Kabanata 1 “MGA TAUHAN: •
Don Santiago delos Santos - kilala sa tawag na Kapitan Tiago, ang nakagisnang ama ni Maria Clara at pinakamayaman sa Bayan ng Binondo
•
Tiya Isabel - ang kapatid ng ina ni Maria Clara na siyang nagpalaki sa dalaga
•
Tinyente Guevarra - isang matapat at may konsensyang tinyente ng guwardia sibil. Malaki ang simpatiya nito kay Ibarra at ang tanging nagtapat kay Ibarra sa sinapit ng kanyang ama.
•
Padre Hernando de la Sibyla - paring Dominikano na pino ngunit pailalim kung kumilos kumpara kay Padre Damaso. Lihim itong nagkaka-interes kay Maria Clara at may karnal na pananaw sa mga kababaihan
•
Padre Damaso Verdolagas - ang magaslaw at walang pakundangang paring Pransiskano na siyang may matinding galit at inggit sa pamilya ni Ibarra. Mahayap itong manalita at mataas ang tingin sa sarili.
•
Dr. Don Tiburcio de Espadaña - ang mahirap, pilay at bungal na Kastilang nagpapanggap na doktor sa bayan ng San Diego at ipinagmamalaki ang kahabaan ng kanyang buong pangalan. Napangasawa nito ang Pilipinang si Donya Victorina
•
Donya Victorina de Espadaña - ang maykayang asawa ni Dr. de Espandaña na tampulan ng katatawanan sa pagsisikap nitong maging Kastila na kinabibilangan ng tinitingala sa lipunan dahil sa pagiging Kastila. Panay ang kolorete nito sa mukha at pagpapakulot ng buhok upang makiuso.
•
Dalawang Paisano - mga alalay ng pari
•
Mga panauhing kabilang sa mataas na antas ng lipunan - kabilang dito ang malalapit na kaibigan ni Kapitan Tyago at may mga kabuhayan din na katulad niya”
ISANG PAGTITIPON Sa pagtatapos ng Oktubre, si Don Santiago delos Santos, na kilala satawag na KapitanTiyago, ay nagkaloob ng isang hapunan. Kahit na laban sakaniyang kinaugalian ay noon lamang niya ipinaalam, na naging dahilan nangusap-usapan sa Binondo sa iba pang distrito, at maging sa loob ngnababakurang lunsod ng Maynila.
Nang panahong iyon si Kapitan Tiyago aykilala sa karangyaan, at ang kanyang bahay ay katulad ng bayan, na hindimarunong magsara ng pintuan sa sinuman, maliban sa kalakalan o sa lahatbago o mapangahas na kaisipan. Katulad ng koryente, ang balita ng paanyaya ay mabilis na nakarating sadaigdig ng mga parasitiko, langaw o sampid na dahil sa hindi maubos nakabaitan ng Diyos, ay dumami ng labis-labis sa Maynila. Ang ilan ay humanap
MGA PALIWANAG SA KABANATA 1 Ang unang talata ng Noli na tumutukoy sa panahon ng panimula ng nobela na itinaonsa pagtatapos ng Oktubre. Sa pag-aaral sa panahunan ng Noli ay waring tumutugma ito sa petsang Oktubre 31, 1882 hanggang sa kamatayan ng isa sapangunahing tauhan ng nobela na Disyembre 25, 1882 .Maaring ang ginamit ni Rizal na reperensiya sa taong 1882 ay ang pagbabalik saPilipinas ng isang intilekwal na Pilipino sa katauhan ni Gregorio Sancianco na sumulatng aklat na Progreso de Filipinas . Higit pang ipapaliwanag sa mga sa mga susunod napahina ukol sa aklat na Progreso ni Sanciangco. Sa kabilang dako kahit na ito ay waringnaganap sa taong 1882 ay nagpasok din si Rizal ng mga historikal na kaganapan saPilipinas na sumasakop mula sa taong 1880-1886. 2. Bakit tinawag si Santiago de los Santos na Kapitan Tiyago? Sa panahon ng Espanya, ang pamamahala ng pueblo ay nakalaan sa mga katutubongPilipino na tinatawag na gobernadocillo o tinatawag din na capitan. Tinawag siyangKapitan Tiyago dahilan sa namuno siya ng isang distrito ng mga mestiso saKamaynilaan. Subalit, ang pangalang Santiago de los Santos ay mayroong simbolikal nakahulugan, Matutunghayan ito sa mga anotasyon sa Kabanata 6. 3. Ang Maynila sa panahon ng mga Espanyol ay limitado lamang sa nababakurangdistrito ng Intramuros.5 Ang bahay ni Kapitan Tiyago ay itinulad ni Rizal sa Pilipinas na bukas sa mgainteresadong dayuhan, ngunit hindi sa sariling komersiyo, na siyang dahilan kung bakitang ekonomiya ng bansa magmula pa sa panahong ng Espanya ay kontrolado ng mgadayuhan (Ongoco). Nagkasya ang mga Pilipino na maging mga kasosyo at empleyadolamang ng mga dayuhan mamumuhunan at hindi mga tunay na may-ari ng negosyo nasana ay nagligtas sa ating bayan sa kuko ng kahirapan.Isa pang katangian ng Pilipinas ay ang hindi nito bukas sa mga makabago atmapangahas na kaisipan. Ginamit ni Rizal na pambungad ang nasabing mga salitadahilan sa ang kaniyang nobela ay isang mapangahas na akda na susuri sa kabuuan nglipunang Pilipino, sa kahinaan ng kolonyal na pamahalaan at isang pagbubunyag sakahinaan ng kolonyal na simbahan.6 Sa huling tatlong dekada ng pananakop ng Espanya ay dumating sa Pilipinas angmaraming mga Espanyol na nandayuhan para maghanap ng oportunidadpangkabuhayan. Karamihan sa mga Espanyol na ito ay na-empleyo sa tanggapan ngpamahalaang kolonyal (Robles. The Philippines in 19th Century). Ang ganitong patakaranng Espanya ay mababakas hanggang ngayon sa mga tanggapan ng pamahalaan na angnakapuwesto ay mga kapartido ng mga nagwaging pulitiko.
Kabanata 2 - Si Crisostomo Ibarra
Hindi dalawang kadalagahan na magaganda at may maayos nakasuotan ang napansin ng lahat ng tao sa salas, maging ni P.Sibyla; hindi iyon ang Kapitan Heneral na kasama ang kanyang mgaayudante upang iwanan ng tinyente ang pananahimik upanghumakbang palapit, samantalang si Padre Damaso naman ay natigilanna parang bato: ang dumating ay walang iba kundi ang lalakingnakasuot ng prak sa larawan, na hawak sa kamay ang isang binatangnakasuot ng luksa.´Magandang gabi sa inyo mga Ginoo! Magandang gabi, Padre!
µang bati ni Kapitan Tiyago kasabay sa paghalik sa kamay ng mga pari,na nakalimutan na siya ay basbasan. Inalis ng Dominicano angsalamin sa mata upang tingnan ang bagong dating na binata, at siPadre Damaso ay namumutla at nandidilat ang mga mata. ´Isang karangalan na ipakilala sa inyo si G. Crisostomo Ibarra, ang anak aking yumaong kaibigan!µ ang patuloy ni Kapitan Tiyago.
Sa kabanatang ito ay ipinakilala ang "main protagonist" ng Noli: si Crisostomo Ibarra. Bukod dito, ipinakita kung paano nagpakilala si Ibarra sa iba, kung ano ang kanyang mga katangian at kung ano ang mga reaksyon ng ibang karakter sa kanya. Ginamit ni Rizal dito ang estilo na foreshadowing.
MGAPALIWANAG SAKABANATA 1 Sa paraang ito ay ipinakikita sa mga mambabasa ang ugali ni Padre Sybila ang pagiging palahanga sa babae. Ito ang lihim na kumukumpirma sapagkakaalis ni Padre Sybila sa bayan ng Camiling ay para sa ikabubuti ng orden at ng kaniyang sarili.(Mula sa Kabanata 1) 2 Sa una ay hindi pinansin ni Padre Sybila ang binata, ngunit nang marinigniya ang pangalan ay nagkaroon siya ng interes. Sa pamamagitan na ng paglalarawan ni Rizal sa kilos ni Padre Sybila ay kaniyang ipinararamdam sa mga mambabasa ang pagiging masiyasat na pagtingin ng prayle kay Ibarra.Mahalaga ang aktwasyon na ito ni Padre Sybila sa Kabanata 9. Pailalim naipinakikita ni Rizal ang paraan nang pagdulog ng ibang kolonyal na kaparian sapagdating ng mga taong mayroong liberal na kaisipan. Ito ay ang hindi agadtutulan at subukan kung papaano ito magagamit ng kaayon sa kanilang interes. 3 Maaring maiparamdam sa pailalim na pagsusuri na ang pagkabigla ni PadreDamaso sa pagdating ni Ibarra ay nagpapakita sa saloobin ilang mga prayle sapagdating ng mga taong may liberal na kaisipan na ang pagsulpot ay hindi nila inaasahan na biglang darating. Magkaiba sina Padre Damaso at Sybila.
*Ang pangalang Juan Crisostomo Ibarra na ginamit ni Rizal para sa kaniyang pangunahing tauhan sa nobela. ay hinango niya kay San Juan Crisostomo.
Si San Juan Crisostomo Ipinanganak sa pagitan ng 344-355 AD. Pinalaki at pinaturuan ng kaniyang biyudang ina sa mahusay na paaralan saAntiochia at naging monghe noong 375 at nabuhay sa isang pamayanangrelihiyoso sa kabundukan na hindi malayo sa Antiochia. Noong 381 siya ay nagbalik sa lunsod pagkatapos ng anim na taon (pitong taon
kay Ibarra) atnaging mahusay na mangangaral na ang kaniyang paniniwala ay kailangan ngmga taga Antiochia na mabuhay sa literal na kahulugan ng Biblia. Naitalagang arsobispo ng lunsod, sa panahon ng kaniyang panunungkulan ay nagpatupad ng mga repormang pansimbahan at pagdisiplina sa mganagkakamaling mga pari at maling kagawian ng kaniyang mga nasasakupan.
KABANATA 3ANG HAPUNAN Bago nagsimula ang hapunan, makikita na si Damaso ay galit na galit at si Victorina ay nakasimangot dahil natapakan ni Guevarra ang kanyang mamahaling damit. Nag-away si Pari Sibyla at Pari Damaso sa kabisera, o ang upuan sa mesa sa dulo. Ang nakaupo raw sa kabisera ay nagsisimbolong may mataas na pagrespeto. Sa simula ay sinasabi ng isa na sa kabila nalang ang upuan, ngunit sa huli ay gusto nga nila umupo sa kabisera. Sa isang punto ay gusto pa nilang paupuin si Tinyente Guevarra, pero ang "final" na nakaupo ay si Pari Sibyla. Nagalit [nanaman] si Pari Damaso kay Ibarra dahil sinasabi ni Damaso na sinasayang lang niya ang panahon niya sa ibang bansa, at nagagalit siya dahil sa kanyang kayabangan. Sinasabi rin ni Victorina na mayabang rin si Guevarra, pero dahil lang ito sa aksidenteng nangyari bago ang hapunan.
Kunwari ay ayaw, pero gusto naman
Si Padre Sibyla ay labis na nasisiyahan, tahimik na naglalakad at sakaniyang pinong labi ay mababakas ang pagwawalang bahala; Nagmababang-loob at minarapat niyang kausapin ang pilay na si Doctor de Espadaña, nasumasagot ng paisa-isang salita dahilan sa pagiging utal. Hindi maitago ngPransiskano ang pagkayamot, tinatadyakan ang mga silyang nakaharang sakaniyang dinadaaanan, hanggang masiko pati na ang kadete Ang tinyente ay seryoso; ang iba naman ay masayang nag-uusap at pinupuri ang mainam nahanda. Si Donya Victorina ay ikinukunot ang kaniyang ilong, ay biglang itongnagalit na tila isang serpenteng natapakan--, natapakan ng tinyente angpalawit ng kanyang saya. ´Wala ba kayong mata?µ ang sabi. Mayroon po, senyora, dalawa at mas malinaw kaysa mga mata ninyo;ngunit nakatingin ako sa mga kulot ng inyong peluka,µ ang walang pitagangsagot ng opisyal, at lumayo. Tila likas na sa kanilang kaugalian, ang dalawang
prayle ay sabay nanagtungo sa dakong ulunan ng hapag, at tulad ng inaasahan, naganap angkatulad sa mga nagtunggali sa katungkulan sa pamantasan: Pinupuri sa salitaang mga kahusayan at kalamangan ng kanilang kalaban, ngunit malinaw MGA PALIWANAG 1.
Isa itong paraan ng pagpapakita ni Rizal sa kaugalian ng mga prayle sa kaniyangkapanahunan ² kapag may sumpong ay nagbabarumbado na walang pinangingilagan,
2.
Nakakunot na ilong ² pagpapakita ng pagmaliit o kawalan ng kasiyahang loob sadinaluhan niyang pagtitipon.Wala ba kayong mata? - Mula sa isang galit na pagtatanong ni Donya Victorinaay nagawa ni Rizal na iparamdam sa mga tapat na opisyal ng kolonyal na pamahalaanna buksan nila ang kanilang mga mata sa mga nagaganap sa pamahalaan.Nararamdaman mo na ba ang kahusayan ni Rizal na magpahiwatig ng kaniyangkalooban sa pagitan ng bawat hanay ng mga salita. Masasalaming muli sa paraan ngpagsasalita ni Donya Victorina, ang kaniyang mapangahas na ugali na walang takot atpakundangan sa pagsasalita, kahit ito ay opisyal ng kolonyal na pamahalaan.
3.
Kaya natapakan ni Tinyente Guevarra ang buntot ng serpente, este ang saya ni DonyaVictorina ay dahilan sa nawiwili siyang panoorin ang kulot ng babae.Bakit tinitingnang mabuti ni Tinyente Guevarra ang kulot ni Donya Victorina?Labis na namamangha ang tinyente sa kagayakan ng buhok ng babae, maaringhindi pa muna ninyo masakyan ngayon kung ano ang dahilan, sa pagsapit ng kaukulangkabanata ay makikita ninyo kung ano ang tunay na anyo ni Donya Victorina mula salihim na paglalarawan ni Rizal sa Kabanata 42.Sa kabilang dako mapapansin ang malalim na layer ng kolonyal na hukbo pamahalaan sa kaniyang kapanahunan.
4.
Maaring nagkakaroon pag-uunahan sina Padre Damaso at Sybila sa cabecera ng hapag-kainan, subalit ito ay isang pailalim na paglalarawan ni Rizal sa ugali ng mgaprayle na nag-uunahan sa mga bagay na ukol sa kanilang mga personal nakapakinabangan at maging sa pangkorporasyong karangalan na nagiging dahilan upangsila-sila rin ang nagkakaaway-away sa nais na ipahiwatig ni Rizal ukol sa opisyal ng kolonyal na pamahalaan ² malapitan lamang ang kanilangnakikita at wala
silang pang malayong pagmalas sa mga mahahalagang bagay namaaring mangyari. Ipinararamdam ni Rizal sa kaniyang mga mambabasa ang kawalanng foresight
