EKSTRAKSI MINYAK KEMIRI dengan METODE SOXHLET
Oleh : PUTRI DWI ANGGRAINI
SMK NEGERI KABUH TAHUN PELAJARAN 2014-201 I! JUDUL " EKSTRAKSI MINYAK KEMIRI dengan METODE SOXHLET II! TUJUAN " 1. Agar !"a da#a$ %e%aha%! &ara dan #engg'naan #r!n!# %e$(de ()hle$a!. *. Un$'+ %eng',! %!n-a+ +e%!r! e&ara (rgan(le#$!+ (rgan(le#$!+ dengan #eng',!an %aa ,en! +e%'d!an
%e%/and!ng+an dengan SNI %!n-a+ +e%!r!. 0. Un$'+ %en-elea!+an ',!an +(%#e$en! +eahl!an e/aga! $andar$ +el'l'an. III! TEORI DASAR 1. M!n-a+ Ke%!r! a. Ke%!r! Ke% Ke%!r! !r! Aleurites Aleurites moluccana2 moluccana2 adal adalah ah $'%/'han $'%/'han -ang -ang /!,!n-a /!,!n-a d!%an3a d!%an3aa$+ a$+an an e/aga! e/aga! '%/er '%/er %!n-a+ %!n-a+ dan re%#ah4re%#ah. re%#ah4re%#ah. T'%/'han T'%/'han !n! %a!h e+era/a$ e+era/a$ dengan dengan !ng+(ng !ng+(ng dan dan $er% $er%a a'+ '+
dala dala% % '+' E'#h(r/!a&eae E'#h(r/!a&eae..
Dala%
#erdagangan
an$arnegara
d!+enal
e/aga! candleberry candleberry Indian walnut er$ er$aa candlenut . P(h( P(h(nn nn-a -a d!e/ d!e/'$ '$ e/ag e/aga! a!varnish varnish tree a$a' tree a$a' kukui nut tree. tree. M!n-a+ -ang d!e+$ra+ dar! /!,!n-a /erg'na dala% !nd'$r! 'n$'+ d!g'na+an e/aga! /ahan &a%#'ran &a$ dan d!+enal e/aga! tung oil . M!n-a+ le%a+ !alah e,en! %!n-a+ le%a+ -ang $er/'a$ dar! $'%/'han. D!g'na+an dala% %a+anan dan 'n$'+ %e%aa+. 5e/era#a %!n-a+ le%a+ -ang /!aa d!g'na+an !alah %!n-a+ +ela#a a"!$ A3r!+a ,ag'ng 6a!$'n %!n-a+ l(/a+ +edela! +edela! +e%!r! dan /'nga %a$ahar!. Un$'+ %e%#er(leh a$a' %eng!(la! l!#!da %!n-a+ le%a+ , le%a+ dan %ala% 7 l!l!n 2 ada /e/era# /e/era#aa &ara -ang -ang da#a$ da#a$ d!la+' d!la+'+an +an -a!$' -a!$' : Penge# Penge#rea rean n #engg' #engg'naa naan n #elar' #elar'$ $ dan #engg'naan #ana. Un$'+ !(la! %!n-a+ le%a+ da#a$ d!la+'+an dengan &ara #engg'naan #elar'$ dan #engg'naan #ana.
M!n-a+ +e%!r! %er'#a+an %!n-a+ le%a+ -ang %e%!l!+! /an-a+ %an3aa$ /a!+ dala% /!dang +eeha$an %a'#'n +(%e$!+ dan !nd'$r!. Sela!n !$' +e%!r! %er'#a+an $ana%an al! Ind(ne!a dan /an-a+ d!,'%#a! d! daerah 8 daerah d! Ind(ne!a. Dala% a$' +al! #enana%an +e%!r! %a!ng 8 %a!ng #(h(n a+an %engha!l+an e+!$ar 09 8 9 +g +a&ang +e%!r! dan e+!$ar 1; 8 *9 < dar! /era$ $ere/'$ %er'#a+an ,'%lah %!n-a+ +e%!r! -ang da#a$ d!ha!l+an. M!n-a+ +e%!r! da#a$ d!,ad!+an al$erna$!3 /ahan /a+ar dan d!g'na+an dala% #eng(/a$an /er/aga! #en-a+!$. Na%a +e%!r! 'n$'+ $!a# daerah d! Ind(ne!a adalah : Kereh A&eh2 Ha%/!r! 5a$a+2 5'ah +(reh M!nang+a/a'2 Ke%!r! Mela-' =a"a2 M'n&ang S'nda2 Ka%er! 5al!2 Ka"!l' S'%/a2 Sa#!r! Ma+aar2 Sa+e$e Terna$e2 Enga A%/(n2 Hag! 5'r'2. An(n!%/ 1>>?2 /. Kla!3!+a! Tana%an K!ngd(%
: Plan$ae
D!@!!(
: S#er%a$(#h-$a
S'/d!@!!(
: Ang!(#er%ae
la!
: D!&($-led(neae
Ord(
: E'#h(r/!ale
Ba%!l!a
: E'#h(r/!a&eae
Gen'
: Ale'r!$e
S#e!e
: Aleurites moluccana L.2 W!lld.
An(n!% *99;2 &.
Kand'ngan K!%!a Dag!ng /!,! da'n dan a+ar Aleurites moluccana %engand'ng a#(n!n 3la@(n(!da dan #(l!3en(l d! a%#!ng !$' dag!ng /!,!n-a %engand'ng %!n-a+ le%a+. An(n!%/ 1>>?2. Pada +(r$e+n-a %engand'ng $ann!n An(n!%a 1>>?2.
d. Keg'naan dan Kha!a$ Dag!ng /!,!n-a /er!3a$ la+a$!3. D! A%/(n +(r$e+n-a d!g'na+an e/aga! an$! $'%(r Har!n! *9992 d! =a"a d!g'na+an e/aga! (/a$ d!are ar!a"an dan deen$r! d! S'%a$era da'nn-a d!g'na+an 'n$'+ (/a$ a+!$ +e#ala dan g(nn(rhea. An(n!%a 1>>?2. M!n-a+ +e%!r! d!/'+$!+an /er+ha!a$ e/aga! (/a$ #en'%/'h ra%/'$ ='la!ha *9902. e!
S!3a$ +!%!a 3!!+a S!3a$ +!%!a dan 3!!+a %!n-a+ +e%!r! %en'r'$ SNI 914CC*41>>.
N,
3.
Paa$e.e
Pe#/aa.an
! 1.
BBA <2
91941;9
*.
5!langan !(d!ne g 1*7199 g a%#el2
1041?
0.
5!langan
1C4*9*
C.
a%#el2 Warna
N(r%al
;.
Den!$a g7&%02
9>*C949>*>9
.
Inde+ /!a
1C?0941C?>9
#en-a/'nan
%g
KOH7g
K(%#(!! K(%#(!!
K!%!a M!n-a+ Ke%!r! A#a$ %e$a& Aa% le%a+ ,en'h
J'$%a( )*+ 4
Aa% #al%!$a$
;;
Aa% $eara$
.?
Aa% le%a+ $a+ ,en'h
4
Aa% (lea$
19.;
Aa% l!n(lea$
C.;
Aa% l!n(lena$
*.;
*. E+$ra+! S()hle$a! E+$ra+! adalah 'a$' #r(e #e%!ahan '/$an! dar! &a%#'rann-a a$a' 6a$ #e%egangn-a dengan %engg'na+an 'a$' #elar'$ -ang e'a!. E+$ra+! #ada$ 8 &a!r %er'#a+an #r(e -ang #al!ng /an-a+ d!$e%'! d! dala% 'aha %eng!(l!r '/$an! /er+ha!a$ -ang $er+and'ng d! dala% /ahan -ang /eraal dar! ala%. S!3a$ 8 !3a$ /ahan ala% $ere/'$ %er'#a+an 3a&$(r -ang /er#eran anga$ #en$!ng $erhada# e%#'rnan-a a$a' %'dahn-a e+$ra+! $ere/'$ /erlang'ng. S()hle$a! %er'#a+an e+$ra+! #ada$ 8 &a!r -ang /er+e!na%/'ngan. E+$ra+! !n! /!aan-a d!la+'+an dengan 'a$' ala$ -ang d!na%a+an S()hle$ .G'g'le*99;2 E+$ra+! #ada$ &a!r a$a' lea&h!ng adalah $ran3er d!3'! +(%#(nen $erlar'$ dar! #ada$an !ner$ +e dala% #elar'$n-a. Pr(e !n! %er'#a+an #r(e -ang /er!3a$ 3!!+ +arena +(%#(nen $erlar'$ +e%'d!an d!+e%/al!+an lag! +e +eadaan e%'la $an#a %engala%! #er'/ahan +!%!a"!. E+$ra+! dar! /ahan #ada$ da#a$ d!la+'+an ,!+a /ahan -ang d!!ng!n+an da#a$ lar'$ dala% (l@en #enge+$ra+!. E+$ra+! /er+elan,'$an d!#erl'+an a#a/!la #ada$an han-a ed!+!$ lar'$ dala% #elar'$. Na%'n er!ng ,'ga d!g'na+an #ada #ada$an -ang lar'$ +arena
e3e+$!@!$an-a. L'&a H("ard = Da@!d Pre%an. Pr!n&!#le and Pra&$!&e In Organ!& he%!$r-2 Dala% #ela+anaan #r(e e+$ra+! 3a+$(r43a+$(r -ang %e%#engar'h! la,' e+$ra+! adalah: • • • • •
T!#e #er!a#an a%#el Wa+$' e+$ra+! K'an$!$a #elar'$ S'h' #elar'$ T!#e #elar'$ Ada#'n -ara$ #elar'$ 'n$'+ e+$ra+!:
1. *. 0. C. ;. .
5eda #(lar!$a an$ara (l@en$ dan (l'$e +e&!l T!$!+ d!d!h rendah %!n-a+ a+an r'a+ #ada 'h' $!ngg!2 M'dah %eng'a# T!da+ /er/aha-a $!da+ /era&'n $!da+ %'dah %eleda+7$er/a+ar Iner$: T!da+ /erea+! dengan (l'$e M'rah $er'$a%a 'n$'+ !nd'$r!2 S()hle$ d!$e%'+an (leh Bran6 R!$$er @(n S()hle$ e(rang ahl! +!%!a dar! =er%an. Pada e+$ra+$(r S()hle$ #elar'$ d!#ana+an dala% la/' d!d!h eh!ngga %engha!l+an 'a#. Ua# $ere/'$ +e%'d!an %a'+ +e +(nden(r %elal'! #!#a +e&!l dan +el'ar dala% 3aa &a!r. Ke%'d!an #elar'$ %a'+ +e dala% el(ng(ng /er!! #ada$an. Pelar'$ a+an %e%/aah! #ada$an dan $er$ahan d! dala% el(ng(ng a%#a! $!ngg! #elar'$ dala% #!#a !3(n a%a dengan $!ngg! #elar'$ d! el(ng(ng. Ke%'d!an #elar'$ el'r'hn-a a+an %engge,(r(+ %a'+ +e%/al! +e dala% la/' d!d!h dan /eg!$' e$er'n-a. Per!$!"a !n! d!e/'$ dengan e3e+ !3(n.
Dala% #ela+anaann-a ada /e/era#a hal -ang har' d!#erha$!+an an$ara la!n : 1.
T!ngg! $!%/el henda+n-a d! /a"ah #!#a a%#!ng $e$a#! d! a$a !3(n. Hal !n! d!%a+'d+an agar $!da+ %enghalang! 'a# #elar'$ -ang %a'+ +e dala% #end!ng!n dan %en&egah
*.
+el'arn-a er/'+ dar! $!%/el. 5ahan -ang $elah d!er/'+ hal' d!%a'++an +e dala% $!%/el ede%!+!an r'#a eh!ngga
0.
$!da+ %e%'ng+!n+an $er,ad!n-a al'ran 8 al'ran #ada #en%a/ahan #elar'$. T!ngg! /ahan henda+n-a d! /a"ah !3(n agar /ahan $ere/'$ da#a$ elal' $erenda% dengan
C.
#elar'$. Un$'+ %en&egah $er,ad!n-a #er&!+an 8 #er&!+an /ahan henda+n-a d!$'$# dengan +er$a
;.
ar!ng. ='%lah #elar'$ -ang d!$a%/ah+an adalah ede%!+!an r'#a eh!ngga la/' #ena%#'ng $er!!
.
&a!ran %!n!%al e#er$!gan-a. Un$'+ %e%/an$' #r(e #end!d!han #ada la/' #en%a#'ng d!$a%/ah+an /e/era#a /'$!r /a$' d!d!h.
Se$elah hal 8 hal d!$a d!la+ana+an e+$ra+! da#a$ d!la+ana+an. E+$ra+! d!hen$!+an a#a/!la : 1. a!ran -ang $er!r+'la! 'dah $!da+ /er"arna lag! /ag! 'a$' /ahan -ang d!e+$ra+! %'la 8 %'la %e%/er!+an &a!ran -ang /er"arna 2. *. a!ran -ang $!da+ %e%/er!+an raa -ang e'a! denga raa '/$ran! -ang d!e+$ra+!. 0. Me%/er!+an rea+! -ang nega$!3 /!la d!la+'+an rea+! !den$!3!+a!. Ke'n$'ngan dar! %e$(de !n! an$ara la!n : 1.
Mengg'na+an #en-ar! -ang ed!+!$ e/a/ #en-ar! !$' ,'g -ang a+an d!g'na+an +e%/al!
'n$'+ %eng'lang #er&(/aan. *. Ua# #ana $!da+ %elal'! !%#l!!a $e$a#! %elal'! #!#a a%#!ng. Ker'g!an dar! %e$(de !n! : 1. T!da+ da#a$ %engg'na+an /ahan -ang %e%#'n-a! $e+$'r -ang +era. *. Penger,aann-a r'%!$ dan aga+ la%a +arena har' d!'a#+an d! r($a@a#(r 'n$'+ %%e#er(leh e+$ra+ +en$al.
0. D!$!la! D!$!la! %er'#a+an $e+n!+ #e%!ahan -ang d!daar! a$a #er/edaan $!$!+ d!d!h a$a' $!$!+ &a!r dar! %a!ng4%a!ng 6a$ #en-''n dar! &a%#'ran h(%(gen. Dala% #r(e de$!la! $erda#a$ d'a $aha# #r(e -a!$' $aha# #eng'a#an dan d!lan,'$+an dengan $aha# #enge%/angan +e%/al! 'a# %en,ad! &a!r a$a' #ada$an. A$a daar !n! %a+a #erang+a$ #erala$an de$!la! %engg'na+an ala$ #e%ana dan ala$ #end!ng!n. Pr(e d!$!la! d!a"al! dengan #e%anaan eh!ngga 6a$ -ang %e%!l!+! $!$!+ d!d!h le/!h rendah a+an %eng'a#. Ua# $ere/'$ /ergera+ %en',' +(ndener -a!$' #end!ng!n #r(e #end!ng!nan $er,ad! +arena +!$a %engal!r+an a!r +edala% d!nd!ng /ag!an l'ar +(nden(r2 eh!ngga 'a# -ang d!ha!l+an a+an +e%/al! &a!r. Pr(e !n! /er,alan $er' %ener' dan a+h!rn-a +!$a da#a$ %e%!ah+an el'r'h en-a"a4en-a"a -ang ada dala% &a%#'ran h(%(gen $ere/'$.
C. n4He+ana a. S!3a$ B!!+a dan K!%!a n4He+ana H 0H*2CH0 Kaa&.e#.& S/aa. 5(/($ %(le+'l * gra%7%l Warna Ta+ /er"arna W','d a!r T!$!+ le/'r 4>; T!$!+ d!d!h > #ada 1 a$%2 Den!$a 990 gr7%l #ada *9 S'%/er: Ka$!an$! dan A%al!a *992
/. 5aha-a Sanga$ %'dah $er/a+ar dala% /en$'+ &a!ran %a'#'n 'a#. • Men-e/a/+an !r!$a! /!la $er+ena %a$a dan +'l!$ ,'ga al'ran #erna3aan. • 5aha-a /ag! l!ng+'ngan. • &. A#e+ +0 Terh!r'#: #!ndah+an +e $e%#a$ -ang /er'dara egar ,!+a $!da+ /erna3a /er! #erna3aan • • • •
/'a$an /!la +e'l!$an /erna3a /er! (+!gen. Segera /er! $!nda+an %ed!. Ter+ena %a$a: egera /a'h dengan a!r -ang /an-a+ %!n 1; %en!$. 5er! $!nda+an %ed!. Ter+ena +'l!$: egera /a'h +'l!$ dengan a!r -ang /an-a+ egera /er! $!nda+an %ed!. Ter$elan: egera h'/'ng! d(+$er. =angan #a+a+an %'n$ah +e&'al! $!% %ed! -ang %engarah+ann-a ,angan /er! a#a#'n %elal'! %'l'$ ,!+a +(r/an $!da+ adar.
I! ALAT BAHAN a. Ala$ 1. La/' ala da$ar *;9 %l *. H($ #la$e $!rer 0;9 W 0. K(nden(r /(la C. Penanga ;. La/' d!$!la! ;99 %l . K(nden(r l!e/!gh ?. A#ara$' ()hle$ . Selang #la$!+ >. Nera&a d!g!$al 19. Elen%e-er *;9 %l 11. (r(ng gela 1*. 5a$ang #engad'+ 10. Pen,e#!$ 1C. S#a$'la 1;. Gela '+'r 1. Ka&a arl(,! 1?. Ter%(%e$er 1. Gela +!%!a 1>. Sa$!3 dan +le% *9. P!+n(%e$er *1. 5($(l e%#r($ **. 5($(l +e%aan *0. 5($(l $e%#a$ #elar'$ /e+a *C. Ker$a ar!ng *;. P!#e$ $e$e *. a"an #(rel!n *?. Ka"a$ +aa *. L'%#ang dan al' /. 5ahan 1. Ke%!r! C9 gra% *. n4He+ana 1?; %l ! PROSEDUR KERJA 1. Men!%/ang /!,! +e%!r! e/an-a+ C9 gra%.
*.
Menghal'+an /!,! +e%!r! dan %e%a'+an /!,! +e%!r! -ang 'dah hal' +edala%
el(ng(ng7+er$a ar!ng #a$!+an $!da+ ada +e/(&(ran #ada +er$a ar!ng. 0. 5'ng+'an /ahan +e%!r! d!%a'+an +edala% $a/'ng ()hle$. C. La/' ala da$ar ()hle$ +(nden(r dan #e%anan-a d!#aang $ega+ l'r' dan leher ()hle$ d!,e#!$ dengan %engg'na+an +le% dan $a$!3. ;. Pelar'$ n4He+ana d!a%/!l e/an-a+ 1?; %l dengan %engg'naan gela '+'r dan d!%a'+an la/' ala da$ar. . Mera+!$ ala$ e+$ra+! dan al!r+an. ?. Mela+'+an #enge&e+an ala$. . Pe%ana a$a' hea$er d!n-ala+an dengan 'h' ?949 9 a%#a! #elar'$n-a %end!d!h dan 'a#n-a %enge%/'n a%#a! %engha!l+an $e$ean. >. Pr(e e+$ra+! d!la+'+an ela%a * ,a%. 19. 5'ng+'an /ahan #ada$ d!a%/!l dan d!+er!ng+an +e%'d!an d!$!%/ang /era$ /'/'+ +e%!r! +er!ngn-a. 11. Mela+'+an #e%'rn!an %!n-a+ +e%!r! dengan d!$!la!. 1*. Pelar'$ -ang d!#er(leh d!'+'r @(l'%en-a dan d!!%#an d! /($(l -ang 'dah d!ed!a+an. 10. Me%ana+an %!n-a+ +e%!r! d!'a#+an d! (@en #ada 'h' ; 9 'n$'+ %engh!lang+an #elar'$ -ang $er!a. 1C. Meng'+'r @(l'%e %!n-a+ +e%!r!. 1;. Men&a$a$ el'r'h rang+a!an +eg!a$an. Peng'&'an $a#a 3en# $n/a& &e$
1. Men!%/ang #!&n(%e$er +((ng. *. Men!%/ang #!&n(%e$er -ang /er!! a%#el %!n-a+ +e%!r!. 0. Mengh!$'ng %aa ,en! %!n-a+ +e%!r!. C. Me%/and!ng+an dengan %aa ,en! %!n-a+ +e%!r! %en'r'$ SNI. III!
;. .
PEMBAHASAN
Pada #ra+$!+'% +al! !n! -ang d! la+'+an !alah #enar!+an %!n-a+ +e%!r! dengan %e$(de ()hle$. Hal #er$a%a -ang d! la+'+an !alah %en!%/ang /!,! +e%!r! e/an-a+ C9 gra% +e%'d!an %enghal'+ann-a %engg'na+an l'%#ang dan al'. B'ng! 'n$'+ %enghal'+an /!,! +e%!r! 'n$'+ %e%#er&e#a$ #r(e e+$ra+! +arena l'a #er%'+aann-a le/!h /ear ,ad! la,' rea+! le/!h &e#a$ /er,alan. Ke%'d!an +e%!r! hal' d!/'ng+' dengan +er$a ar!ng agar a%#eln-a $!da+ !+'$ +edala% la/' ala /'la$ +e$!+a d!e+$ra+!. 5'ng+'an +e%!r! d!%a'++an +edala% $a/'ng ()hle$. Se$elah !$' %eng'+'r @(l'%e #elar'$ +e%'d!an d!$'ang+an +edala% la/' ala da$ar. Pelar'$ d!#ana+an eh!ngga %engha!l+an 'a#. Ua# $ere/'$ +e%'d!an %a'+ +e +(nden(r %elal'! #!#a +e&!l dan +el'ar dala% 3aa &a!r. Ke%'d!an #elar'$ ,a$'h +e dala% el(ng(ng /er!! +e%!r!. Pelar'$ a+an %e%/aah! /ahan dan $er$ahan d! dala% el(ng(ng a%#a! $!ngg! #elar'$ dala% #!#a !3(n a%a dengan $!ngg!
#elar'$ d! el(ng(ng. Ke%'d!an #elar'$ a+an /er&a%#'r dengan /'ng+'an +e%!r! dan %enge+$ra+ %e%!ah+an7%enga%/!l2 en-a"a -ang +!$a !ng!n+an dar! +e%!r!. Se$elah !$' %a+a #elar'$n-a a+an %e%en'h! !3(n dan +e$!+a #ada !3(n #en'h +e%'d!an a+an d!l'r+an +e%/al! +e#ada la/' ala da$ar. E+$ra+! d!la+'+an ela%a * ,a%. ?. Se$elah elea! d! e+$ra+! %!n-a+ +e%!r! #erl' %elal'! #r(e de$!la! lag! 'n$'+ %e%!ah+an #elar'$ dan %!n-a+ +e%!r!n-a.
DATAR PUSTAKA
•
Al! *91*. E+$ra+! ()hle$a!.(nl!ne. h$$#:77al!#ar$./l(g#($.&(%7*9197197e+$ra+!4(+hle$.h$%l
•
An(n-% *91*. De@!n!! +e%!r!.(nl!ne. h$$#:77!d."!+!#ed!a.(rg7"!+!71>>?79?7097+e%!r!
•
An(n-%,'la!ha *990. Keg'naan dan +ha!a$ +e%!r!. Onl!ne. h$$#:77!d."!+!#ed!a.(rg7"!+!71>>?79?7097+e%!r!
•
An(n-%*91*.#enger$!an e+$ra+!.(nl!ne h$$#:77!d."!+!#ed!a.(rg7"!+!7E+$ra+!
•
G'g'le *99;. Penger$!an ()hle$a!.(nl!ne h$$#:77&he%!&al4r!&h(1?./l(g#($.&(%7
•
•
l'+'%a$!n. P. *91*. M(d'l #ra+$!+'% daar 4 daar #e%!ahan anal!$!+.#r!n!# daar e+$ra+!. G(r(n$al(: UNG h$$#:77ale)+!%!a."(rd#re.&(%7*91071*79*7la#(ran4#ra+$!+'%4e+$ra+!7
