KAHALAGAHAN NG WIKA SA KULTURA’T PAG-UNLAD NG EKONOMIYA NG BANSA Sa kasalukuyang panahon, hindi natin maipagwawalang saysay ang kahalagahan ng karunungan sa pagsasalita at pagsulat ng wikang Ingles, dahil itinuturing ito na lenggwahe ng globalisasyon. Mismo ang ating pamahalaan ang nagsabi ng kahalagahan ng mahusay na paggamit ng Ingles upang tayo ay maging “competitive” sa buong mundo. Ginagawa natin ito sa pagitan ng patuloy na paggamit sa Ingles bilang pamamaraan ng pagtuturo sa ating mga paaralan at bilang lenggwahe ng pakikipag-ugnay sa ating mga kababayan. Ang mahalagang katanungan sa ngayon ay kailangan pa bang ipagpatuloy natin ang hangarin sa paglinang ng Filipino bilang pambansang wika? Kung ating gugunitain, sinimulan ng Plipinas ang pagbuo ng Tagalog o, sa kalaunan, Filipino, bilang pambansang wika noong dekada 1930 sa panahon ng pamahalaang Commonwealh. Masakit isipin na hanggang ngayon ay hindi pa tayo nakapagsang-ayon kung ano talaga ang wikang Filipino. Samantala, ang ibang bansa na matagal pa bago magpataguyod ng paglinang ng pambansang wika ay talagang nagtagumpay sa kanilang hangarin. Sa kabuuan, ang kanilang mamamayan ay nagsasalita na ng isang lenggwahe. Ito ang karanasan ng Indonesia at Malaysia. Ang Indonesia na siyang pinakamalaking arkipelago sa buong mundo at may humigit kumulang mga isang libong lenggwahe ay makapagsasabi na ngayon na meron silang wikang pambansa, ang Bahasa Indonesia. Ito rin ang nangyari sa Malaysia. Nagtagumpay din sila sa pagbuo ng pambansang wika. Lahat na yatang mga bansa sa Asya ay meron nang ginagamit na pambansang lenggwahe, maliban sa atin. Ang wika ay nakatali sa ating kultura at kung sino tayo. Kaya lang, ang tinatawag nating “cultural identity” ay malabo na rin dahil sa malawakang impluwensya ng kanluraning kultura. Kung ang lahi naman ang pag-uusapan, ang ating hitsura ay walang kaibahan sa mga tao sa Myanmar, Kampuchea, Malaysia, Indonesia, at Brunei. Kaya, ang lenggwahe lamang ang malinaw na batayan ng pagiging isang bansa natin. Kahit na ang Ingles ang “lingua franca” ng buong mundo, kailangan pa rin natin ang pambansang wika. Ang sariling wika lamang ang makapagpapahayag ng tunay na niloloob at mga emosyon natin. Halimbawa, iba ang magiging resulta kung ang isang nakatatawang istorya sa orihinal na wikang sarili ay isasalin at bibigkasin sa Ingles. Dagdag pa, ang pambansang wika ay makatutulong sa paglinang ng pagkakaisa at ang tinatawag na “sense of belongingness”. Ang nga Intsik at Hapon ay nagpapakita ng kanilang pagkakaisa at pagpapahalaga sa sarili sa pamamagitan ng pagsasalita ng kanilang wika. At sila ang mas maunlad na mga bansa kahit na hindi sila marunong ng Ingles. Tinatanggap natin na dahil sa karunungan natin ng Ingles, libo-libong kababayan natin ang nakahahanap ng trabaho sa labas ng bansa. Kaya lang, karamihan sa mga gawain ng mga Pilipino doon ay iyong paninilbihan sa mga dayuhan. Ito ang kalagayan ng ating mga “domestic helpers”, “caregivers”, “entertainers”, at mga nars. Ito ba ang ideya natin sa “competitiveness”? Sa aking pananaw, ang tunay na pagiging “competitive” ay kung tayo ay magiging negosyante, kapitalista, mangangalakal, teknisyan, may-ari ng paaralan at tindahan, at tagapagbenta ng ating mga produkto sa ibang bansa. Ang ating pambansang bayani, si Jose Rizal, ay nagpahayag ng kahalagahan ng pag-ibig sa bansa sa pamamagitan ng pagmamahal sa wikang Filipino. Sinabi pa niya na “ang hindi marunong magmahal sa sariling wika, ay mas masahol pa sa malansang isda!” Hindi maituturing na makabayan ang isang tao kung ikinahihiya niya ang sariling wika. Ito ay isang bagay na dapat mapagliming mabuti ng mga kababayan natin na walang pagpapahalaga sa sariling wika, pambansa man o rehiyunal. Nakakalungkot isipin na sa kasalukuyang panahon, marami sa ating mga Pilipino ang higit na humahanga sa mga kababayan nating napakahusay magsalita ng Ingles. Dagdag pa, kapag hindi marunong mag-Ingles ang isang Pilipino, itinuturing na hindi siya kasinggaling o kasingtalino ng iba na mahusay magIngles. Lahat ng mga Pilipino ay may tungkulin sa pagmamahal sa sinilangang bayan at, natural, sa sariling wika. Sa wika na lamang siguro natin maaaring makita ang pagkakaiba natin sa ibang mga tao sa mundo, lalo na ngayon na maaaring ibahin o baguhin ang kulay ng ating balat, ang anyo ng ating mukha at kahit na ang hugis ng ating katawan. Ang wikang Filipino ay ang nalalabing diwa ng ating damdaming makabayan at pambansang pagkakaisa at kailangan natin itong bigyan ng kaukulang pagpapahalaga. ANALISASYON: Bawat tao ay may kanya-kanyang reyalidad. Ang totoo para sa’yo ay maaaring hindi totoo para sa iba. Ang totoo sa iba ay posible rin naming hindi totoo para sa’yo. Ngunit tayong lahat ay pinagkalooban ng wika, na nagdudugtong ng mga reyalidad noon at ngayon.
Kung tayoy’ magbabalik sa nakaraan hanggang sa kasalukuyan nating mga Filipino, mawawari natin ang katotohanan na dipangkaraniwan, masalimuot, at magulo ang pinagdaanan ng sariling wika natin sa ating mga kamay. Mahalaga ang papel na ginagampanan ng wikang Filipino sa buhay nating lahat. Walang taong makapagsasabi na ni minsan ay hindi siya gumamit ng kahit ano mang anyo ng wika. Lahat ng uri o antas ng tao sa mundong ibabaw ayginagamit itong kasangkapan sa iba’t ibang larangan; pang-ekonomiya,pampolitika, panrelihiyon, pang-edukasyon at panlipunan. Sa wika dinnasasalamin ang mga adhikain, pangarap, saloobin, damdamin, kaalaman,pilosopiya, paniniwala, moralidad, at karanasan ng bawat isa. At binubuo ng wikaang sining, panitikan, karunungan, kaugalian, at kinagawian na mga nagsisilbingpundasyon ng ating kultura. Sa tulong ng wika, ang isang tao’y makapamumuhaynang maayos at maigagapang niya ang kanyang sarili sa kanyang kapaligiran. WIKANG PAMBANSA: Wikang Filipino Mayroon tayong wikang pambansa. Ito ang wikang Tagalog na nang dahil sa kumbinasyon ng mga sirkumstansyang historikal, pangekonomiya at sosyopulitikal ay naging komon na wika ng magkakaibang etnolinggwistikong grupo ng ating bayan. Ang kasalukuyang Filipino ay ang dating wika ng Katagalugan na naging pambansa. Ang Filipino, kung gayon, ay ang pambansang linggwa prangka. Kung batayang panglinggwistika ang pag-uusapan, ang wikang pambansa at ang Tagalog ay nabibilang sa iisang wika. Ang unang batayan sa pagsabi nito ay ang tinatawag na mutual intelligibility. Ang isang nagsasalita ng “Filipino” at ang isang nagsasalita ng Tagalog ay magkakaunawaan. Kung gayon, nagsasalita sila ng isang wika. Ang ikalawang batayan ay ang gramatika. Ang gramatika ng umiiral na “Filipino” ay walang pinag-iiba sa gramatika ng Tagalog. Totoong sa ilalim ng konstitusyon, ang wikang Filipino ay kailangang nakasalig sa mga umiiral na wika sa Pilipinas. Pero, sa ngayon, ang gramatika ng wikang pambansa ay yaong sa Tagalog. Tingnan lamang ang mga panlapi ( -um-, -in, -an, at i-) at ang mga gramatikal na pananda (i.e. ang, ng, sa) at mga partikulo (i.e. pa, na, kung, daw, kasi). Hindi ba magkapareho lang sa mga panlapi at gramatikal na pananda at partikulo ng tinatawag na “Filipino”? Walang panlapi o gramatikal na elementong galing sa Ilokano, Sebwano, Ilonggo at sa ibang malalaking wika ang may matatag na katayuan sa wikang pambansa. Pero may isang malaki at hindi matatawarang pagkakaiba ang wikang Tagalog noon at ang wikang pambansa ngayon. Ang kasalukuyang wikang pambansa ay ang pangalawang wika ng nakararaming Pilipino. Mas marami nang Pilipino ngayon na marunong mag-Tagalog pero hindi ito ang kanilang kinagisnan o unang wika. Ito ang pangalawang wika nila. Ito ang isa sa tampok na dahilan sa pagtawag dito ng ibang pangalan—Filipino. Ito rin ang panlipunang batayan sa paglitaw ng mga pasalitang barayti ng “Filipino”; mga barayti na hindi lamang limitado sa Katagalugan at Kamaynilaan, kundi sumasaklaw sa Davao, Iloilo, Cebu, Baguio, Angeles, Cagayan de Oro, Zamboanga City at sa ibang punong sentrong lungsod kung saan nagtatagpo ang magkakaibang grupong etniko. Sa ngayon, ang barayting pinakaprestihiyoso ay ang barayti sa Metro Manila at kanugnog na mga lugar, na siyang itinuturo ngayon sa mga paaralan at pinalagaganap ng masmidya. Pero hindi maipupuwing na ang wikang Tagalog ay naging pambansa na. Ang ganitong mga katotohanan, sa aming palagay, ay hindi nalingid sa mga gumawa ng mga probisyong pangwika sa ating konstitusyon. Nanalig sila na habang nalilinang, ang wikang pambansa ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wika. Idineklara din nila ang wikang Filipino at ang wikang Ingles bilang wikang opisyal, pero hindi nila kinaligtaan na ipahayag din na ang mga wikang pangrehiyon ay pantulong na wikang opisyal at midyum ng pagtuturo. Higit sa lahat, tiniyak nila ang pagtatayo ng isang komisyon na “magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod” ng mga pananaliksik hindi lamang sa wikang pambansa, kundi sa iba pang mga wika ng mga Pilipino. May isang grupo ng mga mananaliksik ang naglabas ng KRT 3 Formulation of the National Learning Strategies for the Filipino and English Languages na nagmumungkahi sa pamahalaan na: · para sa ECCD (3-5ng taon), ang paggamit ng wika ng bata sa day care center. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) sa mga istorya at panitikan; · para sa Grade 1 hanggang 3, ang paggamit ng wika ng bata bilang midyum ng pagkakatuto para sa lahat ng subject. Gagamitin ang Filipino at English (at Arabic) bilang magkahiwalay na subject para sa oral language development; · para sa Grade 4 pataas, Filipino bilang midyum ng pagtuturo para sa Makabayan at subject na Filipino at/o panitikan at English bilang midyum sa Math at Science. Gagamitin ang wika ng bata bilang pantulong na wika; · samantala, sa sekundarya, magtuturo ng mga language elective sa wika ng bata, wikang pangrehiyon, Arabic at anumang wika sa ibayong dagat;
Ayon sa nasabing dokumento: “(c)ontrary to being a hindrance, the languages of children must be considered as enabling factors on which student learning and achievement can be based. The use of the mother tongue in learning has been found to be the most effective way to bridge learning in all subject areas including the development of future languages. This is a generalization based on numerous experiences of other multilingual countries as well as empirical studies conducted in thePhilippines.” Ang isang halimbawa ng empirikal na pag-aaral na nagbibigay-balidasyon sa bisa ng multilinggwal na patakaran ay ang resulta ng 2006 NAT Grade 3 reading test sa dibisyon ng Kalinga. Sa sampung distritong ito, tanging ang Lubuagan lamang ang may first language component, ibig sabihin, ang unang wika ay siyang ginamit na midyum ng pagtuturo sa naturang eskuwelahan, kahit sa science at math. Ang natitirang siyam na dibisyon ay sumailalim sa regular na edukasyong bilinggwal. Ipinakikita ng reading test na ang distrito ng Lubuagan ang nakapagtala ng pinakamataas na marka sa English (76.5%) at Filipino (76.44%). Ang pumangalawa na distrito ay ang Tinglayan na nakaiskor ng 64.5% sa English at 61.4% sa Filipino. Ang pumangatlo naman ay ang Pasil, na nakaiskor ng 51.9% sa English at 47.7% sa Filipino. Ang ganitong mga ebidensya ay nagpapatotoo na maaaring gawing tulay ang lokal na wika upang matutuhan ang English at Filipino. Ang totoo’y maraming mga pag-aaral ang nagpapakita na ang paggamit ng wikang hindi-sa- bata ay hindi makatutulong manapa’y makasasama pa nga sa pang-akademikong performance ng bata. Mahalagang banggitin muli ang mga napatunayan sa pananaliksik ni Taufeulangaki (2004): · · · ·
ang mga bata ay nangangailangan ng pinakamababa na 12ng taon upang matutuhan ang kanilang unang wika; ang mga bata ay hindi natututo ng pangalawang wika nang mas mabilis kaysa mga matanda; ang may edad na bata ay may higit na kasanayan sa pagkatuto ng pangalawang wika; mas importante ang pag-unlad pangkognitibo ng bata kaysa paghantad sa ikalawang wika;
MGA LIHIM NA WIKANG NAGPAPAGULO SA WIKANG KINAGISNAN:
1.
1.
JEJEMON
EyoW PfoUwhsZ! N4i!n+1nD!h4n nY0oHw Pfu0H b4nGzZ 5!n4$4b! kOwhH??? (Hello po! Naiintindihan n’yo po ba? Madami ng salitaan ang naganap simula ng sumikat ang jejemon. Marami na rin ang nag-away ukol sa usaping ito. Ito ang ilan sa nagkomento tunkgkol rito:
Para kay Jose Dakila Espiritu, guro sa Filipino at dating katulong na dekano ng College of Education, magdudulot ang jejemon language ng malaking kamaliang intelektuwal ang mga kabataang gumagamit nito.Noon nga ay naglunsad ng isang “all-out war” ang Department of Education laban sa mga jejemon sa nalalapit na pasukan. Ayon kay Mona Valisno, kalihim ng kagawaran, magdudulot ng masamang epekto sa sistema ng edukasyon sa bansa ang jejemon language.“Mas makakalito sa larangan ng wastong gamit, ng wastong gramatika, at wastong balarila [ang paggamit ng jejemon language],” ani Espiritu. “Imbes na makatulong para mas mapahalagahan ang wika sa tunay na essence nito, mas magugulo pa.”Aniya, kahit pa nagbabago ang wika kasabay ng panahon, marapat pa rin daw na gamitin ng kabataan kung ano ang tama at nakasanayang gamit ng balarila.“Papayuhan ko sila (jejemon) na bumalik sa dati at huwag guluhin ang set-up ng utak lalo na iyong maliliit na bata na sa halip na matuto e mas malilito,” ani Espiritu sa mga kabataang tumatangkilik sa jejemon language.
Hindi rin nakikitaan ni Espiritu ng sining ang ganitong pamamaraan ng paggamit sa wika, kung hindi “sinisira lamang nito ang wastong baybay ng mga salita, hindi bumubuo ng bagong bokubolaryo at higit sa lahat, walang bagong matututunan.” 1.
2.
GAY LINGO
CHOSA/ECHUSA (it shows ah!): an expression WAKOBET (wa-koh-bet): it only means you don’t like (or ayoko) SYNONYM: WES
MACHUBA (ma-shoe-ba): fat (mataba baga) KYONG-KYONG (kiyong-kiyong): money (perang bonggang bongga) PLANG (pleng-mejo slang ito): agree (pagsasang-ayon)
LEGWAK (leg-whak): lost, dead (nalost, namatay, o dina matagpuan) BET (bet narin): like (pagkagusto) SYNONYM: BETSUNG YAMING (yeah-ming): rich kid (tumataginting na pera ang kasuotan at mga gamit) BATIK (bah-teek): child (pinaarteng salita na bata) JULIS (dyu-lees): to leave/leaving (umalis) CHENES (tse-nez): pamalit na salita para sa mga bagay. SYNONYM: CHUVA, EK EK GURAMI (guh-ra-mee): old (matanda)
SYNONYM: JUTANDITS, JUTANDERS DISAPPEAR (di-sa-pir): nawala o umalis PA-TWEETUMS (pa-twi-tams): nagpapa-cute JERFLITS (dyer-fleets): klepto, mahilig mang-dekwat ng gamit na hindi kanya. BARYOTIK (bar-yoh-teek): someone who’s naive, walang alam na hi-tech. Galing sa baryo. BABYROCKET (bey-bi-ro-ket): taong nagpapababy sa kilos at salita BAMBI JUMPING (bam-bee jum-peeng): pinaarteng bungee jumping
Ang Gay lingo ay isang simbolo ng ikatlong lahi sa sangkatauhan. Dahil sa Gay lingo ang mga bakla ay komportableng nakakapag-usap at nakapagsasabi ng kanilang mga saloobin. Nagsimula ang gay lingo upang mapahayag lamang ng mga bakla ang kanilang ekspresyong pansarili (Garcia, n.d.). Mula naman sa pag-aaral ni Cascabal, binanggit ni Baytan na ang unti-unting paglago ng gay lingo ay isang uri ng “defense mechanism” upang malabanan ang diskriminasyon na kanilang tinatanggap.Ang komunidad ng Pilipinong bakla ay nagsimulang lumikha ng mga salita na maaaring kaugnay sa orihinal na salita sa pamamagitan ng alinman sa kanyang literal na kahulugan o tunay na kahulugan o sa pamamagitan ng paggamit ng ibig sabihin o kahulugan nito. Kasama rin sa “gayspeak” ang pagaayos ng mga salita sa pamamagitan ng kanilang ponolohiya at pagkakahawig. Gumagamit rin sila ng mga salita hanggat matanggap na ito ng lipunan, gayang ng “Bading Garci,” “pa-mihn,” “pa-girl,” “X-men,” at iba pa para malimit ang pagkakaroon nila ng sikolohikal na pagmamalabis tuwing tinatawag silang “bakla”(Cascabal, 2008). Gaya ng lenguahe, nagkakaiba ang gay lingo ayon sa bansa. Katulad ng Polari at Swardspeak. Ang Polari ay ang sikretong lenguahe ng mga taga-London at UK. Naging tanyag ito noong 1850’s kung saan ipinagbabawal ang mga bakla (Gill,n.d.). Ayon naman kay Jose Javier Reyes, ang swardspeak na nakilala noong ika-19 na siglo, ay hindi lamang salita ang kakaiba kundi pati narin ang pagpapahayag at pagbigkas nito. MARAMI MANG LENGGWAHE ANG LUMITAW! MAHALAGANG WIKANG FILIPINO PARIN ANG SA ATI’Y PUMUKAW Ang wikang Filipino aynagmimistulang isang malaking tipak na bato na kaya nating gamitin laban samalalakas na hampas ng karagutan. Tayong lahat ay mga manlalakbay napatuloy na humahanap ng mga bagay na wala pa sa atin. Ang wika ay dinamiko. Nagbabago ito kasabay ng pagbabago ng panahonat pandaigidig na pagbabago. Ito ay dumedepende sa ating karanasan atpamumuhay. Kasama natin sa mga masusukal at maliligayang paglalakbay sabuhay ang wika. Ito’y walang partikular na anyo at hangganan. Ang wika ay may mahalagang bahagi sa pagsulong ng kabihasnan saalinmang panig ng daigdig. Ang sariling wika natin, ang Filipino, ay isang matatag na saligan ng ating bansa. Ito ay likas na kayamanan na kaagapay natin sapagsulong ng bayan. Isa itong malaking maringal na pag-asa para sa lahat ngmga Filipino. Kakambal ito ng pag-unlad ng bansang may kalayaan. Nagsisilbingsandatang pumupuksa sa kaaway. Gumigising sa kamalayan ng mga Filipino. Ang wika ay natural gaya ng ating paghinga at paglakad. Kung walang wika,walang paraan upang tayo’y makahakbang sa hinaharap. Ang wika’y lumalawakat lumalaganap. Ito’y nalilinang ng pangangailangang panlipunan at bumabagaysa pag-iiba ng kalagayang sosyal. Kasama natin ito sa mga ordinaryong bagayna kakabit na ng ating pang araw-araw na buhay. Kasama natin ito sa pagbuo saating reyalidad. Hindi natin ito magagawang takasan dahil ito ay isang unibersal na katotohanan. Alisin natin ang wika sa ating uniberso ngayon at makasisiguro tayona babalik tayo sa panahon ng kamangmangan. Kahit subukan pa nating silipinat hukayin ang lahat ng sulok ng ating buhay ay tiyak na matatagpuan natin angbakas ng wika. Lahat ng mga nangyayari sa buhay na kamalayan ng tao ay tiyakna may kinalaman ang wika dito. Kulang pa ang isang araw kung tutuusin paramasabi ko ang mga silbi ng wika. Tayo ay may kanya-kanyang hibla ng buhay nakapagka hinabi sa isa ay mabubuo ang isang malaking katotohanan.Magkakaiba man tayo, may komon na bagay na nag-uugnay sa atin. Ang ating wika. Kahit ano pa man ay may wika na tayong maipagmamalaki. Ito ay angwikang Filipino na kasama natin noon, ngayon at bukas. Sa lahat ng pagbangon, kung walang wika, ang landas na tatahakin ay puros kabiguan.
