PROSPERO R. COVAR
Ang wika ay natatanging kultura. Kagaya ng sining, ito ay may kakayahang maglarawan ng kapaligiran.
Ang wika ay natatanging kultura. Kagaya ng sining, ito ay may kakayahang maglarawan ng kapaligiran.
✢
Pagsasama ng iba’t -ibang tunog mula sa
bibig ng tao. ✢ Ang ✢ Sa
palatunugan ay isinaling pasulat.
pasalita o pasulat na porma ng wika, nakapaloob ang kultura ng bayan.
Balarila ang batas ng wika na sinusunod sa wastong paggamit ng kataga, salita, at pangungusap sa komunikasyon.
✢ pinakamaliit ✢ pundasyon
na yunit ng wika
ng materyales na ginagamit para makabuo ng kataga o salita
✢ Ang
sinaunang wikang Tagalog ay binubuo ng isang pantig subalit sa kinalaunan ay inulit-ulit ang pantig. Halimbawa: sat-sat, sit-sit, sut-sot, patpat, pit-pit, put-put
✢ KP ✢
KPK
KKP ✢ KKPK ✢
: :
ka kat
: :
tra trak
Walang katinig o patinig na nagsasarili bilang isang pantig. Ang lahat ng salitang Tagalog na nagsisimula sa patinig ay may “glottal stop” sa unahan nito.
✢ ?
Ang pantig, kataga, at salita ay inuuri ayon sa kung ito ay: 1. Nagsasarili a. Mga salitang binubuo ng isang pantig lamang - si, kay, sa b. Kataga - ako, ikaw, siya
2. Nangangailangan ng tulong - Mga salitang-ugat Mga paraan upang makalikha ng bagong mga salita: a. pag-uulit : bahay-bahay b. pagkakaroon ng panlapi - unlapi ( may bahay) - gitlapi (b um uhay) - hulapi (buhay in )
PANGNILALAMAN
PANGKAYARIAN
- mga salitang-ugat
- mga kataga
- may taglay na kahulugan sa simuno o panaguri
- tumutukoy, umaangkop, o nag-uugnay sa mga salitang pangnilalaman upang makabuo ng parirala o pangungusap
(1) pangngalan,
(1) pangatnig, (2) pang-
✢ turing sa bahagi ng pananalitang
pangnilalaman na ngalan ng tao, hayop, halaman, lupa, tubig, hangin, pangyayari, hinagap, haraya, at lahat ng bagay sa kapaligiran...
1. Payak: araw 2. Inuulit: araw-araw 3. Maylapi: umaraw, arawan 4. Tambalan: anak-araw, madaling-araw
PAMBALANA
PANTANGI
nagsisimula sa maliit na titik na tumutukoy sa pangkalahatang ngalan
nagsisimula sa malaking titik na tumutukoy sa tangi o tiyak na mga ngalan
Halimbawa:
Halimbawa:
bayani sabon tinapay
Jose Rizal Safeguard Gardenia
TAHAS kongkreto, materyal
Halimbawa:
upuan, lupa, hangin
BASAL tumutukoy sa kasiwaan
Halimbawa:
pag-ibig, kalayaan, katahimikan
Lalake
Babae
Di Tiyak
Walang Kasarian
tandang
inahin
manok
itlog
Jun-Jun
Grace
bata
laruan
PALANSAK
DI PALANSAK
tumutukoy sa isang kalipunan o karamihan.
isa-isang tukoy sa bagay
Halimbawa:
Halimbawa:
buwig, hukbo kapuluan
saging sundalo isla
- Ayon sa listahan nina Santiago at Tiangco (2013), mayroong 88 na panlapi. 1. unlapi: malinis 2. gitlapi: luminis 3. hulapi: linisan
✢ salitang humahalili o pumapalit sa
pangngalan Halimbawa:
Si Karen, Agnes, at Aaron ay naglalaro. Sila ay naglalaro. ✢ may apat na uri: (1) panao, (2) pamatlig,
KAILANAN
PANAUHAN UNA
IKALAWA
IKATLO
ako
ikaw
siya
DALAWAHAN
kata, kita
kayo
sila
MARAMIHAN
tayo, kami
ISAHAN
sila
✢ panghalip na nagsasaad ng pagturo sa bagay ✢ nagpapahayag
ng layo o lapit ng bagay na
tinutukoy Halimbawa:
ito, iyan, iyon, nito, niyan, niyon, ganito, ganyan, ganoon, dito, diyan, doon, narito, nariyan, at naroon
✢ nagsasaad
ng saklaw
Halimbawa:
Tao – sinuman Bagay – alinman Panahon – kailanman Lugar - saanman
✢ ginagamit
sa pagtatanong
Halimbawa:
ano, ano-ano, alin, alin-alin, kanino, kani-kanino
✢ nagsasaad ng katangian o uri ng mga
pangngalan at panghalip 1. Payak: ganda 2. Inuulit: gandang-ganda 3. Maylapi: maganda
1. Isahan: kabayan, kapatid 2. Dalawahan: magkabayan, magkapatid 3. Maramihan: magkababayan, magkakapatid
1. Lantay o Pangkaraniwan: - bango 2. Katamtaman: - may kabanguhan 3. Masidhi: - mabangong-bango
✢ Ayon kay Gonzales-Garcia (1999), may
limang uri ng pamilang: 1. Patakaran: isa, dalawa, tatlo 2. Panunuran: pang-una, ikalawa, ikatlo 3. Pamahagi: kalahati, katlo, katlo-apat 4. Palansak: buwig, kawan, tali
✢ nagsasaad
ng kilos at galaw
1. Payak: takbo 2. Inuulit: takbo-takbo 3. Maylapi: tumatakbo
1. PERPEKTIBO / PANGNAKARAAN - nagsasabi ng kilos na natapos na - tinatawag ding aspektong naganap. Halimbawa: Tumakbo siya papalayo sa akin. Naglaro sila ng piko.
2. IMPERPEKTIBO / PANGKASALUKUYAN - nagsasaad ng kilos na laging ginagawa o kasalukuyang nangyayari. - tinatawag ding aspektong nagaganap. Halimbawa: Naliligo ako araw-araw.
3. KONTEMPLATIBO / PANGHINAHARAP - ang kilos ay hindi pa nasisimulan o naisasagawa. Ito ay gagawin pa lamang. - tinatawag ding aspektong magaganap. Halimbawa: Sasayaw si Maria sa pista.
- iba’t ibang tungkuling ginagampanan ng pandiwa sa panaguri ayon sa paksain ng simuno
1.
TAGAGANAP – ang simuno ang gumagawa ng kilos - Bumili si Cristy ng pagkain. LAYON - ang simuno ang layon ng pandiwa - Binili ni Cristy ang pagkain.
3. TAGATANGGAP
4. GANAPAN – simuno ang lugar na ginaganapan ng kilos - Pinuntahan ni Cristy ang palengke para bumili ng pagkain. KAGAMITAN - ang simuno ang kasangkapan o bagay na ginagamit upang maisagawa ang kilos
6. SANHI - simuno ang nagpapahayag ng sanhi ng kilos - Ikinatuwa ni Helen ang pagbili ni Cristy ng pagkain para sa kanya. DIREKSIYUNAL - paksa ang nagsasaad ng direksyon ng kilos - Pinasyalan ng mag-ina ang mall.
✢ inuuri
ang pandiwa
✢ inilalarawan
ang uri ng kilos at galaw ng
pandiwa ✢ may
dalawang kayarian ng pang-abay: a. engklitik o katagang pang-abay b. salita o parirala
✢ paningit;
hindi nagpapalipat-lipat ng lunan o posisyon
Halimbawa:
Natapos na ang palabas. (ba, daw/raw, pala, man, kasi, din/rin, tuloy, muna, kaya, naman, nga, pa, na, yata,
1. PAMANAHON: a. nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa, hanggang b. kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas, sandali,
2. PANLUNAN - tumutukoy sa pook na pinangyarihan o pangyayarihan ng kilos Halimbawa: Sa Kay/Kina
3. PAMARAAN - sumasagot sa tanong na “paano” Halimbawa: Niyakap niya ako nang mahigpit. Mabilis siyang lumakad. 4. PANG-AGAM
5. KUNDISYONAL - kung, kapag, pag, at pagka PANANG-AYON - oo, opo, tunay, sadya 7. PANANGGI - hindi, ayaw 8. PANGGAANO
9. KAWSATIBO - binubuo ng parirala o sugnay na pinangungunahan ng dahil sa BENEPAKTIBO - binubuo ng parirala o sugnay na pinangungunahan ng para sa
- pinangungunahan ng tungkol sa, hinggil sa o ukol sa
