LAPORAN KASUS SKIZOFRENIA
DISUSUN OLEH Rizki Ovianti 2010730093 PEMBIMBING Dr. Metta Devini P Sire!ar. S".#$
KEPANITERAAN ILMU KEDOKTERAN JIWA RUMAH SAKIT JIWA ISLAM KLENDER FAKULTAS KEDOKTERAN DAN KESEHATAN UNIVERSITA UNIVERSI TAS S MUHAMMADIYAH MUH AMMADIYAH JAKARTA 2015
0
KATA PENGANTAR PENG ANTAR
P%&i '%k%r ke (a)irat *++a( S,- karena (an'a )en!an kek%aaan )an ke(en)akN'a t%!a +a"/ran ka% ini )a"at ter+akana )an tere+eaikan "a)a akt%n'a. S(a+aat erta a+a &%!a "en%+i (at%rkan ke &%n&%n!an ear Nai M%(aa) S*, 'an! 'an! te+a( eaa %at an%ia )ari zaan $a(i++i'a( en%&% zaan 'an! "en%( a(a'a a!i %at 'an! erta4a ke"a)aN'a. “Skiz!"#$i% #$i% P%"%$i&' P%"%$i&' ini a'a %at )en!an -%!a -%!a Preentai ka% 'an! er&%)%+ “Skiz!"
t%&%an %nt%k een%(i t%!a ke"aniteraan )i tae Pikiatri )i RS $ia #+en)er. Dan &%!a a!ar )a"at eara %t%( teri"ta (%%n!an 'an! (ar/ni antara antara i+% te/riti 'an! a'a )a"at )en!an a"+ikai n'ata )a+a "raktek k+ini ke(i)%"an e(ari(ari. Raa Raa teria teria kai( kai( 'an! 'an! e!it% e!it% )a+a )a+a in!in in!in a'a a'a a"aik a"aikan an ke"a)a ke"a)a "ei "eiin in! ! kai5 Dr. Metta Devini P Sire!ar. S".#$5 'an! te+a( ere)ia e+%an!kan akt%n'a %nt%k eeri eerikan kan iin iin!an !an e+aa e+aa kai kai ert%! ert%!a a )i RSI$ RSI$ #+en)e #+en)er. r. Se+ain it%5 it%5 karena karena te+a( te+a( eerikan ta%+a)an erta nae(at /ra+ 'an! e!it% er(ar!a ke"a)a kai e+aa ini. Sa'a en'a)ari keti)ake"%rnaan -%!a La"/ran ka% ini.. Unt%k it% a'a an!at en!(ara"kan aran5 kritik5 )an k/reki %nt%k "eraikan. Se/!a La"/ran ka% ini )a"at eran6aat a!i kita e%a.
$akarta5 Maret 201
P#$()i*
1
+A+ I STATUS PSIKIATRI
I,
IDENTITAS Naa • Uia • $eni ke+ain • *!aa • *+aat • Ma%k RS • D/kter • Stat% • ANAMNESIS
II,
8 N'. M 8 3 ta(%n 8 Pere"%an 8 I+a 8 S%ka"%ra R- N/.1: ;i+inin! 8 20 Maret 201 8 )r. H.M.M%a)z5 S".#$ 8 Menika(
Ber)aarkan8
<
*%t/ananei8 30 Maret 201 =P%k%+ 1.30>
<
*++/ananei8 2? Maret 201 =P%k%+ 10.30>
#e+%(an %taa8 Paien en'ira %ai )en!an in'ak "ana e&ak 2 &a SMRS. #e+%(an taa(an8 "aien en!a%k5 )an in!in e%n%( %ai )en!an "ia% Ri-%.%/ P*iki%/"i
Ria'at Pen'akit Sekaran! 8
Paien )atan! ke RS$ I+a #+en)er )iaa /+e( %ai )en!an ke+%(an en'ira %ai )en!an in'ak "ana e&ak 2 &a SMRS. Paien en!atakan a(a ia en)en!ar iikan 'an! en'%r%(n'a en'irakan in'ak "ana ke %ai n'a. Paien eera"a ka+i in!in e%n%( %ain'a. Men%r%t "aien5 ia 'akin a(a %ai n'a in!in e%n%(n'a. Paien en!ak% erin! en)en!ar %ara%ara iikan +aki+aki )i te+in!a kanan 'an! %n%+ tiatia a&a )an /ran! +ain ti)ak en)en!arn'a.
3 (ari SMRS5 kakak "aien enin!!a+5 "aien eraa e)i( )en!an ke"er!ian kakakn'a. Pa!i (ari SMRS5 "aien )ia a&a )an en!er&akan "eker&aan r%a( 1
tan!!a e"erti iaa. Sete+a( eaak ara"an "a!i5 "aien ean!!i+ %ai %nt%k akan )an ke%)ian en'irakan in'ak "ana )ari "en!!/ren!an en!!%nakan tan!an kanan ke ara( kaki %ai )an tan!an kiri "aien ee!an! "ia%. S%ai "aien ke%)ian +an!%n! en!ai+ "ia% 'an! )i tan!an "aien )en!an "aka e(in!!a e+%kai &ari te+%n&%k tan!an kiri "aien. #e%)ian "aien +an!%n! )i aa ke RS$ k+en)er. Hari "ertaa a%k RS5 "aien %+it )ia&ak erk/%nikai )an ter+i(at
%r%n!. Serin! en)en!ar iikaniikan5 a+a( at% n'a en!atakan a(a ke)%a anakn'a )i PH# )an "aien ti)ak ei+iki r%a( +a!i e(in!! "aien eraa e)i(. Hari "eraatan ke7 )i RS5 "aien en/a en'akiti )iri en)iri )en!an
e%k%+kan ke"a+a ke te/k5 e&a5 )an eer e(in!!a "aien a%k ke )a+a r%an! i/+ai. Paien en!ak% a(a a)a iikan 'an! en'%r%(n'a %n%( )iri a!ar a%k %r!a. Ri-%.%/ P#$.%ki/ D%()(
S#EM* PER$*L*N*N PEN@*#I-
Skema
1998
2000
2002
2004
2006
2
2008
2010
2012
2014
2016
Paien "erna( en!a+ai !an!!%an &ia5 e&ak ta(%n 2000. Pertaa ka+i )i
)ia!n/a )en!an kiz/6renia "aran/i) )en!an ke+%(an %+it ti)%r5 )an en)en!ar iikaniikan 'an! ti)ak ia )i )en!ar /+e( /ran! +ain. Pa)a Aer%ari 2010 8 "aien erin! en!a%k5 ean! ee+%n'a "aien
"%t% /at )an %+ai en)en!ar %ara%ara iikan5 ke%)ian "aien )i raat )i RS$ k+en)er. Pa)a Okt/er 2013 8 "aien )i raat )i RS$ k+en)er karena ti)ak ti)%r5
in!%n!5 iara en)iri5 iara kaa%5 en)en!ar iikaniikan )an "eri+ak% en%i tan!an er%+an!%+an! karena na&i )an eraa e%a 'an! )ient%( na&i. Paien ti)ak a% in% /at eara terat%r. Pa)a &%+i ta(%n 201: 8 "aien )i raat )i RS$ k+en)er karena !e+ia(5 %ri!aan5
e+a+% /n)aran)ir5 ti)ak ia ti)%r5 ti)ak en!ak%i anakn'a5 iara kaa%5)an en)en!ar iikaniikan. See+%n'a "aien ti)ak in% /at )an ti)ak k/ntr/+ eara r%tin. Ria'at Pria)i Maa Prenata+ Paien er%"akan anak ke)%a )ari ei+an era%)ara. La(ir %k%" %+an5 +a(ir )i o
i)an5 ti)ak a)a aa+a( aat "era+inann'a. o Maa kanakkanak )ini =03 ta(%n> Men%r%t "aien5 aat %ia ini "aien e"erti anak e%ian'a. -i)ak "erna( a)a ria'at ke&an! ata%"%n akit a"ai )iraat. Makan terat%r5 "aien )ierikan *SI a"ai %ia 1 ta(%n. Biara +anar aat %ian'a ena"ai 15 ta(%n5 ti)ak a)e+. Senan! erain )en!an ainan 'an! ar%. -i)ak "erna( er%ak ainann'a. o Maa kanakkanak "erten!a(an =:11 ta(%n> Paien %+ai a%k ek/+a( )aar aat %ian'a7 ta(%n. Paien en!ak% en'e+eaikan ek/+a( n'a eian'a a&a. Maa "%erta o H%%n!an /ia+ o H%%n!an "aien )en!an ke)%a /ran!t%a )an a%)ara n'a %k%" aik. Han'a a&a "aien e)ikit "en)ia. Ria'at "en)i)ikan Paien e+ak%kan "en)i)ikan 6/ra+ )ari %+ai SD. Paien (an'a taatan SD )an o
ti)ak e+an&%tkan ke SMP karena aa+a( ia'a. Paien anak 'an! iaa iaa a&a
3
ti)ak ter+a+% er"retai )a+a "en)i)ikan 6/ra+. Paien "erna( en!ik%ti "en)i)ikan n/n 6/ra+ e"erti ek/+a( en!a&i. Perkean!an k/!niti6 )an /t/rik o Paien ti)ak "erna( en!a+ai (aatan )a+a e+ak%kan akti6ita !erak a%"%n
o
)a+a "en)i)ikan 6/ra+ "aien ti)ak "erna( tin!!a+ ke+a. Ria'at "ik/ek%a+ o Paien ti)ak "erna( ei+iki !an!!%an )a+a ria'at "ik/ek%a+ Maa Deaa Ria'at Peker&aaan o "aien "erna( eker&a ea!ai %r%( "arik5 )an ke%)ian er(enti karena k/ntrak n'a (ai. Sete+a( it% "aien ti)ak "erna( eker&a +a!i5 "aien (an'a eker&a ea!ai i% r%a( tan!!a. o Ria'at "erkainan Paien enika( "a)a %ia 1? ta(%n a"ai aat ini. Paien ei+iki 2 anak +aki +aki 'an! aat ini ke)%a n'a te+a( enika(. *!aa o Paien era!aa i+a )en!an "en)i)ikan a!aa "aien 'an! )i)a"at )ari "en)i)ikan 6/ra+ )an n/n 6/ra+ e"erti ek/+a( en!a&i Sika" "aien ter(a)a" a!aa aik
)en!an e+a+% en&a+ankan (/+at akt%. o *ktivita /ia+ Paien (an'a en!ik%ti ke!iatan "en!a&ian )i )ekat r%a( )an e+ei(n'a en&a)i i% r%a( tan!!a. o Ria'at "e+an!!aran (%k% Paien ti)ak "erna( e+ak%kan tin)akantin)akan 'an! e+an!!ar (%k%. III,
PEMERIKSAAN MENTAL Gaaran U% Pena"i+an • Paien a)a+a( "ere"%an 3 ta(%n )en!an tin!!i a)an ekitar 1 )an erat
a)an ekitar : k!. Paien era%t (ita ika+5 "en)ek5 )an ter+i(at %k%" ra"i(. #%+it a/ atan!. Paien ter+i(at e%ai )en!an %ian'a. Pa)a aat )iaanara "aien en!!%nakan ka/ "an&an! )en!an e+ana "an&an!5 ti)ak er)an)an5 na%n ta"ak eraat )iri. Paien ta"ak tenan!5 ek"rei a&a( )atar. -ata"an ata "aien k//n! aat aanara. •
Peri+ak% )an aktivita "ik//t/r Se+aa aanara "aien )%)%k )i k%ri )an er(a)a"an )en!an "eerika. Se+aa aanara "aien (an'a )%)%k a&a5 "aien ti)ak na"ak te!an! "a)a aat aanara5na%n ter+i(at a)an'a "er+aatan "ik//t/r )an !erakan
t%%(. ka)an! "aien ti)ak 6/k% )a+a en&aa "ertan'aan. M& &%$ A!#k M//) 8 Hi"/tiia 4
*6ek 8 )atar #eeraian 8 ti)ak erai +i%"% /+%e 8 en%r%n Iraa 8 M/n/t/n #e+anaran 8 -i)ak +anar #ee"atan 8 Laat G%$33(%$ P#"*#4*i Ha+%inai 8 < *%)it/rik8 en)en!ar iikan iikan %nt%k e%n%( %ai )an %n%( )iri < i%a+8 ti)ak a)a < -akti+8 -i)ak a)a < O+6akt/rik8 -i)ak a)a I+%i 8 -i)ak a)a De"er/na+iai8 -i)ak a)a Derea+iai 8 -i)ak a)a Piki"%$ Pr/)%ktivita8 N/ra+ #/ntin%ita < A+i!(t /6 i)ea8 -i)ak a)a < B+/kin! 8 a)a < */iai +/n!!ar8 -i)ak a)a < Ink/(ereni8 -i)ak a)a < ,/r) a+a)8 -i)ak a)a < Ne/+/!ie8 -i)ak a)a < Sirk%tania+8 -i)ak a)a < -an!enia+ita8 -i)ak a)a Ii "ikiran < I)e rek%ren tentan! %n%( )iri )an "e%n%(an =C> < Gan!!%an ii "ikir ,a(a < ,a(a iteatik 8 -i)ak a)a < ,a(a Bizzare8 -i)ak a)a < ,a(a ni(i+iti 8ti)ak a)a < ,a(a "aran/i) 8 a(a ke&ar )an a(a r%&%kan < ,a(a Diken)a+ikan 8 ti)ak a)a < ,a(a e%r% 8 "erna( a)a Oei 8 ti)ak a)a #/"%+i 8 ti)ak a)a A/ia 8 ti)ak a)a Sen/ri% )an #/!niti6
#ea)aran
Orientai
8 ;/"/ enti
5
<
,akt% 8 ter!an!!% =ti)ak )a"at en'e%tkan (ari )an tan!!a+5 na%n en!eta(%i akt% aanara )i+ak%kan /re (ari>
<
-e"at
8 Baik =Paien en!eta(%i a(a )irin'a era)a )i RS $ia
#+en)er5 )an "aien en!eta(%i &a+an "%+an! ke r%a(n'a. Paien &%!a en!eta(%i kaar an!a+n'a5 kaar "eraat )an kaar an)i> <
Oran! 8 Baik =Paien en!eta(%i a(a "eerika a)a+a( )/kter %)a5 )an a"% en'e%t /ran! 'an! )it%n&%k5 e"erti %ter5 erta "aien ekitarn'a>
Da'a in!at <
$an!ka "en)ek8 Baik =Paien)a"at en!in!at 3 en)a )an )a"at en!%+an!n'a kea+i ete+a( enit )ia&ak iara>
<
$an!ka "an&an!8 Baik =Paien en!in!at naa a"ak5 i%5 erta a%)aran'a>
<
Se!era 8 Baik
#/nentrai
8 ter!an!!%
i/"aia+
8 Baik = Paien )a"at en!!aar an!%nan e!i +ia 'an! )ierikan>
Pikiran atrak8 Baik =en!eta(%i "eraaan a"e+ )an &er%k>
Da'a Ni+ai P#$i)%i%$ S*i%) 8 ;%k%" aik =Paien &ika "aien erta% ker%a( ee/ran! "aien
(ar% en!et%k "int% )an en!%a"kan a+a ee+% a%k ker%a(> 8 Baik =Paien )itan'a a"a re"/n 'an! akan )i+ak%kan &ika Ui D%.% Ni)%i
ene%kan )/"et )i "in!!ir &a+an Paien akan en!ea+ikann'a> 8 -i+ikan : =Paien en'a)ari )irin'a akit )an %t%( ant%an Ti)ik%$
na%n ti)ak ea(ai "en'ean'a> T%"%! &%4%/ &i4#"%.% 8 #%ran! )a"at )i"era'a =*"a 'an! "aien katakan k%ran! )a"at )i"era'a karena k%ran! e%ai )en!an aanara 'an! "eerika +ak%kan ter(a)a" %ai "aien>.
IV,
STATUS FISIK 1. Stat% Interni #ea)aan %%8 Baik • Na)i 8 ? Fenit • S%(%8 *6eri • -ekanan )ara(8 12070 H! • -in!!i a)an8 1 •
6
• • •
Site #ar)i/vak%+er8 ti)ak a)a ke+ainan Site %r/!enita+8 ti)ak a)a ke+ainan #e+ainan k(%%8 +%ka ter%ka )i te+%n&%k kiri5 ta"ak eritea )an "%5 &a(itan
ter%ka 2. Stat% Ne%r/+/!i Gan!!%an ran!an! enin!ea+ 8 Ne!ati6 Mata o Gerakan 8 Baik ke e!a+a ara( o Pere"i 8 -i)ak a)a Bent%k "%"i+ 8 B%+at5 i/k/r5 +etak entra+ o Ran!an! a(a'a 8 P/iti6 CC o M/t/rik -/n% 8 Baik o -%r!/r 8 #ea+i e"at o o #ek%atan 8 N/ra+ o #//r)inat/r 8 Baik V,
DIAGNOSIS *ki I 8 Ber)aarkan ik(tiar "ene%an erakna tere%t aka ka% ini )i!/+/n!kan ke
)a+a Gan!!%an $ia karena )ite%kan a)an'a )itre 'an! en'eakan a)an'a )i6%n!i )ari ke(i)%"an "aien, Gan!!%an ke&iaan ini )i ke+/"/kkan ea!ai Gan!!%an Menta+ )an Peri+ak%. Maka en%r%t PPDG$ 35 Gan!!%an Menta+ )an Peri+ak% ini ti)ak )a"at )i!/+/n!kan en&a)i !an!!%an enta+ /r!anik karena ti)ak )ite%kan a)an'a ke+ainan )ari 6iik e"erti ke&an!5 ria'at tra%a a"iti. Pa)a "aien ini &%!a ti)ak ter)a"at a)an'a ria'at "en'a+a(!%naan Na"za. #a% ini )a"at )i !/+/n!kan ke )a+a Skizofrenia Paranoid (F20.0) e%ai )en!an kriteria )ia!n/i ea!ai erik%t8 Meen%(i kriteria %% )ia!n/i kiz/6renia =a)an'a a(a )an (a+%inai • •
'an! /net n'a +ei( )ari 1 %+an>. Sea!ai taa(an =(a+%inai )anata% a(a (ar% en/n&/+>8 o S%ara%ara (a+%inai 'an! en!ana "aien ata% eeri "erinta( o
•
e%n%( )an %n%( )iri5 &%!a k/entar. ,a(a er%"a a(a "aran/i) 'akni ke'akinan in!in )i %n%( /+e(
%ai a)a+a( 'an! "a+in! k(a. Gan!!%an a6ekti65 )/r/n!an ke(en)ak )an "eiaraan5 erta !e&a+a katat/nik eara re+ati6 ti)ak n'ata en/n&/+.
*ki II
8 ti)ak a)a
*ki III
8 v%+n% +aerat% )i )i!iti 2 initra. L00L99
7
*ki I
8 Berkaitan )en!an aa+a( ke+%ar!a 'akni enin!!a+n'a kakak "aien
3 (ari ee+% a%k r%a( akit e%at "aien eraa e)i(. *ki
VI, • • • • •
TERAPI P*ik!%"9%k% ;+/za"ine 2 ! 2F1 HeF'er 2 ! &ika "er+% Ha+/"eri)/+ ! 3F1 Ri"eri)/ne 2 ! 3F1 Re(etin! +%ka
VII,
8 GAF scale 60– 51 .GAF *%)# 1 /%($ /#"%ki" 60 7 81,
P*ik/#"%4i M/tivai "aien %nt%k an'ak ia)a(. Menae(ati "aien %nt%k +ei( eraar )a+a en!en)a+ikan e/i. -era"i ker&a.
PROGNOSIS %/ a) vita %/ a) 6%nti/na %/ a) anati/na
8 a) /na. 8 )%ia a) /na. 8 )%ia a) a+a.
+A+ II TINJAUAN PUSTAKA
*. De6inii Skiz/6renia a)a+a( iti+a( 'an! )i!%nakan %nt%k en!!aarkan %at% !an!!%an "ikiatrik a'/r 'an! )itan)ai )en!an a)an'a "er%a(an "a)a "ere"i5 "ikiran5 a6ek5 )an "eri+ak% ee/ran!. #ea)aran 'an! &erni( )an kea"%an inte+ekt%a+ iaan'a teta" ter"e+i(ara5 a+a%"%n )e6iit k/!niti6 tertent% )a"at erkean! ke%)ian =Sa)/k5)kk.5 2003>. Ge&a+a kiz/6renia eara !ari ear )a"at )i a!i )a+a )%a ke+/"/k5 'ait% !e&a+a "/iti6 )an !e&a+a ne!ati6.Ge&a+a "/iti6 er%"a ii "ikiran ti)ak a&ar
8
=a(a>5 !an!!%an a/iai "ikiran =ink/(ereni>5 !an!!%an "ere"i =(a+%inai>5 !an!!%an "eraaan5 "eri+ak% ane( ata% tak terken)a+i =)i/r!anize)>. Ge&a+a ne!ati6 a)a+a( a+a "eraaan =a6ek> t%"%+ ata% en)atar5 enarik )iri ata% i/+ai )iri )ari "er!a%+an5 ikin k/ntak e/i/na+ ="en)ia5 %+it )ia&ak iara>5 "ai65 a"ati ata% a%( tak a%(5 %+it er"ikir atrak )an ke(i+an!an )/r/n!an ke(en)ak ata% iniiati6 =Ma(arati(5 2010>. B. Aae ata% Per&a+anan Pen'akit Per&a+anan "en'akit kiz/6renia an!at ervariai "a)a tia"tia" in)ivi)%. Per&a+anan k+ini kiz/6renia er+an!%n! eara "er+a(an+a(an5 e+i"%ti eera"a 6ae 'an! )i%+ai )ari "r/)r/a+5 6ae akti6 )an kea)aan rei)%a+ =Sa)/k5 2003J B%(anan5 200>. -an)a )an !e&a+a "r/)r/a+ kiz/6renia )a"at er%"a ea5 !%n)a( =!e+ia(>5 eraa )iter/r ata% )e"rei. Pene+itian retr/"ekti6 ter(a)a" "aien )en!an kiz/6renia en'atakan a(a ea!ian "en)erita en!e+%(kan !e&a+a /atik5 e"erti n'eri ke"a+a5 n'eri "%n!!%n! )an /t/t5 ke+ea(an )an aa+a( "enernaan Perkean!an !e&a+a "r/)r/a+ 'an! er+an!%n! eera"a (ari a"ai eera"a %+an =Sa)/k5)kk.5 2003>. Aae akti6 kiz/6renia )itan)ai )en!an !an!!%an &ia 'an! n'ata eara k+ini5 'ait% a)an'a kekaa%an )a+a "ikiran5 "eraaan )an "eri+ak%. Peni+aian "aien kiz/6renia ter(a)a" rea+ita ter!an!!% )an "ea(aan )iri =ti+ikan> %r%k a"ai ti)ak a)a =B%(anan5 200>. Aae rei)%a+ )itan)ai )en!an en!(i+an!n'a eera"a !e&a+a k+ini kiz/6renia. @an! tin!!a+ (an'a at% ata% )%a !e&a+a ia ata% !e&a+a ne!ati6 'an! ti)ak ter+a+% n'ata eara k+ini5 'ait% )a"at er%"a "enarikan )iri = withdrawal > )an "eri+ak% ane( =B%(anan5 200>. ;. Eti/+/!i Sa"ai aat ini "en'ea )ari !an!!%an kiz/6renia ai( e+% )iketa(%i eara "ati. Na%n5 ter)a"at eera"a "en)ekatan 'an! )/inan )a+a en!ana+ia "en'ea kiz/6renia5 antara +ain 8 1. Aakt/r Genetik Men%r%t Marai =200> 6akt/r ket%r%nan &%!a enent%kan ti%+n'a kiz/6renia. Ha+ ini te+a( )i%ktikan )en!an "ene+itian tentan! ke+%ar!a ke+%ar!a "en)erita kiz/6renia ter%taa anakanak kear at% te+%r. *n!ka keakitan a!i a%)ara tiri ia+a( 059 15?KJ a!i a%)ara kan)%n! 7 < 1KJ a!i anak )en!an a+a( at% /ran!t%a 'an! en)erita kiz/6renia 7 < 1KJ i+a 9
ke)%a /ran!t%a en)erita kiz/6renia :0 < ?KJ a!i kear )%a te+%r =(eter/zi!/t> 2 1KJ a!i kear at% te+%r =/n/zi!/t> 1 < ?K. Skiz/6renia e+iatkan +ei( )ari at% !en5 e%a( 6en/ena 'an! )ie%t quantitative trait loci. Skiz/6renia 'an! "a+in! erin! kita +i(at %n!kin )ieakan /+e( eera"a !en 'an! er+/kai )i te"atte"at 'an! ere)a )i e+%r%( kr///. Ini &%!a en!k+ari6ikaikan en!a"a a)a !ra)ai tin!kat ke"ara(an "a)a /ran!/ran! 'an! en!a+ai !an!!%an ini =)ari rin!an a"ai erat> )an en!a"a riik/ %nt%k en!a+ai kiz/6renia eakin tin!!i )en!an eakin an'akn'a &%+a( an!!/ta ke+%ar!a 'an! ei+iki "en'akit ini =D%ran) Bar+/5 2007>. 2. Aakt/r Bi/kiia Skiz/6renia %n!kin eraa+ )ari keti)akeian!an kiiai /tak 'an! )ie%t ne%r/tranitter5 'ait% kiiai /tak 'an! e%n!kinkan ne%r/n ne%r/n erk/%nikai at% aa +ain. Beera"a a(+i en!atakan a(a kiz/6renia eraa+ )ari aktivita neurotransmitter dopamine 'an! er+ei(an )i a!iana!ian tertent% /tak ata% )ikarenakan enitivita 'an! an/ra+ ter(a)a" dopamine. Ban'ak a(+i 'an! er"en)a"at a(a aktivita dopamine 'an! er+ei(an a&a ti)ak %k%" %nt%k kiz/6renia. Beera"a neurotransmitter +ain e"erti serotonin )an norepinephrine ta"akn'a &%!a eainkan "eranan =D%ran) Bar+/5 2007>. 3. Aakt/r Pik/+/!i )an S/ia+ Aakt/r "ik//ia+ e+i"%ti a)an'a keraanan (ere)iter 'an! eakin +aa eakin k%at5 a)an'a tra%a 'an! eri6at ke&iaan5 a)an'a (%%n!an /ran! t%aanak 'an! "at/!enik5 erta interaki 'an! "at/!enik )a+a ke+%ar!a =,irainara)&a S%tar)&/5 200>. Ban'ak "ene+itian 'an! e"e+a&ari a!aiana interaki )a+a ke+%ar!a e"en!ar%(i "en)erita kiz/6renia. Sea!ai /nt/(5 iti+a( schizophregenic mother ka)an!ka)an! )i!%nakan %nt%k en)ekri"ikan tentan! i% 'an! ei+iki i6at )in!in5 )/inan5 )an "en/+ak5 'an! )i"erkirakan en&a)i "en'ea kiz/6renia "a)a anakanakn'a. #e+%ar!a "a)a aa kanakkanak ee!an! "eranan "entin! )a+a "eent%kan ke"ria)ian. Oran!t%a terka)an! ertin)ak ter+a+% an'ak %nt%k anak )an ti)ak eeri kee"atan anak %nt%k erkean!5 a)a ka+an'a /ran!t%a ertin)ak ter+a+% e)ikit )an ti)ak eran!an! anak5 ata% ti)ak eeri iin!an )an an&%ran 'an! )i%t%(kann'a =D%ran) Bar+/5 2007>.
10
D. Pat/!enei 1. Skiz/6renia )an D/"ain Se%a &eni /at anti"ik/tik 'an! tere)ia )a"at en!%ran!i !e&a+a kiz/6renia
)en!an
en%r%nkan
ne%r/traniter
)/"ainer!ik.-%r%nn'a
ne%r/traniter )/"ainer!i en!%ran!i !e&a+a )ari "aien )en!an kiz/6renia )an enin!katkan kea"%an "ere"i ereka.Paien 'an! )itera"i )en!an /at/at tere%t eara ter% ener% en%n&%kkan "en%r%nan %n%+n'a (a+%inai )an a(a5 "aien &%!a +ei( aik )a+a en!at%r keiaaann'a. -e/ri )/"ain "a)a kiz/6renia ai( e"%n'ai eera"a kek%ran!an.Pertaa B+/ka)e "a)a ne%r/tranitter )/"ainer!ik ti)ak e"en%(n'a en!%ran!i !e&a+a kiz/6renia. #e)%a5 eki"%n !e&a+a "/iti6 kiz/6renia erk%ran! ketika ne%r/tranitter )/"ainer!i )it%r%nkan )en!an /at anti"ik/tik5 +eve+ eta/+it )/"ain )an ree"t/r )/"ain ketika )i%k%r ee+% )an ete+a( "en!/atan ai( )a+a ata (ar!a n/ra+. #eti!a5 "eranan )/"ain a!i /tak +ei( k/"+ek )ari"a)a "er!antian eara e)er(ana )ari !e&a+a "ik/tik.Se+aa "eri/)e "ik/tik ak%t5 an'ak /ran! 'an! en)erita kiz/6renia na"ak en%n&%kkan "eran!an!an ree"t/r )/"ain 'an! er+ei(an )i !an!+ia aa+i5 'an! )i%k%r )en!an "en!!%naan +i!an ra)i/akti6 )ari in!+e"(/t/neii/n 'an! tert//!ra6i.Ba!aiana"%n &%!a5 "en%r%nan aktivita )/"ainer!ik "a)a k/rtek erera+ "a)a +/% 6r/nta+ )a"at en&a)i at% 6akt/r k/ntri%i )a+a "enan!anan !an!!%an k/!niti6 'an! erin! )ite%kan "a)a "aien 'an! en)erita kiz/6renia. O+e( karena it%5 inveti!ai "a)a "at/6ii/+/!i kiz/6renia en!ean!kan +ei( &a%( +a!i en!enai )/"ain5 "ara "eni+iti en!!a+i +ei( )a+a
en!enai
"en!/atan
6arak/+/!i
)ari
kiz/6renia5
'an!
ti)ak
en!aaikan )/"ain ea!ai tar!et5 te+a( e"er+%a i)an! "en'e+i)ikan ereka tera%k ne%r/traniter 'an! +ain. -i)ak a)a +ei t%n!!a+ 'an! )a"at en'eakan kiz/6renia.-a"i5 a)an'a "eran )ari 6akt/r !enetik )an +in!k%n!an 'an! e"en!ar%(i 6%n!i )an "erkean!an )ari /tak (a+ tere%t &%!a 'an! )a"at en'eakan kiz/6renia. Pen!(aatan interne%r/n iaan'a ter&a)i5 (a+ ini )a"at )it%n&%kan )en!an a)an'a "en%r%nan &%+a( )ari ereka5 "en!e+%aran enzi 'an! enintei "en!(aat ne%r/tranitter aa ain/%trat 'an! en%r%n5 "en%r%nan "en!e+%aran )ari ne%r/"e"ti)e e"erti k/+eit/kinin )an /at/tatin 'an! )i+e"akan e+aa ne%r/tranii5 )an "en!%ran!an i!rai ne%r/n ke k/rtek )ari +a"ian "%ti( /tak. Sea!ai taa(an "a)a "er%a(an "ei6ik "a)a 11
interne%r/n5 ter)a"at "en!%ran!an eara %% )ari ne%r/"i+ k/rtika+5 e"erti )en)rit )an ak/n 'an! en!%%n!kan ne%r/n5 en!!aarkan "r/e ker%akan "a)a "'rai)a+ a%"%n "en!(aat ne%r/n en&a)i ent%k "en!(%%n! ina"i. Pa)a eera"a area )a+a /tak5 ter&a)i erk%ran!n'a &%+a( t/ta+ ne%r/n eara n'ata. 2. Pene%an Ne%r/"at/+/!i Pa)a "ene%an eara ne%r/"at/+/!i5 Ma!neti Re/nane Ia!in! =MRI> en%n&%kan a)an'a "eearan ventrike+ )an "en%r%nan v/+%e )ari eera"a
a!ian
/tak5
tera%k
)i)a+an'a
(i"/ka"%
)an
k/rtek
te"/r/%"eri/r. Den!an en!ana+ii (ai+ )ari MRI )a"at )ikatakan a(a ter&a)i "en%r%nan a!ian ne%r/na+ aik "a)a (i"/ka"% a%"%n "a)a k/rtek "re6r/nta+5 'an! )iin)ikaikan )en!an +eve+ )ari ne%r/na+ aa ain/ N aeti+a"artat. Meki"%n ter&a)i "en%r%nan )ari &arin!an /tak5 "enitraan /tak eara 6%n!i/na+ )en!an t//!ra6i eii"/itr/n )an MRI 6%n!i/na+ en%n&%kan a)an'a (i"eraktivita "a)a (i"/ka"% )an k/rtek "re6r/nta+ +a tera+ )/ra+5 %n!kin ter% ener% )ik%ti )en!an ke(i+an!an "en!(aat 6%n!i ne%r/n. 3. -e%an !enetika "a)a kiz/6renia Pere)aan te%an ne%r/i/+/!i "a)a kiz/6renia tera'an! )en!an a)an'a keera!aan )ari te%an !enetik.-e%an !enetik eara e"i)ei/+/!i5 e"erti a)an'a in)ek ear 'an! erkaitan )en!an kiz/6renia antara kear /n/zi!/t )an kear )izi!/t )an ini)eni tin!!i )ari "en'akit "a)a anak 'an! )ia)/"i 'an! ana i% i/+/!in'a en!i)a" kiz/6renia5 ter)a"at reik/ eear 70K. ,a+a%"%n )eikian5 kiz/6renia ti)ak ter+i(at ea!ai /n/!en5 )an ter)a"at e&%+a( kr/// +/% 'an! nantin'a akan ekaitan ter(a)a" "en'akit 'an! te+a( ere"+ikai. P/+i/r6i n%k+e/ti) t%n!!a+ er(%%n!an )en!an kiz/6renia5 'an! eera"a te+a( en%n&%kan a)an'a "en%r%nan 6%n!i ne%ra+5 te+a( )ite%kan )a+a !en )en!an +/% ini5 tera%k re!%+at/r Pr/tein G "a)a kr/// 15 "r/tein "a)a kr/// 'an! er(%%n!an )en!an tr%kt%r ina"5 6akt/r "ert%%(an "a)a kr/// ? 'an! er(%%n!an )en!an "ert%%n!an
ina"i5
re"/n
/)%+at/r
"a)a
kr///
13
'an!
e"en!ar%(i Neti+ Da"artat !+%taate5 e%a( ree"t/r "a)a kr/// 1 %nt%k aeti+k/+in )an enzi "a)a kr/// 22 'an! e"en!ar%(i eta/+ie )/"ain. Mekanie ne%r/na+ !+%taater!ik5 k/+iner!ik5 )an )/"ainer!i
12
)i"en!ar%(i /+e( 6akt/r !enetik ini )an )ikaitkan )en!an era!ai aa a"ek "a)a )i6%n!i k/!niti6 tera%k keti)aka"%an )a+a "eraaan )an "en!in!at. Sea!ai taa(an %nt%k 6akt/r !enetik5 k/"/nen +in!k%n!an )ari "at/!enei "a)a kiz/6renia5 e"%n'ai reik/ ean'ak 30K5 tera%k ker%akan /tak ketika "erinata+ )an aa anakanak )an tre "ik//ia+ e+aa aa ke(i)%"an e"erti ter"ia( )ari ke+%ar!a =Aree)an5 2003>. E. Pe)/an Dia!n/tik Men%r%t PPDG$III 1. Har% a)a e)ikitn'a at% !e&a+a erik%t ini 'an! aat &e+a =)an iaan'a )%a !e&a+a ata% +ei( i+a !e&a+a!e&a+a it% k%ran! &e+a ata% k%ran! ta&a> 8 a. Ii Pikiran 1> t(/%!(t e/ ii "ikiran )irin'a en)iri 'an! er%+an! ata% er!ea )a+a ke"a+an'a =ti)ak kera>5 )an ii "ikiran %+an!an5 a+a%"%n iin'a aa5 na%n k%a+itan'a ere)a. 2> t(/%!(t inerti/n /r it()ra+ ii "ikiran 'an! ain! )ari +%ar a%kke )a+a "ikirann'a =inerti/n> ata% ii "ikirann'a )iai+ ke+%ar /+e( e%at% )ari +%ar )irin'a =it()ra+> 3> t(/%!(t r/a)atin! ii "ikirann'a teriar ke+%ar e(in!!a /ran! +ain ata% %% en!eta(%in'a. . ,a(a 1> )e+%i/n /6 /ntr/+ a(a tentan! )irin'a )iken)a+ikan /+e( %at% kek%atan tertent% )ari +%ar 2> )e+%i/n /6 "aivit' a(a tentan! )irin'a ti)ak er)a'a )an "ara( ter(a)a" %at% kek%atan )ari +%ar 3> )e+%i/n /6 in6+%ene a(a tentan! )irin'a )i"en!ar%(i /+e( %at% kek%atan tertent% )ari +%ar :> )e+%i/n "ere"ti/n "en!a+aan in)erai 'an! tak a&ar5 'an! erakna an!at k(a a!i )irin'a5 iaan'a eri6at itik ata% %k&izat. . (a+%inai a%)it/rik 1> S%ara (a+%inai 'an! erk/entar eara ter% ener% ter(a)a" "eri+ak% "aien 2> Men)ik%ikan "eri(a+ "aien )iantara ereka en)iri =)iantara era!ai %ara 'an! eriara> 3> $eni %ara (a+%inai +ain 'an! eraa+ )ari a+a( at% a!ian t%%(. ). a(aa(a eneta" &eni +ainn'a 'an! en%r%t %)a'a ete"at )ian!!a" ti)ak a&ar )an e%at% 'an! %ta(i+5 i+an'a "eri(a+ ke'akinan a!aa ata% "/+itik tertent% ata% kek%atan )an kea"%an )i ata an%ia iaa =ia+n'a a"% en!en)a+ikan %aa ata% erk/%nikai )en!an ak(+%k ain! )ari )%nia +ain> 13
2. *ta% "a+in! e)ikit )%a !e&a+a )iaa( ini 'an! (ar% e+a+% a)a eara &e+a8 a.Ha+%inai 'an! eneta" )ari "anain)era a"a a&a5 a"ai+a )iertai aik /+e( a(a 'an! en!ean! a%"%n 'an! eten!a( erent%k tan"a kan)%n!an a6ekti6 'an! &e+a5 ata%"%n )iertai /+e( i)ei)e er+ei(an 'an! eneta" ata% a"ai+a ter&a)i etia" (ari e+aa erin!!%in!!% ata% er%+an%+an ter% ener%. .Peri+ak% katat/nik5 e"erti kea)aan !a)%(!e+ia(5 "/ii t%%( tertent% ="/t%rin!>5 ata% 6+ekii+ita erea5 ne!ativie5 %tie5 )an t%"/r .*r% "ikiran 'an! ter"%t% =reak> ata% 'an! en!a+ai ii"an =inter"/+ati/n> 'an! erakiat ink/(ereni ata% "eiaraan 'an! ti)ak re+evan ata% ne/+/!ie. ).Ge&a+a !e&a+a ne!ati6 e"erti ika" an!at a"ati5 iara 'an! &aran!5 )an re"/ne e/i/na+ 'an! en%"%+ ata% ti)ak a&ar5 iaan'a 'an! en!akiatkan "enarikan )iri )ari "er!a%+an /ia+ )an en%r%nn'a kiner&a /ia+J teta"i (ar% &e+a a(a e%a (a+ tere%t ti)ak )ieakan /+e( )e"rei ata% e)ikai ne%r/+e"tika. 3. *)an'a !e&a+a !e&a+a k(a tere%t )i ata te+a( er+an!%n! e+aa k%r%n akt% at% %+an ata% +ei( =ti)ak er+ak% %nt%k etia" 6ae n/n"ik/tik "r/)r/a+> :. Har% a)a %at% "er%a(an 'an! k/niten )an erakna )a+a %t% kee+%r%(an )ari eera"a a"ek "eri+ak% "ria)i ="er/na+ e(avi/%r>5 erani6etai ea!ai (i+an!n'a inat5 (i)%" tak ert%&%an5 ika" +ar%t )a+a )iri en)iri5 ti)ak er%at e%at%5 )an "enarikan )iri eara /ia+. =Ma+i5 2002> A. #+ai6ikai 1. Skiz/6renia Paran/i) =A 20.0> Pe)/an Dia!n/tik a. Meen%(i kriteria %% )ia!n/i kiz/6renia. . Sea!ai taa(an8 1> Ha+%inai )anata% a(a (ar% en/n&/+ a> S%ara%ara (a+%inai 'an! en!ana "aien ata% eeri "erinta(5 ata% (a+%inai a%)it/rik tan"a ent%k vera+ er%"a %n'i "+%it =(it+in!>5 en)en!%n! =(%in!>5 ata% %n'i taa =+a%!(in!> > Ha+%inai "ea%an ata% "en!ea"an raa5 ata% eri6at ek%a+5 ata% +ain+ain "eraaan t%%(. Ha+%inai vi%a+ %n!kin a)a teta"i &aran! en/n&/+ > ,a(a )a"at er%"a (a"ir etia" &eni5 teta"i a(a )iken)a+ikan =)e+%i/n /6 /ntr/+>5 )i"en!ar%(i =)e+%i/n /6 in6+%ene>5 ata% 14
"aivit' =)e+%i/n /6 "aivit'>5 )an ke'akinan )ike&arke&ar eraneka ra!a5 a)a+a( 'an! "a+in! k(a 2> Gan!!%an a6ekti65 )/r/n!an ke(en)ak )an "eiaraan5 erta !e&a+a katat/nik eara re+ati6 n'ata ti)ak en/n&/+. 2. Skiz/6renia Hee6renik =A 20.1> Pe)/an Dia!n/tik a. Meen%(i kriteria %% )ia!n/i kiz/6renia. . Dia!n/i (ee6renia %nt%k "ertaa ka+i (an'a )ite!akkan "a)a %ia rea&a ata% )eaa %)a =/net iaan'a %+ai 12 ta(%n>. . #e"ria)ian "re/ri) en%n&%kkan iri k(a 8 "ea+% )an enan! en'en)iri =/+itar'>5 na%n ti)ak (ar% )eikian %nt%k enent%kan )ia!n/i. ). Unt%k )ia!n/i (ee6renia 'an! en'akinkan %%n'a )i"er+%kan "en!aatan k/ntin% e+aa 2 ata% 3 %+an +aan'a5 %nt%k eatikan a(a !aaran 'an! k(a erik%t ini ean! enar erta(an 8 1> Peri+ak% 'an! ti)ak ertan!!%n! &aa )an tak )a"at )iraa+kan5 erta annerieJ a)a keen)er%n!an %nt%k e+a+% en'en)iri =/+itar'>5 )an "eri+ak% en%n&%kkan (a"a t%&%an )an (a"a "eraaan 2> *6ek "aien )an!ka+ )an ti)ak a&ar5 erin! )iertai /+e( ekikikan ata% "eraaan "%a )iri5 en'% en)iri5 ata% /+e( ika"5 tin!!i (ati5 tertaa en'erin!ai5 annerie5 en!i%+i eara eren)a !%ra%5 ke+%(an (i"/k/n)ria+5 )an %n!ka"an kata 'an! )i%+an!%+an! 3> Pr/e "ikir en!a+ai )i/r!aniai )an "eiaraan tak enent% erta ink/(eren. e. Gan!!%an a6ekti6 )an )/r/n!an ke(en)ak5 erta !an!!%an "r/e "ikir %%n'a en/n&/+. Ha+%inai )an a(a %n!kin a)a teta"i iaan'a ti)ak en/n&/+. D/r/n!an ke(en)ak )an 'an! ert%&%an =)eterinati/n> (i+an!
erta
aaran
)itin!!a+kan5
e(in!!a
"eri+ak%
"en)erita
e"er+i(atkan iri k(a5 'ait% "eri+ak% tan"a t%&%an )an tan"a ak%). *)an'a %at% "re/k%"ai 'an! )an!ka+ )an eri6at )i%at%at ter(a)a" a!aa5 6i+a6at )an tea atrak +ainn'a5 akin e"er%kar /ran! ea(ai &a+an "ikiran "aien. 3. Skiz/6renia #atat/nik =A 20.2> Pe)/an Dia!n/tik a. Meen%(i kriteria %% )ia!n/i kiz/6renia.
15
. Sat% ata% +ei( )ari "eri+ak% erik%t ini (ar% en)/aninai !aaran k+inin'a8 1> St%"/r =aat erk%ran!n'a )a+a reaktivita ter(a)a" +in!k%n!an )an )a+a !erakan erta aktivita "/ntan> ata% %tie =ti)ak eriara> 2> Ga)%( !e+ia( =ta"ak &e+a aktivita /t/rik 'an! ert%&%an5 'an! ti)ak )i"en!ar%(i /+e( ti%+i ekterna+> 3> Mena"i+kan "/ii t%%( tertent% =eara %kare+a en!ai+ )an e"erta(ankan "/ii t%%( tertent% 'an! ti)ak a&ar ata% ane(> :> Ne!ativie =ta"ak &e+a "er+aanan 'an! ti)ak er/ti6 ter(a)a" e%a "erinta( ata% %"a'a %nt%k en!!erakkan5 ata% "er!erakkan ke ara( er+aanan> > Ri!i)ita =e"erta(ankan "/ii t%%( 'an! kak% %nt%k e+aan %"a'a en!!erakkan )iri> > A+eFii+ita erea =e"erta(ankan an!!/ra !erak )an t%%( )a+a "/ii 'an! )a"at )ient%k )ari +%ar> 7> Ge&a+a!e&a+a +ain e"erti k/en5 a%t/ati =ke"at%(an eara /t/ati ter(a)a" "erinta(>5 )an "en!%+an!an katakata erta ka+iat ka+iat . Pa)a "aien 'an! ti)ak k/%nikati6 )en!an ani6etai "eri+ak% )ari !an!!%an katat/nik5 )ia!n/i kiz/6renia %n!kin (ar% )it%n)a a"ai )i"er/+e( %kti 'an! ea)ai tentan! a)an'a !e&a+a!e&a+a +ain. Pentin! %nt%k )i"er(atikan a(a !e&a+a!e&a+a katat/nik %kan "et%n&%k )ia!n/tik %nt%k kiz/6renia. Ge&a+a katat/nik )a"at )iet%kan /+e( "en'akit /tak5 !an!!%an eta/+ik5 ata% a+k/(/+ )an /at/atan5 erta )a"at &%!a ter&a)i "a)a !an!!%an a6ekti6 :. Skiz/6renia -ak -erini =Undifferentiated > =A 20.3> Pe)/an Dia!n/tik a. Meen%(i kriteria %% )ia!n/i kiz/6renia. . -i)ak een%(i kriteria %nt%k )ia!n/i kiz/6renia "aran/i)5 (ee6renik5 ata% katat/nik . -i)ak een%(i kriteria %nt%k kiz/6renia rei)%a+ ata% )e"rei "aa kiz/6renia . De"rei Paakiz/6renia =A 20.:> Pe)/an Dia!n/tik a. Dia!n/i (ar% )ite!akkan (an'a ka+a%8 1> Paien te+a( en)erita kiz/6renia ='an! een%(i kriteria %% kiz/6renia> e+aa 12 %+an terak(ir ini
16
2> Beera"a
!e&a+a
kiz/6renia
ai(
teta"
a)a
=teta"i
ti)ak
+a!i
en)/inai !aaran k+inin'a>5 )an 3> Ge&a+a!e&a+a )e"rei6 en/n&/+ )an en!!an!!%5 een%(i "a+in! e)ikit kriteria %nt%k e"i/)e )e"rei6 )an te+a( a)a )a+a k%r%n akt% "a+in! e)ikit 2 in!!% . *"ai+a "aien ti)ak +a!i en%n&%kkan !e&a+a kiz/6renia5 )ia!n/i en&a)i E"i/)e De"rei6. Bi+a !e&a+a kiz/6renia ai( &e+a )an en/n&/+5 )ia!n/i (ar% teta" a+a( at% )ari %ti"e kiz/6renia 'an! e%ai =A 20.0 < A 20.3> . Skiz/6renia Rei)%a+ = A 20.> Unt%k %at% )ia!n/i 'an! e'akinkan5 "er'aratan erik%t ini (ar% )i"en%(i e%a8 a. Ge&a+a ne!ati6 )ari kiz/6renia 'an! en/n&/+ ia+n'a "er+aatan "ik//t/rik5 aktivita en%r%n5 a6ek 'an! en%"%+5 ika" "ai6 )an ketia)aan iniiati65 keikinan )a+a k%antita ata% ii "eiaraan5 k/%nikai n/nvera+ 'an! %r%k e"erti )a+a ek"rei %ka5 k/ntak ata5 /)%+ai %ara5 )an "/ii t%%(5 "eraatan )iri )an kiner&a /ia+ 'an! %r%k . Se)ikitn'a a)a ria'at at% e"i/)e "ik/tik 'an! &e+a )iana aa +a"a% 'an! een%(i kriteria %nt%k )ia!n/tik kiz/6renia . Se)ikitn'a %)a( e+a"a%i k%r%n akt% at% ta(%n )iana intenita )an 6rek%eni !e&a+a 'an! n'ata e"erti a(a )an (a+%inai te+a( an!at erk%ran! =inia+> )an te+a( ti%+ in)r/ ne!ati6 )ari kiz/6renia ). -i)ak ter)a"at )eentia ata% "en'akit !an!!%an /tak /r!anik +ain5 )e"rei kr/ni ata% intit%i/na+iai 'an! )a"at en&e+akan )iai+ita ne!ati6 tere%t. 7. Skiz/6renia Si"+ek =A. 20.> a. Dia!n/i kiz/6renia i"+ek %+it )i%at eara e'akinkan karena ter!ant%n! "a)a "eanta"an "erkean!an 'an! er&a+an "er+a(an )an "r/!rei6 )ari8 1. Ge&a+a ne!ati6 'an! k(a )ari kiz/6renia rei)%a+ tan"a )i)a(%+%i ria'at (a+%inai5 a(a5 ata% ani6etai +ain )ari e"i/)e "ik/tik. 2. Diertai )en!an "er%a(an "eri+ak% "ria)i 'an! erakna erani6etai ea!ai ke(i+an!an inat 'an! en/+/k5 ti)ak er%at e%at%5 tan"a t%&%an (i)%"5 )an "enarikan )iri eara /ia+ . Gan!!%an ini k%ran! &e+a !e&a+a "ik/tikn'a )ian)in!kan %ti"e kiz/6renia +ainn'a ?. Skiz/6renia +ainn'a =A20.?> )an Skiz/6renia @-- =A20.9> =Ma+i5 2002> G. Penata+akanaan 1. -era"i Me)ikaent/a 17
Oat "ertaa 'an! e6ekti6 %nt%k tera"i kiz/6renia )ikean!kan e+aa ta(%n 190an. Oat ini )ie%t ea!ai anti"ik/tik k/nveni/na+ ata% !enerai "ertaa. *)a
era!ai
/at
anti"ik/tik
k/nveni/na+5
e"erti
(a+/"eri)/+
(+/r"r/azine5 6+%"(enazine5 )r/"eri)/+5 "i/zine5 %+"iri)e5 "er"(enazine5 6+%"ent(iF/+5 z%+/"ent(iF/+5 )an tri6+%/"erazine =*P*5 200:>. #e+ei(an %taa /at ini a)a+a( en!/ati !e&a+a "/iti6 kiz/6renia =*P*5 200:J #eit( et a+5 200:>. Na%n5 /at ini k%ran! e6ekti6 ter(a)a" !e&a+a ne!ati6 kiz/6renia. Oat ini tere)ia )a+a ent%k ta+et5 airan5 %ntikan &an!ka "en)ek )an &an!ka "an&an!. Se&%+a( /at ar% %nt%k kiz/6renia )en!an e6ikai 'an! +ei( +%a %nt%k era!ai !e&a+a kiz/6renia )an )a"at e"eraiki kea"%an er6%n!i "aien te+a( tere)ia e&ak 20 ta(%n terak(ir ata% +ei(. Oat anti"ik/tik ar% ini )ikena+ ea!ai anti"ik/tik ati"ika+ ata% anti"ik/tik !enerai ke)%a. Oat ar% ini e+i"%ti ari"i"raz/+e5 +/za"ine5 /+anza"ine5 "a+i"eri)/ne5 4%etia"in5 )an ri"eri)/ne =Lieeran et a+5 200?>. Oat ini ta"akn'a ei+iki +in!k%" e6ek 'an! +ei( +%a %nt%k !e&a+a kiz/6renia =-an)/n et a+5 2003>. Oat ini e6ekti6 %nt%k en!/ati !e&a+a "/iti6 e"erti (a+%inai )an )e+%i erta )a"at &%!a eant% )a+a en!/ati !e&a+a ne!ati6. Oat ini &%!a tere)ia )a+a ent%k ta+et5 airan )an %ntikan &an!ka "en)ek )an &an!ka "an&an! =*P*5 200:>. ;ara "eerian /at anti"ik/tik a)a+a( "eerian )i%+ai )en!an )/i aa+ e%ai )/i an&%ran5 ke%)ian )inaikkan etia" 23 (ari a"ai ena"ai )/i e6ekti6 =%+ai ti%+ "ere)aan in)r/ "ik/i>5 )/i )ieva+%ai etia" 2 in!!% )an i+a "er+% )inaikkan5 )/i /"tia+ )i"erta(ankan ekitar ?12 in!!% =tai+iai>5 ke%)ian )/i )it%r%nkan etia" 2 in!!% a"ai ke )/i aintenane5 )/i )i"erta(ankan e+aa %%+an a"ai 2 ta(%n =)ie+in!i )r%! (/+i)a' 12 (ariin!!%>5 e+an&%tn'a )i+ak%kan tappering off =)/i )it%r%nkan tia" 2: in!!%> a"ai )a"at )i(entikan =Ma(arati(5 )kk.5 2010>. #arena "en)erita Skiz/6renia eakan /at )a+a
&an!ka akt% 'an!
+aa5 an!at "entin! %nt%k en!(in)ari )an en!at%r e6ek a"in! 'an! ti%+. M%n!kin en!!%nakan
aa+a(
terear
)an tererin!
anti"ik/tik k/nveni/na+
!an!!%an
a!i
"en)erita
'an!
=kekak%an> "er!erakan
/t/t/t/t 'an! )ie%t &%!a E6ek a"in! Ektra Pirai)a+ =EEP>. Da+a (a+ ini "er!erakan en&a)i +ei( +aat )an kak%5 e(in!!a a!ar ti)ak kak% 18
"en)erita (ar% er!erak =er&a+an> etia" akt%5 )an ak(irn'a ereka ti)ak )a"at eritira(at. E6ek a"in! +ain 'an! )a"at ti%+ a)a+a( tre/r "a)a tan!an )an kaki. #a)an!ka)an!
)/kter
)a"at
eerikan
/at antik/+iner!ik
=iaan'a
enztr/"ine> eraaan )en!an /at anti"ik/tik %nt%k ene!a( ata% en!/ati e6ek a"in! ini. E6ek a"in! +ain 'an! )a"at ti%+ a)a+a( tar)ive )'kineia )iana ter&a)i "er!erakan %+%t 'an! ti)ak )a"at )ik/ntr/+5 "r/tr%)in! t/n!%e5 )an 6aia+ !riae. #e%n!kinan ter&a)in'a e6ek a"in! ini )a"at )ik%ran!i )en!an en!!%nakan )/i e6ekti6 teren)a( )ari /at anti"ik/tik. *"ai+a "en)erita )'kineia5
'an! en!!%nakan )/kter
iaan'a
anti"ik/tik akan
k/nveni/na+ en!a+ai tar)ive
en!!anti
anti"ik/tik
k/nveni/na+
)en!an anti"ik/tik ati"ika+. Penin!katan erat a)an &%!a erin! ter&a)i "a)a "en)erita Sikz/6renia 'an! eakan /at. Ha+ ini erin! ter&a)i "a)a "en)erita 'an! en!!%nakan anti"ik/tik ati"ika+. Diet )an /+a( ra!a )a"at eant% en!atai aa+a( ini =Sa)/k5 )kk.52003J Marai5 2009> 2. -era"i Pik//ia+ a. -era"i "eri+ak% -eknik "eri+ak% en!!%nakan
(a)ia(
ek/n/i
)an
+ati(an
ketra"i+an /ia+ %nt%k enin!katkan kea"%an /ia+5 kea"%an een%(i )iri en)iri5 +ati(an "rakti5 )an k/%nikai inter"er/na+. Peri+ak% a)a"ti6 a)a+a( )i)/r/n! )en!an "%&ian ata% (a)ia( 'an! )a"at )ite% %nt%k (a+(a+ 'an! )i(ara"kan5 e"erti (ak itiea )an "a &a+an )i r%a( akit. Den!an
)eikian5
6rek%eni
"eri+ak%
a+a)a"ti6
ata%
en'i"an! e"erti eriara +antan!5 eriara en)irian )i a'arakat5 )an "/t%r t%%( ane( )a"at )it%r%nkan=Sa)/k )kk5 2003>. . -era"i er/rientai ke+%ar!a -era"i ini an!at er!%na karena "aien kiz/6renia erin!ka+i )i"%+an!kan
)a+a
kea)aan reii "aria+5 ke+%ar!a )iana "aien
kiz/6renia kea+i erin!ka+i en)a"atkan an6aat )ari tera"i
ke+%ar!a
'an! in!kat na%n inteni6 =etia" (ari>. Sete+a( "eri/)e "e%+an!an e!era5 t/"ik "entin! 'an! )ia(a )i)a+a tera"i ke+%ar!a a)a+a( "r/e "e%+i(an5 k(%%n'a
+aa )an
kee"atann'a.
Serin!ka+i5
an!!/ta
ke+%ar!a5 )i)a+a ara 'an! &e+a en)/r/n! anak a%)aran'a 'an! terkena
kiz/6renia
%nt%k e+ak%kan 19
aktivita
terat%r
ter+a+%
e"at.
Renana 'an! tentan!
ter+a+%
i6at
/"tiitik
tere%t
kiz/6renia)an
eraa+
)ari
keti)akta(%an
)ari "en'an!ka+an tentan! ke"ara(an
"en'akitn'a. *(+i tera"i (ar% eant% ke+%ar!a )an "aien en!erti kiz/6renia tan"a en&a)i ter+a+% en!ei+kan (ati=Sa)/k5)kk.5 2003>. . -era"i ke+/"/k -era"i ke+/"/k a!i kiz/6renia iaan'a e%atkan "a)a renana5 aa+a(5 )an (%%n!an )a+a ke(i)%"an n'ata. #e+/"/k %n!kin ter/rientai eara "eri+ak%5 ter/rientai eara "ik/)inaika ata% ti+ikan5 ata% %"/rti6. -era"i ke+/"/k e6ekti6 )a+a en%r%nkan i/+ai /ia+5 enin!katkan raa "erat%an5 )an enin!katkan te rea+ita a!i "aien kiz/6renia. #e+/"/k 'an! ei"in )en!an ara %"/rti65 %kann'a )a+a ara inter"retati65 ta"akn'a "a+in! eant% a!i "aien kiz/6renia=Sa)/k )kk5 2003>. ). Pik/tera"i in)ivi)%a+ H%%n!an antara )/kter )an "aien a)a+a( ere)a )ari 'an! )ite%kan )i )a+a "en!/atan "aien n/n"ik/tik. Mene!akkan (%%n!an erin!ka+i en/+ak %ri!a5
%+it
)i+ak%kanJ
"aien
kiz/6renia erin!ka+i kee"ian )an
ter(a)a" keakraan )an ke"era'aan )an ke%n!kinan ea5 er%%(an5
ata%
tere!rei
&ika
ika"
ee/ran! en)ekati.
Pen!aatan 'an! erat )ari &a%( )an ra(aia5 "erinta( e)er(ana5 keaaran5 ket%+%an (ati5 )an ke"ekaan ter(a)a" kai)a( /ia+ a)a+a( +ei( )i%kai )ari"a)a in6/ra+ita 'an! "reat%r )an "en!!%naan naa "ertaa 'an! eren)a(kan )iri. #e(an!atan ata% "r/6ei "era(aatan 'an! er+ei(an a)a+a( ti)ak te"at )an ke%n!kinan )iraakan ea!ai %a(a %nt%k %a"an5 ani"%+ai5 ata% ek"+/itai=Sa)/k )kk5 2003> e. Peraatan )i R%a( Sakit In)ikai %taa "eraatan r%a( akit a)a+a( )ia!n/tik5 %n%(
)iri
entai+kan e)ikai5 ata%
e%n%(5
keaanan
"ri+ak%
'an!
"aien
%nt%k
karena
t%&%an !a!aan
an!at kaa% tera%k
keti)aka"%an een%(i ke%t%(an )aar. -%&%an %taa "eraatan )ir%a( akit 'an! (ar% )ite!akkan a)a+a( ikatan e6ekti6 antara "aien )an ite "en)%k%n! a'arakat. Re(ai+itai )an "en'e%aian 'an! )i+ak%kan "a)a "eraatan r%a(akit (ar% )irenanakan. D/kter (ar% &%!a en!a&arkan "aien )an "en!a%( erta ke+%ar!a "aien tentan! kiz/6renia. 20
Peraatan )i r%a( akit en%r%nkan tre "a)a "aien )an eant% ereka en'%%n aktivita (arian ereka. Laan'a "eraatan r%a( akit ter!ant%n! )ari ke"ara(an "en'akit "aien )an tere)ian'a 6ai+ita "en!/atan raat &a+an. Renana "en!/atan )i r%a( akit (ar% ei+iki /rientai "rakti ke ara( aa+a( ke(i)%"an5 "eraatan )iri5 k%a+ita (i)%"5 "eker&aan5 )an (%%n!an /ia+. Peraatan )i r%a( akit (ar% )iara(kan %nt%k en!ikat "aien )en!an 6ai+ita "eraatan tera%k ke+%ar!a "aien. P%at "eraatan )an k%n&%n!an ke+%ar!a "aien ka)an! eant% "aien )a+a e"eraiki k%a+ita (i)%". =Sa)/k5)kk.5 2003> H. Pr/!n/i ,a+a%"%n reii "en%( ata% e%( "a)a kiz/6renia it% a)a5 kean'akan ai( ei+iki !e&a+a ia )en!an tin!kat ke"ara(an 'an! ervariai. Sa"ai aat ini e+% a)a et/)e 'an! )a"at e"re)ikiia"a 'an! en&a)i e%( ia"a 'an! ti)ak5 teta"i a)a eera"a 6akt/r 'an! )a"at e"en!ar%(in'a e"erti %ia t%a5 6akt/r "enet% 'an! &e+a5 /net ak%t5 ria'at /ia+ 'an! aik5 enika(5 ria'at /ia+"eker&aan "ra/ri) aik5 !e&a+a )e"rei5 enika(5 ria'at ke+%ar!a !an!!%an //) ite "en)%k%n! aik5 )an !e&a+a "/iti6 ini akan eerikan "r/!n/i 'an! aik. Se)an!kan /net%)a5 ti)ak a)a 6akt/r "enet%5 /net ti)ak &e+a5 ria'at /ia+ %r%k5a%titik5 ti)ak enika(&an)a)%)a5 ria'at ke+%ar!a kiz/6renia5 'te"en)%k%n! %r%k5 !e&a+a ne!ati6 5 ria'at tra%a "renata+5 erin! re+a")an ria'at a!rei6 akan eerikan "r/!n/i 'an! %r%k =Marai5 200>.
21
DAFTAR PUSTAKA
*P* ;+inia+ G%i)e+ine. *erian P'(iatri */iati/n. 200:. Pratie G%i)e+ine 6/r t(e treatent /6 "atient it( (iz/"(renia. Brann/n
GE5
MD.
2012.
Schizoaffective
(tt"8ee)iine.e)a"e./arti+e29:73/vervieQa2aa2aa
Disorder. Diake
"a)a tan!!a+ 0 $an%ari 201 &a 0?.2. B%(anan R,5 ;ar"enter -,. 200. Schizophrenia: Introduction and overview. Kaplan & Sadoc!s comprehensive te"t#oo of ps$chiatr$ %th ed.'. P(i+a)e+"(ia8 Li""in/tt5 ,i++ia ,i+kin5 In. D%r+an) M5 an) Bar+/ DH. 2007. (ssentials of )#normal *s$cholog$. +rd edition *acific ,rove5 ;*8 ,a)/rt( Aree)an R. 2003. Schizophrenia. -he ew (ngland /ournal of 0edicine. ;/+/ra)/8 Univerit' /6 ;/+/ra)/ Hea+t( Siene ;enter Lieeran et a+. 2003. P(ara/+ Rev5 08 3?:03
22
Ma(arati( G*5 N%(riaan!a I5 )an S%)i'ant/ *. 2010. *siiatri Komprehensif . $akarta8 Penerit B%k% #e)/kteran EG;. Man&/er *rie65 et al . =e)it/r>. 2000. Kapita Seleta Kedoteran (disi + /ilid 1. $akarta8 Me)ia *e%+a"i. Marai ,A. 200. 2atatan Kuliah Kedoteran /iwa. ;eta+an ket%&%(. S%raa'a8 Penerit *ir+an!!a Univerit' Pre. Ma+iR. =e)it/r>. 2002. Diagnosis ,angguan /iwa : 3u4uan 3ingas dari **D,/5III. $akarta8 Ba!ian I+% #e)/kteran $ia A#Unika *ta&a'a Sa)/k B$5 #a"+an HI5 Gre $*. 2003. Sinopsis *siiatri Ilmu *engetahuan *rilau *siiatri Klinis /ilid 1. $akarta8 Binar%"a *kara. -an)/n et a+. 200?. P'/ne%r/en)/rin/+/!'.J 2? =%""+ 1>8 92
23