GEOGRAFSKE REGIJE BOSNE I HERCEGOVINE
Položaj BiH: matematičko -geografski,fizičko-geografski,ekonomskomatematičkogeografski,fizičko-geografski,ekonomskogeografski,socijalno-geografski i geopoliticki,uvjetovao je stvaranje kompleksnih cjelina-regija cjelina-regija prostora države BiH. Na osnovu reljefnih (geološko(geološkomorfoloških),klimatsko--hidroloških, biogeografskomorfoloških),klimatsko biogeografsko- pedoloških pedoloških i landšaftnih odlika prostora i njihove ekonomsko-geografske i socijalno-geografske valorizacije , na teritoriji BiH se izdvajaju tri velike prostorne cjeline: panonsko peripanonski peripanonski prostor,središnji-planinski prostor,središnji-planinski i mediteransko-submediteranski prostor. Ove tri osnovne cjeline mogu se dalje diferencirati na manje taksonomske jedinice. Uslovno homogene fizionomske cjeline služe kao izdvojena osnova na kojoj su se razvili ekonomsko-geografski centri u kojima su skoncentrisane socijalno-ekonomske institucije sa funkcijama. Time su stvorene regije specifičnog tipa od kojih svaka ima svoj regionalni centar centar - jezgro jezgro privlačenja u središte funkcija. Takve regije regije se zovu nodalno -funkcionalne i ima ih 4 na teritoririji BiH: mostarska makro-regija makro- regija ili hercegovačka, banjalička makro regija ili bosanko krajiška, sarajevskosarajevsko-zenička i srednjobosanska, te tuzlanska makro regija. Ove nodalno-funkcionalne nodalno-funkcionalne regije su oblikovane oko najvećih urbanih centara u svom prostoru. Uslovno homogene fizionomske regije predstavljaju bazu na kojoj se izdvajaju nodalno-funkcionalne makro regije. U panonsko-peripanonskom prostoru teritorije BiH izdvaja se sjeverna ili peripanonska Bosna sa tri izrazita područja: Unska krajina, područje donjih tokova Vrbasa i Bosne te sjevernoistočna Bosna. Središnji planinski prostor se diferencira na bosansko-hercegovačku bosansko-hercegovačku regiju visokog krša i regiju srednje Bosne. Mediteranski-submediteranski prostor na teritoriju BiH predstavljen je regijom niske Hercegovine.
REGIONALNO-GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE SJEVERNE BOSNE I
SUBREGIONALNIH PODRUČJA
Peripanonska sjeverna Bosna obuhvata prostor bosanske Posavine te južnije prostore do kojih se prostiru panonska obilježja. Približno 70km južno od Save pruža se granica peripanonske Bosne. Na istoku peripanonska Bosna ima granicu na Drini a na zapadu ide zapadnom granicom bosanskog Pounja.
Površina peripanonske Bosne iznosi oko 21622 km2 a na tom prostoru živi 2.300.000 stanovnika sa gustinom naseljenosti od 104 stanovnika na km2. Na tom prostoru preovladavaju ravnice i nizije sa brežuljkastim i brdovitim zemljištem. Sa te ravnice se izdižu ostvske planine koje ne prelaze visinu od 1000m. Otvorene doline Une sa Sanom, Vrbasa, Bosne sa Sprečom te Drine rastavljaju brdovito- bržuljkasta zemljišta, a same doline su veome otvorene za saobraćaj. U sjevernoj Bosni,kao izrazitom peripanonskom prostoru prirodni uslovi su botni za razvoj poljoprivredne proizvodnje i strukturu poljoprivrede. Zemljoradnji je više pogodavalo nizisko-ravničarsko područje, sa manjom količinom padavina i mogućnosti natapanja a stočersko-ratarskoj i vocarskoj proizvodnji više su odgovarali brežuljkasti i brdoviti tereni koji su raspoređeni između dolina. Najplodnija su zemljista u aluvijalnim ravnima Une, Vrbasa, Bosne i Drine: Semberiji, bordskoj Posavini, Lijevču. Ostali brežuljkasti tereni su izgrađeni od naslaga tercijarne starosti pretežno glinovitih i laporovitih. Niske planine Prosara, Motajica, Vučijak izgrađene su od magmatskih stijena i metamorfnih naslaga. Prema jugu mijenja se geološki sastav,reljef postaje viši, gube se peripanonska svojstva a i klima postaje vlažnija i hladnija, pa se na osnovu ovih promjena mijenja i privredna i poljoprivredna struktura. U prošlosti su prirodne odluke ovog kraja bile nepovoljnije posebno u vodoplavnim predjelima. Preko ovog prostora su se vršile uzastopne migracije. Rudna bogtstva, šume poljoprivredno zemljište, jače naseljavanje, saobraćajna prohodnost utjecali su da se prostor privredno aktivira kako u lokalnim tako i u regionalnim okvirima. Za vrijeme osmaneske vlasti ona postaje prometna kičma Bosne. Dolinom Drine i Vrbasa prolaze cestovne linije a samo dolinom Une ide željeznička pruga preko koje se ostvaruje veza sa Dalmacijom. Zanimanje stanovništva vezano je pretežno za ratarstvo i stočarstvo. U nekim dijelovima sjeverne Bosne stočarstvo predstavlja najvažniju granu privrede. Padine brda i planina su pod voćnacima. 40% ukupne površine pokrivaju šume a zemljina kora je bogata rudama. Eksploatacija tih resursa uslovila je pojavu industrije.
