EPEKTO NG SIGARILYO I.
Itala ang mga Paksang Tatalakayin Ang sigarilyo, ang mga kemikal na nilalaman nito, at ang epekto sa katawan ng tao. Ang relasyon ng paninigarilyo sa kanser Ano pa ang maaaring maidulot ng paninigarilyo Nakakaapekto ba ang usok nito sa mga taong hindi naman naninigarilyo Nakalulungkot sa tao ang laging paninigarilyo
II.
Layunin Ang layunin ng pagtalakay na ito ay upang pag-aralan at alamin ang mga sanhi ng paninigarilyo ng mga kabataan. Makakatulong din ito sa mga hindi nanninigarilyo upang huwag na nilang subukan ang masamang bisyo na ito. Sinuri ang mga hakbang na itinataguyod ng gobyerno upang unti-unting mabawasan ang paninigarilyo sa bansang Pilipinas at ang masamang epekto ng paninigarilyo.
III.
Panimula/Introduction ANG SIGARILYO SIGARILYO Naglalaman ito ng 14 na kemikal na nakaka-kanser. Ang usok nito ay naglalaman ng mahigit sa 4,000 kemikal na pumipinsala sa kalusugan at kapaligiran. Ang nikotinang laman ng sigarilyo ay sanhi ng pagka-adik dito. Ang usok ng sigarilyo ay mayroong carbon monoxide na siya ring ibinubuga ng mg tambutso ng sasakyan. Ang tar ay nagpapadilaw ng ngipin at mga daliri.
Ayon sa World Health Organization, mahigit kalahati sa kabuuang bilang ng kabataang Pilipino, particular na iyong nasa edad 7 hanggang 15, ang gumon na sa bisyo ng paninigarilyo. Bahagi sila ng tinatayang 40,000 hanggang 50,000 Asian teenagers na maagang natutong manigarilyo bunga ng kakulangan sa batas laban sa tobacco at walang humpay na promosyon nito sa bansang Pilipinas. Sa katunayan, isa sa bawat tatlong lalaki na nasa middle age ang namamatay dahil ditto. Inaasahang tataas pa ang bilang na ito sa mga darating na buwan dahil sa mabilis na paglaganap ng bisyo sa mga kabataan, lalo na sa Pilipinas.
Sa tatlong pangunahing dahilan ng paninigarilyo ng kabataan, apatnapung bahagdan ang nagsasabing pamilya ang nakakapagdulot ng masamang impluwensiya sa kanilang mg a kaanak, samantalang limampu’t-tatlong bahagdan naman ang nagsasabing ang mga barakda nila ang naguudyok ng paninigarilyo at iba pang mga bisyo. Pitong bahagdan naman ang nagsasabing sa personal na buhay lamang ang dahilan. Batay dito, masasabi nating ang mga barkada nila ang may pinakamalaking impluwensiya sa kanila.
BILANG NG MGA KABATAANG NAHUHUMALING SA PANINIGARILYO:
20% ng kabataang Pilipino ay nagsisimulang manigarilyo sa edad na 10 pababa. (Miguel-Baquilod, M., NEC, 2001) Isa sa tatlo o 27% ng kabataang Pilipino ay naninigarilyo. (Global Youth Tobacco Survey ng WHO at CDC, 2007 Halos 40% ng mga batang lalaki ay naninigarilyo. (WHO, 2002) Apat sa sampung estudyante na may edad na 13-15 ay nakapanigarilyo na. (CDC-MMWR, 2003) Isa sa walong estudyante ng may edad na 13-15 ay nagsimulang manigarilyo bago ang edad na 10. (CDC_MMWR, 2003) Ang mga batang may magulang na naninigarilyo ay may mataas na posibilidad na manigarilyo rin pagtanda. (FCAP) 62% ng mga batang Pilipino ay pinagbebentahan ng sigarilyo sa mga tindahan. (CDC-MMWR, 2005)
IV.
Ayon sa mga pag-aaral ang paninigarilyo ay maaaring magdulot ng pagtaas ng blood pressure, paglapot ng dugo, kanser sa baga, bibig, lalamunan, matris at pantog, katarata, pagkabulag at low birth weight at birth defects ng mga sanggol sa sinapupunan. Isa sa apat na taong naninigarilyo ay namamatay sa mga sakit na dulot nito. Ang iba naman ay naghihirap ng maraming taon sa kanilang kalusugan. Ang tar at Carbon Monoxide na nasa usok ng sigarilyo ay nakakairita at sumisira sa mga baga tuwing humihinga ang taong naninigarilyo. Ang pangangati ng lalamunan ay kalaunang magiging ubo. Kapag nagtagal ay magdudulot ito ng paparaming plema. Ang mga ito ay paraan n gating mga katawan ng pagprotekta sa usok. Kapag itinuloy pa rin ang paninigarilyo, maaaring magkaroon ng sipon at trangkaso, pati na rin bronchitis, pneumonia at iba pang malalang sakit sa puso. Sa kalaunan ay maaari pang magkaroon ng emphysema ang isang taong naninigarilyo, kung saan nasisira ang ibang bahagi o kabuuan ng mga baga. Habang lumalala ang sakit, ay mahihirapan na ito sa paghinga at maging sa paglakad. Ang paninigarilyo ay isa sa mga dahilan ng emphysema. Ang paninigarilyo ay pangunahing sanhi ng sakit sa puso. Ang Nicotine na nasa usok ng sigarilyo ay nagpapataas ng blood pressure. Dahil dito, nagiging mas mabilis ang pagtibk ng puso, at mangangailangan ng mas maraming Oxygen, ngunit dahil sa Carbon Dioxode, ang kemikal na nasa usok ng sigarilyo, nababawasan ng 15% ang Oxygen na nakakaating sa puso. Ang Nicotine ay sanhi ng mga build up ng taba sa mga ugat, na nakapagpapababa ng blood pressure. Ang iba naming mga kemikal ay pumapasok sa agos ng dugo at humahadlang sa normal na sirkulasyon ng katawan. Dahil sa nababarahan ang mga ugat ay nagkakaroon ng mga sakit at atake sa puso. Maaari ring magkaroon ng pananakit ng paa, at pamamaga ng hita.
Discussion Proper Ano ang relasyon ng paninigarilyo sa Kanser? Ang paninigarilyo ay nagpapataas ng posibilidad ng pagkamatay sa Lung Cancer ng hanggang 20 beses, ayon sa Lung Center of the Philippines. 9 sa 10 taong namamatay sa lung cancer ay naninigarilyo. Ang paninigarilyo rin ay maaaring maging sanhi ng pagkakaroon ng kanser sa bibig, lalamunan at esophagus ng 2 hanggang 20 beses. Ang pagkakaroon ng kanser ay tumataas rin maging sa mga bahaging hindi diretkang apektado ng usok ng sigarilyo tulad ng pancreas, kidneys, urinary bladder at cervix.
Ano pa ang maaring maidulot ng Paninigarilyo? Ang mga naninigarilyo ay humihina ang katawan, nahihirapang huminga, lagging bumabahin at umuubo, sumasakit ang ulo at nagbabago ang pang- amoy at panlasa. Ang paninigarilyo ay maaari ring makapagpapangit dahil sa pagkulubot ng balat, makapagpadilaw ng ngipin at mga kuko sa daliri, at makapagdulot ng mabahong hininga.
Nakaaapekto ba ang usok nito sa mga taong hindi naman naninigarilyo? Kung ang taong naninigarilyo ay nakakakuha ng mainstream effects, ang taong nakakalanghap naman ng usok ng sigarilyo ang nakakakuha ng sidestream effects. Ito ay tinatawag na Passive Smoking. Kahit hindi ka naninigarilyo ay parang naninigarilyo ka na rin dahil sa mga kemikal na nakukuha mo sa usok ng sigarilyo ng taong katabi o malapit sa naninigarilyo. Mas marami pa ang konsentrasyon ng mga masamang kemikal ang nakukuha ng mga passive smokers (mga taong hindi naman naninigarilyo pero nakatira kasama ang taong naninigarilyo) kumpara sa mga taong talagang naninigarilyo. Ang mga ito ay makakaramdam ng pagsakit ng ulo, at pagtutubig ng mata. Ang mga passive smokers ay may mas mataas ng 35% posibilidad na magkaroon ng kanser. Ang mga bata/ anak naman ng mga naninigarilyo ay may mas malaking posibilidad na magkaroon ng bronchitis, pneumonia at mga sakit sa puso lalo na sa unang taon.
Nakalulungkot sa tao ang laging paninigarilyo Ang paninigarilyo ay hindi nakapagpapasaya - ito ang lumabas na resulta ng pag-aaral na isinagawa ng Peninsula Medical School sa United Kingdom sa pangunguna ni Dr. Lain Lang hinggil sa kaugnayan ng paninigarilyo sa Psychological well-being ng tao. Sa kanilang pagsisiyasat, napag-alaman na ang mga naninigarilyo ay nakararanas ng mababang antas ng kasiyahan at life satisfaction kumpara sa mga hindi naninigarilyo. Ayon pa rin sa kanilang pag-aaral, ang pleasure na nararanasan ng mga Smokers ay dahil lamang sa adiksyon sa patuloy na paghithit ng sigarilyo. Ipinapayo rin ng mga dalubhasa na kung nais ng isang tao na makaranas ng kasiyahan, mabuting pangangatawan at satisfaction sa buhay ay mas maiging tigilan na ang paninigarilyo.
V.
Sentesis/Summary
Ang paninigarilyo ay isang masamang bisyo. Ito ay masama para sa ating kalusugan. Bukod sa magastos ang paninigarilyo, ay nakakapagdulot pa ito ng maraming uri ng sakit tulad ng sakit sa puso, bronchitis at kanser. Nakakapagpahina din ito ng resistensya ng ating katawan. Ito rin ay nakamamatay. Ang usok ng sigarilyo ay nakakasama rin maging sa ating mga kaibigan at kasambahay. Ang paninigarilyo rin ay masama para sa ating kapaligiran dahil nakadaragdag lang ito sa polusyon. Ito ang maaaring gawin sa pagtigil sa paninigarilyo: Una ay lumayo sa ibang mga naninigarilyo. Alisin ang lahat ng sigarilyo at ang bawat bakas ng tabako na taglay ninyo. Humingi ng tulong at suporta sa pamilya sa desisyon nang paghinto. Ito ang mag- iiwas sa inyo sa tukso at magpapalakas sa inyong kapasiyahan
VI.
na tumigil na. Kapag nakadarama ng pagkagustong manigarilyo ay maghanap ng ibang pagkakaabalahan. Mag- ehersisyo araw-araw. Makalilinis ito sa baga at makapagbubuti sa kalusugan at kaligayahan. Huwag magpapalipas ng gutom. Kumain ng regular at huwag tatangkain magpababa ng timbang habang sinisikap alisin ang ugalung paninigarilyo. Kumain ng masusustansiyang pagkain. Ang mga ito ay siyang magaling na lunas laban sa lason ng tabako. Kung hindi tuluyang maihinto ang paninigarilyo, komunsulta sa Smoking Cessation Clinics. Dapat din ay dagdagan pa ng gobyerno ang mga proyekto laban sa paninigarilyo ng mamamayang Pilipino.
Pagsasanay Identification: 1. Naglalaman ito ng 14 na kemikal na nakaka-kanser. __________ 2. Kemikal sa sigarilyo na sanhi ng pagka-adik dito. __________ 3. Nakakairita at sumisira sa mga baga tuwing humihinga ang taong naninigarilyo. __________ 4. Pinakamalalang epekto ng paninigarilyo. __________ 5. Ang pangunahing sanhi ng sakit sa puso. __________ Enumeration: 1-5. Magbigay ng limang masasamang naidudulot ng paninigarilyo sa kalusugan ng tao. 6-10. Magbigay ng limang pamamaraan upang makaiwas at maihinto ang paninigarilyo. Matching Type: Column A 1. nasa usok ng sigarilyo na nagpapataas ng blood pressure. 2. Kahit hindi ka naninigarilyo ay parang naninigarilyo ka na rin dahil sa mga kemikal na nakukuha mo sa usok ng sigarilyo ng taong katabi o malapit sa naninigarilyo 3. Isang masamang bisyo
Column B a. paninigarilyo b. passive smoking c. nicotine
Multiple Choices: 1. Ang mga passive smokers ay may mas mataas ng _____ posibilidad na magkaroon ng kanser. a 35% b 13% c 46% 2. Ang paninigarilyo ay nagpapataas ng posibilidad ng pagkamatay sa Lung Cancer ng hanggang ____ beses, ayon sa Lung Center of the Philippines. a 50 b 20 c 30 True or False 1. Ang paninigarilyo ay isang masamang bisyo. Ito ay masama para sa ating kalusugan. 2. Kahit hindi ka naninigarilyo ay parang naninigarilyo ka na rin dahil sa mga kemikal na nakukuha mo sa usok ng sigarilyo ng taong katabi o malapit sa naninigarilyo. 3. Ang paninigarilyo ay nakapagpapasaya kaya mainam itong gawain.
4. Mas marami pa ang konsentrasyon ng mga masamang kemikal ang nakukuha ng mga passive smokers kumpara sa mga taong talagang naninigarilyo. 5. Ang paninigarilyo ay pangunahing sanhi ng sakit sa puso.
VII.
Dinamikong Gawain
PARAAN KUNG PAPAANO IWASAN ANG PANINIGARILYO NG MGA KABATAAN
lumayo sa ibang mga naninigarilyo
Humingi ng tulong at suporta sa pamilya
Mag- ehersisyo araw-araw PAGTIGIL SA PANINIGARILYO
Kumain ng masusustansiyang pagkain
komunsulta sa Smoking Cessation Clinics
Animnapu’t-pitong bahagdan ng mga respondente ang nagsabing disiplina sa sarili lamang ang kanilang solusyon upang maiwasan ang paninigarilyo. Ang pinagkakaabalahan naman ang sumunod na sagot ng dalawampung bahagdan ng mga respondente na siya nilang ginagawa upang maiwasan ang pagyoyosi o paninigarilyo. Samantalang labing-tatlong bahagdan lamang ang nagsabing gawaing pangkalakasan ang kanilang ginagawa upang makaiwas.
Ang taong may disiplina sa sarili ay pinipigilan ang mga hindi dapat gawin dahil alam nilang hindi ito maganda.
References: http://tl.wikipedia.org/wiki/Sigarilyo http://www.philstar.com/Article.aspx?articleid=434490 http://tl.articlestreet.com/Article/The-Many-Perils-Of-Smoking-Tobacco/671975 http://bisyonatoh.blogspot.com/ http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Batas_Republika_9211
