BUKU PEDOMAN MODUL
COMPLEMENTA COMPLEM ENTARY RY NURSING Semester VII Tahun 2016/2017
Tim Penyusun Modul:
Mar!"ant!# M$Ke%$# MDS Ita &uan!ta# M$Ke%
Pr'(ram Stu! I)mu Ke%era*atan +a,u)tas Ke',teran an I)mu Kesehatan UIN S&A-I+ .IDA&ATULLA. AKA-TA 2016
1|Page
“(yaitu) orang-orang yang mengingat Allah sambil berdiri atau duduk atau dalam keadaan berbaring dan mereka memikirkan memikirkan tentang penciptaan langit langit dan bumi (seraya (seraya berkata): "Ya Tuhan kami, tiadalah Engkau menciptakan ini dengan sia-sia, aha !uci Engkau, maka peliharalah kami dari siksa neraka (#! Ali $%mran, &:'')
2|Page
BUKU PEDOMAN MODUL
KEPERAWATAN KOMPLEMENTER
Semester VII Tahun A,aem!, 2016/2017 Kur!,u)um Beras!s K'm%etens!
T!m Pen"usun M'u)
Mar!"ant!# M$Ke%$# MDS Ita &uan!ta# M$Ke%
D!%er(una,an untu, ,a)an(an sen!r! .a, !%ta aa %aa T!m Pen"usun M'u) an Nursing Education Unit
Pr'(ram Stu! I)mu Ke%era*atan +a,u)tas Ke',teran an I)mu Kesehatan UIN S&A-I+ .IDA&ATULLA. AKA-TA 2016
3|Page
KATA PENGANTAR
Pu! s"u,ur senant!asa ,!ta %anat,an ,eha!rat A))ah S3T# atas se(a)a rahmat an h!a"ah4 N"a
a,h!rn"a
a%at
terse)esa!,an
%en"usunan
u,u
PEDOMAN
OMPLEMENTA-& NU-SIN5 e!s! ,eua Tahun Aaran 2016/2017
MODUL
en(an era(a!
masu,an ar! %a,ar an !nte(ras! ,ur!,u)um %en!!,an Ners serta men(au %aa %r!ns!%4 %r!ns!% Kur!,u)um Beras!s K'm%etens! KBK8$
M'u) ,e%era*atan ,'m%)ementer %ertama ,a)!n"a ter!t an !aar,an ! Semester (an!) 2019/2016$ M'u) !n! er''t 2 SKS "an( ter!r! ar! 1 SKS te'r! an 1 SKS %ra,t!,um an er)an(sun( se)ama ua m!n((u$
Ke(!atan a)am m'u) !n! me)!%ut! ,u)!ah !ntera,t!:#
!s,us! ,e)'m%', an %)en'# e)aar man!r!# serta ,u)!ah %a,ar an %ra,t!,um$ Mahas!s*a u(a mena%at,an %eme)aaran en(an met'e Discovery Learning DL8 "an( a,an men'r'n( mahas!s*a untu, a,t!: menar! tahu an menemu,an s')us! "an( te%at a)am memer!,an asuhan ,e%era*atan Ter!ma ,as!h ,e%aa se(ena% %!ha, "an( te)ah memantu an mem:as!)!tas! %en"usunan u,u m'u) !n!$ Saran %era!,an m'u) a%at !sam%a!,an me)a)u! NEU PSIK +KIK UIN S"ar!: .!a"atu))ah a,arta$
T!m Pen"usun M'u)
4|Page
DAFTAR ISI
BAB I 5AMBA-AN UMUM MODUL$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 6 BAB II KOMPETENSI &AN5 DI.A-APKAN$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ ; BAB III TUUAN UMUM MODUL$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$11 BAB IV SASA-AN PEMBELAA-AN$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 12 Sasaran Peme)aaran a,h!r$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$12 Sasaran %eme)aaran %enunan($$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$12 BAB V LIN5KUP BA.ASAN$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 1< BAB VI MAT-IK PEMBELAA-AN$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$16 BAB VII METODE PEMBELAA-AN$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$1; BAB VIII EVALUASI$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 20 DA+TA- -UUKAN$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ $$22 Lam%!ran$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 2=
5|Page
A I: GAMARAN UMUM MODUL
Complementary and Alternative Medicines AMs8 atau )e!h !,ena) en(an %en('atan ,'m%)ementer4a)ternat!: te)ah )ama !(una,an ')eh mas"ara,at# ,hususn"a ! In'nes!a$ A,h!r4a,h!r !n! %en((unaan %en('atan a)ternat!: terus men!n(,at termasu, %en('atan ,'m%)ementer4a)ternat!: eras!s ,e!s)aman$ O)eh ,arena !tu a)am mementu, )u)usan %era*at !s)am! "an( %r':ess!'na) an %e,a ua"a# !%er)u,an e,a) %en(etahuan "an( u,u% ter,a!t %en('atan a)am %ers%e,t!: !s)am an %en('atan a)ternat!: )a!nn"a seh!n((a %era*at a%at er%eran a,t!: a)am memer!,an !n:'rmas! "an( enar an me)!nun(! %as!en ar! %en('atan a)ternat!: "an( t!a, aman$
Pr'(ram Stu! I)mu Ke%era*atan PSIK8 UIN S"ar!: .!a"atu))ah sea, tahun 2012/201< mu)a! men((una,an ,ur!,u)um Beras!s K'm%etens! KBK8 "an( !,e)uar,an As's!as! Inst!tus! Pen!!,an Ners In'nes!a AIPNI8$ AIPNI meneta%,an t!(a ,'m%etens! sea(a! auan# "a!tu ,'m%etens! utama# %enu,un( an ,'m%etens! )a!nn"a$ Sa)ah satu a(!an ar! ,'m%etens! %enu,un( "an( !%!)!h ')eh PSIK +KIK UIN aa)ah ,emam%uan ,e%era*atan ,'m%)ementer atau complementary nursing $ O)eh ,arena !tu# mu)a! tahun aaran 2012/201< !teta%,an ,e%era*atan ,'m%)ementer sea(a! mata aar tersen!r! "an( a,an !er!,an ! tahun aaran ,e em%at semester VII8$
Untu, ,eua ,a)!n"a m'u) ,e%era*atan ,'m%)ementer !aa,an ! semester (an!) 2016/2017$ M'u) !n! er''t 2 SKS "an( ter!r! ar! 1 SKS te'r! an 1 SKS %ra,t!,um an er)an(sun( se)ama ua m!n((u$
Ke(!atan a)am m'u) !n! me)!%ut! ,u)!ah !ntera,t!:#
!s,us! ,e)'m%', an %)en'# e)aar man!r!# serta ,u)!ah %a,ar an %ra,t!,um$ Mahas!s*a u(a mena%at,an %eme)aaran en(an met'e Discovery Learning DL8 "an( a,an men'r'n( mahas!s*a untu, a,t!: menar! tahu an menemu,an s')us! "an( te%at a)am memer!,an asuhan ,e%era*atan$ Sete)ah mena)an! %er,u)!ahan mahas!s*a !hara%,an mam%u mem!)!,! ,'m%etens! ,e%era*atan ners# !antaran"a> 1$ Mam%u me)a,u,an ,'mun!,as! e:e,t!: 2$ Mam%u me)a,sana,an asuhan ,e%era*atan %r':ess!'na) ! tatanan ,)!n!, an ,'mun!tas <$ Mam%u men(a%)!,as!,an ,e%em!m%!nan an manaemen ,e%era*atan =$ Mam%u er%eran sea(a! %era*at "an( Is)am!
6|Page
!" Mam%u memer!,an asuhan ,e%era*atan "an( men(!nte(ras!,an n!)a!4n!)a! %'s!t!: %era*at In'nes!a en(an %ene,atan %e,a ua"a
E?a)uas! "an( !%er(una,an aa)ah u!an a,h!r m'u)# u!an %ra,t!,# %resentas! ma,a)ah serta %en!)a!an %r'ses e)aar !n!?!u$ D!a,h!r m'u) u(a a,an !)a,u,an e?a)uas! %eme)aaran untu, memer!,an masu,an em! %en"e)en((araan m'u) ,e%era*atan ,'m%)ementer "an( )e!h a!,$
A II: KOMPETENSI YANG DI#ARAPKAN
7|Page
Penaaran ,'m%etens! PSIK +KIK UIN S"ar!: .!a"atu))ah aa)ah sea(a! er!,ut> Kelom$o% Kom$e&ensi UTAMA
Rumus'n Kom$e&ensi
Uni& Kom$e&ensi
(
Me)a,u,an ,'mun!,as! e:e,t!:
)
Me)a,sana,an Pr'm's! Kesehatan an U%a"a Pene(ahan
*
Mam%u menera%,an as%e, et!, an 1$ Memer!,an %e)a"anan ,esehatan sesua! en(an %r!ns!% et!,# an )e(a) )e(a) a)am %ra,te, ,e%era*atan serta ,e!a,an a!, )',a) mau%un nas!'na) 2$ Me)a%'r,an ,ea!an t!a, et!s# am'ra) an me)an((ar hu,um ,e%aa %!ha, er*enan( <$ Memer!,an !n:'rmas! "an( menu,un( %en(am!)an ,e%utusan et!, =$ Menam!n ,ea,uratan ',umentas! an mem%ertahan,an ,erahas!aan !n:'rmas! %as!en 9$ Me)a,sana,an set!a% t!na,an seara ertan((un( a*a an ertan((un( (u(at
+
Mam%u me)a,sana,an asuhan ,e%era*atan %r':ess!'na) ! tatanan ,)!n!, an ,'mun!tas
1$ Me)a,u,an ,'mun!,as! e:e,t!: an thera%eut! a)am memer!,an asuhan 2$ Me)a,u,an ,'mun!,as! !nter%r':ess!'na) seara e:e,t!: <$ Men((una,an te,n')'(! !n:'rmas! "an( te%at untu, mem:as!)!tas! ,'mun!,as! 1$ Memer!,an %en!!,an ,esehatan en(an taha%an %en(,a!an# %en(eman(an me!a/mater! %eme)aaran# !m%)ementas!# an e?a)uas! ,e%aa ,)!en sea(a! u%a"a %ene(ahan %r!mer# se,uner# an tert!er
1$ Men(eman(,an %')a %!,!r ,r!t!s# )'(!s# an et!s a)am memer!,an asuhan ,e%era*atan 2$ Memer!,an asuhan %e,a ua"a en(an men(har(a! etn!,# a(ama# atau :a,t'r )a!n ar! set!a% ,)!en <$ Men((una,an %r'ses ,e%era*atan a)am men"e)esa!,an masa)ah ,)!en
8|Page
=$ Memer!,an asuhan ,e%era*atan %aa s!tuas! emer(ens! an !saster 9$ Mena)an,an :un(s! a?',as! untu, mem%ertahan,an ha, ,)!en 6$ Men((una,an ,eteram%!)an te,n!s ,e%era*atan sesua! stanar "an( er)a,u 7$ Men(eman(a,an ,emam%uan m'!:!,as! ,eteram%!)an tehn!s seara ,reat!: an !n'?at!: sesua! en(an %r!ns!% ;$ Me)a,u,an ,')a'ras! en(an t!m ,esehatan @$ Me)a,sana,an tera%! m'a)!tas sesua! en(an ,eutuhan !
Mam%u men(a%)!,as!,an ,e%em!m%!nan an manaemen ,e%era*atan
1$ Men!%ta,an an mem%ertahan,an )!n(,un(an "an( aman a(! ,)!en 2$ Ber,')a'ras! a)am memer!,an %e)a"anan ,esehatan ,e%aa ,)!en
,
Mam%u mena)!n huun(an !nter%ers'na)
1$ Men(!n!s!as!# meman(un# an men(a,h!r! huun(an tera%eut!, en(an men(una,an ,eteram%!)an !nter%ers'na) seara e:e,t!: 2$ Meman(un ,era t!m a)am %emer!an asuhan
-
Mam%u me)a,u,an %ene)!t!an
1$ Meranan( an me)a,sana,an %ene)!t!an a)am u%a"a %en!n(,atan ,ua)!tas asuhan ,e%era*atan 2$ Mem%u)!,as!,an has!) %ene)!t!an
.
Mam%u men(eman(,an %r':ess!'na)!sme seara terus menerus atau e)aar se%anan( ha"at
1$ Men(eman(,an %'tens! !r! untu, men!n(,at,an ,emam%uan %r':ess!'na) 2$ Ber,'ntr!us! a)am men(eman(,an %r':es! ,e%era*atan <$ Ber,'ntr!us! men!n(,at,an ,emam%uan sea*at =$ Menera%,an %er,eman(an !)mu an tehn')'(! !!an( ,e%era*atan an ,esehatan 9$ Meman:aat,an has!) %ene)!t!an atau :a,ta "an( ?a)! valid evidence) untu, %en!n(,atan ,ua)!tas asuhan ,e%era*atan
9|Page
(
Mem%un"a! ,emam%uan -eha!)!tas! Nurs!n(
1$
)
Mam%u er%eran sea(a! %era*at "an( Is)am!
1$ Men(!nte(ras!,an !)mu4!)mu ,eIs)aman ,e a)am !)mu ,esehatan an ,e%era*atan 2$ Bert!na, seras! en(an aaran Is)am me)a)u! s!,a% a,h)a,u) ,ar!mah a)am memer!,an asuhan ,e%era*atan an ,eh!u%an sehar!4 har! <$ Men(eman(a,an %ene)!t!an "an( men(!nte(ras!,an as%e, ,esehatan an Ke Is)aman
*
Mam%u memer!,an asuhan ,e%era*atan "an( men(!nte(ras!,an n!)a!4n!)a! %'s!t!: %era*at In'nes!a en(an %ene,atan %e,a ua"a
1$ Ber%er!)a,u "an( menerm!n,an n!)a! %'s!t!: %era*at In'nes!a "an( saar# ramah# ra!n# sen"um# team work, uur# sa)!n( men(h'rmat!# an %eu)! en(an mem%erhat!,an ua"a4ua"a !)!n(,un(an se,!tar$ 2$ Men(eman(,an %ra,te, ,e%era*atan eras!s ua"a )'a) <$ Men(eman(,an %ene)!t!an ,e%era*atan eras!s ua"a )'a)
(
Mem%un"a! ,emam%uan ersa!n( seara ()'a)
1$ Mem%un"a! ,eteram%!)an s%es!:!, )anut %era*at nurs!n( a?ane s%e!:! s,!))s8 "an( men(uasa! an meman:aat,an tehn')'(! !n:'rmas!# ahasa as!n( ahasa In((r!s an Ara8 serta mem%un"a! !*a sea(a! se'ran( entre%reneur$
PENDUKU NG
LAINNYA
Mene(ah an men(uran(! ,eaatan an ,et!a,mam%uan ,)!en 2$ Men'r'n( an mem%ertahan,an :un(s! '%t!ma) ,)!en "an( me)!%ut! :!s!,# s'!a) an %s!,')'(!s <$ Memantu ,)!en a)am men((una,an an eraa%tas! en(an a)at4a)at antu$
A III: TU/UAN UMUM MODUL
10 | P a g e
Me)a)u! m'u) Ke%era*atan K'm%)ementer "an( a,an !se)en((ara,an se)ama ua m!n((u 10 har!8 mahas!s*a !hara%,an mam%u men(!ent!:!,as! ,'nse% tera%! ,'m%)ementer4 a)ternat!?e Complementary and Alternative Medicine/AM8 serta mam%u men(e?a)uas! seara ,r!t!s set!a% met'e tera%! "an( !%e)aar! erasar,an evidence based practice untu, memer!,an man:aat "an( se'%t!ma) mun(,!n a)am me%ertahan,an an men!n(,at,an eraat ,esehatan ,)!en a!, !tatanan rumah sa,!t mau%un ,'mun!tas$
A I0: SASARAN PEMELA/ARAN
11 | P a g e
S's'1'n Pem2el'3'1'n '%4i1 Sete)ah men(!,ut! m'u) ,e%era*atan ,'m%)ementer se)ama 10 har!# mahas!s*a mam%u
men(!ent!:!,as! ,'nse% tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: eras!s ,e!s)aman serta mam%u men(e?a)uas! ,ee:e,t!:an set!a% met'e erasar,an evidence based practice$ S's'1'n $em2el'3'1'n $enun3'n5 Sete)ah men"e)esa!,an m'u)# mahas!s*a !hara%,an mam%u>
1$ Mene)as,an ,'nse%4,'nse% asar tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: a$ Mene)as,an searah tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: "an( aa ! In'nes!a $ Mene)as,an ,e!a,an %emer!ntah ter,a!t %en"e)en((araan %en('atan ,'m%)ementer4a)ternat!: ! :as!)!tas %e)a"anan ,esehatan $ Mene)as,an tren an !ssue %en((unaan tera%! ,'m%)ementer4a)ternat!: an !m%)!,as!n"a a(! %era*at 2$ Mene)as,an met'e %en('atan a)am aaran Is)am Th!un naa*!8 a$ Mene)as,an e:!n!s!# ,a!an ha!sts an met'e th!un naa*! $ Mene)as,an met'e e,am $ Mene)as,an met'e ru"ah $ Mene)as,an hera) me!!ne mau# haatussaua# ))8 <$ Mene)as,an %en((unaan %en('atan ,'m%)ementer an a)ternat!: a)am ,'n!s! tertentu a$ Mene)as,an %en('atan ,'m%)ementer/aternat!: a)am ,e%era*atan matern!tas $ Mene)as,an %en('atan ,'m%)ementer/a)ternat!: a)am ,e%era*atan %a))!at!?e ,an,er8 $ Mene)as,an %en('atan ,'m%)ementer a)am ,e%era*atan ana, massa(e %aa ana, sa,!t# tera%! hera) %aa ana, sa,!t# ))8 $ Mene)as,an %en('atan ,'m%)ementer a)am ,e%era*atan e*asa h!%ertens!# DM# %era*atan )u,a8 =$ Men(!ent!:!,as! e?!ene ase %rat!e tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: a$ Men(e?a)uas! %ene)!t!an ter,!n! ter,a!t tera%! ,'m%)ementer/a)ternat!:
A 0: LINGKUP A#ASAN
12 | P a g e
Le'1nin5 O23e%&i6 1$ Mahas!s*a mam%u men(!ent!:!,as! ,'nse%4,'nse% asar tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!:
Po%o% 2'4's'n a$ searah
Su2 $o%o% 2'4's'n 18 De:!n!s! tera%! K'm%)ementer an a)ternat!: 28 Para!(ma %en"emuhan an ras!'na) %en((unaan tera%! ')eh mas"ara,at <8 Per,eman(an tera%! ,'m%)ementer/a)ternat!: ! un!a an In'nes!a =8 Kar!r an ,esem%atan > masa e%an %era*at a)am tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!:
$ Ke!a,an %emer!ntah
2$ Mahas!s*a mam%u mene)as,an ,'nse% %en('atan a)am aaran Is)am th!un naa*!8
Ke!a,an %emer!ntah ter,a!t %en"e)en((araan %en('atan ,'m%)ementer4a)ternat!: ! :as!)!tas %e)a"anan ,esehatan $ Tren an !ssue 18 Tren %en((unaan tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: ! 'm%)ementar" nurs!n( mas"ara,at In'nes!a 28 Issue4!ssue tera%! a)ternat!: ! In'nes!a <8 Im%)!,as! tera%! ,'m%)ementar! an a)ternat!: a(! tena(a ,esehatan =8 Tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: a)am Is)am a$ Mene)as,an e:!n!s!# 18 Pen('atan "an( !aar,an -'su) ,a!an ha!sts an met'e th!un 28 S!:at %en('atan Is)am <8 Im%)!,as! th!un naa*! a(! naa*! %era*at mus)!m
$ Mene)as,an ,'nse% 18 Pent!n(n"a e,am a(! ,esehatan met'e e,am 28 *a,tu an ,'n!s! "an( !%er')eh,an/!)aran( untu, e,am <8 %r!ns!%/taha%an e,am =8 )',as! e,am seara umum 98 )',as! e,am untu, ,asus tertentu 68 ,'m%!)as! e,am en(an %en('atan m'ern 78 e?!ene ase %rat!e/%ene)!t!an ter,a!t e,am $ Mene)as,an ,'nse% 18 De:!n!s! an man:aat ru"ah a(! ,esehatn met'e ru"ah 28 S!:at se'ran( %eru"ah
13 | P a g e
Le'1nin5 O23e%&i6
Po%o% 2'4's'n
Su2 $o%o% 2'4's'n <8 Taha%an ru"ah =8 K'n!s!/tana4tana %as!en memutuh,an ru"ah 98 e?!ene ase %rat!e/%ene)!t!an ter,a!t ru"ah
$ .era) me!!ne
18 De:!n!s! an man:aat hera) me!!ne a(! ,esehatan 28 Maam4maam hera) me!!ne <8 ara %en((unaan# e:e, sam%!n( an ,'m%!)as! en(an %en('atan m'ern =8 e?!ene ase %rat!e/ %ene)!t!an ter,a!t hera) me!!ne
98 Au%ressure au%unture
mahas!s*a mam%u mene)as,an %en((unaan %en('atan ,'m%)ementer/a)ternat! : a)am ,e%era*atan
an 18 28 <8 =8
De:!n!s! an man:aat Met'e/en!sn"a ara %en((unaan e?!ene ase %rat!e/%ene)!t!an
98 Is)am! %!nea) thera%"
18 28 <8 =8
a$ Ke%era*atan matern!tas
18 ,'nse% tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: %aa ,esehatan re%r'u,s! 28 K'nse% tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: %aa ,esehatan !u ham!)# me)ah!r,an an men"usu! <8 e?!ene ase %rat!e/%ene)!t!an
$ Ke%era*atan ana,
18 K'nse% tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: %aa ,esehatan a"! an ana, 28 K'nse% tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: %aa a"! an ana, sa,!t <8 e?!ene ase %rat!e %rat!e 18 K'nse% tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: %aa %as!en ,an,er
$ Ke%era*atan %a))!at!?e
De:!n!s! an man:aat Met'e/en!sn"a ara %en((unaan e?!ene ase %rat!e/%ene)!t!an
14 | P a g e
Le'1nin5 O23e%&i6
Po%o% 2'4's'n
$ Ke%era*atan e*asa
Su2 $o%o% 2'4's'n 28 e?!ene ase %rat!e %rat!e 18 K'nse% tera%! ,'m%)ementer an a)ternat!: %aa %as!en e*asa 28 e?!ene ase %rat!e %rat!e
15 | P a g e
A 0I: MATRIK PEMELA/ARAN
hari
jam 08-09 09-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16
Kamis 1/09/2016 enjelasan silabus t&ib.naba i !"
Jumat 2/09/20 16
senin
selasa
5/09/2016
6/09/2016
bekam !P"
resentasi #$
%%uressur e
rabu 7/09/20 16
&erbal
kamis
jumat
8/09/2016
9/09/2016
'() *alam maternitas
'() *an alliati+e
senin 12/09/20 16
selasa 13/09/20 16
rabu 14/09/20 16
)assage !P"
,jian Praktik
,(
)assage !P"
,jian Praktik
reme* raktik
isma bekam !"
rua& /P
'mlement ar nursing t&er
a%%uun%t ure
P
'() a*a anak
'() *an K)
16 | P a g e
17 | P a g e
A 0II: METODE PEMELA/ARAN
Met'e %eme)aaran "an( !(una,an %aa m'u) Ke%era*atan K'm%)ementer4a)ternat!: aa)ah %en(aaran a,t!: man!r! stuent4entere8$ Ke(!atan e)aar men(aar ter!r! ar!> ,u)!ah !ntera,t!:# ,e(!atan %ra,t!,um# e)aar man!r! an %resentas! ,e)'m%',$
S&uden& Cen&e1ed Le'1nin5 7SCL8
SL meru%a,an %eme)aaran "an( menem%at,an %eserta !!, sea(a! %usat ar! %r'ses e)aar$ Da)am menera%,an ,'nse% Stuent4entere Lean!n(# %eserta !!, !hara%,an sea(a! %eserta a,t!: an man!r! a)am %r'ses e)aarn"a# "an( ertan((un( a*a an er!n!t!at!: untu, men(ena)! ,eutuhan e)aarn"a# menemu,an sumer4sumer !n:'rmas! untu, a%at mena*a ,eutuhann"a# meman(un serta mem%resentas!,an %en(etahuann"a erasar,an ,eutuhan serta sumer4sumer "an( !temu,ann"a$ Da)am atas4atas tertentu mahas!s*a a%at mem!)!h sen!r! a%a "an( a,an !%e)aar!n"a$ Dis9oe1y Le'1nin5 7DL8
Met'e %eme)aaran discovery %enemuan8 aa)ah met'e men(aar "an( men(atur %en(aaran seem!,!an ru%a seh!n((a ana, mem%er')eh %en(etahuan "an( see)umn"a e)um !,etahu!n"a !tu t!a, me)a)u! %emer!tahuan# sea(!an atau se)uruhn"a !temu,an sen!r!$ Da)am %eme)aaran discovery%enemuan8 ,e(!atan atau %eme)aaran "an( !ranan( seem!,!an ru%a seh!n((a s!s*a a%at menemu,an ,'nse%4,'nse% an %r!ns!%4 %r!ns!% me)a)u! %r'ses menta)n"a sen!r!$ Da)am menemu,an ,'nse%# s!s*a me)a,u,an %en(amatan# men((')'n(,an# memuat u(aan# mene)as,an# menar!, ,es!m%u)an an sea(a!n"a untu, menemu,an eera%a ,'nse% atau %r!ns!%$
18 | P a g e
A" Kuli'4 Teo1i No (" )"
*" +" !" ," -" ." ;"
To$i% Kuli'4 N'1'sum2e1 K'ntra, e)aar Mar!"ant! Searah# ,e!a,an# tren !ssue# 3!n! Mu)!a sar! Im%)!,as! 'm%)ementar" nurs!n( a(! %era*at ! In'nes!a Th!un naa*! M$ .a,!mmu!n Be,am M$.a,!mmu!n ru"ah M$.a,!mmu!n au%ressure 3!n! Mu)!a sar! au%unture 3!n! Mu)!a sar! .era) me!!ne 3!n! Mu)!a sar! Is)am! %!nea) thera%" 3!n! Mu)!a sar!
W'%&u 190 men!t < 90 men!t
290 men!t 290 men!t 290 men!t 290 men!t 290 men!t 290 men!t 290 men!t
" P1'%&i%um
No (" )" *" +"
To$i% Kuli'4 Be,am -u"ah Massa(e Au%resure/Au%unture
N'1'sum2e1 M$.a,!mmu!n M$ha,!mmu!n 3!n! Mu)!a sar! 3!n! Mu)!a sar!
W'%&u <90 men!t <90 men!t <90 men!t <90 men!t
BAB VIII: EVALUASI
Pen!)a!an has!) e)aar mahas!s*a a,an !satu,an mena! n!)a! a,h!r m'u)# "an( menentu,an t!n(,at ,e)u)usan mahas!s*a$ Pen!)a!an has!) e)aar me)!%ut! %r'ses# u!an
19 | P a g e
%ra,t!,um an u!an sumat!:$ Untu, a%at men(!,ut! u!an %ra,t!,um an u!an a,h!r mahas!s*a harus memenuh! %ers"aratan "an( me)!%ut! ,e*a!an m!n!ma)> •
;0C ,e(!atan %ra,t!,um
•
;0C ,e(!atan ,u)!ah
E?a)uas! %eme)aaran !)a,sana,an t!(a ,a)! "a!tu ter!r! ar! essa" terstru,tur# %ra,t!,um an u!an tu)!s UAS8 ! a,h!r m'u)$ Ber!,ut !n! %em''tan n!)a! a,h!r m'u) en(an ,etentuan sea(a! er!,ut> Essa" <0C Pra,t!,um <0C 1$ Kemam%uan menar! 1$ Be,am <9C !n:'rmas! 20C 2$ -u"ah <0C 2$ Kemam%uan era(umentas! <9C <$ Massa(e <9C <$ Kemam%uan men"usun T'ta) 100C ,a)!mat 19C =$ Presentas!/ana)!sa <0C T'ta) 100C N!)a! a,h!r <0C essa"<0C %ra,t!,=0C UAS
U!an tu)!s =0C U!an tu)!s me)!%ut! se)uruh mater!
,u)!ah
"an(
te)ah
!%e)aar!$
P'ndu'n Ess'y &e1s&1u%&u1
P!)!h)ah satu met'e %en('atan ,'m%)ementer a)ternat!: "an( menurut sauara menar!, untu, !m!)!,!/!,uasa! ')eh %era*at$ e)as,an>
-
De:!n!s!/,'nse% tera%! ,'m%)ementer4a)ternat!: ts
-
A)asan ,ena%a menar!, untu, !m!)!,! m!n!ma) < ar(umen8 !%er,uat en(an e?!ene ase %rat!e atau a"at2 a)uran an ha!st
-
.amatan ter,a!t ,e!a,an %emer!ntah8
-
-e,'menas! ter,a!t hamatan
um)ah ,ata antara 190042000 ,ata Ter!r! ar!> Intr'ut!'n 19C8# '" 70C8# 'n)us!'n 19C8 APA st")e
20 | P a g e
Ke&en&u'n &e1%'i& %elulus'n
1$
N!)a! atas )u)us aa)ah 60
2$ B!)a mahas!s*a t!a, )u)us# ma,a a%at men(u)an( u!an %era!,an sean"a, satu ,a)! <$ Ba(! "an( n!)a! %era!,an )e!h ar! # ma,a n!)a! ma,s!ma) u!an her aa)ah =$ B!)a aa mahas!s*a "an( )u)us m'u)# namun n!)a!n"a ,uran( ar! B ma,a !%er,enan,an men(!,ut! u!an %era!,an en(an ma,s!ma) %era!,an n!)a! u!an aa)ah B men(!,ut! n!)a! tera!,8 9$ .er han"a a%at !)a,u,an !)a suah men(!,ut! u!an sumat!: 6$ Sete)ah u!an %era!,an# !)a mahas!s*a !n"ata,an teta% t!a, )u)us ma,a harus men(u)an( m'u) 7$ -eme!a) a,an !se)en((ara,an ! a,h!r m'u)# !)a t!a, ter%enuh! ,arena sesuatu ha) ma,a %en"e)en((araann"a !unur h!n((a a,h!r semester sete)ah semua m'u) era)an$
K'n?ers! n!)a! an(,a mena! n!)a! huru: sesua! en(an ,etentuan ar! un!?ers!tas sea(a! er!,ut> N!)a! an(,a ;04100 7047@ 6046@ 9049@ F90
N!)a! huru: A B D E
N!)a! ''t =$00 <$00 2$00 1$00 0
Keteran(an
T!a, )u)us T!a, )u)us
DAFTAR RUJUKAN Kode Koleksi 615.03 ROB
Judul The drug and natural medicine advisor: the complete guide to
Pengarang Robert Somerville
Terbitan USA: Time-Life Books, 199
Subjek !AR"AS#$%S#&LO'$(#A
Jenis Tersedia B)k)
1*$ks+
21 | P a g e
alternative and conventional medications &ker '/)r : r 'eobt Altertif
"r/ TA2L#A!$RR,
4krt :$2, 007
8#STOLO2#
B)k)
7*$ks+
633. US
'eobt ltertif e ek tm obt
)si &;iir
UBA 'ress, 010
TA%A"A% OBAT
B)k)
1*$ks+
615.7 'A"
'e/emb); ltertif e bt) m)li
mel lo)ise 8AS$
4krt :U#% 4krt, 00
!AR"AS#
B)k)
1*$ks+
( 2)=
o/krt: '#4AT "ei 'ressio, 011
B)k)
*$ks+
4krt : Tlet &$S$8ATA%"ei Utm 4AS"A%# T", 011
B)k)
1*$ks+
"AR k
615.51 Semb); e i<t ltertif (A( ;etk kki s AST t
10 Tis 'rktis tik Se;t Astri Lestri e 8erbl
633. A) sei 8erbl ($'
($'&$SR#
()bli,O;io :(ekes-R#, 000
TA%A"A% OBAT
B)k)
1*$ks+
615.7 '.A
Averse $ffet of 8erbl (r)
'.A.2 .". ($ S"$T
';i lel ;i :L>>, 006
!AR"AS#
B)k)
*$ks+
635. %#L b
BA>A%2 (AA& S# U"B# A4A#B %#LU8 #%(RA>AT# '$%A&LU& A%$&A '$%AT
4A&ARTA : BA>A%2 A2RO"$(#A 8$RBAL 'USTA&A, 013
B)k)
5*$ks+
5.1 r Se;t e Rese-Rese "U&8L#(A8 8A%U% "U& A<ib ;erbl #slmi S#R$2AR
o/krt : TA%A"A% B)k) bir), 01 8$RBAL
B)k)
1*$ks+
5.1 R$T e
$sikloei Tm Obt
Reti S)ri , #ri S;obrii
"l : R)m; TA%A"A% #e, 013 8$RBAL
B)k)
1*$ks+
615. 4. ;
8erbl (r)s ';/to;rme)tils
<. vi '8#LL#'SO%
Loo :R 'ress, 1997
OBAT TRA(#S#O%AL
B)k)
1*$ks+
633. 8erbl (r)s #)str/ ? A 'rtil R.(. 8AU(R# R.( Aro; to #)stril ; ';rmoos/
%e= (el;i :$ster ')blis;ers, 1996
TA%A"A% OBAT
B)k)
*$ks+
633. RU( ;
8erbl "eiie
R)olf !rit@ >$#SS
%e= ork :St)rt, 000
TA%A"A% OBAT
B)k)
*$ks+
616. 4O& ;
;erbl e/emb); ) sistem ers: 'emoi,kker r)-r), TB, Brokitis, le)risi
4oko S)r/o
o/krt: B !irst, 010
S#ST$" '$R%A'ASA%
B)k)
1*$ks+
615. 8erbl sebi obt bi Sbri ";ri SAB eerit e/kit memtik: ; <t), kker, ;/ertesi, ibetes melit)s, ;etitisliver, i<l, t)ber )losis, osteoorosis, mlri, is
o/krt: A 'l)s Books, 010
OBAT TRA(#S#O%AL
B)k)
1*$ks+
633. 8erbl-(r) #tertios R# Averse $ffets ;
i;r B. '8#L'
%e= ork :".2r= 8ill, 007
TA%A"A% OBAT
B)k)
7*$ks+
C0.613 8i) se;t ;erbl l rese "US s)fi ;
")stmir
o/krt: (iv 'ress, 00
#SLA" (A% &$S$8ATA%
B)k)
1*$ks+
5.1 "AR k
&;sit () 'e/ )t)k 'eerit &ker
"r<)Di ;/
4krt: ()i Se;t, 01
TA%A"A% 8$RBAL
B)k)
1*$ks+
671.1 2AR k
&imi )m)m )t)k eobt ;erbl
r
4krt :'(2, 2#E# 00
B)k)
1*$ks+
5.1 (#A m
"ft B= "er; B= ')ti; bi &ese;t &etik
(i R;m=ti
o/krt: (iv 'ress, 01
TA%A"A% 8$RBAL
B)k)
&el)r
615.3
"$(#AL 8$RBAL#S"
(AF#( 8O!!"A%%
8eli Arts
OBAT 8$RBAL
B)k)
*$ks+
22 | P a g e
(AF m
'ress, 003
5.1 O8 m
"em;mi 'e/kit 'eobt T;er;/ 8erbl
o; , ovit
2r "ei, 01
OBAT G 8$RBAL
B)k)
1*$ks+
615. O8 m
mem;mi e/kit eobt t;er/ ;erbl
o; , ovit
2r "ei, 01
T$RA'#TRA(#S#O%AL
B)k)
1*$ks+
615.3 4.& m
"e/lerHs sie effets of ;erbl meiies
4.&. Aroso
USA: $lsevier #, 009
8$RBAL "$(##%$S
B)k)
*$ks+
5.1 A(#
'ee; 'eobt 8erbl : Tis simel mee; meobti e/kit e ;erbl
Ait/ B/) , Aki %oviri
o/krt : %)s retiv, 013
OBAT G 8$RBAL
B)k)
1*$ks+
Loo: T/lor !ris, 006
8$RBAL "$(##%$
B)k)
*$ks+
OBAT G 8$RBAL
B)k)
1*$ks+
615.31 ';rmo/mi bsis of ;erbl ");ir $bi "A% meiie 5.1 4#%
'itr "erik Seiri Rm) 8erbl Ut)k 'e/kit 4t), 2i<l &olesterol ");, 'rktis, "<)r
4i 2emil
o/krt : Arsk, 013
615.3 FOL r
RAT#O%AL '8TOT8$RA' : A R$!$R$%$ 2U#($ !OR '8S##A%S A%( '8AR"A#STS $.5
FOL&$R S8ULE , RU(OL! 8A%S$L, "AR& BLU"$%T8AL, FARRO $ TL$R
%e= ork : '$%2OBATA% Srier Berli, 8$RBAL 007
B)k)
*$ks+
633. AS$ s
Str of Ase ;erbl "eiie
AS$A%
()bli,O;io :Aksr B) 'riti, 1993
B)k)
*$ks+
Stokle/Hs ;erbl meiies itertio
$li@bet; >illimso , Sm)el (river
Loo !AR"A&OLO2#- B)k) :';rme)til #L"U T$RA'# 'ress, 009
1*$ks+
615 $L# s
TA%A"A% OBAT
613.07 4A" m
T8$ "AL$ 8$RBAL : T8$ 4A"$S 2R$$% ($!#%#T#F$ 8$ALT8 AR$ BOO& !OR "$% BOS $.
%e= ork : 8$RBAL G rossi 'ress, &$S$8ATA% 00 'R#A
B)k)
*$ks+
615. O8 t
T;eri ;erbl berbi e/kit
o; Arisi
4krt: $sk "ei,
OBAT TRA(#S#O%AL
B)k)
1*$ks+
615. O8 t
T;er/ ;erbl berbi e/kit o; Arisi
4krt: $sk "ei,
T$RA'#TRA(#S#O%AL
B)k)
*$ks
%il
omlemetr/ T;eries i "be, ' %)rsi "i=ifer/ from visio to relit/.
Fitori: A)sme ')blitio
%il
omlemetr/ Altertive T;er/ i %)rsi *6 t; $+
%e= ork: Srier ')blis;i
S/er I LiD)ist
Lampiran
23 | P a g e