade dobiju samo informacije o širim trojanskim oblastima i plemenima, ograničeno i posredno u meri u kojoj je to bilo vezano za trojanski boj. U poglavlju šest (Preliminarni pregled Iliosa) je težište Salinasovih istraživanja o mestu trojanskog svetilišta Ilios, oko koga se vodio Trojanski boj. U delti Neretve smešta se trojanska priča o desetogodišnjem boju iz Ilijade. Povezivanjem događanja iz Ilijade sa lokalitetima u delti, Salinas pokazuje da je Homer, odnosno autor Ilijade, bio vrlo intimno povezan sa scenarijem boja, da zaista nije bio šlep. To ilustruje na primerima mesta Prijamove palate-svetilišta Apolona, Prijamovih štala, zidina, osmatračnica, kuće Hektora i Hekabe itd. U 6. poglavlju Ilijade govori se o Aleksandrovim odajama u kojima stanuje Hektorov brat Aleksandar ("slavni Hektor je žurno izlazio na kapiju, sa njim je bio njegov brat Aleksandar", poglavlje 7. Ilijade). Ime Aleksandar koje se javlja u Ilijadi je vrlo tipično za istorijski poznate makedonsko-slovenske kraljeve, mnogo pre no što je "varvarska" Makedonija pokorila grčke polise, čak pre nego što je Ilijada prevedena na grčki. To, takođe, može da upućuje na tezu o balkanskoj Troji, o povezanosti trojanske i slovenske misterije. Interesantno je Salinasovo zapažanje u vezi Prijamove palate (Svetilište Apolona). On je uočio ostatke nekadašnje ovalne platforne za megalitsku opservatoriju. Njena osovina se prostire u pravcu izlaska sunca u vreme 18
zimskog ekvinocija. Spoljni markeri, njih 50, izgleda da su povezani sa mesecom, za razliku od Stounhendža gde ih ima 56 i vezani su za sunce. U odajama se pojavljivala i Afrodita, a pravio ih je "najbolji majstor Troje". U gradu duž Centralne avenije bile su raspoređene nastambe Prijamove brojne familije, a u vreme opsade Troje bile su pune trojanskih izbeglica pred Danajskim pokoljima. Sa Osmatračnice na zapadnoj strani grada pružao se pogled na ravnicu sa leve i desne strane Neretve. Na tom vidikovcu je Agamemnonova žena Helena, koju je Pariš kidnapovao i zbog koje je, navodno, i došlo do trojanskog boja, bila "pozvana od Prijama da posmatra svog bivšeg gospodara i svoj narod" (Poglavlje 3. Ilijade). Na južnom uglu nekadašnjih Zidina Iliosa naziru se rimski ostaci ovalne kule u sastavu utvrđenja. Među tim ostacima su i ruševine Hrama Atine. Sedmo poglavlje knjige nosi naslov "Nemikensko nasleđe Helade" i u njemu Salinas zaključuje razmatranje geografskog konteksta Trojanskog rata, odnosno Iliosa na Dalmatinskoj, a ne na Maloazijskoj obali, kolevke trojanske civilizacije na Balkanu, a ne u Maloj Aziji. U ovom poglavlju on otvara pitanje istorije, hronologije trojanske civilizacije. To zaslužuje posebnu pažnju s obzirom na njegova kasnija istraživanja i povezivanja trojanskog sa slovensko-ilirskim nasleđem. Polazeći od premise da su geografske informacije iz Ilijade verodostojne, Salinas postavlja pitanje kakva istorijska pozadina može da se utvrdi na osnovu ostalih homerovskih geonima? Teza o Dalmatinskoj Troji izaziva mnoge istorijske kontradikcije, do te mere da izgleda bolje da se pomirimo sa tim da sve ostane kako jeste. Međutim, pošto se homerovski stav smatra neoborivim, jedina alternativa je nastaviti sa pokušajem izgradnje koherentne istorijsko-hronološke strukture koja je u osnovi mitolo19
gizovane legende Ilijade i Odiseje. Teškoću predstavlja činjenica da su velika imena antičke literature krajnje ignorisala stvarnu homerovsku tradiciju i njen istorijski značaj. Njima je odgovarala legendarno-mitološka magla kojom je prikrivano sve vezano za Ilijadu i Odiseju za istinite činjenice, istorijsko vreme i geografsko mesto njihovog nastanka. Tako je, uglavnom, ostalo i posle antičkih vremena, uprkos novim arheološkim i drugim otkrićima. Ostale su u prvom planu mitološke, mistične, literarne, filozofske, religiozne i druge vrednosti Ilijade i Odiseje, jer se nije čitalo pažljivo "između redova". Salinas vrlo krirički ističe ulogu Grčke u prisvajanju celokupnog trojanskog nasleđa, koje je počelo još u antičko doba sa prevođenjem Ilijade i Odiseje sa "nepoznatog jezika" na grčki i preuzimanjem trojanskog nasleđa kao autentično grčkog od strane Rimljana. Salinas kaže da je kasnije uporno ignorisana mogućnost "namemog iskrivljavanja njihovog značaja i istoričnosti. Pojednostavljena slika kulturnog porekla Helade, matice njihovog jezika, mita, religije, tehnologije, običaja itd, upućuje da je grčki nacionalni karakter proizišao iz nasleđa Mikenske civilizacije... Ali, takva slika grčke protoistorije je faktički iskrivljena i istorijski anahrona". Helenska protoistorija je toliko maglovita i velika je teškoća shvatiti je. Na isti način je čitaocu Ilijade teško da poveže morfologiju Troje sa postojećim terenom u Maloj Aziji. Salinas smatra da se ne može isključiti određeni uticaj dorske invazije sa severa na Herojsko doba Grčke i njihovu mitologiju, ali se ignoriše činjenica da su koreni dorske invazije u Italiji. Pitanjem kako je došlo do helenizacije Troje, Salinas se bavi kasnije u glavi osam. Sama reč "mit" ima homerovsko poreklo u značenju "poredak stvari", "sređena priča". Nije to priča uzeta iz narodne mašte, nego smišljen i razvijen mit sa određenim parametrima. (Mesta za koja su vezani grčki
mitovi su posejana širom evromediteranskog prostora, od Atlanta na Gibraltaru čak do Prometeja na Kavkazu, od Krita do Hiperboreje, da bi se tako obeležio helenski kulturni prostor). Salinas kategorički tvrdi: "sadašnje stanje grčkih mitova kao slika života u drevnim vremenima liči na dečju kutiju punu nesređenih poštanskih markica koje tek traže Masiranje po zemljama, dobu, vrednosti itd". Neki grčki mitovi su dobri jer daju mogućnost otkrivanja istorijskog i geografskog smisla u njima. Drugi su loši i beskorisni jer sadrže namernu istorijsku aberaciju. Činjenica je da svi veliki grčki mitovi imaju trojansko poreklo, a da trojanska civilizacija uprkos svim arheološkim i paleografskim otkrićima, i dalje ostaje istorijski nedefinisana, homerovsko pitanje je i dalje otvoreno. Ti mitovi vezani za Troju postali su, nekako i negde, poseban literarni žanr u punom smislu. Pošto je jezik mita poetičan imao je religioznu funkciju slično Starom zavetu u judeo-hrišćanskoj civilizaciji. Salinas zatim razotkriva mitološki zamagljenu istorijsku osnovu u nekim od najpoznatijih antičkih mitova koji su do nas došli uglavnom kao grčki - o kritskom princu Skamanderu i njegovom drugu Teukrosu, o Kadmu i njegovoj sestri Europi, Samotračkoj misteriji, Dardanu - Tračaninu iz Kortone, Tezeju, Minotauru itd. Iza mita o kritskom princu Skamanderu i njegovom prijatelju iz mladosti Teukrosu, pretku Krićana, Salinas otkriva istorijske činjenice o Troji i Kritu, odnosno minojskoj civilizaciji, iza mita o princu Eneju seme kasnijeg mita o Romulu i Remu, osnivačima Rima. Prema Grku Lvcophronu (iz 4. veka s.e. prema njegovom delu "Aleksandra'), koji upućuje na trojansko-minojsku vezu, moglo bi se zaključiti da su Krićani došli iz Podunavlja, odnosno iz Troje na Balkanu. Prema Strabonovoj verziji tog mita, znajući da on smišljeno navodi na helenizaciju Troje, Teukrosovi Krićani su došli u Troju, a ne obratno. U
20
21
svakom slučaju, ime homerovskog Krita je preživelo i propast minojske civilizacije (u erupciji vulkana Tera najverovatnije u 14. veku s.e.) i propast Troje (12. vek s.e.) i pojavljuje se 860. g. s.e. u vezi sa Rimom. (Sada je poznato da su Etrurci istorijski osnivači Rima, ali u rimskoj preradi etrurskog mita to su Rimljani. Slično je bilo sa helenizacijom Troje i neobična preciznot datuma za ta vremena - za osnivanje Rima fiksiran je datum 753. g. s.e, za trojanski boj 1183. g. s.e). Mit o Kadmu i njegovoj sestri Europi za kojom ovaj, po nalogu oca Agenora traga, pruža takođe, mogućnosti za otkrivanje istorijske osnove. Europa je bila zavedena od Zevsa pretvorenog u bika i poslata morem u Kretu (to jest Rim), gde je rodila sinove. Kadmo ubija bika (ili zmaja) zavodnika od čijih posejanih zuba niče Sparta, ali ta homerovska Sparta, po Salinasovom tumačenju Kataloga brodova nalazila se u dolini reke Po u Italiji, izme-đu današnjeg Trsta i Venecije. Kadmo je posle došao u Iliriju, tragajući za Europom, oženio se Harmonijom, doneo im pismo. Dardanov sin Erihton imao je sina Trosa koji je bio osnivač Troje, a Ilios je dobio ime po njegovom sinu, itd... Grčko Herojsko doba počinje završetkom trojanskog rata. Salinas zapaža da homerovski mitovi nisu nastavili da žive u posle-trojanskim vremenima. Kvaziistorijske informacije pohranjene u mitovima su prestale, događaji su izgubili svoje mitološko obeležje i poetiku mitova. Činjenica da su mitovi naglo prestali govori o njihovom namemom ukidanju kao žanra. Pretvoreni su u rasute, nepovezane ostatke nestalog literarnog dela. Svodeći zaključke o istoričnosti Ilijade, Salinas smatra da je Homer u svom delu govorio o "Troji kao savezu brojnih ilirskih plemena". Trojanci su poznavali pismo, zato nije bilo potrebno smišljati način usmenog prenošenja tako velikog teksta kako bi se sačuvao. Mada
je tradicija Orfeja, narodnih pesama u desetercu uz gusle izrazito trojanska tradicija. U Troji su postojale biblioteke koje su kasnije uništene i teško je dokazati gde su se nalazile. Možda u Tebi koju je osnovao Kadmo (ali to je trojanska, a ne kasnija grčka Teba). Najveće antitrojanske snage pod Menelajem i Agamemnonom došle su sa Apeninskog poluostrva. Odiseja nosi ime po njenom verovatnom autoru. U povratku kući, sa teretom krivice da je izdao Trojance u korist Agamemnona, Odiseja su progonili bogovi, tokom njegovog dugog lutanja po Jadranu. Salinas se poziva na Dubrovčanina Aristida Vučetića koji ovu tezu iznosi u svojoj knjizi. U zaključku ovog poglavlja Salinas je kategoričan: "Nomenklatura iz Kataloga brodova kao ni mitovi Herojskog doba Grčke ni u najmanjoj meri ne odražavaju mikensku civilizaciju iz koje bi, veruje se, mogli da potiču Grci". Osma glava nosi naslov Dorska i jonska migracija. Postepenu dezintegraciju i slom mikenskog društva (oko 1400. g. s.e, pre razaranja Troje, 7 b2, u Maloj Aziji) pratilo je u Grčkoj Mračno doba u periodu od oko 1100. do 776. g. s.e. To je vreme Dorske invazije sa severa iz opštih ilirskih oblasti. Dorska plemena su razorila ono što je ostalo od mikenske kulture, preplavila južne delove Grčke i prešla na južne obale Male Azije. Iz priča o dorskoj invaziji se može zaključiti da se radilo o mešavini zalutalih Danajaca i beskućnih Trojanaca. Po Grku Eratostenu hronologija tog doba izgleda ovako: 1313. g. s.e. - Kadmo uvodi alfabetsko pismo 1183. g. s.e. - propast Troje 1103. g. s.e. - povratak Heraklida (Dorska invazija) 1O43.g. s.e. - Jonska invazija (Jonska kolonizacija) 884. g. s.e. - Likurgovi zakoni 776. g. s.e. - Prve olimpijske igre
22
23
Ovakva preciznost u datumima grčkih hroničara antike sama po sebi deluje vrlo nepouzdano i veštački konstruisano za istoriju tog doba. Dorsku invaziju koja se dogodila oko 1100. g. s.e, arheološka otkrića dokumentuju zajedno sa poznavanjem proizvodnje i obrade gvozda. Legende o povratku Heraklida, tj. dece Herakla, poistovećuju sa Dorskom invazijom. Međutim, nelogično je da Heraklo ide u Iliriju, a njegova deca se vraćaju da je ponovo pokore i donose iz Ilirije grčki protojezik. Ovakva kretanja arheologija ne potvrđuje, mada su postojali određeni kontakti između Mikenskog i Ilirskog sveta. Salinas navodi primer da je u Dalmaciji otkrivena zlatna pogrebna maska, slična onoj koju je Šliman pripisao Agamemnonu. Zatim dolazi do Dorske invazije iz ilirskih oblasti Balkana i Jonske invazije Atinjana u cilju kolonizacije Maloazijske obale, nešto sevemije od mesta gde su stigli Dorani. Datum je, naravno, vrlo precizan - 1043. g. s.e. Međutim, Salinas postavlja pitanje: koja Atina, ona homerovska iz Kataloga brodova u oblasti Tarentuma na jugu Italije, koja je kasnije poznata i kao Velika Grčka (Magna Greda) ili još nepostojeća grčka Atina u Beotiji?3 Arheološka istraživanja Atine iz Beotije pokazuju da je ona nastajala postepeno od malog naselja na mestu srušenog Pelazgona do velikog grada, koji je dobio homerovsko ime. (Arheološki podaci potvrđuju da se na
mestu Atine, pre Dorske invazije, nalazio Pelazgion, grad balkanskih starosedlaca Pelazga, ilirsko-slovenskih predaka). Čudnom kombinacijom dorske invazije koja je došla iz ilirskih oblasti Balkana i jonske invazije iz Italije, stvaraju se grčke kolonije na obali Male Azije u kojima se govori mešavina jonskih i dorskih dijalekata. Čak je utvrđeno da se navodno eolski dijalekt govorio u okolini Šlimanove Troje 8 u 7. veku s.e. Salinas daje kritičku sliku grčke protoistorije kakvu znamo, od Herojskog doba do prvih olimpijskih igara. "Tako je već oko 1000. g. s.e. Helada posedovala nešto što izvorno nije bilo njeno - homerovsko ime, kult Atine, neke značajne pretke u Herojskom dobu, itd", kaže Salinas. Atina je za sebe prigrabila primat u tome. Već oko 900. g. s.e. u keramici iz geometrijskog perioda nalazi se sličnost sa Ilijadom, kao da se radilo o njihovim savremenicima. Izgleda verovatnije da je keramika geometrijskog perioda nekim putem bila inspirisana starom Atinom iz Tarentuma, kao što je bio inspirisan Platon za njegovu legendu o Atlantidi.4 Međutim, i Sparta, pomorsko trgovački rival Atine, gradila je mit o svom primatu u stvaranju grčke slave. Godine 884. s.e. (opet preciznost datuma!) Likurg osniva spartansku državu od ostataka dorske zajednice. To što je i Sparta dobila naziv poznat iz Kataloga brodova govori da su neka sećanja o tim vremenima, doneta dorskom invazijom, očigledno u to vreme bila sačuvana.
Takva pitanja se ne postavljaju oko sličnih preseljavanja u naše doba. Mnoge španske Meride, Kartagine, Valensije posejane su po Latinskoj Americi, ili britanski istoimeni gradovi po Severnoj Americi, Australiji ili Kanadi. Zna se i da je američki Novi Jork prevazišao višestruko svog engleskog imenjaka. Tako je po Salinasu bilo sa Atinom u antičko doba, ali se izbrisalo ili namerno zaboravilo koja je Atina izvorna, ona na jugu Italije u Tarentumu, Velikoj Grčkoj, ili ona u Beotiji. Sve to može ličiti i na pitanje otkuda Troja u Maloj Aziji.
Manje je poznato daje Platon pokrenuo mit o Atlantidi, moćnoj prepotopskoj nestaloj civilizaciji, na osnovu dvadesetgodišnjeg boravka u progonstvu u Egiptu, impresioniran egipatskom kulturom. Kao veliki atinski patriota, on se uključio u tadašnje napore za stvaranje mita o najvećoj slavi i drevnosti Atine. Navodno, Atinjani su još stariji i napredniji od Atlanta, čak su zahvaljujući Atinjanima, ovi bili zaustavljeni u pokušaju da pokore Grčku.
24
25
Zato otpada verzija o osnivanju Sparte linijom Pelopida, pošto je Likurg putovao u Troju da traži savete iz zakonodavstva. To nadmetanje između Atine i Sparte oko trojanskog porekla obeležiće vekovima njihove sukobe i opšti rivalitet za primat među grčkim gradovima - polisima. Navodna Troja u Maloj Aziji na brdu Hisarlik bila je tada već oko četiri stotine godina napuštena - od 1100. do 700. g. s.e. Zato je logičnije Likurgovo dorsko poreklo. Ova dosta maglovita protoistorijska konstrukcija završava se helenizacijom Olimpijskih igara 776. g. s.e. koje su nastale u zajedničkom svetilištu balkanskih pelazgijskoilirskih starosedelaca. Bilo je to vreme makedonske države koja će tek kasnije biti helenizovana, o čemu ima više informacija koje se istorijski i arheološki mogu pratiti bez mitološkog zamagljivanja. O samim olimpijskim igrama, helenizovanim kao i celokupno trojansko-pelazgijsko nasleđe, znalo se već dosta iz negrčkih izvora. Igre su se održavale davno pre trojanskog rata i bile vezane za kult Zevsa u Dodoni. Novina je bilo njihovo premeštanje u grčki vremenski i geografski prostor, na planinu Olimp kao sedište bogova i u svetilište Olimpiju, na granici sa Makedonijom. Naziv Olimpa kod Homera je bio nebeski panteon bogova i boginja a ne planina, olimpijski Zevs sa svojim hramom u Olimpiji jednostavno je preuzet iz homerovskog panteona. (Ime Olimpije su nosile mnoge makedonsko-ilirske princeze. Makedonski vladari su bili pokrovitelji svetilišta pre nego je ono helenizovano). Zahvaljujući svom pomorskotrgovačkom prosperitetu grčki gradovi, pose-bno Atina, postali su bogati ktitori i pokrovitelji igara u svetilištu, kao i tadašnji ilirsko-makedonski i drugi vladari. Kult nije bio samo grčki, zahvatao je mnoge oblasti Balkana i Mediterana, svako je imao svoje praznike (svoju slavu!) u tom svetilištu. Hronologija perioda vezanog za Olimpijske igre između 756. i 700. g. s.e, do vremena maloazijske Troje
8, pokazuje da je tada u ceremonijama igara bila još prisutna homerovska tradicija, saznanja o Ilijadi. Homeridi, narodni pevači, rapsodi homerovskih epova i Ilijada su posle igara uneti u grčko kulturno nasleđe, kada su Ilijada i Odiseja bile prevedene na grčki, kada je izvršena grčka redakcija, definitivna helenizacija trojanskog (drugim recima makedonsko-ilirskog) nasleđa. U zaključku, Salinas kaže da grčki kulturni identitet ima u najmanju ruku bikulturalan karakter. Nije se razvio samo iznutra, na autohton način, nego uz postepeno ugrađivanje i prisvajanje spoljnih, tuđih uticaja, ostataka mikenske civilizacije, dorskih i jonskih invazija. U glavi devet, Maloazijska Troja, Salinas se vraća na ključno pitanje svojih istraživanja - zašto je Grcima odgovarala priča o maloaziskoj Troji, čime je to bilo motivisano? Njegov je odgovor - iz političkih razloga. Homeridi su se zaista pojavljivali sa svojim rapsodijama, najverovatnije u Olimpiji, kao zabavljački deo igara. (Slično običaju sačuvanom kod jugoslovenskih naroda sa guslama i guslarima.) Heksametar Ilijade i Odiseje bio je prilagođen guslarskom desetercu, pesme dugog epskog sadržaja su recitovane, pevane uz gusle i tako usmeno prenošene sa generacije na generaciju. Zato je u grčkom prisvajanju homerovskih tekstova insistirano na njihovom usmenom prenošenju, pošto pismo nije bilo poznato u Grčkoj sve do negde 750. g. s.e. Ali Ilijadu je, zbog njenog literarno bogatog, delikatnog teksta i unutrašnje harmonije, skoro nemoguće bilo prenositi usmeno. To naravno nije isključivalo da rapsodi guslari pripreme zgusnutu verziju ili neke epizode sa posebnom pričom za usmeno pevanje uz gusle. Homeridi su u početku bili trojanski sveštenici koji su jedini imali pristup svetim homerovskim tekstovima.
26
27
Grci su u prvom susretu sa Ilijadom bili više impresionirani njenim intelektualnim nego zabavnim
sadržajem. Uočili su u njenom sadržaju nešto važnije od popularne potrošnje, umetničke vrednosti i literarnog dometa - neprocenjive vrednosti istorijskih informacija sadržanih u njoj. Oslanjajući se na bogatstvo informacija i ugled Ilijade kao neiscrpnog izvora mitova i legendi, stvorena je istorijska legitimnost Helade. Oko 700. g. s.e. grčki gradovi su kroz svoju trgovačku komunikaciju već upoznali mnoge kulturne vrednosti Danajaca i Trojanaca. Postepeno, neke od tih vrednosti su pozajmljivali i prisvajali, uključujući trojanske, mitološke motive u svojim umetničkim i trgovačkim radionicama. Ono što je bilo politički poželjno postalo je i istorijski izvodljivo, prerađena je nomenklatura Ilijade, kako bi se grčko poreklo kao drevno i autentično vezalo za Herojsko doba. Katalog brodova je, na taj način izvučen iz svog izvornog geografskog konteksta, prebačen u Heladu i postao vrhunski izvor za sva pitanja vezana za istoriju i poreklo Helade u Herojskom dobu. U tom cilju prostor Grčke je preimenovan na sređen, zaokružen način. Prisvajanjem Kataloga brodova bilo je moguće preuzeti Ilijadu i Odiseju od njenih autentičnih tvoraca. Ali to je takođe imalo za posledicu da je istorija Helade ostala nenapisana, zarobljena u sleri mitologije i legendi, sa Ilijadom kao opštom slikom slavne prošlosti. Čitava Helada, zajedno sa gradovima preimenovana je u skladu sa "svojom" slavnom prošloću. Već sledeće generacije su zaboravile ranije nazive mesta, koja su sada nosila grčku nomenklaturu sa odgovarajućim istorijskim asocijacijama. Grčka je tako kulturne vrednosti trojanske civilizacije proglasila nestalim, preuzela ih i proglasila svojim (logikom bogatih trgovaca koji su u stanju da dođu u posed svake vrednosti). Slavni "Povratak Heraklida" bio je stoga potvrda da je nekada davno protogrcki jezik otišao iz rodne zemlje daleko na sever do Ilirije, gde je Ilijada navodno bila komponovana na grčkom. 28
Međutim, helenizacija Kataloga brodova, sa svim mogućim posledicama koje su iz toga proisticale, bila je nespojiva sa Trojom na Balkanu, Iliosom u Iliriji, na dalmatinskoj obali. Nije bilo moguće izbaciti iz sećanja dorsku invaziju naroda, niti izmisliti neki drugi pravac odakle su nesumnjivo došli - sa severa, iz ilirskih oblasti na jug u Grčku. Najbolje i najednostavnije rešenje za taj problem bilo je dislociranje mesta Iliosa u Malu Aziju, zamena paralele Italija - dalmatinska obala sa paralelom Grčka - Mala Azija. Sa znalačkom redakcijom Ilijade, zanemarivanjem nekih detalja, Katalog brodova je mogao izdržati probu da je Troja u Maloj Aziji. Tako se postepeno uobličavao konačni i zvanični tekst Ilijade i Odiseje u grčkoj redakciji, uz razna ubacivanja gde i kada je bilo potrebno. Oblasti odakle su došle celokupne grčke antitrojanske snage za opsadu Troje smeštene su na mali prostor koji predstavlja pojam Grčke - na kopno južno od Termopila sa ostrvima i severno od Termopila do Olimpa, a Troja je prebačena u Malu Aziju. "Tako je počela komedija grešaka, sve dalje od istine i sve dublje u misteriju", kaže Salinas. Još u antičko vreme bilo je Grka koji su se usuđivali da misle drugačije o zvaničnoj verziji homerovskih tekstova i prošlosti Grčke. Na primer, Hesiod, grčki pesnik polovine 7. veka s.e, veliki znalac homerovskih tekstova, ali po definiciji i najpoznatiji "nehomerovac", možda čak "antihomerovac". On je bio proizvod vremena prosperiteta i trgovačke ekspanzije grčkih polisa i ponosa autentično grčkom kulturom. Po njemu, Grcima nije bilo potrebno da se oduševljavaju, zanose i ponose tuđom prošlošću i pesništvom, da je prisvajaju. Postoji i drugačija poezija, drugi izvori za istoriju, drugačije škole mišljenja... Mudrost je po njemu "čitati tačno sadašnjost, a ići u skladu sa prilikama". Međutim, Hesiod je bio ličnost a Homer institucija. U 29
međusobnom nadmetanju pobedio je pragmatizam grciziranje Homera uz Troju u Maloj Aziji. U poslednjoj, desetoj glavi (Postskriptum) Salinas kaže da nema podataka da je Homer bio šlep. U himni jonske škole homerovske tradicije, naprotiv, koren imena autora Ilijade je "oči". U vreme Pizistrata (7. vek s.e.) kada su prevedene i redigovane Ilijada i Odiseja i uključene u redovne Panatinske festivale Homerovo slepilo, odnosno oči, bile su simbol njegove poetske vizije iznutra. Kasnije je, međutim, slepilo Homera poslužilo kao objašnjenje za nemogućnost da se Ilijada stavi u uverljiv geografski kontekst. Salinas je u svojim višegodišnjim istraživanjima upravo nastojao da izvuče geografske informacije iz Ilijade uz odgovarajući geografski i istorijski kontekst, kao dve strane iste medalje. To nije bilo lako, naprotiv, za to je bila potrebna izuzetna hrabrost zbog tereta tradicije, univerzalnog značaja teme i opšteprihvaćenog zvaničnog, akademskog stava koji se smatra nedodirljivom dogmom. Ni klasična literatura i homerovski tekstovi ne predstavljaju, kao što se misli, celovitu podršku maloazijskoj lokaciji Troje, drugačija čitanja tih izvora pokazuju da je homerovsko pitanje bilo otvoreno još u klasično vreme. Posle hrabre Salinasove postavke ostala je potreba za arheološkim argumentima i daljim istraživanjima na lokalitetu Iliosa i okoline, za daljom multidisciplinarnom proverom svih argumenata u prilog nove teze, ispravljanja mogućih grešaka novim otkrićima. Salinas je posle objavljivanja "Homerove slepe publike" još uvereniji u svojoj tezi o balkanskoj kolevci trojanske civilizacije. Nova značajna arheološka i druga otkrića u pravcu povezivanja trojanskog sa ilirskoslovenskim pitanjem daju mu sve više za pravo. Danas je sve aktuelnija hipoteza o Trojancima kao precima Slovena, o trojanskoj civilizaciji kao praslovenskoj, 30
Ilijadi i Odiseji kao proizvodima autentične ervopske civilizacije na Balkanu. Svojim delom Salinas je razotkrio istorijsko-geografsku osnovu koju je skrivao trojanski mit, otvorio put razrešavanju trojanske misterije. Time je neočekivano otvorio put jednog novog pitanja iz predantičke istorije Evrope, pitanja misterije Slovena.
"Atlas Homerove geograiije" U ovoj knjizi (Atlas 01 Homeric Geography, compilled by Roberto Salinas Priče, Scylax Press Ine, San Antonio 1992.), Salinas precizira svoja saznanja posle "Homerove slepe publike" i nagoveštava pravce daljih istraživanja. Geografija Homerove Troje i Homerove Itake u vezi sa trojanskim bojem smeštena je u "Homerovoj slepoj publici" u centralni deo jugoslovenske jadranske obale. Ovde se Salinas bavi delom Homerove geografije vezanim za Grke i svetski poredak nakon pada Troje. Polazi od osnovnog pitanja - zašto su Troja i Itaka o kojima Ilijada i Odiseja nose tako elokventna svedočanstva namerno izbrisane iz istorijskog sećanja? Salinas kaže da je "opšte neznanje o Troji ili potpuno ignorisanje istrorijske realnosti Troje tokom antičkog perioda teško razumeti, posebno u svetlu svuda prisutnog uticaja Ilijade i Odiseje na grčku misao i život". Koliko je Salinasu poznato "kod grčkih pisaca od Hesioda nadalje nigde nema jasnih odrednica za lokaciju Troje među ilirskim narodima sa severa". Tako je bilo za vreme Vergilijeve (70-19. g. s.e.) Velike Eneide, u kojoj su dati neki podaci o trojanskom poreklu Rimljana. Salinas citira jevrejskog 31
istoričara Josifa (37-93. g. n.e.) koji je gledao na Grke sa prezirom zbog njihove nepažnje u čuvanju istorijskih podataka, govoreći da nisu znali ništa o svojoj istoriji i da je "običaj daljeg prenošenja istorije bio bolje čuvan od strane varvara (Slovena), nego kod Grka". Ali, i pored pretpostavke da su pojedini antički naučnici mogli imati dovoljno saznanja o homerovskim spisima i bili svesni njihovog istorijskog porekla, ipak ostaje pitanje koje je postavio Salinas - zašto ili kako je Troja izgubljena? Grci su imali dovoljno mogućnosti za razumevanje pravih istorijskih činjenica o antici, kaže Salinas. Zato smatra da je možda suvišno insistirati na važnosti Homera za razumevanje grčkog smisla za istoričnost. Bitno je shvatanje "kako su nastale i razvijale se institucionalne predpostavke naše zapadne civilizacije. Da lije istorijska činjenica daje Grčka kolevka naše zapadne civilizacije ili je to humanitarna iluzija", kaže Salinas. On sumnja da je "trojanska" tradicija koju su razneli raseljeni Trojanci posle pada Troje, opstala u Evropi posle toliko vekova. Sigurno je da je, tradicija kao neka vrsta kulturne pupčane vrpce, imala daleko važniji istorijski smisao nego što je to prikazano značenjem Troje u Maloj Aziji. Grčka, čiji narod je u suštini proizišao iz danajskih (tj. netrojanskih) plemena i klanova, koji su mrzeli i konačno osvojili Troju, nastojala je da se usredsredi na svoje interese radije nego da slavi narod koji nije bio njen nego neprijateljski. Dok je Rim - preokupiran svojim tradicionalnim trojanskim nasleđem - postao sveprisutan u Evropi među potomcima raseljenih Trojanaca, dotle je Grčka, suprotno tome, ostala sveprisutna samo u zemljama na istoku Evrope". Sadržaj Atlasa podeljen je u četiri poglavlja: 1. Ideja homerovske geografije 2. Istorijski kontekst 3. Atlas homerovske geografije 32
4. Spisak homerovskih geonima Za našu temu najinteresantnije je poglavlje o istorijskom kontekstu - Ahajcima, Trojancima i Trojanskim migracijama, posebno deo o "Novom Ilirskom poretku". Po Salinasu, ilirski identitet je nastao iz etničkih, socijalnih i političkih institucija Troje, drugim recima, Iliri su neposredni naslednici Trojanaca. Ma koliko važeći pojam Trojanaca i Ilira podrazumeva dve različite etničke grupe koje su neodvojive. To je posledica mešanja doseljenih etničkih grupa sa autohtonim, starosedelačkim stanovništvom. Zato se može reći da "svi Trojanci nisu Iliri, niti su svi Iliri Trojanci", ali imaju zajedničku etničku osnovu (Kao što se kaže da "svi Sloveni nisu Srbi, ali svi Srbi jesu Sloveni", zajednička je etnička osnova svim Slovenima). Salinasovo poistovećivanje Slovena i Ilira osvetljava na nov način radove slovenskih autora 19. veka (Šafarik i dr.) o autohtonosti Slovena. Pojam ilirskog i slovenskog, odnosno južnoslovenskog, bili su sinonimi sve do 19. veka i germansko-nordijske doseljeničke teorije o Slovenima. To je od posebnog značaja za rehabilitaciju zaboravljenih i odbačenih teza slovenskih autohtonista, kao i za dalja trojansko-ilirskoslovenska istraživanja. Od važnosti je i stav Salinasa o "ilirskom rastu i ekspanzionizmu", koji dovodi u vezu sa rastom makedonske imperije, utemeljenjem olimpijskih igara 776. g. s.e. u Olimpiji. Po Salinasu, Olimpija je ilirsko ime za nebo (Olimpija je inače staro makedonsko-ilirsko ime, često među makedonskim princezama, te se tako i majka Aleksandra Makedonskog, takođe zvala Olimpija). Makedonsko, slovensko-ilirska imperija, najveća imperijia Starog sveta iz vremena 1. milenijuma s.e., koja je ostavila najdublji trag u svetskoj civilizaciji i koja je zatim
33
helenizovana, jedna je od najjačih argumenata za potvrdu ove Salinasove teze. Ukazivanje Salinasa na rast "ilirskog ekspanzionizma" otvara značajna pitanja istorije Balkana pre Grčke i Rima, posebno kasnijeg odnosa Makedonije i ostalih Ilira i grčkih gradova - polisa. Grčka mitologija obiluje mitovima o borbi "plemenitih Lapita", koji simbolišu civilizovane Grke protiv divljih Kentaura, poluživotinjskih bića koja simbolišu varvare. Odgovor na pitanje - ko su ti varvari? može se naći u "ilirskom ekspanzionizmu" moćne slovensko-makedonske države. Otvaranjem trojanske misterije pokreće se mogućnost šireg preispitivanja predantičke istorije Evrope. Mnoge arheološke, istorijske, antropološke, piktografske činjenice koje su otkrivane poslednjih decenija upućuju na Salinasovu Troju na Balkanu, pružajući argumentaciju za osporavanje vladajuće teorije o Slovenima. Sve više slovenskih i ne samo slovenskih, autora uočava povezanost trojanske i slovenske misterije.
34
Salinasov prikaz invazije Troje na Balkanu od strane Danajskih snaga sa Apeninskog poluostrva pod Menelajem i Agamemnonom.
Salinasovo tumačenje Dorske seobe u Heladu sastavljene od mešavine Danajaca i Trojanaca iz trojansko-ilirskih oblasti Balkana. Za njom je sledila Jonska invazija iz oblasti Tarentuma na jugu Apenina koji su osnovali Atinu u Beotiji. Oni su naselili zapadne obale Male Azije, eolski dijalekt iz vremena Slimanove Troje VIII je kasnijeg porekla.oko 700 god s.e.
Prikaz grčke kolonizacije od VIII- VI veka s.e. Salinas ukazuje na paradoksalno veću gustinu grčkih „kolonija,, u oblasti Velike Grčke na jugu Italije / Magna Graecia/ u odnosu na „matične,, gradove polise. Za razliku od informacija Herodota, snažan rast grčkih gradova- polisa u Grčkoj je posledica trgovine sa njihovim spoljnim kolonijama.
Salinasova slika trojansko-ilirskih oblasti u „užem smislu,, /propii dicti/ Sadi
t 6 t a t r O j a n s k o
^ svet0§ Šrada Iliosa'
m e s t a
Trojanske bitke prema
DREVNA AMERIKA I DREVNA EVROPA Prema zvaničnoj istoriografiji istorija i civilizacija Amerike počinju "otkrićem", dok je prekolumbovska Amerika bila naseljena divljacima, varvarima. Imajući u vidu da Amerika - "Novi svet" predstavlja produžetak zapadnoevropske civilizacije, tu tezu nametnula je zapadnoevropska istoriografija. Ona je osporena arheološkim i drugim otkrićima u 19. i 20. veku posle dekolonizacije Amerike. Novijim otkrićima i saznanjima upotpunjuje se sasvim obrnuta slika o Drevnoj Americi i stvarnoj ulozi evropske civilizacije u Novom svetu. Lažnom slikom o narodima koji su naseljavali Ameriku pre "otkrića" i njihovim kulturama skrivana je istina da je okupacija Amerike predstavljala, u stvari, kraj autentičnih, miroljubivih, visokorazvijenih civilizacija, naprednijih od one koja im je silom nametnuta. Konkvistadorskom tezom o "varvarskim" domorocima Amerike prikrivana je tako istina o do tada, najvećem genocidu i pljački u istoriji čovečanstva. Iza predstave o anonimnim varvarima "Indijancima", izronila su svedočanstva ne samo o civilizacijama koje su se tragično "susrele" sa evropskim osvajačima (Asteci, Maje, Inke), već i o mnogim, milenijumima starijim (Olmeci, Ćavini, Tiauanako i dr.).
Salinasova skica Ahejske dominacije u Zapadnom Mediteranu.Njihovo poreklo je semitsko, sidonsko-feničansko sa Bliskog Istoka. Iz mesavine sa indoevropskim Pelazgima nastali su razni italsko-grčki dijalekti.
Vladajuća akademska teza da istorija evropske civilizacije počinje od Grčke i Rima, da je Drevna Evropa bila varvarska, takođe, je dovedena u pitanje arheološkim i drugim otkrićima 19. i 20. veka. S obzirom da se iz tamnih dubina evroazijske i evromediteranske "varvarike" pojavljuju razvijene hiljadugodišnje civilizacije, naprednije od onih koje su ih pokorile i prisvojile, 35
neizbežno se nameće poređenje o Slovenima kao Indijancima Evrope. Teze R. Salinasa Prajsa, koje su povod ovog rada, bacaju novo svetio na zaboravljena, ili odbačena otkrića velikih slovenskih, i ne samo slovenskih istraživača o poreklu i drevnosti Slovena. Revolucionarnim otkrićima prof Pešića, da je klasičnim civilizacijama Helade i Rima prethodila razvijena protoslovenska civilizacija koja je iznedrila najstarije pismo Evrope, stvara se nova, revidirana slika o predantičkoj Evropi i mestu Slovena u stvaranju evropske civilizacije. Podsetimo se nekih činjenica o Slovenima. Ovi "varvari", Indijanci Evrope i danas su najveća porodica evropskih naroda. Preko 300 miliona Slovena, potomaka evropskih starosedelaca i danas živi širom Evrope od Istočnih (Rusi, Ukrajinci, Belorusi), Zapadnih (Poljaci, Česi, Slovaci) do Južnih Slovena (Slovenci, Hrvati, Makedonci, Crnogorci, Bugari, Srbi). Mnogi tragovi prisustva Slovena nalaze se širom Evrope, gde je nekoliko starih slovenskih naroda nestalo ili asimilovano pod raznim okupatorima. U toku poslednje dve hiljade godina smenjivali su se rimski osvajači nad Slovenima Balkana i Podunavlja, germanski nad Slovenima Centralne i Zapadne Evrope, Mađari nad Slovenima Srednjeg Podunavlja, mongolsko-tatarski nad Slovenima Istočne Evrope, Turci i Germani nad Južnim Slovenima. Najveće posledice po slovenstvo su nastale na prostorima pod hiljadugodisnjom germanskom okupacijom gde je nestalo ili germanizovano nekoliko starih slovenskih naroda (Prusi, Lužički Srbi, Baltički Veneti i dr). Usledilo je potom, da je upravo "germanskom" ili "nordijskom" tezom najmnogobrojnija porodica evropskih naroda proglašena evropskim skorojevićima, da su odjednom, izronili "niotkuda" tek u 6-7. veku n.e., pošto su u vreme propasti Zapadnorimskog carstva bili izbačeni iz evropske istorije. U verziji germanske škole civilizacija, pismenost
ove najveće porodice evropskih "varvara" počinje, navodno, tek njihovim pokrštavanjem u 9-10. veku n.e. Teško je poverovati u ovu priču posle svih otkrića i brojne literature o poreklu Slovena i slovenske civilizacije. Daleko je logičnije prihvatiti da je istina obrnuta kao i u slučaju Drevne Amerike, naime, da se rimskom okupacijom završava slovenska autentična pismenost i civilizacija, kao i španskim osvajanjima civilizacija američkih naroda. Prof. Pešić je svojom sistematizacijom vinčanskog pisma, najstarijeg do sad poznatog pisma Evrope (VI milenijum s.e.), već ukazao na te "neuočene" srodnosti, utvrdivši da je pismo neolitske Vince ishodište mnogih kasnijih, predantičkih pisama evromediteranskih oblasti, da je identično sa etrurskim, slično sa minojskim, tripoljskim, sa kasnijim venetskim i još kasnijim runama. A pismo je vrhunsko obeležje svake civilizacije, dokaz njene autentičnosti. Polazeći od sličnosti pisama i drugih etnokulturnih karakteristika predantičkih evromediteranskih kultura dolazi se do zaključka o njihovom zajedničkom etničkom stablu, o protoslovenskim karakteristikama i do uverljivih argumenata da su Sloveni ne samo najveća, nego i najstarija porodica evropskih naroda, da su čak kolevka evropske civilizacije. Malo je poznato da je germanska teza o Slovenima kao evropskim došljacima i varvarima, narodima "bez korena i stabla", kako kaže genijalni Šafarik, "smišljena politička podvala" 19. veka, u vreme pangermanskih planova širenja na slovenski "životni prostor". Pre toga bila je poznata istina o Slovenima kao evropskim starosedeocima, ne samo kod slovenskih autora od 16-19. veka, nego i zapadnih istoričara, uključujući i germanske. Uporedo sa tezom o Slovenima kao neistorijskom narodu, varvarima i skorojevićima Evrope, nastala je i indoevropska teza o "germansko-arijevskoj civiliza-
36
37
čiji", iz koje su Sloveni, najstariji Indoevropejci, bili isključeni. "Teorija o indoevropskim jezicima je maska iza koje su se političan postarali da sakriju istinske vrednosti slovenske civilizacije", kaže prof Pešić. Na indogermanskoj teoriji je kasnije nastao monstruozni Hitlerov nacizam i teza o Slovenima kao nižoj rasi. Aleksandar Petrović u svom izuzetnom delu "Praistorija Srba" ("Pešići sinovi", 2000.), citira germanskog autora iz 1791. godine - Johana Godfrida Herdera, koji govori o Slovenima potpuno drugačije od njegovih kasnijih sunarodnika, sa nepristrasnim poznavanjem slovenskog bića i očiglednim poštovanjem. On kaže da su Sloveni "zauzimali više mesta na zemlji nego u istoriji". Kao miroljubivi, neagresivni narodi bili su žrtve osvajačkih ratova od strane "surovijih suseda Nemaca, Mađara, Tatara, Turaka", koji su uspevali da ih potisnu i "umanje njihov etnički i istorijski značaj". Bili su "darežljivi, gostoljubivi do raspikućnosti, voleli su mir i slobodu u svojoj zemlji"... Sagradili su mnoge pomorske i trgovačke gradove, među njima Vinetu na Baltiku, koja je bila "slovenski Amsterdam", Kijev, Novgorod. U Nemačkoj su se bavili rudarstvom, metalurgijom, proizvodnjom tekstila, trgovinom. "0 Slovene su se jako ogrešile mnoge nacije, a najviše narodi nemačkog stabla" Osvajački ratovi pod Karlom Velikim imali su "kao povod korist, a hrišćansku veru za izgovor". To što su počeli Franci dovršili su Sasi... u njihovim zemljama "Sloveni su istrebljeni ili pretvoreni u robove"... njihovu trgovinu na Baltiku i grad Vinetu "uništili su Skandinavski Germani. Njihovi ostaci u Nemačkoj nalik su na ono što su Španci uradili Peruancima" (odnosno svim domorocima - Indijancima Amerike). Jedan Nemac krajem 18. veka već govori o Slovenima kao Indijancima Evrope! On kaže da je nesreća miroljubivih Slovena, koji su stanovali u "najlepšim krajevima Evrope" što su "za susede dobili Nemce". (U Meksiku je 38
popularna slična izreka - "Isuviše smo daleko od boga, a suviše blizu Sjedinjenim Državama'). Herder upućuje ohrabrenje i nadu Slovenima koji su tada uglavnom u austrougarskom i turskom ropstvu: "Vi ćete, nekada vredni i srećni narodi, najzad probuđeni iz svog dugog, tromog sna, oslobođeni ropskih lanaca smeti da koristite svoje lepe krajeve od Jadranskog mora do Karpata, od Dona do Moldave kao vlastitu svojinu i slaviti svoje stare svetkovine mirne marljivosti i trgovine". Nažalost, on nije mogao ni da sanja šta će u sledećih 200 godina, njegova nacija u pangermanskom zanosu, uraditi Slovenima. "Evrocentristička Evropa se uplašila buđenja slovenske civilizacije i svim silama je zapela da je odbaci kao nestvarnu", kaže prof Pešić. Sloveni su, tako, izbačeni iz evropske istorije kao varvari i evropski došljaci u 6. veku n.e. Nije pomogla borba Šafarika, Surovjeckog, genijalnog Lomonosova i mnogih drugih slovenskih naučnika za istinu o Slovenima. "Dobri" slovenski đaci bečke i berlinske škole podanički su prihvatili nove teze i ugradili ih u nacionalnu istoriografiju. Sloveni su i fizički nestajali, germanizovani u Nemačkoj i Zapadnoj Evropi (Lužički Srbi, Prusi, Baltički Veneti i dr.). Ostali su bili pod austrougarskom i turskom vlašću u vreme formiranja evropskih nacionalnih država.
Sloveni- Indijanci, slične sudbine Sloveni su trajno obeleženi još u antičko vreme kao anonimni varvari, robovi. Slično je bilo sa pojmom Indijanac koji je nastao iz zablude Kolumba da je stigao u Indiju "sa obratne strane". Pojam se zadržao gurajući u anonimnost imena starosedelačkih naroda Amerike. 39
Zajedničko i jednom i drugom pojmu jeste da ni slovenski ni američki narodi nisu sebe tako nazivali, ime su im nametnuli njihovi okupatori, a zbirnim nazivom osvajača brisan je njihov nacionalni, kulturni, verski identitet, i oni su postajali anonimni robovi. Jedno od objašnjenja porekla imena Sloven i jeste sinonim za roba u rimsko vreme, kada su pokoreni Sloveni uistinu bili najveći izvor robovske snage za imperiju. Tako se ime Slovena prema latinskom zadržalo i u ostalim zapadnim jezicima, na pr. na engleskom slave-Slave, španskom eselavo-Eslavo itd. Bitan preduslov svakog pokušaja traganja za istinom o poreklu Slovena, rekonstrukcijom istorijske istine jeste uklanjanje, zanemarivanje osnovne prepreke "smišljene političke podvale" o Slovenima, vladajuće germansko-nordijske, zapadne istoriografske teze. Svojim do danas neprevaziđenim, pionirskim poduhvatom, Šafarik je razobličio lažne teze o Slovenima u i danas aktuelnim, kapitalnim delima: "Poreklo Slovena" i "Slovenske drevnosti". Problem izvora otežava preispitivanje zvanične istine o Slovenima u Drevnoj Evropi kao i Indijanaca u Drevnoj Americi. Mada su starosedeoci Amerike i Evrope imali svoju sopstvenu istoriju i pismenost dokazi o tome, njihove knjige i biblioteke su uništavane, tragovi brisani, a oni proglašavani za neistoirijske narode i varvare. Istinu o njima pisali su okupatori, ugradivši je kasnije u sve udžbenike i enciklopedije sveta. U tom pogledu slična je pouzdanost primitivnih, inkvizitorskih španskih hroničara o konkvisti i divljim Indijancima u Americi i rimskih hroničara i istoričara antike Tacita, Strabona, Plinija, uključujući i "oca istorije" Herodota o varvarima Evrope. Problem izvora i argumenata za slovensku predantičku istoriju i pismenost i pored arheoloških otkrića, egzistira i dalje zbog odnosa istorijske nauke prema tim nalazima. Polazi se od premise da se u datoj
oblasti Sloveni nisu nalazili ili da u datoj istorijskoj eposi oni nisu imali pismenost, pa se nalazi prećutkuju, pripisuju drugim istorijskim narodima, datiraju u kasniju epohu ili jednostavno proglašavaju falsifikatima. Takvu je sudbinu doživela i Veles knjiga kapitalno delo slovenske istorije i civilizacije, o kojoj zvanična istoriografija i dalje ćuti. Dragocenost ovog dela sadržana je u pogledu na svet autentične slovenske civilizacije, pregledu njene istorije u trajanju od najmanje dve hiljade godina pre hrišćanstva, potvrđujući tako slovensku pismenost koja je za zvaničnu nauku primljena tek sa hrišćanstvom i Ćirilom. U duhu naših poređenja Veles knjiga ima sličan značaj za Slovene kao otkriće i prevod svete knjige Ćilam Balam i tri kodeksa (pariški, dresdenski i madridski) za Maje. Pre te, ne tako davne, "podvale" o Slovenima u 19. veku bilo je poznato da drevno domorodačko stanovništvo Evrope pre rimske okupacije nije govorilo ni grčki, ni latinski, još manje galski ili germanski, anglosaksonski. Stoga je dešifrovanje kojem su etničkom stablu pripadale novootkrivene, "nestale" predantičke civilizacije, preko ovih jezika bilo nemoguće. Pošto je slovenska istoriografija podanički prihvatila "istinu" o svojoj prošlosti, nikom drugom nije bilo u interesu da traži "slovensku vezu" kod predantičkih kultura Evrope. Time je izgledalo da je svaka dalja priča o Slovenima u istoriji Evrope završena. Međutim, posle arheoloških otkrića u 19. i 20. veku zvanična istina se sve više dovodila u sumnju. Lingvisti su, posebno primenom "slovenskog ključa" za dešifrovanje nekih predantičkih napisa, otvorili novi put utvrđivanja etnoistorijskog karaktera misterioznih, "nestalih", evromediteranskih kultura i naroda. Danas mnogi istraživači tragaju za odgovorima na pitanja: - koji narodi su bili tvorci čudesnih dela koja je otkrivala i otkriva arheologija od Urala do Atlantika, na
40
41
Balkanu i Podunavlju, od Baltika do Krita? Ko su tvorci nedavno otkrivenog kružnog grada Arkaim na Uralu, u centru jedne od najstarijih evroazijskih civilizacija, koji je prototip mnogih kasnijih gradova observatohja širom Evrope sve do (barem dve hiljade godina mlađeg ali vrlo čuvenog) Stounhendža? Ko su tvorci najstarijeg naselja Evrope u Lepenskom Viru, "neolitske revolucije", najstarije metalurgije, zemljoradnje, najstarijeg pisma Evrope - vinčanskog, nastalog na području današnjeg Beograda, u Srednjem Podunavlju, epicentru najstarije evropske civilizacije? Međutim, i pored obilja podataka, istina o Drevnoj Evropi se teško probija, kao što je bilo i u slučaju Drevne Amerike. Put ka istini o Americi vodio je najpre od onih najmlađih kultura i naroda koji su imali nesreću da dođu u neposredan susret sa evropskim osvajačima - Asteci, Maje, Kećue, Ajmare i dr, čija je kultura i nasleđe bilo najsurovije uništeno, i nad kojima je izvršen najveći genocid u istoriji, a sami proglašeni divljacima, čak kanibalima. Njihovi gradovi, prebogate biblioteke, veličanstvena i autentična umetnička dela uništena su. Nijedan od "živih" gradova tih "najmlađih" naroda nije preživeo. Od najvećeg grada svog vremena na planeti Tenoćtitlana, prestonice Asteka, nije ostao "ni kamen na kamenu". Međutim, ostali su "mrtvi", velelepni već napušteni gradovi, koje konkistadori nisu nikada ni upoznali jer su ih smatrali bezopasnim, mrtvim ostacima nestalih naroda. U njima su sačuvani uklesani ostaci alfabeta, u Kopanu u Hondurasu čitave knjige Maja pisma. Bila su to dela kultura koje su se u tzv. Novom svetu razvijale u miroljubivoj evoluciji, dostizale svoj zenit i smenjivale se bez ratova i međusobnih razaranja, toliko karakterističnih za civilizacije Starog sveta, koje su ih uništile. Arheologija je, posle dekolonizacije, obilato otkrivala po džunglama 42
Centralne Amerike ili bespućima Anda prava čuda Drevne Amerike - stotine, čak hiljade piramida Tiauakana, Monte Albana, Teotiuakana, Palenkea, Ušmala, Tule, Čićen Ice, Kopana, Tikala itd. ili neponovljiva graditeljska dela andskih civilizacija sa Tiauanakom, Ćavinom de Uantarom, Saksauamanom, velelepnim Macu Pikćuom itd. Pored nesrećnih Maja, Inka, Asteka, koji su bili neposredne žrtve konkiste, izronile su iz dubine milenijuma mnogo starije kulture Olmeka, Tiauakanaca, Ćavina i drugih. Kada je poljski naučnik Poznanski, početkom prošlog veka, posle tridesetogodišnjeg istraživanja kulture Tiauanaka u bolivijskim Andima, izneo hipoteze o starosti ove civilizacije od 16 hiljada godina, bio je proglašen za fantastu i odbačen. Danas neki američki istraživači potvrđuju teze Poznaskog, ali ih pripisuju svom senzacionalnom otkriću. Ova kultura i neke druge kao Olmečka, čak se dovode u vezu sa potomcima prepotopske, mitološke Atlantide koja je, po tezama atlantologa, doživela svoj procvat i propast upravo u tom delu sveta. Čudesna otkrića koja su počela da izranjaju iz kolonijalnog mraka, najpre su u duhu evrocentrizma bila pripisivana Rimljanima, Grcima, zatim Feničanima ili izgubljenim jevrejskim plemenima. Na kraju, nekim "nestalim" narodima ili vanzemaljcima, sve kako bi se sakrila istina dobro poznata onima koji su iste civilizacije uništili. Na "svemirskom rasizmu", mistifikovanom tumačenju osnovnih činjenica o delima "nestalih" ili vanzemaljaca koje su radoznalcima bile nepoznate, Deniken zarađuje bogatstvo i postaje popularan i čitan u ćelom svetu. Mistifikacijom se prikriva prava istina o zločinu nad istinskim tvorcima ovih civilizacija, čiji su preživeli potomci danas dovedeni do stvarnog varvarstva i bede. Jer, kako prihvatiti jednostavnu istinu da su ta veličanstvena ostvarenja Drevne Amerike ostvarili preci današnjih bednih "Indijanaca"? Bilo bi to priznanje zločina nad njima. 43
Slično je bilo u Evropi. Najviše podataka o "varvarskim" savremenicima Grčke i Rima sačuvano je pod raznim nazivima kao: Etrurci, Veneti, Iliri, Sarmati, Tračani, Kimeri, Skiti, Kelti, Makedonci, itd. Arheologija nam tek otkriva i druge "nestale", mnogo starije kulture za koje ni Grci ni Rimljani nisu znali, poput Minojske, Tripoljske, Hetitske, Trojanske itd. Međutim, ostalo je otvoreno pitanje kog su oni etničkog porekla, pošto se znalo da ne pripadaju Grcima ili Rimljanima. Arheološka otkrića mogu biti najznačaniji doprinos formiranju istinske slike o skrivenoj prošlosti Drevne Evrope i Amerike, obzirom da su pismene tragove njihovi okupatori nemilosrdno uništili. Međutim, ni arheologija nije od pomoći ukoliko se njena otkrića ne uvrste u istinski etno-istorijski kontekst, ukoliko se ne potvrde multidsiciplinarnim istraživanjima, pre svega pismenim dokazima. Gradovi Drevne Amerike bili su "nemo kamenje" pre nego što su pisani spomenici "progovorili", a njihov jezik i verovanja posvedočila usmena tradicija naroda, pamćenje, ali iznad svega pismo kao vrhunsko obeležje autentičnosti svake civilizacije. Kada je Maja pismo delimično dešifrovano, bilo je poznato da su tvorci Maja kulture preci istog naroda kome su pripadali i preživeli potomci. Slično se dogodilo i sa istinom o evropskim domorocima. Arheološki nalazi su najpre svedočili o "nestalim", misterioznim narodima dok nisu stigli rezultati drugih istraživanja, pre svega njihovih pisama i jezika. Pokazalo se da je na području Balkana i Srednjeg Podunavlja bio centar najstarije evropske "neolitske revolucije" u kome su se u periodu od više milenijuma, neprekidno razvijale bogate kulture. Praslovenskim istraživanjima uspostavlja se etnokulturna veza i kontinuitet između mlađih i starijih kultura od neolita do
rimske okupacije Balkana, pri čemu su Sloveni nezaobilazni. Tragove drevnih predantičkih kultura Evrope najlakše je bilo otkriti preko "varvarskih" naroda Evrope, antičkih savremenika, koji su potpali pod rimsku vlast i postali njihovi robovi ili su, pak, Rimljani sa njima bili u dodiru i ratovima. Sada je poznato koji se narodi kriju iza anonimnih varvara pod raznim nazivima poput: Veneti, Iliri, Kelti, Sarmati, Tračani, Dačani, Dardanci, Rašani, Makedonci i dr. Ali, svojevremeno, u antičkim vremenima, pitanje ko su bili svi ti narodi, kom etničkom stablu su pripadali, nije se ni pokretalo. Pripadali su jednostavno varvarskom svetu. I pored toga, njihovo nasleđe je ugrađeno u grčko-rimsku antiku i nekritički uneto u zajednički fond zapadne civilizacije. Isti postupak je primenjen naknadno i u vezi nasleđa evromediteranskih kultura koje nisu bile poznate ni Grcima ni Rimljanima, već su otkrivane zahvaljujući arheološkim otkrićima (na primer minojska, hetitska i dr. Tako se sada može reći da su Sloveni zauzimali najznačajnije mesto među predantičkim "varvarima" Evrope, da je domorodačko nasleđe Evrope praslovensko, da je prisvojeno od strane njihovih pokoritelja i ugrađeno u temelje zapadnoevropske civilizacije. U tu svrhu vratimo se na vezu između trojanske misterije i porekla Slovena.
44
45
Istorijska je činjenica da su Ilijada i Odiseja prevedene sa Grcima nepoznatog jezika za vreme Pizistrata u 7. veku s.e. Bilo je to bar 500 godina posle datuma koji su sami Grci odredili za datum trojanskog boja (1183. g. s.e.). Elijan, grčki učitelj govorništva u Rimu (3. vek n.e.) saopštava, skoro hiljadu i po godina posle pada Troje, da je ovaj jezik pripadao ilirskim Brigima, srodnicima Dardanaca iz porodice drevnih Pelazga. Već smo rekli da se na mestu gde je kasnije sagrađena grčka Atina, pre dorskih invazija, nalazio pelaški grad Pelazgon. Od Pizistrata do današnje zvanične verzije, koja je urađena u Aleksandriji u 3. veku s.e, bilo je više uglavnom grčkih dorada Ilijade. Aristotel je raspolagao drugačijom verzijom od nama poznate. Platon u svojoj "Republici" moli oproštaj od Homera što su brisana neka mesta "koja vređaju moralna osećanja Grka", čime se podrazumeva da ni za njega Homer nije bio Grk. Sve pouzdane istorijske činjenice o Troji dalje su zamagljivane helenskom mitologijom do današnjih dana, a drevno "homersko pitanje", kako smo već pomenuli, bilo je "rešeno" helenizacijom trojanske civilizacije, da bi rimskom okupacijom njeno nasleđe ugrađeno u temelje zapadne civilizacije. Bogati nemački trgovac i arheolog amater Hajnrih Šliman (1822-1890) je 1873. konačno "otkrio" i mesto
trojanske tragedije - grad Troju - Ilios u Maloj Aziji na brdu Hisarlik, približno gde joj je bilo određeno mesto još u antičko doba. Zašto je mesto Troje bilo određeno u Maloj Aziji objašnjava nam Salinas. Koliko je to otkriće bilo naučno zasnovano pokazao je sam Šliman u odgovorima na sumnjičava pitanja naučnika - "tačnoje, rođen sam da bleliram". Šlimanov "blef" - Troja u Maloj Aziji, bez kritičke naučne verifikacije ušao je u sve udžbenike i enciklopedije sveta kao konačna, istorijska istina o Troji. Nauka je samo, na osnovu kasnijih arheoloških otkrića, promenila Šlimanov sloj na brdu Hisarlik, za koji je utvrđeno da je stariji od vremena legendarne Troje preko hiljadu godina (2400 g. s.e.), za onaj koji je bio bliži vremenu po kome je još u antičko doba "utvrđen" datum trojanskog boja (1183 g. s.e.). Nije bio problem otkriti tragove drevnih kultura u Maloj Aziji, isto kao i na Balkanu. Mala Azija u kojoj je u toku III i II milenijuma s.e. cvetala hetitska civilizacija i mlađa lidijska, karijska i druge krezovski bogate civilizacije prepuna je arheoloških lokaliteta. Njihovo bogatstvo i veza sa bliskoistočnim kulturama još u antičko doba privukle su stanovništvo grčkih trgovačkih gradova da na maloazijskim obalama nastanjuju svoje pomorsko-trgovačke kolonije. Postoje, takođe, sumnje u autentičnost nakita koji je Šliman otkrio na maloazijskom lokalitetu Troje. Proglasio ga je Prijamovim blagom, zlatnu masku Agamemnovom, ženski nakit i ogrlice Jeleninim itd. Bio je to simboličan poklon njegovoj mladoj supruzi Grkinji. Sumnje počivaju na tome što je, uoči objavljivanja da je otkrio Prijamovo blago, Šliman otpustio sve radnike sa nalazišta, a nakit su otkrili samo on i njegova supruga. Ima arheoloških indicija za sumnju da je blago možda otkriveno na nekom drugom lokalitetu. Na primer, nekoliko decenija posle Šlimanove maske Agamemnona, otkrivena je u Makedoniji maska iz
46
47
TROJANSKO-SLOVENSKA MISTERIJA Šlimanova Troja u Maloj Aziji - Salinasova teza o Troji na Balkanu
Trebeništa, vrlo slična Agamemnovoj. Nedavno je u Makedoniji otkrivena još jedna zlatna maska na nekropoli Samuilovog grada u Ohridu, koja je identična onoj iz Trebeništa, takođe iz ohridske oblasti. "Prijamovo blago" i posle Šlimana pratile su misterije i polemike. Šliman ga je poklonio berlinskom muzeju, a posle II svetskog rata "nestalo" je i pojavilo se u Rusiji, odakle je nedavno vraćeno Nemačkoj i postavio se kao međunarodni problem kome zapravo pripada (Turskoj, Grčkoj ili Nemačkoj, jer Makedonci su odavno izbačeni iz igre). I pored svega nejasnog, Šlimanu je pripala svetska slava, a za nauku je homersko pitanje bilo definitivno rešeno. Oni koji se usude da to dovedu u sumnju proglašavaju se neznalicama. Teza Roberta Salinasa Prajsa da je trojanska civilizacija cvetala na slovensko-ilirskom Balkanu, u vreme kada Grci još nisu postojali kao narod, predstavlja ogroman podsticaj praslovenskim istraživanjima Balkana i evromediteranskih prostora. Mesto trojanskog "kosovskog boja" sveti trojanski grad Ilios (krije drevno slovensko božanstvo Peruna, Gromovnika, odnosno Iliju) nalazi se na teritoriji ilirsko-slovenskih Dalmata. Salinas kaže da su: "Homeridi ("deca Homera"), rapsodi, guslari, pevali o dalmatinskoj Troji i o "ilirskom narodu kao glavnom junaku trojanske tragedije". Ta tradicija je ostala živa do danas na jugoslovenskim prostorima. Na primer, način stvaranja srpskih narodnih pesama koje je Vuk sabirao u cikluse (ciklus o kosovskom boju) upućuje na moguće sklapanje trojanskih ciklusa u velike spevove, kao što su Ilijada i Odiseja. Pitanje ko je autor tih veličanstvenih dela - jedan čovek, Homer, ili brojni, anonimni autori - narod, nije od važnosti, već odgovor ko su zapravo bili Trojanci i gde je nastala civilizacija koja je stvorila takva dela? Nemca Šlimana, međutim, nisu mučila pitanja - da li su Trojanci "nestali narod", ili su to drevni Pelazgi, Iliri,
U Evropi, na Balkanu i Mediteranu u višemilenijumskom kontinuitetu i mirnoj evoluciji smenjivale su se razne kulture u svim periodima predantičke praistorije od neolita, bronzanog, gvozdenog doba, do rimske okupacije. Taj kontinuitet od Lepenskog Vira, Starčeva, Vince do ilirsko-slovenskih kultura pre rimske okupacije, direktnih predaka svih današnjih južnoslovenskih naroda,
48
49
Sloveni, za njega su svi bili Grci, uključujući i Homera, u skladu sa tada upravo^ obnarodovanom germanskom idejom da o Slovenima ria Balkanu, ili u Maloj Aziji tada nije moglo biti govora. Salinasova teza je komplementarna sa tezama prof. Pešića i mnogih slovenskih autohtonista da su Sloveni starosedeoci Evrope, Balkana i Mediterana. Trojanska civilizacija koja je cvetala na Balkanu i Podunavlju, bila je pelazgijska, ilirska, protoslovenska. Neki ruski autori, ne znajući za Salinasove teze, izražavaju sumnju u helenističku verziju homerskog mita. J.A.Šilov kaže: "Već dve hiljade godina Evropejci smatraju da njihova istorija počinje sa Grčkom, preciznije opsadom i zauzećem Troje u Maloj Aziji. Međutim, sami pobednici su zaboravili "Istoriju" svog Herodota, da njihova civilizacija počinje na ruševinama neke Pelazgije, koju je osnovao mitološki Hiperborejac - Pelazg. Grčka je tražila poreklo svojih bogova najpre u Egiptu, zatim u Pelazgiji, Hiperboreji, tvrdeći na kraju da ih je izmislio PelazgoTrojanac Homer, koga su proglasili Grkom. Pošto "otac istorije" nije našao Slovene ni na Balkanu, ni u Pricrnomorju - "nije ih ni bilo", ironiše Šilov. Prof Pešić citira Gregorija Dankovskog (1829) da je homerski, trojanski jezik, supstrat praslovenskih jezika - jezik Pelazga. Pismo, jezik, običaji, religija, društveno uređenje Trojanaca, uočili su već prvi grčki prevodioci Ilijade, odnose se na ljude "drugačije od naših", na vreme vrlo daleke, najdublje prošlosti.
arheologija stalno dokumentuje i pored toga što je vrlo mali procenat lokaliteta otkriven i obrađen. Ovaj kontinuitet trajao je preko 5 hiljada godina pre Grčke i Rima. Grci su svojom maloazijskom Trojom smišljeno uspeli da spreče povezivanje trojanskog sa bogatim balkansko-podunavskim nasleđem. Po novijim praslovenskim istraživanjima pojavljuje se još jedna znatno starija trojansko-praslovenska veza hiperborejska prepotopska arijevska prošlost. Iz zajedničkog arijevskog etničkog stabla izdvojila su se tri ogranka: induski, iranski i indoevropski. Osnovno, najstarije jezgro indoevropskih Arijevaca su Sloveni. To potvrđuje slovenska mitologija, tradicija, arheološka otkrića kao i novootkriveno kapitalno delo praslovenske pismenosti Veles knjiga. Hiperboreja je arijevska pradomovina, trojanske staze su arijevske. Saznanja o Troji na Balkanu bila su živa sve do Šlimanove teze. Na osnovu ovih saznanja dubrovačko-dalmatinski pesnik Ivan Gundulić u svom "Osmanu" kaže: "Pri moru, ukraj srpskih strana, u pržinah pusta žala, leži Troja ukopana od grčkoga ognja pala." Ponovimo još jednom da je vladajući akademski stav o Troji u Maloj Aziji zaodenut u mitološki veo i da ne počiva na etnoistorijskim činjenicama, dok se s druge strane u evromediteranskoj oblasti, u predantičko istorijski definisano vreme i na arheološki potvrđenoj teritoriji, razvio niz kultura. Neke od njih, kao na primer minojska civilizacija na Kritu, vrlo su prisutne u mitovima u Ilijadi i Odiseji, mada su se nesumnjivo istorijski ugasile (u 14. veku s.e.) pre navodnog datuma Trojanskog boja (1183. s.e.) Većina balkansko-podunavskih kultura su, takođe, mitološki vrlo prisutne u Ilijadi i Odiseji, ali se ne mogu povezati sa Trojom u Maloj Aziji. S druge strane, u Maloj Aziji u istorijsko vreme (od 2300-700. g. s.e.) cvetala je
50
vrlo značajna hetitska civilizacija što, takođe, dovodi u
pitanje Troju u Maloj Aziji. Zvanična istorija kaže da se Sloveni pojavljuju na Balkanu tek u 7. veku n.e. Međutim, kod svih predantičkih evromediteranskih kultura prisutni su slovenski tragovi koji se ne mogu objasniti zvaničnom vladajućom tezom da Slovena nema na Balkanu pre 6. veka n.e, u vreme propasti zapadnorimske imperije Međutim, mnogobrojni izvori upravo potvrđuju da su pojam Ilira i Slovena bili sinonimi još tada, da je tako ostalo i kroz ceo Srednji vek do germanske teorije u 19. veku. Pojam Ilirije kao sinonima sa Južne Slovene poštovali su i austrougarski okupatori i Napoleon u svojoj administrativnoj upravi. U austrougarskom parlamentu je postojala slovenska, zatim ilirska deputacija za Južne Slovene. Za italijanske humaniste kuatroćenta Ilirija je bila Skjavonija, itd. Ilirske predantičke kulture se mogu objasniti jedino kao direktni preci današnjih južnoslovenskih naroda. Nameće se zaključak da Salinasove trojanskoilirske veze, odnosno slovenske povezanosti, "Homersko pitanje", misterija Troje i trojanske civilizacije, sadrže "slovensko pitanje" - tajnu porekla Slovena i slovenske civilizacije.
51
civilizacija je dobila naziv minojska po mitološkoj ličnosti
PITANJE POREKLA KOD NEKIH PREDANTIČKIH EVROMEDITERANSKIH KULTURA Zahvaljujući pre svega arheologiji, svet je upoznao nekoliko naprednih civilizacija "nestalih" za vreme rimske okupacije (ili Grčka i Rim nisu ni znali za njihovo postojanje jer su se zaista ugasile pre istorijskih saznanja o njima). Ostalo je nejasno u kakvoj vezi one mogu biti sa trojanskom civilizacijom koja, takođe pripada tom vremenu i prostoru. Osvmućemo se ukratko na slovenske tragove kod nekih predantičkih evromeditenanskih kultura - Minojci, Hetiti, Mikenci, Etrurci, Kelti. Najviše ćemo se pozabaviti Ilirsko-slovenskim kulturama, posebno najpoznatijom od svih, predantičkom Makedonskom državom i svetskom imperijom.
Minojska civilizacija Pre stotinak godina arheologija je na Kritu otkrila jednu od najblistavijih i najdugotrajnijih civilizacija Starog sveta Minojsku (od 3400-1400. g. s.e.). Pre tog otkrića znalo se iz egipatskih izvora, za misterioznu evropsku kulturu za čije postojanje Grci nisu znali. Na primer, u Egiptu je bilo otkriveno oko 800 minojskih vaza. Otkrivač ove autentične civilizacije, kraljevske palate u Knososu, bio je A. Evans (kao i freske Beli anđeo u Mileševu). Ova 52
Minoju, sinu boga Zevsa, koji je u helenističkom maniru proglašen za istorijsku ličnost - kralja Krita. Ni grčki, ni rimski autori nisu znali za njeno postojanje, jer je nastala nekoliko milenijuma pre Grčke i Rima, a ugasila se skoro hiljadu godina pre Perikla u Atini. I pored toga, ubrzo posle Evansovih otkrića krajem 19. veka, bila je uvrštena u nasleđe Helade. Minojska civlizacija je stvorila tri vrste pisma koja i pored autentičnosti ove kulture, upućuju na neke još starije izvore. Dešifrovano je samo najmlađe, minojsko pismo ("linearno B"). Novija istraživanja su pokazala da je ovo pismo najbliže mikensko-makedonskom pismu, otkrivenom na lokalitetu Cerje kod Skoplja u Makedoniji i slično mnogo starijem vinčanskom. Prema profesoru Pešiću, to govori o srodnosti minojske civilizacije sa pelazgijskim, protoslovenskim kulturama Balkana. I jezik Minojaca pripada evroarijevskom, pelazgijskom, protoslovenskom etničkom stablu. Arheološkoistorijske informacije upućuju na vezu minojske sa mitološkom trojanskom, odnosno sa njenom balkanskopodunavskom kolevkom. Gašenje minojske civilizacije povezuje se mitološki sa istorijski još neo-bjašnjenim vremenima nestanka trojanske civilizacije, pojavom mikenske na Balkanu i burnom selidbom "naroda sa mora", koja je zahvatila široke oblasti Balkana i Mediterana u 13-12. veku s.e.
Mikenska civilizacija Najvažniji centar Mikenske kulture (18-12. v. s.e.), Mikenu u Argolidi, otkrio je, takođe, Šliman. Kao i Troja i Mikena je uvrštena u helensko nasleđe, ali je etnoistorijski 53
obavijena helenskom mitološkom maglom. Tako je Mikenu osnovao legendarni Persej, a proslavio ne manje mitološki Agamemnon. Srušena je u 12. veku s.e. u vreme propasti trojanske civilizacije. Ostaje nejasno ko su istinski tvorci mikenske kulture, jer kao ni Trojanci oni nisu bili Grci, mada su pripisani mitološkom, "herojskom dobu" Grčke. Jer, u istorijsko vreme na istom području Balkana već je postojala makedonska država, a za Makedonce sami Grci kažu da nisu Grci nego njeni najveći, "varvarski" neprijatelji. Nije moguće istorijski "preskočiti" Makedonce i uspostavi vezu Grčke sa Mikenom, u vreme kada još nisu postojali grčki gradovi polisi, još manje pojam grčke države. Navodna maska Agamemnona iz Šlimanove Troje istovetna je sa pogrebnim maskama iz Trebeništa u Ohridu, nedavno otkrivenim maskama u Samuilovom gradu, iz "Atrijeve riznice" pronađenim u Mikeni na Peloponezu, među nalazima u grobnici makedonskih vladara u Vergini. Za razliku od mitskog Agamemnona iz Šlimanove Troje, za ove nalaze je moguće tačno utvrditi kada su istorijski nastali i kojim vladarima i ličnostima su pripadali. Kad bi se na nepristrasan naučni način verifikovalo otkuda te sličnosti, verovatno bi to bio veliki doprinos razjašnjenju trojanske i slovenske misterije.
Hetiti Otkriće hetitske arhive u Hatuši (Bugazkej u današnjoj Turskoj) iz 2400-2200. g. s.e. sa 10.000 glinenih tablica, bilo je svetska senzacija 1906. g. Pismo je dešifrovao pomoću "slovenskog ključa" češki lingvista Bedžih Hrozni, pošto su kao i na primeru Etruraca, propali svi pokušaji dešifrovanja uz pomoć drugih jezika. To je 54
dalo dragocene podatke o ovoj autentičnoj, dugotrajnoj, prosperitetnoj civilizaciji, čije je mesto nedovoljno priznato u opštoj kulturnoj baštini čovečanstva. Njeno otkriće je posebno značajno za dalja praslovenska istraživanja jer govori o tipično arijevsko-slovenskoj etnokulturnoj toleranciji, otvorenosti hetitskog društva, vrlo različitoj od robovlasničkih despotija. U imperiji Aleksandra Makedonskog ostvareno je kasnije na širim evroazijskim prostorima to uzajamano kreativno prožimanje kultura, umesto nasilnog nametanja samo jedne vladajuće i uništenja prethodnih. U hetitskoj arhivi pronađeni su tekstovi na osam različitih jezika, među kojima se hetitski zove jednostavno "našili", odnosno "naški". To deluje slavofonično poput mnoštva završetaka na - aš, iš, oš, složenih deklinacija, tipično slovenskih gramatičkih formi i brojnih reci sličnih slovenskim jezicima. Zamenice su slične slovenskim jezicima - "meš" - mi, "šumeš" - ti, "miš" - moj, "tiš" - tvoj itd. Koreni mnogih hetitskih reci su, takođe, slični slovenskim. Tako hetitsku reč "svit-svet" ne treba prevoditi, "vada" je voda (bliska ruskom izgovoru), a vodeni "vedenaš" itd. Zabeleženo je da je Aleksandar Makedonski naišao na hetitskoj teritoriji na toliko poznatih reci "kao daje došao kući". Hetitsku tradiciju u Maloj Aziji nastavio je narod Muški (što zvuči slavofonično). Ostaci te "muške kulture" otkriveni su na brdu Bor nedaleko od Hatuše. Utvrđena je takođe i velika srodnost između Hetita i Etruraca. Hetitska reč "ras" - ris, odnosno "kap ras" sveti ris je vrlo značajna. Koren je isti kao i za etrurski "kapen" - sveštenik ili slovenski "kapišće" - svetilište. Ime Etruraca Rasi, Raseni, Rašani je istog porekla. Velika sličnost hetitskog i etrurskog jezika govori o njihovom zajedničkom etničkom arijevsko-praslovenskom
55
stablu. A Sloveni su, za zvaničnu istoriju, prostorno i vremenski daleko hiljadama godina. Otkriće hetitske civilizacije pomaže osvetljavanju istorije evromediteranskih oblasti između egipatske, vavilonske i minojske civilizacije kao i rasvetljavanju trojanske misterije, odnosno "homerovskog pitanja". To je prostor i vreme trećeg i drugog milenijuma s.e, najviše zamagljenih grčkom mitologijom.
Etrurci Etrurci (2-1. milenijum s.e.) su dugo bili "uno popolo misterioso", dok njihova autentična kultura nije zablistala zahvaljući arheologiji. Danas je poznato da je "Rim grobnica Etrurije a Etrurija kolevka Rima". Etrurci su imali pismo vrlo slično mnogo starijem vinčanskom. Posle ponovnog otkrića etrurske civilizacije smatralo se da pismenost Evrope počinje sa trojanskom civilizacijom, da je etrursko pismo trojanskog porekla i da je od Etruraca rašireno Evropom. I pored naredbe rimskog senata, kako saopštava Tit Uvije, da se "potpuno unište sve knjige i sva dokumenta, koji su imali bilo kakve veze sa Etrurcima", etrursko pismo je sačuvano i na kraju dešifrovano. Najveći sačuvani tekst je sa "zagrebačke mumije". Jezik Etruraca, kako je još Dionizije Halikamaški rekao - "ne liči ni na jedan drugi jezik". Mnogobrojni pokušaji dešifrovanja preko latinskog i drugih jezika bili su bezuspešni. Uspeh je postignut opet preko "slovenskog ključa", zahvaljujući radovima i naših etruskologa kao što su Pešić i Bilbija. Pokazalo se da jezik Etruraca pripada arijevsko-praslovenskom stablu. Na primer, Pešićev prevod etrurske zlatne ploče iz Pirgija glasi: "...boginja baci prokletstvo na nas Slovene koji su ovde Uveli a vi pođoste 56
u bekstvo i napustite nas i svu zemlju Rašansku i predadoste nas razjarenim Italima, ćelu zemlju i sve nas rasute po Italiji u bedi izdate od svojih vođa koji ne pomisliše na svoje naraštaje i sve Slovene koji su mogli imati srećnu sudbinu, pa neka je hvala tim izdajničkim sinovima". Misterija porekla Etruraca, zajedno sa trojanskom, stvorena je još u antička vremena. Od Herodota potiče verzija o njihovom maloazijskom poreklu. Međutim, novi autori su više za balkansko-podunavsko poreklo Etruraca. Srodstvo sa pelazgijsko-ilirsko-slovenskim domorocima Balkana i Podunavlja potvrđuju mnogi arheološki nalazi. Etrurci su sami sebe nazivali Rasenima, Rašanima. Na kamenoj ploči iz Kremone pominje se trojanska reka Ras, koja je drevno-arijevskog porekla. Mnogi poznati toponimi i etnonimi širom Evrope sa tim korenom, sačuvani su i do danas. Ime Rusa je tog porekla, stari SrbiTribali su, takođe Rašani, osnivač prve srpske države Nemanja je bio župan Raške, tu je i reka Raška u Istri itd. Mnoge etrurske reci srodne slovenskim jezicima ostale su skrivene u latinskoj transkripciji kao na pr. Etrurska reč goloseča (golosetia). U Veles knjizi "goloseča" je mesto gde je vođena žestoka bitka - "seča" sa neprijateljima, "prsa u prsa". Najstariji etrurski naziv za Rim je Gorčin (Gortin) itd. Neki ruski autori ukazuju na jednu tipično slovensku karakteristiku, međusobnu neslogu, koja navodi na praslovenski "genetski fond" kod Etruraca. Neka od imena 12 etrurskih gradova-polisa zvuče slovenski: Volčina, Kosa, Luka, Artana, Vada, Maljuta i dr. Društveno uređenje bilo je ustanovljeno na principu veća, tipično arijevsko-slovenske saborne demokratije, pri čemu vođe i vojni komandanti birani godišnje glasanjem. Protiv Rimljana su ratovali pojedinačno a ne u savezu i tako su
57
potpali pod rimsku vlast svi etrurski gradovi, jedan po jedan.
Među predantičkim staroevropskim kulturama Kelti zauzimaju posebno mesto. Njihovi tragovi su dokumentovani u istoriji Evrope od 6-1. veka s.e, kada su ih posle vekovnih galskih ratova pokorili Rimljani. Kasnije su ih na kontinentu pokorili zajedno sa zapadnorimskom imperijom novodošli "germanski varvari", a na britanskim ostrvima Anglosaksonci. Irci, Velšani, Škoti, KamrijciKimerijci na ostrvima i Bretonci u Francuskoj, smatraju se preživelim potomcima keltskih starosedelaca Evrope. Grci su nazivali Keltima jedno od plemena među Hiperborejcima severno od Grčke, na Balkanu i Podunavlju. Sada znamo da Kelti kao i Sloveni pripadaju zajedničkom pelazgijsko-evroarijevskom stablu u balkansko-podunavskoj kolevci, odakle su se kao i brojna druga srodna plemena raseljavali širom Evrope. Kasnije su poznati najviše kao Gali u Zapadnoj Evropi kuda su se pomerali slivom Dunava. Najpre je Latenska, halštatska kultura gvozdenog doba Evrope u gornjem Podunavlju, Austriji i Švajcarskoj uvrštena u keltsku. Brojna literatura o Keltima, njihovo prisustvo u Evropi pomera s pravom, u sve dublju prošlost, pa se i megalitske kulture Bretanje i Britanije sa Karnakom, Stounhenžom pripisuju keltskoj, druidskoj kulturi. Pri tome, naravno, nema ni pomena o Slovenima u Evropi. Mesto Kelta u istoriji Evrope je vrlo specifično. Obzirom da su Sloveni isključeni iz evropske istorije sve što je arheologija otkrivala širom Evrope, a nije se moglo pripisati Rimljanima ili Grcima smatrano je keltskim. Nije
bilo opasnosti da ih neko poveže sa Slovenima jer su oni, navodno, vekovima još daleko od Evrope, pa se Keltima pripisuje autohtonost i mnoge slovensko-venetske kulture po Zapadnoj Evropi. Ima pokušaja da se Kelti dovedu u vezu sa Anglosaksoncima ili Germanima, mada je istorijski poznato da se Germani pojavljuju u Evropi u prvim vekovima nove ere, a Anglosaksonci znatno kasnije. Zloupotrebom Kelta pokušava se spasiti već dobro poljuljana germanska, zapadna teorija, što predstavlja novu, anglosaksonsku varijantu germanske škole o Slovenima. Procvat keltske kulture vremenski sledi etrursku, prepliće se sa balkanskim ilirsko-slovenskim kulturama. Navedimo neke istorijske podatke iz 335. g. s.e, u vreme tridesetgodišnjeg mira između Gala i Rima i priprema Aleksandra Makedonskog za svetski pohod, kada prima keltske izaslanike na Dunavu. Posle moćnih ilirskih Tribala, predaka Srba, Aleksandar se osigurao da mu Kelti, očigledni rivali, ne prave probleme za vreme pohoda. (U toku kampanje u Vavilonu 324. g. s.e. Aleksandar takođe prima keltske izaslanike.) Međutim, odmah posle njegove smrti, oni kreću u ofanzivu na Balkanu i nanose poraz Auterijatima, ilirskim precima Bosanaca, vrše pohod na Trakiju (298. g. s.e.), prodiru u Makedoniju pod vlašću Ptolomeja Keraunosa (280 g. s.e.), stižu do Delfa koji su pod makedonskom vlašću, iz Trakije prelaze u Malu Aziju i formiraju Galatiju na Bosforu. U to vreme Skordisci se naseljavaju između Save i Dunava. Kelti se u toku nekoliko stotina godina javljaju na raznim mestima širom evromediteranskog prostora - od Iberije, širom Evrope do Balkana i Male Azije, učestvuju kao plaćenici kod makedonsko-egipatskih, sicilijanskih vladara, bore se na strani Hanibalovih Kartaginjana itd. Očigledno da se pod imenom Kelta mogu naći i neki drugi slovenski srodnici, pošto za zvaničnu istoriografiju
58
59
Kelti
Slovena "još nema" u Evropi. Istraživači koji bez sumnje prihvataju doseljeničku tezu o Slovenima, najradije Keltima pripisuju nalaze koje ne mogu pripisati Grcima ili Rimljanima, pa je to slučaj i sa poslednjim otkrićem keltskog utvrđenja na Juhom. Istaknuti srpski naučnik, keltolog prof. dr. Ranka Kuić, član Velške akademije nauka u svom delu "Srpskokeltske paralele" (Banja Luka 2000.) navodi do sada nepoznate dokaze etno-kultume srodnosti Kelta i Slovena. Otkuda slovenski tragovi kod preživelih potomaka Kelta u dalekoj Britaniji? Jer, Rimljani su bili okupatori u Britaniji približno koliko i na Balkanu. U rimskim mapama i administrativnim spisima iz tog vremena u Britaniji, posebno Irskoj, Škotskoj, Velsu mnoga imena reka, planina i drugih toponima i etnonima podudarna su sa imenima u današnjoj Srbiji i drugim delovima bivše Jugoslavije. Neverovatan je spisak reka: Soča, Bojana, Buna, Morava, Pek, Tisa, Una, Sana, Korana, Malena, Vedra, Dobra, Vardar, i dr, čak i ukrajinski Don, češka Vltava, bugarska Osma itd. Spisak planina je takođe veliki: Orjen, Korab, Mosor, Šator, Durmitor, Pirlitor i dr. Kraljevska prestonica i sveto brdo u irskoj je Tara, staro arijevsko ime. Odakle sve to ako Kelti nisu bili u dodiru sa Slovenima? Sloveni su se, navodno, doselili na Balkan čitavih 700 godina kasnije no što se beleži poslednje prisutvo Kelta na Balkanu. Primer rimskog perioda iz "Keltsko-srpskih paralela" prof. Kuić, ilustruje sledeće: na jednom nadgrobnom spomeniku iz rimskog perioda na Kosovu (1. vek n.e.), tzv. prištinskojploči, na latinskom se pominje srpska reč "praotac".
60
Ko su Pelazgi (Pelasti) ? Veliki srpski naučnik Milan Budimir u svojoj knjizi "Grci i Pelasti' navodi da su Pelasti najstarije stanovništvo Balkana i Evromediterana. Prema grčkim izvorima, Pelazgi su severni, borealni narodi. Iliri, odnosno Tračani, Tribali, Makedonci, Dalmate, Auterijati, Dardanci i druga plemena, koje znamo kao pretke Slovena, razvili su se od pelazgijskog, odnosno evroarijevskog etničkog stabla, čije se grane pružaju širom Evrope i Mediterana, uključujući Kelte i Venete, do Crnog, Kaspijskog, Baltičkog, Severnog mora. Preko Krita i minojske civlizacije šire se na jug do egipatskog carstva i na istok do Palestine, a po indoevropskim tezama do Indije. Dokazana je srodnost pelazgijskog, filistejskog i hananskog pisma na kome je nastala Biblija. U filistejskom gradu Ekronu otkrivene su pločice sa pismom koje upućuju na vinčansko, najstarije na pelazgijskom području, pa bismo mogli zaključiti da su oni Grcima dali pismo, a ne Feničani kako je opšteprihvaćeno prema grčkim izvorima. Ime Pelazg se tumači na razne načine. Po Hesiodu ono znači "najstariji", "onaj iz davnina", što ukazuje na arijevsko poreklo Pelazga. Na Balkanu se pojavljuje mnoštvo arijevskih nalaza uključujući i jedan od najdrevnijih arijevskih simbola - svastika (kukasti krst). (Ovaj mnogoznačni arijevski simbol Hitler je prisvojio obrnuvši opravac kretanja njegovih krakova, umesto arijevsko-vedskog s leva na desno.) Boginja Demetra je pelaško božanstvo, a njeno ime sadrži arijevski pojam "zemlja i majka". Njen kult se javlja još kod Vinčanaca, zatim Minojaca, Sarmata, Ilira, odnosno Slovena. Prema Britanskoj enciklopediji pojam Pelazga se povezuje sa 61
makedonskom Pelagonijom. U osnovi je to pojam "belog, svetog". Belo je jedan od najrasprostranjenijih toponima širom slovenskih prostora - bele vode, bele planine, beli bregovi itd. Najdrevniji slovenski grad je Bel-grad, Bel-Pel, Pela - jedna je od prestonica ilirsko-slovenske Makedonije. Zahvaljujući otkriću vincanskog pisma, najstarijeg alfabetskog pisma Evrope, nastalom u balkanskopodunavskoj, pelaškoj kolevci evropske civilizacije, dešifrovanju etrurskog i hetitskog pisma uz pomoć "slovenskog ključa", izučavanju drugih jezika i pisama drevnih kultura Evrope, bogate hetitske biblioteke u Hatuši, utvrđena je etnoistorijska veza između evromediteranskih starosedelaca, arijevskih Pelazga, sa kasnijim predantičkim civilizacijama Evrope i Mediterana. Pelazgi (Pelasti) kao najčešći naziv za evromediteranske starosedeoce, prema helenskoj obradi Ilijade i Odiseje su saveznici Trojanaca. Kada Grk Hesiod govori o najvećem pelazgijskom svetilištu u Dodoni on kaže da je to "mesto Pelazga", za Hekateja Pelazg je kralj Tesalije, za Eshila i Sofokla Argos na Peloponezu je "pelazgijska zemlja". (Sve je to bilo već poznato i Herodotu, no on je ipak, Trojance "preselio" u Malu Aziju.) Pelazgi su naslednici tvoraca vincanskog pisma čak i ranijeg paleolitskog stanovništva Podunavlja, Balkana, Evromediterana. Arheolog Sofija DavidovićŽivanović tvrdi da "rezultati antropoloških istraživanja skeleta sa vinčanskih nalazišta metodom DNK analize ukazuju na identičnost epigenetskih karakteristika Vinčanaca sa prethodnim autohtonim stanovništvom kromanjonskih odlika sa podunavskih nalazišta Padine, Hajdučke Vodenice, Lepenskog Vira, Gomolave i kasnijim stanovništvom Panonije (Žitište, Bački Petrovac)". To potvrđuje i mlada srpska naučnica Biljana Čuljković analizom DNK materijala đerdapske antropološke serije 62
stare sedam hiljada godina. Najnoviji nalazi iz Vince (5. Markotic: Vinca culture) potvrđuju autohtonost vincanskog stanovništva i nastavak, ne samo antropoloških, nego i kulturnih karakteristika sve do savemenog južnoslovenskog stanovništva. Sve to upućuje na trojansko-arijevsko-slovensku međusobnu povezanost.
63
Etrurske vaze u bukero keramici iz Kjuzija i Tarkvinija/ VII - V vek s.e./
Kultna kolica, kultura Vis-Martijanec, povezana sa kulturom Golaseča, nalayište Stretveg u Austriji / VII vek s.e./.
Zmijska boginja iz Knososa / III milenijum s.e./
Etrurska kultna kolica / 7. vek s.e./
Diskos iz Festosa na Kritu sa nedešifrovanim minojskim pismom koje korišteno od 2.220do 1450 .propasti minojske civilizacije.
Himera iz Areca / Etrurci - IV vek s.e./
Statua kentaura / Etrurija - Vului - VI vek s.e./
Zadnja strana bronzanog ogledala / Etrurci /
Votivna bronzana statua sedećeg dečaka / Etrurija - IV vek s.e./ Posuda sa šest životinjskih vratova / Etrurija - VII vek s.e./
Ko su Arijevci, Indoevropljani?
INDOEVROPSKE, EVROARIJSKE TEORIJE Indoevropska istraživanja o zajedničkim korenima velikog etničkog stabla iz koga je potekla široka porodica induskih, iranskih i evropskih arijevskih naroda otvorila je potpuno nove oblasti ne samo evroazijske nego svetske praistorije. Misteriji Slovena, pored trojanske priključuje se i indoevropska, arijevska veza, koja otvara nove, izuzetno značajne oblasti istraživanja najstarije prošlosti Evrope. Istočnoslovenski istraživači poslednjih decenija postigli su značajne rezultate o poreklu drevnih prepotopskih kultura Evrope i Azije u kojoj su Sloveni najstariji evropski ogranak arijevskog stabla. Po ruskom autoru J.A. Šilovu: (Praistorija Rusije, 8-1. milenijum s.e, Moskva 1999.) "Sloveni su naslednici i čuvari najstarijeg indoevropskog jezgra". Za indoevropske teme najdragoceniji su bili radovi induskih naučnika, pre svega Bal Gangadhar Tilaka, (1856-1920), "Arktička pradomovina Meda", nastalih pre nego što su nemački autori ustanovili indoevropske, odnosno indogermanske teorije. Tilakove briljantne teze, zasnovane na izvornom tumačenju arijevskih, vedskih tekstova, potvrđuju arheološki nalazi u poslednjih 100 godina.
64
Termin Indoevropljani počeo je da se koristi početkom 19. veka kada je došlo do trgovinskog i kolonijalnog prodora iz Evrope u Aziju. Osvajanjem Indije evropski trgovci, misionari, za njima kolonizatori i naučnici sa čuđenjem su zapazili sličnost sanskrta sa nekim evropskim jezicima. Slična je bila leksika, gramatika, imena paganskih, predhrišćanskih bogova Evrope i Indije. Četiri svete knjige arijevske religije i kosmogonije su najznačajniji izvor za izučavanje induske, vedske prošlosti. Rg-veda (Veda himni) je najstarija i najznačajnija. Sastoji se od 10 knjiga sa 1017 stihova. Sama-veda (Knjiga pesama) od 1549 stihova. Dopunjavaju ih Jadžur-veda (Veda žrtvenih formula, crnih i belih) i Atharva-veda (Veda zakletvi), a prate ih velika književno-filozofska dela i poeme, vrhunska ostvarenja indoarijevske civilizacije Mahabharata, Ramajana i Purana koje neki autori nazivaju "petim Vedama". Herojska poema Mahabharata je najveća poema u istoriji čovečanstva, sastavljena od 100 hiljada četverostihova. Ramajana je poema o drevnom induskom junaku i caru ovaploćenju Svevišnjeg. Purana je zbir istorijskih poema o ovaploćenjima boga i životu polubogova. Ono što su Vede za civilizaciju Arijevaca uopšte, odnosno za indijski ogranak indoarijevske civilizacije, to je Avesta mlađa arijevska bliznakinja Veda za njen iranski ogranak. Vedski induizam i zoroastrizam su dela iste tradicije. Ova sveta knjiga iranske mitologije i religije boga Zaratustre sastavljena je takođe iz 4 dela - poeme, himne, razne molitve, zoroastriska liturgija, mitovi o stvaranju sveta i Irana. 65
U indoevropskim istraživanjima vrlo rano je ustanovljena naizgled misteriozna kulturna i jezička veza Arijevaca u Indiji i Iranu sa Evropejcima, što je izazvalo istraživanja o etničkim, istorijskim, antropološkim a naročito jezičkim obeležjima tog novog pojmaIndoevropljani, koje je povezivalo zajedničko poreklo jezika, religije i pogleda na svet, a naročito pripadništvo istoj, beloj rasi. Preovlađujući stav kod evropskih istraživača u početku je bio da je kolevka bele rase Evropa, da je ona za belu rasu isto što Afrika za crnu. Međutim, tragovi su otkriveni u širokom pojasu između 50. i 60. stepena geografske širine od Evrope do Centralne Azije, Indije i Kine. Bilo je potvrđeno da se Indoevropljani etnički i kulturno razlikuju od drevnih indijsko, kinesko, baktrijsko, mongolskih žarišta drevnih azijskih kultura, da ne pripadaju ni starosedelačkim kulturama Afrike, egipatskoj, ni bliskoistočnim semitskim kulturama. Otuda i prvi naziv indoevropoidi. Prvi evropski indolozi u duhu evrocentrizma su ustanovili (kveker Tomas Jung 1813) da najstarija arijevska knjiga Rg-veda ("Himna svetih znanja"), pripada evropoidnom narodu koji se doselio u Indiju sa severozapada gde se nalazi pradomovina ovih Arijevaca ("gde padaju snegovi i rastu breze'). Tada je počelo traganje za zajedničkom pradomovinom arijevske, indoevropske rase, koje u nauci još nije okončano. U obimnoj literaturi o toj temi, pored kvazi-naučnih germanskih teza, autori se razilaze po pitanju koje sve narode obuhvata pojam indoevropski, oko vremena i mesta nastanka arijevske rase, vremena stvaranja svetih knjiga, seoba i kasnijih podela u okviru ove, po svemu najstarije i najznačajnije etničke skupine na evroazijskim prostorima, kolevke najznačajnije evroazijske civilizacije.
66
Indogermanska teza Posle Britanaca nemački i austrijski autori ustanovljavaju indogemansku teoriju (J. Šmit, K. Paape, H Kosin i dr, u 19. veku) po kojoj se pradomovina Indoevropljana, na osnovu vrlo spekulativnih antropoloških i arheoloških podataka, nalazila na teritoriji Nemačke i Skandinavije! Indogermanska teza je, u stvari, predstavljala drugo lice germanske teorije o Slovenima kao vanevropskim strancima, varvarima. Tirinški Germani (odnosno germanizovani Lužički Srbi) postali su ta najstarija indogermanska skupina. Tako su germanski doseljenici ne samo germanizovali slovenske starosedeoce, nego su preuzeli i njihovu prošlost. Ta teza se ubrzo uklopila u pangermansku nacionalističku euforiju, pojavili su se brojni germanski autori sa istorijskom razradom indogermanskih, odnosno germansko-arijevskih varijanti indoevropske teze. Otuda je u germanskoj rasističkoj kombinatorici bila tolika potreba da se Sloveni kao evropski skorojevići isključe iz bogatog novootkrivenog indoevropskog nasleđa. Bila je to idealna šansa da Germani konačno zauzmu mesto Slovena kao evropski starosedeoci, što im je i uspelo famoznom doseljeničkom tezom o Slovenima, po kojoj su Sloveni "dovedeni" u Evropu nekoliko vekova kasnije pošto su se germanski varvari pojavili i srušili zapadnorimsku imperiju. Indogermanska teza je u vreme nacizma postala otvoreno antislovenska. Po toj teoriji Germani su čisti Arijevci, najstariji, najautentičniji Evropljani, predstavnici "najstarijeg evropskog etničkog supstrata", najčistije bele, arijevske rase od Evrope do Indije. Nemačka 67
je proglašena "domovinom Indoevropljana", evropskih starosedelaca. Nauka je tako stala u službu politike i pangermanskih planova. Ideolozi "trećeg rajha" su rasnu teoriju o nemačkom nad-čoveku, čistoj germanskoj beloj, arijevskoj super-rasi pretvorili u etničko čišćenje nearijevaca, semitskih Jevreja, a zatim i indoevropskih Slovena. Nemački zastupnici indogermanske teze bezobzirno su, uz kvazi-naučna objašnjenja, projektovali rasnu teoriju o suprematiji germanskog Arijevca u tako daleku prošlost gde Germana uopšte nije bilo, barem ne u Evropi. Nemački tvorci indogermanske teze nastavljaju da i najnovija otkrića o starosedeocima Evrope vesto i brzo priključuju svojim argumentima. Pošto zvanična slovenska istoriografija apologetski i dalje podržava germansku doseljeničku tezu o prošlosti Slovena, ne uzimajući u obzir nova otkrića, ona time ostavlja potpuno slobodan prostor drugima da i dalje izvode političke, rasističke zaključke, što germanska škola s pravom prima kao definitivno odricanje Slovena od svoje prošlosti. Pojam idealnog Nemca hitlerovci su poistovećivali sa indogermanskom rasom, ali bez prefiksa "indo". Da bi se što više izjednačili sa precima za koje su vezali svoje poreklo nacisti su preuzeli i drevnu vedsku, arijevsku svastiku za svoj simbol. Naslikali su svog pretka i germanskog nadčoveka kao najčistijeg predstavnika bele, arijevske rase - visokog, plavokosog, plavih očiju, koristeći mitološke "argumente" antičkih izvora, uključujući i Homera, gde su se pod nazivom "žutokosi" podrazumevali starosedeoci Balkana. Razgovor iz Ilijade "xanthos Menelaos" germanski naučnici su namerno prevode kao "žutokosi Menelaos", umesto kao "smeđ", "kestenjast", "boje prženog mesa", što je najbliže grčkim opisima praslovenskih, ilirsko-tračkih "varvara" koji su im
bili susedi. Kada su kasnije, u vreme doseljavanja Germana, Grci prvi put zaista došli u dodir sa njima boju kose njihove dece su, na primer, opisivali kao "sedu". Polazna osnova germanske teze je da je "centar širenja arijevskih talasa" Indoevropljana na teritoriji austrougarskog Podunavlja (tj. Balkana), kasnije je pomeren na Nemačku i sever Evrope. Teza o Podunavlju nije bila bez osnova jer je tadašnja germanska, odnosno austrougarska teritorija, bila u znatnoj meri pradomovina Slovena, koje su doseljeni Germani pokorili poput slovenskih, venetskih i lužičkih, Vindiš i Lausitz Slovena i germanizovali. Pošto su izvršili istorijsko "čišćenje" pomerili su u prošlost pojavu Germana u Evropi za nekoliko hiljada godina. Otkrića na evroazijskim prostranstvima dokaz su da se vedsko, arijevsko nasleđe može smatrati temeljem indoevropske, praslovenske, u osnovi istočne civilizacije, koja ima potpuno drugačiju duhovnu matricu od kasnije zapadne. Svojim autentičnim vrednostima ono privlači i danas opštu pažnju. Induski autori, najbolji znalci izvornih vedskih tekstova, smatraju da tek predstoji valorizacija neiscrpnih vedsko- arijevskih izvora u stvaranju nove slike o temeljima svetske civilizacije. Rusko-ukrajinski autori, takođe, smatraju da je neophodna revizija veštačkih, civilizacijskih podela Istoka i Zapada, u prilog zajedničkih vrednosti indoevropskih kultura, u čijim temeljima su velika vedska dela. U tom novootkrivenom, patrijarhalno-misterioznom pogledu na svet, u bogatstvu drevne životne mudrosti koja dolazi do nas u izvornom vidu, iz vremena kada je čovečanstvo živelo u skladu sa prirodom, nalaze svoje izvorište mnogi novi filozofski pogledi, kritički prema savremenoj civilizaciji. Nove sekte, zloupotrebljavajući razočarenja u velike svetske religije i ideologije zbog njihovog udaljavanja od izvornih načela, koristeći
68
69
nepoznavanje i mistifikaciju vedske religije, nalaze polazište u Vedama, dajući svoja tumačenja drevnim arijevskim mudrostima, što je jedna od štetnih posledica današnjeg kloniranja sveta od strane najagresivnijih varijanti zapadne civilizacije, koja obogotvoruje sebe i svoju moć, koja prirodu hoće da podredi sebi umesto da živi i razvija se poštujući njene savršene zakonitosti. Izopštenje slovenskog nasleđa iz civilizacije kojoj je ona bila najbliža samo je jedna od posledica takvog zastranjivanja. Šilov s pravom kaže da je u indoevropskom, praslovenskom jezgru "stvorena najstarija i najoptimalnija civilizacija na planeti od čije sačuvanosti zavisi i budućnost čovečanstva".
Tilakova teza o pradomovini Arijevaca Induski autori su se umešali u rasprave Evropejaca o vedskim tekstovima i indoevropskoj rasi tek pošto su germanski istraživači već uspeli da poistovete Arijevce sa Germanima. Njihovi radovi su tim interesantniji jer su, uprkos tome, rasterećeni od evrocentrističkih pogleda na ove teme. Istraživanjima mitologije, vedske religije i pogleda na svet upotpunjavali su sličnost indoevropskih, arijevskih korena. Oni su došli do srodnosti sanskrta sa nekim evropskim jezicima. Prvi induski istraživači su bili pod uticajem vladajuće difuzione teorije o arijevskoj postojbini, širenju kulturnih uticaja iz bliskoistočnog žarišta prema Evropi i Srednjoj Aziji, sa juga na sever i sa istoka na Zapad. Zato je i starost nastanka vedskih tekstova bila ograničavana do trećeg milenijuma s.e. Oblasti nastanka arijevske civilizacije ograničavane su uglavnom na Srednju Aziju. Teza
70
o Himalajima, odnosno Tibetu kao prvobitnoj postojbini Arijevaca imala je, takođe, svoje pristalice. Radovi induskog istraživača Veda Tilaka uneli su pravu revoluciju u razmatranje ovih tema. Ovaj naučnik koji se smatra "ocem indijskog oslobodilačkog pokreta", bio je aktivan predvodnik u pokretu za oslobođenje Indije od kolonijalne zavisnosti, čije je delo nastavio i ostvario Mahatma Gandi. Tilak je posle svestranog izučavanja vedskih tekstova i prvih arheoloških rezultata objavio senzacionalnu teoriju o arktičkoj prapostojbini arijevske civilizacije, po kojoj se nastanak arijevske, vedske tradicije i kulture i prapostojbina Indoevropljana nalaze u najsevernijim (hiperborealnim), arktičkim oblastima Evroazije, pomerajući vreme nastanka arijevske kulture za više hiljada godina u prepotopski, međuglasijalni period. Ova prepotopska, arktička teorija primljena je sa krajnjom nevericom, odmah je odbačena i zaboravljena. Međutim, posle stotinjak godina od njenog objavljivanja, potvrđena je "zaključcima preistorijske arheologije, antropologije, geologije i zdravog razuma", radovima istočnoslovenskih istraživača. Uprkos dugim godinama tamnovanja, ovaj genijalni naučnik napisao je tri velika dela o vedskoj, arijevskoj civilizaciji, koja su do danas ostala neprevaziđena u indoevropeistici. U knjizi "Ono/7" (1893) Tilak je utvrdio hronologiju stvaranja vedskih tekstova, pomerio vreme nastanka ovih tekstova do najmanje 5. milenijuma s.e. a nastanak i procvat arijevske civilizacije u međuglasijalni period starosti preko 20 hiljada godina. U knjizi "Arktička pradomovina Veda" (The arctic home in the Vedas, 1903), Tilak je briljantno dokazao tezu o severnoj (hiperborejskoj), arktičkoj pradomovini Arijevaca, prvo-bitnoj kolevci svih kasnijih ogranaka arijevskog etno-kulturnog stabla. Zatim je izvorno izložio arijevsku kosmogoniju, 71
vedske mudrosti i filozofski pogled na svet, šastre (Srimad Bhadgvad-gita-Rahasya 1915). O toj knjizi Mahatma Gandi je rekao: "Njegovo nemek delo ostaće neprevaziđeno za još dugo vremena u budućnosti. Niko nije preduzeo savršenija istraživanja koja se uzdižu iz Bhagavad-Gita i Veda". U "Orion"-u, po istoimenom sazvežđu, Tilak objašnjava osnovnu trijadu vedskih božanstava i određuje za tadašnje vreme vrlo smelu granicu starosti stvaranja drevnih vedskih tekstova i geneze arijevske civilizacije koja ih je iznedrila. Te granice je pomerio za nekoliko hiljada godina dublje u prošlost u odnosu na one koje je tadašnja istoriografija odredila, ograničena evropskom antikom i sumerskom civilizacijom, kao osnovnim parametrima drevnosti. Tilak je čvrsto verovao u izvornu očuvanost vedske tradicije u tekstovima Veda. Zato je poklonio puno poverenje geografskim, astronomskim, meteorološkim podacima, opisima prirode i došao do vrlo tačne slike o vremenu i prostoru geneze vedske tradicije. Za njega su vedski obredi bili u čvrstoj vezi sa procesima prirode, promenama godišnjih doba, kao sprega između cikličnih promena na nebu i u prirodi. To je iziskivalo visok stepen astronomskih znanja od vedskih sveštenika, odnosno astronoma. Oni su znali za konjukcije sazvežđa, razlike između zvezdane, sideralne i zemaljske godine, imali su preciznu sliku neba severne hemisfere, njihova godina je počinjala od zimskog solsticija, a ne od prolecne ravnodnevnice. Tilak je u vedskim tekstovima uočio milenijumima dug period pažljivog praćenja i beleženja zakonitosti u promenama, izuzetno visok nivo astronomskih znanja. Tumačeći astronomska obaveštenja iz Veda, precizno je utvrdio hronologiju stvaranja starijih i mlađih dela vedske književnosti od početka postglasijalne ere do Budinog rođenja.
Pre Tilakovog kapitalnog dela "Arktička pradomovina Veđa"verovalo se da najstariji sloj Veda potiče iz 2400. g. s.e. Tilak polazi od toga da je poslednjim ledenim dobom, odnosno potopom (u X milenijumu s.e.) uništena pradomovina Arijevaca, da je došlo do njihovog pomeranja iz arktičke kolevke ka jugu i zapadu. U toku milenijuma pomeranja prema jugu u postglasijalnom periodu, zabeleženi su vedski tekstovi njihovog induskog (Vede) i iranskog (Avesta) ogranka. Tome se sada priključuju i treći, praslovenski vedski ogranak - praslovenska mitologija, tradicija i novootkrivena slovenska Rg-veda, sveta knjiga slovenskih arijevaca - Veles knjiga. Ranije se smatralo da su slična dela evropskog arijevskog ogranka nestala, ili da su ugrađena u Ilijadu i Odiseju. Vedska osnova Ilijade i Odiseje, trojno-trojansko svojstvo vedske religije, "trojanske staze" u Veles knjizi i istočnoslovenskoj mitologiji, upućuju na autentične arijevsko-slovensko-trojanske veze, koje su u helenizovanoj redakciji Ilijade i Odiseje bile iskrivljene, zamagljene. Počeci arijevske civilizacije prema Tilaku, stariji su više milenijuma od najstarijeg razdoblja stvaranja vedskih tekstova. Tako se mogu razumeti polarni pridevi vedskih božanstava, tragovi drevnog arktičkog kalendara u njima. Po Avesti (i Veles knjizi) arijevski raj je bio smešten u zemlji razorenoj snegom i ledom, zbog čega je došlo do selidbe na jug. Tilak i nekoliko ruskih autora posebno Aleksandar Asov (u knjigama "Mitovi i legende drevnih Slovena", i "Veles knjiga') utvrdili su hronologiju praslovensko-arijevske civilizacije, stvaranja vedskih tekstova i kretanja Arijevaca prema jugu. Po Tilaku prvi, Aditin, preorionski period obuhvata vreme (od 8-5. milenijuma s.e.) kada vedska tradicija još nije bila kristalisana u kasnije poznatim literarnim
72
73
oblicima. To je vreme kada se preživeli Arijevci sele prema jugu. Drugi ciklus (od 5-3. milenijuma s.e.) je u razdoblju sazvežđa Orion, kada se prolećna ravnodnevnica nalazi u Orionu. Tada su nastale najvažnije vedske himne i osnovna struktura vedske religije i pogleda na svet. Bardi još nisu zaboravili značenje predanja iz arktičke prapostojbine koja su im preneta. To je doba prvih pokušaja reforme kalendara i žrtvenog sistema u skladu sa novim uslovima. U trećem periodu (3000 - 1400 s.e.) prolećna ravnodnevnica se nalazi u sazvežđu Plejada (Kritikas). To što su predanja o arktičkom poreklu već dosta izbledela čini vedske himne teško razumljivim. U ovom periodu se razvija žrtveni sistem i matematika, a brahmani sistematizuju vedsko nasleđe. Četvrti period (1400-500. g. s.e.) predstavlja predbudističko razdoblje, odnosno reakciju na izrođavanje brahmanizma, stvaranjem budističke sutra i darshana, nastaju i filozofski sistemi. Pre Tilaka, istorijska granica za evropsku antiku je oko hiljadu godina s.e, Egipta oko 5 hiljada godina. Međutim, metode uporedne filologije, otkriće drevnih jezika i svetih knjiga Indije, srodstvo između sanskrta, zenda i praslovenskih jezika, dovodi u pitanje opšte ideje 0 drevnoj istoriji sveta, a arheologija s kraja 19. veka obnovlja istoriju i kulturu čoveka u vrlo davnim vremenima 1 donosi novi ključ za tumačenje mitova i najdrevnijih verovanja Indoevropljana. Sva istorija i preistorija čoveka bila je smeštena u postglacijalni, poslepotopski period, kada su uslovi života čoveka bili slični današnjim. Verovanje da je čovek postglasijalnog porekla, da su polarne oblasti večno bile nenastanjene, isključivala je teoriju arktičke kolevke Indoevropljana.
Za Tilaka, arijevska civilizacija, njena religija i obredi su međuglasijalnog, arktičkog porekla. On je pre više od sto godina, izneo smelu tvrdnju da je ceo ljudski rod, čovečanstvo, mnogo starije nego što se pretpostavlja, što je kasnije potvrđeno mnogim geološkim i arheološkim nalazima, pa je starost ljudskih civilizacija, takođe, daleko veća od postglasijalnog perioda, od desetak hiljada godina. Sadašnjim metodima (karbon 14 i dr) potvrđuje se starost nekih civilizacija od više desetina hiljada godina, oživljava se i mit o više prepotopskih centara naprednih civilizacija na raznim kontinentima Atlantidi u Atlantiku, Lemuriji u Pacifiku i sada Arktidi na severu Evroazije, kao jednoj od prethodnih civilizacija. Neki autori čak istupaju sa tezom o arktičkoj kolevci ćele ljudske civilizacije. Matematička teorija srpskog naučnika Milutina Milankovića ("Kanon osunčavanja'), pomerila je granice ljudske istorije u nezamislivu prošlost. A o istorijskoj nauci svog vremena, ovaj veliki naučnik mislio je sledeće: "Svetska istorija, kako je danas zovemo, nosi nezasluženo taj naziv jer je davno pre onoga razmaka vremena od nekoliko hiljada godina koji je ta istorija obuhvatila svojim ispitivanjima postojao ljudski rod, a davno pre njega živi svet. Tako je istorijsko doba samo jedan maleni delić u životu čovečanstva. Razne iskopine svedoče da je davno pre istorijskog doba živeo čovek na Zemlji, a iz njegovih zaostalih alata, oruđa i oružja, pa i iz njegovih vlastitih ostataka, stvorena je nauka preistonje koja nam kazuje kako i kakav je čovek živeo u to drevno doba. Taj period prošlosti gubi se u davnini koja je minula pre nekoliko stotina hiljada godina. Koliko god da nam taj interval izgleda ogroman, on je samo kratak časak u životu naše Zemlje. Jer pre no što se čovek pojavio na njenoj površini, bilo je na njoj života i događaja, preživele su na njoj bezbrojne generacije stvorova koje su se postepeno menjale u svome obliku od
74
75
jednostavnijeg ka savršenijem, a čovečji rod je samo najmlađi ogranak na velikom stablu života. O tome nam govore geologija i paleontologija. U nanosima i talozima prastarih vremena otkrili su geolozi okamenjena ili pougljena životinjska i biljna carstva i red po kojem su jedna druga nasleđivala na Zemljinoj kori, koja je bez prestanka menjala svoje lice. Svima tim naukama o prošlosti potrebno je sredstvo merenja vremena da bi se mogao odrediti vremenski razmak opisivanih događaja od sadašnjice i međusobno. Istorija se, u tu svrhu, služi kalendarom; pomoću njegovih elemenata, godine, meseca i dana, određuje se doba kada se koji događaj istorije odigrao. Preistoriji i geologiji nije pošlo za rukom da događaje o kojim govore vežu za apsolutnu vremensku skalu, već su samo uspele da, koliko-toliko, odrede red i uzastopnost tih događaja, da ih, u neku ruku, numerišu, zadovoljavajući se pri ocenjivanju vremenskih razmaka nesigurnim nagađanjima. Zato slici prošlosti što su je te nauke nacrtale nedostaje vremenski relje\, ona nema vremenske perspektive. Donedavna se mislilo da će to ostati večiti nedostatak Zemljine istorije, i jedan od velikih istorićara Zemlje, Valter, godine 1908. rezignirano je i pisao ovo: "Moraćemo, iako teška srca, napustiti nadu da geološke događaje posvrstamo po godinama, vekovima i milionima godina". No nauka se nije zadovoljila takvom rezignacijom, već je pristupila rešenju problema kalendara Zemljine prošlosti. Zadatak ovoga predavanja je pokazati kako se u tome pravcu mogu iskoristiti tekovine Nebeske mehanike..." (1924. g. iz pristupnog predavanja SKA) U knjizi "Skrivena istorija ljudske rase" ("The Hidden Historv of the Human Race", Michael A.Cremoa i Richard Thompson, 1994) autori navode mnoštvo primera
o postojanju ljudske rase i drevnih civilizacija pre više miliona godina. Tilak smatra da starost i autentičnost arijevske, indoevropske civilizacije pokazuje mnoštvo mitskih, religioznih i kosmogonijskih motiva koji se javljaju u raznim varijantama u raznim civilizacijama od evropske antike, grčke, egipatske i bliskoistočnih civilizacija. One su smatrane starijim od arijevske, ali su novija istraživanja pokazala suprotno. Na primer, najdrevniji, planetarni mit o potopu u raznim lokalnim verzijama, uključivši i biblijski 0 Noju, u stvari je legenda o Manuu iz vedske književnosti. Tilak je pokazao na više primera da jedan zajednički mitski element predstavlja potku glavne priče koja se javlja u raznim kasnijim i lokalnim varijantama. Sličnosti ukazuju na zajednički izvor i tradiciju. Maks Miler dokazuje da ima mnogo podudarnih motiva i imena u Ilijadi i Odiseji sa Vedama, stoje neke evrocentristicke autore navelo na zaključak da je Ramajana plagijat Homera! Tilak pokazuje obratno - da Homer 1 Valmiki (redactor Ramajane) pripadaju istoj tradiciji, a očigledno prednost daje vedskim izvorima, starijim od Ilijade i Odiseje. Slovenski istraživači su pokazali da Ilijada i Odiseja pripadaju vedskoj, arijevskoj tradiciji i to njenom evropskom, praslovenskom ogranku. Tilakova knjiga "Arktička Pradomovina Veda" (Književne Novine, Beograd 1987.), nažalost nije imala odgovarajućeg odjeka među našim naučnicima, a ni u javnosti. U ovoj knjizi Tilak izlaže rezultate svojih traganja za prapostojbinom arijevske civilizacije i pruža mnoštvo dokaza za svoju tezu da su to polarne evroazijske oblasti Severnog Ledenog okeana i Sibira. Primer opisa svete planine Meru iz Mahabharate, sa šestomesečnim noćima i danima, prizori zore ili svitanja koja kruže oko horizonta, ili figura boga Indre koji nosi nebesa na vrhu jarbola i obrće ih kao točak, ne mogu se objasniti
76
77
drugačije nego polarnim iskustvom. Prisetimo se da se taj drevni arijevski motiv nalazi na dupljajskim kolicima, što je jedan od primera koji upućuju na arijevsko poreklo slovensko-balkanske civilizacije. U drevnim slovenskim mitovima i legendama sačuvani su tragovi iz mnogo starijih, pokazalo se, vedskih, zajedničkih izvora. Posebno je interesantna teza da su te oblasti u međuledenom dobu bile klimatski idealne za ljudsku delatnost. Krajem ledenog doba (oko 10. milenijuma s.e.) došlo je do pomeranja iz drevne postojbine Arijevaca - Aratije prema jugu i Zapadu, gde su kasnije i nastali prvi vedski tekstovi. Ove smele teze o promeni klime na Severu Evrope i oko Arktika, pomeranja ledenog pokrivača, otopljavanja i porasta nivoa mora za preko I00 m, potvrđuju teorije osunčavanja Milutina Milankovića. U oblastima današnjeg plitkog kontinentalog priobalnog pojasa (šelfa), na severu Evroazije, koje je u prepotopskom periodu bilo kopno sa idealnom klimom i vegetacijom, nalazila se drevna arijevska postojbina. Veza između ledenog doba i potopa u vedskim tekstovima je vrlo prisutna. O toj drevnosti Milutin Milanković kaže: "...vekovi uništavaju i brišu tragove što ih godišnja doba ostavljaju na površini Zemlje. Promene godišnjih doba su kratkotrajne da bi ostavile traga koji bi preživeo stotine vekova. Zato se nameće pitanje da li kretanje naše Zemlje nema, sem godine, još kakvih drugih promena koje bi zbog svoje veličine ostavile traga na licu Zemljinom. Ovo pitanje bilo je postavljeno već pre osamdeset godina, no u obrnutom smislu. Tada je već bilo neosporno dokazano da se klima naše Zemlje u prošlosti osetno menjala i da su te klimatske promene našle najjačeg izražaja u takozvanim ledenim dobima, kada su glečeri i snežne poljane pokrivali velike delove Evrope i Severne Amerike da bi se nekoliko puta povukle prema severu i u planinske visine i opet se spustile ka jugu u doline. U to doba učinjeni su prvi pokušaji da se te
pojave objasne astronomskim uzrocima. No svi ti pokušaji da se tim putem objasne klimatske promene ostali su toliko bezuspešni da ih je godine 1908. veliki bečki klimatolog Han sve zajedno odbacio, izjavljujući da se sa atronomskog gledišta može zaključivati pre na konstantnost Zemljine klime nego na njenu varijabilnost. Sud Hanov bio je samo upola tačan. On je imao pravo što je odbacio sve dotadanje astronomske teorije ledenih doba, ali njegov opšti sud da se pomoću astronomije ta doba ne mogu, ni po svojoj suštini, rastumačiti i da astronomija zahteva nepromenljivost Zemljine klime, bio je pogrešan. Spomenute teorije nisu mogle ništa dokazati zbog toga što nisu vodile dovoljno računa o svim astronomskim činjenicama koje utiču na tok pojave. Zato sam u svojoj raspravi "O pitanju astronomskih teorija ledenih doba", objavljenoj godine 1914. u "Radu" Jugoslovenske akademije, ukazao na potrebu da se ćelo to pitanje savesnije i svestranije stručno prouči i posvetio mu sedam godina naučnog rada. Koliko je to pitanje zamašno, svedoči to da je njegova matematička teorija, postavljena na tako široku bazu da se mogla primeniti i na ispitivanje klimata i drugih planeta, obuhvatila zasebno naučno delo: "Matematička teorija toplotnih pojava prouzrokovanih sunčevim zracima". No tim mojim delom nije bilo sve urađeno, već izvršena tek prva polovina posla. Ispitivanje klimata Zemljine prošlosti iziskuje saradnju dveju raznih naučnih disciplina, astronomije i geologije. Astronom ima da, polazeći od neospornih činjenica i neminovnih zakona nebeske mehanike, egzaktnim jezikom matematike opiše vekovne, "sekularne", promene rasporeda sunčeve toplote na površini naše Zemlje, tj. one glavne laktore koji stvaraju temperaturne pojave na Zemljinoj površini, a geolog da rezultate tih računa uporedi sa dokumentima Zemljine istorije. Te dokumente astronom ne ume da čita.
78
79
Ovaj slučaj je isti kao i onaj datiranja istorijskih događaja pomoću pomračenja Sunca ili Meseca. Astronom je u stanju da izračuna datume svih pomračenja koja su se desila za vreme istohjskog doba, ali je samo istoričar u stanju da podatke astronomije uporedi sa dokumentima istorije i da datume astronoma veže za istorijske događaje. Pa kao što se Opolcer u svome "Kanonu" ograničio na svoja izračunavanja, ostavivši istoričarima praktičnu primenu svojih računa, tako sam i ja u svome radu čuvao da ne prekoračim oblast egzaktne nauke. Zato sam, kao što sam rekao, uradio samo polovinu posla, čekajući da ga istoričari Zemlje nastave." "Istoričari zemlje", geolozi, su višestruko opravdali Milankovićeva očekivanja, što se ne bi moglo reći za "učiteljicu života" koja se samouvereno držala svog germansko-normanskog samoljublja. No, vratimo se izvorima. Među dokazima za severno, hiperborejsko, arktičko poreklo svih ogranaka Arijevaca, Tilak je posebno koristio Avestu, iransku, Zaratustrinu bliznakinju induskih Veda. U dva prva poglavlja (Fargarda) Vendidada, knjige zakona Mazdijanaca, nalazi se precizan opis selidbe azijske grupe Arijevaca iz polarnih sevemoazijskih oblasti ka jugu, odnosno Srednjoj Aziji kao novoj postojbini. Mnogi autori su se bavili tim tekstom i davali mu razne interpretacije, a Tilak je dao uverljivu verziju tumačenja tog spiska od 16 oblasti-zemalja. Slični su opisi selidbe evropskog arijevskog ogranka posle razdvajanja iz centralnoazijskog Sedmorečja prema Evropi, Indiji i Iranu. Arijevsku Rajsku zemlju (Arijana Vaejo) niko pre Tilaka nije povezivao sa Arktikom. Sećanje na drevnu prapostojbinu Arijevaca, odakle ih je oterala katastrofa ledenog doba, dobila je tek 100 godina posle Tilaka svoju punu potvrdu. Najdrevniji dokument u ljudskom pamćenju govori o velikoj ljudskoj katastrofi, koja se dogodila na
severu Evroazije. Tek posle najnovijih otkrića atlantologa (V. Ščerbakov - "Atlantida i Prasloveni" u izdanju Pešić i sinovi) postalo je poznato da se upravo u to vreme dogodila planetarna katastrofa, čime je smisao te poruke postao shvatljiv. Po Tilaku, krajnja tačka seobe induskog arijevskog ogranka, bila je dolina Inda, reka Rasa je Ind. Najveći broj mesta i oblasti sa spiska iz Aveste prate pravac seobe iranskog arijevskog ogranka i nalaze se u današnjem Iranu, Afganistanu, u drevnoj Baktriji (Herat, Kabul, Kandahar i dr), Uzbekistanu (Samarkand). "Trojanove staze" selidbe evropskog, praslovenskog arijevskog ogranka posle razdvajanja u centralnoazijskom Sedmorečju imale su zapadni pravac, iz južnouralskih stepa prema evropskim prostranstvima koja su se oslobađala leda. Taj motiv arijevskog raja i reke Ra, Sedmorečja, Rajske planine Alatir na kojoj je posađen Rajski vrt, ponavlja se u drevnim tekstovima sva tri ogranka Arijevaca, prema Veles knjizi i u praslovenskoj mitologiji. Reka Ra deli nebeski od zemaljskog sveta. Ra se javlja kasnije u slovenskoj mitologiji kao ime boga sunca, ime reke Volge (po Veles knjizi). Pošto arijevski kult boga sunca Ra povezuje vedsku slovensku sa egipatskom mitologijom, to je neke autore upućivalo ka zajedničkom izvoru - Atlantidi. Posle Tilaka, to više upućuje na arktičku pradomovinu Veda - Arktidu. Tragove arijevskih seoba, trojanskih staza prema Evropi, bogato potvrđuje arheologija.
80
81
Tilakovo tumačenje Ra-Ras kao imenom donetim iz arktičke, arijevske prapostojbine može biti podsticajno i za naše istraživače. Jer, taj naziv se naročito očuvao kod evropskih Arijevaca, Praslovena širom Evrope - naziv za Etrurce je Rasi, Raseni, Rašani, mnogo reka u slovenskim oblastima širom Evrope je istog imena Ras, Raška i si, što govori o zajedničkom arijevskom poreklu ne samo
bogova, nego i naziva mesta koja se ponavljaju u novim postojbinama, novim ovaploćenjima. Dragoš Kalajić u izvanrednom predgovoru Tilakovoj knjizi kaže: "Titanski teret rezultata Tilakovog dela zapravo potire i sahranjuje postojeću istoriju, iziskuje novu učiteljicu života potpuno drugačijeg kova i učenja". Akademska nauka je zanemela pred pojavom Tilakove teorije o Vedama, indologija uglavnom čitav vek posle toga ćuti. Kritičari Tilakove teorije (kao i Salinasove) smatraju da njegovom delu nedostaju materijalni, arheološki dokazi. Istina je upravo obratna. Drevne evromediteranske i evroazijske kulture, uključujući Vincu, dovođene su u vezu sa grčkim, egipatskim i bliskoistočnim kulturama koje su im, navodno, vremenski prethodile. Videli smo da je i kulturama Drevne Amerike pripisivano evropsko-antičko, egipatsko i slično poreklo. Američki autor Kolin Renfrju (Renfrevv) o tom metodu kaže: "Revolucija u hronologiji pokazuje da su megalitske grobnice Evrope i metalurgija Balkana stariji od pretpostavljenih mediteranskih prototipova". Isto tako, govoreći o vinčanskim figurama, ne znajući još za skulpture Lepenskog Vira, on kaže da "atraktivne male skulpture Balkana su za milenijum starije od pretpostavljenih egejskih prototipova", i "megalitski spomenici" po Evropi nisu delo "egejskih neimara" (Colin Renfrevv: "Carbon 14 an the prehistory o) Europe", San Francisco 1972).
82
INDOEVROPSKE, EVROARIJEVSKE TEZE IPRASLOVENI Autentično arijevsko nasleđe zapadna civilizacija je upoznala naknadno, pošto je istoriografija već utvrdila opšte parametre evropske civilizacije. Otuda se javila potreba za naknadnom indoevropeizacijom, posebno indogermanizacijom Veda, uz isključenje Slovena iz tog bogatog, drevnog civilizacijskog nasleđa kao varvarskih doseljenika u indoevropski svet. Ne slučajno, jer su arheologija 19. veka i induski istraživači poput Tilaka, upućivali upravo na Slovene kao najstariji ogranak zajedničkog arijevskog stabla. Zato ne iznenađuje pokušaj da se Ramajana proglasi za plagijat Homera, kao i odbacivanje bilo kakve mogućnosti povezivanja sanskrta sa praslovenskim jezicima. Najstarije evropske kulture - arijevske, indoevropske, praslovenske i osnovni pravci njihovih širenja i migracija, pokazuju da su one vremenski prethodile istočno mediteranskim i bliskoistočnim. Ostali su tragovi o hiperborejskoj pradomovini i u grčko-rimskoj tradiciji, mitologiji i religiji. Hiperborejsku Tulu, koja u sanskrtu imenuje zodijakalni znak sazvežđa Vaga, nalazimo širom evroazijskih "trojanskih staza" evroarijevske migracije. Rene Genon o tome kaže: "Po kineskoj tradiciji zvezdana Vaga je prvobitno bila sazvežđe Velikog Medveda". Ovo opažanje je od velikog značaja jer je "simbolizam koji se vezuje za Velikog Medveda prirodno i na najuži način vezan za simbolizam Sevemog pola" (Rene Guenon: "Le 83
Roi de Mond", 10, Pariš 1927). Herodot govori o Aristeju sa Prokonesa koji svake zime odlazi u svoj hiperborejski zavičaj i pogrešnim prevodom nam nehotično ostavlja svedočanstvo o arijevskom porekiu Skita (Arimaspa, odnosno Arianaspa - Arijevci koji vole konje). U vreme sumraka rimske imperije oživela su sećanja na vedski kult "nepobedivog sunca", sa nadom da će hiperborejski Apolon spasiti Rim. Astronom poslednjeg francuskog kralja posedovao je neke indijske astronomske mape iz severnih oblasti između 60 i 50 stepeni severne širine, koje je protumačio kao precizna astronomska zapažanja "nepoznatog naroda" na putevima migracije prema jugu. Miloša Cmjanskog je nešto neodoljivo vuklo prema dalekom severu: "Mene te veze Evrope, Azije, Amerike teše kao neko mirno, bistro, plavo more kroz koje koračam lagano odlazeći prema severu, u Hiperboreju". Vedska dela nastala su kao izraz jedne samobitne, autohtone drevne civilizacije, stvarana su u toku nekoliko milenijuma pomeranja iz prvobitne severne u nove postojbine Veda. Induske Vede su usmeno prenošene i konačno zapisane i sačuvane za čovečanstvo u svom izvornom vidu. Za razliku od Ilijade i Odiseje, grčko-rimskih mitova, velikih svetih knjiga judaizma, hrišćanstva i bliskoistočnih kultura - Biblije (Stari i Novi Zavet), Talmuda i Kurana, Vede su ostale van domašaja kasnijih dorada i prerada, sačuvane su ne samo od evropske helenizacije i romanizacije, nego čak od budizma i islamizacije. Vedske knjige su tako spašene od uništenja i predstavljaju neprocenjivo civilizacijsko bogatstvo čitavog čovečanstva. (Veles knjiga - Praslovenska Veda, takođe, je ostala autentično delo arijevsko-slovenske civilizacije bez stranih dorada i primesa.) Slovenski arijevski ogranak se u oblasti Zapadnog Sibira, Altaja izdvaja od induskog i
iranskog ogranka arijevske rase, što odgovara vremenu nastanka prvih vedskih tekstova 6-5. milenijuma s.e. Jedni i drugi su nosili iz prapostojbine svoja osnovna verovanja i pogled na svet, sećanja na zajedničku pradomovinu u svoje nove postojbine i stvarali nove kulture na bazi vedske tradicije Zato je svuda u arijevskom svetu očuvana osnova vedske tradicije. Tragovi "trojanskih staza" nalaze se i kod grčkih i rimskih autora. Pojam Hiperboreja, odnosno Pelazgija, kod Herodota se odnosi na zemlju "gde ništa nije moguće videti od letećeg perja" (snega), o Hiperborejcima "ne znaju ništa ni Skiti ni drugi narodi tog dela sveta". Rimski istoričar Plinije Stariji, preuzima to mišljenje i kaže da je Hiperboreja na kraju sveta gde "sunce šija u toku pola godine ceo dan". Ta tumačenja mogu da služe i kao daleko sećanje na legendu o polarnom porekiu Arijevaca, ali govore i o želji da se Hiperboreja zavije u mitološku maglu i što više sakrije i udalji od Troje i trojanske civilizacije. Herodot kaže da su "Hiperborejci predali Skitima žrtvene darove uvijene u pšeničnu slamu sa željom da ih predaju na svojim granicama susedima, sa molbom da ih pošalju drugim narodima" do svetilišta u Delfosu. Ma koliko u svemu tome bio krajnji cilj da se Troja smesti u grčki prostor, za Šilova je očigledno da su grčka saznanja o Pelazgima, Hiperborejcima, Trojancima, Slovenima, bila neposredna, a ne mitološka. I geografski ta Hiperboreja se poklapa sa Troadom severno od Grčke, sa pojasom danas poznatih arijevsko-praslovenskih kultura Srednjeg Podunavlja i Pricrnomorja.
84
85
Veza indoevropskih Praslovena sa Pelazgima, Trojancima krije se i u samom imenu Pelazgi, kako su ih Grci nazvali. Oni sami su se zvali po svom osnivaču Lelegi. U osnovi reci "lelegi" je roda (ptica). Naziv "ptica" iz tih dalekih vremena je sačuvan u savremenoj ukrajinskoj reci "leleki". Po trojanskim legendama, oni su
poticali od boga Zevsa i Nebe, koja je rodila Inoha - oca Pelazga. Njihova linija ide do Veneta, neposrednih predaka Slovena. Oni su se vođeni mitološkim Enejom, preselili iz Troade, logičnije balkanske nego maloazijske, posle trojanskog boja u Italiju. U Italiji su dobili naziv Etrurci, a sami su sebe nazivali Raseni, Rašani. Sa sobom su doneli i svoje pismo, koje je skoro identično sa vinčanskim. Antička saznanja o Trojancima iz grčkih i rimskih izvora se razlikuju. Rimska se manje oslanjaju na grčke mitove, a više na istorijsku vezu sa Troadom, iz koje preko Eneja (Eneta - Veneta) Rimljani žele da vode poreklo. Zato su rimski izvori bliži istorijskoj istini. Međutim, sve to ukazuje na činjenicu da su Rim i Grčka "izrasli na plećima istinskih roditelja evropske civilizacije Pelazgije, Troade".
Indoevropska teza kod slovenskih autora Još je Šafarik ukazivao na to da je "slovenski jezik samostalne prirode, da ne potiče ni od jednog drugog evropskog jezika... da izgleda kao neposredni izdanak istog prajezika iz kog je izišao i staroindijski sanskrt". Komparativna lingvistika je pokazala da se u predrimskoj Italiji govorio etrurski jezik. Sistematizacijom vinčanskog pisma dokazana je sličnost etrurskog sa slovenskim jezicima. Videli smo da hetitske arhive u Hatuši daju najznačajniju potvrdu arijevsko-slovenske teze. Izučavanjem sanskrta se pokazalo da su Arijevci koji su stigli u Indiju očuvali najviše reci koje su se do danas održale u rečniku Slovena. Zato se, posle induskih istraživanja arijevske civilizacije, može reći da je praslovensko nasleđe najbliže vedskom.
86
Ovom temom su se bavili i naši istraživači, kao na primer Niko Županić ("Trojanci i Arijevci", Beograd 1911). Natko Nodilo uočava mnogo arijevskog, sideralnog simbolizma u našim predanjima i predhrišćanskim verovanjima (Natko Nodilo: "Stara vjera u Srba i Hrvata", Split 1981.). U velikoj još neobjavljanoj zaostavštini prof. Pešića kao sanskrtologa nalazi se i rad na temu slovensko arijevskih veza. Knjiga Branislave Božinović ("Rečnik srodnih sanskritskih i srpskih reci", Pešić i sinovi, Beograd 2000) predstavlja kapitalno delo srpske sanskrtologije i značajan podsticaj daljim arijevskim, indoslovenskim istraživanjima kod nas. Odnos rimske, zapadne civilizacije prema varvarskom, odnosno paganskom, nasleđu pokorenih kultura bio je razoran, pa se najviše autentičnog sačuvalo u Istočnoj Evropi, u istočno-slovenskim evroazijskim delovima indo-evro-arijevskog prostora, gde zapadna civilizacija nije stizala, u širokom pojasu od Altaja do Balkana, sa više hiljada arijevsko-slovenskih "stepskih piramida" koje su građene po jedinstvenom, kružnom obrascu arijevskog jajeta. Arijevsko kosmogonijskoreligiozno, kulturno nasleđe, koje je najviše i najizvornije sačuvano sve do našeg doba u drevnim vedskim tekstovima u Indiji, najveću potvrdu dobija upravo u ovim kulturama, posebno u Veles knjizi. Odgovor na pitanje ko su bili mitološki Hiperborejci, Arijevci, Indoevropljani, Prasloveni u ovim izvorima je zajednički - bili su to ljudi arijevske, bele rase. Istorijski je utvrđeno, arheološki dokumentovano da su arijevski doseljenici u Indiju, među rasno i kulturno drugačijim starosedelačkim stanovništvom uskoro postali verska, društvena, kulturna elita brahmani. Prvu evropsku potvrdu zajedničkih, arijevskih korena i etničko-jezičke sličnosti Slovena sa Arijevcima ostavlja nam Aleksandar Makedonski. On je na kraju svog 87
pohoda u Afganistanu u dolinu Pendžaba otkrio srodnike, slično kao u Maloj Aziji. Ruski autori smatraju da dva vida vedske tradicije, Rigvede i Avestu, bisere svetske kulturne baštine, zapadna hrišćanska civilizacija nedovoljno poznaje i ceni. Istovremeno do apsurda hiperbolise rimsko-grčko kulturno nasleđe. Međutim, svakom kulturnom čoveku bi poznavanje osnova ovog neprocenjivog blaga bilo neophodno barem toliko koliko poznavanje antičke civilizacije ili grčkih mitova. Za Slovene je ova tradicija, koja je u vedskim knjigama konačno zapisana, i dalje živa u jeziku, pamćenju i mitovima i zato vrlo bliska, shvatljiva i prihvatljiva. Veles knjiga predstavlja najsnažniji argument u prilog teze da je slovenska civilizacija, pored induizma i zoroastrizma, treći, najvažniji ogranak drevne vedske tradicije. Slovenski vedizam se razlikuje od induizma i zoroastrizma samo u meri u kojoj se oni razlikuju etnički, po jeziku i kulturi. Istočnoslovenski istraživači su uz pomoć arheologije pratili u vremenu i prostoru izdvajanje Slovena iz zajedničkog arijevskog stabla. Indoarijevcima i Slovenima bile su zajedničke rasne, antropološke karakteristike, osnova mitologije, religiozno kosmogonijski pogledi na svet. Sanskrt, jezik induskih Arijevaca, ostao je najbliži slovenskim jezicima što nepobitno ukazuje na njihov zajednički koren. Slovenski vedizam je za neke autore čak sačuvao više izvornih poruka o zajedničkoj prapostojbini u živom narodnom pamćenju, mitovima, legendama nego što se nalazi u arijevskim svetim knjigama nastalim u Indiji i Iranu. Jer slovensko-arijevski, indoevropski jezici su ostali živi i stalno se menjaju, dok je sanskrt odavno mrtav, znaju ga samo brahmani. Ali, s druge strane, vedske knjige su očuvane u svom konačnom, izvornom vidu što pruža izvanredne mogućnosti slovenskim istraživačima u
komparativnom izučavanju svoje i zajedničke prošlosti i dalekog porekla. Teritoriju pradomovine Aratiju u indoarijevskoj, odnosno, Hiperboreju u verziji evropske antike, naseljavao je zajednički etnos, bila je to zajednička kolevka sve dok se nisu raselili do Indije, Irana, u Evropu i na druge strane u raznim pravcima. Iz obimne literature o indoevropskim istraživanjima kod istočno-slovenskih autora pomenimo neke autore. V.N. Danilenko je na obilju arheološkog materijala o evroazijskim neolitskim kulturama {"Neolit Ukrajine" 1969. i "Eneolit Ukrajine" 1974, posebno u kapitalnom delu "Kosmogonija prvobitnog društva "Moskva 1999.) utvrdio zajedničke karakteristike pogleda na svet, verovanja ranih Indoevropejaca na čitavom evroazijskom području, povezujući lingvističke, arheološke i druge aspekte. Napisao je delo o zajedničkim karakteristikama raznih kultura od Altaja do Balkana, preko Podunavlja do Britanije. Našoj savremenoj nauci nedostaje jedan Danilenko. Američka naučnica letonskog porekla M. Gimbutas, upoznala je rukopis Danilenka pre nego što je objavila svoje kapitalno delo "O Božanstvima Drevne Evrope, 7.000 do 3.500 s.e." ("The gods and godesses of Old Europe 7.000 to 3.500 B.C.", London 1974). J.A. Šilov je otišao dalje od radova Danilenka, od indoevropske osnove ovih kultura i utvrdio zajedništvo indoevropskog i praslovenskog ("Praistorija Rusije VII milenijum s.e. - / n.e.", Moskva 1999, "Pradomovina Arijevaca", 1996). Šilov je napisao najznačajnije delo o indoevropsko-praslovenskoj civilizaciji, o etnoistorijskom arijevsko-praslovenskom kontekstu drevnih evrooazijskih kultura, njihovim zajedničkim vedskim, arijevskim i praslovenskim korenima. Izdvajamo još neke od autora: O.D.Čertkova ("Pelazgijsko tračka plemena koja su naseljavala Italiju"), B.A.Ribakova ("Paganstvo drevnih Slovena", 1969. "Kosmogonija i mitologija zemljoradnika eneolita" i dr.), N.Trubačova {"Indoarika u sever-
88
89
nom Pricmomorju", 1981), A.G.Kifišina ("Genostruktura dogrčkog i starogrčkog mita", 1990, "Sumerski i protosumerski natpisi Kamene Mogile" 1996.) L.N.Gumileva ("Drevna Rusija i Velika stepa", 1989), i dr. Posebno su interesantni za našu temu radovi sledećih autora V.Ščerbakova o praslovenskoj vezi u mitu o Atlantidi ("Atlantida i Prasloveni"), V.A.Safronova o balkanskom Podunavlju kao osnovnoj kolevci indoevropske civilizacije ("Indoevropske pradomovine", 1989). I.E. Šambarova o velikoj severnoj, arktičkoj prapostojbini indoevropske civilizacije ("Rusija, put iz dubine vekova", 1999). U vezi sa praslovenskom pismenošću pored A.H. Kifišina, značajni su radovi B.D. Mihajlova ("Petroglhi Kamene Mogile u Ukrajini", 1994), V.A.Čudinova. A.Asov je sačinio najpotpunije delo o mitovima i legendama drevnih Slovena, sličnostima između vedske i praslovenske mitologije i poreklu Slovena uopšte ("Mitovi i legende drevnih Slovena", 1998). Njegovo najnovije delo ("Veles knjiga", Moskva 2000) predstavlja prevod svih daščica Veles knjige, njihovu tematsku i vremensku sistematizaciju uz iscrpne komentare.
90
VELES KNJIGA I SLOVENSKA TRADICIJA, MITOLOGIJA, PRAISTORIJA Rezultati izučavanja arijevskih jezika, poređenje vedske tradicije iz Rg-veda, slovenske mitologije i drevnih letopisa sa velikim arheološkim otkrićima na evroazijskim prostorima izvan antičkog, grčko-rimskog sveta pokazali su da je indoarijevska civilizacija ne samo indoevropska nego arijevsko-slovenska. Praslovenski ogranak arijevskog stabla se pojavljuje kao treći samostalan tok arijevske tradicije. Novootkrivena Veles knjiga je, kao Rg-veda induskog ili Avesta iranskog pogleda na svet, Sveto pismo praslovenskog, arijevskog ogranka vedske religije i zauzima posebno mesto među drevnim knjigama i letopisima evropskih naroda. Skandinavski eposi o svetim knjigama keltskih druida "Eda" i "Stara Eda" su nastale tek u 13. veku i zapamćene su u kasnijim irskim legendama. Kao što je Tilak u induskim Vedama, otkrio praistoriju arijevskog sveta, njihovu postojbinu tako su i prvi istraživači Veles knjige, pre svega Jurij Miroljubov, prof Pešić i A. Asov, otkrili da ona sadrži duhovnu vasionu slovenskog sveta, njegovu vedsku religiju i pogled na svet. U njoj su prepoznate krupne odrednice praistorije Slovena i mnogih drugih naroda Evroazije, slovenskih Praroditelja od zajedničke arijevske prapostojbine pre 20 hiljada godina, preko prve postojbine slovenskog ogranka pre 8 hiljada godina, sve do 9. veka naše ere kada je 91
pisana poslednja verzija Veles knjige. Ona potvrđuje bogatstvo slovenske mitologije, usmene tradicije i predanja. Poslednja verzija koja je došla do našeg doba urađena je u 8. veku n.e u Novogorodu na severu Rusije. U rezali su je na brezove daščice vedski sveštenici pre pokrštavanja. Istorijat Veles knjige, njena misteriozna sudbina, nastanak, nestanak i ponovno otkriće, dostojno je prave romaneskne priče i slikovito dočarava kako se stvarala zagonetka Slovena. Opišimo ukratko pustolovinu Veles knjige. Novgorod je bio veliki centar još žive vedskopraslovenske kulture i religije u kome su se čuvali i izučavali drevni arijevski tekstovi koji u to vreme, pre crkvenog raskola, još nisu bili uništavani. U Novgorodu je u 11. veku vladao knez Jaroslav (978-1054) nazvan Mudri. Njegova kćerka Ana Jaroslavna udala se za francuskog kralja Anrija Kapeta i sobom na njegov dvor ponela ne samo nove hrišćansko-slovenske, nego i mnoštvo drevnih arijevsko-slovenskih knjiga, pesama i letopisa, a među njima i Veles knjigu. Svi ovi dragoceni rukopisi su najpre smešteni u kraljevsku biblioteku, a zatim u opatiju Sanlis koju je osnovala Ana. Čak su jedno vreme na takozvanom Remskom Jevanđelju na staroslovenskom, zakletvu polagali francuski kraljevi! Kakav je evropski kulturni centar tada bio Novgorod, kakva je istočno-zapadna evropska komunikacija postojala još tada, pre raskola u hrišćanskoj crkvi, pokazuje još jedan primer. Sin Jaroslava se oženio kćerkom Istočnorimskog cara Konstantina Monomaha, koja je obogatila biblioteku novgorodskog kneza mnogim starim grčkim, takođe predhrišćanskim rukopisima, među kojima je bio i najstariji puni tekst Ilijade. (Sačuvan je u ruskom prevodu iz 14. veka poznat kao Lajdenski rukopis gde se danas nalazi.)
Knjige iz "runske biblioteke" Ane Jaroslavne preživele su inkvizicijski mrak u Francuskoj, verovatno zahvaljujući tada nepoznatom sadržaju na čudnom jeziku i pismu, da bi se ponovo pojavile posle punih 800 godina. U burnim danima francuske revolucije, obrazovani saradnik tadašnjeg ruskog poslanstva Dubrovski, otkupio je za bagatelnu cenu biblioteku Ane Jaroslavne, zajedno sa mnogim antičkim i egipatskim starim tekstovima i odneo ih u Rusiju, gde je godine 1804/5. u svom stanu u Petrogradu otvorio muzej za ljubitelje umetnosti i starina. U Lajpcigu je objavio spisak dela "dostojan najbogatije riznice" koja su se kod njega nalazila. Bile su tu i knjige iz Anine "runske biblioteke", koje su posle toliko vekova stranstvovanja ponovo stigle u Rusiju. Dubrovski je kasnije počeo da ih prodaje zbog materijalne oskudice. Obzirom da je u to vreme među germanskim i nordijskim istoričarima počelo formiranje kasnije čuvene teze o Slovenima kao varvarima, Dubrovski je hteo da kolekcija ostane u Rusiji, pa je veći i dragoceniji njen deo praktično poklonio svom prijatelju, najvećem kolekcionaru starih rukopisa u 19. veku, A.I. Sukaladzeu. U katalogu njegove kolekcije, koja je predstavljala čitavu biblioteku slovensko-vedskih tekstova, bile su i one iz kolekcije Ane Jaroslavne, uključujući knjigu Velesa na 45 daščica, zatim knjige drevnih basni na 143 daščice, Bojanova himna iz IV veka na slovenskom jeziku i pismu, Zlatogor i mnoge druge. God 1898. objavljen je katalog kolekcije Sukaladzea pod sugestivnim naslovom: "Lažni rukopisi". Istovremeno, germansko-nordijska teorija o Slovenima već je pobedila i bila prihvaćena i od ruske istoriografije. Za vedsko-slovenske knjige se već tada govori da su "nepriznate, da nisu za čitanje, da držanje kod kuće nije dozvoljeno". Jezik drevnih rukopisa okarakterisan je kao "nepostojeće reći, nerazumljive skraćenice, besmislice da
92
93
bi sve izgledalo što drevnije". Pravoslavna crkva ih takođe, ocenjuje kao paganske i štetne. A. Asov setno konstatuje da "nije lako vraćati u slovensku i svetsku kulturu blago drevne slovenske misli, poezije i umetnosti". Lutanja drevnih vedsko-slovenskih knjiga, uključujući i "runsku biblioteku" Ane Jaroslavne i posle 800 godina nastavila su se. Ni njihova domovina više ih nije priznavala. Posle smrti Sukaladzea, njegova udovica je rasprodavala njegove rukopise. Mnogi su završili na Zapadu, neki su kopirani i dospeli u Ermitaž, u imperatorsku bibiloteku. Novu sovjetsku vlast nisu interesovala ovakva dela, pa je 1931. g. 1700 knjiga i drevnih slovenskih rukopisa iz imperatorske biblioteke prodato "na veliko" njujorškom knjižaru Perlštajnu. Tako je bogata kolekcija konačno izgubljena za slovensku nauku. Daščice Veles knjige tek će doživeti vratolomnu istoriju, mada sa srećnijim ishodom. Njih je od udovice Sukaladzea otkupila porodica učenog ukrajinskog plemića Nehljudova. Godine 1919. za vreme građanskog rata u Rusiji, Nehljudovi su stradali. U njihovoj kući je carski oficir Izenbek, koji se interesovao za istoriju, pronašao Velesovu knjigu i mada ne poznajući pismo kojim je pisana, ocenio je vrednost ovih daščica. Poneo ih je sa sobom u emigraciju. Već u Beogradu hteo je da ih preda jugoslovenskim naučnicima, ali nije bilo interesa. Dospeo je u Belgiju, gde se sa njim upoznao J.P.Miroljubov, koji je shvatio dragocenost daščica za slovensku istorijsku nauku i civilizaciju. Strahujući da se knjiga ne izgubi u toku 17 godina neumorno je sređivao daščice, kopirao ih, prepisivao i precizno sredio napravivši preko 100 fotografija, spasio za nauku. Godine 1941. odmah posle nacističke okupacije Belgije, Gestapo je, po belešci Miroljubiva, oduzeo sve iz stana Izenbeka, oko 500 slika kao i originalne daščice Veles knjige. Nestale su u nemačkim arhivama. Miro-
Ijubov se 1953. preselio u SAD sa dve tone rukopisa i knjiga uključivši i sve prepiše i fotografije Veles knjige. Posle njegove smrti, njegova udovica je sve preselila u Ahen u Nemačkoj, gde je formiran arhiv Miroljubova. O Velesovoj knjizi uz delimične prevode nekih daščica pisali su neki autori, ruski sveštenici emigranti, ali pravi stručnjaci (A.Kur, S.Ljaševski, B.A.Rebinder i dr) će se sa njom upoznati tek kasnije. Paleolingvista prof. Pešić bio je prvi čovek od nauke koji se zainteresovao za Veles knjigu i arhiv Miroljubova. Udovica Miroljubova, gospođa Žana, stavila mu je u potpunosti arhiv na raspolaganje. Prof. Pešić je ubrzo posle početka rada na Veles knjizi ocenio da se radi o kapitalnom delu slovenske civilizacije, najstarijem pisanom dokumentu Slovena. U toku više boravaka u arhivu Miroljubova u Ahenu, Pešić je uspeo da napravi sistematizaciju velesovice - pisma Veles knjige, koristeći prethodni rad Miroljubova i Skripnika. Obradio je svih 45 daščica i prevod na srpski uz komentare o značaju ovog dela za pismenost i istoriju Slovena, izučavanje njihovog izvornog pogleda na svet, društvenog uređenja, praslovenske religije. Smrt ga je prekinula u daljem radu na tematskoj obradi ove slovenske svete knjige. Rad prof. Pešića Velesova knjiga objavljen je 1997. u izdanju "Pešić i sinovi". Ruska, srpska i ostale zvanične istoriografije slovenskih zemalja, ignorisale su Veles knjigu. Kada su se 1960. fotografije daščica pojavile prvi put u Rusiji, primljene u Slovenskom komitetu u Moskvi, u Akademiji nauka Rusije date su na recenziju. Zaključak recenzenta LP. Žukovske bio je - knjiga je lažna ("poddeljka"). Ćutanje o Veles knjizi je nastavljeno sve do pada sovjetske vlasti 1990. god, posle čega se za nju javlja interes kod ruskih naučnika i većeg broja znalaca staroruske kulture. Na prvom mestu A.Asov je objavio kompletan prevod na ruski Veles knjige uz neke ispravke i
94
95
dopune ranijih prevoda i novu tematsku obradu u svojoj knjizi (A.Asov: "Veles knjiga", Moskva 2000). Međutim, "generali ruske nauke", kako ih naziva Asov, i dalje ćute. "Danas je u Rusiji mesto partijske komunističke ideologije zauzela antinacionalna, antiruska ideologija izrasla u stranim ideološkim centrima", kaže Asov. Protiv knjige Velesa već su ustali neki novinari, naučnici. Misterija Veles knjige i posle hiljadu godina otkada je počelo njeno stranstvovanje sa Anom Jaroslavnom se nastavlja.
Slovensko-arijevska mitologija i tradicija Kod Slovena, pre svega Rusa, ostalo je najviše sačuvanog vedskog nasleđa iz zajedničke arijevske prapostojbine. Zbirka samo ruskih mitova, narodnih pesama, legendi, basni sadržavala bi stotine tomova izvornih mitova najstarijih Veda koji su se do vremena stvaranja induske Purane već izgubile. Zahvaljući mitologiji, osvetljene su mnoge tamne stranice metaistorije čovečanstva koje nije bilo moguće rekonstruisati u odsustvu pisanih izvora. Ruski istraživač V. Ščerbakov je preko mitologije došao do realne osnove mita o Atlantidi. To je put istaživanja i drugih "nestalih" drevnih civilizacija, Hiperboreje, Lemurije, civilizacija Drevne Amerike, planetarnih katastrofa u dalekoj prošlosti. Bogata slovenska predhrišćanska mitologija malo je korišćena u istoriografiji kao izvor za prošlost Slovena, jer njihova mitologija navodno nije izvorna, već preuzeta od starijih naroda. Stoga je slovenska mitologija, koju je hrišćanstvo odbacilo kao pagansku, dugo ostala nezanimljiva i nepoznata. Ruski autori u poslednje vreme vrlo uspešno dokazuju da je, naprotiv, upravo u slovenskoj tradiciji 96
izvorno sačuvana, arhaičnost evropskih, čak mnogih globalnih, svetskih mitova, posebno praistorija Slovena. Pokazalo se da je slovenska mitologija po sadržaju pre svega vedska, arijevska, da su u njoj vrlo prisutni tragovi arktičke arijevske prapostojbine iz koje su doneta stara znanja i realno sećanje na tamošnji "hiperborejski raj". Posle nekoliko milenijuma to znanje i sećanje ostalo je zapisano i sačuvano za čovečanstvo u vedskim knjigama indo-iranskih Arijevaca, Vedama i Avesti. Do otkrića Veles knjige smatralo se da Sloveni nisu imali zapisanu svoju arijevsku tradiciju. Kod slovenskih Arijevaca u Evropi, nad kojima su se smenjivali razni okupatori, svete biblioteke i hranilišta starih knjiga i letopisa su u potpunosti uništene. Po mitologiji, tradiciji i arheološkim otkrićima bilo je izvesno da je praslovenska pismenost postojala vrlo davno. Te mitološke izvore istočnoslovenski autori nazivaju Slovenskim Vedama, smatrajući da su u njima sačuvani najdrevniji slojevi arijevskog pamćenja. Mada je vedski period slovenske civilizacije bio dugotrajniji, bogatiji, autentičniji od hrišćanskog, Sloveni ovu tradiciju odbacuju kao pagansku i bezvrednu. Predhrišćanska, vedska praslovenska religija bitno se razlikuje od grčko-rimske, vrlo je slična induizmu i zoroastrizmu. I sudbina tog predhrišćanskog nasleđa se, takođe, bitno razlikuje. Dok su slovenski narodi posle pokrštavanja odbacili i zaboravili svoju bogatu slovenskovedsku tradiciju kao varvarsku i pagansku, grčko-rimska predhrišćanska kultura i tradicija utemeljena je u antičku, zapadnu civilizaciju. Poznavanje mnoštva mitova, bogova i mitoloških bića iz antičke prošlosti Rima, a naročito Grčke, smatra se značajnim delom opšteg obrazovanja i kulture. Ostaje, međutim, nepoznato, skriveno u grčkoj mitološkoj magli, da su antički bogovi, mitovi i legende
97
kasnije prerađene verzije mnogo starijih vedskih izvora, stigle u Evropu upravo preko praslovenskih tradicija. Asov u svojoj knjizi "Mitovi i legende drevnih Slovena" iz mitologije izvlači dalekosežne istorijske zaključke o prošlosti Praslovena i Slovena koje su komplementarne sa tezama Tilaka. Svaki motiv u induskim Vedama ima svoj protolik u usmenim predanjima i drevnim knjigama Slovena. O tome ima mnogo podataka u zborniku slovenske-arijevske mitologije "Zvezdana knjiga Koljada", od istog autora. U knjizi "Veda Slovena" koju je krajem prošlog veka objavio navodno na srpskom (ustvari na bugarskom) u Beogradu i Sant Petersburgu - Stefan Ilić Verković, daje se opis zajedničke prapostojbine u slovenskoj vedskoj tradiciji, precizniji nego u svetim knjigama induizma i zoroastrizma, za koje je taj sever zaista dalek. Drevna slovenska mitologija uz adekvatno tumačenje njene simbolike sadrži deo duhovne metaistorije celog čovečanstva. Datiranje je za Arijevce bilo moguće jer su poznavali svemir, astronomiju, kretanja na nebu, zakone prirode, jer su živeli u skladu sa prirodom i njenim zakonitostima, koje su pažljivo pratili i duboko poštovali. Zato su njihova znanja o svetu bila empirijska, iskustvena, istinita.
Vedska religija i kosmogonija Praslovena Bogovi i božanstva Slovena su bili simboli prirodnih pojava, dobrih ili zlih - vezanih za "zvezdane zakone" Prava (pravde, pravila). Njima je potčinjen Jav (pojavni, materijalni svet) i Nav (duhovni, posmrtni svet). Prav je opšti zakon postanja i razvitka, uzajamnog dejstva, prožimanja, kruženja, smene Java i Nava. 98
Zvezdano nebo, kretanje zvezda i planeta, pramena svetlosti i mraka podređeno je tim pravilima (Pravu), jedinstvenom zakonu čitave Vaseljene, koga zovu i trojnim zakonom Triglava, Jav-Prav-Nav. Prvi je Zakon Roda, Bića. Drugi je Zakon Velesa, koji sve u prirodi stavlja u pokret, kruženje. Simbol tog večnog kruženja je svastika. Treći je Zakon Koljade čime je uspostavljen prvi kalendar, veliko Kolo kretanja svih nebeskih tela i pojava u prirodi (Kolo-dar, Kalendar), odnosno Svarogov točak. Jedanaesta daščica Veles knjige posvećena je religiji i uvodi nas u suštinu da je Priroda Trojedino (trojansko) božanstvo sastavljeno od tri suštine jedinstvenog boga, Jav, Nav i Prav. Vidljivi, materijalni, zemaljski svet je - Jav, nebeski - Nav i duhovni svet mudrosti i pravde - Prav. On je sam zakon prirode, Svevišnji koji je stvorio svet i zato je i Svarog. Ime Svevišnjeg, Višnu u induskim i slovenskim Vedama i Veles knjizi, je istovetno - Višnji, Svevišnji. U raznim ovaploćenjima dolazio je kao Krišna, Dažbog. Bogomajka je u Rg-vedama i Mahabharati Matarisvan, kod Slovena Mater Sva. Iz ljubavi Mater Sva i Svaroga rođena je Rada - boginja iz slovenskih Veda, identična sa Radhom iz induskih Veda. Veles je bog koji odgovara za opšti zakon prirode, postojanja i razvitka, zakon Triglava kruženja trojstva prirode - materijalne Jave, nebeske Nave i mudrosti Prave. Iz tih osnovnih zakona proističu svi drugi i brojna božanstva koja ih oličavaju. Sunce je izišlo iz lica Svevišnjeg, mesec iz grudi, zvezde iz očiju, zore iz obrva, noći iz misli, vetrovi iz daha. Sunčana reka Ra deli Jav od Nava. Ona donosi surju (medovinu,), božansko piće mudrosti, onima koji su dostojni Svevišnjeg. "Pijte istinu božjih Veda" kaže se u Veles knjizi, "Mi mu se obraćamo u raznim njegovim likovima ali on je jedini". 99
Nasuprot Grcima i Rimljanima, Drevni Sloveni nisu stvarali svoje bogove prema ljudskom uzoru. Živeći u potpunom skladu sa prirodom (kao drevne civilizacije Amerike), sebe su smatrali njenim neraskidivim delom, potpuno se sa njom stapali, poštovali njene zakonitosti. Vedska religija ima sličnosti sa izvornim hrišćanstvom - trojno jednoboštvo, besmrtnost duše, ali u vedskoj religiji hramovi i kler, odnosno kasta žreca ne postoji. Bogu se obraća direktno bez posrednika, bog se ne moli, on se slavi. Prof Pešić kaže: "Originalna religija jednog naroda predstavlja odraz narodnog duha, njegove suštine, načina mišljenja, prirodnih i intelektualnih kvaliteta. Grčki i rimski mitovi su nametnuti kao predmet proučavanja u čitavom svetu, ali je nedopustivo nepoznavanje mitologije sopstvenog naroda." (R. Pešić, "Velesova knjiga", Pešić i sinovi, Beograd, 1999). Religija starih Slovena je bila živa, realistična, izraz neraskidivog sklada sa prirodom i njenim zakonitostima. Zato oni nisu imali hramove, sastajali su se na "belim" - "belastim", svetim mestima, kod izvorišta, na proplancima ispod hrastova, lipa. Sve se odlikovalo prirodnom jednostavnošću, radošću. Vedska religija je kod Slovena, posebno Istočnih, živela duže nego u induskoj arijevskoj postojbini. Kod Indusa je ostala zapisana u Rg-vedama, ali ju je iz života u većoj meri nego kod Slovena potisnuo budizam, a zatim islam i druge religije. Kod evroarijevaca vedizam je kao živa religija preživeo sve do hrišćanstva, kod Istočnih Slovena čak do 9-10. veka n.e. Arijevske knjige kao paganske tada su bile uništene, kao i sve biblioteke i centri pismenosti, sem nekih prerađenih letopisa. Pokazalo se da je čudnim sticajem okolnosti preživela Veles knjiga, kao dragoceno svedočanstvo vedske tradicije.
Vedska, arijevska, religija je živela na Balkanu u kontinuitetu od neolitskih kultura sve do Grčke i Rima. O tome svedoči deset hiljada samo vinčanskih figurina vedskih idola, prepunih najstarijih arijevskih simbola, kao što je na primer svastika. Vedska planina Meru prepoznaje se na leđima idola sa Dupljajskih kolica, ili idola iz Kličevca iz 2000. god s.e. "Kako je moguće da se jedan duhovni kontekst očuva u kontinuitetu na istovetnom tlu skoro 3000 godina u istoj duhovnoj matrici", pita se prof Pešić. Grčki pesnik Hesiod (polovina 8. veka s.e.), koji se smatra savremenikom Homera, svoju teogoniju i didaktičku poeziju zasnovao je na mitologiji i kosmogoniji pelazgijskih, arijevskih starosedelaca Balkana. Međutim, vedska religija je bila izmeštena iz svog prirodnog, "varvarskog" zemljoradničko-stočarskog izvorišta i preseljena u trgovačke gradove Grčke. Božanski panteon je kod Grka predstavljao obogotvorene ljude, preseljen iz pelazgijsko-homerovskog svetilišta Dodone u Delfe i započeo potpuno novi život na nepristupačnom Olimpu, na čelu sa Zevsom, preimenovanim arijevskim Deusom. Okružen je božanstvima koja uživaju u nektaru i ambroziji (arijevska surja, praslovenska medovina), ljubavnim avanturama, obesti, međusobnim svađama i nadmetanjima u moći. Iz njihovih bračnih i vanbračnih avantura rađalo se mnoštvo polubogova koji su pretvoreni u mitološke vladare, osnivače dinastija, narodne junake svuda gde je bio projektovan helenski mitološki svet. Te mitološke ličnosti pretvaraju se u istorijske, bogovi sa Olimpa silaze među ljude i posreduju u mitološkoistorijskom svetu. U takvoj zbrci ni istoričari ne mogu da se snađu, no evidentno je da je sve to bilo daleko od prirodne, izvorne suštine kosmogonije i religije pelazgijsko-arijevskih starosedelaca Balkana, od obogo-
100
101
tvorenih sila prirode iz gustih šuma, širokih reka i panonsko-ukrajinskih ravnica. U istočnoj Evropi gde nisu stigli grčki, a potom ni rimski bogovi, vedska tradicija i slava prirodnih, arijevskih bogova se nastavila. Vedska, paganska religija je živo i obredno vršena sve do prihvatanja hrišćanstva. Južnim i Zapadnim Slovenima, koji su bili pod rimskom okupacijom, nametnuti su novi rimski bogovi, a zatim hrišćanstvo. Sloveni koji su ostali van vlasti Rima i Vizanta prihvatili su hrišćanstvo u katoličkoj i pravoslavnoj verziji dosta kasno (tek u 9. veku sa Ćirilom i Metodijem). Sa hrišćanstvom su dobili i zajednički, praslovenski jezik razumljiv svim Slovenima. On se kod pravoslavnih Slovena sačuvao u liturgiji i književnosti praktično do današnjih dana. To je dodatno omogućilo da se izvorna slovenska patrijarhalna tradicija, obredi, predanja i mitovi očuvaju i u znatnoj meri ugrade u novu religiju. Kod katoličkih Slovena taj proces očuvanja praslovenskih tradicija i mitova bio je znatno slabiji zbog latinskog jezika, ali su mnoga drevna, praiskonska vedska verovanja preživela čak i islamsku okupaciju. Vedska tradicija kao paganska i kao vera zabranjenih sekti (bogumili), bila je žestoko progonjena u vreme pokrštavanja Južnih Slovena, njihove svete knjige uništavane su. Istrebljenjem bogumila od strane zapadno-katoličkog i istočno-pravoslavnog hrišćanstva bila je najgrublje presečena živa veza sa drevnom vedskom tradicijom, što su otomanska okupacija i islam dokrajčili. I pored toga, mnogi drevni vedski mitovi su se očuvali u našim narodnim pesmama i legendama. Taj prekid kod Istočnih Slovena nije bio tako radikalan. Zato je kod Istočnih Slovena sačuvano najviše drevnih letopisa i kasnijih prepisa vedskih svetih knjiga uključujući i Veles knjigu.
Vedska tradicija je dugo koegzistirala sa hrišćanstvom. Savremeno pravoslavlje, za razliku od zapadnog hrišćanstva, duboko je ukorenjeno u vedsku tradiciju. U nekim oblastima Rusije sačuvala su se u praksi vedska verovanja sve do savremenog doba. Porodične slave i daće kod Srba su primeri očuvani iz najdublje vedske tradicije. Mnogi mitološki sižei u slovenskoj i vedskoj tradiciji su zajednički. Na primer mit o stvaranju sveta. U Rg-vedama i u slovenskim mitovima, posebno Veles knjizi, taj mit je istovetan. Iz tame je Višnu - Svevišnji (Svarog) iznedrio Zlatno jaje iz koga je rođen Rod i sve što nas okružuje - Priroda. Legende o potopu, raspeću Boga, silasku u pakao, vedski mit o kraju sveta, opisan i u Mahabharati, prisutan je u svim religijama sveta kao i raspeće Hrista u Jerusalimu, Prometeja na Kavkazu, silazak u pakao Herakla, Tezeja. Ponovno rađanje sveta posle potopa i razne varijante Nojeve barke imaju svoj praizvor u vedskim mitovima. Po slovenskim mitovima slovenski narodi su potekli od Dažboga, oni su, po Veles knjizi, njegovi "unuci". Praroditelju Ariju i svim njegovim unucima dati su "Zaveti oca Arija", odnosno "Zakon Svaroga", suština vedske kosmogonije, slovenskog pogleda na svet, osnova pojma patrijarhalne duhovnosti slovenske civilizacije. Po njima, Dažbogovi unuci treba da "sleduju pravdu i heže od krivde, da poštuju Rod nebeski i svoj rod, prijatelje i porodicu". Žene da imaju samo jednog muža, razvodi i mnogoženstvo se dopuštaju samo u krajnjoj nuždi. Borba Dažboga i Crnoboga je slovensko-vedski dualizam u prirodi kao nužnost, jedinstvo, borba dobra i zla, pozitivnog i negativnog (slično kineskom odnosu jing i jang sila).
102
103
Zakonima Svaroga dato je i uređenje društva osnova vlasti je "saborska demokratija", za razliku od grčko-rimskog robovlasništva. Svu vlast su vršila "narodna veća" (sabori), birala kneza koji je obavljao vlast samo za vreme rata, funkcija je bila vremenski ograničena i promenljiva, nije mogla da se prenosi na naslednike. U Veles knjizi se kaže: "Ljubite zavet oca Arija. On je za vas zeleni svet i život. Ljubite svoje prijatelje i budite u miru među rodovima". Vrlo često se u slovenskoj hrišćanskoj tradiciji ponavljaju vedski mitovi skriveni iza hrišćanskih naziva i imena. Drevni arijevsko-slovenski mitovi pored izvornog sloja imaju i nove sadržaje u skladu sa novim inkarnacijama, ovaploćenjima božanstava, sve do istorijskog vremena i hrišćanstva. Slovenska vedska legenda o Devani kćerki boga Peruna (Gromovnik) i Dive (Dodole) je istovetna sa induskim Perunom-Pradžana i DivomIndra. Grci, zatim Rimljani su je preuzeli od arijevskih predaka Pelazga, Minojaca, Kimerijaca, Skita, kao boginju lova - Dijanu. Kod Zapadnih Slovena sve do dolaska Anglosaksonaca, najznačajniji bog je bio Radogost, kao treće ovaploćenje Višnu-a. Kultu Radogosta je bio posvećen hram u vedskom svetom gradu Retri, u poljskoj pribaltičkoj oblasti kod Poljaka-Ljutića (baltički Veneti). Uništen je tek u 11. veku n.e. Radogostu je bio posvećen dan mrtvih (7-8. novembra), i cvetna nedelja, dan njegovog rođenja (21. april). Tih dana su na grobljima priređivane bogate daće sa jelom i pićem, razgovaralo se sa duhovima predaka. "Tamo oni imaju život kao što je naš, samo tamo nema ni Huna, ni Helena, tamo vlada Pravda." (Veles knjiga). Istorijska je istina da su u vreme kada je rađena (u 5. veku n.e.) jedna od poslednjih redakcija Veles knjige, Huni i Vizant bili glavni neprijatelji Slovena, o čemu knjiga vodi jasnu hroniku. 104
Najznačajnija posledica izvornog tumačenja vedske, praslovenske tradicije je mogućnost da se dokaže da bogato arheološko nasleđe kultura Drevne Evrope jasno etno-istorijski, pripada arijevskoj tradiciji, a ne nekim nedefinisanim, izgubljenim, nestalim narodima i kulturama. Kulture balkanske civilizacije Starčeva, Vince i drugih evromediteranskih kultura, odlikuju se vedskim, arijevskim idolima i simbolima.
Praslovenski vedski Kalendar, Svarogov točak Vedsko-arijevska znanja iz astronomije su bila tako izuzetna da bi se moglo govoriti o "tradicionalnoj astronomiji", kao što su i znanja iz "tradicionalne medicine" dobila svoju naučnu potvrdu i priznanja. Uz pomoć astronomije i hronologije kretanja nebeskih tela sunca, zemlje, meseca, planeta, posebno zvezda i zodijakalne simbolike, stvoren je vrlo precizan kalendar obreda vezanih za svaku od pramena na nebu. Arijevci, Prasloveni, su znali da svaku pramenu na zvezdanom nebu dovedu u vezu sa odgovarajućim pojavama na zemlji. Ne samo tako očigledne, kao što je smena dana i noći, uključujući i šestomesečne polarne dane i noći, mesečeve mene, nego i promene sazvežđa koja od jednog nultog položaja do drugog naprave krug od više hiljada godina. (Za naše pojmove o varvarima neverovatna preciznost u datumima održavanja verskih obreda vezanih za pojave u prirodi.) Poznavali su ne samo smene dana i noći zbog kruženja zemlje oko svoje ose, godišnjih doba, zbog kruženja zemlje oko sunca (ravnodnevnice, solsticije, mesečeve mene), nego i smene sazveđa na zvezdanoj karti severne hemisfere u ciklusima od 2160 do čak 26 hiljada godina. Zato su njihovi kalendari vezani za prirodu 105
bili tačniji nego oni koji su kasnije bili vezani za bogove i svece velikih monoteističkih religija, ili za obogotvorene ljude. Jedna od naznačajnijih tekovina vedske civilizacije je Točak Svaroga - Večni kalendar, izveden iz arijevskog učenja o Velikom Triglavu (Trojstvu) i Malim Triglavima po Veles knjizi. Prvi lik Triglava je Svarog, početak, uzročnik svega postojećeg. Iznad Svaroga je Svevišnji. Drugi lik je Perun, Gromovnik, sin Svaroga, bog borbi koji "oživljava svet". Treći lik Svetovid je sveti duh "on zemlju sa suncem nosi, zvezde drži, svet ukrepljuje". Svetovid čuva stožer oko koga se okreće nebo, a stožer je Točak Svaroga. On poznaje zakone nebeskih kretanja zemlje, sunca, zvezda. Točak je astronomski kalendar koji predstavlja Svargu - Zvezdano nebo severne hemisfere. On je vrlo složenog sastava i pravi kalendarski sistem koji podseća na čuveni Astečki kalendar i slične "astronomske kompjutere" drevnih američkih civilizacija. Svarogov točak, Večni kalendar slovenske, vedske religije bio je podeljen na 12 zodijakalnih znakova. Tako je podeljeno zvezdano nebo severne hemisfere na 12 delova od po osam stepeni sa svojim znakom. Svaki znak je dobio naziv po sazvežđu koje se u određenom periodu nalazilo na zvezdanom nebu. Taj period od nultog položaja do celog kruga tačno je utvrđen u kalendaru. Ovi "astrološki znaci" danas su opšte poznati kao kineski ili vavilonski, samo što im je naziv grčki-zodijakalni, po životinjama. Manje je, međutim, poznato da je njihovo najstarije poreklo arijevsko i da je u Evropi najstariji slovenski Svarogov točak. Godine, dane, mesece broji zvezdani bog Čislobog, a točak okreće bog Perun. Perun prati poredak da se "zvezdani točkovi pravilno okreću". Krug svakog od 12 sazvežđa, prema danas poznatim zodijakalnim znacima, traje 2160 god. Veliki krug, godina Svaroga, počeo je u poslednjem ledenom dobu u vreme
arktičke indoarijevske pradomovine od 27. milenijuma s.e. i trajao do 368. g. n.e. Slovenski zodijakalni znaci, prema Veles knjizi, nosili su sleđeće nazive: Belojar (Ovan), Lađa (Bik) Kupala (Blizanci), Koleda (Rak), Dajbog (Lav), Maja (Devica), Veles (Vaga), Perun (Škorpija), Kitovras (Strelac), Indra (Jarac), Krišnja (Vodolija), Rod (Riba). Oni čine jedno ćelo kolo, jednu Godinu Svaroga, koja traje ukupno oko 26 hiljada "naših" godina. (Tilak je prema Vedama izračunao 25868 g.). Jedan Dan Svaroga je trideseti deo zodijakalne epohe Meseca Svaroga od 2160, odnosno 72 "naše" godine. Sadašnji mesec Svaroga u znaku Ribe počeo je 368. g, a završiće se 2528. g. kada će nastupiti epoha Vodolije. Po računanju A. Asova mi smo 2002. g. u 1635. godini Svarogovog kola, koje je počelo 368. g. n.e. Moguće je izvesti računice sve do "naših" meseci, dana, časova, minuta, sekundi. Jedan "mali čas Svaroga" traje 6 naših godina. Njegov prvi period je bio znaku sazvežđa Ribe, odnosno vedsko-slovenskog boga Roda (27-25. mil. s.e.), kada se rađala vedska religija. U sazvežđu Vodolije - Krišne (2523. mil. s.e.) nastaje vedsko znanje. Svako od tih zodijakalnih sazvežđa ima svoje vedsko-slovensko ime. Ova naizgled apstraktna, mitološka nagađanja potvrđuje arheologija. Iz tog perioda, potiče na primer Sungirska kultura koja je arheološki otkrivena u Zapadnom Sibiru, datirane starosti od 24000 godina. U epohi pod znakom Jarca - Indre (23-21. mil) beleži se udar boga Indre, odnosno pad komete, topljenje lednika i potop, što potvrđuje krater Đavolski Kanjon u Americi iz tog doba. To je vreme kada u mitologiji pobeđuju mesečeva božanstva tame od kojih potiču vladari meseca. I među Slovenima je bilo podele po toj liniji i oni su imali svoje "vedske sekte". Po Veles knjizi kasnije su Veneti bili pobornici IndreCmoboga. Epoha Strelca - boga Kitovrasa traje od 21. do
106
107
19. mileniuma s.e. kada pobeđuju Svarogova božanstva Sunca. Vreme Škorpije - Peruna (od 19-16. mil.) je borba zlih i dobrih bogova, koji se objašnjavaju prvim sukobima među severnim i južnim narodima. U periodu Vage Velesa (od 16-14. mil. se.) bog Veles obučava ljude zemljoradnji, donosi im pismenost i umetnost o čemu je i sam učio kod Višnjeg na Belogorju (Altaju). U periodu Device - Maje (od 14-11. mil. s.e.) dolazi u toku 13. miienijuma do najvećeg procvata arijevske civilizacije na evroazijskom kontinentu i atlantske u Atlantiku. U periodu Lava-Dajboga (od 11-9. mil. s.e.) dolazi do svemirske katastrofe, topljenja leda i stvaranja novih lednika oko polova. Većina atlantologa smatra da se upravo u to vreme (oko 9800. g. s.e.) dogodila propast Atlantide i opšti planetarni potop, koji je, po Ščerbakovu, bio posledica ne samo redovnog kraja ledenog doba, nego i udara meteora u regionu Zapadnog Atlantika, gde se nalazila Atlantida. Potop je zahvatio ćelu planetu. Nivo mora je narastao po raznim procenama od 120 do 200 metara, čime je najveći deo priobalnih nizija u kojima su se i razvijale drevne civilizacije nestao pod morem. Time je potopljena i uništena ne samo Atlantida, već mnoge drevne civilizacije kao i arktička arijevska pradomovina. Međutim, znanja tih prepotopskih civilizacija nisu potpuno nestala. Njih su delimično preuzeli, sačuvali u pamćenju i preneli u nove postojbine njihovi preživeli potomci. Posle potopa nastupa period pod znakom Raka Koleda (9-7. mil. s.e). Po vedskoj slovenskoj mitologiji to je vreme kada Arijevci dobijaju "Zvezdanu knjigu Veda", kada uobličavaju sećanja na svoju arktičku domovinu Arktidu i veru svojih predaka. Slovenska, poput induske vedske tradicije, nosi najviše sećanja na to prvo zajedničko stanište svih Arijevaca koji su preživeli katastrofu ledenog doba i potopa. To je vreme boravka u prvoj zajedničkoj postarktičkoj postojbini u Zapadnom Sibiru iza
Urala, na Altaju i u oblasti Sedmorečja. Kako je zahlađenje zahvatalo ove delove Evroazije i Sibir, tako su se Arijevci pomerali dalje ka jugu i zapadu u novootvorene oblasti Evrope. Tada počinje da se razdvaja slovenski i indoiranski ogranak arijevskog stabla i započinje istorijski period Slovena, koji obuhvata i dva poslednja perioda Dana Svaroga, odnosno Trojanovih vekova i Trojanskih staza. Tu se već istorija i mitologija prepliću, to je vreme praroditelja, stvaranja posebnog slovenskog etnosa, potpunog izdvajanja Slovena od njihovog zajedničkog severnog, arijevskog, hiperborealnog stabla indoevropskih naroda. Taj proces se završava u periodu Blizanaca (7-4. mil. s.e.). U periodu Bika - boginja Lađa (4-2. mil. s.e.) i Ovna - Belojara (2. mil s.e. - početak nove ere) boginja Lađa donosi slovenskim praroditeljima Bogumiru i Slavunji tajnu znanja, pripremanja svetog napitka surje surice (medovina) i umeće vladanja. Belojar je naučio ljude zanatima, umetnosti i lečenju. O tom periodu najviše govori Veles knjiga. U vedskom kalendaru ima još 12 božanstava u vezi sa Jupiterom (Kolo Dajboga), koji za 12 godina prolazi svoj ciklus, u čemu je sličnost vedskog sa kineskim kalendarom, jer se smatra da je do toga došlo u vreme Bogumira na Altaju. Kineska kultura je u to vreme bila u dodiru sa praslovenskom. Primer astronomske reforme kalendara staroruskog kneza Busa je višestruko značajan dokaz da su vedski kalendar, Točak Svaroga, Sloveni primenjivali od početka Trojanovog doba, od vremena njihovog mitološkog rodonačelnika Trojana u njihovoj evroazijskoj postojbini (u 7. mil. s.e.) sve do hrišćanstva. Za vreme ruskog kneza Busa Belojara - (Ovan) u 4. veku n.e. završavala se Godina Svaroga koja je trajala 25920 godina, a počela je u vremenima prepotopske arijevske,
108
109
arktičke prapostojbine. Bus Belojar bio je istorijska ličnost, učesnik u čuvenoj bici Slovena protiv Germana na Dnjepru, a mitološki, vedski "poslednje ovaploćenje boga Krišne na zemlji". Za njegovog vremena počinjala je nova godina Svaroga na proletnju ravnodnevnicu u petak 2021. marta 368. godine n.e. Tada je zvezda Alfa Devica prolazila kroz nulti meridijan i trebalo je izvršiti korekciju, reformu kalendara, utvrditi "godišnji točak" praznika i kultnih obreda (Vreme cara Konstantina u Carigradu). O Busovoj reformi kalendara ostao je tekst na sačuvanom spomeniku, pisan na velesovici, pismu Veles knjige. Bilo je to urađeno 31. Ijutena 5875. godine od početka Trojanovog doba, (možda bi se moglo reći trojansko-slovenske civilizacije) po slovensko-vedskom kalendaru, što znači u 2003. godini, pre 7510 godina (5875 - 368 + 2002). Pošto početak praslovenskog kalendara obeležava odvajanje Slovena od zajedničkog arijevskog stabla, može se smatrati i početkom praistorije Slovena. Taj datum je bio uklesan i na spomeniku Busu kod njegovog kurgana u mestu Etok kod Pjatigorska, koji je podigla njegova žena. Ovaj primer astronomske reforme Busa potvrđuje zajedničko poreklo slovenskog i induskog ogranka arijevskog stabla i vedske tradicije, jer je sličnu reformu u 4. veku izvršio u Indiji radža Vikramaditja, takođe istorijska ličnost. Natpis na spomeniku Busu, napisan je istim pismom kao i "Bojanova himna", dragoceni letopis iz tog doba. Po mitologiji, Bus je dao Slovenima nauku Prava, uspostavio kalendar vedskih praznika i obreda. To je istorijski blisko vreme, međutim za istoriju Slovena najmutnije u antičkim izvorima, o kome već govore svete knjige i letopisi, hronike susednih zemalja i naroda, pa i germanskih izvora, jer je to vreme germanskih osvajanja slovenskih teritorija.
110
Oba hrišćanska kalendara, julijanski i gregorijanski, vezani su za ličnosti koje su ih propisali - julijanski za Julija Cezara (mogao bi se zvati i cezarijanski, rimski) i gregorijanski za ime pape Gregora 8. Julijanski kalendar je uveo Julije Cezar sa početnim danom po njegovom rođendanu 25. decembra. Manje je poznato da ovaj kalendar zapravo nije bio rimski, već je izrađen u Egiptu, Aleksandriji makedonskih Ptolomejevića u kojoj su bila skupljena egipatska i druga drevna znanja. Kasnije, na saboru u Nikeji 325. g. n.e. taj je kalendar prihvatila i hrišćanska crkva. Kalendari koji su nastali na drevnoj vedskoj tradiciji bili su tačniji i pouzdaniji, naročito za vrlo velika vremenska razdoblja do kojih je savremena astronomija tek nedavno došla. Njih su vedski sveštenici - astronomi redovno korigovali, precizirali, vršili reforme tako da u datumima njihovih obreda i podnošenja žrtava vezanih za prirodne pojave nije dolazilo do odstupanja. Te promene su neznatne za kraća vremenska merenja, ali u dužim vremenskim intervalima odstupanje se akumulira i oni su znali kako da otklone "grešku" u kalendaru. Danas to odstupanje nauka objašnjava sa precesijom zemaljske ose, kada se prolazak zvezde kroz nulti meridijan pomera za 1 čas i 20 minuta u toku jednog veka. Na duži rok se to pretvori u dane. Zbog potrebe da se ta "greška" ispravlja uveden je gregorijanski kalendar. Vedski sveštenici su ovu korekciju ugradili u sam princip svog kalendara, kao stoje uradio knez Bus u Ruskolaniji (Rusiji) 338. g. n.e. Danas je moguće pomoću astronomije, geologije, paleoklimatologije, kao i arheologije, utvrditi preciznost drevne vedske hronologije do duboke meduglasijalne prošlosti. U slovenskim mitovima je ta hronologija bila očuvana izvorno. Meseci nose zodijakalne znakove i imena božanstava, njihovih pokrovitelja koji su vezani za prirodne pojave, sunce, mesec, zvezde, sazvežđa. Pri 111
tome su zodijakalni znakovi koji se koriste u savremenim astrološkim kalendarima izgubili svoj izvorni smisao koji je u vedskoj tradiciji bio drugačiji, zaista astronomski. Oni sadrže vremenske podatke za vrlo duge zvezdane cikluse na zvezdanom nebu severne hemisfere. Astronomski je moguće tačno datirati vreme trajanja određenog ciklusa u prošlosti i prema tome odrediti istorijski period u kome je pokrovitelj bilo određeno sazvežđe. Nauka je tek u 20. veku pokazala da iza mita o Točku Svaroga u praslovenskoj mitologiji stoje vrlo egzaktne astronomske činjenice. Ovi točkovi se vrte u tako pravilnim ciklusima da se može izračunati vreme ponovne pojave sazvežđa na nebu u hiljadama godina u prošlost ili budućnost!!! Nije slučajno da svaka "godina Svaroga" traje oko 26 hiljada godina što ima savremeno naučno objašnjenje. Toliko približno traje jedan od ciklusa između dva ledena doba po jednoj od najznačajnijih astronomskih teorija 20. veka, "Kanonu osunčavanja" Milutina Milankovića.
Arijevsko-slovenska praistorija i geografija prema slovenskoj mitologiji, vedskoj tradiciji, Veles knjizi Slovenska, kao i indusko-iranska mitologija potvrđuje severno poreklo Arijevaca, posebno Tilakovu tezu o prvoj, arktičkoj pradomovini Veda. Dobila je naziv Arktida poput sličnih mitoloških prepotopskih civilizacija Atlantida, Lemurija, Pacifida. Posle potopa, odnosno pojave leda u oblastima te prvobitne postojbine, stanovništvo se raseljavalo "trojanskim stazama" na jug u Aziju i zapad u Evropu. Formirali su žarišta raznih kultura koje su se dalje razvijale, ali uvek čuvajući sećanja 12
na zajednički život u prapostojbini, u hiperborealnom Arijevskom raju (Arijana Vaejo) u prvobitnoj Aratiji. Aratija će se posle pojavljivati u novim postojbinama Arijevaca i sa novim ovaploćenjima istog trojnog božanstva. U grčkim mitovima, preuzetim od vedskoslovenskih i helenizovanim, znamo da se ta mitološka zemlja nalazi na severu - Boreja i dalekom severu Hiperboreja. Za Grke je taj sever počinjao od Balkana, a "rajska zemlja Hiperboreja" bila je skrivena mitovima gde i kada se nalazila, dok se za Hiperborejce kao narod kaže dasu Pelazgi, preci Grka. Šambarov u svojoj knjizi "Rusija-put iz dubine vekova", pruža vrlo argumentovanu podršku tezi da je kolevka Arijevaca Arktida, naseljena iza današnjeg polarnog kruga pre 40 hiljada godina. Vedsko-slovenska mitologija govori o polarnom danu, polarnim noćima, polarnoj svetlosti kao o nečemu svakodnevnom. Zlatno ostrvo iz vedske tradicije Alatir, po legendama zemlja boga sunca, nalazilo se na raznim mestima duž severnih obala Evroazije, do kraja Istočnog Sibira. Istoimena svetilišta posle se nalaze u novim postojbinama Arijevaca, novim ovaploćenjima Arija, širom evroazijskog arijevskog sveta. U Severnom moru kao Alatir se pominje ostrvo Tule u Belom moru, ostrvo Horsa u Karskom moru, razna ostrva iznad Istočnog Sibira. Svetu zemlju Belovodje drevna slovenska mitologija smešta na Belo ostrvo iznad ušća Oba u Severni ledeni okean. Po legendama, ono je u vreme poslednjeg potopa potonulo u okean, ostali su samo vrhovi na kojima su se neki od prživelih spasili, da bi potom prešli na kopno i dalje se odselili na jug. Sa praslovensko-arijevskom osnovom "beli" ima bezbroj reka, jezera, planina, mesta širom slovenskog sveta, od evroazijskog severa, Urala do Podunavlja i našeg Belgrada - Beograda. 113
Koliko mitologija može da ukaže put arheologiji pokazuje legenda o selidbi na jug sa obala Belog Mora. Augusta 1997. tamo su otkrivene ruševine iz paleolita "najstarije kultne građevine na svetu" - Sejdozersko svetilište. Građevina je usečena u stene po kojima je prošao lednik, što je dokaz da su međuglasijainog, prepotopskog porekla. Vidljive su gigantske ploče, stepenice, bunar, zatim urezi u kamenu kao dokaz da je tu bila i opservatorija, mitsko svetilište boga Velesa. Naziv planine na kojoj se nalazi Ninčurt, na lokalnom jeziku ("ženske grudi") podseća na ime Ninile, mitske žene boga Velesa, pokroviteljice astronomije, što sve upućuje na nesumnjivo vedsko poreklo ovog nalazišta na dalekom severu Rusije. Sejdozersko svetilište je prvi otkriveni spomenik u priarktičkoj Hiperboreji. Tek predstoji njegovo izučavanje jer na njemu su otkriveni i natpisi. Prema vedskim knjigama Indije, Irana, praslovenskoj Veles knjizi i slovenskim letopisima, narodnoj tradiciji i mitologiji, na čelu svake seobe je kao praroditelj bio Arij. Njegovo ime u svakom etnosu imalo je isti značaj. Arij je bio vedska inkarnacija svih bogova, ovaploćenje Svevišnjeg. O Ariju se u Veles knjizi kaže: "Bog... to je svet. Mi ga nazivamo Perun, Dažbog, Hors, Jar i drugim imenima. Sloveni su ispunjavali volju Arija". On je izveo pretke Slovena sa Krajnjeg Severa (Hiperboreje) "jer da su ostali pretrpeli bi mnogo od leda". Oblast Urala je najznačajnija poslepotopska prapostojbina praslovenskih Arijevaca u njihovom pomeranju ka jugu i Zapadu, a u Veles knjizi to je Irijski kraj. Na Uralu u 7-6. milenijumu s.e. nalazila se druga Arijana, drugo Belovodje. Ural deli Evropu od Azije, a u pravcu sever jug podupire se na Severni ledeni okean i sa Novom Zemljom čini jedinstveni planinski venac. Sredina je šumovita, a između njegovog juga i Kaspijskog mora su beskrajne evroazijske stepe i kasnija "vrata naroda".
Smatra se da je Sedmorečje oblast velikih stepa centralnog dela Evroazije, između Urala i Altaja, uglavnom u današnjem Kazahstanu. U centru oblasti je jezero Balhaš u koje zaista utiče sedam reka. Ovde je nastalo najstarije navodnjavanje na planeti, što potvrđuje drevnost ovdašnje kulture. Istočna granica Sedmorečja, Belovodja je oblast Altaja u Zapadnom Sibiru. Ovaj 2000 km. dugačak planinski masiv je po vedskoj mitologiji takođe Sveti Alatir, Zlatogorje i Belogorje. U slovenskoj mitologiji to je preteča mnogih "Belih gora" širom slovenskog sveta. Najviši vrh Altaja od praiskonskih vremena do danas nosi arijevsko slovenski naziv Beluha (visok je 4508 m). Oblast Altaja bila je kao i Kavkaz prava košnica naroda. U ovu "sredinu sveta" sticali su se mnogi narodi i odatle razilazili širom Evroazije. Zato je Altaj postojbina brojnih naroda ne samo arijevske bele, nego kasnije i žute rase. Mongoli su po legendama došli sa Severa, iz Istočnog Sibira. Odavde su arijevsko-slovenski narodi potiskivani u Evropu, a širile su se kasnije velike svetske imperije. Bio je to najpre centar prve slovenske države Bogumira, kasnije velikog turskog kaganata, imperije Džingiskana i današnje Rusije. On se nalazio u sredini između drevnih azijskih kultura - arijevske, budističke i daoske (kineske). Altaj i geografski formira jedinstven planinski lanac sa Kun-Lunom, svetom gorom kineske daoske kulture, gde prebivaju njeni bogovi. Po budističkim verovanjima ovamo je sa Himalaja došao Heser, drevni tibetski bog i "vladar deset zemalja sveta". Zlatna knjiga praslovenskih Veda nastala je na Altaju i u njoj je glavna legenda Altaja o bogu Velesu od koga su kasnije nastali Buda i mesije drugih religija. Po altajskim legendama, vedska vera je preneta ovamo sa Urala kao i u druge arijevske postojbine na balkanskom Podunavlju i Kavkazu.
114
115
Iz prethodnog se može zaključiti da je osnovna matrica poslepotopskih kultura Drevne Evrope bila arijevska, da potiče iz jednog praizvora. Pojam Sedmorečja, Petorečja su među najrasprostranjenijim obeležjima zajedničke kolevke vedske tradicije. Najveći broj autora koji su izučavali istoriju naroda tri najstarija arijevska ogranka - induskih, slovenskih i iranskih Arijevaca, njihovu poslepotopsku domovinu nalaze u centralno azijskom sedmorečju. Istočnoslovenski autori su utvrdili istorijskogeografske puteve širenja slovenskog ogranka arijevskog stabla, njegove "trojanske staze". U uralsko-altajskoj oblasti Sedmorečja rađala se po vedskoj mitologiji, najstarija praslovenska zajednica. Odatle se "trojanskim stazama" širila Evro-pom, što upućuje na mogući trag razrešenja antičkog homerovskog mita o trojanskoj civilizaciji i njenom stvarnom poreklu. Jer, vrlo rašireni pojam "trojanskog" u slovenskoj mitologiji, sinonim je za arijevsko. Shodno tome, "trojanovo
doba", "trojanske staze" kao arijevsko-slovenski pojmovi, mogli bi se dovesti u vezu sa poreklom "trojanske civilizacije" na Balkanu kao arijevske. U Sedmorečju se, prema Veles knjizi, pojavio praotac Slovena Bogumir i njegova žena Slava. O Bogumiru govore i drugi slovensko-arijevski izvori. O njemu su govorile i knjige Pelazga koje nisu do nas stigle. Bogumir je poznat u Bibliji pod imenom Homer, što ranije nije privlačilo pažnju istraživača jer Slovena još, navodno, nije ni bilo u oblastima Evromediterana. U kakvoj bi to vezi moglo biti sa helenskim mitom o Homeru kao tvorcu Ilijade i Odiseje, još nije utvrđeno. U kolekciji starih slovenskih rukopisa A.I Sukaladzea pod nazivom Bela knjiga nalazi se legenda o Bogumiru, prvom vladaru Slovena. Ovaj božanstveni, mitološki unuk Svaroga, sin Dažboga i Marene rođen je "pre pet hiljada godina" na Uralu, na Irijskim gorama, duhovno i telesno besmrtan. Po Veles knjizi on je u slovenskom trojnom rodoslovu treći. Rod je otac svih rodova, drugi je Svarog, a treći Bogumir. Prva postojbina Slovena u koju se Bogumirov narod naselio, su po Veles knjizi, stepe između Urala i Kaspija, kod izvora reke Ra (Volga).To je vreme kada se iz opšte porodice arijevskih naroda izdvajaju Sloveni. Za razliku od indo-iranskih Arijevaca, oni "svoje bogove ne mole ni za šta. Samo slave njihovu moć, slave Svevišnjeg i njegovo ime". Možda je to najstarije objašnjenje za poreklo imena Sloven. Srpske slave verovatno potiču iz tih drevnih vedskih vremena. Nedavnim otkrićem u Rusiji, istraživači su našli potvrdu mita o postojbini Slovena. Otkriven je, naime, drevni grad Arkaim, (ark = medved) na Južnom Uralu, za koji se smatra da je bio centar prve postojbine arijevskih Slovena. U Veles knjizi njegov naziv je Okrugli grad (Kaile grad), u nekim drugim vedskim izvorima Slavni grad.
116
117
Nazivi iz arktičke prapostojbine doneti su u nova staništa. Tako se na jugu Urala nalazi opet Belovodje sa Belom rekom koja ulazi u Kamu, a ova u Volgu, Ra reku po vedskoj mitologiji. Ural je pradomovina vedske vere induske i praslovenske, gde su uobličena sećanja na severnu pradomovinu, nastala usmena predanja koja su kasnije pretvorena u arijevske svete knjige. Svi narodi slovensko-arijevskog-evropskog ogranka po predanjima i letopisima potiču iz ove zajedničke postojbine, iz koje se zatim odvajaju u razne ogranke. Tragovi o tome su u izvornim slovenskim Vedama, u svetim knjigama Indije, Irana, kao i Egipta.
Arijevsko-slovenske "Trojanske staze'
Arkaim je nesumnjivo bio vrlo značajno vedsko svetilište i observatorija. Ovde, nedaleko od izvora reke Ra leži i nova arijevska sveta gora Alatir, tu je i najviši vrh Urala - Jamantau ("Jama" je vedsko ime za Bogumira, "tau" je planina). Izgradnja Arkaima zasada je datirana u 6. milenijum s.e, a neki autori smatraju daje znatno stariji. U iranskoj Avesti postoji detaljan opis kružnog grada koji potpuno odgovara ostacima nedavno otkrivenog Arkaima. Bogumir (Ijma) je dao da se sagradi "kružni grad za život ljudi. U prednjem delu je devet prolaza, u drugom šest, a u trećem tri". Spolja je opkoljen kružnim, zemnim valomnasipom. (Interesantno je da i Platonov opis Atlantide odgovara ovakvoj kružnoj konstrukciji grada, ali na ostrvu, u obliku nekoliko kružnih prstenova spojenih mostovima. Predpostavlja se da je mit o Atlantidi Platon formirao na osnovu egipatskih izvora, a možda i arijevsko-slovenskih). Kružni oblik grada, koji je očigledno arijevskog porekla, predstavlja prototip svih sličnih kružnih, megalitskih građevina koje su kasnije podizane širom Evrope, od Urala duž "duge stepskih piramida", do Atlantika, Britanskih ostrva. (Interesantno je da najstarija piramida u Meksiku - Kuikilko ima sličnu kružnu osnovu. Nivo astronomskih znanja drevnih pretpotopskih kultura je u skladu sa ovim oblikom gradnje). Arkaim je bar 3 hiljade godina stariji od čuvenog Stounhendža, Karnaka. U Arkaimu su po knjizi Velesa, Avesti i drugim zoroastrijskim legendama, prinošene žrtve bogovima u skladu sa preciznim kalendarom. Po Velesovoj knjizi, svi slovenski rodovi potiču od boginje krave Zemun, preko unuka Dažboga, "mi Skiti, Anti, Rusi, Borusi, Surožci". Kult krave iz zodijakalnog znaka bika stigao je i na Balkan! Među slovenskim precima koji vode poreklo iz ove oblasti je i misteriozno pleme Masageta, koje su mnogi istraživači poistovećivali sa Skitima, Kimerijcima, Antima u
vreme kada te granice među slovenskim plemenima nisu bile još dovoljno jasne. Njihova sudbina je objašnjena tek otkrićem Veles knjige. Pripadnici ovog plemena nisu hteli sa ostalima da se sele u Evropu "trojanskim stazama", a kasnije su ih pokorila ugro-finska plemena i nestali su iz istorije. Njihovo sveto mesto i grobnica je bilo Bajt na platou pored Kaspijskog jezera, gde se i danas nalazi 70 gigantskih skulptura, za koje su arheolozi tek 1983/4. g, otkrili da potiču iz arijevskih vremena, pre više hiljada godina. Dosta su oštećene, ali deluju impresivno i imaju mnogo sličnosti sa čuvenim olmečkim skulpturamaglavama, posebno sa toltečkim skulpturama sedećeg boga Ćakmola u Meksiku. Starost im je približna, a zajedničko poreklo po nekim tezama atlantsko. Ove skulpture, neke i po 4 metra visoke, stajale su na ulazima u svetilišta i grobnice, sada su pored ruševina kružnih kurgana. Na nekima od njih su znaci pisma koje još nije dešifrovano. Sve glave su okrenute na Zapad i pripisuju ih drugim slovenskim rođacima Skitima, Sarmatima, Kimerijcima. Mešanje jednih slovenskih predaka sa drugima je vrlo često u to antičko vreme, naročito ukoliko se prati prema zbunjujućim grčkim izvorima. Nestanak Masageta sa istorijske scene objašnjen je tek uz pomoć Veles knjige. Svetilište sličnog plana gradnje i sličnih kolosalnih figura kao u Bajtu otkriveno je u Maloj Aziji, na jugoistoku Anadolije. Pripada takođe arijevsko-praslovenskim Hetitima. Po tezama Ščerbakova, najstariji sloj ovog nasleđa potiče iz istog praizvora, Atlantide. Među Vanima, Hetitima i drugim drevnim kulturama Male Azije, Ščerbakov nalazi Istočne Atlante-Praslovene. Među potomcima tih drevnih naroda su Jermeni i Kurdi, koji su sličnog porekla (i slične sudbine kao i Sloveni). Ruski istraživači pokušavaju da odgonetnu legendu o boginji Zlatnoj Majci, gospodarici svete pradomovine, izgubljenog arijanskog raja, odakle su došli
118
119
slovenski preci. Nju su obožavali sibirski i uralski domoroci i posle hrišćanstva, sve do 20. veka. Po verziji Ščerbakova, kult Zlatne majke potiče od atlanta - "zlatnih ljudi" (atl - zlato, ant - čovek). Interesantno je da mnogo domorodačkih toponima u Meksiku, Gvatemali i drugim Maja oblastima Centralne Amerike, do danas ima koren "atl". Kavkaz je jedna od arijevskih postojbina u kojoj Arijevci nisu bili autohtono stanovništvo, već su se mešali sa domorocima. Po knjizi Velesa, za Slovene je Kavkaz slično drugim postojbinama, u arijevskoj mitologiji takođe Zlatogorje, Belogorje, jedno od vedskih ovaploćenja. Istorijski, međutim, nije uvek moguće utvrditi koji je narod u ovoj "košnici naroda" autohton, starosedelački, a koji je doseljen u nekom prošlom vremenu. To je slučaj sa Kavkazom i sa Balkanom gde postoje podaci o postojanju prepotopskog stanovništva i tragovima vrlo drevnih kultura. Neki naučnici smatraju da su Kimerijci doneli arijevsku tradiciju na Kavkaz sa severa u 2. milenijumu s.e, ali ima dokaza i o drugim starijim arijevskim migracijama preko Male Azije i sa zapada i sa istoka, iz Evrope ka Iranu i Indiji ili obratno. Asov navodi jedan interesantan slučaj očuvanja arijevske tradicije - neki arijevski kultovi su vršeni na Kavkazu do našeg doba i to u izvornom vidu, bez maskiranja hrišćanstvom ili islamom. U Jermeniji nedaleko od Jerevana, u mestu Garna, obnovljen je paganski, arijevski hram boga sunca i njegove supruge (Ara-Mazda i Nana). Veličanstveni hram sa kolonadama građen je u stilu grčko rimskih hramova i potiče iz 1. veka n.e. Obnovljen je kao kulturni spomenik, a jedna sekta u njemu vrši bogosluženje. Svoju veru dovode u neposrednu vezu sa arijevskim korenima. Po slovenskim mitovima taj bog je Veles i Nenila, a Svetigor se pretvorio u Svetu GoruArarat. U antičkom svetu slovenska Nenila je bila Astarta 120
ili Istar, čiji kult je bio vrlo raširen. Najveća svetinja Kavkaza je kurgan Busa Belojara na obali reke Etok, nedaleko od Pjatigorska. Na tom mestu je stajala sve do nedavno velika statua kneza Busa, takođe sa pogledom na Zapad. Na njoj je natpis na pismu identičnom velesovici. (Sada se nalazi u Moskvi u istorijskom muzeju.) Mnogi autori, među njima i neki ruski, zastupaju tezu da je postojala još jedna praslovenska seoba Slovena-Arijevaca u Evropu i to iz Indije. Asov o tome govori kao o posledici pobune u induskoj postojbini Arijevaca u 2. milenijumu, kada su poklonici kulta meseca, zlog boga Indre pobedili. Sloveni su kao poklonici kulta sunca, Svaroga, tada već naseljavali Evropu, gde su došli "trojanskim stazama". Na Balkanu je formirana najznačajnija evropska Aratija, pelazgijskoarijevska kolevka evropske civilizacije. Možda je to poslednja, ali najznačajnija etapa na dugom putu "trojanskim stazama" iz daleke Hiperboreje.
Teorija Milutina Milankovića i paleoistorija Evrope U vezi sa značajnim otkrićima o drevnoj indoevropskoj, praslovenskoj kolevci evroazijske civilizacije, posebno kulturama severa Evroazije i Zapadnog Sibira, teoriji o Arktičkoj pradomovini Veda, neophodno je jedno, naizgled, udaljavanje od teme. Novim otkrićima, kao što smo već pomenuki, starost čovečanstva se pomera na više miliona godina, što je, kako smo videli i Tilak na osnovu analize vedskih tekstova anticipirao još pre više od 100 godina. Isto tako starost ljudskih civilizacija se ne ograničava vremenski na desetak hiljada godina posle 121
poslednjeg ledenog doba, niti teritorijalno na Afriku, mediteranske, evroazijske oblasti. I evolucija ljudske vrste se odvijala u više ciklusa u raznim delovima planete. Mnoge novotkrivene činjenice, teorije i hipoteze iz daleke prošlosti Starog sveta, Drevne Amerike, Azije i Afrike, još deluju kao neverica ili senzacija u odnosu na ono što je svima nama bilo poznato ili što je i dalje vladajuća istina. Neka saznanja o evoluciji biljnog i životinjskog sveta uočavaju se i u razvoju ljudske vrste, čovečanstva i civilizacije. Rasvetljavanje tajni drevne prošlosti, posebno Evrope i Slovena, zasniva se dobrim delom na teoriji jednog od velikana srpske i svetske nauke 20. veka, Milutina Milankovića (1879-1958). Ona ima izuzetan značaj za saznanja o više ciklusa u razvoju čovečanstva, posebno o prepotopskoj prošlosti Drevne Evrope i evropskim starosedeocima među kojima su i Sloveni. Po teoriji Milankovića "Kanon osunčavanja", dolazi do cikličnih pramena ledenih doba i otopljavanja u raznim delovima planete. One su posledica pomeranja u rotaciji Zemlje oko svoje ose, u nagibu ose rotacije, eliptičnom okretanju Zemlje oko Sunca (revolucija). Milanković je izračunao krivulju ovih cikličnih promena osunčavanja planete, po kojoj se oni odvijaju matematičkim zakonima u tri vremenska intervala. Ova teorija uzima u obzir uglavnom promene tri elementa - zemljine ose prema ekliptici, čiji je period vekovne promene oko 45000 godina, longitude perihela čiji je vekovni period oko 21000 godina i ekscentričnost zemljine putanje čija je sekularna promena oko 100000 godina. Jedan tim američkih stručnjaka (prema časopisu "Nature") vršio je nedavno istraživanja sedimenata na rubnim delovima Antarktika i naveo nove, nepobitne dokaze za teoriju Milankovića i preciznost njegovih ciklusa. Na osnovu fosila, hemijskih i magnetskih podataka iz Kejp Robertsa,
utvrđene su promene u toku više desetina miliona godina - visine mora do 100 metara, promene temperature i ciklično smanjenje, povećanje i pomeranje polarnih kapa. To "geganje" zemlje, kako su ga nazvali, odvija se tačno po Milankovićevim ciklusima od oko 20, 45 i 100 hiljada godina. Videli smo da su slični ciklusi ugrađeni u drevne arijevske kalendare, kako induskog, tako i slovenskog ogranka. Njihove posledice su promene klime na planeti, smena ledenih doba i otopljavanja, potopa u raznim delovima planete. Ledena doba su kraćeg trajanja, manjeg intenziteta, regionalnog a ne globalnog karaktera kada nastupa samo jedna od tih promena. Najradikalnija, katastrofalna, planetarna ledena doba i otopljavanja su kada se poklope sve tri promene, što je posledica uticaja na zemlju i njeno magnetno polje raznih vanplanetarnih nebeskih tela u kruženju zemlje oko sunca i zajedno sa suncem u okviru naše galaksije, kada dolazi do takvih klimatskih promena na zemlji, smena ledenih doba i otopljavanja u raznim delovima planete, cikličnog "premeštanja" polova i zaleđivanja kao i otopljavanja prethodnih ledenih površina, porasta nivoa svetskog mora odnosno potopa. To utiče na uslove života biljnih i životinjskih vrsta, evoluciju svih oblika života na planeti, naravno i čoveka i ljudske civilizacije. Praistorijski čovek je uvek tražio sredine sa optimalnim klimatskim uslovima, selio se iz ugroženih oblasti ka onima koje pružaju povoljnije uslove za život. Poslednje ledeno doba koje je počelo pre oko, 25000 godina, trajalo je do potopa pre od oko 12000 godina. Taj potop registrovala je i arheologija na sloju koji odvaja paleolit od neolita. Malo je naučnih teorija koje su tako široko razumljive i u nestručnim krugovima, a koje imaju potvrdu u velikom broju naučnih oblasti. Mnoge donedavno naiz-
122
123
gled nerešive zagonetke iz više naučnih disciplina sa predznakom paleo-geologija, biologija, hidrologija, geografija, botanika itd, posle Milankovićeve matematičke teorije postaju objašnjive, razumljive. Mnoga nova otkrića iz raznih oblasti su pokazala da "kanon osunčavanja" nije značajan samo za astronomiju i geofiziku nego i za objašnjenje tajni evolucije biljnog i životinjskog sveta na našoj planeti, posebno čoveka. Mnoge misterije paleontologije, paleobotanike i etnografije ne mogu se objasniti bez Milankovića. Na primer, otkuda u moru kod Špicberga korali, magnolija, čempresi, kesteni, topole iza polarnog kruga, zašto su u Sibiru rasle tropske šume, živeli slonovi, sibirski tigrovi, ili odkud ostaci mamuta pod pustinjskim peskom Bliskog Istoka i Sahare? Kako su dospeli pod 4 km debelim ledenim pancirom Antarktika ostaci bogate flore, ležišta uglja? Velika nalazišta nafte, tragovi nekada bogate flore i faune u danas pustinjskim oblastima Sahare i arapskog poluostrva itd? Starost ljudskog roda sada se meri milionima, po nekima čak desetinama miliona godina, u toku čega je čovečanstvo prolazilo kroz razne civilizacijske cikluse u svojoj evoluciji u raznim delovima planete. Pomoću teorije Milankovića mogu se objasniti i mnoga nova otkrića iz paleoistorije. Uslovi za život i opstanak čoveka su se menjali zavisno od promena ledenih doba i otopljavanja, pomeranja polova i ledenih pokrivača, tropskih i umerenih oblasti na planeti. Na primer, u nekom od tih ciklusa ledeni pokrivač južnog pola mogao je biti u amazonskoj, tropskoj oblasti Mato Grosa u Brazilu, a na mestu današnjeg Arktika prašume i bogata fauna. Neka umetnička dostignuća paleolitskih ljudi, astronomska i matematička znanja starih civilizacija, posebno u Drevnoj Americi, otkrića tragova razvijenih civilizacija u danas surovim delovima planete, sibirskom
ledu ili pustinjskom pesku Sahare, senzacionalna otkrića ostataka pisama starih stotine hiljada godina, neobjašnjiva dostignuća i znanja drevnih naroda, mogu se objasniti jedino cikličnom pramenom uslova života nekih civilizacija koje su bile dostigle zenit, prekidima u njihovom razvoju, novim počecima evolucije u novim uslovima. Najsenzacionalniji je primer geografskih karti Piri Rejsa, koje su tek posle Milankovića postale interesantne za nauku, čak verovatne. "Atlas Bahrie" sastavio je turski ademiral Piri Reis 1513, u vreme kada je "otkrivana" Amerika, na osnovu 14 vrlo starih, misterioznih mapa. Mada su bile poznate i objavljivane nekoliko puta (1811, 1929. i 1935.) nisu uzimane ozbiljno. Smatrane su izmišljenim špekulacijama sve dok se nije pokazalo da su neverovatno precizne. Privukle su pažnju naučnika pedesetih godina 20. veka, kada je ustanovljeno da je među njima i mapa antarktičkog kopna - bez ledenog pokrivača! Proglašene su za falsifikate pošto je bilo još nepoznato da je Antarktik zaista kontinent sa preciznim obalama, zalivima, uvalama, planinama, nizijama nad kojima je već milenijumima led debeo 4 km. Tačnost tih mapa o antarktičkom kopnu ispod današnjeg leda precizno je do detalja utvrđena na osnovu američkih sondaža i satelitskih snimaka NASA-e najsavremnijom opremom. Tek tada su mape Piri Rejsa postale prvorazredna svetska senzacija i još nerazjašnjena misterija. Čak je ucrtana Zapadna Antarktida kao arhipelag, a ne kompaktno kopno što je tek nedavno utvrđeno pomoću najsavremenijih aparata. Sve je bilo precizno ucrtano mada je led nad Antarktikom ne samo debeo 4000 m. nego i star bar 10 hiljada godina!
124
125
Kentaur iz Valača kod Zvečana na Ibru, naselje vinčanske kulture / V milenijum s.e./
Kultna kolica iz Dupljaje u Banatu, žutobrdska kultura /bronzano doba, III milenijum s.e./
Etrurija - VI vek s.e.
Antropomorfna flgurina iz Nea Nikomedija u Makedoniji, danas u Grčkoj,/Vmilenijum s.e./
Zlatan nakit i ukrasi za odeću iz kneževskog groba, Novi Pazar /kraj VI veka s.e./. Među njima je izvorna arijevska svastika.
Kultna posuda, neolitska kultura Lenđel/ V milenijum s.e./ koja je zahvataia teritorije Slavoniju,Austrtiju,Moravsku, Jugozapadnu Poljsku.
Borba lava sa jednorogim kao borba Crnoboga Indre i drugih Dijevića i Svarožića. Crtež na sanduku ,XVII vek.
Perun, rekonstrukcija A.Asova prema statui iz Retre/ V-XI vek n.e./. Perun, Gromovnik / Ilija u hrišćanstvu/ je sin Svaroga i Mater Sva, muž DiveDodole, otac Devane Kod Rimljana ona je Dijana, boginja lova. U induskoj vedskoj tradiciji Perun je Pradžana, mitovi o Zevsu su došli u grčku mitologiju od kimerijsko-skitskih predaka Slovena. Simbol Peruna u arijevsko- vedskoj tradiciji je svastika/ kukasti krsf .
Borba Kitovrasa i lava iz manastira Studenica/XII vek n.e./. Kada je Kitovras ugrabio Horsu-Radogostu njegovu lepoticu Zoru po slovensko-vedskom mitu Bog Sunca gaje progonio u liku lava. Tog sižea nema u grčkim mitovima
Borba Peruna i lava. U liku lava je Devana kćerka Peruna i Dive u kojoj je „zaigrala krv Dija-Crnoboga, htela da ode u Raj da pojede rajsku jabuku i sedne na tron Svaroga. Posle duge borbe u kojoj se Devana pretvarala u lavicu, pticu, ribu Perun je savladao i kaznio. Ovaj mit kao borba Zevsa i Tifona došao je u grčku mitologiju preko Kimerijaca i Skita.
Mater Divija i Diva. Počiva na vedsko-slovenskora mitu o borbi između Peruna Crnog Zmaja oko lepe Dive Dodole. kćerke noćnog boga Dija i boginje meseca DMje. Pobedio Perun ali na svadbi došlo do nove nevolje, « Divu se zaljubio bog Veles, nastali su novi sukobi. Desno statua Divijemajke sa Krita / II milenijum s.e./, levo slovensko skitska statua I vek s.e»Na glavi je ptica Roda / kao i u Retri/. Zmija je znak vlasti nad Navom. Lav i zec su otelotvorenje Peruna i Velesa, muževa suparnika Dive.
Boginja smrti Marena i Zmija-zmaj gospodar pakla. Freska u manastiru Gračanica, Kosmet,1321.Ovde je arijevska boginja pakla, zla i smrti predstavljena kao Marena a ne kao glavata zla žena Gorgona što je češće u grčkoj mitologiji. U borbi protiv Crnoboga Kašćeja oko boginje smrti Marene Dažbog je razbio Zlatno Jajce u kome je zatvorena smrt Crnoboga, ali i propast sveta. Smrću Kašćeja Jav je nadvladala Nav, narušena je celina Vasione, ravnoteža između smrti i života. Zato je Rod-Tvorac morao da vrati svet na put Prava- prirodnog zakona. Legenda o zlatnom jajcu potiče iz najdublje vedske tradicije.
Dažbog sin Svaroga pretvoren u Aleksandra Makedonskog okruženog umesto žezla sa pticama koje hrani prilikom uznošenja, Dimitrovski sabor, XII vek
Bogumilski stećak iz Radimlja, kod Stoca. Predstavlja Dažboga sa magičnim prstenom kojim je oživeo Maju Zlatogorku, majku Kolade-Krišne. Taj koledarski mit bio je vrlo raširen u slovensko-vedskoj tradiciji.
Dažbog u nebeskoj kočiji, reljef na Kijevskoj lavri, VII-X vek n.e.
Lik Svaroga, rad A.Asova. Po Veles knjizi Svarog je Tvastir - Tvorac, po indijskim Vedama Tvaštar. Svarog ovde predstavlja Drvo života. Njegove četiri glave su simbol vlasti nad četiri strane sveta. Stoji na Zmiji u znak pobede nad Crnim Zmajem. U levoj ruci je Sveti kamen-Alatir u desnoj čekić kojim udara po gori Alatir u vreme Postanja. Tu su simboli Nava iza leve ruke, Java iza desne ruke, sunčanog kruga simbola Prava, Veles u ovaploćenju ptice, Perun. Ikonografija Svaroga je slična induističkoj ikonografiji Brahme.
Arijevsko-skitski Bog Sunca. Slovenska predanja o KrišniKoladi podudaraju se sa indijskim vedskim legendama o Krišni- Kalkinu.
Dažbog jašeći na lavu pobeđuje Crnoboga. Zlatni falar iz Sverskog kurgana, X vek. Dažbog je od tri žene imao mnogo dece i unuka od koji potiču sva slovenska plemena. Sloveni su prema Veles knjizi „Dažbogovi unuci,,. Njegov zavet su Zakoni Svaroga- da poštuju nebeski i svoj Rod, da se klone Krivde, poštuju Pravdu, vole prijatelje i čuvaju slogu među rodovima.
Arktička, prepotopska pradomovina Arijevaca, Hiperborejaca skica
Spomenik Busu Belojaru / IV Vek n.e./, po A.Asovu. Prema natpisu na spomeniku pisanom velesovicom Bus je 21 marta 368 god obeležio početak novog kalendarskog ciklusa- Kolo Svaroga.
Znaci vedske arijevsko-praslovenske tradicije.
1. Rod, roditelj svega postojećeg, koga Svevišnji oslobađa tame rada svet iz Zlatnog jajca. Majka Lađa snagom Ljubavi porodila je Vaseljenu, bezbroj zvezdanih svetova, Prirodu koja nas okružuje. 2. Surja je simbol Vedskog Znanja, zakona vrhovnog boga Svaroga, sunčana medovina, božansko piće. 3.Hors- Radogost sin boga Sunca Ra, brat Velesa. Upravlja kolicima Sunca na nebu, u zemaljskom otelotvorenju je reka Ra / Volga/ simbol besmrtnosti i medovine. 4.Svarog po Knjizi Velesa je Tvorac, vrhovno božanstvo koje je stvorilo „svarganilo,, Svargu- zemaljski svet. Objedinjava Nav, Jav i Prav, jedinstvenu kosmogoniju arijevskog sveta. Od Svaroga i krave Zemun potiče ljudski rod, sve obogtvorene sile prirode, bela božanstva 5.Perun Gromovnik, bog ratnika, sin Svaroga i Mater Sva čuvar opšteg poretka i Zakona kruženja kao stilizovani simbol svastike. Hitler je taj vrhunski simbol arijevskog pogleda na svet uzeo za simbol svoje ideologije, samo je izokrenuo krake i njihov prirodni tok kruženja. 6.Višnja, sin Svaroga i Mater Sva. U arijevskoinduskoj vedskoj tradiciji on je troglavi Višnarupi, sanskritski Višnu, nebo-otac, zemlja-majka i Višnu-sin. Prema Rigvedi donosi vatru precima Arijevaca, prema arijevsko-slovenskoj Veles knjizi Višnja / Svevišnji/ preko Mater Sva predaje Vede / Znanje/ Slovenima. 7.Maja Zlatna Maja i Višnja su roditelji Krišne koji je rođen na zemlji da pobedi zlo i preda ljudima vedsko znanje, daje da piju surju -„istinu božjih Veda,, 8. Jarilo sin Velesa i Dive, bog proleća, šuma, podčinjava vile, vukodlake i druga šumska bića 9. Veles praslovensko, arijevsko božanstvo sa više ovaploćenja. Najpre kao nebeski sin Roda i svete krave Zemun, pre Višnje, kao treći lik vedskoslovenskog Trojstva. Među ljudima kao sin Svaroga i Mater Sva, umirao je i rađao se više puta, učio je ljude mudrosti, znanju, doneo prve zakone, podelu zanimanja, dao prvi kalendar. 10. Dažbog je sin Svaroga, drugo ovaploćenje Višnje 11. Semargl, bog meseca i vatre, prinošenja vatrene žrtve koji noću čuva stražu na nebu sa vatrenim mačem.Samo jednom godišnje u vreme jesenje ravnodnevnice silazi na zemlju na zov boginje noći Kupalnice. 12.Šiva božanstvo kiše i izvora 13. Jav je čitav pojavni svet koji po Velesovom zakonu neprestanog kretanja, razvitka, kruženja prelazi iz jednog stanja u drugo, kao smena života i smrti, dana i noći, godišnjih doba, radosti i tuge, izlaska zalaska, to je smena Java i Nava. 14. Prav je sveopšti Zakon, Pravilo kojim se upravlja svet, zakon bića i opšteg razvitka, zakon uzajamnog dejstva sila prirode, kruženja, smene materijalnog i duhovnog. Taj princip apsolutnog poštovanje zakona prirode u mikro i makro razmerama, ravnoteže sila prirode, jedinstva suprotnosti, smrti i života je najbliži savremenom naučnom pogledu na svet. Naziva se i Zakonom Triglava - Java, Prava i Nava. Njihovu suštinu bliže određuju tri osnovna zakona- Zakon Roda, Velesa i Kolade / Koledar- kalendar, osnova je kolokrug/..15 Nav je trancendentalni, duhovni, posmrtni, svet predaka i bogova.svet u kome prebiva ličnost boga do njegovog ovaploćenja u zemaljskom svetu. 16.Crnobog za razliku od osnovnih vedskih božanstva koje potiču od Sunca, je rodonačelnik mesečeve, crne dinastije arijevskih božanstava. On je Crni Zmaj, gospodar tame, carstva pakla, leda, smrti .Živi u crnom zamku zajedno sa boginjom smrti Marenom a pred njim zaseda zagrobni sudija crni Radogost. Njemu služe demoni zla, vukodlaci.veštice, od njega dolazi kosmička tama. Međutim, po arijevskoj kosmogoniji prema Veles knjizi on je važna kosmička sila koja „održava Svargu,., njegova borba sa Belobogom je neophodna za ravnotežu Java i Nava, materijalnog i duhovnog sveta. Zlatno jajce sadrži ne sasmo zatvorenu smrt zlog boga Kašćeja nego i pogibiju Vasione. 17 Sedunja je Koza, rodonačelnica mesečevih, tamnih božanstava kao što je Krava Zemun sunčevih, belih. Ona je majka Dija, baka Indre. 18. Dij je bog noćnog neba. U Indiji on je Djaus, kod slovenskih Arijevaca mešali su ga, zavisno od kulta Sunca ili Meseca, sa Perunom, Horsom, Trojanom. Smatra se da grčki Zevs i rimski Jupiter potiču od Dija. Ima dosta zajedničkog i sa Djavolom u hrišćanstvu.
Zodijakalni tanjir iz Retre, unišenog predhrišćanskog hrama pribaltičkih Slovena / V-XI vek n.e./. Kolo Svaroga predstavlja Zvezdano nebo. Kolo je učvršćeno na Polarnoj zvezdi kao stožeru oko koga se okreće. Taj krug-kolo je u osnovi Koleda, kasnijih koledara -kalendar. Na vrhu je Perun u otelotvorenju orla i natpis-Perun. Dan 13 červena/ 2 august/ je Perundan, hrišćanski Ilindan. U centru plovka sa natpisom Radomant, slovenski brat Minosa. Tragom arijevskog kruženja/ suprotno od kazaljke na satu/ su zodijakalni znaci sa odgovarajućim runskim natpisom 1. sazvežđe lava, simbol Dažboga i Peruna, 2. Krilata Zlatna Maja/ Lađa/, 3. Sazvežđe Velesa, znak Vage, 4. Sazvežđe Škorpije. Dalje ide Riba i oštećena velika zimska i proletnja sazvežđa tog dela neba.
Troglavi Višnu prema induskim Vedama- Višna, Krišna i Maja , ugaoni stub Georgijevskog sabor a u Jurjevu Poljskom.
Svarga -Irijski Rajski Vrt po slovensko-vedskoj tradiciji je nebesko carstvo bogova na Alatirskoj gori / Altaj/ iznad Bele reke sa opisom raja koji se javlja u raznim religijama. Sa Vasiljevskih vrata Pokrovskog sabora u Aleksandrovu / XVI vek/
Krilati Kitovras i car Solomon Vasiljevska vrata Pokrovskog sabora Aleksandrov, XVI vek. Kitovras -bik sa trupom čoveka se javlja u grčkoj mitologiji kao Kentaur koji se bori protiv Lapita- svih varvara. Po slovensko-vedskom mitu Kitovras je otelotvorenje hromog boga Meseca kao Crnoboga koji hoće da ukrade Belobogu Radogostu- Horsu njegovu lepoticu ženu zvezdu Zoru-Zornjaču.
Zlatni bokal iz „Atiline riznice,,, sarmatsko-slovenski rad iz prvih vekova n.e sa vedskoslovenskim.arijevskim sižeom. Ptica Gamajun uzdiže na Svargu / nebo/ Krišnu, u desnoj ruci drži čašu sa Surjom / Vedsko znanje/ i poji pticu. U levoj ruci je baklja sa Svetom vatrom.
,Veles knjiga,, iz biblioteke novgorodskih sveštenika /V -IX vek n.e./, lice i naličje daščice 11-16
Kitovras i Zec, Georgijevski sabor u Jurjev Poljskom, XII vek.U slovensko-vedskoj tradiciji zec je jedno od otelotvorenja Velesa čega nema u grčkim i apokrifno-hrišćanskim vizantijskim legendama o Kentauru.
BALKANSKO-PODUNAVSKA KOLEVKA SLOVENSKE CIVILIZACIJE Primer Makedonije Nova arheologija za razliku od tradicionalne, pruža sve više podataka o istorijsko-etničkom kontekstu predantičkih evromediteranskih civilizacija. Naime, tradicionalna arheologija nije u potpunosti koristila arheološke podatke kao potencijalni izvor informacija o vremenu nastanka određenog predmeta, kulturnoj istoriji, načinu života, etničkom, socijalnom, ekonomskom, ideološkom kontekstu datog vremena. Opisi arheoloških predmeta postali su često sami sebi cilj, skoro u antikvarskom smislu. Međutim, uprkos novim argumentima arheologije, politička ograničenja sprečavaju promenu slike o korenima evropske civilizacije, jer novi rezultati mogu da dovedu u pitanje mnoge utvrđene vrednosti koje su pretvorene u prave tabue. Smatra se da je u južnim delovima prepotopske Evrope koja je bila slobodna od leda, živelo samo nekoliko desetina hiljada kromanjskih stanovnika, koji su ostavili paleolitske tragove uglavnom u pećinama Španije, Francuske, Italije, Balkana, Pricrnomorja. Poslepotopski Arijevci preplavili su Evropu posle otopljavanja od 9-10. milenijuma. Stapanjem retkog prepotopskog, kromanjonskog, verovatno negroidnog stanovništva, sa belim, arijevskim masama stvorene su prve autohtone evropske kulture, osnove evropske civilizacije. 126
Rezultati evroarijevskih istraživanja dokumentuju arijevsku osnovu najstarijih poslepotopskih, neolitskih kultura Evrope, Slovene kao najznačajniju evroarijevsku etničku porodicu od Urala do Atlantika. Arheološke mape Evrope sa Dunavom kao kičmom, načičkane su brojnim nalazištima u vremenskom nizu od preko deset hiljada godina, od mezolita do rimskog doba. Dunavski basen spaja dva žarišta najstarijih kultura Evrope - srednje Podunavlje i Balkan sa donjim Podunavljem i Pricrnomorjem i istočnoevropsku kolevku evropske civilizacije sa Volgom i velikim rekama Crnomorskog sliva u Istočnoevropskoj ravnici. Iz područja Srednjeg Podunavlja i Balkana uzvodno i nizvodno slivovima pritoka Dunava, Save, Drave, Tise, Tamiša do ušća, Moravom koja povezuje Podunavlje sa Vardarskom dolinom i Egejom, širile su se balkansko-podunavske neolitske kulture. U ovom praslovensko-arijevskom petorečju iz Velesove knjige, one su se razvijale u miru i saživotu, prirodno odumirale i nasleđivale jedna drugu bez osvajanja i rušenja u toku više hiljada godina. U Evropi, ne tako davno oslobođenoj od ledenog pancira, bilo je dovoljno slobodnog prostranstva za sve i nije bilo potrebe za osvajanjima. Posle arijevsko-slovenskog talasa naseljavanja istočne, južne i centralne Evrope dalje zaleđivanje sevemog Sibira otvaralo je prostor za novo arijevsko, anglosaksonsko, ugrofinsko naseljavanje uglavnom severnijih evropskih oblasti. Kasnije su stigli već tatarsko-mongolski osvajači. Na srednjem, balkanskom delu Podunavlja nastala je u toku nekoliko milenijuma neolitska revolucija Evrope. Balkansko-podunavskom neolitu je do pre nekoliko decenija pripisivana starost približno do III milenijuma s.e. Sadašnjim metodama ta starost se udvostručuje. Prvobitno se smatralo da zemljoradnja, 127
metalurgija, pismenost nisu bile autohtone nego uvezene na Balkan. Danas i brojni zapadni autori ocenjuju da je balkanski neolit autohton (Gordon Čajld, Ričard Pitoni i dr). Ovde su nastale prva zemljoradnja, rudarstvo, metalurgija Evrope i prvo najznačajnije obeležje svake civilizacije - pismo. Ceo Balkan je prekriven arheološkim nalazištima od kojih je mali deo otkriven, a još manji istražen. To je naročito slučaj sa oblastima u kojima je autohtono slovensko stanovništvo preživelo sve okupacije - rimsku, germansko-mađarsku, tursku. Prihvatajući germansku doseljeničku tezu predantička nalazišta, ukoliko nisu pripisivana Grcima ili Rimljanima, nisu bila interesantna. Ovih dana je, na primer, u pomoravskom selu Belica nedaleko od Kraljeva, za vreme rada na seoskom putu, ispod same površine otkriveno nekoliko desetina figurina od kamena starosti 6200. g. s.e. Među njima je jedna figurina u obliku zrna pšenice, što pokazuje ne samo da su Vinčanci znali za zemljoradnju, nego da je kultura pšenice dobila već kultni značaj kao nekada kukuruz kod centroameričkih Maja. Ruski autor V. A. Safronov smatra da je upravo u Podunavlju rođena "najstarija civilizacija i državnost Evrope" sa zemljoradnjom kao osnovom privrede. Odatle se raširila po celoj indoevropskoj teritoriji Starog sveta, duž "grandiozne duge najstarijih indoevropskih kultura" koja obuhvata Lepenski Vir, Starčevo i Vincu u Podunavlju, Kamenu Mogilu i Tripolje u istočnoevropskoj stepi. O arijevskoj, praslovenskoj duhovnoj matrici tih kultura postoje nesumnjivi dokazi. Najstarije evropsko mezolitsko i neolitsko naselje je Lepenski Vir (9. milenijum s.e.) sa najstarijim skulpturama Evrope. Posle Lepenskog Vira u ovoj oblasti Srednjeg Podunavlja, našeg "petorečja", nedaleko od ušća Save, Morave, Tise, Tamiša u Dunav, razvile su se
Savremeni naučni metodi omogućili su istraživačima da dođu do teza o etničkim karakteristikama neolitskog stanovništva Balkana. Po tim nalazima, Pelazgi (Pelasti) su etnički naslednici Vinčanaca i
128
129
najstarije i najrazvijenije neolitske kulture Evrope u centralnom, balkanskom delu Podunavlja - Starčevačka (7. milenijum s.e.), Vinčanska (6. milenijum s.e.) i Kereška (5. milenijum s.e.). Zatim se nastavlja Karanovska (5. milenijum s.e.) u donjem Podunavlju, Lenđelska u gornjem Podunavlju (5. milenijum s.e.), koja se dolinama dunavskih pritoka nastavlja sa mlađim kulturama u Istočnoj Austriji, Moravskoj, Slovačkoj, jugozapadnoj Poljskoj. Butmirska u Bosni, koja je u neposrednoj vezi sa vinčanskom, bila je centralna kultura središta Balkana sve do ilirskog perioda. U knjizi "Balkanska civilizacija", Trajan Stojanović smatra da sve te kulture čine jedinstvenu balkansku civilizaciju, sa više kulturnih oblasti i podoblasti U istočno-evropskoj ravnici i Pricrnomorju savremenik Lepenskog Vira je naselje Kamena Mogila na Azovskom moru. Vrhunac razvoja u tom području dostignut je Tripoljskom kulturom (5. milenijum), koja se prostire od Donjeg Podunavlja širom rusko-ukrajinske ravnice i nastavlja u kulturama Kukuteni (4. milenijum s.e.), Černa voda (3. milenijum s.e.), Kocofeni (3. milenijum s.e.). U oblasti koja se pružala iz Podunavlja uzvodno Moravom prema vardarskoj, skopskoj dolini, Makedoniji i Grčkoj, takođe su se u vreme neolita razvile bogate kulture, varijante starčevačko-vinčanske, kao Anzabegovo-Vršnik, Porodinska kultura u Makedoniji i Sesklo, Dimini kulture u Tesaliji. Od bronzanog doba i kasnije Halštatske, odnosno Latenske kulture u Zapadnu i Severnu Evropu "Keltskim stazama" su se iz balkanske kolevke širile brojne autentične kulture, sve do rimskih osvajanja Galije.
ranijeg paleolitskog, starosedelačkog, arijevskog stanovništva Podunavlja i Balkana kao centralnog područja Drevne Evrope. Etničku sličnost stanovništva sa tih prostora Evrope uočio je još prvi istraživač Vince, profesor Miloje Vasić. Arheolog Sofija Davidović-Živanović kaže da rezultati najnovijih antropoloških istraživanja skeleta sa vinčanskih nalazišta ukazuju na identičnost antropoloških, epigenetskih karakteristika Vinčanaca sa prethodnim autohtonim stanovništvom kromanjonskih odlika sa podunavskih nalazišta Padine, Hajdučke Vodenice, Lepenskog Vira, Vlasca, Gomolave i najstarijeg do sada poznatog stanovništva Panonije u širem smislu (Žitište, Bački Petrovac). Najnoviji nalazi iz Vince (V. Markotić: "Vinca Culture") potvrđuju autohtonost vinčanskog stanovništva i nastavak njihovih, ne samo antropoloških, nego i kulturnih karakteristika sve do savremenog srpskog stanovništva. Naš mladi naučnik Biljana Čuljković obavila je analizu DNK materijala Đerdapske antropološke serije stare sedam hiljada godina. Dunav je praslovenska reka, jedan od njenih najstarijih naziva Černa je nesumnjivo slovenski. Kod drevnih Slovena reci crno, černo, čamo imaju isti koren kao i magično, tajnovito, mračno. U njihovom poimanju sveta crno izaziva strahopoštovanje, nasuprot belom kao pojmu svetog, jasnog. Dunav je pojam crnog, tajnovitog, mračnog naročito u Đerdapskoj klisuri, gde sabijen između dve planine deluje moćno, tajanstveno. Upravo u takvom ambijentu su nastale riboidne skulpture Lepenaca, najstarije u Evropi. Tragovi tog Crnog Dunava su se indirektno sačuvali do današnjih dana i u podunavskim oblastima koje su kasnije deslovenizovane. On je "crn" od svog germanizovanog izvora (Švarcvald-Crna šuma), gde nastaje od dve rečice koje su do danas zadržale svoj praslovenski naziv - Breg i Brega. Utiče u Crno more gde se u delti Dunava nalazi neolitsko 130
arheološko nalazište Černa voda (skulptura Mislioca sa naslovne strane knjige pripada ovoj authtonoj slovenskoj kulturi). Od tog evropskog Nila, Jangce-a, Eufrata i Tigrisa širile su se kulture pritokama i bogatim podunavskim basenom, slivom Dunava, na sever u Evropu i na jug i istok prema ušću i crnomorskim oblastima Rusije. Arheološki, paleolingvistički, paleografski i drugi dokazi pokazuju da su kulture na teritoriji Balkana, Srednjeg Podunavlja, posebno bivše Jugoslavije, predstavljale pre rimske okupacije vrhunac evropske civilizacije. Njihov razvoj nije bio prekidan stranim elementima i uticajima, etnička osnova i kulturno nasleđe im je ostalo praslovensko. Međutim, posle rimske okupacije, ovo nasleđe je uneto, bez arheoloških i antropoloških dokaza, zajedno sa misterioznom trojanskom, u temelje zapadne civilizacije kao antičko grčko-rimsko nasleđe. Na primeru Makedonije može se pratiti način deslovenizacije Balkana i balkanske civilizacije, trojansko-slovenska misterija. Način grciziranja, deslovenizacije makedonsko-slovenskog nasleđa je bio još bezobzirniji od trojanskog, jer je vršen u istorijski poznatom vremenu. Makedonija nije bila nikakva misterija ili mit, već relativno bliska istorijska činjenica koju nije bilo lako mistifikovati.
Makedonska, slovensko-ilirska država na Balkanu O najvećoj državi i najznačajnijoj civilizaciji Starog sveta - imperiji Aleksandra Makedonskog, uglavnom je sve poznato. Međutim, odgovor na pitanje ko su zapravo bili Makedonci zamagljeno je još od antičkih vremena. 131
Makedonija je posle rimske okupacije postala rimska, vizantijska provincija, kraće vreme obnovljena kao država, ostaje zatim pod turskom vlašću sve do 20. veka. Izbacivanjem Slovena iz predantičke istorije Balkana olakšan je put konačnoj helenizaciji i slavnog makedonsko-slovenskog nasleđa. Slavu makedonske imperije i njeno kulturno nasleđe još u antička vremena prisvojili su najpre Grci, a zatim Rimljani, koji su pokorili najveći deo te imperije zajedno sa Grčkom. Međutim, tezu da je makedonska imperija grčka, demantuju sami grčki izvori. Po njima je bilo nepobitno da, pre stvaranja velike makedonske svetske imperije, koja se prostirala na tri kontinenta - Makedonci nisu bili Grci. Naprotiv, pre no što su ih Grci pokorili, Makedonci su bili najveći helenski neprijatelji. Grčki antimakedonski savez za rat protiv "varvarina" Filipa II Makedonskog (383-336. s.e.) predvodila je Atina (Demostenove filipike) U bici kod Heroneje 338. g. s.e. Makedonci su na čelu sa Filipom pobedili Helensku ligu i pokorili grčke gradove polise, koji su vodili vekovne peloponeske ratove za pomorsku trgovačku prevlast u oblasti Mediterana i Crnog mora i primat u Grčkoj. Tada je "varvarin" Filip postao ujedinitelj Grčke i po prvi put u istoriji, grčki polisi su prekinuli svoje vekovne ratove i postali ujedinjeni. (Kakvu žestinu su imali ti peloponeski ratovi među grčkim polisima, posebno između Sparte i Atine, pokazuje Tukididova priča o Pateji. Pošto se Pateja u tom ratu opredelila za Atinu, Sparta je pobila sve njene stanovnike i mesto sravnila sa zemljom). Antički Grčki gradovi su prethodno procvetali u trgovini sa Makedonijom i bogatim balkanskim, podunavskim, crnomorskim "varvarskim" proizvođačkim kulturama, od Balkana do Skitije. U trgovačkoj i kulturnoj komunikaciji sa njima stvarali su ne samo bogatstvo nego i svoj etno-kultumi identitet i prestiž. Zale-
132
đe tih gradova-luka ostalo je i dalje domorodačko, "varvarsko", u stvari, praslovensko. Pri helenizaciji makedonsko-ilirskog nasleđa zaboravlja se (ili prećutkuje) da je makedonska država postojala na istoj teritoriji Balkana, pod istim imenom u istorijski poznato vreme, više vekova pre njenog izlaska na svetsku istorijsku scenu, još od 10. veka s.e. Zato Salinas i dovodi u vezu ovu ilirsko-slovensku državu sa Trojom. Sve je to istorijski i arheološki moguće dokumentovati, daleko pre prevoda Ilijade i Odiseje na grčki i pre helenizacije trojanskog nasleđa! U Makedoniji je vladao tipično slovenski način života, plemenski, saborni poredak (veća) za razliku od robovlasničke demokratije u grčkim polisima, za koje je makedonski poredak bio varvarski. U Velesovoj se nalazi obilje poređenja praslovenskih, skitskih kultura sa predhrišćanskim sabornim poretkom koji je vladao u grčkim trgovačkim kolonijama na rusko-ukrajinskim obalama. Makedonska vlast se postepeno širila na druge, etnički srodne oblasti Balkana, od Donje Makedonije u vardarskoj dolini i solunskom zalivu do Gornje Makedonije koja se graničila sa susednim tribalsko-dardanskim oblastima na severu i tračkim na istoku. Od 7. veka s.e. razvija se trgovina sa grčkim gradovima polisima, prvenstveno s Atinom, preko kojih se izvoze makedonski proizvodi (posebno drvo i plemeniti metali), a uvozi mediteranska roba grčkih trgovaca. Grčki gradovi, koji su preko trgovine upoznavali unutrašnje prilike u balkanskim zemljama, znali su preko plaćeničke vojske da se mešaju u unutrašnje makedonske i međuilirske sukobe, najuspešnije Atina i Teba od 5. veka s.e. Filip Drugi je jedno vreme, pre nego što je postao vladar, bio talac kod Tebanaca. Njegov otac Amintas (koji je vladao od 394370. g. s.e.) uspešno je branio državu od ostalih ilirskih suseda i mešanja grčkih polisa. Filip je odlično shvatio 133
lekciju iz istorije - da bi bio slobodan i nezavistan, treba pokazati superiornost u svakom pogledu. Izvršio je reorganizaciju vojske i unutrašnje uprave, postigao unutrašnju stabilnost kao preduslov za ostvarenje vizije velike makedonske države. To je bio san još njegovog dede Arkelaja (vladao od 413-399. g. s.e), osnivača prestonice Pela, koju će uspešno ostvariti njegov sin Aleksandar Treći, slavni Aleksandar Makedonski. Za našu temu posebno je interesantna "trojanska veza" prvih makedonskih vladara. Prva makedonska vladarska porodica Argeada vezivala je svoje poreklo za homerovskog junaka Herakla. Ta homersko-trojanskoilirska tradicija nije bila zavijena u helensku mitološku maglu, nego je vezana za poznate istorijske ličnosti. Negovanje ove tradicionalne trojanske veze bilo je očuvano sve do Olimpije, majke Aleksandra, četvrte žene Aleksandrovog oca Filipa. Njena epirsko-makedonska porodica je vezivala svoje poreklo za Ahila, junaka Ilijade. Filip je vaspitanje svog sina naslednika, zasnovao na homerskim epopejama. Mnoge od njih je Aleksandar znao napamet. Aleksandrov karakter je bio u potpunosti formiran na homerskom svetu, prijateljstvu Ahila i Patrokla, mržnji Ahila i Hektora. On se po očevoj i majčinoj liniji smatrao u srodstvu sa Heraklom, posebno sa Ahilom. Herojski homerski duh preneo je i na svoje najbliže saradnike, koji su to kasnije i potvrdili u stvaranju imperije. Aleksandar je dobio nadimak Ahil, a njegov prijatelj Hefest - Patroklo. Aleksandar je, navodno, u svojoj kampanji imao primerak Ilijade, koju je specijalno za njega pripremio Aristotel, kao i dela grčkih tragičara Eshila, Sofokla, Euripida, i "oca istorije" Herodota. Lažnu sliku antičkog sveta iz nepouzdane Herodotove, tipično grčke istorije, za koga su svi narodi sem Grka bili varvari, Aleksandar je razotkrivao za vreme svojih osvajanja do Indije. Pogrešne infoirmacije Herodota dovele su do
značajne promene u Aleksandrovim planovima (posle Indije Arabija, ali ga je smrt sprečila). Makedonska država je predstavljala prirodan vrhunac prethodnog razvoja ilirsko-slovenskih kultura Balkana, čiji su narodi učestvovali u ostvarenju velikog svetskog projekta pod Aleksandrom Makedonskim. Uz Aleksandrovo ime se najčešće vezuje epitet "veliki", ponekad "makedonski", ali se obično ispušta da je bio treći vladar viševekovne makedonske loze istog imena Aleksandar - Treći. I da je Makedonija zadržala ime svoje drevne balkanske postojbine i kao svetska imperija. O makedonskoj državi ima istorijskih podataka i brojnih arheoloških dokaza još od 10. veka s.e. Ona se razvijala u istoj geografskoj oblasti Balkana, čiji je centar bio u plodnoj vardarskoj dolini severno od Grčke, u kojoj su Makedonci živeli od iskona. Njena etnička osnova je bila slovenska. Njeni kraljevi iz istorijski poznatih dinastija nosili su ista, slovenska imena pre i posle helenizacije Aleksandrove imperije. Čak su i kristijanizacijom mnoga od tih drevnih muških (Filip, Aleksandar itd.) i ženskih (Aleksandra, Kleopatra, Olimpija, Verenica, Ladica itd.) makedonsko-slovenskih imena prihvaćena, obično kao helenska, a pri tom se njihovo slovensko, makedonsko, pagansko poreklo namerno zaboravljalo. Najpoznatiji primer su imena trinaest Kleopatri, kasnijih vladarki makedonskih Ptolomejevića u Egiptu, posle smrti Aleksandra Makedonskog. One se obično smatraju grčkim, egipatskim a nikako makedonskim princezama. Istorijski je poznato da je sedma žena Filipa Drgog Makedonskog, Aleksandrovog oca, bila makedonska plemkinja Kleopatra, sestra njegovog najbližeg prijatelja Atala, zbog koje se Filip posvađao sa ocem. Danas je već teško i pomisliti da takva imena kao Aleksandar, Olimpija, Kleopatra imaju drugo, sem grčkog porekla.
134
135
Slovenskim toponimima bio je prekriven čitav predantički Balkan i Makedonija. Na primer, 365. g. s.e. Filip Drugi preselio je svoju prestonicu iz grada Filipi u novosagrađenu, koja je imala čisti slovenski naziv Izvori. Skoro hiljadu godina pre "doseljavanja" Slovena na Balkan(!) (Taj podatak je preživeo i rimsku okupaciju i romanizaciju na teritoriji neolitske Kukuteni kulture u današnjoj Rumuniji i može se naći u Arheološkom leksikonu akademika Srejovića). Za trojansko-ilirsko-slovenska istraživanja najinteresantnija je veza između makedonske i trojanske tradicije u Ilijadi, koju prema grčkom istoričaru Arijanu navode i neki savremeni autori (na primer u knjizi "Aleksandar veliki" Nemca Hansa Joacnima Gerkea, Minhen 1996.). Gerke ju je, međutim, koristio kao dodatni argumenat za drevno poreklo helenske kulture, a ne kao vezu sa slovenskim svetom. Poznato je da je Aristotel, sin grčkog lekara na makedonskom dvoru, bio vaspitač mladom Aleksandru. Međutim, manje je poznato da je Aleksandar Makedonski bio vaspitavan, pre svega, na homerskom nasleđu - imaginarnom svetu Ilijade, njenim mitovima, herojima, tradiciji, pogledu na svet, odnosima između pojedinca i zajednice, vezi božanskog i ljudskog, prijateljstvu i neprijateljstvu, pravdi i osveti. On je tu tradiciju rehabilitovao i ugradio u svoju svetsku imperiju, ne kao što se smatra po Aristotelovim idejama, već zato što je homerska tradicija u Aleksandrovo vreme još bila živa u Makedoniji. O toj vezi sa Ilijadom Makedonije i Aleksandra lično, svedoči Arijan. Međutim, njegovo je delo napisano skoro 500 godina posle smrti Aleksandra, pošto je već bila obavljena helenizacija celokupnog Aleksandrovog dela. Imajući to u vidu, a polazeći od homerskih, trojanskih tradicija, moguće je prepoznati trojansko-ilirsku
136
osnovu u stvaranju makedonske svetske imperije, kao obnovu i nastavak slave predaka i drevnih tradicija. Pojam "makedonski" se sačuvao i pod makedonskim naslednicima, posle raspada imperije u čijem sastavu su ostali i grčki gradovi. Za vreme rimske okupacije makedonsko ime je ostalo u nazivu rimske provincije, sačuvalo se i za vreme viševekovne vizantijske, zatim i turske okupacije Balkana, sve do našeg doba. Pa ipak, ime i pojam Makedonije uporno se odvajaju od njihovog slovenskog korena. Germanskom teorijom o Slovenima, nasleđe ove civilizacije nije se moglo vezati za neke "varvare" koji su se, navodno, pojavili na Balkanu skoro hiljadu godina posle Aleksandra Makedonskog. Kada su se slovenski narodi oslobađali petstogodišnjeg turskog ropstva bili su već opterećeni germanskom doseljeničkom teorijom i nisu imali prava da pretenduju na svoje predantičko nasleđe. Samim Makedoncima, koji su nepobitno još postojali, pošto nisu mogli da budu Sloveni, izmišljeno je drugo, nepoznato poreklo. Obavljena je veštačka podela između "dve vrste Makedonaca" - helenskih i nekih drugih, navodno, kasnijih - slovenskih, pošto je makedonsko ime bilo istorijski toliko poznato da se nije moglo brisati iz antičkih tekstova. Ti "slovenski Makedonci", koji su na Balkan navodno došli tek u 6. veku n.e, nisu imali nikakve veze sa makedonskom državom Filipa i Aleksandra Makedonskog, sa onima koji su pokorili grčke gradove i stvorili moćnu svetsku imperiju (Slična je bila konstrukcija španskih okupatora u odnosu na Maje. Kada su arheolozi otkrivali gradove Maja po džunglama Jukatana i Gvatemale, "nestali" tvorci ovih dela, koji su stvorili jednu od najsjajnijih američkih civilizacija, nisu imali nikakve veze sa njihovim savremenim, bednim potomcima - Indijancima. Ta teza pala je u vodu kada je dešifrovano Maja 137
pismo i otkriveno da su misionarske verzije njihovih svetih knjiga, prevedenih na španski, Ćilam Balam i Popol Vu, pisane istim jezikom kojim i danas govore njihovi potomci, obespravljeni Maja - Indijanci). Ima mnogo argumenata kojima može da se opovrgne konstrukcija o dve vrste Makedonaca. Etnička osnova makedonsko-ilirske države bila je ista pre i posle imperije Aleksandra Makedonskog. Ime Ilir i Sloven bili su sinonimi sve do 19. veka i germanske teorije. Ali, zvanična verzija ostaje i dalje na snazi. Umesto da naslednici stare Grčke isprave ovu istorijsku nepravdu prema Makedoncima i Slovenima, današnji pravi potomci Makedonaca ne smeju da koriste ni ime svojih predaka, koji su od iskona živeli na istoj teritoriji. Slično je bilo sa trijumfalnom proslavom 500. godišnjice "otkrića" Amerike. Umesto da se Vatikan, savremena Španija i SAD izvinu preživelim potomcima Indijanaca, za zločin i istorijsku nepravdu nad njihovim precima i da ih oslobode bede i obespravljenosti, u Santo Domingu podignut je morbidni spomenik Kolumbu i njegovom "podvigu". Jedino je u Meksiku učinjen pokušaj da se posredno prizna domorodački doprinos formiranju savremene meksičke nacije kao spoja tri kulture. U vezi sa makedonskom imperijom, u kontekstu trojansko-slovenske misterije, korisno je pozabaviti se pitanjem - u kom se istorijskom vremenu i na kojoj teritoriji nalazila antička grčka država? Taj pojam istorijski, etnički i teritorijalno nije bio jasno definisan u antičko doba. Na značaj tog pitanja ukazuje i Salinas u svojoj tezi o Troji. Pa ipak, ono do danas ostaje nepoznato i zaodenuto u istorijski nedefinisane trojanske mitove o grčkom Herojskom dobu. Poznato je da su bogati pomorsko-trgovački grčki gradovi polisi, pored grada obuhvatali samo prigradsko zemljište za ishranu stanovništva. Sličan slučaj je bio sa 138
Dubrovnikom gradom-polisom, odnosno samostalnom republikom na slovenskoj obali Jadrana. On je nastao, trgovački se obogatio i razvio kao snažan centar "slovinske" kulture zahvaljujući slovenskom zaleđu, pre svega bogatoj srpskoj i bosanskoj srednjevekovnoj državi. Ali trgovina i kulturni prestiž mu nisu davali za pravo, niti ga je Dubrovnik koristio, da zemlje sa kojima je trgovao smatra svojim kulturnim prostorom, još manje svojom državnom teritorijom, sem Konavlja. Neposredno zaleđe grčkih gradova polisa i teritorije na severu, prema unutrašnjosti Balkana nisu bile slovenske nego ilirske "varvarske". Trgovačke kolonije, umetničke i zanatske radionice grčkih polisa, bile su posejane širom obala Mediterana i Crnog mora. Njihove trgovačke postaje širom Evrope, karavanski putevi trgovine sa Istokom prostirali su se čak do Kine i Indije još u antičko doba. Ali, ne mogu se smatrati grčkim kulturnim prostorom sve oblasti gde su postojale grčke trgovačke kolonije i postaje, gde su grčki trgovci stizali, prodavali svoju ili kupovali tuđu robu. Ne može se svako arheološko nalazište u kome se nađe grčka amfora ili neka skulptura iz njihovih radionica proglasiti grčkim. Šta je sa bogatim kupcima te robe, zar oni mogu biti samo anonimni varvari? Već je pomenuto da su grčki pomorsko-trgovački gradovi polisi nastali uz velike, bogate proizvođačke oblasti ilirsko-slovenskog Balkana, slično feničanskim trgovačko-pomorskim gradovima na obali Palestine i njihovoj koloniji Kartagini na sevemoj obali Afrike, gde se razvila berberska kultura od Egipta do Atlantika. Ona je kontrolisala trgovinu na zapadnoj obali Mediterana pre i u vreme grčkih polisa, vodili su međusobnu borbu za pomorsko-trgovačku prevlast u kojoj su Kartaginjani postigli prevlast u Zapadnom Mediteranu, koja će biti okončana rimskim rušenjem Kartagine. Posle toga, grčki trgovci preuzimaju primat u trgovini na Mediteranu od 139
Feničana. Nemoguće je berbersko-feničansko nasleđe uvrštavati u rimsko, samo zato što su im Rimljani bili okupatori, kao što Egipat nije isključivo arapski zato što je to sada njihova zemlja. Još je teže prigrabiti tuđe pored još živih naslednika, kao što je slučaj sa Makedonijom. Za vreme stvaranja i rasta makedonske imperije, bogati grčki gradovi ne samo da nisu bili ujedinjeni u neku grčku državu, nego su vodili žestoke vekovne ratove za tržišta i međusobni prestiž. Međutim, bili su već svesni da uticaj grčke kulture u oblastima gde su bile posejane njihove kolonije daleko prevazilazi značaj Atine, Sparte ili bilo kog grčkog grada pojedinačno ili svih zajedno. Kada je makedonska država pokorila grčke gradove i time ih prvi put u njihovoj istoriji ujedinila, kada su grčki pomorsko-trgovački gradovi doživeli ekonomski procvat u okviru makedonske imperije nastao je vrlo širok, obuhvatan i ambiciozan pojam "helenizma". Šta je to helenizam? Najkraće rečeno to je sinonim za sve što je grčko u najširem smislu. Pošto su Heleni - Grci. Interesantna je geneza tog pojma. Izvodi se od imena lepe mitološke Helene (Jelene), kćerke Zevsa i Lede, sestre Poluksa i Kastora, žene spartanskog kralja Menelaja, čija je otmica od strane trojanskog princa Parisa, dovela do trojanskog rata. Time je trojansko nasleđe obeleženo kao grčko, uključeno u helensko. Međutim, značajnije od mitološko-trojanskog je uključenje celokupnog istorijskog ostvarenja makedonske imperije u helenizam. Iz toga je sledila ambicija da helenizam obuhvata sva istorijska i kulturna zbivanja vezana za imperiju Aleksandra Makedonskog i njegovih naslednika. To je ta grčka kultura koju prihvataju i negrčki narodi. To je grčki civilizacijski uticaj među kulturama Istoka u najširem smislu. Istorijski počinje sa dobom Aleksandra Makedonskog i njegovih naslednika, proteže se kroz rimsko doba i Vizant, povezuje se čak za humanizam i 140
renesansu u Srednjem veku i stalno se upotpunjuje posle isključenja Slovena iz nasleđa antike. Tako se sada u enciklopedijama (na pr. Hachette) nalaze i ovakve definicije: "Koncept helenizma je nastao kao izraz kulturnog identiteta svih grčkih naroda nasuprot varvarima. Ne odnosi se toliko na poreklo pojedinca nego na njegov kulturni nivo i njegovo poznavanje zajedničkog jezika svih Grka-koine. Ovaj koncept gubi snagu sa ekspanzionističkom politikom Aleksandra". Grčki gradovi su i posle raspada imperije Aleksandra Makedonskog ostali pod vlašću njegovih naslednika u Makedoniji sve do rimske okupacije. Administrativni pojam Grčke nije postojao ni za vreme makedonskih vladara posle smrti Aleksandra, ni za vreme rimske vlasti. Ostao je helenizam kao opšti pojam grčke kulture, mada centar helenizma nije više bio Atina ili bilo koji grčki grad nego Aleksandrija makedonskih naslednika Ptolomejevića u Egiptu. Posle podele rimske imperije Grčka je, kao i druge slovenske oblasti Balkana, uključujući Makedoniju, ostala u sastavu Istočno rimske imperije, Vizanta. Ni uz nategnuto široko korišćenje pojma helenizma, ni istočnorimska imperija se ne može smatrati Grčkom imperijom, niti se ikad tako zvala. Isto tako ni Vizant koji je bio sastavljen uglavnom od pokorenih Slovena, nije se, naravno, nikad smatrao slovenskom imperijom. Grci su, zatim, kao i južnoslovenski narodi, pali pod tursku vlast sve do 19/20. veka. Renesansa antike kao grčkog nasleđa u Zapadnoj Evropi, probudila je slavu grčke kulture koju treba osloboditi od turskog ropstva. O Slovenima je u senci austrougarske "istočne politike" stvorena famozna teorija kao o evropskim varvarima i skorojevićima. Nekadašnja slovensko-makedonska država imala je, kao i Grčka, vazalni status u odnosu na Vizant, dok je nisu pokorili najpre Bugari, koji su se u 8. veku doselili u 141
slovenske oblasti Balkana i asimilirali se sa domorocima. Kasnije je došla pod tursku vlast kao i svi Južni Sloveni. Proces borbe za oslobođenje Južnih Slovena od turske vlasti pratilo je nadmetanje Bugarske, Grčke i Srbije oko makedonskih teritorija. Tako je najznačajniji deo Makedonije ušao u prvu i drugu Jugoslaviju u kojoj je Makedonija postala republika u sastavu SFR Jugoslavije, ali su delovi teritorija nekadašnje klasične makedonske države pripali Grčkoj (Vardarska Makedonija) i Bugarskoj (Pirinska Makedonija). Posle njenog raspada stvorena je samostalna makedonska država, prva samostalna država Makedonije posle klasične makedonsko-siovenske države Filipa i Aleksandra. Ali ona je ostala opterećena, uz blagoslov Evrope, apsurdnom zabranom da ime svoje države i svojih predaka koristi kao zvanično ime svoje zemlje. Simbol sunca iz grobnice makedonskih vladara u Vergini, tipično arijevsko-slovenski kult sunca, Makedonija ne može da koristi kao svoj grb! Sve to je posledica "rešenja" donetog još u antičko vreme u odnosu na prvu i najslavniju makedonsku državu, osnaženog novom politikom Zapada prema Slovenima uopšte.
Imperija Aleksandra Makedonskog - vrhunac slovenske civilizacije Izlazak grandioznog makedonsko-slovenskog projekta sa Balkana u svet nije bio neobjašnjiv, neočekivan, iznenadan. Nije to bio pohod nomadskih varvara koji su se iznenada pojavili ne zna se otkuda, da bi opljačkali bogate grčke gradove, niti imperijalni rat za osvajanje novih teritorija i robova. Istorijski je poznato da su Makedonci - Sloveni, nesporna je oblast Balkana koja je bila i ostala njihova postojbina, poznato je koliko dugo 142
su stvarali svoju državu, kao i njihovi odnosi sa slovensko-ilirskim rođacima, poznati su njihovi vladari kao istorijske, a ne mitološke ličnosti. Za razliku od zapadne predstave o varvarskom Balkanu upravo u balkanskopodunavskoj kolevci slovenske i evropske civilizacije stvarane su od neolitskih vremena u toku više milenijuma, pretpostavke za rađanje takvog poduhvata koji je ostavio neizbrisiv trag u svetskoj civilizacijskoj baštini. Velika makedonska imperija koju je projektovao Filip Drugi, a ostvario njegov sin Aleksandar, potekla je iz balkanske prapostojbine Slovena i nosila sva obeležja tipično slovenske civilizacije. Predstavljala je jedinstven, neponovljiv multikulturni, multireligijski, multietnički poduhvat u istoriji čovečanstva. Bitno se razlikujući od persijske, rimske i kasnijih osvajačkih, ropsko-kolonijalnih imperija. Vodeća snaga u stvaranju imperije bili su Makedonci kao prvi među jednakima sa ostalim slovensko-ilirskim rođacima Tribalima, Odrisima, Peonima, Tračanima, Dardancima idr. Oni su bili preci ostalih južnoslovenskih naroda iz njihove balkanskopodunavske kolevke koji su opstali do danas. U stvaranju makedonske imperije, njeni tvorci Filip i njegov sin Aleksandar, nisu imali za cilj porobljavanje drugih naroda, uništavanje njihovog nasleđa, nametanje modela Atine, Sparte ili nekog od grčkih polisa ili centralizovanog, despotskog makedonskog poretka, već okupljanje i stvaralačko prožimanje kultura i svega što je najbolje stvoreno u tadašnjem poznatom Starom svetu, od Balkana, Grčke, Bliskog Istoka do Indije. Pod makedonskim pokroviteljstvom, a ne robovlasničkom despotijom. Rušeći persijsku imperiju, Aleksandar je stvarao jednu novu, autentičnu svetsku civilizaciju, na bazi poštovanja najvećih i najvrednijih kulturnih dostignuća svakog naroda od Balkana do Indije (egipatske, vavilonske, sumerske, iransko-persijske, baktrijske, induske), 143
kroz stvaralački sinkretizam religija, kultura, iskustava evroazijskog sveta. U srušenoj persijskoj imperiji Aleksandar Makedonski je ukinuo samo persijsku despotsku vlast nad drugim narodima, smenio njihove despote u pokorenim oblastima, ali su vraćeni stari zakoni, kulturna i religiozna sloboda pokorenih naroda. Domaća vlastela je nastavila da vlada uz makedonsku kontrolu. U ogromnoj imperiji nastupio je proces slobodnog etničkog i kulturnog mešanja ljudi, ideja, trgovine. U tom duhu prvi i poslednji put u istoriji, vladar jedne moćne imperije nije "pokorenim" narodima nametnuo sopstveni jezik. Naprotiv, u interesu što efikasnijeg ostvarenja tipično slovenskog, neagresivnog projekta, bez ikakvog kompleksa prema svom "varvarskom", makedonskom, uzeo je za službeni jezik multietničke, multikulturne košnice naroda jednu varijantu grčkog - koine. Bio je to najpre jezik komunikacije među grčkim gradovima, zatim dosta raširen jezik trgovačke i kulturne komunikacije evromediteranskih trgovaca sa istočnim, u to vreme mnogo pogodniji za svetsku makedonsku misiju od sopstvenog jezika. U tom specifičnom Grčkom jeziku bilo je dosta slovenskih uticaja, zbog vekovnih trgovačkih i kulturnih veza grčkih gradova sa bogatim slovensko-ilirskim kulturama Balkana i Podunavlja i njihovim crnomorskim srodnicima - Skitima, Kimerijcima, Sarmatima, Antima. Slično je bilo i sa pismom, njegovim značajem za razmenu civilizacijskog nasleđa i očuvanje kulturne raznovrsnosti imperije. Feničansko pismo, koje su Grci usvojili veoma je korišćeno u trgovačko-kulturnoj komunikaciji širom Mediterana i Bliskog Istoka. Makedonija je imala svoje pismo iz porodice raznih pisama Balkana i Podunavlja, koja su potekla od vinčanskog. Međutim, za njegov svetski projekat bilo je poznatije i korisnije pismo grčkih trgovačkih gradova. Sam Aleksandar imao je 144
poštovanje prema atinskoj kulturi, znao je grčki jezik i pismo, imao i grčko vaspitanje kao i njegov učitelj Aristotel, takođe porekiom iz Stagire u Makedoniji. Sve to su Grci uspešno koristili kao opravdanje za kasniju helenizaciju celokupnog nasleđa makedonske imperije. Ali, poštovanje nekih iskustava atinske demokratije i grčke kulture Aleksandru nije bilo iznad njegovog "varvarskog", makedonsko-slovenskog porekla i autentične, drugačije vizije sveta bez ičije rasne i civilizacijske superiornosti. On je kategorički odbacio robovlasnički poredak grčkih polisa i rasistički odnos nipodaštavanja drugih naroda i kultura kao varvarskih. Grci su, naravno, profitirali od neviđenog poleta trgovine i pomorstva u ogromnoj imperiji, koristeći prednost rasprostranjenosti svog pisma i jezika za kasnije svojatanje celokupnog makedonskog nasleđa kao helenskog. U vlasti su, međutim, imali marginalnu ulogu ne samo u okviru imperije Aleksandra Makedonskog, nego i u makedonskim državama koje su nastale posle raspada imperije. Političku vlast u imperiji za vreme Aleksandra i njegovih naslednika imala je isključivo makedonsko-ilirska politička i vojna elita. Najviši rang na dvoru Aleksandra koji je imao neki Grk bio je majordom, šef protokola. Vladarske kuće nastale u različitim delovima imperije posle smrti Aleksandra - u Egiptu, Maloj Aziji, Mesopotamiji, Persiji, Baktriji, Makedoniji, formirali su Makedonci, najbliži Aleksandrovi saradnici. U samo 12 godina kampanje koju je Aleksandar Makedonski počeo u svojoj 20. godini stvorena je najveća imperija Starog sveta. U tih dvanaest godina smešteno je toliko veličine i svetske slave, da je nastala i misterija Aleksandra Makedonskog, otkuda takva veličina da izraste iz balkanske varvarike. Aleksandar Makedonski je umro pre nego je ostvario svoje planove. Njegova imperija ubrzo posle 145
njegove smrti se raspala na više delova u kojima su ostali da vladaju njegovi saradnici. Međutim, njegov civilizacijski poduhvat je u potpunosti ostvaren, stvaralački je delovao oko 600 godina, posebno u egipatskom delu njegove imperije sa centrom u Aleksandriji. Zato helenizacijom nije potpuno razrešena makedonska enigma. U raznim istorijskim vremenima ponavljale su se ambicije da se njegov poduhvat ponovi - od rimskog Cezara, preko Kolumba do Hitlera i Musolinija. Međutim, nijedan nije uspeo jer, za razliku od makedonsko-slovenskog projekta poštovanja samobitnosti svakog naroda, pokretali su ih samo osvajački, rasistički motivi nametanja ropske pokornosti i sopstvenog poretka tuđim narodima. Obimna literatura o Aleksandru Makedonskom i njegovoj imperiji počiva na istorijski nepouzdanim i pristrasnim delima grčkih i rimskih autora, nastalih u antičko doba, nekoliko vekova posle njegove smrti. Ona su bila sastavni deo "overavanja" helenizacije makedonskog nasleđa, koja je u međuvremenu obavljena. Bogata izvorna literatura koju su stvarali Aleksandrovi savremenici još za vreme njegovog života, ili je nastala neposredno posle njegove smrti, uništena je, nestala, ili je korišćena u grčko-rimskoj verziji istorije Aleksandrovog doba. Među tim izvornim istoriografskim delima najdragoceniji su bili radovi makedonskih autora, Kalistena, zvaničnog hroničara Aleksandrove kampanje, zatim Klitarha, koji je svoje delo izradio na osnovu razgovora sa živim učesnicima Aleksandrovih osvajanja na stvaranju njegove svetske imperije. Dragoceni su i memoari u slavu vladara, komandanta i prijatelja, jednog od najbližih makedonskih saradnika Aleksandra, Ptolomeja, osnivača makedonske dinastije, koja je vladala Egiptom sve do rimskih osvajanja. Zatim memoari Niarkosa, Aleksandrovog komandanta flote. O tim radovima i njihovom sadržaju saču146
vali su saznanja samo grčki i rimski autori, koji su na osnovu njih napisali svoja dela i svoju verziju istorije koja je temelj celokupne kasnije literature o imperiji Aleksandra Makedonskog i njemu lično sve do savremenog doba. Najpoznatiji autori na kojima se temelji zvanična istorija makedonske imperije su grčki istoričar Arijan (180105. g.. s.e.) sa delom "Anabis" i "Ekspedicija Aleksandra", zatim grčki istoričar Diodor (90-20. g. s.e.) iz grčke kolonije na Siciliji, koji je svoje delo napisao za vreme Augusta, posle rimskih osvajanja ptolomejevskog Egipta i smrti poslednje, najpoznatije, trinaeste Kleopatre iz makedonske dinastije Ptolomejevića. Na osnovu radova Arijana i Diodora, nastali su mnogi kasniji radovi rimskih autora, uključujući Plutarha i Seneku, da bi se kasnije na njih zaboravilo sve do renesanse antike u Srednjem veku, i nove literature o slavi Aleksandra Makedonskog-Velikog. Najveći deo literature o Aleksandru Makedonskom i njegovoj imperiji potiče iz Aleksandrije iz vremena posle Ptolomejevića, za vreme rimske vladavine, više vekova posle smrti Aleksandra. Izvorne verzije Aleksandrovog pohoda od strane učesnika hroničara, uključujući i prvog guvernera Egipta Ptolomeja i istoričara Kalistena su prerađene i nestale. Istorijska slika imperije u helenističkom maniru sve više se menjala. Izgubljene su i prepravljane izvorne hronike, pravljene nove verzije Kalistena. Kako su vekovi prolazili tako se istorijska slika o vremenu i imperiji Aleksandra Makedonskog udaljavala od istorijske istine. Brisan je makedonski u prilog isključivo grčkog karaktera celog poduhvata. Najznačajnije civilizacijsko nasleđe makedonske imperije, koje je stvoreno u njenom egipatskom centru i najznačajnijem kulturnom žarištu Starog sveta - Aleksandriji, bilo je kasnije zaboravljeno i odbačeno od strane naslednika rimske imperije. Zapadni deo imperije odbacivao je to nasleđe kao pagansko, tuđe, istočno, koje je ostalo u 147
sastavu istočne, njima rivalske imperije - Vizanta. Zato mračna, inkvizitorska srednjevekovna Zapadna Evropa nije smela da zna za velikane antičke misli. S druge strane, i Vizant je antičko nasleđe odbacivao kao pagansko. Posle paljevine Aleksandrijske biblioteke, sva naučna otkrića aleksandrijske škole bila su zabranjena kako na istoku tako i na zapadu rimske imperije. Balkanska antika je, ne samo u svojoj makedonskoj nego i helenizovanoj verziji, bila zaista zaboravljena. Tako se dogodilo da je najveće dostignuće evropske civilizacije - antička misao, bila u Evropi ponovo otkrivana posle više od hiljadu godina. U njoj je sve manje bilo prisutno makedonskoslovensko nasleđe da bi konačno bilo brisano germanskom teorijom u 19. veku. Iznenađujuće je, ali istinito, da su negovana i sačuvana u arapskom, muslimanskom svetu. Čak su razvijana i dalje u arapsko-maorskoj državi u Španiji i na Siciliji, odakle je Evropa i dobila račun i "arapske" brojeve. Arapski, islamski naučnik Avicena (980-937. g. n.e.), poznat kao "knez filozofa" i "knez lekara", napravio je prvi prevod Aristotela na latinski! Zahvaljujući arapskoj nauci, Evropa je tek na kraju mračnog Srednjeg veka otkrila antičku misao, nauku i filozofiju Aristotela, Platona, Pitagoru, Heraklita. Tek je renesansa vakrsla, rehabilitovala slavu antike i konačno je unela u zapadno-evropsko kulturno, civilizacijsko nasleđe. U vreme renesanse sa obnovom antike, slava Aleksandrove imperije stigla je u Evropu preko latinske verzije Kalistena iz 3. veka n.e. Kako ceo makedonski poduhvat, tako i ličnost Aleksandra definitivno je helenizovana i stvoren je mit koji je još više udaljio njegovu ličnost i delo od stvarnosti. Pošto je odnos hrišćanstva prema makedonskom civilizacijskom nasleđu bio kao i prema drugim paganskim kulturama, slava Aleksandra kao grčkog vladara "zavijena" je po starom grčkom 148
običaju više u mit nego istoriju. Aleksandar je, kako se navodi u Britanskoj enciklopediji, postao Grk "mada je pre njegove slave, makedonski narod kome je pripadao, proglašen za van/are i najveće neprijatelje Grka". Literatura o Aleksandru i makedonskoj imperiji postala je mešavina literarne imaginacije, istorije, mitologije, starih legendi raznih naroda (Gilgameš i dr.). U raznim delovima imperije stvarane su razne verzije i svojatanja njegovog lika. U Persiji je bio sin Darija, među muslimanima prorok, među ranim hrišćanima je proglašavan za sveca. Najmaštovitije i najtrajnije je ipak bilo grčko zamagljivanje velikog istorijskog poduhvata Aleksandra Makedonskog. Po njihovoj verziji, Aleksandar nije bio Makedonac nego mešavina Egipćanina i Grka. Navodno je Egipćanin Nektanebus u prestonici Pela zaveo Aleksandrovu majku Olimpiju u vidu Zevsa pretvorenog u zmaja. Tako je i trojanska civilizacija i njeno vrhunsko delo Ilijada i Odiseja helenizovano, mitološke ličnosti i božanstva u njima pretvoreni su u istorijske, grčke vladare. I druge velike antičke civilizacije - minojska, hetitska, etrurska, skitska i danas su obavijene mistikom i misterijom. Ipak, to se ne može ni izbliza porediti sa načinom kako je rimska civilizacija postupala sa pokorenim narodima i njihovim nasleđem. Ona je razarala pokorene kulture, a njihove narode pretvarala u robove. Tako je postupila sa berbersko-feničanskom Kartaginom, starosedelačkim kulturama Drevne Evrope, ilirsko-slovenskim kulturama i narodima Balkana, njihovim kulturnim nasleđem, pismima i spomenicima.
149
Aleksandrija, najveći centar civilizacija Starog sveta
drijskog nasleđa, koje je rimska civilizacija kasnije nemilosrdno uništila. Manje je poznato i nedovoljno priznato da oko hiljadu godina od (4 veka s.e do 6 veka n.e) najznačajnije žarište antike, odnosno grčko-rimske civilizacije nisu bili ni Atina ni Rim, nego Aleksandrija. Međutim, ne kao što se smatra zahvaljujući grčko-rimskoj civilizaciji, nego uspešno ostvarenoj viziji makedonsko-slovenskog poretka njegovih osnivača Filipa i Aleksandra, kao i tekovinama velike egipatske civilizacije. Posle rimske okupacije Egipta, Rim je postao politička i vojna prestonica imperije, ali je Aleksandrija zadržala ulogu najznačajnijeg kulturnog žarišta Starog sveta. Posle podele imperije i pada zapadne prestonice Rima, istočnorimska imperija Vizant, odnosno Konstantinopolj, preuzima još skoro hiljadu godina (od 6-15. veka n.e.) ulogu najznačajnijeg civilizacijskog centra Evrooazije, umesto Rima i Aleksandrije. Rim je izgubio tu ulogu posle pada zapadnorimskog carstva, smene novih, germanskih gospodara na njenom čelu, međusobnih verskih ratova, inkvizicije i srednjevekovnog mraka. Aleksandrija je potpala pod arapsku vlast kao i iberijsko ostrvo u Evropi. Arapi su tamo ostali oko 800 godina kada su u 15. veku proterani iz Španije, u vreme kada su Turci već osvojili Carigrad. Renesansa je u Zapadnoj Evropi predstavljala pokret za povratak antičke slave i obnove zapadne civilizacije na antičkim osnovama.
Širom imperije Aleksandra Makedonskog izgrađeno je 70 gradova sa imenom Aleksandrija, sa ciljem da budu centri - rasadnici nove kulture, koja će se stvarati prožimanjem svih kultura imperije. Njihova izgradnja je bila smišljeno određena u oblastima u kojima su postojale već razvijene autohtone kulture koje su pod persijskom vlašću bile prigušene. Zato su najznačajnije Aleksandrije nastale u Egiptu i Baktriji, na zapadnom i istočnom kraju imperije, u centrima drevnih civilizacija koje su fascinirale Aleksandra. Aleksandrije u drevnoj Baktriji, "zemlji hiljadu gradova", čiji je centar bio u današnjem tragičnom Avganistanu, bile su na mestu gradova Herata, Kandahara i Samarkanda u Uzbekistanu. U ovu svrhu zadržaćemo se posebno na egipatskoj Aleksandriji, najslavnijoj i prvoj koja je izgrađena još za života Aleksandra. Aleksandar je imao posebno poštovanje prema egipatskoj kulturi, na čijim izvorima su se napajali grčki umovi vekovima pre njega - od Solona do Platona. On je pokorio Egipat bez borbe za razliku od feničanskog Tira, koga je opsedao mesecima i na kraju surovo kaznio. Proglasio se počasnim egipatskim faraonom, pokroviteljem Egipta. U ovom najvećem žarištu antičke kulture u toku više vekova, korišćeni su paralelno egipatski i grčki jezik i pismo, što je omogućilo Sampolionu u 19. veku da na osnovu jedne sačuvane dvojezične ploče dešifruje egipatske hijeroglife. Tako je bio otvoren put da se ponovo otkrije bogatstvo egipatske kulture i aleksan-
Aleksandrija je posle smrti Aleksandra i raspada imperije postala prestonica makedonske vladarske kuće Ptolomejevića (Lagida) u Egiptu. Bilo ih ukupno 16 i svaki je imao svoj nadimak. Njen osnivač je bio Ptolomej Soter, ("Spasilac", 368-283. g. s.e.) Makedonac, najbliži saradnik Aleksandra, vojni komandant koga je imenovao za prvog namesnika Egipta. On je osnivač aleksandrijske biblioteke i univerziteta. Njegov sin Ptolomej Drugi,
150
151
Filadelf ("Sestroženac", 308-246. g. s.e.) prvi je od Makedonaca preuzeo faraonski običaj ženidbe sa sestrom. Bio je veliki graditelj uključivši Alesandrijski svetionik, jedno od Sedam čuda Starog sveta. Ptolomej Treći ("Dobrotvor", 280-221. g. s.e.) pokorio je Malu Aziju koja je bila pod vlašću takođe makedonske dinastije Seleukida i oblasti Egeja itd. Poslednji vladar makedonske loze Ptolomej 16. bio je sin Kleopatre 13. i rimskog Cezara. Vladao je zajedno sa svojom majkom od 44-30. g. n.e. Ubijen je po nalogu Oktavija. Tako se ugasila makedonsko-slovenska loza Ptolomeja, Egipat je postao rimska provincija. Aleksandrija je za vreme skoro četristogodišnje vladavine makedonskih Ptolomeja postala kulturni centar celokupnog evroazijskog Starog sveta. Ovde je sabirano, objedinjavano, stvaralački nastavljano celokupno nasleđe istočno-zapadnih kultura iz sastava Aleksandrove makedonske imperije. Aleksandrija je postala centar prožimanja kultura Istoka i Zapada kakav nikada više nije ponovljen u istoriji. Najveći kulturni procvat u Starom svetu bio je dokaz genijalnosti jedinstvenog projekta u istoriji, kome su tipično slovenski, neagresivni duh tolerancije, uzajamnog uvažavanja u spoju sa autentičnim civilizacijama Egipta i Bliskog istoka, uz grčku preduzimljivost, dali dotad neviđeni pečat. I pored rane smrti Aleksandra, raspada imperije, međusobnog sukoba vladarskih kuća u raznim provincijama, njegovi naslednici su više ili manje uspešno ostvarivali njegove vizije u toku nekoliko vekova njihovog trajanja. Makedonske provincije su nakon njegove smrti postale žarišta autentičnih kultura koje su dobile punu autonomiju i slobodu razvoja. U nekim državama taj procvat pod makedonskim pokroviteljstvom bio je izuzetno uspešan u svakom pogledu - ekonomskom, političkom, kulturnom, verskom, nacionalnom, civilizacijskom. 152
Sva velika dostignuća koja su obeležila pojam antike rođena su u toj multikulturnoj klimi koja je obeležila više vekova evroazijske istorije. Došlo je do punog procvata velikih, autentičnih kultura od Evrope, Egipta pa do Indije. Nastala je jedna nova civilizacija kao plod jedinstvenog sinkretizma istočnih i zapadnih kultura u Starom veku. Kako je kulturna tolerancija u makedonskoj imperiji kasnije bila zloupotrebljena, kao osnova za helenizaciju celokupnog viševekovnog makedonsko-slovenskog nasleđa, najbolje pokazuje primer upravo Aleksandrije i Egipta Ptolomejevića. Najveći kulturno-civilizacijski procvat u egipatskom centru makedonske imperije ostavio je svetu najveća dostignuća u nauci i kulturi. Aleksandrijska škola kao najznačajnije žarište nove kulture Starog sveta je najpre helenizovana, da bi zatim postala temelj i vrhunski domet zapadne civilizacije. Zaboravljena je njena istinska geneza. Nije to bila više ni samo egipatska, ni samo makedonska, ni grčka, a još manje rimska, zapadna kultura. Bio je to rezultat neponovljivog spoja najvrednijih dostignuća kultura Istoka i Zapada u još živom žarištu jedne od najvećih, najstarijih i najplodnijih civilizacija na planeti - egipatske. Aleksandrija je bila primer mirnog, stvaralačkog spoja grčke preduzimljivosti, makedonskog, slovenskog duha i "istočne mudrosti", rasadnik i riznica znanja celog Starog sveta. Osnovana u 3. veku s.e. za vreme Ptolomeja Drugog i u vreme najvećeg procvata imala je 300. hiljada stanovnika. Aleksandrijska biblioteka nije bila samo biblioteka, nego i najstariji univerzitet, najveći centar antičke nauke, kavog nije bilo u celoj istoriji čovečanstva. U njoj su bila skupljena sva naučna, književna dela prebogatog nasleđa drevne egipatske civilizacije, dela starih mesopotamskih, mediteranskih i balkanskih kultura. Drugim recima, najznačajnija dela poznatog sveta 153
Istoka i Zapada pre 3. veka s.e. I ona koja su tokom nekoliko vekova procvata Aleksandrije u njoj stvarana. O tome koliki je značaj pridavan prikupljanju svekolikih znanja u Aleksandriju, govori i ptolomejevski propis po kome je svaki rukopis sa brodova prispelih u aleksandrijsku luku, najveću raskrsnicu trgovačkih puteva Starog sveta, morao da se pošalje u biblioteku zbog prepisivanja. I to je bio jedan od puteva da Aleksandrijska biblioteka dostigne 900.000 papirusnih svezaka, kataloški obrađenih prema svim tada poznatim naučnim oblastima. Na osnovama takvog kulturnog blaga su izrasla najveća imena antičke nauke, kojima je kasnije pripisana isključivo helenska slava. Ne podcenjujući značaj grčkog doprinosa nasleđu makedonske imperije i stvaralaštvu aleksandrijske škole, time i svetskoj civilizaciji, ne treba zaboraviti da su najveći velikani antike potekli iz te makedonsko-egipatsko-ptolomejevske škole. Na primer Pitagora, Demokrit, Anaksagora, Anaksimandar, Tales Miletski, Ksenolan, Aristarh iz Samosa itd. Platon je pre dolaska Aleksandra u Egipat u njemu proveo 20 godina u izgnanstvu, naučio egipatski i na osnovu tamošnjih izvora i saznanja o egipatskoj demokratiji napisao svoju "Republiku". Solon, tvorac atinske demokratije, takođe je u Egiptu preveo izvore za svoje delo, itd. Spisak 7 čuda Starog sveta napravljen je, takođe, u Aleksandriji Ptolomejevića (autor je Grk Filon). Za razliku od kasnije glorifikacije rimske civilizacije, podele na Istok i Zapad, ovde su bila odabrana najreprezentativnija obeležja raznih kultura, na teritoriji tadašnje makedonske imperije. Na čelu spiska su bile egipatske piramide, Aleksandrijski svetionik, ali ne i Aleksandrijska biblioteka, u stvari najveće čudo Starog sveta. Viseći vrtovi Semiramide su ušli u spisak kao izraz poštovanja prema vavilonskoj kulturi, posebno nje154
nim dostignućima u navodnjavanju. Kolos sa Rodosa, simbol priznanja velikim mediteranskim moreplovcima. Mauzolej u Halikarnasu u bogatoj Karskoj državi u Maloj Aziji, koju je Aleksandar oslobodio persijske satrapije, bio je simbol poštovanja prema kultu mrtvih tog doba. Fidijin Spomenik Zevsu je bio izraz poštovanja prema kultu sličnog božanstva u svetilištu pelazgijskih starosedelaca Balkana iz Dodone, koga su po trojanskoj tradiciji slavili Makedonci i drugi balkanski starosedeoci, a kasnije i Grci. Hram Artemide u Efesu je bio simbol kulta Velike majke, najvećeg ženskog božanstva evromediteranskih starosedelaca, koji je stigao još iz paleolita (praslovenskoarijevska Kubela). Svetilište kulta majke nastavljeno je i u hrišćanstvu posle rušenja paganskog Artemidinog hrama. U Efesu je 421. g. n.e. održan prvi ekumenski sabor. Na spisku se nisu našla mnoga velika dela kultura iz tog ili ranijeg doba za koje se znalo, ali nisu bile u sastavu makedonske imperije ili helenskog sveta. Grandiozna etrurska piramida u Kluziju, čuda Kartagine, minojska palata u Knososu ili neka od velikih skitskih "stepskih piramida", da ne govorimo o čudima kitajske i induske civilizacije. Da je spisak pravljen u nekim drugim delovima makedonske imperije, na primer u Baktriji, takođe bi drugačije izgledao. Sigurno bi na njemu bili grandiozni spomenici Budi u Bamijanu u Avganistanu (6. vek s.e.). Oni su preživeli sve okupacije posle Aleksandra, ali su ih nedavno uništili islamski fundamentalisti uz ravnodušnost "međunarodne zajednice". Rimska imperija je razorila i razgrabila najveći deo "čuda" sa aleksandrijskog Filonovog spiska, uništivši duh tolerancije makedonsko-slovenske imperije. Rimsku okupaciju preživele su samo neuništive egipatske piramide čije bi rušenje zahtevalo sličan poduhvat kao i njihova izgradnja. Delovi Mauzoleja u Halikarnasu nalaze se u Britanskom muzeju. Artemidin "paganski" hram je pot155
puno uništen za vreme rimske okupacije u 4. veku n.e, i tek u 20. veku su u ruševinama otkrivene mnoge statue ove drevne mnogogrudne boginje. Ostaci aleksandrijskog svetionika su pronađeni, Fidijinog Zevsa nisu, ali se zna kako je izgledao, dok o izgledu Kolosa sa Rodosa postoje samo maštovita nagađanja. Umesto ovih, Rimljani su stvarali svoj spisak svetskih čuda, zapadnorimska imperija i njeni naslednici svoja. Na prvom mestu je bio rimski Koloseum, koji je dobio i naziv po Kolosu sa Rodosa. Rimski koloseum kao i gladijatorske arene širom imperije postali su najtipičniji arhitektonski simboli nove rimske civilizacije. Pridružile su im se trijumfalne kapije, slavoluci, hramovi novim bogovima, spomenici obogotvorenim imperatorima, carske i vlastelinske palate. U zapadnorimskom, posebno svetom germanskom carstvu, nasledila ih je sakralna i fortifikaciona arhitektura, velelepne katedrale i gradovi-tvrđave koje su naročito u Srednjem veku obeležile Mediteran i Evropu. Današnja slava Ptolomejevog Egipta najviše se vezuje za ime poslednje Kleopatre (13.) kao egipatske vladarke, prvenstveno zbog njenih ljubavnih afera sa dva rimska imperatora i njenoj legendarnoj smrti. Istorijsko sećanje na ovu mudru i veliku vladarku zaboravlja prostu i nepobitnu istorijsku istinu - Kleopatre nisu bile ni egipatske, ni grčke kraljice nego vladarke Egipta iz makedonske vladajuće loze Ptolomejevića. To drevno makedonsko ime nosile su brojne princeze iz vladarskih kuća u Makedoniji i za vreme Ptolomejevića u Egiptu, od Aleksandrovog osvajanja do rimske okupacije. Slično je bilo u drugim provincijama Aleksandrove imperije kojima se posebno ne bavimo - od Makedonije do Baktrije. Njihov slovenski karakter je prepoznatljiv u svim makedonskim vladarskim kućama gde su, takođe, žene igrale značajnu ulogu u vlasti. Na primer, majka Antioha 2, iz vladarske
kuće makedonskih Antagonida u Siriji zvala se Stratonica. Njegova prva žena je bila Ladica. Antioh je u ratu protiv Ptolomeja 2, graditelja aleksandrijske biblioteke, sklopio mir i oženio se njegovom kćerkom - Verenicom. Itd. "Kleopatrinim iglama" popularno se nazivaju obelisci koji krase centralne trgove u dve velike prestonice Zapada - Rimu, Parizu, Vašingtonu. Rimski obelisk koji se nalazi ispred Bazilike Svetog Petra doneo je u Rim ne baš slavni rimski imperator Kaligula. Vatikanu nije smetalo da na vrh tog paganskog spomenika doda zlatni krst. Pariški obelisk je na trg Konkord, donet za vreme Napoleonovih osvajanja Egipta. Teško bi bilo uveriti građane tih prestonica zapadne civilizacije da su to i najstariji javni spomenici uopšte u tim gradovima, uključujući i "Večni Rim". I da nisu njihovi. Takvo "kićenje tuđim perjem" po merilima je osvajačke, zapadne civilizacije. Sve je počelo sa Kleopatrom koja je, u duhu tradicije novih gospodara Egipta, obogotvorenim rimskim imperatorima u čast (obadvojici) poklonila dva staroegipatska obeliska iz Heliona. Nekoliko vekova kasnije, njihov naslednik Dioklecijan (ilirsko-dalmatinskog porekla) će u Aleksandriji, u faraonskom stilu, podići sopstveni spomenik visok 27 m. Aleksandrijska biblioteka je stradala već za vreme Cezarovih osvajanja 47. g. s.e. Zapaljena je po njegovom nalogu. Delimično je bila obnovljena, ali je zadržala samo nešto od svog uticaja iz vremena Ptolomejevića. Kada je u vreme hrišćanstva postala centar prirodnih nauka, "paganskih sekti" koje su ugrožavale monopol rimske crkve, bila je razorena u 5. veku n.e. Aleksandrija se kao centar kulture održala još za vreme arapske okupacije, da bi je Turci konačno ugasili. Paljevina aleksandrijske biblioteke, uništenje aleksandrijskog žarišta antike, bilo je najveći kulturni genocid u Starom svetu. Može da se uporedi sa paljevinom
156
157
astečke bibiloteke u Tenoćtitlanu, prestonici Asteka. I egipatsko pismo bilo je uništeno zajedno sa najvećom bibliotekom na svetu, pa se za njega saznalo tek uz pomoć arheologije u 19. veku. Zahvaljujući slučajno otkrivenom tekstu na dva jezika i dva pisma na jednoj ploči iz ptolomejevskog perioda, posle skoro dva milenijuma, bilo je dešifrovano (Šampolion). Ponovo je počela da se otkriva veličanstvena egipatska civilizacija. A kakvo bi blago za čovečanstvo predstavljala aleksandrijska bibilioteka da je sačuvana i kakva je praznina nastala u svetskoj kulturnoj baštini njenim uništenjem, kako bi izgledao razvoj svetske civilizacije da je ona nastavila aktivno da zrači kroz ova dva milenijuma, danas nije moguće ni zamisliti. Mnoga otkrića i saznanja drevnih civilizacija koja su u Aleksandriji bila još izvorno sačuvana i razvijana dalje, bila su prekrivena srednjevekovnim mrakom, da bi tek u novije doba bila ponovo otkrivena. Na primeru uništenja aleksandrijskog centra kulturne antike od strane Rimljana, vidi se razlika između makedonskog, grčkog i rimskog odnosa prema drugim kulturama. Najveće i najpoznatije tekovine antičke kulture potekle su iz Aleksandrije. Ono što je u nauci antike stvoreno pre Aleksandrije, sačuvano je zahvaljujući makedonskim vladarima koji su sačuvali, prihvatili sa poštovanjem i dalje razvijali egipatsko nasleđe. Ono što je u egipatsko-makedonskoj Aleksandriji stvoreno, Grci su kasnije prisvojili, helenizovali, ali je zahvaljujući tome ostalo sačuvano za čitavo čovečanstvo. Rimljani nisu uništavali to nasleđe zbog uvažavanja njegovog grčkog, helenističkog porekla, ono je romanizovano i uneto u temelje zapadne civilizacije. Slovensko-makedonsko utemeljenje aleksandrijske škole je zajednički izbrisano kao "varvarsko". Udeo prethodnih kultura u tome, pre svega egipatske, bio je uništen, tragovi izbrisani, prošlost zaboravljena. 158
Ogromni doprinos multikulturnog makedonskoslovenskog poduhvata opštoj civilizacijskoj baštini je bio obezvređen. Zato je izostala njegova istinska valorizacija od strane istoriografije, što je dokrajčeno istoriografskom tezom o Slovenima. U vezi sa "krađom i prekrađom" egipatskomakedonske kulturne baštine od strane Zapada, zaslužuje pažnju nedavni grandiozni poduhvat obnove aleksandrijske biblioteke, pod nazivom Aleksandrina. Izveden je pod pokroviteljstvom UNESC-o. Spoljni zidovi zdanja su ukrašeni hijeroglifima, ideogramima i slovima desetak svetskih azbuka. Među njima, naravno, nema vinčanske azbuke, najstarije na evromediteranskom prostoru, niti bilo kakvog makedonskog, balkansko-slovenskog obeležja u spomen istinskim osnivačima prve i najslavnije aleksandrijske multikulturne riznice znanja Starog sveta, Istoka i Zapada. Među 800 zvanica na otvaranju biblioteke bili su lideri Zapada, naslednici one iste civilizacije koja je Aleksandriju uništila, bez predstavnika Makedonije, ili bilo kog slovenskog naroda čiji su preci bili njeni tvorci. Na osnovu ovog primera, teško je poverovati da ne postoji nikakva zavera ćutanja oko slovenske civilizacije, kako kaže prof. Pešić.
159
Kerramički oblici i ornamentalne tehnike centralne kulture Srednjeg Podunavlja i Balkana, od Vinča-Tordoš I do Pločnika II. Izrasta iz starčevačke kulture, promene u poslednjoj fazi pod uticajem sa istoka, kultura Černavoda III, Bubanj, Krivodol i dr. /VI -IV milenijum s.e./
Krater iz nalazišta Derveni u današnjoj grčkoj Makedoniji / IV vek s.e./, vreme Filipa Makedonskog.
Mozaik sa predstavom lova, freska iz Pele, makedonske prestonice / IV vek s.e./
Ostaci pelazgijskog svetilišta u Dodoni u Epiru, preteča Olimpije / X vek s.e - II vek n.e. kada ga srušili Rimljani./. Kult Velike Boginje Zemlje /Mater Sva/ svetog hrasta.izvora.Dodonskog Zevsa Grci su zvali Najosteror. Prorokovalo se po letu golubova, šuštanju lišća hrasta, žuboru svetog izvora ili brujanju velikog bronzanog gonga
Oklop Filipa II Makedonskog iz Vergine, gvozdeni sa zlatnim trakama / 3 vek s.e./
Modeli kultnih stubova, Kultura Poljanica u Bugarskoj, savremnik Bojan kulture u Rumuniji / 5.400 god s.e./.
Slikane vaze iz Stene, Makedonija, današnja Demir Kapija /V vek s.e./. Sedeća statua na prestolu, Predionica, naselje vinčanske kulture kod Prištine / 5 milenijum s.e./
izgradnje brana, (slučaj Lepenskog Vira) potvrđuju bogatstvo kultura koje su se smenjivale na ovim prostorima i
PRECI OSTALIH JUŽNOSLOVENSKIH NARODA MEĐU SLOVENSKO-ILIRSKIM STAROSEDEOCIMA BALKANA Čitava teritorija bivše Jugoslavije, Balkana i Podunavlja bogata je nalazištima iz svih perioda balkanske praistorije - od vremena neolita do ilirskog perioda i rimske okupacije. Nauci je već poznato da su kulture balkanske civilizacije od Lepenskog vira, Starčeva, Vince do ilirskog perioda nosile neka zajednička kultumoetnička obeležja. Celovitost tog starosedelačkog, praslovenskog prostora pre rimske okupacije nije se bitno menjala, kao ni njihov etnokulturni kontinuitet. Nije bilo takvih vanregionalnih uticaja ili migracija da bi se moglo reći da su pre Rima tu živeli neki drugi narodi, da bi se posle navodnog "doseljavanja" Slovena u vreme propasti zapadnoprimskog carstva pojavili opet neki sasvim drugi, tj. Sloveni. Kao što smo videli na primeru Makedonije, na Balkanu su pre i posle Rima živeli isti narodi koji su tu "od početka živeli", čiji potomci su uprkos pokoravanjima uglavnom opstali na svojoj zemlji. Preci i potomci tih naroda etnički pripadaju istoj, slovenskoj porodici, istom etničkom stablu kao i savremeni južnoslovenski narodi koji žive na istim teritorijama. Sličan Makedoncima je primer Dalmata-Dalmatinaca. Preci ostalih južnoslovenskih naroda kriju se pod imenima mnogobrojnih ilirskih plemena. Mnogi nalazi su, međutim, neobrađeni otišli u svet u privatne kolekcije, ili čame u depoima muzeja. Najneobičniji, slučajni nalazi na kopovima ciglana ili pre 160
koje su još neotkrivene. Proces smeštanja ogromnog arheološkog blaga (preko 10.000 figurina koje pripadaju samo vinčanskoj kulturi) u istinski etnički, kulturni i istorijski kontekst usuđuju se da vrše tek pojedinačni istraživači slovenske prošlosti. "Kada se istoriografija nađe pred zagonetkama prošlosti, ona ih ili u potpunosti odbacuje, ili ih svrstava u mitologiju, uprkos nepobitnoj argumentaciji koja se nudf, kaže prof Pešić. Ili, kako to kaže akademik V.V. Sjedov: "Svi mi Sloveni, izašli smo ispod iste kape... svi potičemo iz iste slovenske zajednice". U toku 2. milenijuma s.e. obrazuju se posebni slovenski jezici, etničke zajednice kao direktni preci današnjih slovenskih naroda. Oni su takođe izdanci zajedničkog arijevskog stabla, njegovog praslovenskog ogranka, kada su još govorili jednim zajedničkim jezikom. Kontinuitet kultura balkanske civilizacije, postojanost njihovog etničkog domorodačkog karaktera značajnije se menja neposredno pre, za vreme i posle rimske okupacije, u vreme velikih seoba naroda iz Azije u Evropu (Goti-Germani, Huni, Avari, Mađari idr). U tim ratovima, seobama nasilno je menjan etnički sastav stanovništva, uništavano nasleđe prethodnih kultura. Najveće promene su nastale prema rimskim izvorima u periodu koji se može smatrati ilirskim. Opšte je poznata istina da mnogobrojni Iliri etnički nisu pripadali ni Grcima ni Rimljanima. Odgovor na pitanje - kom etničkom stablu su pripadali tvorci predantičkih balkanskih kultura, nalazio se u odgovoru - ko se krije iza imena Iliri, Veneti, Raseni, Tribali, Tračani, Auterijati, Dardanci i drugim grčkorimskim nazivima za evropske varvare. Utvrđeno je da su tvorci tih kultura etnički bliži precima Slovena, nego bilo kom drugom od poznatih naroda. Imajući u vidu etno161
kulturni kontinuitet u dužem vremenu na istoj teritoriji, srodnost naroda koje su pokorili Rimljani sa njihovim precima, nesumnjivo je da su tvorci tih kultura - Iliri, etnički preci današnjih južnih Slovena. Sve do 19. veka pojmovi Ilir - Sloven bili su sinonimi. To poistovećivanje ilirskog sa slovenskim poštovali su južnoslovenski okupatori od Rimljana do Austrougarske. Slovenski i neslovenski autori koji su se bavili istorijom Slovena u Srednjem veku, poistovećivali su Ilire sa Slovenima. (Lomonosov, Orbin u monumentalnom delu "Kraljevstvo Slovena"). Smatralo se da su Iliri Sloveni koji su za vreme rimske vlasti romanizovani, ali samo gradsko stanovništvo. Za humaniste italijanskog "quatrocenta" Ilirija je isto što i Skijavonija. Jedan od najobrazovanijih ljudi svog vremena Eneja Silvije Pikolomini, budući papa Pije 2. (1440-1493. g. n.e.) napisao je u tom duhu delo "Opis Evrope i Azije", koje još nije prevedeno kod nas mada bi trebalo da bude nezaobilazno štivo za istoriju Slovena neopterećenu doseljeničkom tezom. U Austrougarskoj imperiji, carica Marija Terezija je još 1747. osnovala ilirsku deputaciju pri Bečkom dvoru za vođenje "slovenskih poslova". U to vreme se smatralo da su Južni Sloveni direktni potomci Ilira. Napoleon je ukinuo nezavisnu "slovinsku" Durovačku republiku, ali je uveo provinciju Iliriju, poštujući tadašnja saznanja da su Iliri-Sloveni. Itd Zbog svega toga bilo je razumljivo da prvi pokret za oslobođenje Južnih Slovena od turske i austrougarske vlasti, jugoslovenski pokret dobije naziv - ilirski pokret. Time je u borbi za oslobođenje Južnih Slovena davana prednost imenu zajedničkih predaka u odnosu na bilo koji od savremenih naroda. Razumljivo je da je Austrougarska učinila sve da se razbije i na kraju zabrani ilirski pokret, ali je bilo štetno da južnoslovenski narodi to prihvate. Razumljivo je da su Germani bili protiv jugoslovenske 162
ideje, da su sprečavali svako jugoslovensko okupljanje,
učestvovali u razbijanju prve, druge i treće Jugoslavije. Zahvaljujući germanskoj istoriografskoj školi i njenoj politici prema Slovenima u 19. i 20. veku, kao i neslozi među Južnim Slovenima, pojam jugoslovenstva je danas satanizovan u svim delovima bivše Jugoslavije. Pojam Ilira je deslovenizovan, prekinuta je svaka veza između sadašnjih južnoslovenskih naroda i njihovih ilirskih predaka. Tako su otvorene mogućnosti da se među nekim drugim evropskim narodima traže potomci Ilira. Istočno pitanje je bilo, zapravo, slovensko pitanje - šta uraditi sa Južnim Slovenima pod turskom vlašću, pošto se "Bolesnik na Bosforu" - turska imperija raspadne. Uprkos ilirsko-jugoslovenskom pokretu za oslobođenje, hercegovačkom ustanku, oslobođenju Srbije i Crne Gore, sprečeno je da Bosna i Hercegovina bude oslobođena od Turaka zbog opasnosti da dođe do oslobođenja i ostalih ilirskih, tj. slovenskih zemalja pod Austrougraskom. Zato je Berlinskim kongresom slovensko pitanje rešeno tako da je Austrougarska monarhija dobila pravo da prvo okupira, potom i anektira Bosnu i Hercegovinu. Zatim je krenula u obračun sa Srbijom da bi se sprečilo jugoslovensko okupljanje. Rusija kao najveća slovenska zemlja, bila je više okupirana svojim imperijalnim nego nacionalno-slovenskim ili panslovenskim interesima. U velikom germanskom pohodu na slovenski istok (Drang nach Osten), Srbija je pregažena u 1. svetskom ratu i izvršen prvi genocid nad Srbima u 20. veku. U tom ratu raspala se Austrougarska, ali je ostala žeđ za osvetom nad navodnim krivcima za raspad hiljadugodišnjeg carstva, naslednika zapadnorimske imperije. U novom germanskom, Hitlerovom pohodu na slovenski svet u II svetskom ratu, prvo je surovo kažnjena i raskomadana Jugoslavija, a njeni delovi podeljeni 163
susednim saveznicima da bi zatim bio izvršen novi genocid nad srpskim narodom. Od današnjih južnoslovenskih naroda, kao što smo videli, najlakše je dokazati makedonsko ilirsko-slovensko poreklo, jer je ime ostalo isto, vezano za istu teritoriju pre i posle Rimljana, odnosno "doseljavanja" Slovena. Koristili su ga sami o sebi i drugi o njima. Slično je bilo sa Dalmatima - Dalmatincima. Međutim, moguće je, takođe, identifikovati pretke svakog od južnoslovenskih naroda među njihovim ilirskim precima pod imenima raznih ilirsko-slovenskih plemena.
Srbija Od davnina je Srbija zauzimala centralno mesto u balkansko-podunavskoj kolevci Slovena. Na teritoriji današnje Srbije se nalazi kolevka drevne balkanske civilizacije - Lepenski Vir, starčevačka i vinčanska kultura. Srbi kao narod i teritorija Srbije bili su od pamtiveka izloženi najvećim nasrtajima osvajača, a njihova istorija svojatanjima. Za zvaničnu istoriografiju istorija i civilizacija Srbije i dalje počinju od navodnog doseljavanja na Balkan, odnosno od Nemanjića. Predhrišćanski period njihove prošlosti savremena srpska istoriografija smatra za preistorijski, odnosno paganski. Od svih evropskih naroda, Srbi su najduže opstali na svom tlu, uprkos svim osvajanjima i sačuvali su najviše patrijarhalnih, autentičnih, praslovensko-arijevskih tradicija. Za S. Robera Srbi Ilirije su "najstariji među Slovenima". Pored imena Servija, Srbi, Sirbi, Serbi, Sorabi u ilirskom periodu pre rimske okupacije, njihovi preci su bili poznati i kao Rašani, Mezi, Skordisci, Tribali, na današnjem Kosmetu kao Dardanci. 164
U antičko vreme Srbija je bila poznata kao Raška, Tribalija, Mezija i Drdanija. Tribalija je bila poznata kao najveća, najbrojnija i najnaprednija ilirska zajednica Balkana, u 1. milenijumu s.e, pre i u vreme imperije Aleksandra Makedonskog. Herodot prvi pominje Tribalsko polje, plodno Podunavlje i Pomoravlje. Prestonica Tribala je bila u gradu koji se u vreme Rimljana zvao Viminacijum (današnji Kostolac na Dunavu), koji je bio centar njihove provincije Gornje Mezije. Nalazio se u centralnom delu praslovenske kolevke u Srednjem Podunavlju Balkana, na ušću Mlave u Dunav. Primer Viminacijuma, velikog i naprednog grada pre Rimljana, a takvih ima više na Balkanu, pokazuje da Rimljani nisu došli u varvarski, nerazvijeni Balkan, već da su pokorili jednu od najnaprednijih kultura svoga doba. Požarevački muzej čuva dokaze o tome. Među ilirsko slovenskim učesnicima u svetskom poduhvatu Aleksandra Makedonskog, Tribali su imali, pored Tračana, najznačajniju ulogu. Moćna država Tribala, pre i u vreme stvaranja makedonske, nalazila se približno na teritoriji današnje Srbije. Kod nekih savremenih srpskih autora prenaglašava se isključivo srpska komponenta u traganju za sopstvenim korenima ("Srbi narod najstariji"), što je razumljivo za jedan od najstarijih slovenskih naroda, u njegovoj balkansko-podunavskoj kolevci, koji je bio izložen vekovnim naletima osvajača. Prof. Pešić je, međutim, sagledavao centralno mesto Srbije i srpskih korena u širem slovenskom kontekstu, tragajući ne samo za srpskim, nego opšte slovenskim korenima. Jer, svi Siti jesu Sloveni, ali svi Sloveni nisu Srbi. Pojmovi Raška, Rašani, Rasi, su vrlo značajni za autohtonističku teoriju o poreklu Srba kao starosedelaca na Balkanu. Teritorija Raške od neolitskih vremena Vince, preko etrurskih Rasena do ilirskih Tribala, bila je nepre165
kidno jedan od centara drevne srpske kulture. Pojam Raška, Rasi očigledno je stigao do doba Nemanjića iz velike drevnosti. Tako je prvi srpski vladar posle rimske okupacije Stevan Nemanja - "veliki župan Raške". Oni koji poštuju germansku doseljeničku tezu o Slovenima, odbacuju povezivanje Srbije i Srba sa Tribalima ili Mezima, još manje sa pojmom Raške i Rasena, Rašanima. Međutim, povezivanje pojma Rašana i Rasena sa Srbima može da bude ključ za osvetljavanje predantičke istorije Srba, zatim za rasvetljavanje "misterije Slovena", za predantičku istoriju celog Balkana. Tako je, na primer, već pominjani Eneja Silvije Pikolomini (budući papa Pije 2.) nazivao još u 15. veku n.e. Srbe imenima iz antičkog doba - Tribali i Mizi, dodajući da se danas zovu "čas Srbi, čas Rašani". Tako su i Etrurci, takođe slovenski rođaci, poznati kao Raseni, Rašani i doselili su se sa Balkana na Apeninsko poluostrvo. Dodajući tome da je kolevka trojanske civilizacije, po tezama Salinasa, Balkan - sve to može delovati vrlo izazovno za istraživače prošlosti Drevne Srbije. Od Balkana do Istre, do danas je očuvano mnoštvo toponima i hidronima sa nazivima Raška, Rasina i si. Zbog svega toga bi "rašansko-etrurska veza", kao i srpsko-tribalska veza, mogla biti značajna za praistoriju Srba i Slovena na Balkanu. Možda "rašansko-etrurska" veza postane jedan od ključeva za otkrivanje trojanske veze sa drevnom prošlošću Balkana, doprinos razrešenju "homerovskog pitanja" i nova potvrda za Salinasovu Troju na Balkanu. Današnji istraživači "enigme Ras", se usmeravaju na grad, lokalitet u ovoj oblasti, na prestonicu prve srpske države posle "doseljavanja", a zanemaruju putokaze koji vode ka daleko značajnijim zaključcima. Jer, Nemanja ipak nije bio "župan Rasa" nego Raške. Pojam Rasa, Rasena, Rašana vremenski se vezuje za mnogo dublju prošlost Balkana, ne samo za jedan lokalitet već za širu 166
oblast, ne samo za nemanjićke ili današnje Raške oblasti, već za šire oblasti Srbije, što upućuje na dalekosežne zaključke. Teritorija Beograda neprekidno je bila naseljena hiljadama godina još od paleolita, što je sigurno jedinstven slučaj u Evropi, a možda i u svetu. Usred Beograda, na današnjoj Bajlonovoj pijaci, otkrivena je lobanja neandertalca, na padinama Banovog brda sileksno oruđe iz starijeg kamenog doba. Beograd je zahvaljujući svom jedinstvenom položaju na ušću Save u Dunav uvek bio u centru kultura, koje su se u ovoj balkansko-podunavskoj kolevci evropske civilizacije smenjivale u toku milenijuma. Beograd je bio u centru oblasti gde su nastale najstarije neolitske kulture Evrope Lepenski vir (8. milenijum s.e.), Starčevačka (7-6. milenijum), Vinčanska (6-4. milenijum) sa najstarijim pismom Evrope, kao i najstarije kulture bakarnog i gvozdenog doba Evrope sa najstarijom metalurgijom. Kultura Tribala (RašanaSrba) na teritoriji današnje Srbije u ilirskom periodu bila je njihov direktni naslednik, baštinik. Prva stalna naselja vinčanske kulture pre najmanje 7.000 godina nastala su upravo na teritoriji Beograda (Banjica, Kalemegdan, Čukarica, Žarkovo). Najviše primeraka vinčanskog pisma najstarijeg u Evropi, otkriveno je upravo na užem području ovog najstarijeg grada Evrope, na Banjici, na širem području grada Vinca, na desnoj obali Dunava i Starčevo na levoj, kao centri najstarijih i najdugotrajnijih evropskih kultura. Pronalazak najstarijeg pisma Evrope na njegovom tlu, upućuje da je Beograd bio zaista najstarije gradsko naselje Evrope. Jer, pismo ne nastaje u varvarskom, nomadskom šatoru! Na teritoriji Beograda, na Karaburmi je velika nekropola takođe ilirskog plemena Skordiska, gde je sahranjivanje vršeno do 1. veka s.e, odnosno do rimske okupacije. 167
I pored svega toga, starost Beograda kao slovenskog grada zvanično se veže za datum kada se njegovo slovensko ime navodno prvi put pojavljuje u nekom dokumentu njegovih osvajača, ili drugih naroda koji su se pojavljivali kao osvajači na njegovom tlu. Dajući tako prednost nekom kasnom, okupatorskom, tuđem dokumentu, ignoriše se ili briše najvažnije - najstariji naziv najstarijeg grada Evrope bio je i ostao slovenski - Belgrad, Beograd. Trag je ostao u kasnijim nazivima grada u drugim jezicima - Belgrado, Belgrade, Fehervar (na mađarskom) itd. Toponima gradova, naselja, sa slovenskim korenom "bel-belo" (Beligrad, Belgorod itd) ima u celoj Evropi. Ali Belgrad-Beograd je najstariji od svih, jer se nalazi u epicentru balkansko-podunavske kolevke evropske, slovenske civilizacije. Kao što je u osnovi najstarijeg naziv Dunava bilo praslovensko "crno" (Černa), tako je i u nazivu Beograda "belo" - "Bel-grad". Pojam "belog" pod novim tumačenjima arijevsko-praslovenskog, pelazgijskog pogleda na svet (kosmogonije) i verskog dualizma, "dobro-zlo" (Belobog-Čemabog), "crno-belo" je sinonim "svetog", "čistog", "dobrog", ne samo belog u današnjem smislu. Beograd je trideset puta u svojoj istoriji bio rušen i ponovo građen, i kao feniks ponovo vaskrsavao.
Bosna i Hercegovina Na teritoriji današnje Bosne i Hercegovine razvijale su se domorodačke kulture u visemilenijumskom kontinuitetu od paleolita pa do ilirskog perioda. Paleolitsko nalazište Kamen kod ušća Usore u Bosnu je među najbogatijim primerima balkanskog prepotopskog paleolita (5000 predmeta). Starost nalazišta Badanj kod Stoca u 168
Hercegovini, datovana je radioaktivnim ugljenikom na 12380-13200 g. s.e, na kraj poznog ledenog doba. Od tada pa kroz neolit nije prestajao kulturni razvoj Bosne i Hercegovine, koja obiluje "preistorijskim" i drugim nalazištima, koja su samo delimično istražena. Uticaj centralnih kultura iz Srednjeg Podunavlja u vreme "neolitske revolucije" - starčevačke i vinčanske, vrlo rano se širio dolinama Save, Drine i Bosne. Za razliku od kultura u matičnom podunavskom području, koje su se bavile najstarijom zemljoradnjom u Evropi, u Bosni je preovlađivalo stočarstvo. U neolitu u dolini Bosne razvila se bogata, dugotrajna Butmirska kultura (u toku 5. i 4. milenijuma s.e.) kao varijanta starčevačke i vinčanske kulture. Najveće naselje i najveća nekropola bronzanog i gvozdenog doba na čitavom evropskom tlu bio je Glasinac na Romaniji. Na 1000 kv. km glasinačkog područja, od nepreglednog broja tumula, istraženo je preko 1000. Glasinačka kultura se prostirala u jugoistočnoj Bosni, istočnoj Hercegovini, delu jugozapadne Srbije i Metohije, u Crnoj Gori. To je bila kultura jednog od najvećih ilirskih plemenskih saveza Auterijata. Na osnovu brojnih nalazišta i obilja arheološkog materijala, ova kultura je podeljena u više faza. Njen bronzani period je podeljen u tri faze (od 1800-800. g. s.e.). Ukrasni predmeti u grobovima su karakteristični za bronzano doba Srednjeg Podunavlja, posebno zapadnosrpsku varijantu vatinske kulture, što ukazuje na kulturnu i etničku srodnost. Na primeru mirne dugotrajne glasinačke kulture, pred kraj bronzanog doba (oko 1200. g. u vreme trojanskog rata) uočavaju se prvi znaci ozbiljnijih poremećaja ustaljenog domorodačkog poretka i pojava vanregionalnih kulturnih i etničkih pramena i uticaja. Broj grobova je naglo smanjen. To je inače doba propasti trojanske civilizacije, koje je još pokriveno mitološkom 169
maglom u evropskoj istoriji, doba dorske invazije, mikenske kulture i tzv. Egejske seobe. Glasinačka kultura pokazuje milenijumski kontinuitet etnokulturnog razvoja na ovom području, povezanost sa ranijim neolitskim kulturama Srednjeg Podunavlja, svojim savremenicima širom Balkana, pre svega sa najstarijom neolitskom kulturom u Bosni - butmirskom. O živoj trgovini sa mediteranskim centrima, ali i udaljenim delovima Evrope, svedoče brojni ćilibarski ukrasni predmeti koji su stizali jantarskim putevima Evrope, bronzane posude iz italskih radionica, luksuzni predmeti iz grčkih radionica i dr. To ukazuje i na kulturni nivo lokalne društvene elite kupaca tih dobara (kneževski grobovi). Na glasinačkom nalazištu iz bronzanog i gvozdenog perioda nađeno je obilje metalnih predmeta, jedinstvenih u svom vremenu - duga ilirska koplja, mačevi, kacige, štitnici za noge. U Hercegovini su bile poznate i druge ilirske plemenske zajednice i kulture pored Auterijata Desitijati, Daorsi, Ardijejci, Enheleji. Daorsi su stvorili u oblasti današnje Hercegovine vrlo naprednu, osobenu kulturu. Kiklopske zidine njihove prestonice Daorsona kod Stoca, pripadaju mikenskom periodu. O kontinuitetu ljudskih naselja u ovoj oblasti govori i Badanj, jedna paleolitska potkapina starosti 15000 godina. Tragovi autohtonih ilirskih, bosansko-hercegovačkih predaka stigli su preko bogumilskih stećaka sve do našeg doba. Interesantno je da glasinačka kultura bronzanog doba sadrži preteče po oblicima, stilu i tehnici mnogih nalaza kasnijih kultura gvozdenog doba Zapadne i Centralne Evrope kao što su Halštatska (800-500 g. s.e. u Austriji) i Latenska (500. g. s.e. do početka n.e. Švajcarska). Tu je pre svega jedinstven nalaz bronzanih kultnih kolica, sa tipično arijevskim kultom sunca, koja će kasnije u toku gvozdenog perioda biti otkrivana širom 170
Evrope. Njihovo poreklo je bilo balkansko. Međutim, halštatski i latenski period se u duhu germanske doseIjeničke teorije o Slovenima pripisuju Keltima, a ne njihovim starijim balkanskim uzorima, koje su sami Kelti doneli sa Balkana u svoju novu postojbinu. Na primeru halštatske i latenske kulture se može pratiti kako se metalurgija, koja je nastala na Balkanu, proširila iz balkanske kolevke uzvodno dunavskim slivom, prema Srednjoj Evropi. U Bosni i Hercegovini najduže je bilo sačuvano izvorno arijevsko-praslovensko, prethriščansko nasleđe i tradicija. Zato je u zapadnim naporima deslovenizacije Balkana, njegov slovenski karakter bio izložen najvećim pritiscima i podelama. S obzirom da se paganska, praslovenska tradicija najduže očuvala u Bosni i Hercegovini, bogumilstvo je poslednje iskorenjeno.
Slovenija U Sloveniji su starosedelački slovenski preci pre ilirskih vremena bili poznati kao Veneti, Kami, Norici, Reti, uz bogato nasleđe iz neolitske prošlosti sve do rimske okupacije. Preci Veneta su naseljavali teritoriju današnje Slovenije još od neolita. Ljubljanska kultura najbliža je venetskom periodu (oko 1850. g. s.e.) i zasnivala se pretežno na stočarstvu i lovu. Bila joj je poznata i metalurgija o čemu svedoče pronađeni kalupi za livenje bakarnih predmeta, bodeži, sekire itd. Sve znatno ranije od halštatske kulture, kojoj se i dalje pripisuje evropska metalurgija. Velika je zasluga Mateja Bora, jednog od najznačajnijih slovenskih autohtonista, što je dokazao neposrednu vezu između Veneta i Slovenaca ("Veneti naši davni preci", Ljubljana). Ovaj značajan poduhvat u 171
istraživanju porekla Slovena, dokaz da su starosedeoci, na primeru geneze jednog od najmanjih slovenskih
naroda koji se najduže očuvao u germanskom okruženju, značajan je prilog razbijanju germanske doseljeničke škole o Slovenima. Slovenci su posle rimske okupacije bili tvorci prve slovenske države i uspeli da se odupru romanizaciji i germanizaciji i sačuvaju svoje slovenske korene.
Hrvatska Ilirsko-slovenske kulture na teritoriji Hrvatske, takođe, su se razvile na bogatom ranijem nasleđu sve do ranog neolita. To su Korenovska, nedaleko od Bjelovara (5. milenijum s.e.), Vučedolska sa centrom u Slavoniji koja je zauzimala ogromna prostranstva do Češke na severu, do Jadrana na jugu (4. milenijum s.e.), Lasinjska sa centrom na Kupi (4. milenijum s.e.), Istarska, Japodska i dr. U ilirskom periodu, na teritoriji koja se nekad smatrala "užom Hrvatskom" (kajkavsko područje i oblast prvih županija - zagrebačke, varaždinske i križevačke), bilo je poznato ilirsko pleme Jaši. Zvanična i nezvanična hrvatska istoriografija danas je najvatreniji pobornik zapadnih, germanskih teza o Slovenima. Kako je ovo bilo područje najbrojnijeg katoličkog naroda na Balkanu, pogledi Vatikana imali su najveću tradiciju ne samo u Hrvatskoj, nego zbog prozelitizma i u drugim južnoslovenskim oblastima, sa težnjom da se među Južnim Slovenima katoličko i hrvatsko poistovete. Na to je imalo uticaj i pokroviteljstvo austrougarske monarhije. Hrvatska država je formirana na teritoriji i etničkom prostoru na kome su živeli i žive potomci više autohtonih, 172
slovenskih naroda, koji su tek u novije vreme hrvatizovani zajedno sa njihovom prošlošću. Činjenica je da potomci više starih slovenskih naroda žive na približno istim teritorijama Hrvatske gde su živeli i njihovi preci. Sačuvali su čak svoje starosedelačko ime, ali ne i autonomiju. To su Dalmatinci, (Dalmati, Ardijejci), Istrani (Istri), odnosno Ličani (Japodi), Slavonci (Panonci, Breuci), Primorci (Liburni). Arheologija potvrđuje njihovu vezu sa prošlošću do neolitskih vremena. Liburnska grupa iz gvozdenog doba raširena od severne Dalmacije do reke Raše u Istri (rašansko-etrurski naziv), obuhvatala je i jadranska ostrva tog područja i Ravne kotare, sa hronološkim rasponom od 900. god do 1. veka s.e. Osnovna privredna grana Liburna bila je zemljoradnja, stočarstvo, ribolov, zanatstvo, i posebno pomorstvo. Kao uspomena na pomorsku slavu Liburna ostao je tip liburnskih brodova, što govori o dugoj pomorskoj tradiciji pre Rimljana. Za razliku od predaka drugih naroda na teritoriji Hrvatske, zaista je teško utvrditi koje se od autohtonih ilirskih starosedelačkih plemena može smatrati direktnim precima Hrvata. Za razliku od Dalmacije, hrvatsko ime se ne javlja pre i u vreme rimske okupacije, tek posle raspada rimske imperije u vreme seoba, najpre u Ukrajini.
Dalmacija Dalmati su ilirsko-praslovenska plemenska zajednica, koja je pored Makedonaca sačuvala svoje ime kao naziv za istu oblast i isti narod pre i posle rimske okupacije do današnjih dana. Kontinuitet imena Dalmata ključni je dokaz njihovog slovenskog, starosedelačkog neprekidnog trajanja u etničkom smislu i na istoj teritoriji.
173
Dalmatinci žive u tim oblastima već hiljadama godina pod istim imenom. Širom Dalmacije otkriveni su tragovi raznih kultura od neolita do rimske okupacije. Danilska kultura se razvijala u toku 6-4. milenijuma s. e., bila je u vezi sa Butmirskom kulturom u Bosni, posebnom varijantom Vinčanske kulture u Metohiji (Reštani) i Cakran kulture u današnjoj Albaniji. Hvarsko lisičićka kultura (5. milenijum s.e.) razvijala se duž istočnog Jadrana i u Hercegovini. Najpoznatija je Dalmatinska kulturna grupa iz starijeg gvozdenog doba, 1200. g. s. e, od vremena trojanskog boja, do 300. g. s. e, odnosno do rimske okupacije. Ona se prostirala u srednjoj Dalmaciji, od Krke do Neretve, kao i kraškim poljima Dalmatinske Zagore. Osnovna privredna grana bilo je stočarstvo, zemljoradnja, zanatstvo i trgovina. Sahranjivanje je vršeno u rodovskim i plemenskim nekropolama. U njima je pored oružja pronađen vrlo bogat i raznovrstan nakit ogrlice, fibule, narukvice i dr. M. Zaninović u knjizi "Ilirsko pleme Dalmata", pišući o duhovnoj kulturi Ilira, potvrđuje ranije nalaze akademika Budimira, da su u rimsko vreme dalmatinski stanovnici ostrva Brača govorili istim jezikom kojim govore i sada. Matej Bor u knjizi o Venetima kao precima Slovenaca, navodi tekst sa jednog nadgrobnog spomenika iz 6. veka s.e. sa Brača, u kome se obraća boginji Demetri da je pokojnik otišao kod nje "ća". To je podatak koji govori da je najmanje 2600 godina staro jedno od jezičkih obeležja Dalmatinca, kao što je "bre" kod Srba ili "će" Argentinaca.
dalmatinskim nazivom stigao je do naših dana, iako se minojska civilizacija ugasila pre skoro 3500 godina. Minojska civilizacija je uključena u helenistički kulturni prostor, ali ime psa je ostalo nehelenizovano, vezano za izvorno ime naroda koji ga je odnegovao. U Dalmaciji se, za razliku od Hrvatske, sačuvala veza sa ilirsko-slovenskom prošlošću. Dalmatinska, slovenska tradicija se održala i kroz Srednji vek, povezanost sa Hrvatskom je nametnuta tek kasnije u okviru Austrougarske. U prvim pisanim delima iz tog doba naglašava se "slovinski" karakter Dalmacije (Andrija Kačić Miošić - "Razgovori ugodni naroda slovinskoga", kao i "Kraljevstvo Slovena" Mavra Orbina 1601). Ta "slovinska" tradicija Dalmacije bila je naročito naglašena u vreme ilirskog pokreta. O Dalmatima, njihovoj moćnoj državi pre rimske okupacije, obnovljenoj državi posle Rimljana i razvijenoj kulturi može se govoriti samo kao o neslovenskoj prošlosti koja pripada nekim "nestalim" Dalmatincima. Od imena Dalmacije ostali su tragovi u vatikanskoj svešteničkoj odori (dalmatike), uspomena na nekoliko rimskih imperatora dalmatinskog porekla (Dioklecijan), prvog prevodioca Biblije na latinski (Jeronim Dalmatinac) - i naziv psa - Dalmatinac!
Crna Gora
Podatak o Dalmatineru, belom pegavom psu sa freske u minojskoj palati u Knososu, star je oko 5000 godina. (Stvoriti i odnegovati takvu rasu psa mogao je narod slovenske dobroćudnosti, isto kao što ne bi mogao da stvori rasu krvoločnog bul terijera.) Pod istim, izvornim
U Crnoj Gori najpoznatiji ilirski-slovenski starosedeoci su Enheleji, Dokleati (Dukljani), Labeati. Naziv Dokleata je ostao i u najznačajnijem rimskom gradu Doklei na ušću Morače u Zetu, u oblasti rimske provincije Dalmacija. Ilirska država Duklja, zauzimala je veliku teritoriju i objedinjavala više plemena u 3. veku s.e, za vreme
174
175
Argona, sa centrom u Boki Kotorskoj. Prostirala se od Neretve do Epira. Argonova udovica Teuta izgubila je rat protiv Rimljana i njena država se najpre svela na teritoriju današnje Crne Gore. Kasnije je u 3. ilirskom ratu protiv Rimljana, kralj Gencije bio zarobljen i njegova država je konačno okupirana. Argonova i Teutina ilirsko-slovenska država nastala je na mnogo starijem kulturnom nasleđu, kao i u drugim južnoslovenskim oblastima Balkana. I ovde, arheološka otkrića dokumentuju neprekinuti kulturni razvoj, od mezolita do ilirskih vremena. Na primer, potkapina Crvena stijena kod sela Petrovići, blizu Nikšića, jedinstveno je nalazište u Evropi, možda i u svetu, sa kulturnim slojem debljine 20,3 m. i čak 31. kulturnim horizontom. Vremenski raspon tog nalazišta je od srednjeg paleolita (pre 130.000 g.) do prelaza iz bronzanog u starije gvozdeno doba (oko 2000. g. s.e.). Ovde su, kao u nekoj knjizi, složeni "listovi" kalendara praistorije ovog dela Balkana. Nešto je mlađe nalazište Odmut (u 7 slojeva od 90001800. g. s.e.), koje sadrži obeležja starčevačke i vinčanske kulture. Ovakva nalazišta koja bi bila ponos svakoj evropskoj zemlji i predstavljala turističku atrakciju, ostaju nepoznata javnosti, čak i stručnoj. U prilog autohtnosti Slovena na Balkanu govori činjenica, koju smo već spominjali, da su ostali privrženi svom slovenskom poreklu i za vreme rimske okupacije. Sloveni su bili najveća robovska snaga imperije, pobuna Tracanina Spartaka ugrozila je opstanak imperije. Mnogi komandanti rimskih legija poreklom sa Balkana, dobili su titule imperatora, neki od njih bili su među najčuvenijima. Oni su dobili rimska imena, ali su na tipično slovenski način, vezani za svoje poreklo i rodno tle, podizali sebi rezidencije, zadužbine u krajevima iz kojih su potekli, kao na pr. Dioklecijan u Splitu, Galerije u Gamzigradu, Konstantin u Nišu, Justinijan u Lebanima, Sirmijum je u 4. 176
veku bio najveći i najbogatiji grad rimskog Ilirikuma. Računa se da je preko dvadeset rimskih imperatora bilo poreklom iz slovensko-ilirskih oblasti Balkana i Podunavlja. Romanizacija ilirsko-slovenskog stanovništva Balkana i Podunavlja za vreme rimske vlasti zahvatila je, uglavnom, gradsko stanovništvo. Seosko stanovništvo naročito u brdskim oblastima, sačuvalo je svoj slovenski identitet, jezik i tradiciju.
177
Prikaz trepanacije lobanje, nalazi u nekropolama iz bronzanog doba kod Mokrina u Banatu, gvozdenog doba u Krivoj reci na Zlatiboru kod Uzica, Viminacijumu pre i posle Rimljana.
Korintski šlem /VI vek/
Šlem Filipa II iz Vergine
Keltski šlem /II vek/
Ilirski šlem /V vek/
Kultna kolica sa Glasinca kod Sarajeva, X vek s.e.
Šlem sa krestom /III vek/
Kultna kolica iz Trundholma u Danskoj. U tresetištu dobro očuvan disk Boga sunca, kolica vuče konj / VII vek s.e./.
Crvenokosa Boginja Iz Donje Branjevlne kod Odžaka na Dunavu, nalazište starcevačke kulture / VI milenijum s.e./.
Antropomforne figure iz Divostina, starcevačka i vinčanska kultura / VI milenijum s.e./
Antropomorfna flgurina iz nalazišta Korbovo kod Kladova pod utlcajem Černavode III.
Riton iz Panađurišta, pripadao ilirsko-tračkom kralju Seutesu III / IV vek s.e./.
NESLOVENSKI DOSELJENICI MEĐU SLOVENE
približavala se današnjoj. Sever Evrope se tek oko 6. milenijuma oslobađa leda. Pošto je u Severnoj Aziji i Sibiru postajalo sve hladnije do današnjeg stanja to je izazivalo dalja pomeranja i mongolskog, kineskog i drugog stanovništva unutar Azije ka Srednjoj i Istočnoj Aziji. Kasniji talasi germanskog i nordijskog doseljavanja stigli su do Evrope tek krajem stare i početkom nove ere. Kretali su se najpre iznad već odavno naseljenih slovenskih oblasti prema slobodnim prostorima severa Evrope, zatim kroz sukobe sa Slovenima u oblastima koje su oni naselili još u postglasijalnom periodu. Tek mnogo kasnije seobe su se razlikovale od prvog arijevskog talasa naseljavanja Evrope. Do njih je došlo pod pritiscima drugih nomadskih plemena iz istočnosibirskih i drugih oblasti koje je zhvatalo zahlađenje, rasta stanovništva i traženja novog životnog prostora. Ove migracije su predstavljale nasilno osvajanje novih oblasti kroz dugotrajne ratove i sukobe sa već domorodačkim Slovenima pred kraj stare i početkom nove ere. Vreme, pravci tih seoba i sukoba sa slovenskim stanovništvom najpre u Istočnoj Evropi, a zatim i u ostalim delovima Evrope, dobro su poznati. Među tim doseljenicima su bili preci Germana, Anglosaksonaca, Ugrofinaca, Mađara, Huna, Avara.
Na sudbinu Slovena najviše su uticali njihovi osvajači, najpre rimska imperija, zapadnorimska i Vizant, kao osvajači u Jugoistočnoj Evropi, Podunavlju i Zapadnoj Evropi od početka prvog milenijuma do rušenja Vizanta. Zatim Germani kao naslednici zapadnorimske imperije, zajedno sa Vatikanom, posebno sa Mađarima kao Austrougarska imperija sve do 20. veka. Turska imperija je skoro 500 godina gospodarila nad najvećim delom Južnih Slovena. Tataro-Mongoli su nekoliko vekova gospodarili nad značajnim delom Istočnih Slovena. Svi osvajački ratovi su vođeni na slovenskim teritorijama, pri čemu su materijalne, duhovne i ljudske žrtve bile pre svega slovenske, uništavano je kulturno nasleđe, paljene biblioteke i hranilišta drevnih knjiga. Osvajači su pored asimilacije domaćeg stanovništva unosili nacionalne i verske sukobe među Slovene, čije su žrtve bili pagani, bogumili, kauri, kao katolici, pravoslavci, reformatori (husiti) ili muslimani, što je uticalo na fizički nestanak mnogih starih slovenskih naroda, posebno u Zapadnoj Evropi, na proces deslovenizacije i asimilacije Slovena. Neki germanski autori prihvatili su tezu o arktičkom poreklu arijevske rase. Međutim, tu arktičku kolevku su nalazili u oblastima između Švedske, Finske i Nemačke, odakle su se u talasima širili Evropom. Novija istraživanja tu mogućnost isključuju, pre svega zbog stanja ledenog pancira nad Evropom u to vreme i nemogućnosti opstanka čoveka u tim oblastima. U to postglasijalno vreme, s druge strane, klima u Srednjoj i Južnoj Evropi bila je već vrlo povoljna za život čoveka,
Odgovor na pitanje o starosedeocima i došljacima Evrope olakšan je time što se najveći deo današnjih evropskih naroda pojavio u Evropi u istorijski poznato vreme pred kraj stare i početak nove ere. Tako je i navodno doseljavanje Slovena skriveno u vreme "Velike seobe naroda" od 4-6. veka, odnosno navale osvajača iz Azije prema Evropi i centru rimske imperije. Preko slovenskih zemalja, prošli su mnogi osvajači sa Istoka - od GotaGermana, Alana, Anglosasa, Normana, do Huna, Avara, Mađara, Ugrofinaca, Mongola. Sa mnogim osvajačima Sloveni su bili u savezu, kad je bio u pitanju pohod na
178
179
zajedničkog neprijatelja - Rimljane. Neki od tih osvajača su uspevali da stvore moćne države u Evropi, čak da osvoje i opljačkaju Rim, ali su kasnije nestali iz evropske istorije, poput Huna i Avara. Iz zajedničke skupine germansko-teutonskih plemena, Anglosasa, Normana, Alana, koji su u razmaku od nekoliko vekova stizali u Evropu, kasnije će se formirati preci svih današnjih zapadnoevropskih naroda Evrope, što je istorijski poznato, i oko čega nema nikakve misterije. Pitanjem - ko su evropski starosedeoci a ko došljaci - pozabavićemo se kratko na primeru Germana, jer su najviše uticali na sudbinu Slovena i stvaranje misterije o njihovom poreklu.
Germani su bili najuspešniji osvajači Evrope posle Rimljana. Germani (Goti) su za samo dva-tri veka od dolaska u Evropu u 2. veku n.e. uspeli da osvoje Rim i sruše zapadnorimsko carstvo (Odoakar, 476. n.e.). Na ruševinama zapadnorimske imperije dotada najveći neprijatelji Rima, Germani su osnovali Sveto Germansko rimsko carstvo. Čak su i prestonicu carstva iz "večnog Rima" jedno vreme preselili u Ahen u Nemačkoj, pa je tako nekoliko desetina hiljada osvajača iz Azije uspelo da stvori najveću imperiju u Evropi. Polazilo je to za rukom i drugim osvajačima, ali su se njihove imperije ubrzo raspadale i oni su odlazili u istoriju (popt Huna, Avara, Mongola). Međutim, germanska imperija je potrajala i proslavila svoju hiljadugodišnjicu kao Sveto habzbursko carstvo, opstajući do našeg doba. Nemci su postali zvanični naslednici rimske imperije, ali ne i njene paganske civilizacije i antičke
slave. Istorija i civilizacija je opet počinjala od njih. Evropa je zaboravila na antičku nauku, Aristotela, Ptolomeja, Perikla, jer je nova imperija počivala na dogmi da je zemlja centar vasione, Rim centar sveta, a papa božji namesnik na zemlji. Spaljivani su naučnici poput Đordana Bruna, koji su tvrdili ono što je "paganskoj" antici već bilo poznato. Ova inkvizitorska Evropa je otkrila Ameriku, što je dovelo i do novih saznanja o svetu koja su podstakla renesansu antičkog nasleđa. Germanima, kao Latinima u antici u odnosu na Etrurce, bilo je neophodno da utvrde svoju evropsku drevnost i poreklo (svoj antički pedigre), pa je izmišljena indogermanska teorija o Germanima kao starosedeocima Evrope i Slovenima kao skorojevićima i varvarima, što nije bilo ništa bitno novo po pitanju Slovena, u odnosu na ono što su Grci i Rimljani već učinili u antici. Po nemačkim izvorima, Germani se prvi put pojavljuju u evropskoj istoriji kao Goti 155. g. s.e. (Ostgoti, Vestgoti i Gepidi), dok se po verodostojnijim ruskim izvorima, Goti pojavljuju u Evropi 80 godina kasnije. Slovenske oblasti rusko-ukrajinskih stepskih područja i Pricrnomorja bile su prve na udaru ovih agresivnih došljaka iz Azije, do kojih je došlo na istočnim granicama Ruskolanije, naslednice bogate Skitije, 230. g. n.e. Grčki izvori iz njihovih pricrnomorskih kolonija navode 235-40. g. kao prve nalete Germana. Oni su srodne Vandale, koji su pre njih nadirali ka Evropi, proterali dalje ka Dunavskom basenu. Već do kraja 3. veka, pokorili su veliki deo slovenskih oblasti na jugu Rusije, koristeći rivalitet među Slovenima kao svoje najmoćnije oružje. Uz asimilaciju domaćeg stanovništva rasla je i njihova etnička moć. Zatim su osvojili Dakiju i uz pomoć slovenskih Karpa, žestokih neprijatelja Rimljana iz vremena rimskog osvajanja Dakije, stigli na Dunav i postali glavna pretnja zapadnorimskoj imperiji. Prešli su Dunav 250. g. n.e,
180
181
Germani
porazili rimsku vojsku 251. g. kod Filipopolja. U toj bici je poginuo rimski imperator Decij. Međutim, za konačni pohod na Rim morali su da obezbede pozadinu, da potpuno pokore Istočne Slovene sa kojima su počeli žestoke sukobe. Dugotrajni rat protiv Istočnih Slovena vođen je sa promenljivim ishodom. Gotski hroničar Jordan opisuje te dugogodišnje ratove pre no što su stigli do Rima. Dalje je sve istorijski poznato i neosporno, ali je zaboravljeno da su Goti pre Rima, po dolasku u Evropu ratovali protiv Slovena, da bi posle izmislili obratnu priču. Veles knjiga sadrži detaljne opise ratovanja Germana i Slovena, vođenih od 3-5. veka n.e. u stepskocrnomorskim oblastima Rusije i Ukrajine. Germani su zauzeli najpre Krim i Priazovje, drevnu bogatu Skitiju i došli do severnih padina Kavkaza, odsekli ruskoj državi Ruskolanj prilaz Crnom moru i saterali ih u stepu. Zatim su krenuli na zapad i pokorili oblasti do Visle. Pod vodstvom Germanareha, njihovog slavnog vođe, sredinom 4. veka, stvorena je u Evropi velika gotska država, koja se prostirala od Tamiša do Dona. Gotski hroničar Jordan poredi Germanareha sa Aleksandrom Makedonskim. Pod Germanarehom se dogodila najveća bitka sa Slovenima u kojoj je Germanareh poginuo. U "Bojanovoj himni", letopisu iz 4. veka napisanom velesovicom, posvećen najvećem slovenskom junaku bitke, dat je opis ovog boja i pobedničkog slavlja (objavljen u Moskvi 1995). Na strani Rusa bili su svi "Sloveni na čelu sa knezom Slovenom", Kelti, Anti, Kimerijci, Radimići, Dregovići, Drevljani, plemena sa Venetskog mora, Goljadi, Vlasi, Zemegolci. Slovenski pobednici su uz pesmu velikog guslara i ratnika Bojana, priredili neviđenu gozbu i veselje, "u stolnom gradu Slovenije Novgorodu", blizu izvora Dunava, na obali jezera Mojska. Radi se o Slovačkoj, centru Moravske kneževine, tada najveće slovenske države u Evropi, koja se prema Bojanovoj 182
himni zvala Slovenija. Opis tog tipično slovenskog slavlja potvrđuje ne samo prisustvo Slovena pre Germana u Evropi, već i živu arijevsku, vedsku tradiciju u susedstvu sa moćnom hrišćanskom rimskom imperijom. Ona je podelila slovenski svet na porobljene podanike imperije i one preko Dunava, od kojih ih je delila utvrđena granica (limes). Bojana pominje i ruski letopis "Priča o Igorovoj vojsci", u kome se opisuje pobedničko slavlje nad "bandama (polčišća) konunga Germanareha". Knez Ruskolanja (Rusije) Bus je poslao svog sina Bojana da "učvrsti bratstvo Ruskolanije i Slovenije". Bojan će pesmom slaviti Velesa, za slavu Slovena - "pijemo za sećanje na Zlatogora u slavu Arija". Tako je arijevska slava koju su preci Slovena doneli iz prapostojbine stigla i do našeg doba. U ovoj slovenskoj himni iz 4. veka, Germani još nisu bili pokorili Slovene, ali će posle skoro hiljadu i po godina izmisliti priču da su se Sloveni tek dva veka posle te istorijske pobede nad permanarehom, pojavljuju u Evropi! Ruski autor V.E. Šambarov, opisujući u svojoj knjizi ratove Gota sa Slovenima, navodi da se od 4. veka n.e. u zapadno-germanskim hronikama više ne pominju Rusi-Roksolani i drugi Sloveni kao prethodnici Germana u Evropi. Posle pokoravanja Slovena na jugu i istoku Evrope, Germani su krenuli na sever i zapad, gde su opet pokorili slovenske starosedeoce - Lužičke Srbe, odnosno Venete. Tako je na slovenskoj teritoriji formirana buduća Nemačka država, kolevka germanske rase i evropske civilizacije. Kod germanskih, čak i nekih slovenskih autora, javlja se verzija o "civilizatorskoj" ulozi Germana među Slovenima. Navodno su im doneli prve osnove državnosti i kulture. Šambarov savetuje tvorcima lažnih hipoteza da otvore oči nad činjenicama. U trećem veku, u vreme gotskih naleta, arheološki je registrovan nagli pad visoko razvijene kulture, prestanak kovanja zlatnog novca i 183
rimskih moneta iz razmene bogate slovenske Černjagovske kulture na Donjem Dunavu sa Rimljanima. Arheološko bogatstvo kurgana govori o viskorazvijenim kulturama koje su se smenjivale u prirodnoj evoluciji tokom više milenijuma, pre dolaska gotskih nomada iz Azije. Isto će se kasnije dogoditi sa kulturom Lužičkih Srba, Kelta. Germani su "pobedničkim istinama" sledili tradiciju osvajača - Rimljana u odnosu na Etrurce, Skite i druge pokorene slovenske pretke. Podsetimo se ukratko kako jedan germanski autor, K.F.Beker, prikazuje rušenje zapadnorimskog carstva od strane Germana. Imperija se raspadala iznutra (to je period građanskih ratova i borbe za vlast, pobune kolona, ratova na svim granicama, opšte degeneracije rimskog poretka, gladijatorske igre, pobune robova itd). Posle "obesnih, raspusnih, brutalnih" imperatora (Kaligula, Klaudije, Neron), niza "soldatskih imperatora" koje su pretorijanci postavljali, zbacivali i ubijali, dolazi nekoliko imperatora ilirsko-slovenskog porekla. Dioklecijan je (284305. g.) pokušao da spase imperiju decentralizacijom triumviratom, unutrašnjom reorganizacijom, odvajanjem vojske od vlasti, obustavom progona, priznanjem hrišćanstva itd. U to doba Rim prestaje da bude centar, da bi ga Konstantin (takođe ilirsko-slovenskog porekla, iz Niša), osnivanjem Konstantinopolja, konačno zasenio. Svoju Imperiju Konstantin je podelio na 4 prefekture - Istok, Iliriju, Italiju i Zapad. Ilirija je obuhvatala Panoniju, Dakiju, Makedoniju i Grčku. Konstantin je uspešno branio imperiju od njenih najvećih neprijatelja - germanskih varvara. Međutim, posle Konstantinove smrti nastali su međusobni sukobi među trojicom njegovih sinova i naslednika, da bi svakim novim imperatorom država gubila nove teritorije i slabila iznutra. Oronulo zdanje zapadnog dela imperije se ubrzano rušilo pod naletima Germana i Huna i pobuna pokorenih Slovena. Razna
germanska plemena su pustošila i osvajala Zapadnu Evropu. Najpre Galiju (kasnija Francuska), zatim su "bande divljih Germana upale u bogatu Španiju noseći smrt, paljevine i rušenja. Germani su naselili opustošene, opustele oblasti - u Portugaliji Alani, u Andaluziji na Gornjoj Rajni i u Istočnoj Galiji Vandali". Opsednuti Rim je 408. g. n.e. plaćao danak Alarihu. Uz pomoć zapadnih Gota i Alana branio se od Huna i "biča božjeg" Atile, nanevši mu i poraz 451. g. na Katalonskim poljima. Bila je to poslednja odbrana zapadnorimske imperije. Posle niza novih međusobnih ubistava poslednjih rimskih imperatora, kratkotrajne vlasti galskih vođa, 476. g. vođa germanskih "varvara" Odoakar konačno ruši romansku zapadnorimsku imperiju, koja postaje germanska od Karla Velikog (800. g. n.e.) i Sveto germansko rimsko carstvo. Od dolaska Germana kao varvara u Evropu, prošla su samo dva veka da bi Nemačka postali najveća i najmoćnija evropska sila, predvodnici zapadne civilizacije. Istočno rimska imperija će i pored pada Konstantinopolja i kratkotrajnog stvaranja Latinskog carstva produžiti kao Vizant čitav milenijum posle propasti zapadno-rimskog carstva. Pod tursku vlast pada 1453. god. Te vekove evropske istorije obeležio je rivalitet zapadne, svete, germanske imperije sa Vizantom u neprestanim ambicijama za stvaranje svetskog poretka pod zapadnim liderstvom. Južni Sloveni su bili podeljeni između istočnog i zapadnog dela rimske imperije. Zapadni su dobili nove germanske gospodare, i zadržali vazalni status, sem kratkotrajnog formiranja nezavisnih država. Neke su bile moćnije od Vizanta (Dušanovo carstvo). Mada je Vizant preko hiljadu godina bio jedini centar rimske imperije, sa prestonicom u Konstantinopolju, zatim najveći, najbogatiji i najrazvijeniji deo Evrope, on je i tada ostao deo Istoka, više nego evropske civilizacije. Podela Evrope između Istoka i Zapada išla je uglavnom granicom
184
185
između pravoslavlja i katolicizma, zapadnog hrišćanstva. Ta granica je podelila i slovenski svet. Germani su ubrzo postali legitimni Evropejci, predstavnici evropske civilizacije, formalni nastavljači rimske imperije, Vizanta i Konstanti no polja. Proces germanizacije slovenskih starosedeoca u oblastima koje su danas germanske trajao je sve do 19. veka, kada je Zapadna Evropa bila očišćena od slovenskih starosedelaca. Ostao je Balkan, Istočna Evropa kuda je navodno doseljavanje Slovena bilo "maskirano" gotskom migracijom. U vreme rušenja zapadnorimske imperije i osvajanja Nemačke, po Britanskoj Enciklopediji, "Nemačka je bila puna Slovena" poznatih pod nazivom Lužički Srbi (Lausitz), Pomoranaci (Pomerania), Veneti (VVindish) i drugi. Lužička kultura (Lausitz) se razvila na širokom prostoru između Saksonije i Zapadne Ukrajine, Baltičkog mora i severnih delova Češke, Moravske i Slovačke. Pripadala je grupi domorodačkih kultura neolita, bronzanog i gvozdenog (halštatskog) doba Evrope. One se karakterišu po načinu sahranjivanja u velikim nekropolama (često preko hiljadu grobova) sa spaljenim pokojnicima. Takve nekropole postojale su još 2000 godina pre Germana - što govori o dugotrajnom, mirnom i stabilnom razvoju te kulture. Kultura Lužičkih Srba bila je prva žrtva novih, germanskih doseljenika. Pomeraniju (najstariji slovenski naziv Pomorje odnosno Slavinia) su naseljavali Sloveni od "preistorijskih vremena" na južnom Baltiku, između Visle i Odre, odnosno Prusiji. Teutonci su je zauzeli u 13. veku n.e. Slovenski starosedeoci na teritoriji Zapadne Evrope do Baltika najviše su bili poznati pod opštim nazivom Veneti. Na severu Evrope su razvili poznatu ertebelsku kulturu. Veneti su na Baltiku bili glavni
186
proizvođači ćilibara koji su odatle raznosili trgovci, uglavnom Grci, ćilibarskim putevima širom Evrope. Ostaje nerasvetljeno poreklo i drugih starosedelačkih naroda u Zapadnoj i Severnoj Evropi, kao što su Baski, Iberi, Bretonci, Korzikanci, Sardeni, Velšani, Škoti, Irci (Kelti) i dr. Pismenost Germana počinje sa Karlom Velikim (početak 9. veka n.e.). Engleza u 7. veku, Nemačke u 8, Holandije u 9, Skandinavije u 12 veku n.e. Postojale su teze u vezi starosti runa kao najstarijeg evropskog pisma, autohtonog, germanskog porekla, međutim, prof. Pešić je poređenjem vinčanskog pisma sa ostalim starim pismima Evrope i Mediterana, pokazao da i rune imaju sličnosti sa svojim vinčanskim praizvorom i kasnijim etrurskim, venetskim pismima. Najstariji naziv za rune nije bio slučajno - "vendske rune" što je pravi trag njihovog porekla, koji se kasnije briše. Ustvari, najstarije rune su sa teritorije Danske iz 3. veka n.e, ali je to pismo izašlo iz upotrebe u 10. veku n.e. U nekim regionima Švedske rune su se sačuvale i do novijih vremena. Nalazi runskog pisma otkrivani su širom Evrope - od zapada Rusije, do istoka Francuske, ali najviše u Skandinaviji i Engleskoj. Pre najnovijih germansko-nordijskih špekulacija, autori su bili saglasni da je poreklo runa na Balkanu, u Podunavlju. Švedski arheolog B.Salin došao je do zaključka da su rune došle u Skandinaviju iz Jugoistočne Evrope, da pre 3-4. veka n.e. nema tragova runama u zapadnoteutonskom svetu, odnosno jugozapadno od linije Šlezvig, Berlin, Bukurešt. Zato su neki autori poreklo runa tražili u grčkom ili latinskom pismu. Norvežanin C.J.S. Mastrander je poreklo runa izveo iz severno-etrurskog alfabeta, čime je ustvari anticipirao Pešićeva otkrića. Taj alfabet je bio u upotrebi kod Kelta (odnosno praslovenskih plemena), u Istočnim Alpima i Bohemiji i na osnovu njih su 187
Teutoni izradili svoje rune. Germanska gotica je kasnije nastala na osnovu runa. Najveći procvat rune su dostigle u Britaniji i znatno su se razlikovale od kontinentalnih, germanskih. U poslednje vreme ima pokušaja da se bogato kulturno nasleđe Kelta uključi u germansko, zapadnoevropsko nasleđe. Istraživanja o poreklu Slovena istovremeno pokazuju da Kelti nemaju nikakve etničke, ni kulturne veze sa Germanima, nego upravo sa Slovenima. Mađari su pored Germana najviše uticali na mesto Slovena u istoriji Evrope. Mađarska plemena ugarsko-finske rase stigla su iz Azije Evropu u 10. veku n.e. Kao ratnički narod, njih oko 30000 zauzeli su najplodnije slovenske zemlje u Podunavlju i srušili Velikomoravsku kneževinu (6-10. vek). Prihvatili su katoličanstvo, postali partneri Germana u Svetom germanskom carstvu-Austrougarskoj monarhiji. Zajednički ili samostalno pokorili su Čehe, Slovake i najveći deo Južnih Slovena: Bosance, Hercegovce, Hrvate, Slavonce, Dalmatince, znatan deo Srbije. Vršeći asimilaciju i mađarizaciju pokorenih Slovena sačuvali su svoj nacionalni identitet, mada su intenzivnim mešanjem sa Slovenima izgubili etničke karakteristike svog azijskog porekla. Nasleđe praslovenskih, arijevskih kultura koje su dobile mađarske nazive (Lenđel, Kereš, Kočofeni, Kukuteni) pripisano je "nestalim" narodima i, takođe, mađarizovano. Pokoreni Sloveni su dobili naziv Raci (od tada još aktuelnog naziva za Srbe) kao sinonim za varvare. Mongoli su vrlo značajno uticali na sudbinu Istočnih Slovena i umalo da odrede sudbinu ćele Evrope. Pojavili su se u istoriji u 13. veku, kada je Džingiskan objedinio Tatare i Mogole i stvorio jednu od najvećih imperija u Srednjoj i Istočnoj Aziji. Njegovi naslednici su pokorili bagdadski kalifat i Kinu. O sjaju i raskoši velikog mogula na kineskom dvoru u vreme najveće moći
mongolske imperije svedoče opisi Marka Pola. Džingiskanovi naslednici su se okrenuli osvajanju Evrope. Batu Kan je osvojio kijevsku Rusiju (1240. g.), zatim Poljsku, spalio Krakov i potukao nemačko-poljske knezove 1241. g. Druga mongolska vojska pod Kadanom pobedila je na Tisi Ugarskog kralja Belu 4. i gonila ga sve do Jadranske obale. Na vest o smrti Ogotaja, Džingiskanovog sina i naslednika, Mongoli su napustili opsadu Trogira i preko Dubrovnika i Kotora otišli za Rusiju. Time je Evropa bila spašena. Posle smrti Džingiskana i raspada imperije formirana je mongolsko-tatarska država "Zlatna horda" u Rusiji. Oni su vladali Rusijom oko dva i po veka (od 12401480. g.) i uticali znatno na dalji razvoj Rusije i Ukrajine. Bugari su krenuli prema Evropi iz iste oblasti Azije kao i Mađari, stigli su ranije već u 8. veku s.e. Za razliku od Mađara, Bugari su se ubrzo asimilovali sa slovensko-tračanskim starosedeocima i potpuno slovenizovali. Bugarski istoričari poklanjaju izuzetnu pažnju izučavanju tračanskog nasleđa kao svog, a Makedonce smatraju za Bugare, odričući im pravo na makedonsko nasleđe kao i Grci. Albanija se ne pojavljuje pod tim imenom nigde u Evropi pre ni posle rimske okupacije Balkana. Neki autori smatraju da su Albanci došli iz istoimene oblasti u današnjem Dagestanu u 11-12. veku n.e. kao plaćenici normansko-sicilijanskih vladara u pokušaju osvajanja na istočnoj obali Jadrana. Posle poraza Normana, Albanci ostaju na teritoriji današnje Južne Albanije. Očuvali su svoj nacionalni identitet i autonomiju u mirnom saživotu sa susednim Slovenima. Zajedno s njima su potpali pod tursku okupaciju, čak su vodili borbu zajedno sa Srbima protiv Turaka (Skenderbeg). Za razliku od susednih Slovena, Albanci su se uglavnom islamizovali, mada je na Kosmetu tursku okupaciju preživela enklava slovenskosrpskih starosedelaca - Goranci, koji su sačuvali srpski
188
189
jezik. U novije vreme, koristeći germansku tezu o Slovenima i nemarnost slovenskih istoričara, koji se odriču svoje predrimske prošlosti, javlja se sve više dela albanskih istoričara sa tezom da su Albanci direktni potomci Ilira. To teško nailazi na prihvatanje zvanične istoriografije izvan Albanije. Salinas, na primer, smatra da Albanci i Sloveni imaju isto poreklo. U svakom slučaju, pitanje porekla Albanaca je još otvoreno. Rumunija je specifičan slučaj formiranja jedne neslovenske nacije u bogatoj balkansko-podunavskoj kolevci slovenstva. Ona je nastala na području rimske provincije Dakije i moćnih praslovenskih plemena Dačana, Karpa i drugih, asimilacijom i romanizacijom domorodaca i doseljenika za vreme rimske okupacije u cilju zaštite imperije sa istoka.
190
ISTOČNOEVROPSKA KOLEVKA SLOVENSKE CIVILIZACIJE Zvanicna istoriografija se za vreme carske Rusije nije mnogo bavila istraživanjem prasiovenske, predhrišćanske, paganske prošlosti. U skladu sa germanskom tezom o Slovenima, istorija Rusije |e počinjala Kijevskom Rusijom, pismenost hrišćanstvom, Cirilom i Metodijem. Za razliku od germanskog nacionalnog zanosa, ruski imperijalni interesi su bili ispred slovenskih, nacionalnih. U vreme Sovjetskog Saveza uspešno su otkrivana arheološka bogatstva drevnih kultura na evroazijskim prostranstvima i arheološka mapa tih otkrića širom Rusije i Sibira postajala je sve bogatija. Međutim, sve je to bilo van interesovanja zapadne istoriografije, nedovoljno valorizovano ili nepoznato iz više razloga. Pre svega, zbog, međunarodne izolacije SSSR-a poistovećivanjem komunističkog Sovjetskog saveza sa Rusijom, odnosno komunizma sa slovenstvom. Pored toga, za zvaničnu sovjetsku istoriografiju internacionalno je bilo iznad nacionalnog, posebno slovenskog. Uostalom, na čelu najveće slovenske države jebio Gruzin - Staljin. Naučnici nisu mogli, kako kaže J.A. Šilov, da "izlaze izvan okvira ou'cijelne nauke. Ona je počivala i počiva na tezi da je istorija počela u Sumeru, da su temelje evropske kulture položili Grci, a da su Sloveni poslednji Evropejci". Poznato je da je i Marks imao animozitet prema Slovenima i njihovoj civilizaciji što je, takođe, imalo dodatnog uticaja na sovjetsku istoriografiju. Rusko ukrajinski istraživači prasiovenske prošlosti pružaju obilje novih dokaza za - neosnovanost vladajuće teorije o 191
Slovenima i potrebi revizije opštih pogleda na istoriju svetske civilizacije iz koje su Sloveni praktično isključeni, a njihov doprinos brisan. "Osam hiljada godina praistorije Slovena", nosi naslov poglavlje knjige J.A. Šilova (Praistohja Rusije, Jekaterinburg 1999.). Po vladajućoj teoriji Istočni Sloveni se pojavljuju u istoriji Evrope u centralnom delu Evropske Rusije još kasnije nego na Balkanu - sa hrišćanstvom, u 9-10. veku n.e. "Zar je pre toga ovde bila pustinja, u kojoj su živeli divljaci u životinjskom krznu sa kamenim sekirama?", pita se ruski autor V.E. Šambarov. Skitija se ističe kao najznačajnija kultura antičkih predaka Istočnih Slovena, slično Makedoniji na Balkanu. U svojoj izvanrednoj knjizi o praistoriji Rusije i Slovena uopšte, Šilov polazi od kategoričke teze - "niti je istorija počela sa Rimom i Grčkom, niti je otac istorije Herodot", to su "iskrivljeni kulturni stereotipi pretvoreni u tradiciju koja onemogućava iznalaženje istine". Zvaničnoj istoriji i pismenosti Rusije i ostalih slovenskih naroda koja navodno počinje od 9. veka n.e. "prethodilo je najmanje još 7 milenijuma istorije", kaže J.A. Šilov. Zato, smatra Šilov, treba prihvatiti poziv Engleza Dž.Vuda da "početak evropske istorije treba ponovo pisatf. Šilov dodaje - ne samo evropske i ne samo početak, nego istoriju svetske civilizacije. Slika slovenske prošlosti iskrivljena od strane "oca istorije" Herodota, kasnijim zlonamemim falsifikatima, skrivana je dveipohiljade godina, kaže Šilov. Međutim, istorijska istina je svetlucala ispod pepela milenijuma, u riznicama etnografije, u hiljadama arheoloških spomenika, pisanim svedočanstvima. Rezultati istraživanja ruskih i ukrajinskih naučnika o korenu i stablu slovenske civilizacije pokazuju da je ona evroarijevska u kontinuitetu od drevne Aratije, Hiperboreje, Pelazgije, Skitije, do današnje Rusije i ostalih 192
slovenskih država. U obimnoj literaturi rusko-ukrajinskih istraživača o poreklu Slovena, neki autori potvrđuju Tilakovu tezu o arktičko-sibirskom poreklu arijevske rase zaključujući da je "siovenstvo koren indoevroopskog sveta i osnova planetarne civilizacije". Šilov je dao periodizaciju praistorije: Paleoevropska Aratija na prostorima Balkanskog Podunavlja, Karpata, Povolžja, Krima, protoslovenski, indoevropski, praslovenski, pelazgijski period, pad Troje i preseljenje Veneta i Etruraca u periodu od 24-13. veka s.e, slovenski period od 13. veka s.e. do granice n.e, istorijski period od 10. veka n.e, odnosno perioda hrišćanstva. Najstariji period Aratije Šilov vidi kao sinkretizam, spajanje starosedelačkog, prepotopskog kromanjonskog, paleoevropskog stanovništva Balkana i Pricrnomorja, Male Azije sa arijevskim, poslepotopskim stanovništvom Evroazije i Sibira. To potvrđuju arheološki nalazi najznačajnijih žarišta kultura u Podunavlju - Starčevo, kereška, vinčanska, lenđelska kultura. Kultura Lepenskog Vira Šilovu još nije bila poznata. U istočno evropskim oblastima to su kulture Kamene Mogile, bugo-dnjestrovske, sursko-dnjeprovske, tripoljske i drugih kultura, čija je suština vedsko-arijevska, a Sloveni su njeni najizvorniji naslednici. Šilov kaže da "Evropejci smatraju više od dve hiljade godina da njihova istorija počinje u Grčkoj, tačnije sa opsadom Troje krajem II milenijuma s.e. Međutim, prema njihovom "ocu istorije" Herodotu, i sami pobednici nisu zaboravili da je njihova civilizacija nastala na ruševinama neke Pelazgije, koju je osnovao mitski Hiperborejac Pelazg. Smatra, se takođe, da i evropska mudrost potiče iz Grčke. Grci ne samo da nisu znali dobro svoju preistoriju, nego ni poreklo Zevsa, Apolona i drugih bogova. Grci su svoje poreklo tražili čas u Egiptu, 193
Pelazgiji, Hiperboreji, te da ih je izmislio Pelazgo-Trojanac Homer. Za njega su pretpostavljali da je Grk, a nisu mu znali ni mesto rođenja, niti su mogli da kažu u kom vremenu je živeo". Tragajući za rodoslovom trojanske civilizacije, Šilov i više ruskih autora, smatraju da ona potiče iz zajedničke arijevske praslovenske pradomovine, što potvrđuje bogata literatura arijevsko-vedskog pogleda na svet, rodoslov i panteon bogova, mitologija, tradicija, posebno arheologija i paleolingvistika, sličnost sanskrta sa slovenskim jezicima. Zato se smatra da antička istorija Evrope počinje od sredine III milenijuma s.e, od istinskog patrijarha Grčke - Pelazga. Trojansko-slovenske, pelazgijske veze bile su posredno predmet istraživanja više rusko-ukrajinskih autora. No i oni su lutali, vezujući Trojansku civilizaciju za Malu Aziju, dok im Salinasova teza o balkanskoj Troji nije bila poznata. Zato su dugo vremena pojmovi "trojanskih staza,trojanske zemlje i trojanskih vremena" doseljavanja Slovena iz starog ruskog letopisa "Slovo o Igorovom narodu", tumačeni kao Trojanove staze, po rimskom caru Trajanu i si. (Kada se prihvatilo tumačenje pojma "trojanski" u smislu sećanja na staru, trojansku postojbinu, onda je kopneni pravac tih staza bio dosta nelogičan prebacivanje preko Bosfora i Trakije, ili još nelogičnije morskim putem iz Male Azije u Rusiju. Sve te teškoće bi se, međutim, otklonile prihvatanjem Salinasove teze.) Prva antička saznanja o narodima u ovim oblastima širili su grčki trgovci i hroničari. Grci su još od 7. veka s.e. uspostavljali svoje trgovačke kolonije u pricrnomorskim oblastima, imali više vekova kontakte sa starosedelačkim narodima iz pricrnomorskih i severnokavkaskih, prikaspijskih oblasti Evrooazije. O tome su grčki hroničari, uključujući Herodota, ostavili brojna svedočanstva, iz kojih novim čitanjem, a znajući koga su 194
sve Grci ubrajali među tamošnje varvare, mogu proisteći mnogi podaci o starosedeocima u Istočnoj Evropi. Posebno je interesantan period uoči i u toku "seobe naroda", koji nosi i savremene pouke o Slovenima, Germanima, pojmu varvarizma i zapadne civilizacije uopšte. U istraživanjima najdubljih korena drevnih kultura Evroazije ruski istraživači dolaze do zaključka da je slovenstvo naslednik i čuvar "etnokulturnog jezgra indoevropskih naroda koji su stvorili najstariju i u celini najoptimalniju zemaljsku civilizaciju", kako kaže Šilov - "Od očuvanja tog jezgra zavisi i budućnost celog čovečanstva". U istočnu kolevku Slovena u pridnjeprovskoj oblasti knez Kij i njegovo pleme došli su sa jugozapada, sa Balkana, obala Dunava i Tise, u vreme rimskih osvajanja ovih oblasti. Oni su, prema Veles knjizi i starim letopisima, tu obitavali i zajedno sa ostalim slovenskim starosedeocima pružali otpor Rimljanima, koji su prodirali dalje prema Istoku, u pohodima za robljem. Rimljani (Romeji) su pokušali da potkupe vojsku Kija za svoju strategiju "varvarin protiv varvara", nudeći novac i razne "srebrne stvari", koje su takođe prethodno opljačkali. Kij je prozreo planove Rimljana i povukao se sa svojim plemenom najpre do Karpata, zatim preko Karpata na sever, a potom su sišli u pridnjeprovsku niziju, gde su se pomešali sa tamošnjim Poljanima i Drevljanima, podigavši grad Kijev. U to vreme, (pre Dioklecijana i Konstantina), Rim i Vizantija su još bili jedna država. Velesova knjiga uverljivo potvrđuje Salinasovu balkansku verziju Troje. Ovo kapitalno delo slovenske civilizacije osvetljava oko dve hiljade godina najmračnijeg perioda slovenske istorije - od njihovog stupanja na istorijsku scenu Evrope u vreme trojanskog boja, krajem 2. milenijuma s.e, period pre i posle rimske okupacije, "seobe naroda", raspada rimskog carstva, ratova protiv 195
Germana pa do pokrštavanja Slovena. Sačuvana verzija Veles knjige nastala je u 5. veku n.e. uz poslednje dopune u 8. veku n.e. Dragoceni istorijski podaci u njoj obuhvataju period koji počinje "1300 godina pre Germanareha ", to jest od 10. veka s.e. Pored tog relativno novijeg vremena u ovoj slovenskoj Rg-vedi su i najdublji slojevi arijevske prošlosti još od hiperborejske pradomovine. Ta istorija počinje u postojbini "praroditelja" u 20. milenijumu s.e. Svaka etapa je utvrđena na osnovu astronomskih, zodijakalnih podataka koji su ugrađeni u knjigu.
Skitija (Ruskolanija) O Skitima i Kimerijcima, od kojih direktno potiče više savremenih istočno-slovenskih naroda, u antičkim izvorima ima najviše podataka, a arheologija ih je bogato dokumentovala. Visoko razvijena skitska kultura nastala je kao vrhunac razvoja više prethodnih kultura, koje su se smenjivale u toku više milenijuma. Skiti su imali isti ključni značaj u istraživanju "varvarske", praslovenske prošlosti u njihovoj istočno-evropskoj prapostojbini, kakav imaju Etrurci, Raseni kada je u pitanju balkanska kolevka Slovena. Po Veles knjizi, došavši u svoju rusku postojbinu, arijevski slovenski preci su najpre nazivani Skitima. Osnovni praotac Slovena po "skitskoj liniji", u Veles knjizi je skitsko ovaploćenje Arija, što neposredno potvrđuje daleko arijevsko poreklo svih Slovena. Arheologija dokumentije kontinuitet neolitskih kultura arijevskoslovenskog porekla koje su prethodile Skitskoruskoj zajednici (Ruskolanj). Tripoljska kultura je bila najznačajnija istočnoevropska kultura, mlađi savremenik Vinčanske u Srednjem Podunavlju. Trajala je od polovine 6-3. milenijuma 196
s.e. Brojna arheološka nalazišta kružnih "stepskih piramida", kurgana ove kulture, zauzimaju širok pojas ruskoukrajinske stepe do Dunava. Tripoljci su imali svoje pismo, razvijenu astronomiju sa brojnim observatorijama. Tripoljski gradovi u 3. milenijumu zauzimali su do 500 hektara površine, građeni u obliku koncentričnih krugova sa svetilištem i observatorijom u centru. Ta kružna svetilišta, čiji je najstariji prototip nedavno otkriveni arijevski Arkaim na Uralu, proširila su se od 4-2. milenijuma s.e. preko lenđelske kulture u Podunavlju, naslednice Vince, širom Evrope sve do Stounhendža. Njihova kružna gradnja je potpuno u skladu sa arijevskim mito-ritualima. Ruski istraživači smatraju da u etnogenezi Slovena, tripoljska kultura označava kraj arijevsko-protoslovenskog i početak slovenskog perioda praistorije Slovena. U periodu pre i u vreme Skita, poznati su iz grčkih izvora i Veles Knjige mnogobrojni preci Slovena pod raznim nazivima. Tavro-Rusi koji se pominju kod Homera u Pricrnomorju, bili su poznati kao arijevski Tiverci, odnosno Tavri. Osnivači su grada Korsunja u 8. veku s.e, kasnijeg Hersona. U Hersonu su Grci osnovali jednu od svojih najvećih pomorsko-trgovačkih kolonija u Tavridi (tragovi o tome se mogu naći u literaturi - "Ifigenija na Tavridi"). Tavrorusi su vršili iz Pricrnomorja pohode, kao i Skiti kasnije, u Malu Aziju, Midiju odakle su se vratili. Grad Surož, koga su takođe osnovali Tavrorusi, čitava četiri veka kasnije osvojili su grčki plaćenici. Ekspediciju u Tavridu je 437. g. s.e, predvodio čuveni Perikle. Kimerijci su u odnosu na Skite i Tavre paralelna, ali nešto starija linija slovenskih predaka. Kimerijska kultura je dostigla najveći procvat od 13-11. veka s.e. i to u oblasti Crnomorja od Volge do Dnjestra i Tereka. Akademik Ribakov pokazao je da je to bila Činjeckokomarovska kultura, koju je kasnije smenila, još naprednija, Lužičko-skitska kultura. O Kimerijcima govore 197
imperiju. O tome nam daju podatke Strabon, Diodor Sicilijski i drugi antički autori. O etničkim sličnostima tih naroda govori i Herodot kada kaže da "Sarmati (Saromati) govore skitskim jezikom, ali sa "greškama" (u svom dijalektu). U grčkim izvorima, posebno kod Herodota, o Skitima se govori vrlo slično kao što su govorili Rimljani o Etrurcima kao o - varvarima, divljacima, pijanicama, kradljivcima žena. (Dodaju im i kanibalizam, podnošenje ljudskih žrtava bogovima...) U Veles knjizi se, pak, o tim "civilizovanim" Grcima govori kao o pokvarenim trgovcima ("našu stoku hoće badava'), "najopasnijim, neprijateljima vere", odnosno drevnog vedskog učenja. Za razliku od Slovena koji su bili uglavnom poklonici boga sunca Dajboga, Grci su bili poklonici meseca - Dija, od koga će nastati kasnije Deus Pater, Zevs, Jupiter. Zato su za Slovene Grci i Romeji bili pagani. Za praslovene, baštinike arijevske tradicije, nezamislivo je da je njihovo društveno uređenje počivalo na ropstvu. Time se odbacuje suština vedske vere - duhovna sloboda čoveka. Skiti su smatrali da se ropstvo u životu pretvara u ropstvo u posmrtnom životu. Zato je bolje umreti slobodan, sačuvati svoju veru nego živeti kao rob. Herodot je informacije o Skitima skupljao od grčkih trgovaca iz njihovih kolonija i uklapao ih u svoju sliku o "skitskim varvarima". Kod Strabona ima odjeka te antičke satanizacije Skita. Naziv Crno more Grci su preuzeli od Skita, uz objašnjenje da je "crno" zbog "divljih Skita koji su sve strance ubijali i jeli njihovo meso'1
mnogi antički autori, o njima postoje tragovi i u asirskim izvorima. Na njihovoj teritoriji arheolozi su pronašli velike gradove, svetilišta i nekropole, ogromne kurgane "stepskih piramida". O impresivnim "Kimerijskim zidovima" u Skitiji pisao je pet-šest vekova kasnije u 5. veku s.e i Herodot. O Kimerijcima se u Velesovoj knjizi kaže da su bili ratnici, ti "oci naši su pobeđivali i Grke i Romeje, razgonili ih kao preplašene svinje". Kimerijski arheološki tragovi nalaze se širom Evrope, u vreme kada ih već u njihovoj Pricrnomorskoj postojbini smenjuju Skiti. Deo Kimerijaca se još u 2. milenijumu s.e, selio uzvodno pritokama Dunava na severozapad Evrope, sve do okeana u zemlje "hladnih magli", gde su po Veles knjizi podizali kurgane od belog kamena (za razliku od zemljanih stepskih kurgana). Smatra se da od kimerijske seobe potiču rođaci Slovena u Zapadnoj Evropi i na Baltiku, poznati pod etnonimima kao Kamri, Veneti, Vindi, i najverovatnije - Kelti. Herodot je pisao da su Veneti iz njegovog doba na Baltik došli negde od Kaspijskog jezera. Kimerijci su vršili daleke pohode preko Trakije čak do Male Azije, gde su na ostacima Hetitske države osnovali "zemlju Kimir", kako se naziva u asirskim izvorima, koja je obuhvatala Lidiju, Frigiju. Mnogi narodi su ih prihvatili saveznički. U tradiciji naroda Zapadnog Kavkaza, u Urartu, na primer. God 705. s.e. pobedili su Asirce i ubili njihovog cara Sargona 2, poznatog po surovim kaznama nad zarobljenicima (nabijanje na kolac, dranje kože živim žrtvama, spaljivanje itd). Stigli su i do Palestine i Egipta gde ih je zaustavio faraon Psametih 1. Krajem 6. veka su ih iz Male Azije proterali Asirci i oni su se vratili u Trakiju i na Donji Dunav, pomešali sa Skitima, Sarmatima, Antima, Hazarima, Odrisima i mnogim drugim slovenskim srodnicima. Od dela Kimerijaca koji su se razišli po Zapadnoj Evropi, pojavili su se ponovo na Balkanu Kelti, koji su u 2. veku s.e. prodrli u rimsku
Skiti su, međutim, bili među najprofinjenijim poznatim umetnicima u svetskoj civilizaciji. Prema izvorima, njima su mnogi grčki običaji delovali divljački, primitivno, posebno homoseksualnost. Zato su Skiti čuvali svoju autentičnu kulturu, kažnjavali svoje građane, čak i neke vladare koji bi potpali pod grčki uticaj. Po Velesovoj knjizi, Skiti su arijevski "potomci boginje krave Zemun zajedno
198
199
sa Antima, Rusima i Borusinima", a Vendi su sinovi Skita. Velika Skitija se prema Nestorovoj "Hronici prošlih vremena" smatra postojbinom Slovena, gde je živeo "Slaven sa bratom Skitom", što neposredno potvrđuje vedsko, arijevsko poreklo Slovena uopšte, Skita posebno. Krava Zemun je među nastarijim vedskim božanstvima, (iz prve daščice Veles knjige u kojoj se govori o praroditeljima), pokrovitelj epohe u zodijakalnom znaku bika. Njen mlečni put na nebu osvetljava put Pravde. Skitija je doživela najveći procvat u 2. milenijumu, pre Grčke i Rima. O visoko razvijenoj civilizaciji Skita danas se već mnogo zna. Zvanična istorija za Skite kaže da su nedefinisanog iranskog porekla, da se pojavljuju između 750700. g. s.e, da su ih potisli Kimerijci do Male Azije. Međutim, o takvoj migraciji nema pomena ni u persijskim ni u kineskim izvorima. Istovremeno se opisuju kao plavokosi, plavih očiju, "što baš nije opis iranskog tipa", kaže prof Pešić. Grci su znali za postojanje dve Skitije - Velika Skitija (Skufija) na jugu Ukrajine i Mala Skitija u delti Dunava Dobrudža, gde su ostaci černjagovske kulture. Za Grke "koji su pisali istoriju", "skutai" su svi varvari koji su nosili krzno. Oni su za njih bili primitivni i zli nomadi, nemilosrdni, surovi prema neprijatelju. Međutim, istina je da je Skitija bila zemljoradnička zemlja, jer prema grčkim izvorima, "Skitskim Nebom se hranila čitava Helada". Skitija je više vekova od kraja 3. milenijuma s.e. zauzimala ogromne oblasti ruskih i ukrajinskih nizija i priobalja Crnog Mora, Krima i severnih oblasti Kavkaza. Njihovi proizvodi su bili vrlo privlačni za grčke trgovce, koji su ih razmenjivali širom Evrope i Mediterana. Trgovačku, komercijalnu reprodukciju skitskih vaza i skitskih motiva na njima, skulptura i drugih umetničkih dela, Grci su kao svoje proizvode masovno prodavali širom Mediterana. Grčki polisi su se najviše obogatili preko brojnih trgovačkih kolonija na crnomorskim obalama skitske, 200
kimerijske civilizacije, još od 7. veka s.e. Desetine bogatih grčkih trgovačkih gradova niklo je po primorskim obodima bogate ukrajinsko-ruske nizije, posebno na Tamanskom poluostrvu oko Azovskog mora. Te kolonije, počevši sa Istrijom na ušću Dunava, Borisfenidom na ušću Dnjepra, stvarane su zatim na ušćima svih severnocrnomorskih reka i pretvarane su u kolonije bogatije od svojih matičnih polisa. Kao desetine Dubrovnika ili Venecija u odnosu na njihovo balkansko kontinentalno zaleđe! Trgovali su stočarskim, zemljoradničkim, zanatskim, umetničkim proizvodima tih naroda, prodavali im robu sa Mediterana i Bliskog Istoka. Raznosili su i razmenjivali kulturu i kulturne uticaje, ne samo robu. Preko Skita su, Grčka i ostali svet, upoznali puter i mnoge proizvode stočarstva, kože i kožnih prerađevina. Grci su maksimalno iskoristili vrednosti prebogatog skitskog umetničkog stvaralaštva, koje su uspeli da komercijalizuju, koriste u brojnim radionicama u svojim kolonijama uz domaću radnu snagu. To izuzetno, izvorno umetničko i kulturno blago, otkriveno u bezbrojnim skitskim kurganima, ili u raznim delovima Mediterana, u Grčkoj obradi dugo je bilo pripisivano isključivo Grcima. Kao i na Balkanu. Mnogi od bezbrojnih kurgana sa pravim riznicama umetničkog stvaralaštva Skita, stigli su neopljačkani i do našeg vremena. Umetnička dela u ornamentici životinjskog i biljnog sveta u bronzi i čuvenom skitskom zlatarstvu, izrađivana su tako savršeno i autentično, da im verovatno nema ravnih u svetu. (Za vreme službovanja u Moskvi 1969, jedino uz specijalno odobrenje direktora Ermitaža, akademika Piotrovskog, mogao sam da uživam u tom nenadmašnom svetskom blagu. Danas je ono pristupačno širokoj javnosti.) Skitsko zlato ostavlja impresivan utisak, koji može da se meri sa ćavinskim zlatarstvom u Peruu i kolumbijskim zlatom, delima majstora andskih starosedelaca Drevne Amerike. 201
Još u antička vremena, skitska umetnost je pripisivana Grcima. Skitsko zlato koje je novija arheologija otkrila u kurganima, navodno nije njihovo delo, nego opljačkano od Grka ili Persijanaca! Međutim, kažu današnji ruski autori, ta velemajstorska dela zlatarstva su izrađivali Skiti i njihovi Kimerijski i drugi praslovenski srodnici, od Altaja do Balkana, čitavih hiljadu godina pre nego što su se uopšte pojavile prve grčke kolonije na obalama Crnog mora. Njihovu autentičnost i osobenu umetničku snagu nije bilo moguće imitirati. (Na jednoj od skitskih zlatnih ploča u tipično skitskom umetnickom stilu je potpis majstora u čiji slovenski karakter ne treba sumnjati Poranko.) Visoko razvijena skitska kultura imala je i svoju pismenost, naročito poeziju. Sačuvani se pismeni dokumenti skitskih vladara iz prepiske sa azijskim. Jedno od takvih pisama upućeno Dariju, izazvalo je njegov pohod protiv Skita. Diogen Lartski pominje pismo Anaharsija lidijskom Krezu, Lukijan iz Samosa pominje skitske zakone na bakarnim pločama itd. V.E. Šambarov, na primer, navodi posetu skitskog mudraca Anarhazija, autora poeme od 800 stihova, Atini u 6. veku s.e. On je svojim umom izazvao divljenje Atinjana, a o njegovim aforizmima pisao je i Herodot. Međutim, kasnije su ga Grci proglasili za jednog od svojih "sedam mudraca", zajedno sa Solonom i ostavili priču da su ga zbog njegovog helenizma sami Skiti ubili. U znanju astronomije i geografije Skiti su bili ispred grčke antike. Njihovo pisano zakonodavstvo je bilo po antičkim izvorima "vrlo pravedno", imali su najpravičnije uređenje. Prema mnogim antičkim izvorima čast i poštenje su bile najveće vrednosti skitskog društva, bili su "odaniji prijatelji nego Heleni". Najveće dostojanstvo zaslužuje pomoć prijatelju u nevolji, a najveći prezir "izdaja prijatelja".
Skitske žene su se mnogo doterivale, negovale su šminku celog tela, nosile raskošne haljine i bogatu frizuru. Arheolozi su otkrili mnoge skitske flašice za mirise. Medicina im je bila vrlo razvijena. Po Hipokratu, poznavali su osnove refleksoterapije i lečenja akupresurom, lekovite trave. Njihova religija odgovara kosmogoniji i religiji Praslovena prema Veles knjizi. Verovali su u reinkarnaciju. Utvrđeni gradovi od tvrdog materijala nisu bili karakteristka skitske civilizacije. Oni dugo nisu znali za ratove što je dokumentovala arheologija. Mada Skiti nisu bili ratnički narod, vrlo umešno su ratovali. O tome i veličini i moći osobene skitske društvene zajednice govore i ratovi drugih osvajača protiv Skita. Smatrali su ih najboljim vojnicima starog sveta, ali ne u osvajačkom smislu nego na osobeni, oštrouman, lukav, odbramben način. Osnovni im je cilj bio da sačuvaju svoja ognjišta i porodice, da što manje imaju žrtava među svojim vojnicima, a da nanesu nemilosrdan poraz neprijatelju lukavstvom. Zato se osvajači, koji bi ih jednom napali, više nisu odlučivali da to ponove. Naime, Skiti su imali savršeno izgrađenu odbrambeno-pobedničku taktiku. Neprijatelju je namerno prepuštana teritorija, u početku napada je zavaravan iluzijom brze pobede i lakog osvajanja, ustvari, uvlačen je u klopku iz koje mu kasnije nije bilo spasa. Skiti bi prethodno sve porodice sa decom i starcima, stokom i imovinom stepskih naroda, koja je bila uglavnom pokretna, sklanjali što dalje na sever u duboke šume, gde je organizovan privremeni život. Puštali su osvajača da napreduje, a ispred njega su palili stepu, stvarali mu nemoguće uslove za opstanak, konjici za ispašu, ljudima za hranu. Osvajači su bezuspešno pokušavali da dođu u otvoreni sudar sa skitskom vojskom, lutali su sve dublje stepom koja plamti, sa otrovanim bunarima, zasipani strelama lutajućih "gerilskih jedinica". Herodot je pisao da "nikakav neprijatelj koji se
202
203
usudi da upadne u njihovu zemlju ne može više da se spase bekstvom, ne može čak ni da ih stigne ako oni sami ne požele da se otkriju". Tako je, na primer, persijski car Kir poginuo u borbi sa skitskim rođacima Masagetima. Njegov naslednik Darije (513-512. g. s.e.) krenuo je na Veliku Skitiju u osvetnički pohod, prešao preko pontona na Dunavu sa najvećom vojskom Starog sveta od neverovatnih 700 hiljada vojnika. Prošao je kao i Kir. Uspeo je jedino da se spase on lično i malobrojna pratnja, žalosni ostaci silne vojske, kada je uvideo da je pobeđen. Skiti su se prethodno povukli daleko na sever zajedno sa stadima, ženama i decom. Skitska vojska se povlačila na dan hoda pred Darijevim trupama, tako da one nikada nisu uspevale da dođu u kontakt sa njima. Kad bi njihovi vojnici počeli da se bune zbog gladi, namamljivali su ih da ne odustanu i "podhranjivali" žrtvujući ponešto stoke, uvlačeći ih sve dublje u bezizlaz. Darije je slao besne poruke skitskom vođi Idantirsu - "zašto bežiš?", ali nikako nije uspevao da ga stigne. Progoneći ostatke iscrpljene, izgladnele, razočarane Darijeve vojske, Skiti su čak prešli Dunav i stigli do Grčke i Dardanela. Tako su, ne baveći se osvajanjiima, uzgred spasili Grčku od Persijanaca, mada grčka mitologija o tome ne govori ni reci. Persijanci kasnije nisu dirali Skite, ali su potčinili grčke crnomorske kolonije da im plaćaju danak. Kada su ovi to odbili, poslali su kaznenu ekspediciju na Grčku. Grci su uz makedonsku i pomoć plaćenika uspeli da pobede na Maratonu. O tome je sve poznato, ali o skitskim varvarskim podvizima ništa. Kasniji autori, kao na primer Strabon, pominju da je Darijeva vojska izginula u "hetskoj pustinji", kuda su je zaveli Skiti. Interesantno je povezivanje Skita sa Hetitima, na čiju međusobnu srodnost ukazuju neki novootkriveni izvori. Skiti su progoneći Darija zauzeli i Trakiju u 4. veku
s.e. Ostareli skitski kralj Atej se tada prihvatio osvajanja, što nije bilo svojstveno Skitima. Sukobio se sa Filipom Makedonskim i poginuo, što ipak nije navelo Filipa da krene u osvajanje Skitije. Aleksandar Veliki je pre pohoda na Persiju obezbedio svoje severne granice, sredio odnose sa moćnim Tribalima. Da bi se obezbedio i prema Skitima, poslao je svog komandanta Zopiriona da proveri i osigura lakši prolaz za napad na Persiju sa severa. Ni on niti iko od vojnika nije se vratio iz Skitije. Aleksandar je nameravao da se osveti zbog gubitka omiljenog komandanta, ali tek posle osvajanja Persije, no, smrt ga je sprecila. Skiti su poštovali njegovu moć, nisu želeli sukob, ponudili su mu prijateljstvo, carevu kćer za ženu. Rana smrt Aleksandra Velikog sprecila je još jedan grandiozan poduhvat, da se u jedinstvenu imperiju balkanskih Slovena mirno uključe i njihovi istočnoevroposki rođaci Skiti. To bi možda bio veći poduhvat od onog koji je Aleksandar ostvario. Ratnička, odbrambena strategija Skita podseća na sudbinu moćne armije Napoleona posle 2500 godina, na sličnu taktiku odbrane Kutuzova, na "spaljenu Moskvu", na 2000 km. spaljene Rusije, kroz koju su se bedni ostaci osvajača povlačili i zaglavili na Berezini. Nije li, takođe, ruski "general zima" igrao određenu ulogu u odbrani od Hitlera? Njegova moćna mašinerija do Moskve je stigla vrlo brzo, tu se najpre zaglavila, da bi doživela katastrofu kod Staljingrada. Sve to, takođe, podseća na Skite i upućuje na to da su slovenski, ruski preci. Osvajači su to zaboravljali, ili nisu izvlačili pouke iz tih iskustava. Sloveni su tako i pored bezbrojnih okupacija i poraza uspevali da opstanu na svojim ognjištima. Međutim, Skiti su bolovali od jedne tipične, opšteslovenske boljke - međusobne nesloge. Ta bolest je, nažalost, stara koliko i starost najveće porodice evropskih naroda. Ono što je grčki istoričar Tukidid rekao - "nijedan
204
205
narod sam po sebi nije u stanju da se odupre Skitima ako su oni složni", slično su o Slovenima govorili pod drugim imenima - Herodot za Tračane, rimski autori za Venete, Tribale itd. Sa Kimerijcima, Antima, Skitima, Sarmatima, grčki polisi imali su ne samo trgovačke kontakte preko svojih kolonija, već su se preko trgovine robovima i plaćenika mešali u njihove međusobne sukobe. Zapadnorimska imperija (Romeja) u osvajanjima pre podele imperije nije stigla da prodre u Skitiju. Skiti su ratovali sa Istočnorimskom imperijom (Vizant), koja je prema slovenskim letopisima i Veles knjizi za Istočne Slovene bila vezana za pojam Grčke. Tako su i ratovi u kojima su učestvovali ne samo grčki trgovački gradovi na crnomorskoj obali, ili koje je Vizant tamo vodio bili u starim slovenskim letopisima "grčki".
206
Skitsko bronzano ogledalo sa figurom Jelena /VI vek s.e./
Zlatne narukvice iz skitskog kurgana Boljšaja Bliznica/ IV vek s.e./
Sedeća statua na prestolu, Predionica, naselje vinčanske kulture kod Prištine / 5 milenijum s.e./
Skitski oklop sa predstavom Gorgone Meduze, kurgan Jelisavetinskaja / V vek s.e./.
Ukrasna ploča, ilirsko naselje kod Sanskog mosta/ VI vek s.e./. Sklti - zlatni pektoral sa tri friza Iz domaćeg života /IV vek s.e./
Zlatna narukvica sa predstavom sflngi, skitski kurgan Kolj Oba, Kerč / VI vek .s.e./
Zlatni ornament sa glavom lava /Skiti - VII vek s.e./
Zlatna slika životinje /Skiti - V-VI vek s.e./
Zlatni češalj sa predstavom Skita u borbi, kurgan Soloha na Dnjepru/ IV F vek s.e./.
Ukrasna ploča u obliku pantera, Kelemerski skitski kurgan / VI vek s.e./.
PREDHRIŠĆANSKA PISMENOST SLOVENA
Zlatna dijadema iz Kurkana skita /Vll-Vl vek s.e./
Sloveni kao varvari nisu, navodno, uopšte znali za pismo. Njihova pismenost, odnosno civilizacija je počela tek sa hrišćanstvom, sa Ćirilom i Metodijem u 9. veku n.e. Do tada je "slovenski rod boravio u neznanju i mraku greha". Međutim, poznato je da je ćirilica napravljena od pisma u istočno-slovenskim skitsko-sarmatskim oblastima, gde se sačuvala od rimskog uništavanja. Posle raspada rimske imperije, pojam varvarskog u odnosu na Slovene, zamenjen je paganskim. Za crkvenu organizaciju u proselitizmu prema porobljenim Slovenima, pismo je bilo neophodno, inače bi to bilo "pisanje po vodi". Papa Jovan 8. u jednoj od svojih poslanica potvrđuje da je postojala paganska, slovenska pismenost pre pokrštavanja ali da je sv. Ćirilo to pismo usavršio i prilagodio potrebama crkve. Gde ga je našao? U "Žitiju Svetog Konstantina Ćirila" prof. Pešić navodi, da je Ćirilo za vreme boravka "u Hersonu našao Jevanđelje i Psaltir pisan slovenskim slovima i čoveka koji je govorio tim jezikom", izučio ih i razradio svoju ćirilicu.
Od Vinčanice do Velesovice Rimljani su uništili slovensku pismenost i literaturu, ali ne i tragove o njihovom postojanju. Ostaci pisma kod raznih predantičkih kultura evromediteranskih prostora, od Etrurije, Krita, Podunavlja, Makedonije do Istočne Evrope +Detalj dijademe /VII-VI vek s.e./
207
naknadno su dovedeni u vezu sa "nestalom" praslovenskom civilizacijom. Vinčansko pismo je praizvor pisama pelazgijskih, starosedelačkih kultura Evromediterana. Na balkanskom području postoji oko 40 nalazišta sa raznim vrstama pisma koje to dokumentuju. Oni obeležavaju kontinuitet kultura na ovom području do rimske okupacije, kada je sve to proglašeno varvarikom. Ugradnjom ovih otkrića u istinski istorijski kontekst, kao što to rade istraživači autohtonističke škole o Slovenima, falsifikovanje ili zamagljivanje istorije ne mode se više održati. Ima mnogo neposrednih dokaza u prilog slovenske pismenosti pre Cirila. Filozof Etik, poreklom Skit, rođen u Istri, sačinio je u 4. veku n.e. veku pismo za Slovene pod Rimljanima. Na jednoj ikoni iz 6. veka n.e. u Rimu, imena svetog Petra i Pavla su napisana slovenskim pismom. Arapski pisac Horezma Fahr-Edin u svojoj "Istoriji Hazara" navodi da su Hazari u VIII veku koristili pismo Slovena od 22 slova. I skandinavske rune su se zvale "vendske rune". U Mađarskoj je nađen kameni natpis iz 3. veka n.e. na slovenskom jeziku. Sličnost velesovice, pisma Veles knjige sa vinčanicom predstavlja nepobitan dokaz tnilenijumskog kontinuiteta slovenske civilizacije kao najstarije u Evropi. Alfabetno, slovno-zvučno pismo je karakteristično za sve indoevropske, praslovenske kulture evroazijskih oblasti. Međutim, za zvaničnu istoriografiju Starog sveta, odnosno zapadne civilizacije, većina poznatih alfabetnih pisama, navodno, potiče od grčkog, koje je proizišlo od starijeg feničanskog. Po toj tezi, od grčkog je nastalo i latinsko pismo, zatim germanske rune itd. Ova teza odavno je dovedena u sumnju jer počiva isključivo na mitološkim pretpostavkama. Helenska mitološka veza o feničanskom poreklu grčkog alfabeta "od Kadma" veštački je iskonstruisana, jer, alfabetsko, slovno pismo kod Feničana nije
imalo svoje istorijske korene. Pismo semitsko-hamitskih kultura, kojima su pripadali i Feničani je klinopis. Pismo susedne, egipatske kulture bilo je hijeroglifsko. Teorija po kojoj feničansko pismo potiče od sinajskog je neosnovana, jer je i sinajsko hijeroglifsko i nema nikakve sličnosti sa feničanskim. Osim toga i pismo ranih kultura Sirije i Palestine bilo je klinasto. Nema tragova ni u mediteranskoj mitologiji o feničanskom pismu, "\storijski feničanski kolonizatori nisu mogli da prenesu ono što ni sami još nisu znali", kaže prof. Pešić. Ceo evromediteranski kulturni prostor pre Grčke i Rima je pokriven brojnim pismima. Većinu smo već pomenuli - minojsko, etrursko, venetsko, više podunavskih i tračansko-frigijskih pisama, tripoljsko, pismo sa ostrva Lemnos, elamsko itd. Zajednička karakteristika ovih najstarijih spomenika evropske pismenosti jeste da su ta pisma slovno alfabetska, ne silabička (samoglasnici se ne pišu već podrazumevaju). Ova pisma pripadaju zajedničkim indoarijevskim, pelazgijskim, praslovenskim kulturama i zajedničkom etničko lingvističkom stablu. Čak su i neka pisma arijevskih naroda Srednje Azije bila isključivo alfabetska, što takođe potvrđuje davnu pripadnost zajedničkom arijevsko-praslovenskom stablu. Svi ti alfabeti evroarijevskih kultura ukazivali su na jedan zajednički praizvor. V.E. Sambarov ("Rusija-put iz dubine vekova", Moskva 1999.), citira grčkog istoričara iz I veka s.e. Diodora Sicilijskog: "Mada se ta slova zovu \eri\čanska, jer su došla do Helena iz zemlje Feničana, ona bi mogla da se zovu i pelazgijska, jer su ih koristili i Pelazgf. Sambarov podvlači da je to svedočanstvo za preko dve hiljade godina bliže izvorima pismenosti od našeg doba. Diodor Sicilijski govori o Etrurcima - "oni su pronašli pismo", ili su ga doneli iz svoje pradomovine, kao i nauku o bogovima i munjama (astronomiju). Na tu zajedničku pradomovinu, odnosno praizvor pisma, ukazuje jedan
208
209
drugi grčki mit koji je zaboravljen - o Palamedu, učeniku kentaura Hirona koji je živeo na severom Balkanu odakle je doneo i pismo. (Znamo da mitološki Kentauri predstavljaju najveće varvarske neprijatelje Grka-Lapida). Otkrića pisma u Transilvaniji i u drugim delovima Srednjeg Podunavlja potvrđivala su da taj grčki mit sadrži trag istine. Novija istraživanja britanskih i irskih naučnika su pokazala da su keltski druidi znali za alfabet od 18 slova. Ta slova su imala svoje sakralno, astronomsko, zodijačno poreklo. Neka slova su označavala mesece, druga sunčane ravnodnevnice i solsticije. Bio je to kalendar kojim je obeleženo 18 najznačajnijih događaja u godišnjem ciklusu (U jednom od kalendara drevnih Maja godina, takođe, ima 18 meseci). Ovim kalendarom i tajnom njegovog pisma su raspolagali sveštenici, žreci, tadašnji naučnici. U tom svetlu, takođe, deluje senzacionalno otkriće arheološkog nalazišta na Južnom Uralu Arkaim, najstarijoj poznatoj opservatoriji na evroazijskim prostorima, u čijem ustrojstvu je 18 astronomskih tačaka. Arkaim je preteča čitavog niza takvih neolitskih observatorija od Urala do Atlantika, u čijem je nizu Stounhendž među najmlađim. Britansko - irski istraživači zanemaruju autohtonističke teze o balkanskom poreklu Kelta, o tome da je Balkansko Podunavlje zajednički praizvor odakle je i keltsko pismo stiglo do britanskih ostrva. Otkrićem vinčanskog pisma - najstarijeg alfabetnog pisma Evrope, najverovatnije je pronađen taj zajednički praizvor. Pismo Kamene Mogile je još jedna nova karika u kontinuitetu drevne pismenosti u Evropi. Teze ruskih istraživača da predstavlja vezu arijevskog, kromanjonskog nasleđa sa prepotopskim, paleolitskim kulturama Drevne Evrope, otvara mogućnosti za nove pravce istraživanja. Pismo Kamene Mogile savremenik je silabičkog protopisma iz Lepenskog Vira, nalazi se na pravcu velike, 210
"trojanske" duge protoslovenskih kultura Evrope. Moguće je da predstavlja ostatak paleolitskog nasleđa koje se razvilo u ovoj zoni iz prepotopskog perioda, ili prethodnicu arijevskog nasleđa iz arktičke pradomovine. U slučaju drugog, to bi značilo da je prvi talas arijevskog stanovništva iz arktičke prapostojbine stigao u Evropu pre 8. milenijuma s.e. Nepobitna istina da je slovenska civilizacija tvorac najstarije evropske pismenosti, vinčanskog pisma, međutim, još nije priznata. Biblioteke, arhive i literatura tih kultura nisu sačuvane, kao ni u Drevnoj Americi. Pri tom se ignorise činjenica da su ih razni okupatori nemilosrdno uništavah kao varvarske ili paganske. Uništavanje pismenosti praslovenskih kultura i literature olakšavala je činjenica da su tekstovi bili pisani na drvenim daščicama, koži i slično, a ne na trajnijem kamenu ili glini. O pismu pokorenih starosedelaca ostali su samo "mrtvi", slučajni, parcijalni ostaci na kamenim spomenicima, koji su nedavno dešifrovani, ili se još dešifruju. Na širokim prostranstvima Evrope od Crnog do Jadranskog mora, Karpata i Krita, otkriveni su nalazi pisma koje po starosti prethodi svim do sada poznatim sistemima pisma. Njihov praizvor je vinčansko pismo. Pogledajmo, prema prof. Pešiću, tablicu starosti nekih najstarijih pisama, uz napomenu da on nije bio upoznat sa pismom Kamene Mogile : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Protopismo Lepenskog vira (8000 - 6000 god s.e.) Vinčansko pismo (5300 - 3200 s.e.) Sumersko u Mesopotamiji (3100 s.e. - 75 n.e.) Egipatsko (3000 s.e. - 400 n.e.) Protoelamsko (između 3000 - 2000 s.e.) Protoindijsko (oko 2200 s.e.) Kritsko (2000 -1200 s.e.) Hititsko (1600 -777 s.e.) 211
Sve veći broj stranih autora prihvata da je vinčansko pismo najstarije alfabetsko pismo Evrope, na pr. M.S. Hud (Hood). On kaže da su pismo posle Vinčanaca preuzeli i drugi narodi. Nalazimo ga i kod Sumera tek oko 3000. g. s.e, bar hiljadu godina kasnije. Vinčansko pismo je osim u Beogradu, na Banjici i u Vinči, pronađeno širom Balkanskog Podunavlja, na kome se prostirala starčevačka i vinčanska kultura. U nalazištu Tartarija u Transilvaniji su nađene, na primer, pločice ispisane vinčanskim pismom, identičnim sa onim nađenim u Vinči. Nađeno je i pismo koje se pripisuje Sarmatima identično sa vinčanskim, a potiče iz 5. milenijuma s.e. To potvrđuje mišljenje Huda, na osnovu analiza sa karbonom 14, da je Vinčanska kultura mnogo starija od 5. milenijuma s.e. Profesor Pešić, naš najveći paleolingvista, znalac sedam živih i nekoliko mrtvih jezika, među kojima je sanskrt, nije imao zvaničnu podršku i razumevanje u Jugoslaviji za prve rezultate svojih istraživanja o vinčanskom pismu. Kao već afirmisani etruskolog pridružio se grupi naučnika u Italiji, koja je tragala za odgovorom na pitanje o "misteriji Etruraca", polazeći od latinskog, grčkog i sličnih "ključeva". Znajući za fragmente keramike sa nepoznatim pismom u Muzeju Beograda, uočio je veliku sličnost između etrurskog pisma i tih znakova. Primenom "slovenskog ključa", klasifikacijom je došao do azbuke od 26 slova, kao i u etrurskom pismu i zaključka da su ta slova praktično identična. Međutim, prema zvaničnoj istoriografiji i dalje se smatra da je najstarije slovno pismo - alfabet, nastalo od feničanskog, da su ga od Feničana preuzeli Grci i preneli Rimljanima i ostalim narodima. Bez obzira što su najstariji
pismeni spomenici starosedelačke Evrope slovni, alfabetski, bez sličnosti sa grčkim i feničanskim. Otkriveni su poslednjih decenija od Apenina do Urala. Neke međusobne sličnosti tih pisama upućivale su na jedan izvor i to najviše iz oblasti srednjeg Podunavlja. Otkrićem i sistematizacijom vinčanskog pisma ova misterija je razrešena, matični izvor je Vinčansko pismo. Dokazana je ne samo arheološka i paleogragfska, nego i istorijska, etnička i lingvistička veza Praslovena sa kolevkom arijevske, evropske kulture. Sličnošću između vinčanice, etrurskog pisma, velesovice i savremene ćirilice, prof. Pešić je pokazao da je pismenost drevnog Podunavlja autentična, praslovenska. Iz toga je sledio zaključak - ako se u nauci podrazumeva pod istorijom pismena prošlost čovečanstva, ako je pismo vrhunsko obeležje civilizacije, onda evropska istorija i civilizacija počinje od praslovenskih starosedelaca Evrope, tvoraca tog pisma. Veles knjiga je najznačajnije delo predhrišćanske slovenske literature, pisano najmlađom vrstom slovenskog pisma koje je prethodilo ćirilici, a koje već ima naziv velesovica. Ona je dragoceni dokument o slovenskoj pismenosti između drevnih praslovenskih pisama Lepenskog Vira, Kamene Mogile, Vince, Tripolja i hrišćanskog perioda, odnosno savremene rusko-srpske ćirilice. Zato predstavlja značajnu kariku kontinuiteta pismenosti između hrišćanskog i "paganskog" perioda slovenske istorije. Sačuvani primerak je poslednja verzija iz 9. veka n.e. pre pokrštavanja Slovena. Velesovica je, ustvari, prerasla u ćirilicu posle Ćirila i Metodija. Najznačajniji odgovor na pitanje - ko su bili nosioci najstarije evropske civilizacije, daju pisma Drevne Evrope, među kojima je potvrđena neprekinuta etno-kulturna veza u trajanju od više milenijuma od arijevsko-slovenskih predaka, neolitskih kultura na Balkanu i u Podunavlju,
212
213
9. Kinesko (1300 s.e. do danas) 10. Etrursko (1200-200 s.e.)
vremena rimske okupacije pa do hrišćanstva u 9-10. veku naše ere, kada se smatra da tek počinje istorija i civilizacija slovenskih naroda. Kada se nova slika Drevne Evrope posmatra samo iz tog ugla postavlja se pitanje ko su zapravo varvari? Da li su varvari oni koji su stvarali najstarije evropske kulture i pisma, ili oni koji su ih uništavali?
VRAĆANJE TROJI (Sa Robertom Salinasom Prajsom razgovarao je novinar i pisac Dragan Jovanović. Intervju je objavljen u NIN-u broj 2691, 25. 07. 2002. godine.) Roberto Salinas Prajs rođen je 1936. godine i odrastao je u Meksiko Sitiju. Školu je učio u SAD na Akademiji Nove Crkve Brin Etin (Pensilvanija), a zatim nastavio na koledžu Sent Džon u Anapolisu (Merilend). Poslednjih četrdeset godina, Salinasova jedina strast je proučavanje "Ilijade" i "Odiseje" na koje više nije mogao da gleda kao na slučajni rezultat usmenog proširenog razvojnog procesa (tačnije i jasnije - beleženja usmenih predanja) i smatra da su ova dva epa prvobitno zamišljena i napisana kao sveti tekstovi, mada je više ruku učestvovalo u njihovom sastvljanju, te da je pitanje da li je Homer uopšte postojao, i ako jeste, onda je on bio nešto kao vrhovni rabin kod Jevreja. Prema Salinasu, Ilij je pre svega, bio vrhovno svetilište onog vremena, megalitska stanica poput one u Stounhedžu, u Britaniji, a samim tim i bogata riznica, tako da su to bili motivi napada na Troju, a ne lepa Jelena. Roberto Salinas Prajs (65 g.), čovek koji se svojevremeno drznuo da tvrdi da je legendarna Troja u delti Neretve, ponovo je u Beogradu, ali ovoga puta strogo inkognito! Jer, on voli Srbe, Jugoslaviju, ali ne i novinare, iako je, ironije radi, pored ostalog, vlasnik najveće meksičke televizije. Gospodin Prajs kao da ne može da zaboravi kako su se ne samo novinari, već i domaći naučnici, pre više od dvadeset godina sprdali sa
214
215
njegovom teorijom da se Troja nalazi u delti Neretve, a ne u maloazijskom Hisarliku gde ju je smestio slavni Hajnrih Šliman. Prajs je, inače, po zanimanju bogataš i u Beograd je došao poslom. Ipak, kaže da priprema drugo dopunjeno izdanje "Homerove slepe publike", knjige koja je, svojevremeno, uzdrmala svetsku naučnu javnost. Uskoro će na srpskom biti objavljena i njegova druga knjiga o Troji, pod nazivom "Katalog brodova". Sa Robertom Salinasom Prajsom razgovaramo u biznis centru hotela "Interkontinental". Gospodine Prajs, Arhimed je genijalne ideje smišljao u kadi. Njutnu je jabuka pala na glavu. Tesli su velika otkrića dolazila u snu; da li se sećate časa, dana kada vam je na um pala ideja da je Troja na ušću Neretve? Bilo je to još 1964. godine. Čitajući Homera, nikako nisam mogao da razumem zašto o Ilirima čiji je doprinos tako veliki, zašto o njima, dakle, ima tako malo informacija i mnogo dezinformacija. Ispada da su posle Trojanskog rata jednostavno nestali. Zatim, proučavajući opsežne pripreme za trojanski rat, pitao sam se odakle toliki kapital u novcu, robi, hrani? Trojanska armija morala je da ima logističku podršku, bogato zaleđe, da bi mogla da vodi jedan tako dug, naporan, odbrambeni rat. Šlimanova Troja u maloj Aziji ne može nikako da bude zapadno od Soluna i Makedonije, pa ni u susedstvu Peloponeza. Ovaj dragoceni podatak Mojsija Horenskog koristio je i Stefan Vizantijski, a on je bio crkveni poglavar, znači službeno državno lice. I to mi je bilo veoma važno, bio je to znak da sam na dobrom putu da nađem pravo mesto gde je bila Troja.
216
Vi, gospodine Prajs još na prvim stranicama knjige "Homerova šlepa publika" pišete daje izbor maloazijskog Hisarlika za Šlimanovu Troju - "politička smicalica"? Da, u "Homerovoj slepoj publici" zaista sam tvrdio i u predgovoru i u postskriptumu, da je Homer pogrčen i da je onda bilo neophodno izmisliti i lažnu Troju u maloj Aziji i da sve to ima političku pozadinu. Činilo mi se, takođe, da se problem Troje oprezno zaobilazi i da sve to miriše na izbegavanje istraživanja, kao da je istina zataškavana. Bilo mi je zaista čudno i sumnjivo da, na primer, nijedan klasični filolog ne započinje ozbiljnu duboku raspravu o homerskom pitanju niti se hvata neposredno u koštac sa Homerovom literaturom. Ali, sada, posle toliko godina, ne mislim da je reč o političkoj teoriji zavere, već da je na delu zavera neznanja. Zbog te zavere neznanja su današnje klasične studije i dospele u ćorsokak, nema novih velikih otkrića o drevnoj prošlosti čovečanstva, pa i o homerskom peroidu. Klasične nauke postale su jalove kao laboratorijske voćne muve i toliko su hibridizovane da u budućnosti neće dati ništa značajno. Gde je Šliman u ovoj priči? Šliman je samo išao za zvaničnim teorijama, i za njega je pitanje lokaliteta Troje bilo samo pitanje brda. Njega nije mučilo ko su Trojanci, ko su Iliri, za njega su svi oni bili Grci, za njega je i Homer bio Grk. A i šta može da se očekuje od nekoga ko je nemački arheolog, ponosan na nemačku istorijsku školu, koja je tada, krajem devetnaestog veka, bila u ekspanziji. To je ono što se može reći o politizaciji klasičnih nauka. A nije li Homer pogrčen, davno pre Šlimana, odmah posle pada Troje kada je na istorijsku scenu stupila starogrčka ekspanzija i hegemonizam? Da. Homer je još tada postao Grk. Ali, Grci su to takođe uradili iz neznanja, misleći da sa njima počinje 217
svet, što je svojstveno mladim narodima. U starom veku, jedino Homer zna da postoje trideset ilirskih plemena, jedino on ima ideju o federaciji plemena od Neretve do Dunava i preko Dunava, dalje, na sever i do juga Italije, na drugoj strani. Jedino Homer ima uvid u globalni poredak arhajskog, herojskog doba kada Grci još ne postoje kao narod. A i kasnije, kod pogrčenog Homera vidi se da između grčkih gradova-država nije prazan prostor, već tu postoje zemlje u kojima žive i neki drugi narodi koji nisu Grci. Primera radi, iščitavajući Homera, shvatio sam da Menelajeva vojska na Troju stiže iz Lombardije i venecijanskog zaleđa, a da Agamemnonove snage dolaze iz južne Italije. Ali, posle pada Troje, kada tekst "Ilijade" počinje da se rađa i da se seli polako iz Dalmacije ka Solunu i Maloj Aziji, tamošnji narodi, pa i Grci, sve teže razumevaju izvorni tekst "Ilijade". Jer, homeridi, rapsodi, guslari ako hoćete, počinju polako da prilagođavaju "Ilijadu" i "Odiseju" novonastaloj istorijskoj situaciji, pa i topografiji. Prve generacije homerida i rapsoda još znaju o čemu pevaju, znaju da pevaju o dalmatinskoj Troji i o ilirskom narodu, kao glavnom junaku Trojanske tragedije. Ali, kasnije generacije rapsoda potpuno su pogrčile Homera, a Grke su homerizovali sa sve dalmatinskom topografijom. Tako je pogrčeni Homer postao okovani Guliver koji više ne može da daje informacije o ilirskoj, dalmatinskoj prošlosti svog epa i svog naroda. I mi tog Gulivera moramo razvezati, moramo ga osloboditi da bismo saznali ko je on i ko je taj narod kome Homer pripada.
slovenskog porekla, šta više da i Albanci vode poreklo od Slovena, tako da će njihove teorije o tome da su narod neslovenskog porekla biti bukvalno smešne; kao kad bi neko tvrdio da patka potiče od tigra. Da li spremate još nešto? Završavam i rad "Protiv Troje 8" u kome pokazujem, tačku po tačku, zastoje topografija Šlimanove Troje neodrživa, kao i rad "Neki primeri homerovske etimologije", u kome etimološki obrađujem oko 300 reci, 300 toponima iz regiona dalmatinske Troje, veoma jasno i ubedljivo. Čime ste se ispomagali u razrešenju dalmatinskih etiomologija? Proučavanje sanskrta je od vitalnog, transcedentalnog značaja za proučavanje slovenske starosti. U tom smislu veoma su važna naučna istraživanja Branislave Božinović, koja radi na "Rečniku srodnih reci srpskog i sanskrta". Bio sam dugo na pogrešnom putu, ne uviđajući važnost sanskrta za utvrđivanje slovenskog identiteta i duhovnosti. A kada bi se, recimo, u sanskrtu našao etimološki koren reci Dunav, kao što su neki naučnici već utvrdili sanskrtske korene u "Ilijadi" i "Odiseji", onda bi se pokazalo da je Homer samo deo jedne ogromne jezičke celine od Dalmacije do Dunava, pa i veće. Pokazalo bi se, naime, da bi se i dunavska civilizacija Lepenskog Vira u sanskrtskom kontekstu otkrila u jednom sasvim drugom svetlu. Tako je govorio gospodin Prajs, prošlog petka u biznis centru hotela Interkontinental, a onda je seo u avion i preko Amsterdama, se vratio u Meksiko Siti.
Pripremate drugo, dopunjeno izdanje "Homerove slepe publike". Šta će u njemu biti? Biće nekih velikih iznenađenja za naše prijatelje Albance. U dopunjenom izdanju "Homerove slepe publike" dokazujem da su mnogi albanski toponimi 218
219
UMESTO POGOVORA Hipoteza Salinasa Prajsa da je trojanska civilizacija stvarana na Balkanu a ne u Maloj Aziji, da se Homerova Troja - Ilios, mesto trojanskog "kosovskog boja" nije nalazila na mestu gde je "otkrio" Nemac Šliman krajem 19. veka, na obali Male Azije, nego na dalmatinskoj obali Jadrana, u delti Neretve, izazvala je pravu senzaciju. Međutim, tamo gde se očekivalo da će naići na najblagonakloniji prijem - u Jugoslaviji, knjiga je primljena sa znatiželjom javnosti uz žestoku odbojnost i nipodaštavanje u stručno-naučnim krugovima. Ovaj neočekivani "poklon" prijatelja iz dalekog, ali bliskog Meksika utopio se u atmosferu potmulih nagoveštaja o raspadu Jugoslavije, uz nadmetanje oko zloupotreba Salinasove teze. U deceniji u kojoj je usledilo krvavo sahranjivanje zajednice Južnih Slovena na tezu Salinasa se zaboravilo. Međutim, sam Salinas nije zaboravio zemlju koju je zavoleo u toku svojih višegodišnjih istraživanja na jugoslovenskim prostorima. U vreme bombardovanja "ostatka" Jugoslavije stao je javno na stranu Srba, jednog od najstarijih slovenskih naroda i objavio knjigu podrške žrtvi agresije. Profesor Radivoje Pešić bio je upoznat sa Salinasovim tezama, davao mu je podršku i ohrabrenje u njegovim istraživanjima i vodeći sa njim duge razgovore prilikom njegovih dolazaka u Jugoslaviju. Bilo je očigledno da se hipoteza Salinasa o tome da je centar trojanske civilizacije bio na Balkanu, na teritoriji Jugoslavije, uklapa u tezu da su Sloveni starosedeoci na Balkanu, da se 220
homerovsko i slovensko pitanje prožimaju. Prerana smrt sprečila je profesora Pešića da se plod tih dijaloga odrazi u njegovim radovima. Salinasova trojanska teza u potpunosti se uklapa u nova traganja o autentičnoj istoriji i praistoriji predantičke Evrope. U savremenim naučnim krugovima sve više raste interes za preispitivanje slike drevne prošlosti Evrope i sve je više autora koji svojim radovima dovode u pitanje zvanične istine o predantičkoj istoriji Evrope, menjajući postojeću sliku posebno o poreklu Slovena i njihovom autentičnom mestu u stvaranju evropske civilizacije. Izdavačka kuća "Pešić i sinovi" je 1995. godine iz ovih razloga pokrenula biblioteku pod nazivom "Tragom Slovena", gde je do danas objavljeno oko četrdeset naslova sadržajno namenjenih publici koja se ne zadovoljava ponuđenim odgovorima i želi da sazna nešto više. Biblioteka "Tragom Slovena" objavljuje dela pomoću kojih se vrši temeljna analiza konstruisanih teorija sa svim posledicama koje su ove teorije imale i danas imaju po slovensku istoriografiju. Istovremeno, ona pomaže slobodno istraživanje i prikazivanje istorijske i druge građe koja je vremenom bila zaboravljena, ili zabranjena od strane zvanične nauke, pa time nedostupna javnosti na uvid. Poznato je da su istoriju Slovena oduvek pisali neslovenski autori, pre svega pripadnici takozvane germanske, nordijske istorijske škole. Ignorišući činjenice, zagovornici ove škole, ponudili su svetu projekat a ne istinu, kreaciju a ne spoznaju. Drugim recima, ova istorija mogla bi se nazvati istorijom u službi politike kojom je omalovažena celokupna duhovna i materijalna slovenska civilizacija. Poseban akcenat ovi autori su dali svojim interpretacijama migracija u balkanskoj prošlosti, s namerom da relativizuju njihovo nasledno pravo na bal221
kanski životni prostor. Jedna od najopasnijih, odomaćenih teza jeste da su Sloveni došli na Balkan u 6. i 7. veku i sa ovim kompleksom lutalica i došljaka naše generacije žive stolećima. Imajući u vidu navode ovih istoriografa, da su Sloveni bili nepismeni do 9. veka, istovremeno dok ih arapski putopisci nazivaju "narodima knjige", da su došli na Balkan u 6. veku, istovremeno dok istraživanja govore o civilizaciji staroj više hiljada godina, itd, nameće se utisak da je neko to namerno prećutao ili falsifikovao, ne bi li dokazao zaostalost slovenske civilizacije u odnosu na druge evropske narode. Naravno i da bi tako slovensku civilizaciju predstavio kao civilizaciju koja naseljava tuđe prostore, koja je ni više ni manje osvajačka, što ona nikada nije bila. Život u lažnoj istoriji uzrok je mnogih sukoba i nesporazuma u mnogoljudnoj slovenskoj zajednici. Toga smo, nažalost, i danas svedoci. Izdavačka delatnost kuće "Pešić i sinovi" temelji se na istraživanjima naučnika koji su čitav svoj radni vek posvetili istinskim izučavanjima, otvorivši nove dimenzije za buduća istraživanja. U nameri da se njihovo delo ne zaboravi i sa željom da ga buduće generacije tretiraju, za razliku od svojih roditelja, na način koji mu pripada.
Vaš urednik
222
SADRŽAJ SALINASOVA TEZA DVADESET GODINA KASNIJE "Homerova šlepa publika" "Atlas Homerove geografije"
7 8 31 DREVNA AMERIKA I DREVNA EVROPA 35 Sloveni - Indijanci, slične sudbine 39 TROJANSKO - SLOVENSKa MISTERIJA 46 PITANJE POREKLA KOD NEKIH PREDANTIČKIH EVROMEDITERANSKI KULTURA 52 Minojska civilizacija 52 Mikenska civilizacija 53 Hetiti 54 Etrurci 56 Kelti 58 Ko su Pelazgi (Pelasti)? 61 INDOEVROPSKE, EVROARIJSKE TEORIJE 64 Ko su Arijevci (Indoevropljani)? 65 Indogermanska teza 67 Tilakova teza o pradomovini Arijevaca 70 INDOEVROPSKE, EVROARIJEVSKE TEZE I PRASLOVENI 83 Indoevropska teza kod slovenskih autora 86 VELES KNJIGA I SLOVENSKA TRADICIJA, MITOLOGIJA, PRAISTORIJA 91 96 Slovensko - arijevska mitologija i tradicija 98 Vedska religija i kosmogonija Praslovena 105 Praslovenski vedski Kalendar, Svarogov točak 112 Arijevsko - slovenska praistorija i geografija 116 Arijevsko - slovenske "Trojanske staze" Teorija Milutina Milankovića, paleoistorija Evrope 121 223
BALKANSKO - PODUNAVSKA KOLEVKA SLOVENSKE CIVILIZACIJE 126 Primer Makedonije 126 Makedonska slovensko - ilirska država na Balkanu 131 Imperija Aleksandra Makedonsko - vrhunac slovenske civilizacije 142 Aleksandrija, najveći centar civilizacije Starog sveta 150 PRECI OSTALIH JUŽNOSLOVENSKIH NARODA MEĐU SLOVENSKO - ILIRSKIM STAROSEDEOCIMA NA BALKANU 159 Srbija 164 Bosna i Hercegovina 168 Slovenija 171 Hrvatska 172 Dalmacija 173 Crna Gora 175 NESLOVENSKI DOSELJENICI MEĐU SLOVENE 177 Germani 179 Mađari 187 Mongoli 187 Bugari 188 Albanija 188 Rumunija 189 ISTOČNO - EVROPSKA KOLEVKA SLOVENSKE CIVILIZACIJE 190 Primer Skitije (Ruskolanija) 195 PREDHRISCANSKA PISMENOST SLOVENA 206 Od vinčanice do velesovice 206 VRAĆANJE TROJI 214 UMESTO POGOVORA 219
224
Biblioteka TRAGOM SLOVENA 1. Vinčansko pismo 2. Zavera poricanja 3. Optužujem ćutanje 4. Praistorija Srba 5. Prvi vekovi srpske istorije pre Nemanjića 6. Dve oskoruše 7. Velesova knjiga 8. Religija Slovena predhrišćanskog perioda 9. Mementa arheologia et eruditiva 10. Skandinavomanija 11. Sušćepan-istorijski poučnik 12. Kontinuitet vinčanske kulture 13. Život je ljubav 14. Praroditelj evropskog čoveka 15. Atlantida i Prasloveni 16. Srednjevekovna srpska kultura 17. Učiti sanskrt 18. Sloveni i Srbi-kut, mit i religija 19. Slovenska astrologija 20. Novo čitanje i tumačenje 21. Trojansko-slovenska misterija 22. Čitanje kamena-Jovanica 23. Vedizam 24. Religija Slovena 25. Slovenske starine
