tunay na tulang Tagalog na nalathala
TULA
noong 1708.
Ang tula ay isang repleksyon ng mga
Amado V. Hernandez – makata ng mga manggagawa. “Isang Dipang Langit”
Fernando Bagongbanta – sumulat ng tulang “Salamat nang Walang Hanggan”
damdamin ng isang makata/manunulat.
Felipe de Jesus – sumulat ng unang
Artes Y. Reglas – aklat na ipinalimbag ni P. Blancas de San Jose
Fransisco Baltazar – Ama ng Panulaang Tagalog. “Florante at Laura”
“Ang tula ay isang pagbabagong hugis
MGA ELEMENTO NG TULA
ng buhay.” – Alejandro at Pineda
“Ang tula ay isang kamalayang napasigasig.” – Fernando Monleon
Tugma – pagkakapareho ng tunog ng
“Ang tula ay isang kaisipang
mga huling pantig ng huling salita sa
naglalarawan ng kagandahan.” – Julian
bawat taludtod
C. Balmaceda
Sukat – tumutukoy ito sa bilang ng pantig sa bawat linya/taludtod
“Ang tula ay kagandahan, iwa, katas, larawan at kabuuan.” – Regalado
ng makata
Jose Rizal – nilikha niya ang “Sa Aking mga Kabata” para sa kabataan, upang
Talinghaga – mensaheng nais ipabatid
Kagandahan – pamamaraang ginamit ng makata
mamulat na mahalin at pahalagahan ang sariling wika. – “Mi Ultimo Adios” ang tampok sa
MGA URI NG TULA
Panahon ng Propaganda.
Andres Bonifacio – tampok sa Panahon
lamang ng anumang damdamin o
ng Himagsikan.
diwang nais ibahagi ng makata.
– “Katapusang Hikbi ng Pilipinas” ay
– Ito ay uri ng t ulang hindi
nagpapahayag ng poot at pagbabanta
nagpapahayag tulad sa isang kwento na
sa mga sumakop.
Tulang Liriko – ito ay nagpapahayag
naglalarawan sa karakter at aksyon. Direkta sinasabi ng makata sa mga
Tomas Pinpin – unang paglathala ng
mambabasa.
tula sa kanyang aklat na “Librong Pag-
aaralan ng mga Tagalog ng Wikang Castila” 1610
Tulang Pasalaysay – isang tula na may balangkas.
– Ang tula ay maaaring maikli/mahaba
Awit – may sukat na lalabindalawahin.
at ang kwento na may kaugnayan sa
Korido – may sukat na wawaluhin.
maaaring maging simple/kumplekadong
Balada – karaniwang nagsasalaysay ng
pangyayari.
malungkot na pangyayari
Tulang Patnigan – ipinahahayag ng tulang ito ang pagtatalo sa
MGA URI NG TULANG PATNIGAN
pamamagitan ng patulang pamamaraan.
Karagatan – isang laro sa tula/paligsahan sa pagtula na kabilang
Tulang Padula – karaniwang
sa tinatawag na “Libingang
itinatanghal sa teatro. Ito ay patulang
Itinatanghal” na ang taglay na pamagat
ibinibigkas na kung minsan ay
ay nanggaling sa isang alamat ng
sinasabayan ng ritmo o melodiya ng
singsing ng isang prinsesa.
isang awitin.
Duplo – paligsahan sa husay sa pagbigkas at pangangatwiran nang patula.
MGA URI NG TULANG LIRIKO
Balagtasan – tagisan ito ng talino sa pagbigkas ng tula.
Awit – tulang binubuo ng tig-aapat na
taludtod ang bawat saknong.
Batutian – malilipat sa mga magasin o pahayagan.
Soneto – tula ng karaniwang may 14 linya.
Oda – pumupuri sa nagawa ng isang tao
MGA URI NG TULANG PADULA
o isang bagay.
Elehiya – ito ay tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan o
ng mga Muslim at mga Pilipinong
panimdim.
Kristiyano
Dalit – tulang karaniwang pangrelihiyon.
Moro-moro/komedya – paglalabanan
Senakulo – isang dulang naglalarawan ng buong buhay, pasakit at pagkamatay hanggang sa muling pagkabuhay ng Panginoong Kristo.
MGA URI NG TULANG PASALAYSAY
Tibag – pagsasadula ng paghahanap ng krus
Epiko – ay isang mahabang kwento/tula tungkol sa isang seryosong paksa na
Sarswela – dulang musical
Panuluyan – isang prusisyong ginaganap kung bisperas ng pasko.
naglalaman ng mga detalye ng kabayanihan.
Pasyon – inaawit tuwing mahal na araw.
MGA URI NG TALUDTURAN
Malayang taludturan – walang sukat,
MGA URI NG SANAYSAY
walang tugma.
Blangko-berso – may sukat, walang tugma. May tugma, walang sukat.
Pasalaysay
Tradisyonal – may sukat at tugma.
Naglalarawan
Mapagdili-dili
Kritikal
Ang sukat ay tumutukoy sa bilang ng
Deduktiko
panig sa bawat taludtod.
Nagpaala-ala
Sesura – saglit na tigil
Editoryal
Makasayantipiko
Sosyo-politikal
Pangkalikasan
Bumabalangkas sa isang tauhan
SANAYSAY
Salaysay ng isang sanay, pinakabunso sa
TEKSTO AYON SA LAYON
lahat ng anyo ng panitikan.
Essay: essai – French, exaguism – Latin
“Ang Katamaran ng mga Pilipino” – Jose
impormasyon, nagpapaliwanag (Ang
Rizal
Ang sanaysay ay isang komposisyong panitikan na tumatalaky sa iisang paksa
Francis Bacon – ang sanaysay ay isang kasangkapan sa pagsasatinig ng
Informativ – magbigay ng Katamaran ng mga Pilipino)
Narativ – pasalaysay
Deskriptiv – paglalarawan
Argumentativ – paghihikayat
Pangunahing kaisipan
maikling pagbubulay-bulay at pagkokomentaryo sa buhay.
Alejandro G. Abadilla – ang sanaysay ay
isang paglalahad ng may layuning
tungkol sa paksa. Maaaring
pagtitimbang-timbang.
hindi lantad o hindi tuwiran.
Genoveva Edroza Matute – ang saaysay
ay sumasakop sa lahat ng lathalain.
Sanaysay: pormal, di-pormal.
Mga katangian: kaisahan, kaugnayan, kalinawan.
Ang sanaysay ay pormal kapag
pinakamahalagang kaisipan
Pwedeng mahanap: unahan, gitna, hulihan, magkabilangdulo.
Pantulong na kaisipan
nagtataglay ito ng mahalagang impormasyong magiging gabay
tumatalakay ng seryosong paksa at di-
para maunawaan ang
pormal naman kapag magaan ang
pangunahing kaisipan
paksang pinag-uusapan.
pamaksang pangungusap
MAIKLING KWENTO
Serafin Guinigundo – Umagang Dumaratal, Nagmamadali ang Maynila.
Mayroong kakinalan na naiiwan ng isang manunulat.
Hernando R. Ocampo – Unang Pamumulaklak
Edgar Allan Poe – Ama ng Maikling
Macario Pineda – Sinag sa Dakong Silangan, Suyuan sa Tubigan.
Kwento
Deograsyas A. Rosario – Ama ng Maikling Kwentong Tagalog
Liwayway – amerikano. Ipinagbawal ang tribune at free press. Ipinagbawal ang pagsusulat ng Ingles.
Juan C. Laya – dula. Federico Mangahas, Salvador P. Lopez
Fransisco B. Icasiano, Manuel Aguila – may kaugnayan sa guerilla
HAIKU AT TANAGA
Jose Garcia Villa – Chorus for America, Letters from America (ipinalathala sa Viking 1942). The Laughter of my Father
Sukat Tugma Talinghaga Paksa May layuning mangaral Ikasasalaminan ng kilos, ugali at pamantayan sa buhay
Haiku 5/7/5
Tanaga 7-8 x
✓
✓
✓
Kalikasan
✓
✓
✓
✓
✓
(ipinalathala sa Hardcourt Bruce)
Kin-ichi Ishikawa – pinuno ng mga Hapon. Dahil sa kanya, nagkaroon ng
tulang lubhang mataas ang uri at
seminar classes “Pasanayan ng mga
binubuo ng guniguni at marangal na
Manunulat.”
Brigido C. Batungbakal (Ikaw, Siya at Ako), Macario Pineda, Serafin Guinigundo.
1944 – Lupang Tinubuan ni Narciso Reyes
Noceda at Sanlucar – ang tanaga ay
kaisipan.
Ang haiku at tanaga ay tulang maikli na maikli ngunit nagtataglay ng masaklaw na kahulugan, kagandahan, malalim na kaisipan at damdamin.
– Uhaw ang Tigang na Lupa ni
Liwayway Arceo – Lunsod, Nayon at Dagat-dagatan
PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA
ni N.V.M. Gonzales
1943 – Gintong Panahon ng Panitikang Filipino
Emilio Aguilar Cruz, Pura Santillan
tumutukoy sa mga kalagayan o
Castrence, Maria Luna Lopez.
pangyayaring pangkalikasan. (ex.
Paksa ng maikling kwento: tungkol sa
umulan, bumagyo)
bayan, pag-ibig, kalikasan, buhay lalawigan/nayon, relihiyon, sining.
1. Penomenal – mga pangungusp na
Censor: Manila Shimbun-sha
2. Temporal – nagsasaad ito ng mga kalagayan o panahong panandalian (ex. gabi na, pasko na) 3. Eksistensyal – nagsasaad ito ng pagkamayroon o pagkawala (ex. may, mayroon, wala) 4. Modal – nangangahulugan ito ng gusto, nais, ibig, pwede, maaari, dapat/kailangan. 5. Pormulasyong Panlipunan – mga pahayag na karaniwang ginagamit sa pagkahalubilo, pagbati, pagsasalamat. (ex. tuloy ka, maligayang magdating) 6. Pahanga – mga salitang nagsasaad ng paghanga (ex. wow!) 7. Sambitla – isang saltik (ex. naku, jusko po) 8. Patawag – (ex. huy, apo!) 9. Pasasalamat – (ex. salamat, maraming salamat) 10. Pagbati – (ex. magandang umaga) 11. Pagpaalam – (ex. paalam na po) 12. Panagot sa tanong – (ex. hindi, oo, wala) 13. Pautos – (ex. alis na, takbo) 14. Pakiusap – (ex. paki) 15. Pasukdol – (ex. kay, napaka-)
16. Padamdam – masidhing damdamin, pagkatakot, pagkamuhi. (ex. ay! wow!)
