FILIPINO 11 – FILIPINO SA AGHAM, MATEMATIKA AT TEKNOLOHIYA UNANG MARKAHAN Pangalan________________________________________________ Petsa________________ Seksyon______________________________
Modyul Bilang: 1 Pamagat ng Aralin:
Mapanuring Pagbasa
Bilang ng Pagkikita: 3 araw Ano ang iyong matututuhan? Mga Layunin: 1. Naibibigay ang kahalagahan ng mapanuring pagbasa; 2. Natutukoy ang mga katangiang dapat taglayin upang maging mapanuri ang gagawing pagbabasa; 3. Nailalapat ang kaalaman at kasanayang nakuha sa mga gagawing pagbabasa; 4. Nabubuo ang mabisang pagsusuri sa akdang napili gamit ang mga kaalaman at kasanayang nakuha sa aralin. I.
Panimulang Gawain HANDA KA NA BA?
Ilang aklat, magasin, at iba pang babasahin ang iyong nabasa? Ano-ano ang mga nilalaman ng mga akdang madalas mong nababasa? Mahalaga ba ang pagbabasa? May makukuha ba tayong kabutihan sa pagbabasa?
1
Paano kaya magiging makabuluhan ang ating pagbabasa? II. Sanligang Kaalaman sa Pagbasa: A. Pagbasa ng Teksto a. Pagbasa vs. Mapanuring Pagbasa? Sa anumang gawain ng tao sa araw-araw ay kailangan ang pagbabasa. Nasa loob man tayo ng bahay o nasa labas ay may kaakibat na pagbabasa. Ang pagbabasa ay paraan ng pagkilala ng nakalimbag na sagisag at pagbibigay-kahulugan nito. (Lapp at Flood, 1978) . Ito ay isang proseso na nangangailangan ng pag-iisip, pagpapahalaga, pagpapasya, pagwawangis at paglutas ng suliranin. ( Lalunio, 1985). Ito ay isang tiyak at madaliang pagkilala ng ayos at pagkakasunud-sunod ng mga salita, pagsasama-sama ng mga salita para makabuo ng ideya at kahulugan. ( Lorenzo, et. al, 1997). Isinasaad din na ang pagbabasa ay isang proseso ng pag-iisp at ito’y prosesong interaktibo. (Badayos, 1999). Samakatuwid habang nagbabasa ang isang tao , siya’y nag-iisip, nagsusuri, nagpapahalaga, nagiging kritikal na mga palatandaang siya’y gumagawa ng mapanuring pagbasa. Ang mapanuring pagbasa ay isang gawain ng pagbabasa na pinaglilimi at tinitingnang mabuti ang akda, piksyunal man ito o dipiksyunal. Pinag-iisipang mabuti ang nilalaman at mensahe na nais ipaabot ng manunulat. Tinitingnang mabuti ang bawat detalye o bahagi ng akda at ang ibubunga nito sa mambabasa – kung ang mga impormasyon o kaisipang nakapaloob dito ay magiging gabay o daan tungo sa paglawak ng pag-unawa. Sa mapanuring pagbasa, maaaring ilahad ng mambabasa ang kanyang pagsang-ayon o kaya’y pagtutol sa punto ng may-akda. Walang alinlangang pinag-ukulan niya ng ibayong pag-iisip at lubusang pagunawa ang anumang akdang babasahin na makatutulong sa lalong ikauunlad ng kaalaman at maging ng panitikan. Ang mapanuring mambabasa ay malayang nakapaglalahad ng mga reaksyon at sariling pananaw tungkol sa nais ipabatid ng manunulat. Ang isang akda ay mananatiling karaniwang akda lamang ngunit kung ang mapanuring mambabasa ay naglalahad ng mahusay at kapakipakinabang na reaksyon, ang katha’y nagiging kanais-nais at katangggap-tanggap. 2
Ang mapanuring pagbasa ay isa ring sining sa paggawa ng mga pagpapasya o paghatol at pagtuturo o pagsasabi ng mga kanais-nais na katangian, kapintasan, kamalian o pagkukulang ng isang akda. Kung mabisa ang ating ginawang pagbasa, makabubuo tayo ng matalinong paghuhusga sa anumang ating binasa. b. Ano ba ang Matalinong Pagsusuri? Ito ang mga batayan sa mabisang pagsusuri: 1. nakapagbibigay ng matalas na komento, opinyon o reaksyon sa nabasa sa paraang positibo; 2. nakapagsusuri sa bawat detalye ng binabasa; 3. nakapagbibigay ng balanse at makatwirang paghuhusga sa pamamagitan ng pagbanggit ng mga positibo at negatibong punto sa binasa; 4. walang kinikilingan; kung nararapat na sumang-ayon ay ipinahahayag ang pagsang-ayon at kung nararapat tumutol ay ipinahihiwatig ang pagtutol; 5. pinagtutuunan ng pansin ang nais ipahiwatig ng manunulat; 6. pinahahalagahan ang kalakasan ( strength) ng akda at tinutukoy ang kahinaan (weakness) ng akda 7. nagbibigay ng mungkahi para sa ikaliliwanag at ikahuhusay ng teksto c. Proseso ng isang Mabisang Paghuhusga: Ang mga sumusunod ay dapat sundin sa mabisang paghuhusga: 1. Liwanaging mabuti kung anong uri ng teksto ang sinusuri. Ito ba ay isang talumpati, editoryal, balita at iba pang babasahin. 2. Basahin ito nang masinsinan at igawa ng lagom ( buod ng nilalaman), mas maikli lamang ang lagom kaysa mismong akda. 3. Bigyang-halaga hindi lamang ang nilalaman kundi pati ang estilo o paraan ng pagkakasulat ng katha. 4. Bukod sa pagbanggit sa kahusayan at kahinaan ng katha, mag-ukol din ng karampatang pagpapakahulugan. 5. Lakipan ng ilang siping makapagbibigay-kahulugan sa ginagawang panunuri at samahan ng maikling pagbibigay-katuturan. 6. Iwasan ang pagbibigay ng anumang kapasyahan nang walang lakip na batayan o patunay. 3
7. Ibatay ang anumang pagpapasya sa takdang pamantayan, bagamat maaaring isama rin ang sariling pagkilala ng sumusulat ayon sa matapat niyang paniniwala. Ngayon ….alam mo na ang mga pamantayan at proseso, subukin mo ang iyong kakayahan! III. Pagbasa ng Teksto SUBUKIN ANG IYONG KAKAYAHAN… Basahin nang may pag-unawa:
Hinggil sa Pluto (Ramon M. Bernardo, Hulyo,19,2014, Pang-Masa) NAGING malaking balita nitong nagdaang linggo ang pagdating noong Martes ng spacecraft na New Horizon ng National Aeronautic and Space Administration (NASA) sa Pluto na itinuturing na isang dwarf planet. Kasunod nito ang mabagal na pagdating ng mga litratong nakunan sa Pluto. Ayon sa deklarasyon ng International Astronomical Union noong 2006, hindi isang ganap na planeta ang Pluto dahil isa lamang bahagi ito ng mga debris sa may labas ng planetang Neptune na tinatawag na Kuiper Belt. Batay sa isang wire report, narito ang ilang kamangha-manghang impormasyon hinggil sa Pluto at sa New Horizon na siyam na taong naglakbay sa kalawakan para makarating sa naturang dwarf planet. Kung ang Sun ay kasingtaas ng isang tipikal na pangharap na pintuan, ang daigdig ay kasinglaki lang ng isang nickel habang ang Pluto ay kasingliit ng ulo ng isang pin. Ang isang araw ng Pluto ay inaabot ng 153 oras. Ganito katagal ang isang pag-ikot nito. Umaabot naman ng limang oras bago makarating ang liwanag ng araw sa Pluto. Ayon pa sa ulat, isang 11 anyos na batang babaing nagngangalang Venetia Burney ang nagbigay ng pangalang Pluto sa dwarf planet na ito. Iminungkahi niya ang pangalang Pluto alinsunod sa Roman god of the Underworld dahil ang Pluto ay itinuturing na madilim at malamig. Ayon sa NASA, merong heart shape ang Pluto sa surface nito na palatandaan ng mga nagaganap na proseso sa kalupaan nito. Meron siyang limang buwan na pinangalanang Charon, Nix, Styx, Hydra at Kerberos. Merong kaugnayan ang kanilang pangalan sa “underworld” dahil si Pluto ay kilala bilang Roman God of the Underworld. Samantala, ang New Horizon ay isang thousand-pound spacecraft na kasinglaki lang ng isang baby grand piano. Nakakatakbo ito sa kalawakan sa loob ng 31,000 milya bawat oras na dahilan para ituring na pinakamabilis na spacecraft sa kasaysayan. Naglakbay ito nang halos siyam na taon at sa layong limang bilyong kilometro. Ang abo ng astronomer na si Clyde Tombaugh na nakatuklas sa Pluto ay 4
isinaboy ng New Horizon sa dwarf planet pagdating doon. Bago siya pumanaw noong 1997, hiniling niyang isama sa paglipad ng New Horizon ang kanyang abo para ilagak ito sa Pluto.
IV. Pag-unawa sa binasang teksto: Sagutin sa loob ng isang buong pangungusap ang mga sumusunod: 1. Ano ang pinapaksa ng tekstong binasa? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 2.
Paano sinimulan ng may-akda ang kanyang teksto? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 3. Ano-anong mga kamangha-manghang impormasyon tungkol sa Pluto ang natutuhan natin mula sa teksto? a. ______________________________________________________________________ b. _______________________________________________________________________ c. _______________________________________________________________________ d. _______________________________________________________________________ 4. Bakit pinangalanang Pluto ang planetang binanggit sa teksto? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 5. Anong papel ang ginampanan ng New Horizon sa pagkakatuklas ng mahahalagang impormasyon hinggil sa “planetang” Pluto? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 6. Paano nagwakas ang teksto? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 7. Ano kaya ang layunin ng may-akda sa pagsulat niya ng tekstong ito? Bakit mo nasabi ito? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ 8. Pansinin ang pamagat, may maibibigay ka bang mas mabisa rito? Ano ito? _________________________________________________________________________ IV. Paglalapat 5
PAGLALAPAT NG NATUTUNAN
Ang tula ay isang akdang pampanitikan na gumagamit ng malalalim at matatalinghagang salita gaya ng mga tayutay. Ito rin ay may sukat at tugma na ikinaiiba nito sa iba pang akdang pampanitikan gaya ng kwento, sanaysay, anekdota at iba pa. Narito ang isang tulang iyong susuriin:
6
Ang Ating Planeta ( Dadong Matinik) I Totoo nga kaya sinasabing “Big Bang” Kaya ang daigdig biglang isinilang? Sa lakas ng putok naghiwa-hiwalay Higanteng buntalang nasa kalawakan? Kung totoo ito’y pagkagandang bola Ang ating daigdig na naging planeta; II Kung kaya nga lang nakapagtataka Sa lahat ng planeta ang mundo’y maganda! Katakataka ring dito ay may tao At sa dakong ito’y mayro’ng Pilipino; Ang mga scientist na ngayo’y narito Ang sinasaliksik ay ang ibang mundo! III Nalaman ng tao maraming planeta Ang planeta nati’y hindi nag-iisa; Kung kaya nga lang waring pambihira – Dito lang may tao’t iba’t ibang bansa! Kaya nga maraming ngayo’y nagtatanong Sa ibang planeta may tao ba roon? IV Sila ba ay taong nasa kathang “fiction” At bunga lang kaya ng imahinasyon? Halimbawa’y sa Mars mga tao’y bughaw Bakit mukha nila’y kaibang nilalang? V Sa Pluto’t Orion anong klaseng buhay Ang nabuhay roo’y kay layo pa naman? Sa planetang Saturn ang nakapaligid Ay magandang sinag na di umaalis’ Doon ba’y masaya – may tula at awit Na tulad sa ating may puso’t pag-ibig? VI Ang araw at buwan oo nga at bilog Na kung wala sila tayo ay malungkot; Mainit ang araw na lakas ang dulot – Sa lahat ng dako liwanag ay abot! VII At ang buwan naman malamig ang sinag Sa gabing tahimik parang isang dilag; Kapag walang ulan at hindi maulap Iba’t ibang hugis bigay na liwanag! Sa mga planetang nasa kalawakan Ang ating daigdig kaiba ang galaw; Ito’y may sariling pook na iniikutan At di bumabangga sa mga meteorite!
Sagutin ang mga sumusunod: 1. Tungkol saan ang tula? 7
________________________________________________________________________ 2. Ano ang sukat ng saknong I ? _______________________________________________________________________ 3. Sa saknong II, anong uri ng tugmaan ang matatagpuan? ________________________________________________________________________ At ang buwan naman malamig ang sinag, Sa gabing tahimik parang isang dilag; 4. Anong uri ng tayutay ang ginamit sa taludturang nasa loob ng kahon? Bakit mo nasabi ito? _______________________________________________________________________ _______________________________________________________________________ 5. Aling saknong ng tula ang iyong nagustuhan? Bakit mo ito nagustuhan? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 6. Anong mensahe ang ipinahahayag ng tulang binasa? Magbigay ng iyong saloobin sa loob ng 3-5 pangungusap. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ V. Panghuling pagtataya: A.Bigyang-pansin ang larawan. Anong mensahe ang ipinahahayag nito? Sumulat ng isang patulang paglalahad na binubuo ng 2-3 saknong upang ibigay ang iyong saloobin. Isalang-alang ang rubrik na nakalaan para sa gawain:
Rubrik para sa
gawain
8
Sukat Tugma Tayutay Nilalam an
2 pt. May kaisahan sa sukat sa bawat taludtod May sinusunod na tugmaan ang taludturan May 3 at higit pang tayutay na ginamit 4 pts. Naipahayag nang mabuti ang saloobin batay sa larawang ibinigay
1 pt. Paiba-iba ang sukat ng taludturan May mga bahaging di magkakatugma
0 Walang sukat ang taludturan Walang tugmaan
May 1-2 tayutay na Walang ginamit na ginamit tayutay 2 pts. 1 pt. Di-gaanong Malayo sa larawang naipahayag ang ibinigay ang saloobin batay sa pagpapahayag na larawang ibinigay ginawa
B. Humandang ibahagi ang nabuong tula sa harap ng klase. Hayaang magbigay rin ng paghuhusga ang klase sa nabuong tula gamit ang rubrik sa itaas.
Inihanda ni: Victorina M. Paete PSHS-EVC
9
