Diptongo, triptongo y hiato En español existen existen cinco cinco vocales vocales distintas: distintas: A, E, I, O, U. Por sus caracterís características ticas de articulación se dividen en dos grupos. Vocales abiertas
A–E–O
Vocales cerradas
I–U
Diptongo: Unión de dos vocales en una misma sílaba. Para que haya diptongo es nece necesa sari rio o que que una una de las las voca vocale less sea sea cerr cerrad ada a y la otra otra abie abiert rta, a, o bien bien,, la combinación de dos vocales cerradas. Fórmulas
C+Â=J
 + C = J
C+C=J
paisaje
: pai-sa-je
rabioso
: ra-bio-so
ciudad
: ciu-dad
pleura
: pleu-ra
huaco
: hua-co
disminuir : dis-mi-nuir
introito
: in-troi -to
tierno
: tier-no
destruido : des-tr ui ui-do
En español existen 14 combinaciones de diptongo:
ai : fr aaii-le, cai-ga, ai-re
ia : au-da u-da-c -cia, tia-ra, an-cia-no
au : cau-sa, au-lli-do, pau-sa
ua : cua-dro, ca-sual, an-ti-gua
ei : pei-ne, r eeii-no, plei-to
ie : pie, cie-lo, pen-sa-mien-to
eu : eu-ro-pe-o, deu-dor, neu-tro
ue : bue-no, en-vuel-ve, cue-llo
oi : boi-na, es-toi-co, Zoi-la
io : r io io, vio-lín, si-tio
ou : bou, Sou-za, Mou-ro (*)
cons-p -pii-ccuo, cuo-ta, re-si-duo uo : cons
iu : viu-da, ciu-dad, Piu-ra
ui : r ui ui-na, cui-da-do, bui-tre
Acentuación gráfica de los diptongos diptongos
En los diptongos formados por vocal abierta más vocal cerrada, o viceversa, la tilde se coloca sobre la vocal abierta, cuando así lo dispongan las reglas de acentuación:
éii-zar, mur-cié-la-go, hués-ped. náu-ti-co, al-f é
En los diptongos formados por dos vocales cerradas, la tilde o el acento gráfico se coloca sobre la segunda vocal:
lin-güís-ti-co, a-tri-buí, cuí-da-te, siú-ti-co
Es importante resaltar que la h entre dos vocales no impide la formación de diptongos: pr ohi-bir – ahu-yen-tar – cohi-bir.
Los sonidos formados por los grupos gue – gui, que - qui, no forman diptongo: gue-rre-ro, jil-gue-ro, gui-ño, á-gui-la que-jar-se, to-que, má-qui-na, qui-ró-fa-no
Sí forman diptongo los grupos silábicos güe – güi: ci-güe-ña, an-ti-güe-dad, ver-güen-za, ni-ca-ra-güen-se pin-güi-no, a-güi-ta, lin-güís-ti-co, güi-ro
Triptongo: Reunión de tres vocales en una sola sílaba. De estas vocales, una debe ser abierta y encontrarse en medio de dos cerradas no acentuadas. Fórmula
porfiéis
: por-fiéi s
Pueyrredón
: Puey-rre-dón
haliéutica
: ha-liéu-ti-ca
Valderaduey : Val-de-ra-duey
escorpioide
: es-cor-pioi-de
Cuauhtémoc : Cuauh-té-moc
Vieira
: Viei-ra
estudiáis
: es-tu-diáis
huaylarsh
: huay-larsh
huaurino
: huau-ri-no
En español existen siete combinaciones de triptongo:
iai
: lim-piáis
uau : guau, Cuau-ti-tlán
iei
: des-pre-ciéis
uei : a-ve-ri-güéis, buey (*)
ioi
: hioi-des
iau : miau
uai : amortiguáis, U-ru-guay (*)
Los triptongos se acentúan de acuerdo con las reglas generales, la tilde siempre va colocada sobre la vocal abierta. es-tu-diéis, con-ti-nuéis, a-cen-tuéis
Hiato: Secuencia de dos vocales que se separan en sílabas distintas. Se produce por el encuentro de vocales abiertas, iguales o no, o bien, de una vocal abierta más una vocal cerrada, siempre y cuando la tilde recaiga sobre la vocal cerrada. Fórmulas
Rafael
: Ra-fa -el
Saúl
: Sa-úl
fantasía
: fan-ta-sí-a
veamos
: ve-a-mos
leído
: le-í-do
ganzúa
: gan-zú-a
canoa
: ca-no-a
bohío
: bo-hí-o
ajíes
: a-jí-es
En español existen veintiún combinaciones de hiato: Hiatos con vocales abiertas iguales:
a-a : Sa-a-ve-dra, al-ba-ha-ca, I-sa-ac e-e : le-er, de-he-sa, ve-e-dor o-o : zo-o-ló-gico, mo-ho, co-o-pe-ra-ti-va Hiatos con vocales abiertas distintas:
a-e : ca-en, ma-es-tro, sa-e-ta
e-o : me-o-llo, sor-te-o, tor-ne-o
a-o : ca-os, a-ho-go, ca-ca-o
o-a : co-ar-ta-da, bar-ba-co-a, bo-a
e-a : te-a-tro, cr e-ar, ma-r e-a
o-e : tur-bo-hé-li-ce, po-e-ti-sa, r o-e-dor
Hiato en combinación con vocal abierta más vocal cerrada acentuada:
a-í : ma-íz, a-hí-to, a-hí
í-a : per-dí-a, ha-cí-a, tí-a
a-ú : ba-úl, Ra-úl, ta-húr
ú-a : gr ú-a, con-ti-nú-a, pú-a
e-í : ve-hí-cu-lo, en-gr e-í-da, f e-í-to
í-e : en-ví-e, de-sa-f í-e, en-fr í-e
e-ú : tran-se-ún-te, r e-ú-nen, r e-hú-sa
ú-e : ac-tú-e, con-ti-nú-e, e-fec-tú-e
o-í : o-ír, e-go-ís-ta, o-í-do
í-o : tí-o, es-pí-o, es-tí-o
o-ú : (no existe)
ú-o : ac-tú-o, bú-ho, dú-o
Hiatos con vocales cerradas iguales:
i-í : chi-í-ta, ti-í-ta, pi-í-do
HOJA DE APLICACIÓN Diptongo, triptongo y hiato Alumno(a): ________________________________________________ Grado: _________
Crucigrama: Completa el crucigrama siguiendo la numeración dada en las tablas de abajo. 1
2
3 4
5
6
7 8
9 10 11
12
13 14 16
15
17
18
19
20
21
22
23
24 25
26
27
Palabras del crucigrama CIEGO – CUOTA – OÍR – REÍR – BUEY – OIGA – AIRE – QUIOSCO – URUGUAY – CEUTA – CAÍ – PAÍS – PEINE – HEROÍNA – VIAJE – AVERIGÜÉIS – BAÚL – LIMPIÁIS – DESVARÍO – FUERTE – INCREÍBLE – CAÍN – DÍA – ATAÚD – RAÍZ – MIAU – SUAVE – REÍ – CAUSA – DESPRECIÁIS
1. 4. 5. 8. 9. 10. 11. 12.
Horizontales diptongo 14. hiato triptong 16. hiato diptongo 18. hiato triptong 22. hiato 23. triptongo hiato diptongo 24. diptongo 26. diptongo hiato diptongo 27. triptongo
1. 2. 3. 6. 7. 9. 10.
Verticales diptongo 13. triptongo 15. triptongo hiato 17. diptongo hiato diptongo 19. hiato diptongo 20. hiato diptongo 21. hiato 25. hiato hiato
Práctica Calificada
Diptongo, triptongo y hiato Alumno(a): _____________________________________________________ Grado: _______ 1. Escribe un ejemplo original con cada combinación. 2. En cada pareja hay una con diptongo y otra con hiato. Sepáralas en sílabas.
Diptongo ai ie ey oi ui
Triptongo
Hiato
ioi uau uái iéi uey
i-í a-e í-o o-a ú-a
a) Continua - continúa
: _____________________
_____________________
b) Perpetuo - perpetúo
: _____________________
_____________________
c) Sabia
- sabía
: _____________________
_____________________
d) Hacia
- hacía
: _____________________
_____________________
e) Tenia
- tenía
: _____________________
_____________________
3. Desarrolla el ejercicio según la muestra dada. Palabra distraído odriísta huésped etíope leía escorpioide comercio desahuciado equipo Cuauhtémoc estoico mamey cantaríais anteojos bacalao Vieira
Silabeo dis – tra – í – do
Concurrencias vocálicas Diptongo Triptongo Hiato a–í