JU MJEŠOVITA SREDNJA ŠSKOLA „SAFET KRUPIĆ“ ŠKOLSKA :2016/2017 GODINA
MATURSKI RAD : TEMA :DETALJNO PROJEKTOVANJE TEHNOLOŠKOG PROCESA
MENTOR:
KANDIDAT:
Jasmina Sedić dip.inž. Bosanska Krupa,April 2017.godine
Kenana Sefić
SADRŽAJ 1.UVOD ..................................................................................................................................... 1 2.CILJEVI I ZADACI PROJEKTOVANJA TEHNOLOŠKOG PROCESA ............................ 2 2.1.Ciljevi projektovanja tehnološkog procesa ................................................................... 2 2.2.Zadaci projektovanja tehnološkog procesa ...................................................................... 3 3.METODE PROJEKTOVANJA TEHNOLOŠKIH POSTUPAKA ........................................ 4 3.1. Projektovanje uz ponavljanje .......................................................................................... 4 3.2. Projektovanje uz podešavanje ......................................................................................... 5 3.3. Varijantno projektovanje ................................................................................................. 5 3.4. Novo projektovanje ......................................................................................................... 6 4.STRUKTURA PROCESA PROJEKTOVANJA TEHNOLOŠKIH POSTUPAKA .............. 9 5.OSNOVNI CILJEVI I POJAM GRUPNIH TEHNOLOGIJA ............................................. 11 5.1.Metoda grupiranja izradaka ......................................................................................... 11 5.2.Metodologija gupiranja izradaka i predstavnika grupa .................................................. 14 6. ZAKLJUČAK ...................................................................................................................... 17 7. LITERATURA ..................................................................................................................... 18
1.UVOD Tehnološki proces predstavlja skup svih obrada na predmetu obrade koje se izvode određenim sredstvima za rad na određenom prostoru i uz određene režime obrade. Elementi tehnološkog procesa
su
događaji
operacija
i
kontrole.Operacija je
događaj
u kome
se
vrše
fizikalne, hemijske i strukturalne promjene na predmetu rada. To su, npr. zagrijavanje za plastičnu deformciju,uzdužna obrada skidanjem strugotine, jedna provlaka na valjačkom stanu itd.Operacija je jedini događaj tehnološkog i proizvodnog procesa u kojem se zaista stvara nova vrijednost. Ostali događaji ovih procesa su samo pomoćni događaji i prestavljaju izraz nemoći nauke i tehnologije da ih eleminiše boljim sredstvima za rad i boljim međusobnim povezivanjem.Kontrola je događaj u kome se provjerava da li se je opercijama dobila promjena koja se želila. To su razna mjerenja dimenzija , utvruživanje mehaničkih i hemijskih osobina, provjera funkcionisanja, provjera međusobnog polažaja dijelova u jednom proizvodu, mjerenje količine, itd. Tehnološki proces ne može da postoji zasebno nego samo u okviru proizvodnog procesa kao njegov dio. Svaki rad ima svoju tehnologiju odnosno tehnološki proces. Pod sredstvima rada podrazumevaju se sva sredstva postavljena na radnom mjestu koja služe za izvođenje određene operacije:
tehnološki sistem, koji prihvata predmet i ostala sredstva rada i omogućava neophodna kretanja u toku operacije; sastoji se (slika 1.) iz:
-osnovne radne jedinice (mašine ili uređaja), koja ostvaruje potrebna kretanja i nosi ostale elemente, -upravljačkih komponenti, kojima se naredbe od strane izvršioca ili računara za izvršenje pojedinih radnji prenose na izvršne organe osnovne radne jedinice, -uređaja za ulaganje i odlaganje, koji vrše dovođenje predmeta ili alata u položaj za stezanje na osnovnoj radnoj jedinici i odvođenje sa osnovne radne jedinice,
alati, koji se koriste za izvođenje zahvata na predmetu u okviru operacije.
pribor, koji se koriste za pozicioniranje i stezanje predmeta i alata na osnovnu radnu jedinicu.
1
Slika 1. Osnovni elementi tehnološkog sistema
Osnovni dijelovi operacije su zahvati. Zahvat predstavlja svaki zaokruženi poseban prosti proces unutar operacije. Zahvati se dijele na: -osnovne zahvate, koji predstavljaju dijelove operacije neposredno vezane za promjenu oblika ili stanja predmeta, pri radu sa jednim alatom(ili blokom alata) i pri određenom režimu rada; -pomoćne zahvate, koji predstavljaju dijelove operacije koji nisu neposredno vezani za promenu oblika ili stanja predmeta, ali su neophodni za izvršenje operacije; U ove zahvate spadaju: ulaganje i odlaganje predmeta ili alata, pomijeranje predmeta ili alata u toku operacije itd.
2.CILJEVI I ZADACI PROJEKTOVANJA TEHNOLOŠKOG PROCESA
2.1.Ciljevi projektovanja tehnološkog procesa Ciljevi projektovanja tehnološkog procesa mogu biti:
2
-uvođenje novog proizvoda u program postojećeg proizvodnog sistema.Ovo je stalan cilj kod pojedinačne i maloserijske proizvodnje; -projektovanje u cilju racionalizacije postojeće proizvodnje. Ovo je razvojni cilj proizvodnih sistema sa višim tipovima proizvodnje i u domenu je najčešće organizacijskih jedinica razvoja -projektovanje u cilju izgradnje novih proizvodnih sistema.
U realizaciji ovih ciljeva postoje razlike u: -ograničenjima koja postoje u projektovanju, -frekvenciji realizacije, -broju i detaljnosti raspoloživih informacija
2.2.Zadaci projektovanja tehnološkog procesa Projektovanje tehnološkog procesa čini široki skup raznovrsnih aktivnosti koje se po metodama izvršenja i redoslijedu mogu grupisati u slijedeće podskupove odnosno faze: -analiza proizvoda, -izbor početnog oblika - pripremka, -izbor tehnoloških baza (za mehaničke i toplotno-mehaničke procese), -utvrđivanje tipa proizvodnje, -definisanje vrste i redoslijeda operacija, -definisanje vrste i redoslijeda kontrole, -izbor mašina i postrojenja za izvršavanje operacija i kontrola, -izbor alata, pribora i pomagala, -određvanje vremena potrebnog za izvršavanje operacija i kontrole, -određivanje potrebnog profila izvršilaca i formiranje tehnološke dokumentacije.
3
Za izvršavanje svakog od ovih zadataka važe određeni principi i metodologijarada.
3.METODE PROJEKTOVANJA TEHNOLOŠKIH POSTUPAKA Pri projektovanju tehnoloških postupaka u praksi se primenjuju različite metode, zavisno od karakteristika prisutnih u okviru preduzeća, kao što su: -karakteristike programa proizvodnje: količine predmeta koje se izrađuju,širina asortimana različitih predmeta (broja različitih predmeta), stepen sličnosti predmeta u pogledu oblika, dimenzija i ostalih zahtjeva itd. -karakteristike vezane za raspoložive kapacitete: vrsta i broj različitih raspoloživih mašina u pogonu, način upravljanja mašinama(konvencionalne ili numerički upravljane), mogućnosti mašina itd. -karakteristike vezane za organizaciju preduzeća: ukupan stepen razvoja organizacije proizvodnje, stepen učešća pripreme proizvodnje u procesu proizvodnje, nivo tehnološke pripreme proizvodnje itd.Na osnovu analize načna projektovanja tehnoloških postupaka u velikom broju preduzeća, mogu se izdvojiti četiri osnovne metode: projektovanje uz ponavljanje, projektovanje uz podešavanje, varijantno projektovanje i novo projektovanje. Navedene metode su opisane u nastavku.
3.1. Projektovanje uz ponavljanje Projektovanje uz ponavljanje predstavlja najjednostavniji način izrade tehnološkog postupka. Za neki novi tehnološki postupak se koristi već postojeći, pri čemu je potrebno izvršiti samo formalne izmjene vezane za novi predmet, bez izmjena podataka vezanih za sam proces izrade predmeta.Metoda se koristi u preduzećima u kojima je i inače nivo razrade tehnoloških procesa veoma nizak. Izlazni dokument, tj. tehnološki postupak za predmet se sastoji najčešće samo od spiska operacija koje treba izvesti uz normirana vremena za operacije, a bez ostalih podataka (sadržaja operacije - zahvata,alata, režima itd.). Tehnološki postupak ovdje prvenstveno ima za cilj utvrđivanje elemenata za kalkulaciju, a osnova za proces izrade predmeta jekonstrukcioni crtež predmeta, tako da je rješavanje svih problema vezanih za izradu ostavljeno neposrednim izvršiocima, koji moraju da budu nad prosječno osposobljeni.Karakteristika ove metode je vrlo nizak stepen tehnološke pripreme, a sama
4
proizvodnja i nije organizovana kao prava industrijska proizvodnja. Međutim,veoma često se ovakav nivo razrade tehnoloških procesa sreće i u preduzećima koja se na uspješan način bave pojedinačnom proizvodnjom, kao što su alatnice ili radionice za izradu rezervnih dijelova, gdje se konstrukciji predmeta pridaje veoma velika pažnja, a manji je problem sam proces izrade.
3.2. Projektovanje uz podešavanje Projektovanje uz podešavanje se primjenjuje kada se radi o geometrijski i tehnološki sličnim predmetima i svodi se na izmjenu i prilagođavanje postojećeg
tehnološkog postupka.
Projektovanje obuhvata: pronalaženje sličnog tehnološkog postupka, podešavanje redosljeda operacija (ako je potrebno), podešavanje sadržaja operacija (najčešće vrlo malo), izmjenu alata,režima i vremena u okviru pojedinih operacija. Ovo je često primjenjivan metod, jer značajno skračuje vrijeme tehnološke pripreme, a ujedno doprinosi tipizaciji (ujednačenosti) procesa izrade predmeta: isti redoslijed operacija, isti ili sličan redoslijed zahvata (sadržaja operacije), uglavnom isti alati, bliski režimi rada. Pošto ovdje suštinski problem predstavlja pronalaženje odgovarajućeg,sličnog predmeta, radi pojednostavljenja posla preporučljivo je koristiti klasifikaciju predmeta. U slučaju da se ne pronađe sličan predmet, mora se ići na potpuno novo projektovanje (kasnije opisana metoda).
3.3. Varijantno projektovanje Kod varijantnog projektovanja koriste se već postojeći standardni tehnološki postupci u okviru grupe sličnih predmeta - familije (sl.1.1). Kod ove metode podrazumeva se prethodno razvrstavanje svih predmeta u grupe (familije) po sličnosti i projektovanje grupnog postupka za svaku formiranu grupu.Pri razvrstavanju predmeta i formiranju grupa sličnih predmeta preporučljivo je koristiti sisteme klasifikacije. Kada se projektuje tehnološki postupak za neki konkretan predmet, kao polazni se koristi grupni postupak, koji važi za grupu kojoj predmet pripada, a projektovanje se svodi na podešavanje grupnog postupka prema karakteristikama konkretnog predmeta. Dobijeni tehnološki postupak za konkretan predmet predstavlja u stvari varijantu grupnog postupka. Tehnološki postupci za pojedinačne predmete, odnosno varijante grupnog postupka, se projektuju na bazi geometrijskih karakteristika predmeta(prisutnost određenih površina, razlike u dimenzijama, ...), na bazi tehnoloških karakteristika (tačnost, kvalitet površine, zahtevi u pogledu načina obrade, ...)ili na bazi organizacionih karakteristika (broj komada koji treba da se proizvede,veličina serije, ...). Metoda je pogodna za preduzeća čiji je program proizvodnje pogodan za grupisanje, odnosno čiji program proizvodnje čine
5
predmeti koji nemaju velikih razlika u pogledu oblika, dimenzija itd. Osnovna karakteristika ove metode je da zahtijeva težak i dugotrajan posao na početku: klasifikaciju predmeta, formiranje grupa sličnih predmeta i projektovanje grupnih procesa. Ali, nasuprot
tome,
projektovanje tehnoloških procesa za pojedinačne predmete je svedeno na lak i kratkotrajan posao, što je ujedno jedna dobra osobina metode. Druga dobra osobina metode je zagarantovana tipizacija (ujednačenost) tehnoloških procesa za slične predmete, što je rezultat od velikog značaja.
Slika 1.1 Sistem grupisanja tehnoloških dijelova
3.4. Novo projektovanje Novo projektovanje se primenjuje ukoliko se prave potpuno novi tehnološki postupci, što se dešava kada zbog velikih geometrijskih i tehnoloških razlika u odnosu na ranije izrađivane predmete ne postoji mogućnost da se iskoriste već postojeći tehnološki postupci. Cjelokupan sadržaj tehnološkog postupka se određuje na bazi crteža i uz primjenu raspoloživih pomoćnih sredstava za projektovanje. U odnosu na prethodne tri metode projektovanja, proces projektovanja po ovoj metodi je znatno kompleksniji. U tabeli 1. prikazane suaktivnosti koje se obavljaju kod novog projektovanja.
6
Aktivnosti
Potrebni podaci
Analiza predmeta -ispitivanje konstrukcione dokumentacije -razmatranje mogućnosti izrade predmeta Utvđivanje polaznog materijala -određivanje polufabrikata -određivanje vrste materijala
Podaci o materijalima
-utvrđivanje mjera sirovog komada -proračun težine Određivanje operacija -Određivanje sadržaja rada-potrebnih zahvata -određivanje načina pozicioniranja i stezanja predmeta -razmatranje alternativnih mogućnosti
Podaci o zahvatima Podaci o operacijama
Određivanje sredstava za rad
Podaci o mašinama
-izbor mašina
Podaci o priborima
-izbor pribora za pozicioniranje i stezanje predmeta
Podaci o alatima
-izbor alata Podaci o režimima obrade Određivanje elemenata za izvođenje operacija
Obrasci za proračun osnovnih
-određivanje režima obrade
vremena
-određivanje osnovnih vremena
Podaci o pomoćnim i pripremno-
-određivanje pomoćnih vremena,pripremno –završnog
završnim vremenima
vremena i vremena trajanja operacija -oblikovanje dokumenata
Tabela 1.Aktivnosti pri projektovanju tehnoloških postupaka
Tehnolog koji treba da izradi tehnološki postupak ispituje na početku novog projektovanja konstrukcionu dokumentaciju u odnosu na opšte mogućnosti izrade predmeta, a tako će i u odnosu na zahtjeve u pogledu potrebne obrade,pri čemu ima u vidu raspoložive mogućnosti 7
kapaciteta za obradu u okviru preduzeća.Eventualne potrebne izmjene se izdiskutuju sa konstruktorom i po potrebi se unesu u konstrukcionu dokumentaciju. Nakon toga se vrši utvrđivanje polaznog materijala (vrste materijala i dimenzija polaznog materijala), pri čemu to može da bude i aktivnost koju je obavio konstruktor, a tehnolog vrši analizu i prihvatanje odluke konstruktora. Prvi korak stvarnog projektovanja je određivanje operacija i sadržaja rada u njima - zahvata.U praksi tehnolozi ovaj posao uglavnom obavljaju na dva načina. Prvi način je sljedeći: odmah se, na osnovu iskustva tehnologa i sagledavanja predmeta kao cjeline, odrede sve potrebne operacije sa redosijledom izvođenja. Nakon to gase za svaku operaciju utvrđuju potrebni zahvati obrade sa redoslijedom izvođenja, pri čemu se preliminarno izabere i radno mjesto - mašina (gupa mašina) na kojoj će se operacija izvoditi. Ujedno se određuje način pozicioniranja i stezanja predmeta na mašini. Drugi način je sljedeći: najprije se predmet rastavi na elementane površine od kojih se sastoji.Zatim se, posmatrajući karakteristike elementarnih površina (tip, zahtjevi upogedu kvaliteta), odrede potrebni zahvati obrade za svaku od njih. Na taj način se dobija ukupan sadržaj rada koji na predmetu treba izvesti. Nakon toga se, na osnovu određenih kriterijuma, utvrđuju prvenstva između pojedinih zahvata obrade kako bi se dobio redosled njihovog izvođenja. Na kraju se, opet po određenim kriterijumima (na primjer: spajanjem zahvata koji redoslijedno idu jedan za drugim, a mogu se izvesti na istoj mašini uz isto stezanje), vrši grupisanje zahvata u operacije. I pri ovom načinu vodi se računa o raspoloživim radnim mjestima - mašinama za izvođenje operacija i određuje način pozicioniranja i stezanja predmeta na mašini. U sljedečem koraku vrši se izbor sredstava za rad za sve operacije: konkretne mašine, pribora za pozicioniranje i stezanje i alata za izvođenje svih zahvata unutar operacija. U specifičnim slučajevima, kada se ne mogu koristiti standardni pribori i alati, daju se podloge za konstruisanje i izradu specijalnih pribora i alata. U poslednjem koraku vrši se određivanje svih neophodnih elemenata za izvođenje operacija: režima rada za sve zahvate obrade, osnovnih vremena (za sve zahvate obrade - na osnovu usvojenih režima rada), pomoćnih vremena (za pomoćne zahvate unutar operacije), što u rezultatu daje ukupno vrijeme trajanja svake operacije.Takođe, određuje se pripremno-završno vrijeme. Na kraju se vrši izrada i štampanje izlaznog dokumenta za proizvodnju - tehnološkog postupka i tehnoloških karata. Posebno, za operacije koje se izvode na numerički upravljanim mašinama, vrši se izrada NC programa. Sve nabrojane metode projektovanja tehnoloških postupaka se u praksi primenjuju, pri čemu neka preduzeća primenjuju samo jednu metodu, ali dosta je čest slučaj da se i u okviru istog preduzeća primenjuje više metoda.
8
4.STRUKTURA
PROCESA
PROJEKTOVANJA
TEHNOLOŠKIH
POSTUPAKA Projektovanje tehnoloških postupaka obrade se može, kako je prikazano blok dijagramom na slici 2, uslovno podijeliti u tri koraka: Korak 1: Određivanje varijante procesa rada, Korak 2: Određivanje varijante postupka rada i potrebnih operacija i Korak 3:Određivanje elemenata za izvođenje operacija.
Slika 2.Koraci pri projektovanje trehnoloških postupaka U prvom koraku projektant, na osnovu prethodno izvršenih analiza predmeta,donosi koncepcijsku odluku o vrsti procesa koje će primijeniti da bi se predmet izradio.U drugom koraku projektant za usvojenu vrstu procesa rada, određuje strukturu cjelokupnog procesa izrade predmeta i sve potrebne operacije.U trećem koraku projektant rješava svaku
9
pojedinačnu operaciju: određuje strukturu operacije (redoslijed izvođenja zahvata), bira ili projektuje radno mjesto (tehnološki sistem) na kom se operacija izvodi, određuje potrebne alate,režime rada i vremena rada. Aktivnosti koje se obavljaju u pojedinim koracima projektovanja tehnoloških postupaka prikazane su u blok dijagramu, datom na slici 2.1.
Slika 2.1 Aktivnosti pri projektovanju tehnoloških postupaka obrade
10
5.OSNOVNI CILJEVI I POJAM GRUPNIH TEHNOLOGIJA
Smanjenje troškova tehnološke pripreme Skraćenje vremena razvoja alata i uređaja Uvođenje moderne proizvodne opreme Pretvaranje niskoserijske u srednjeserijsku ili velikoserijsku proizvodnju Odbacivanje neopravdane raznovsnosti tehnoloških procesa unifikacijom i grupicanjem Povećanje efikasnosti procesa obrad e primjenom obradnih sistema veće proizvodnosti, planiranje procesa grupne obrade Smanjenje vremena tehnološke pripreme za svaki član pripreme Poboljšanje konstrukcije primjenom tehnološkog klasifikatora Primjenom grupne tehnologije i baza podataka povezati CAD/CAPP/CAM sisteme. Određenoj grupi pripadaju svi dijelovi koji se mogu obraditi na jednom alatnom stroju, s jednakim parametrima, istim alatima i priborom Potreba klasifikacije dijelova i stvaranja grupa sličnih dijelova sa unificiranim tehnološkim procesom Grupna tehnologija ograničena na >>> konstruktivnu i tehnološku sličnost postupaka obrade, alata, operacije Dijelovi sa jednim obradnim procesom >>>obrada na jednom obradnom sistemu Grupiranje sličnih dijelova>>>obrada sličnim obradnim procesima (obrada na različitim obradnim sistemima)
5.1.Metoda grupiranja izradaka Zavisno o vrsti proizvodnje i strukturi proizvodnog programa, izradci mogu biti slični ili različiti što se tiče materijala pripremka, oblika i dimenzija, namjene i procesa izrade. Tako raznolik skup izradaka treba primjenom načela i modela grupne tehnologije tehnološki usavršiti u cilju dobivanja optimalnih rješenja u procesu obrade.Osnovni princip pri razvoju grupne
tehnologije
je
da
slični
izradci
se
trebaju
izrađivati
sličnim
proizvodnim postupcima,odnosno,koristiti iste proizvodne resurse. To znači da primjenom grupne tehnologije postoji mogućnost da se u procesima obrade primjeni visokoproizvodna fleksibilna oprema. Time se i u Uvjuetima maloserijske proizvodnje, primjenom fleksibilne opreme,grupiranjem povećava tehnološka serijnost proizvodnje.
11
Grupna obrada znači obradu grupe izradaka koji koriste jednaku pripremu obradnog sistema i jednaku obradu površina. Najvažniji kriteriji grupne tehnologije su kriteriji po kojima se provodi grupiranje. Glavni problem pri prelasku s pojedinačnog PTP na grupno PTP je grupiranje izradaka što se može postići primjenom jedne od četi metode : a) Metoda klasifikacije i kodiranja Klasifikacijska metoda grupira pozicije u familije pozicija temeljeno njihovim design značajkama. Postoje dvije varijante klasifikacijske metode:
vizualna metoda,
metoda kodiranja.
Vizualna metoda je sistemska procedura gdje se pozicije grupiraju s obzirom na njihove sličnosti geometrijskog oblika pozicija. Grupiranje pozicija upotrebom vizuelne metode je zavisno o osobnim preferencama. Stoga,metoda se upotrebljiva u slučajevima kada je broj pozicija ograničen.U metodu kodiranja, dijelovi se klasificiraju na bazi slijedećih osobina: 1.geometrijski oblik i složenost, 2. dimenzije, 3. vrsta materijala, 4. oblik pripremka, 5.zahtjevana preciznost završne obrade.
Upotrebom sistema kodiranja,svakom dijelu se pridružuje numerički ili alfabetski kod (klasifikacijski broj) koji ga stavlja u grupu izradaka sa istim ili sličnim klasifikacijskim brojem. Metoda je pogodna za primjenu računala i kod postojanja klasifikatora nudi kratko vrijeme implementacije.Svaki broj koda predstavlja položaj pozicije.Primijenjeni sistem kodiranja razlikuje se s obzirom na dubinu pokrivanja prethodnih pet osobina. Primjer,sistema kodiranja može osigurati više informacija o obliku i dimenzijama pozicije dok drugi može naglasiti preciznost pozicije. Postoje tri osnovna tipa sistema kodiranja: 12
1.monokodni, 2.polikodni, 3.hibridni. Monokodno kodiranje Funkcije svake pozicije imaju niz funkcija koje korespondiraju sa svakim čvorom stabla te se tako generira kod pozicije. Kako monokodni sistem ima strukturu stabla, cifra odabrana u određenom čvoru zavisi o cifri u prethodnom čvoru. Kako bi u potpunosti razumjeli reprezentaciju pozicije monokodom, potrebne su sve cifre. Za dati dio veličina monokoda je bitno kraća u odnosu na ostale sisteme kodiranja. b) Empirijska metoda Zasnovana na analizi konstrukcijske i tehnološke dokumentacije izradka. Nakon toga, projektant PTP odlučuje o grupiranju, što se provodi u dva koraka: -proizvodni program se raspodjeljuje u nekoliko grupa tako da se obrada svake grupe može obaviti na jednom obradnom sistemu, -svaka grupa dobivena u prvom koraku dalje se raspodjeljuje na manjegrupe sa većim stepenom tehnološke složenosti. Prvo se izdvoje izradci koji se mogu obrađivati na linijskim jedno i više predmetnim obradnim sistemima. c) Metoda proizvodnog toka
Koristi tehnološke procese i hodograme obrade kao podloge za grupiranje.Temeljem njih oblikuju se liste izradaka za svaku vrstu proizvodne opreme.
-izručuje se ona vrsta opreme gdje je najmanji broj izradaka . -dalje se svaka grupa provjerava na mogućnost rastavljanja. -ispita se mogućnost spajanja podrupa u grupe određene veličine.
d) Proizvodna metoda Proces grupiranja obavlja se na temelju tehnoloških,proizvodnih,organizacijskih i ekonomskih faktora. 13
e) Cluster analiza Primjenjuje postupak opisa skupa objekata vrijednostima određenog broja obilježja. Nakon toga odabranim algoritmom se izvodi dijeljenje u veći ili manji broj skupina tako da se unutar svake skupine postigne homogenost s obzirom na jednu ili više vrijednosti obilježja.
5.2.Metodologija gupiranja izradaka i predstavnika grupa Grupna tehnologija zasniva se na klasifikaciji izradaka i kreiranju grupa izradaka koji koriste strojeve istog tipa, jednakih podešavanja, jednake grupe, ne standardne alate konstruirane po načelima grupne tehnologije i osnovnih standardnih elemenata.Postupci grupiranja mogu se izvesti na osnovu: -vrste obrade (grupna tehnologija) -redoslijeda operacija (tipska tehnologija), -kombinacije redoslijeda i vrste obrade. Metodologija grupiranja se može izvesti: - grupiranje sličnih izradaka koji će se obrađivati na jednom tipu stroja (slika 3).
14
Slika 3.Obrada na istom stoju-grupiranje
-grupiranje u grupe kada svi članovi određene grupe prolaze kroz sve grupne operacije planiranog grupnog tehnološkog procesa (slika 3.1a)
Slika 3.1a Grupne operacije
ili samo kroz određene grupe i pojedinačne operacije slika3.
15
Slika 3.1b Pojedinačne operacije
-sjedinjavanje izradaka iz nekoliko grupa koji imaju zajednički tehnološki tijek što ima za posljedicu mogućnost obrade na grupnim višepredmetnim linijama.
16
6. ZAKLJUČAK Tehnološki postupak za određeni predmet, uz radionički crtež (ako se radi o pojedinačnom dijelu) ili sklopni crtež i sastavnicu (ako se radi o proizvodu ili sklopu), predstavlja najvažniji nosilac informacija za odvijenje procesa proizvodnje. Pod tehnološkim postupkom se podrazumjeva dokument kojim se definiše proces izrade nekog predmeta. Projektovanje tehnoloških postupaka predstavlja posao koji se obavlja u okviru pripreme procesa proizvodnje i slijedi nakon konstruisanja, a prije neposredne proizvodnje." opštem slučaju kada se posmatra bilo koji proces obrade metala, tehnološkim postupkom se definišu svi potrebni podaci za proces izrade predmeta, što podrazumjeva: −određivanje polaznog materijala za izradu predmeta, −izbor vrste procesa obrade koji će se koristiti za izradu predmeta, −određivanje strukture cijelokupnog procesa izrade predmeta, odnosno operacija koje su neophodne, sa redoslijedom izvođenja, −izbor radnih mijesta (mašine) na kojima se obavljaju pojedine operacije, −određivanje strukture pojedinih operacija (sadržaj rada), odnosno pojedinačnih zahvata koje treba obaviti unutar operacije, sa redoslijedom izvođenja, −određivanje načina pozicioniranja i stezanja predmeta na mašini i potrebnih pribora, −izbor alata koji se koriste za izvođenje pojedinih zahvata, −određivanje režima rada koji se koriste za izvođenje pojedinih zahvata, −određivanje vremena za pojedine zahvate, odnosno za cijelu operaciju.
17
7. LITERATURA
1.Dr.Safet Brdarević PROJEKTOVANJE FABRIKA (PROJEKTOVANJE PROIZVODNIH SISTEMA), 2. http://www.scribd.com/doc/51270581/5/Varijantno-projektovanje Predavanja iz predmeta OBRADNE TEHNOLOGIJE ( Radni materijal), 3. PROJEKTIRANJE GRUPNIH TEHNOLOŠKIH POSTUPAKA ptp.fsb.hr/.../7%20GRUPNE%20TEHNOLOGIJE%20PTP/GRUPNO%20PTP.htm, 4. Jurkovid, M., Tufekčid, Dž., Tehnološki pr ocesi -Projektiranje i modeliranje,Mašinski fakultet, ISBN 9958-609-03-7,Tuzla 2000
18
19
