Livreto Kurso Baza Esperanto

ISBN: 978-85-909910-2-1

Edição do Autor

Uilso Aragono

ESPERANTO KURSO BAZA DULINGVA ( Esperanto - Curso Básico Bilíngue ) (Esperanto-Português)

1ª Edição

Vitória – ES – Brasil Wilson Correia Pinto de Aragão Filho 2012

Copyright : 2012, Aragono, Uilso

Capa/Kovrilo: Wilson Aragão Filho

Visite este livro na Internet: http://sites.google.com/site/uilsoaragonolivrodeesperanto

978-85-909910-2-1

Prof. UILSO ARAGONO Prezentado Esperanto estas la internacia, helpa idiomo, planita por fariĝi ilo de komunikado inter la gentoj de malsamaj lingvoj. Iniciita de Zamenhof kaj lanĉita en 1887 estas majstraverko pri logiko, fleksebleco kaj reguleco. Baziĝas grandparte sur latin-devenaj vortoj. Ĝi estas neŭtrala, ĉar ne apartenas al iu ajn lando, kaj estas jam uzita de homoj el ĉirkaŭ 120 landoj en iliaj internaciaj rilatoj. Ĝi ne celas forigi la naciajn lingvojn, sed servi kiel la dua (aŭ tria) lingvo por ĉiuj popoloj per la garantio de la egaleco en la internaciaj, lingvaj rilatoj. Falas ankaŭ la lingva-barilo, karakterizita per ekzisto de miloj da malsamaj lingvoj. Apresentação O Esperanto é o idioma auxiliar internacional, planejado para ser meio de comunicação nas relações entre povos de diferentes línguas. Foi iniciado por Zamenhof, lançado em 1887, e pode ser considerado uma obra-prima de lógica, flexibilidade e regularidade. Baseia-se em grande parte nas palavras de origem latina. É um idioma neutro, pois não pertence a nenhum país, e já é usado por pessoas de cerca de 120 países em suas relações internacionais. Não objetiva eliminar as línguas nacionais, mas sim servir de segunda (ou terceira) língua para todos os povos, garantindo a igualdade nas relações linguísticas internacionais. Cai também a barreira linguística, caracterizada pelas milhares de línguas existentes. Kontaktoj: Prof. Uilso Aragono (Federacia Universitato de Spirito Sankta) E-mail: [email protected] Contatos: Prof. Wilson Aragão Filho (Universidade Fed. do Espírito Santo) E-mail: [email protected] Teksto preparita por uzo en la bazaj kursoj de Esperanto kadre de la Etendaj Kursoj de la Federacia Universitato de Spirito Sankta, de Aŭgusto/2004. Texto preparado para ser usado nos cursos básicos de Esperanto dados como Cursos de Extensão da Universidade Federal do Espírito Santo, desde agosto/2004.

INTRODUÇÃO – AGRADECIMENTOS O objetivo desta apostila, ora transformada em livreto, é ajudar aqueles que desejam aprender o Esperanto, a Língua internacional, por meio de um curso que não se baseia tanto em gramática. O método utilizado é por mim denominado “método natural”. Tem por base a maneira como uma criança aprende a escrever seu idioma: fazendo cópia de textos, escrevendo a partir de ditados e lendo em voz alta, e cantando os textos estudados. Proponho, também, a escrita de pequenos textos de forma bilíngue, isto é: o aprendiz procura escrever sobre temas livremente escolhidos e, faltando uma palavra ou expressão em Esperanto, poderá escrevê-la em Português, sem qualquer constrangimento. Isto garante a continuidade da escrita do texto. Na correção do texto, o professor traduzirá os termos desconhecidos do aluno, que estará ansioso para conhecê-los. Agradeço aos amigos samideanos Carlos de Faria (grande baluarte do Esperanto no Espírito Santo!), Anderson Fragoso, Márcio Malacarne, Vitor dos Anjos, Wolmar Campostrini, Vicente Durço, Fernando Freitas, Eduardo Schmidt Castelani, Gildo Correa e Carlos Alberto F. da Silva, companheiros de luta na divulgação do idioma internacional em terras capixabas, todo o apoio, a amizade e o companheirismo na luta por um mundo melhor, com comunicações internacionais mais diretas e fraternais. Em Vitória, ES, o movimento pelo Esperanto – língua internacional – é animado pelos esperantistas que se reúnem na Associação Capixaba de Esperanto, que tem sua sede na Escola Adão Benezarth, Bairro Antônio Honório (Goiabeiras Velha), na R. Prof.ª Clara Lima, nº 63, no âmbito do Projeto Escola Aberta. As reuniões acontecem todos os sábados, das 15h às 17h. Registro um agradecimento especial à Prof.ª Andréa Negrão, Diretora da Escola Adão Benezarth, pelo apoio e pela autorização do espaço da Escola, como sede de nossa Associação. Uilso Aragono − Vitória, agosto de 2009 ---------------------Importante para quem vai estudar sozinho: O Esperanto é uma língua fonética e tem apenas dezesseis (16) regras básicas. A regra número 9 diz que cada palavra é lida como está escrita. Pois cada letra tem seu único som. E a facilidade da leitura, em voz alta, de textos com palavras novas, para o leitor, se dá em função da regra número 10: o acento tônico cai, sempre, na penúltima sílaba! Pode-se, assim, ler-se, em Esperanto, qualquer texto, com correção, mesmo que não se compreendam ainda todas as palavras lidas. Este livreto, entretanto, não é indicado para autoestudo, mas foi planejado para estudo em cursos presenciais, com instrutor. Estude o Esperanto sozinho! Para quem tem suficiente disciplina, é perfeitamente possível aprender esta bela língua por autoestudo. A Internet possibilita e facilita tal empreitada. Alguns endereços na rede mundial: www.cursodeesperanto.com.br www.esperanto.org www.uea.org www.lernu.net

SUMÁRIO Unua Ĉapitro: (Primeiro capítulo) .......................................................................................01 Alfabeto: Unua parto (Alfabeto: Primeira parte) Vokaloj Konsonantoj Ekzemploj Kelkaj esprimoj Dialogo ....................................................................................02 Muziko Diktado Kopiado Dua Ĉapitro: (Segundo capítulo) ....................................................................................03 Alfabeto: Dua parto (Alfabeto: Segunda parte) Konsonantoj Ekzemploj Kelkaj esprimoj Muziko .......................................................................................04 Diktado Kopiado Rimarko Tria Ĉapitro: (Terceiro capítulo) .......................................................................................05 Alfabeto: Tria parto (Alfabeto: Terceira parte) Konsonantoj Ekzemploj Muziko .......................................................................................06 Rimarko Diktado Tradukado Kopiado .......................................................................................07 Dialogo Rimarko Kelkaj esprimoj .......................................................................................08 Kvara Ĉapitro: (Quarto capítulo) .......................................................................................09 Alfabeto: Kvara parto (Alfabeto: Quarto parte) Kelkaj malfacilaĵoj Muziko .......................................................................................11 Diktado Tradukado .......................................................................................12 Kopiado Dialogo Kelkaj esprimoj .......................................................................................13 Rimarko pri la literoj kun ĉapelo Rim.: Kvina Ĉapitro: (Quinto capítulo) ........................................................................................14 Substantivo kaj Pluralo: (Substantivo e Plural) La dua Regulo de Esperanto Ekzercado Praktikado Diktado Muziko ........................................................................................15 Kopiado Dialogo Legado laüt-voĉe ........................................................................................16

Sesa Ĉapitro: (Sexto capítulo) ........................................................................................17 La tempoj de la verbo: (Os tempos do verbo) Prezenco, Pasinto kaj Futuro ................................................................ 17 Ekzemploj Rimarko Imperativo kaj Kondicionalo Ekzemplqj ........................................................................................18 Dialogo Muziko ........................................................................................19 Diktado Kopiado Legado laŭt-voĉe Sepa Ĉapitro: (Sétimo capítulo) .......................................................................................20 La uzado de la adjektivo: (O uso do adjetivo) La tria Regulo de Esperanto Ekzemploj Kopiado Ekzercoj ........................................................................................21 Kelkaj afiksoj Muziko .......................................................................................23 Diktado .......................................................................................24 Legado laŭt-voĉe Oka Ĉapitro: (Oitavo capítulo) .......................................................................................25 La uzado de la adverbo: (O uso do advérbio) La sepa Regulo de Esperanto Ekzemploj Dialogo Ekzercoj .......................................................................................26 Muziko .......................................................................................27 Kopiado Aliaj ekzemploj Spritaĵoj .......................................................................................28 Tradukado Telefonado Kiel diri la horojn .......................................................................................29 Ekzemploj Aliaj ekzemploj .......................................................................................30 Rim, Ĝentilaj esprimoj Naŭa Ĉapitro: (Nono capítulo) .......................................................................................31 Pluaj afiksoj: Parte Unua (Mais afixos: primeira parte) Kelkaj afiksoj Muziko .......................................................................................32 Kelkaj duopoj Dialogo .......................................................................................33 Diktado Kopiado Spritaĵoj .......................................................................................34 Tradukado Rimarko Deka Ĉapitro: (Décimo capítulo) .......................................................................................35 Pluaj afikxoj: Parto Dua (Mais afixos: segunda parte) Kelkaj afiksoj Dialogo .......................................................................................36 Diktado .......................................................................................37 Tradukado Muziko Kelkaj esprimoj .......................................................................................38

Rimarko TABELO DE LA PLEJ UZATAJ AFIKSOJ ….......................................................... 39 La uzado de IG kaj IĜ .......................................................................... 41 Dek unua Ĉapitro: (Décimo primeiro capítulo) …............................................................. 42 La korelativoj: (Os correlativos) Kadro de la korelativoj Skemo ........................................................................... 44 Muziko Diktado Tradukado de la diktado Spritaĵoj ................................................................................... 45 Tradukado Dulingva redaktado ............................................................................46 Ekzerco Kelkaj specialaj ekzemploj Dek dua Ĉapitro: (Décimo segundo capítulo) ...................................................................47 La participoj: (Os particípios) LA PARTICIPO AKTIVA LA PARTICIPO PASIVA .....................................................................................50 Muziko (Saŭdada Flamo) .......................................................................................53 Rim.: Muziko (Urbo Mirinda) “Por” kaj “al”: Kelkaj diferencoj APENDICO 1 (Apêndice 1) ............................................................................ 54 SAKRAĴOJ (xingamentos) LAŬDOJ (elogios) APENDICO 2 (Apêndice 2) ............................................................................ 55 OFTAJ PRIMITIVAJ VORTOJ APENDICO 3 (Apêndice 3) ............................................................................ 57 DEMANDOJ POR PAROLIGI LA GELERNANTOJN APENDICO 4 (Apêndice 4) ............................................................................ 59 EKZERCOJ – FAR ZAMENHOF APENDICO 5 (Apêndice 5) ............................................................................ 61 KELKAJ RESUMOJ PRI ESPERANTO: Konsonantoj ............................................................................ 61 Rimarko pri la literoj kun ĉapelo ............................................ 61 Numeraloj, Tagoj, Monatoj ............................................ 61 Prezenco, Pasinto kaj Futuro ............................................ 62 Kiel diri la horojn ............................................ 62 Ĝentilaj esprimoj ............................................ 63 Pri la Akuzativo ............................................ 63 La uzado de IG kaj IĜ ............................................ 63 Kelkaj specialaj ekzemploj ............................................ 64 “Por” kaj “al”: Kelkaj diferencoj ............................................ 64 EKZERCARO (Numero 1) ............................................................................ 66 EKZERCARO (Numero 2) ............................................................................ 67 EKZERCARO (Numero 3) ............................................................................ 69 EKZERCARO (Numero 4) ............................................................................ 70 EKZERCARO (Numero 5) ............................................................................ 71 Vortareto Português-Esperanto ............................................................................ 72 Vortareto Esperanto-Português ............................................................................ 95

1

Unua Ĉapitro: (Primeiro capítulo) Alfabeto: Unua parto (Alfabeto: Primeira parte) Vokaloj:

(Parolataj: Same kiel en la Portugala) (Faladas [pronunciadas] como em Português) Rimarko: "e" kaj "o" kun prononco fermita! (Obs.: “e” e "o" com pronúncia fechada!) a, e, i, o, u

Konsonantoj:

b, d, f, g, k, l, m, n

(Parolataj: Same kiel en la Portugala, sed kun “o” en la fino) (Faladas como em Português, mas com um “o” no final)

Ekzemploj: (Exemplos) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

baleno (baleia) balo (baile) banko (banco comercial) bano (banho) boli (ferver) bona (bom, boa) damo (dama) dek (dez) dika (gordo, gorda) Dio (Deus) domo (casa) dono (dom, presente) du (dois) famo (fama) fido (fé) filmo (filme) filo (filho)

18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

folio (folha) ideo (ideia) kabano (cabana) kafo (café) kie (onde) kiel (como; de que maneira) knabo (garoto) kodo (código) kolo (pescoço) kuko (bolo) la (o, a, os, as) lago (lago) lando (país) lano (lã) linio (linha) lumo (luz)

34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.

lundo (segunda-feira) Luno (lua) manki (faltar) mano (mão) melono (melão) mi (eu) ne (não) nei (negar) neniam (nunca) nenio (nada) ni (nós) nomo (nome) nubo (nuvem) nulo (zero) nun (agora) ok (oito) unu (um)

Ekzercadi la prononcojn de la vortoj supre. (Exercitar as pronúncias das palavras acima.) Laŭte prononci la vorton kaj la tradukon al la Portugala. (Pronunciar em voz alta a palavra e a tradução ao Português.) Ĉiu lernanto devas unuope ripeti multfoje la tutajn vortojn. (Cada estudante deve, um por vez, repetir muitas vezes todas as palavras.)

Kelkaj esprimoj: (Algumas expressões) 1. 2. 3. 4. 5.

Dankon! (Obrigado!) Ne dankinde! (De nada!) Kiel bele! (Que bonito!) Bela luno! (Bonita lua!) Dika filo (Filho gordo)

6. 7. 8. 9. 10.

Unu melono (Um melão) Bela filmo! (Bonito filme) Bona ideo! (Boa ideia!) Manki lumo (Faltar luz) En la banko (No banco comercial)

2 11. Kiel vi fartas? (Como está? [de saúde]) 12. Mi fartas bone, kaj vi? (Estou bem, e você?) 13. Bonan tagon (Bom dia!) 14. Bonan vesperon! (Boa tarde!) 15. Bonan nokton! (Boa noite!)

16. Ĝis revido! (Até logo!) 17. Sidiĝu! (Sente-se!) 18. Kiel estas via nomo? (Como é o seu nome?) 19. Mia nomo estas ... (Meu nome é ...) 20. Saluton! (Salve! Olá!)

Dialogo: (Diálogo) 1. 2.

Saluton! (Olá!) Sidiĝu! (Sente-se!) 1. 2.

Saluton!

Dankon! (Obrigado!)

Plezuron! (É um prazer!) 1. 2.

1. 2.

Kiel estas via nomo? (Como é o seu nome?) M ia nomo estas ... (Meu nome é ...)

Plezuron!

Muziko: (Música) Vi lernu, amiko mia, la lingvon de la estonto! Kun lingvo internacia pli bona estos la mondo! Aŭskultu ĉi tiun kanton, Amiko aŭskultu min! Se vi lernos Esperanton, La mondo komprenos vin!

Aprenda amigo meu, a língua do futuro! Com uma língua internacional melhor será o mundo! Escute este canto! Amigo, escute-me se você aprender Esperanto, o mundo o compreenderá!

Diktado: (Ditado) La lernanto skribas sur la folion de sia kajero post la diktado de la teksto fare de la Instruanto. (O aluno escreve na folha de seu caderno após o ditado do texto feito pelo instrutor.) En la banko estas unu benko. Esperanto estas lingvo internacia. M i ne fartas bone. Kiel estas via nomo? Bonan nokton! Dankon. Ne dankinde. Li estas dika. M i ne estas dika.

Kopiado: (Cópia) La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la jenan tekston: (O aluno copia na folha de seu caderno o seguinte texto:) Kopiu ĉiujn vortojn esperantajn en la listo supre. (Copiar todas as palavras em Esperanto na lista acima.)

3 Dua Ĉapitro: (Segundo capítulo)

Alfabeto: Dua parto (Alfabeto: Segunda parte) Konsonantoj:

p, r, s, t, v, z

(Parolataj: Same kiel en la Portugala) (Faladas como em Português)

Ekzemploj: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

pafi (atirar) paki (empacotar) pano (pão) paro (par, casal) pavo (pavão) pantoflo (chinelo) parko (parque) per (por meio de) pato (frigideira) pendseruro (cadeado) perdi (perder) perfidi (trair) planedo (planeta) rabi (roubar) rado (roda) rato (rato) reklamo (anúncio, propaganda) remi (remar) reto (rede) inter-reto (internet) robo (vestido) romano (romance) rompi (romper, quebrar) rozo (rosa) sabato (sábado)

26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51.

salo (sal) salamo (salame) salono (salão) salti (saltar) sana (sadio, sadia) sed (mas) sen (sem) ses (seis) sep (sete) supo (sopa) sofo (sofá) strato (rua) tri (três) kvar (quatro) kvin (cinco) tabulo (quadro) tablo (mesa) taksio (táxi) tago (dia) talko (talco) taso (xícara) telefono (telefone) teamo (time, equipe) teruro (terror) tio (aquilo) tiel (assim, desse modo)

52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77.

tra (através de) tre (muito) tro (demais) trotuaro (calçada) tuko (pano) tumulto (tumulto) vagono (vagão) valso (valsa) varma (quente) vazo (vaso) venki (vencer) vero (verdade) verda (verde) vi (você, vocês) vidi (ver) vino (vinho) viro (homem) voli (querer) vorto (palavra) vosto (cauda, rabo) zebro (zebra) zebuo (zebu) zipo (ziper) zono (cinto, faixa) zorgi (cuidar) zontuko (tanga)

Oni devas ekzercadi la prononcojn de la vortoj supre. (Deve-se exercitar as pronúncias das palavras acima.) Laŭtvoĉe prononci la vorton kaj la tradukon al la Portugala. (Pronunciar em voz alta a palavra e a tradução ao Português.) Ĉiu lernanto devas unuope ripeti multfoje la tutajn vortojn. (Cada estudante deve, um por vez, repetir muitas vezes todas as palavras.)

Kelkaj esprimoj: 1. 2. 3.

(Algumas expressões)

Bone pafi (Atirar bem) Bonan matenon! (Bom dia!) Granda viro (Homem grande)

4. 5. 6.

Grava telefonado (Telefonema importante) Ni venkos (Nós venceremos) La vero lumigas (A verdade ilumina)

4 7. 8. 9.

Kia estas via nomo? (Qual é o seu nome?) Plezuron! (Muito prazer!) Gratulon al vi! (Parabéns pra você!)

10. Kiel vi fartas? (Como você está?) 11. Varmega supo (Sopa muito quente) 12. Zorgi pri la bebo (Cuidar do bebê)

Muziko: (Música) Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: “Vi lernu amiko mia” (Repetimos o canto da última lição)

Diktado: (Ditado) La lernanto skribas sur la folion de sia kajero laŭ la diktado de la teksto fare de la Instruanto. (O aluno escreve na folha de seu caderno após o ditado do texto feito pelo instrutor.) La vero lumigas. La telefonado estas grava. La supo estas varmega. Sur la tablo estas libro. La inter-reto estas granda reto. La verda koloro estas bela. Kun Esperanto pli bona estos la mondo. Granda viro kaj bela virino.

Kopiado: (Cópia) La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la jenan tekston: (O aluno copia na folha de seu caderno o seguinte texto:)

M i estos eterne danka al vi. Unue lasu min gratuli vin. Kiel vi fartas? Tre bone, kaj vi? M i tre dankas al vi. Ne estas mia kulpo. La libro estas sur la tablo. La pupitro estas por la studanto. Li ne vivos pli ol unu tago. M i skribas en Esperanto. Li parolas en la angla. Ili kantas tre multe. La instruanto skribas sur la nigra-tabulo. La fenestro estas aperta. La pordo ne estas aperta. La Profesoro trinkas akvon.

Rimarko: (Observação) Ne ekzistas en Esperanto la literoj: (Não existem em Esperanto as letras:)

Q, W, X, Y

Q = kuo (ou: kvo) X = ikso W = duobla vo (ou: vavo)

Y = ipsilono (ou: i greka)

5 Tria Ĉapitro: (Terceiro capítulo)

Alfabeto: Tria parto (Alfabeto: Terceira parte) Konsonantoj : (Consoantes) Litero (letra)

Prononco (pronúncia)

Rimarko (observação)

C

'tsô'

Como em “certo”, mas com “t” na frente

Ĉ

'tchô'

Como no som de “atchim”

G

'gô'

Como em “gato”, sempre seco

Ĝ

'djô'

Como em “adjetivo”

H

'rô'

'h' aspirado como em “help” do inglês, ou 'r' de “romeu”

Ĥ

'rrô'

Como 'r' dobrado de “rocha” ou “rua”

J

'iô'

Como em 'i' de “ioiô” ou de “ai”, espécie de semivogal

Ĵ

'jô'

Como em “jornal”, “janela”

Ŝ

'chô'

Como em “choro” ou “chuveiro”

Ŭ

'uô'

Como no 'u' final de “mau”, espécie de semivogal

Ekzemploj : (exemplos) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

adiaŭ (adeus) antaŭ (antes de, diante) baldaŭ (em breve) ĉambro (quarto, aposento) ĉapitro (capítulo) ĉapo (boné, gorro) ĉefo (chefe, principal) ĉemizo (camisa) cent (cem) cerbo (cérebro) ĉevalo (cavalo) ĉio (tudo) ĉirkaŭ (cerca de) cirko (circo) citrono (limão) ĉokolado (chocolate) daŭri (continuar) fraŭlo (solteiro, rapaz) gaja (alegre) gambo (perna inteira) ĝardeno (jardim) ĝeni (perturbar)

23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44.

ĝentila (gentil) ĝirafo (girafa) halo (salão) halti (parar) ĥaoso (caos) haro (cabelo) haŭto (pele) havi (ter, haver) helpi (ajudar) ĥemio (química) ĥirurgio (cirurgia) hoko (gancho) horloĝo (relógio) ĥoro (coro, coral) horo (hora) hundo (cachorro) ja (de fato, mesmo) jaĥto (iate) jahurto (iogurte) ĵaketo (casaco de mulher) jako (paletó) ĵaluza (ciumento/a)

45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66.

Januaro (janeiro) ĵargono (gíria) ĵeleo (geléia) jes (sim) Jesuo (Jesus) ĵeti (jogar, arremessar) juĝi (julgar) juna (jovem) jupo (saia) ĵurnalo (jornal) ŝafo (carneiro) ŝako (jogo de xadrez) ŝanĝi (trocar, mudar) ŝati (gostar) ŝi (ela) ŝipo (navio) ŝnuro (corda) ŝoti (chutar a bola) ŝtono (pedra) ŝtupo (degrau) ŝuo (sapato) ŭesto (oeste, poente)

6

Muziko: (Música) LITEROJ KUN ĈAPELO (Silla Chaves)

(Letras com chapéu) Se litero kun ĉapelo estas la litero “ Ĉ ”, kiam mankas la ĉapelo ĝi fariĝas “ C ”.

Se litero kun ĉapelo estas la litero “ Ĵ ”, kiam mankas la ĉapelo ĝi fariĝas “ J ”.

Se litero kun ĉapelo estas la litero “ Ĝ ”, kiam mankas la ĉapelo ĝi fariĝas “ G ”.

Se litero kun ĉapelo estas la litero “ Ŝ ”, kiam mankas la ĉapelo ĝi fariĝas “S ”.

La ĉapelo en “ĝentila” “ĵaŭdo”, “ĥoro”, “ĉu” kaj “ŝi” estas vere tre facila por mi kaj por vi!

La ĉapelo en “ĝentila” “ĵaŭdo”, “ĥoro”, “ĉu” kaj “ŝi” estas vere tre facila por mi kaj por vi!

Rimarko: Ĉu estas por demando (“Ĉu” é para pergunta) => Ĉu vi estas sola? (Você está sozinho?) [“Ĉu” povas esti tradukita per: “por acaso” (“Ĉu” pode ser traduzido por: ...)]

Diktado: (Ditado) La lernanto skribas sur la folion de sia kajero post la diktado de la teksto fare de la Instruanto. (O aluno escreve na folha de seu caderno após o ditado do texto feito pelo instrutor.) Patro kaj frato. Leono estas besto. Rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. La suno brilas. La patro estas sana. Infano ne estas matura homo. La infano jam ne ploras. La ĉielo estas blua. Kie estas la libro kaj la krajono? La libro estas sur la tablo kaj la krajono kuŝas sur la fenestro. Sur la fenestro kuŝas krajono kaj plumo. Jen estas pomo. Leono estas forta. La dentoj de leono estas akraj. Al leono ne donu la manon. M i vidas leonon. La patro estas bona. La patro estas en la ĉambro. [Zamenhof: Ekzercoj, noj 1,2 kaj 3]

Tradukado: (Tradução) La lernanto provas traduki la tekston de la diktado, skribante en sia kajero. (O aluno tenta traduzir o texto do ditado, escrevendo em seu caderno.)

7


Karlo estas bela kaj feliĉa infano. La patro de Karlo estas sinjoro Antono. La patrino de Karlo estas la juna sinjorino M aria. La patro de sinjoro Antono estas avo de Karlo. La tuta familio estas kontenta pro la infano, la bela filo de sinjoro Antono kaj de M aria. La avo de Karlo ne povas resti kvieta, kaj kuras de sia domo al la domo de sia filo, kaj revenas al sia domo. [Karlo, lerno-romano de Edmont Privat, 1909]

Dialogo: (Diálogo) M i manĝas panon kun butero, kaj vi?

1. 2.

M i preferas manĝi panon kun fromaĝo Li ŝatas manĝi fazeolon kun rizo

1. 2.

Kaj ŝi preferas manĝi viandon kun terpomo

Ni iras trinki kafon kun lakto 1. Kaj ili iras trinki frukto-sukon

2.

Traduko de la dialogo: (Tradução do diálogo) 1. Mi manĝas panon kun butero, kaj vi? (Eu como pão com manteiga, e você?) 2. Mi preferas manĝi panon kun fromaĝo (Eu prefiro comer pão com queijo) 1. Li ŝatas manĝi fazeolon kun rizo (Ele gosta de comer feijão com arroz) 2. Kaj ŝi preferas manĝi viandon kun terpomo (E ela prefere comer carne com batata) 1. Ni iras trinki kafon kun lakto (Nós vamos tomar café com leite) 2. Kaj ili iras trinki frukto-sukon (E eles vão tomar suco de frutas)

Rimarko:

(Observação) La “n” en la fino de certaj vortoj estas la signalo de la rekta objekto: la akuzativo. (O “n” no final de certas palavras é o sinal do objeto direto: o acusativo.) Certaj verboj postulas la akuzativon: vidi supre. (Certos verbos exigem o acusativo: ver acima.)

8 En la portugala: O pai ama o filho => La ordo montras la subjekton kaj la objekton! (Em Português: O pai ama o filho => A ordem mostra o sujeito e o objeto!) En Esperanto: La patro amas la filo => La ordo ne montras la subjekton kaj la objekton! (Em Esperanto: La patro amas la filo => A ordem não indica o sujeito e o objeto!) En Esperanto: ekzistas marko por la rekta objekto! => la litero “n”! (Em Esperanto: existe uma marca para o objeto direto! => a letra “n”!) Ekzemploj: (exemplos) La patro amas la filon. (O pai ama o filho) La patron amas la filo. (O filho ama o pai) La filo amas la patron. (O filho ama o pai) En Esperanto la ordo ne gravas! => fleksebleco! (Em Esperanto a ordem não importa! => flexibilidade!)

Kelkaj esprimoj:

(Algumas expressões)

Permesu! (Com licença!) Kiel vi nomiĝas? (Como você se chama?) M i estas malfrua por la leciono; pardonu min! (Estou atrasado para a aula; perdoe-me!) La kulpo estas de la buso. (A culpa é do ônibus.) Ĉu vi havas aŭton? (Você tem carro?) La studento studas en la universitato. (O estudante estuda na universidade.) La studanto studas en la meza-lernejo. (O aluno estuda na escola de ensino médio.) Nia patrolando havas prezidenton. (Nossa pátria tem presidente.) Nia klubo havas prezidanton. (Nosso clube tem presidente.) Li aĉetis bileton por iro kaj reveno. (Ele comprou bilhete de ida e volta.)

9 Kvara Ĉapitro: (Quarto capítulo)

Alfabeto: Kvara parto (Alfabeto: Quarta parte) Kelkaj detaloj: (Alguns detalhes) La vokaloj estas silaboj kaj devas esti prononcataj klare! (As vogais são sílabas e devem ser pronunciadas claramente!)

Vorto

Prononco (xx : forta silabo = sílaba forte)

1. via, mia (vosso, de você; meu)

ví-a, mí-a

2. familio (família)

fa-mi-lí-ô

3. nei (negar)

nê-í

4. balai (varrer)

ba-lá-i

5. balailo (vassoura)

ba-la-í-lo

6. neutila (inútil)

ne-u-tí-la

7. perei (perecer)

pe-rê-i

8. folio (folha)

fo-lí-ô

9. linio (linha)

li-ní-ô

10. nenio (nada)

ne-ní-ô

La duonvokaloj “j” kaj “ŭ” devas esti prononcataj tre mal-longe: (As semivogais “j” e “ŭ” devem ser pronunciadas muito brevemente) Vorto (palavra)


1. kaj (“e”, conjunção de ligação)

kái

2. plej (o mais)

plêi

3. tuj (logo, imediatamente)

túi

4. fajro (fogo)

fái-ro

5. vejno (veia)

vêi-no

6. jaro (ano)

iá-ro

7. jes (sim)

iêss

8. Jesuo (Jesus)

Iê-ssú-o

10 9. juna (jovem)

iú-na

10. jogo (ioga)

iô-go

11. adiaŭ (adeus)

a-dí-áu

12. daŭri (durar)

dáu-ri

13. aŭdi (ouvir)

áu-di

14. ankaŭ (também)

ánn-káu ('n' bem audível!)

15. baldaŭ (em breve)

báll-dáu ('l' bem audível!)

La ĝemelaj literoj devas esti prononcataj tre klare! (A letras gêmeas devem ser pronunciadas bem claramente!) Vorto


1. pra-avo, praavo (bisavô)

pra-á-vo

2. rab-birdo, rabbirdo (ave de rapina)

rab-bir-do

3. re-e, ree (novamente)

rê-ê

4. ĉe-esti, ĉeesti (estar presente)

ĉe-ês-ti

5. ek-krii, ekkrii (exclamar)

êk-krí-i

6. mal-lumo, mallumo (escuridão)

mal-lú-mo

7. inter-reto, interreto (internet)

in-ter-rê-to

8. lit-tuko, littuko (lençol)

lit-tú-ko

9. konstru-u, konstruu (construa)

kons-trú-u

Kelkaj konsonantaj grupoj: (Alguns grupos consonantais) Vorto


10. mal-helpo, malhelpo (obstáculo)

mal-hêl-po

11. sen-hara, senhara (sem cabelo, careca)

senn-hâ-ra

12. scienco (ciência)

ss-tsi-ênn-tso

13. ŝtono (pedra)

sh-tô-no

14. skribi (escrever)

ss-krí-bi

11

Muziko: (Música) Bonan tagon! Bonan tagon, mi deziras al vi! Havu bonan tagon! Havu bonan tagon! Vi kaj la famili '!

Nun sidiĝu! Nun sidiĝu, mia kara fraŭlin'! Diru nun belsone: Ĉu vi fartas bone? Belulin', kisu min!

Ĝis revido! Ĝis revido! M ia kara fraŭlin'! Ĝis alia fojo! Estos granda ĝojo vidi vin, kisi vin!

Bom dia! Bom dia. Eu desejo a você! Tenha um bom dia! Tenha um bom dia! Você e a família!

Agora sente-se! Agora sente-se! Minha cara senhorita! Diga agora em bom som! Você está bem? Belezura, beije-me!

Até logo! Até logo! Minha cara senhorita! Até uma próxima vez! Será uma grande alegria ver você, beijar você!

Diktado: (Ditado) Aŭdu la tekston parolata de la instruanto kaj skribu ĝin sur la folion de via kajero. (Ouça o texto lido pelo instrutor e escreva-o na folha de seu caderno)

La patro estas bona. Jen kuŝas la ĉapelo de la patro. Diru al la patrino, ke mi estas diligenta. M i amas la patron. Venu kune kun la frato. La filo staras apud la patro. La mano de Johano estas pura. M i konas Johanon. Ludoviko, donu al mi panon. M i manĝas per la buŝo kaj flaras per la nazo. Antaŭ la domo staras arbo. La fratino estas en la ĉambro. [Zamenhof: Ekzercoj, no 4]

12

Tradukado: (Tradução) La lernanto provas traduki la tekston de la diktado, skribante en sia kajero. (O aluno tenta traduzir o texto do ditado, escrevendo em seu caderno.)


En la domo oni trovas: panon, kukon, filon, pantoflon, robon, salon, sofon kaj salamon, inter aliajn aĵojn. Oni kalkulas per la numeraloj: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok kaj dek. Kiu estas la mankanta numeralo? Estas la numeralo “nove”, en la Portugala: naŭ en Esperanto. Sur la trotuaro piediras kelkaj homoj. Kaj sur la strato kuras kelkaj veturiloj.


Vi tre ŝatas kukon, ĉu ne? Jes, vi pravas: M i tre ŝatas kukon 1. 2.

Vi ankaŭ tre ŝatas bifstekon, ĉu ne? Jes, vi pravas denove: M i tre ŝatas bifstekon

Vi ambaŭ manĝos supon kaj makaronion 1. 2.

Sed mi ne ŝatas supon!

Traduko de la dialogo: (Tradução do diálogo) 1. Vi tre ŝatas kukon, ĉu ne? (Você gosta muito de bolo, não é mesmo?) 2. Jes, vi pravas: Mi tre ŝatas kukon. (Sim, você está certo: eu gosto muito de bolo.) 1. Vi ankaŭ tre ŝatas bifstekon, ĉu ne? (Você também gosta muito de bife, não é mesmo?) 2. Jes, vi pravas denove: Mi tre ŝatas bifstekon. (Sim, você tem razão de novo: eu gosto muito de bife.) 1. Vi ambaŭ manĝos supon kaj makaronion. (Vocês dois comerão sopa e macarrão.) 2. Sed mi ne ŝatas supon! (Mas eu não gosto de sopa!)

13

Kelkaj esprimoj:

Kien vi iras? (Aonde você vai!) Kiom jara vi estas?(Quantos anos você tem?) Li estas fraŭlo. (Ele é solteiro.) Ŝi estas fraŭlino. (Ela é solteira.) Ŝi estas edziniĝinta. (Ela é casada.) Li estas edziĝinta. (Ele é casado.) Kion vi faras por vivteni? (O que você faz para ganhar a vida?) M i laboras ĉe la poŝt-oficejo. (Eu trabalho nos correios.) Kiel longe ni ne vidas nin! (Há quanto tempo a gente não se vê!) Kion vi volas fari hodiaŭ? (O que você quer fazer hoje?) M i volas iri al la Sport-Klubo. (Quero ir ao clube (de esportes).)

Rimarko pri la literoj kun ĉapelo:

(Obs. Sobre as letras com chapéu)

Kiam oni ne povas uzi la literojn kun ĉapelo, oni povas uzi la anstataŭon: (Quando não podem ser usadas as letras com chapéu, pode-se usar a substituição:) Litero

Anstataŭo (substituição)

Ekzemploj (exemplos)

Ĉ, ĉ

Ch, ch (ou: Cx, cx) (ou: C', c')

Chevalo; cxapitro; c'apitro

Ĝ, ĝ

Gh, gh (ou: Gx, gx) (ou: G', g')

Ghusta; gxenerale; g'enulo

Ĥ, ĥ

Hh, hh (ou: Hx, hx) (ou: H', h')

Ehho; hxemio; h'oro

Ĵ, ĵ

Jh, jh (ou: Jx, jx) (ou: J', j')

Jhurnalo; jxeleo; j'ipo

Ŝ, ŝ

Sh, sh (ou: Sx, sx) (ou: S', s')

Shuo; sxtono; s'ipo

Ŭ, ŭ

Nenio... (Nada...)

Antau; fraulo; baldau'

Rim.: (Obs.:) La numeraloj estas:

(Os numerais são:) nulo (zero), unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), naŭ (9), dek (10), cent (100), mil (1000), miliono (1.000.000), miliardo (1.000.000.000). La tagoj de la semajno estas: (Os dias da semana são:) Lundo (segunda-feira), Mardo (terça), Merkredo (quarta), Ĵaŭdo (quinta), Vendredo (sexta), Sabato (sábado), Dimanĉo (domingo) La monatoj de la jaro estas: (Os meses do ano são:) Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio, Aŭgusto, Septembro, Oktobro, Novembro, Decembro

14 Kvina Ĉapitro: (Quinto capítulo)

Substantivo kaj Pluralo: (Substantivo e Plural) La dua Regulo de Esperanto: (A segunda regra do Esperanto) La substantivo finiĝas per “o”; (O substantivo termina com “o”.) Por la formado de la pluralo oni aldonas la finaĵon “j”. (Para a formação do plural adiciona-se o final “j”.)

Ekzercado : (Exercício) Enmetu en la kolonojn la pluralojn de la substantivoj. (Coloque nas colunas os plurais dos substantivos.) Singularo

Pluralo

Singularo

Pluralo

Singularo

kuko

benko

mano

kolo

filo

melono

lumo

filmo

nomo

dono

kabano

nulo

domo

knabo

nubo

damo

lando

lingvo

dika

linio

lango

baleno

Luno

nokto

bano

Suno

tago

banko

lundo

vorto

Pluralo

Praktikado: (Prática) Diktado:

La lernanto legas per laŭta voĉo la vortojn suprajn. (O aluno lê em alta voz as palavras acima.) (Ditado)

La birdoj flugas. La kanto de la birdoj estas agrabla. Donu al la birdoj akvon, ĉar ili volas trinki. La knabo forpelis la birdojn. Ni vidas per la okuloj kaj aŭdas per la oreloj. Bonaj infanoj lernas diligente. Aleksandro ne volas lerni, kaj tial mi batas Aleksandron. De la patro mi ricevis libron, kaj de la frato mi ricevis plumon. M i venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. M i legas libron. La patro ne legas libron, sed li skribas leteron. [Zamenhof: Ekzercoj, no 5]

15

Muziko:

Ho mia kor' Ne batu maltrankvile El mia brusto nun ne saltu for Jam teni min ne povas mi facile Ho mia kor'!

Ho mia kor' Post longa laborado Ĉu mi ne venkos en decida hor'? Sufiĉe, trankviliĝu de l' batado Ho mia kor'!

Oh meu coração Não bata intranqüilamente De meu peito não salte fora Já suportar-me não posso facilmente Oh meu coração!

Oh meu coração Depois de longo trabalho Não vencerei na hora decisiva? Basta! Tranqüilize seus batimentos Oh meu coração!

Kopiado : La lernanto kopias sur folion de sia kajero la tekston de la muziko supre. (O aluno copia na folha de seu caderno o texto da música acima.)


Bonan matenon! Kiel vi fartas? Bonan matenon! M i fartas bone! Dankon! 1. 2.

Kion vi trinkas en la matenmanĝo? M i trinkas kafon kun lakto. Kaj vi?

M i ordinare trinkas lakton kun ĉokolado. 1. 2.

Sed pano kaj butero ne povas manki en matenmanĝo.

16

Traduko de la dialogo: (Tradução do diálogo) 1. Bonan matenon! Kiel vi fartas? (Bom dia! Como você está?) 2. Bonan matenon! Mi fartas bone! dankon!. (Bom dia! Estou bem, obrigado!) 1. Kion vi trinkas en la matenmanĝo? (O que você toma no café-da-manhã?) 2. Mi trinkas kafon kun lakto. Kaj vi? (Eu tomo café com leite. E você?) 1. Mi ordinare trinkas lakton kun ĉokolado. (Eu normalmente bebo leito com chocolate.) 2. Sed pano kaj butero ne povas manki en matenmanĝo!... (Mas pão e manteiga não podem faltar no café-da-manhã!...)

Legado laŭt-voĉe : (Leitura em alta voz)

Lakto, kafo, pano kaj butero ne povas manki en matenmanĝo. La kuiristino preparas kafon. Ŝi ne manĝas viandon. Ili ne manĝas fiŝon. Kukoj, biskvitoj kaj batatoj estas dolĉaĵoj El kokido oni faras kokidaĵon Junuloj tre ŝatas refreŝigaĵon Adoltoj preferas trinki akvon Frukto-suko estas tre ŝatata trinkaĵo

Vort-provizo: (vocabulário) kuiristino cozinheira viando

carne (de comer)

fiŝo

peixe

biskvito

biscoito

batato

batata-doce

dolĉaĵoj

coisas doces (de comer)

kokido

frango

kokidaĵo

comida a base de frango

refreŝigaĵo

refrigerante

ŝatata trinkaĵo

bebida apreciada

17 Sesa Ĉapitro: (Sexto capítulo)

La tempoj de la verbo: (Os tempos do verbo) Prezenco, Pasinto kaj Futuro: (Presente, Passado e Futuro) Prezenco

AS

La patro ESTAS bona. (O pai É bom.)

Pasinto

IS

La avo ESTIS bona. (O avô ERA bom.)

Futuro

OS

La nepo ESTOS bona. (O neto SERÁ bom.)

Ekzemploj: (exemplos) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

La akvo bolas. (A água ferve; ou: está fervendo.) La akvo jam bolis. (A água já ferveu.) La akvo ankoraŭ bolos. (A água ainda ferverá.) La kuiristino faras kukon hodiaŭ. (A cozinheira faz bolo hoje.) La patrino faris kukon. (A mãe fez bolo.) La dom-mastrino faros kukon. (A dona-de-casa fará bolo.) La knabo vekas frue. (O menino acorda cedo.) La knabino vekos malfrue. (A menina acordará tarde.) La knabo ne vekis frue hieraŭ. (O menino não acordou cedo ontem.)

Rimarko: (Observação) La prefikso MAL donas la ideon pri la kontraŭo: (O prefixo MAL dá a ideia de contrário) Aperti (abrir)

Malaperti (fechar)

Fermi (fechar)

Malfermi (abrir)

Frue (cedo, advérbio)

Malfrue (tarde, advérbio)

Dolĉa (doce)

Maldolĉa (amargo/a)

Amara (amargo/a)

Malamara (doce)

Plej uzataj! (Mais usadas!) Plej uzataj! (Mais usadas!)

Imperativo kaj Kondicionalo: (Imperativo e Condicional) Imperativo

U

La patro ESTU bona. (O pai SEJA bom.)

Kondicionalo

US

Se la patro ESTUS bona, la filo ESTUS ankaŭ bona. (Se o pai fosse bom, o filho seria também bom)

18

Ekzemploj: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Vi studu, knaboj kaj knabinoj! (Estudem, meninos e meninas!) Atentu bone! (Prestem atenção!) Ni iru matenmanĝi! (Vamos tomar o café da manhã! = Nós devemos tomar o café da | manhã!) Haltigu la aŭton! (Pare o carro!) Se la knabo studus ĝi fariĝus granda homo! (Se o menino estudasse ele se tornaria um | grande homem!) [homo = pessoa, gente] Se ĉiuj parolus Esperanton, la mondo estus pli bona! (Se todos falassem o Esperanto, o | mundo seria melhor!) Mi esperas, ke vi lernu Esperanton! (Espero que você aprenda o Esperanto!) La patrino volas, ke la filo estu obeema. (A mãe quer que o filho seja obediente.) Mi foriru = Mi devas foriri. (Eu devo ir embora.)

Rimarko: (Observação) La imperativo estas ankaŭ uzata por la subjunktivo de la portugala. (O imperativo é também usado para o subjuntivo do português.) Vidu la ekzemplojn numerojn 7 kaj 8. (Veja os exemplos números 7 e 8) Kutime, oni uzas la partikulon “ke”. (Normalmente se usa a partícula “ke”=que)


Saluton, mia amiko! Kiel vi fartas? Saluton! M i fartas bone! Dankon!. 1. 2.

Ĉu vi iros al la universitato, morgaŭ? Ne, mi ne povos. Kaj vi?

M i jam iris hieraŭ. Tre bona prelego! 1.

Se mi povus, mi irus. Sed, mi ne estas sana.

2. 1. 2.

M i deziras, ke vi fartu bone. Ĝis la revido! Dankon! Ĝis la revido, amiko! Traduko de la dialogo: (Tradução do diálogo)

1. Saluton, mia amiko! Kiel vi fartas? (Salve, meu amigo! Como você está?) 2. Saluton! Mi fartas bone! Dankon! (Bom dia! Estou bem, obrigado!)

19 1. Ĉu vi iros al la universitato, morgaŭ? (Você irá à universidade amanhã?) 2. Ne, mi ne povos. Kaj vi? (Não. Não poderei. E você?) 1. Mi jam iris hieraŭ. Tre bona prelego! (Eu já fui ontem. Muito boa aula!.) 2. Se mi povus, mi irus. Sed, mi ne estas sana. (Se eu pudesse eu iria. Mas não estou bem de saúde.) 1. Mi deziras, ke vi fartu bone. Ĝis la revido! (Desejo que você fique bem. Até logo!) 2. Dankon! Ĝis la revido, amiko! (Obrigado! Até logo, amigo!)

Muziko:

(Música) Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: “Ho, mia kor'!” (Repetimos o canto da última lição)

Diktado: Papero estas blanka. Blanka papero kuŝas sur la tablo. Jen estas la kajero de la juna fraŭlino. La patro donis al mi dolĉan pomon. Rakontu al mia juna amiko belan historion. M i deziras al vi ĝojan feston! Kia ĝoja festo! Sur la ĉielo staras la bela suno. En la nokto ni vidas la palan lunon kaj la belajn stelojn. Lakto estas pli nutra, ol vino. El ĉiuj siaj fratoj Antono estas la malplej saĝa. [Zamenhof: Ekzercoj, no 6]

Kopiado: (cópia) La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la tutan dialogon de la paĝo 18. (O aluno copia na folha de seu caderno todo o diálogo da página 18.)

Legado laŭt-voĉe : (Leitura em voz alta)

Nek mi, nek vi iros al la kinejo. (Nem eu nem você iremos ao cinema.) Hieraŭ ni iris al bela festo! (Ontem nós fomos a uma bela festa!) Ŝi ĵus decidis, ke ŝi iros al la kunsido. (Ela acabou de decidir que vai [irá] à reunião.) Li diris al mi, ke li ne venos al la prelego. (Ele me disse que não viria à aula.) Se ili povus, ili vojaĝus. (Se eles pudessem, viajariam.) M i esperas, ke li venu. (Eu espero que ele venha.) Ni kredas, ke li venos! (Nós acreditamos que ele virá!) La buso alvenas je la ĝusta horo. (O ônibus chega em cima da hora.)

20 Sepa Ĉapitro: (Sétimo capítulo)

La uzado de la adjektivo: (O uso do adjetivo) La tria Regulo de Esperanto: (A terceira regra do Esperanto) Ĉiu adjektivo finiĝas per “a”. (Todo o adjetivo termina por “a”.) La adjektivo sekvas la pluralon kaj la akuzativon de la substantivo. (O adjetivo segue o plural e o acusativo do substantivo.)

Ekzemploj: 1. La domo estas alta kaj granda.

A casa é alta e grande.

2. La veturilo ne estas mia.

O automóvel não é meu.

3. Vi jam konas lian nomon

Você já sabe o nome dele.

4. Ŝia kajero estas tre kolora.

O caderno dela é muito colorido.

5. La patrino promenadas kun siaj 4 gefiloj.

A mãe passeia com seus 4 filhos (eles e elas).

6. La paper-folio estas blanka

A folha de papel é branca.

7. Pli bona estos la mondo (kun E-o).

Melhor será o mundo (com o Esperanto).

8. Ili ĉiuj estas niaj geamikoj.

Eles todos são nossos amigos (e amigas).

9. Li parolas en la angla lingvo.

Ele fala na língua inglesa.

10. Li estas kontraŭ ŝia opinio.

Ele é contra a opinião dela.

11. Esperanto kaj ĝia simpleco: bona paro!

O Esperanto e sua simplicidade: um bom par!

12. Ĝi (la salono) enhavas mil etajn kestojn

Ele (o salão) comporta mil pequenos cestos.

13. Io ne estas bona ĉi tie.

Algo não está bom aqui.

14. Iu restis malseka en la pluvo.

Alguém ficou molhado na chuva.

15. Iom post iom li fariĝis bona esperantisto.

Pouco a pouco ele se fez bom esperantista.

Kopiado: (cópia) La lernanto iru al la paĝo 19 (dek naŭ) kaj serĉas, kalkulas kaj kopias ĉiujn adjektivajn vortojn, kiujn ĝi kapablos trovi. (O aluno deve ir à pág. 19 e procura, conta e copia todos as palavras adjetivas que ele for capaz de achar.)

21

Ekzercoj: (Exercícios) La lernanto kompletigu la spacojn per la adjektiva formo. (O aluno completa os espaços com a forma adjetiva.) Frazo (frase)

Adjektivo (adjetivo)

Substantivo

1) Mi estas ________________________

Forta (forte)

Forto (força)

2) Ŝi estas ________________________

Inteligenta (inteligente)

Inteligento (inteligência)

3) Li estas _________________________

Prudenta (prudente)

Prudento (prudência)

4) Ĝi estas _________________________

Granda (grande)

Grando (grandeza)

5) Ili estas _________________________

Alta (alto/a)

Alto (altura)

6) Ni estas _________________________

Kontenta (contente)

Kontento (satisfação)

7) Vi estas _________________________

Bela (bonito/a)

Belo (o belo/bonito)

8) Karlo estas _______________________ Simpatia (simpático)

Simpatio (simpatia)

9) La aŭto estas tre ___________________ Rapida (rápido, veloz)

Rapido (rapidez)

10) La veturilo estas tre _______________ Peza (pesado/a)

Pezo (peso)

11) La benko estas ___________________ Flava (amarelo/a)

Flavo (o amarelo)

12) La lernanto estas _________________

Diligento (dedicação)

Diligenta (diligente)

13) Tiu viro estas ____________________ Kuraĝa (corajoso)

Kuraĝo (coragem)

14) Ĉi tiu infano estas ________________

Obeema (obediente)

Obeemo (obediência)

15) La prezidento estas _______________

Fidinda (confiável)

Fidindo (confiança)

16) La salono estas __________________

Larĝa (larga, ampla)

Larĝo (largura)

17) La Luno estas ___________________

Brila (brilhante)

Brilo (brilho)

18) La Suno estas _______________ stelo Giganta (gigante)

Giganto (o gigante)

19) La “nigra-tabulo” estas ____________

Verda (verde)

Verdo (o verde)

20) La strato estas ___________________

Longa (comprida)

Longo (comprido, longo)

Kelkaj afiksoj: (Alguns afixos) En la tabelo de la paĝo 20-a (dudeka) oni trovas kelkajn afiksojn. (Na tabela da página 20 a (vigésima) encontram-se alguns afixos.) Ni identigu ilin! (Vamos identificá-los!) Ili estas substrekitaj! (Eles estão sublinhados!)

22 Afikso (afixo) AD

Signifo (significado)

Proceso; longdaŭra ago La infanoj promenadas kun la patrino. (proces.; ação duradoura) (As crianças estão passeando com a mãe) Verbos “freqüentativos”

Afikso (afixo) GE


[Promeni estas bone por la sano. (Passear é um bem para a saúde.)]

Pafi (atirar)

La pafado estis longdaŭra. (O tiroteio foi duradouro.)

Vidi (ver)

Kia bela vidado! (Que bela visão/paisagem!)

Kuri (correr)

Mi tre multe lacis post la kurado. (Eu me cansei muito depois da corrida.)

Viziti (visitar)

La lernanto vizitadas la lernejon. (O aluno visita/freqüenta a escola.)



Ambaŭ genroj Tiu instruisto havas dudek gelernantojn. (Ambos os gêneros, sexos) (Aquele professor tem vinte alunos (as).) Hieraŭ ni renkontis gesinjoroj Olivejra. (Ontem encontramos o Sr. e a Sra. Oliveira.) Aqui se interessa pelo gênero dos filhos.

Kiom da gefiloj vi havas? (Quantos filhos (e filhas) você tem?)

Aqui não se interessa pelo Kiom da infanoj vi havas? gênero... (Quantos filhos você tem?)

Afikso (afixo) EC

Signifo (significado) Kvalito aŭ stato (Qualidade ou estado)

Ekzemploj (exemplos) Simpleco estas bona homa kvalito. (Simplicidade é uma boa qualidade humana.) Estas evidenta la flaveco de tiu papero. (É evidente a amarelidão deste papel.)

Vidu: (veja:) belo = o belo Ŝia beleco estas tre alloga. (A beleza dela é muito atraente.) Ĉiuj devas serĉi spiritan fortecon. (Todos devem procurar a fortaleza de espírito.) Tiu produkto montras praktikecon. (Aquele produto mostra praticidade.) Fluideco estas eco de la akvo. (Fluidez é qualidade da água.)

23 Afikso (afixo) ET



Montras la diminutivon Ĉi tiu libreto estas tre ŝatata. (Indica o diminutivo) (Este livreto é muito apreciado.) Tiu knabeto estas tre inteligenta. (Aquele menininho é muito inteligente.) Oni ĉiam trovas Formiketojn en la kuirejo. (Sempre se encontram formiguinhas na cozinha.) La knabinoj ĵetis ŝtonetojn en la dometon. (As meninas jogaram pedrinhas na casinha.) Ili ludis per pilketojn dum la tuta vespero. (Eles jogaram com bolinhas durante toda a tarde.) Kelkaj nubetoj staras sur la ĉielo. (algumas nuvenzinhas estão no céu.)

Afikso (afixo) MAL

Signifo (significado) Montras la kontraŭon (Indica o contrário)

Ekzemploj (exemplos) Post la baniĝo li ankoraŭ estis malseka. (Depois do banho ele ainda estava molhado.) Vi malpravas, mia amiko! (Você está errado, meu amigo!) La domo estas malalta kaj malgranda. (A casa é baixa e pequena.) Sen Esperanto, malpli bona estas la mondo. (Sem o Esperanto, pior é o mundo.) Li diras, ke li scias pli aŭ malpli pri la afero. (Ele diz que ele sabe mais ou menos sobre o caso.) Sen la Luno, la nokto estas tre malluma. (Sem a lua, a noite é muito escura.)

Muziko:

Ĝardenistino, kia malĝojego, Kio malbona estis nun al vi? La kamelio falis de la branĉo, Sopiris, mortis, jen apud mi. (Rekanto:) Ĝardenistino, koramatino, For la malĝojo, via estas ĉio, ĉio, Multe pli vi bela estas Ol mortinta kamelio.

Jardineira, que infelicidade, Que de ruim foi agora a você? - A Cam élia caiu do galho, Suspirou, m orreu, ei-la junto a m in. (Refrão:) Jardineira, am ada do coração, Fora com a tristeza, seu é tudo, tudo, Muito m ais bonita é você, Que a cam élia que m orreu.

24

Diktado: La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. M i havas pli freŝan panon ol vi. Ne, vi eraras, sinjoro: via pano estas malpli freŝa ol mia. El ĉiuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. M i estas tiel forta kiel vi. Du homoj povas pli multe fari ol unu. Kvin kaj sep faras dek du. Dek kaj dek faras dudek. [Zamenhof: Ekzercoj, noj 6,7]

Legado laŭtvoĉe: La Patro Nia [esperantigita de Zamenhof] (O Pai-Nosso: esperantizado por Zamenhof.)

Patro nia, kiu estas en la ĉielo, Via nomo estu sanktigita. Venu Via regno, plenumiĝu Via volo, kiel en la ĉielo, tiel ankaŭ sur la tero. Nian panon ĉiutagan donu al ni hodiaŭ. Kaj pardonu al ni niajn ŝuldojn, kiel ankaŭ ni pardonas al niaj ŝuldantoj. Kaj ne konduku nin en tenton, sed liberigu nin de la malbono. (Sankta Mateo: 6, 9-13)

Sanktigita

Vort-provizo: (vocabulário) Santificado

Regno

Reino

Plenumiĝu

Realizai

Ĉiutaga

De cada dia; De todo dia

Ŝuldoj

Dívidas

Ŝuldantoj

Devedores

Konduku

Conduza

Tento

Tentação

Liberigu nin

Livrai-nos; Fazei-nos livres

25 Oka Ĉapitro: (Oitavo capítulo)

La uzado de la adverbo: (O uso do avérbio) La sepa Regulo de Esperanto: (A sétima regra do Esperanto) La derivitaj adverbaj formoj finiĝas per “e”. (As formas adverbiais derivadas terminam por “e”.)

Ekzemploj: 1. Ili babiladis tre longe.

Eles (elas) conversaram longamente.

2. Mi ŝatas piediri matene.

Eu gosto de caminhar de manhã.

3. La amikoj forte brakumis unu la alian.

Os amigos se abraçaram fortemente.

4. Silente eniris la banditoj en la domon.

Silenciosamente entraram os bandidos na casa

5. Aviadiloj flugas tre rapide .

Os aviões voam muito rapidamente.

6. Unue ŝi sidiĝis, due ŝi parolis.

Primeiramente ela se sentou, depois ela falou.

7. Dankon! Ne dankinde!

Obrigado! De nada!

8. Dio vivas eterne.

Deus vive eternamente.

9. Mi fartas tre bone, kaj vi?

Estou muito bem, e você?

10. Ĉu vi iros? − Kompreneble mi iros!

Você irá?− claro que irei!

11. Lerte li malfermis la monŝrankon.

Habilmente ele abriu o cofre.

12. Responde, mi diris jes.

Em resposta, eu disse sim.

13. Ŝi parolis kun li telefone.

Ela falou com ele por telefone.

14. Ĉu mi povas preni vin aŭte?

Posso pegá-lo de automóvel?

15. Ili faris kontrakton nur buŝe.

Eles fizeram um contrato apenas verbal.


Vi vojaĝos morgaŭ matene, ĉu ne? Jes! M i fakte vojaĝos morgaŭ matene kaj buse. 1. 2.

Do, finfine, vi sukcesis ŝpari la monon! Jes, mi ŝparis monon kvin monate.

26 Ĉu vi parolos france aŭ Esperante? 1.

Sendube mi parolos Esperante!

2. Bedaŭrinde mi ne povos akompani vin!...

1. 2.

Sed tamen ni ankoraŭ vojaĝos kune, iam! Traduko de la dialogo: (Tradução do diálogo)

1. Vi vojaĝos morgaŭ matene, ĉu ne? (Você vai viajar amanhã de manhã, não é?) 2. Jes! Mi fakte vojaĝos morgaŭ matene kaj buse. (Sim! De fato vou viajar amanhã de manhã e de ônibus.) 1. Do, finfine, vi sukcesis ŝpari la monon! (Então, finalmente você economizou o dinheiro!) 2. Jes, mi ŝparis monon kvin monate. (Sim, economizei dinheiro por cinco meses.) 1. Ĉu vi parolos france aŭ Esperante? (Você vai falar em francês ou em Esperanto?) 2. Sendube, mi parolos Esperante! (Sem dúvida, falarei em Esperanto!) 1. Bedaŭrinde mi ne povos akompani vin!... (Que pena que não posso acompanhar você!) 2. Sed tamen ni ankoraŭ vojaĝos kune, iam! (Mas contudo ainda viajaremos juntos um dia!)

Ekzercoj: (Exercícios) La lernanto studas la unuajn ekzemplojn kaj kompletigas la ceterajn frazojn. (O aluno estuda os primeiros exemplos e completa as restantes frases.) 1. Mi estas en la hejmo.

Mi estas hejme

2. Ŝi iris en sian hejmon

Ŝi iris hejmen.

3. Li veturas per biciklo.

Li veturas bicikle.

4. Ili parolas per telefono.

Ili parolas telefone.

5. La knaboj ludas per la manoj

La knaboj ludas _____________________

6. La komunikado okazis per la buŝo.

La komunikado okazis ________________

7. La gelernantoj skribis per glob-krajonoj.

La gelernantoj skribis _________________

8. Kun bedaŭro mi ne iros al la festo.

___________________ mi ne iros al la festo.

9. Kun eblo, li povos helpi nin.

___________________ li povos helpi nin.

10. En Merkredo ni havos lecionon.

___________________ ni havos lecionon.

11. Post tio, ili iros al la kinejo.

___________________ ili iros al la kinejo.

12. Per subita maniero ŝi faris la demandon. ___________________ ŝi faris la demandon. 13. Per ripetaj fojoj li frapis la pordon.

___________________ li frapis la pordon.

14. En ĉiuj tagoj okazis kunsidoj.

___________________ okazis kunsidoj.

27

Muziko:

(Música) Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: “Ĝardenistino”. (Repetimos o canto da última lição.)

Kopiado: (cópia) La lernanto kopias la tekston de la preĝo "La Patro Nia". (O aluno copia o texto da oração "O Pai-Nosso".)

Aliaj ekzemploj: (outros exemplos) La lernanto komparas la jenajn frazojn. (O aluno compara as seguintes frases.) 1) Post (tio) (depois de)

Poste (posteriormente, depois)

Post la tagmanĝo ni iros al la kinejo.

Poste ni iros al la kinejo.

Depois do almoço iremos ao cinema.

Posteriormente iremos ao cinema.

2) Dum (enquanto)

Dume (enquanto isso)

Dum la bebo dormas, la patrino laboras.

La bebo dormas. Dume, la patrino laboras.

Enquanto o bebê dorme, a mãe trabalha.

O bebê dorme. Enquanto isso, a mãe trabalha.

3) Nun (agora, no momento)

Nune (atualmente, momentaneamente)

La dommastro alvenadas nun.

Nune li estas maldungita.

O dono-da-casa está chegando agora.

Atualmente ele está desempregado.

4) Kun (com, em companhia de)

Kune (conjuntamente)

La direktoro kunsidis kun sia sekretario.

Kune kunsidis la direktoro kaj lia sekretario.

O diretor reuniu-se com seu secretário.

Conjuntamente reuniram-se o diretor e seu secret.

5) Jes (sim)

Jese (afirmativamente)

“Jes”, respondis la dentisto.

La dentisto povis respondi jese.

(“Sim”, respondeu o dentista)

(O dentista pôde responder afirmativamente.)

6) Antaŭ (antes de, diante)

Antaŭe (anteriormente, antes)

La vendisto haltis antaŭ la bela domo.

Se vi venos, telefonu al mi antaŭe.

O vendedor parou diante da bela casa.

Se você vier, telefone-me antes.

7) Hodiaŭ (hoje)

Hodiaŭe (hodiernamente, atualmente)

Hodiaŭ estas ŝia dat-reveno.

Hodiaŭe estas ordinara afero paroli pri sekso.

Hoje é o aniversário dela.

Atualmente, é coisa comum falar de sexo.

28

Spritaĵoj: (conversas espirituosas; "espirituosidades") Ampromeso (promessa de amor) Li: "M i ĵuras al vi, ke vi estas la unua ino, kiun mi amas!" Ŝi: "M i bone scias tion, karulo!" Li: "Estas vere mirinde: vi estas ankaŭ la unua, kiu kredas ĝin." [P. E. Schwerin. Gaia leganto. Aŭstralio, 1945.]

Tradukado: (tradução) La lernanto provas traduki la spritaĵon supre. (O aluno tenta traduzir a espirituosidade acima)

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ La lernanto respondas (tute komplete) la demandojn malsupre: (O aluno responde, de forma completa, às perguntas abaixo) 1) Kion ĵuras li?

________________________________________________________ 2) Kion ŝi bone scias?

________________________________________________________ 3) Kio estas vere mirinde?

________________________________________________________ Telefonado:

(telefonema)

1) Iu respondas la telefon-vokon: Ha lo! 2) La alia: Ha lo! Bonan matenon! Ĉu mi povas paroli kun Andreo? 1) La respondanto: Vi jam parolas kun li: estas mi! 2) La vokinto: Andreo, ĉi tiu estas Jozefo: ĉu vi ne rekonas mian voĉon? 1) La respondanto: Nun, jes, Jozefo! Kiel vi fartas? Kiaj estas la novaĵoj? 2) La vokinto: La novaĵo estas jena: mi estas ĉe via urbo! 1) La respondanto: Kiel mirinde! Kie ekzakte vi gastas? 2) La vokinto: M i gastas hotele: ties nomo estas Antarktiko. 1) La respondanto: Estas proksime de mi! M i iros tuj viziti vin... Atendu iomete! (...)

29 Traduko de la telefonado: (Tradução do telefonema) 1) Iu respondas la telefon-vokon: Ha lo! (Alguém responde ao chamado telefônico: Alô!) 2) La alia: Ha lo! Bonan matenon! Ĉu mi povas paroli kun Andreo? (O outro: Alô! Bom dia! Posso falar com André?) 1) La respondanto: Vi jam parolas kun li: estas mi! (O que está respondendo: Você já fala com ele: sou eu!) 2) La vokinto: Andreo, ĉi tiu estas Jozefo: ĉu vi ne rekonas mian voĉon? (O que chamou: André, aqui é José: você não reconhece minha voz?) 1) La respondanto: Nun, jes, Jozefo! Kiel vi fartas? Kiaj estas la novaĵoj? (O que está respondendo: Agora sim, José! Como você está? Quais são as novidades?) 2) La vokinto: La novaĵo estas jena: mi estas ĉe via urbo! (O que chamou: A novidade é a seguinte: Estou na sua cidade!) 1) La respondanto: Kiel mirinde! Kie ekzakte vi gastas? (O que está respondendo: Que maravilha! Onde exatamente você se hospeda?) 2) La vokinto: Mi gastas hotele: ties nomo estas Antarktiko. (O que chamou: Estou hospedado em um hotel: seu nome é Antártico.) 1) La respondanto: Estas proksime de mi! Mi iros tuj viziti vin... Atendu iomete! (O que está respondendo: É perto de mim! Irei logo visitá-lo!.. Espere um momentinho!)

Kiel diri la horojn:

(Como dizer as horas) Por demandi pri la horo oni diras: Kioma horo estas? (Para perguntar as horas a gente diz: Que horas são?)

Ekzemploj: "Kioma horo estas?" Estas jam nokto-mezo! (La infanoj devus esti dormantaj.)

Já é meia-noite! (As crianças deveriam estar dormindo.)

Estas tagmezo. É meio-dia. (Ni renkontiĝos tie, tagmeze / je la tagmezo.) (Nos encontraremos lá, ao meio dia.) Estas la sepa matene. São sete da manhã. Estas la 7-a a.t.m. (antaŭ-tag-meze) São 7:00h am (antes do meio-dia) (Oni kutime matenmanĝas je la 7-a matene.) (Normalmente se toma café-da-manhã às 7h am.) Estas la deka (matene). Estas la 10-a atm. (Ili ĉesigis la laboron por trinki kafeton.)

São dez da manhã. São 10:00h am. (Eles pararam o trabalho para tomar cafezinho.)

Estas la dek-unua kaj duono (matene). Estas la 11-a kaj tridek min (atm). (Estas preskaŭ la horo de la tag-manĝo.)

São onze e meia (da manhã). São 11 e trinta (am). (Está quase na hora do almoço.)

Estas la dua vespere. Estas la 2-a p.t.m. (post-tag-meze). (Estas tempo por repreni la laboron.)

São duas da tarde. São 2:00 pm (depois do meio-dia). (É hora de retomar o trabalho.)

30

Aliaj ekzemploj: (outros exemplos)

Estas la 8-a kaj kvarono (São 8 e 1/4; são 8 e quinze)

Estas la 11-a kaj kvardek (São 11 e quarenta)

Estas la 4-a kaj kvin (São 4 e cinco)

Estas la 8-a kaj dudek kvin (São 8 e vinte e cinco)

Estas kvarono antaŭ la 11-a (São 15 para as 11)

Estas la 1-a kaj duono (É 1 e meia)

Estas l0 antaŭ la tria (São 10 para as 3)

Estas la 6-a kaj kvindek (São 6 e cinqüenta)

Estas la 10-a kaj kvarono (São 10 e quinze)

Rim.: (Obs.:) Ĝentilaj esprimoj: (expressões de gentileza) Por peti komplezon oni povas uzi la jenajn esprimojn: (Para pedir um favor podem-se usar as seguintes expressões) Bonvolu, diri al mi la horon! (Tenha a bondade de dizer-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Bonvole, diru al mi la horon! (De boa vontade, diga-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Mi petas, ĉu vi povas montri al mi la elirejon? (Por favor, você pode me indicar a saída?) Permesu... (Com licença...)

31 Naŭa Ĉapitro: (Nono capítulo)

Pluaj afiksoj: Parto unua (Mais afixos: primeira parte) Kelkaj afiksoj: (Alguns afixos) Afikso (afixo) EG

Signifo (significado) Montras la pligrandigon (Indica o aumentativo)

Ekzemploj (exemplos) Plezuregon revidi vin! (Que grande prazer rever você!) Kia domego vi aĉetis! (Que casarão você comprou!) La bebego manĝegis la leonon. (O bebezão devorou o leão.)

Kiel oni jam vidis en la horoj... (Como já se viu nas horas...) Afikso (afixo) Signifo (significado) Ekzemploj (exemplos) ON

Montras la frakcion (Indica a fração)

Vi havas la dekonon da mia forto. (Você tem a décima parte de minha força!) Unu ovo estas dek-duono da unu dek-duo. (Um ovo é um doze avos de uma dúzia.) Tiu sono daŭris du milonoj da sekundo. (Aquele som durou dois milésimos de segundo.)

Afikso (afixo)


RE

Montras la ripetadon, la revenadon (Indica a repetição, a volta)

Ekzemploj (exemplos) Mia kuzino redonis al mi la libron. (Minha prima me devolveu o livro!) La urbestro revenis tre malfrue hodiaŭ. (O prefeito voltou muito tarde hoje.) La bopatro kaj la bofilo ree kverelis. (O sogro e o genro de novo brigaram..)

Afikso (afixo) UL

Signifo (significado) Montras la konkretan estaĵon (Indica o ser concreto)

Ekzemploj (exemplos) Tiu respondeculo estas nerespondeca! (Aquele 'cara' responsável é um irresponsável!) Nek unu pinglon levas tiu fortulino. (Nem um alfinete levanta aquela fortona.) Tiu ulo estas vera almozulo! [Almozo = esmola] (Aquele sujeito é um verdadeiro mendigo!)

32

Muziko: Ni gratulas al vi Ho amiko fidela Vivu multe sur Tero Kun la sorto plej bela

Parabéns pra você Ó amigo fiel Viva muito na Terra Com a sorte mais bela.

En la plej bela tago Ni gratulas al vi Dezirante feliĉon Kaj la benon de Di'

Nesse dia mais lindo Parabenizamos você Desejando-lhe felicidade E a bênção de Deus

Kelkaj duopoj:

(algumas duplas) Kelkaj duopoj jam lernitaj dum la kurso. (Algumas duplas já aprendidas durante o curso.)

Pli ... ol (mais do que)

Vi estas pli malrapida ol testudo. (Você é mais devagar que uma tartaruga)

Plej ... el (o mais [dentre])

Li estas la plej malinteligenta el ĉiuj idiotoj. (Ele é o mais 'burro' de todos os idiotas.)

Pli (aŭ) malpli (mais ou menos)

La infanoj estas pli aŭ malpli kvietaj. (As crianças estão mais ou menos quietas.)

Ĝis (la) revido (até logo)

Ĝis revido, mia amikino. [Ankaŭ: (também:) Ĝis …; Ĝis la …] (Até a vista, minha amiga.)

Nek ... nek (nem .... nem)

Nek mi nek vi naskiĝis en Marso. [Marto = março; Mardo = terça-feira] (Nem eu nem você nascemos em marte.)

Kiel ... fartas (como ... está)

Kiel vi fartas, mia kolego? (Como você está passando, meu colega?)

Kiom da (quanto de)

Kiom da horoj ŝi jam pasigis dormanta? (Quantas horas ela já passou dormindo?)

Tre multe (muito)

Ili tre multe kredas je eksterplanedanoj. (Eles acreditam muito em extraterrestres.)

Tiel ... kiel (assim ... como) Li estas tiel simpatia kiel ŝi. (idéia de qualidade, modo...) (Ele é [assim] tão simpático como ela.) Tiom... kiom (tanto... quanto) Tiu ulo estas tiom forta kiom leono. (idéia de quantidade) (Aquele sujeito é tão forte quanto um leão.)

33

Dialogo: (Diálogo) Kia plezurego revidi vin!

1. 2.

Ho, Karlo: mi diras la samon! M i aŭdis, ke vi aĉetis belan domegon!

1. 2.

Jes. Sed la plej grava novaĵo estas alia!

Kia estas tia novaĵo? 1.

M ia edzino naskis bebegon!

2. 1. 2.

Ho! Gratulon al vi! Kiu estas ĝia sekso? Kiel mi esperis: unu belegan knabegon! Traduko de la dialogo: (Tradução do diálogo)

1. Kia plezurego revidi vin! (Que grande prazer rever você!) 2. Ho, Karlo: mi diras la samon! (Oh, Carlos: eu digo o mesmo!) 1. Mi aŭdis, ke vi aĉetis belan domegon! (Ouvi dizer que você comprou um belo casarão!) 2. Jes. Sed la plej grava novaĵo estas alia! (Sim. Mas a mais importante novidade é outra!) 1.Kia estas tia novaĵo? (Qual é tal novidade? [Que tipo de novidade?]) 2. Mia edzino naskis bebegon! (Minha esposa ganhou (deu à luz) um bebezão!) 1. Ho! Gratulon al vi! Kiu estas ĝia sekso? (Oh! Parabéns a você! Qual é o sexo do bebê?) 2. Kiel mi esperis: unu belegan knabegon! (Como eu esperava: um belíssimo meninão!)

Diktado: Unu centono de unu realo oni diras centavo. Bonege! Gratulon al vi! La profesoro ege bedaŭris sian akcidenton. M ia bofrato estas frato de mia edzino. Li estas feliĉega pro la donaco. La ĥorestro forte readmonis la gekantistojn. La respondeculino pri la afero ne ĉeestas. M alriĉuloj estas nehavantaj homoj. Kioma horo estas? Estas la tria kaj dudek. Preskaŭ la horo de nia lunĉo.

Kopiado: (cópia) La lernanto kopias sur la folion de sia kajero la tutan dialogon de la paĝo 33-a. (O aluno copia na folha de seu caderno todo o diálogo da página 33.)

34

Spritaĵoj: (conversas espirituosas; "espirituosidades")

Bona ideo (Boa idéia) Patro: Vi aĉetis por la knabo tamburon! Li ja certe malhelpos min, kiam mi laboras! Patrino: Jes, vere... do li ludos per ĝi nur post la tagmanĝo, kiam vi siestas. [P. E. Schwerin. Gaia leganto. Aŭstralio, 1945.]


________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ La lernanto respondu (tute komplete) la demandojn malsupre: (O aluno responda, de forma completa, às perguntas abaixo) 1) Kiam kaj kio malhelpos la patron?

________________________________________________________ ________________________________________________________ 2) Kial la ludado de la tamburo ĝenas la patron?

[Ĝeni = perturbar / Bruo = ruído, barulho]

________________________________________________________ ________________________________________________________ 3) Kio kutime okazas post la tagmanĝo?

________________________________________________________ ________________________________________________________ Rimarko: (Observação) La lernanto devas serĉi, interpreti kaj kopii kelkajn afiksojn substrekitajn en la paĝoj 31 kaj 32. (O aluno deve pesquisar, interpretar e copiar alguns afixos sublinhados nas págs. 31 e 32.)

________________________________________________________ ________________________________________________________

35

Deka Ĉapitro: (Décimo capítulo)

Pluaj afiksoj: Parto dua (Mais afixos: segunda parte) Kelkaj afiksoj: (Alguns afixos) Afikso (afixo) DIS

Signifo (significado) Dispelo (dispersão)

Ekzemploj (exemplos) Ni apartigis la librojn disde la kajerojn. (Nós separamos os libros dos cadernos.) La birdoj disflugis post la pafo. (os pássaros dispersaram-se voando, depois do tiro.)

Afikso (afixo) EK

Afikso (afixo) AĴ

Signifo (significado) Komenco de ago (começo de ação; início repentino, súbito)

Signifo (significado) Konkreta afero (coisa concreta)

Ekzemploj (exemplos) Ekestis nova modo en la mondo. (Surgiu nova moda no mundo.) La infanoj eksaltis pro la artfajraĵoj. (As crianças se assustaram com os fogos de artifício.)

Ekzemploj (exemplos) La heroo Hulko manĝas verdan manĝaĵon. (O herói Hulk come comida verde.) Infanoj ŝategas suĉi dolĉaĵetojn. (Crianças adoram chupar balas.)

Afikso (afixo) EM

Signifo (significado) Inklino, tendenco (inclinação, tendência)

Ekzemploj (exemplos) Oni ne devas esti tiom kredema! (Não se pode ser tão crédulo!) Tiu vartistino estas ege karesema. (Aquela babá é muitíssimo carinhosa.)

Afikso (afixo) END

Signifo (significado) Devigeco (obrigatoriedade)

Ekzemploj (exemplos) La instruisto asertis, ke ĉi tiu libro estas legenda! (O professor afirmou que este libro deve ser lido!)

36 Hodiaŭ mi havas multe da farendaĵoj. (Hoje eu tenho muitos afazeres.)

Afikso (afixo) IND

Signifo (significado) Merito (merecimento)

Ekzemploj (exemplos) Ĉi tiu libro estas legenda kaj leginda! (Este livro deve ser lido e merece ser lido!) Ili estas indaj je tiaj laŭdoj. (Eles [elas] são dignos de tais elogios.)


He! Kial vi dispelis la anserojn? M i dispelis ilin, ĉar ili treege blekis! 1. 2.

Sed ili blekis pro la bruo! Jes. Sed ne estis mi, kiu eligis la artfajraĵojn.

Iel ajn, dispeli la anserojn ne estas farindaĵo. 1.

Prave! Sed la blekado de ili malhelpis min.

2. 1. 2.

Kion mi faros por kunigi ilin denove? Senprobleme! M i helpos vin! Traduko de la dialogo: (Tradução do diálogo)

1. He! Kial vi dispelis la anserojn? (Ei! Por que você espantou os gansos?) 2. Mi dispelis ilin, ĉar ili treege blekis! (Eu os espantei porque eles gritavam demais!) [Bleki = voz de qualquer animal] 1. Sed ili blekis pro la bruo! (Mas eles gritavam por causa do barulho!) 2. Jes. Sed ne estis mi, kiu eligis la artfajraĵojn. (Sim, mas não fui eu quem soltou os fogos de | artifício!) 1. Iel ajn, dispeli la anserojn ne estas farindaĵo. (De qualquer modo, espantar os gansos não é | uma coisa que se faça! [digna de se fazer!]) 2. Prave! Sed la blekado de ili malhelpis min. (Certo! Mas o barulho deles me atrapalhava!) 1. Kion mi faros por kunigi ilin denove? (O que farei para reuni-los de novo?) 2. Senprobleme! Mi helpos vin! (Sem problema! Eu o ajudarei!)

37

Diktado: La eksprofesoro renkontis kelkajn ekslernantojn. La maljunulo diris multajn fivortojn. Ili miskomprenis unu la alian. Ĉiuj niaj prapatroj estas mortintaj. En kia domaĉo loĝas tiu aĉulo! Ĉi malpura glaso restas ne travidebla! La fluganta bovaro alteriĝis ĉe la bovejo. Kiu volas kalkuli la sablerojn de la plaĝo? Ĉi virbovo dispelis tri tedajn bovidojn. Tranĉilo estas danĝera ilo.

Tradukado: (tradução) La lernantoj provas traduki la tekston de la diktado. (Os estudantes tentam traduzir o texto do ditado.)

_______________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ Muziko:

Post fruktodona kunlabor' Nun disiĝas nia voj' Kaj nia adiaŭa hor' Estas plena de malĝoj'

Kanto de l'adiaŭo (Canto do adeus) Depois de frutuoso trabalho juntos Agora separa-se nosso caminho E nossa hora de adeus Está cheia de tristeza.

Do nun mi adiaŭas vin Kun multe da dolor' Sed plej profunde kaj senfin' Restos vi en mia kor'

Então agora lhe digo adeus Com muita dor Mas o mais profundamente e sem fim Ficará você em meu coração

Kun via man' en mia man' Preĝas mi, ke la ĉiel' Direktu nin samidean' En la voj' al nia cel'

Com sua mão em minha mão Rezo para que o céu Dirija-nos, samideano (coidealista), No caminho do nosso objetivo.

38

Kelkaj esprimoj :

(algumas expressões) La gelernantoj ripetas la gravajn esprimojn malsupre. (Os alunos e alunas repetem as importantes expressões abaixo.)

Io ajn, mi malkovros!

O que quer que seja, eu descobrirei!

Mi volas iun ajn ĉi tie, ne gravas kiu!

Quero alguém (qualquer) aqui, não importa quem.

Mi estas hejme por neniu ajn.

Eu não estou em casa para quem quer que seja!

Li faris kiel eble plej bone!

Ele fez o melhor possível!

Ŝi dormis kiel eble plej malmulte.

Ela dormiu o menos possível.

Ju pli riĉa, des pli avara!

Quanto mais rico, (tanto) mais avarento!

Ju pli oni studas, des malpli oni scias!

Quanto mais se estuda, tanto menos se sabe!

Ju pli inteligenta, des malpli azena!

Quanto mais inteligente, tanto menos burro!

Eĉ se vi ne volu, mi manĝos najlojn!

Mesmo que você não queira, eu comerei pregos!

Li eĉ ne rigardis ŝin!

Ele nem mesmo olhou para ela!

Ĉu (tiu) ĉi motorciklo plaĉas al vi?

Esta motocicleta te agrada?

La instruistino ne scias ĉu ŝi iros. [DUBO => ĉu]

A professora não sabe se irá.

Se ili iros, mi ankaŭ iros en la feston. [KONDIĈO => se]

Se eles forem, também irei à festa.

Rimarko: (observação) Rimarku kelkajn verbojn, kiuj postulas la akuzativon, kaj aliajn, kiuj ĝin ne postulas. (Observe alguns verbos que exigem o acusativo e outros que não o exigem.) Postulas la akuzativon (transitivaj verboj) (exigem o acusativo [verbos transitivos]) Havi

Kanti #

Manĝi

Trinki

Ne postulas la ak. (netransitivaj verboj) (não exigem o ac. [verbos intransitivos]) Esti

Okazi

Manki

Brili #

Peti *

Prononci Ripeti

Traduki

Farti

Vivi

Paroli

Lerni

Kopii

Gratuli

Skribi

Kuŝi

Resti

Kuri

Reveni

Vidi

Ŝati

Postuli

Studi

Plaĉi

Ekzisti

Perei

Sidiĝi

Nei

Aŭdi

Ami

Meti

Sidi

Stari

Piediri

Finiĝi

Koni Ricevi

Voli Legi

Aŭskulti Diri *

Forpeli Teni Fari

Bati

#

Paroli Naski

#

Flugi

Foriri

Venki

Morti

Ridi

Kanti

Bati

#

Naskiĝi

Plori

Salti Pluvi

#

* Mi petas ion de iu. (Eu peço algo de alguém); Li diras ion al iu (ele diz algo a alguém.)

# povas postuli aŭ ne...

39

Prefiksoj (prefixos)

TABELO DE LA PLEJ UZATAJ AFIKSOJ (Tabela dos afixos mais usados) Signifo (significado) Ekzemploj (exemplos)

1. BO

Geedziĝa rilato La bopatro estas la patro de la edzino. (relação de casamento) (O sogro é o pai da esposa.)

2. DIS

Dispelo (dispersão)

Ni apartigis la librojn disde la kajerojn. (Nós separamos os libros dos cadernos.) La birdoj disflugis post la pafo. (Os pássaros dispersaram-se voando, depois do tiro.)

3. EK

Komenco de ago (começo de ação)

Ekestis nova modo en la mondo. (Surgiu nova moda no mundo.)

4. EKS

Pasinta rilato (relação passada)

La eksprofesoro renkontis kelkajn ekslernantojn. (O ex-professor encontrou alguns ex-alunos.)

5. FI

Malbona morala eco (má qualidade moral)

Maltrankvile, la maljunulo diris multajn fivortojn. (Nervoso, o velho disse muitos palavrões.)

6. GE

Ambaŭ generoj (ambos os gêneros)

Tiu instruisto havas dudek gelernantojn. (Aquele professor tem vinte alunos (as).)

7. MAL

Montras la kontraŭon (indica o contrário)

Post la baniĝo li ankoraŭ estis malseka. (Depois do banho ele ainda estava molhado.)

8. MIS

Eraro (erro)

Ili miskomprenis unu la alian. (Eles se compreenderam mal.)

9. PRA

De longe pasinta/futuro Ĉiuj niaj prapatroj estas mortintaj. (passado, futuro (Todos os nossos antepassados estão mortos.) remoto)

10. RE

Montras la ripetadon, (indica a repetição)

Sufiksoj (sufixos)


Mia kuzino redonis al mi la libron. (Minha prima me devolveu o livro!) Ekzemploj (exemplos)

11. AĈ

Malbona materia eco (má qualidade material)

En kia domaĉo loĝas tiu aĉulo! (Em que casebre mora aquele maltrapilho!)

12. AD

Proceso; longdaŭra ago (proces.; ação duradoura)

La infanoj promenadas kun la patrino. (As crianças estão passeando com a mãe.)

13. AĴ

Konkreta afero (coisa concreta)

La heroo Hulko manĝas verdan manĝaĵon. (O herói Hulk come comida verde.)

14. AN

Membro aŭ loĝanto (membro ou habitante)

Tiu nova klubo jam havas mil klubanojn. (Aquele novo clube já tem mil membros.)

40 15. AR

Kolektiva formo (forma coletiva)

Sur la ĉielo, la frenezulo vidis flugantan bovaron. (No céu, o doido viu uma boiada voadora.)

16. ĈJ

Karesa kromnomo vira (apelido carinhoso masc.)

Joĉjo! Venu ĉi tien, rapidege! (Joãozinho! Venha até aqui voando!)

17. EBL

Io, kio povas esti (possibilidade)

Ĉi malpura glaso restas ne travidebla! (Este vidro sujo fica não transparente!)

18. EC

Kvalito aŭ stato (qualidade ou estado)

Simpleco estas bona homa kvalito. (Simplicidade é uma boa qualidade humana.)

19. EG

Montras la pligrandigon Plezuregon revidi vin! (indica o aumentativo) (Que grande prazer rever você!)

20. EJ

Loko de io (lugar de algo)

La fluganta bovaro alteriĝis ĉe la bovejo. (A boiada voadora aterrissou no curral.)

21. EM

Inklino, tendenco (inclinação, tendência)

Oni ne devas esti tiom kredema! (Não se pode ser tão crédulo!)

22. END

Devigeco (obrigatoriedade)

La instruisto asertis, ke ĉi tiu libro estas legenda! (O professor afirmou que este libro deve ser lido!)

23. ER

Partikulo (partícula, fragmento)

Kiu volas kalkuli la sablerojn de la plaĝo? (Quem quer contar os grãos de areia da praia?)

24. ESTR Ĉefo, reganto (chefe, dirigente)

Oni diras, ke tiu policestro estas samseksulo. (Dizem que aquele chefe-de-polícia é homosexual.)

25. ET

Montras la diminutivon Ĉi tiu libreto estas tre ŝatata. (indica o diminutivo) (Este livreto é muito apreciado.)

26. ID

Devenanta (descendente)

Ĉi virbovo dispelis tri tedajn bovidojn. (Este touro espantou três bezerros chatos.)

27. IG

Fari (fazer, tornar)

Virinoj amegas beligi la hejmon. (As mulheres adoram embelezar a casa.)

28. IĜ

Fariĝi (fazer-se, tornar-se)

Virinoj ankaŭ amegas beliĝi. (As mulheres também adoram embelezar-se.)

29. IL

Instrumento (instrumento, ferramenta)

Tranĉilo estas danĝera ilo. (Faca é uma perigosa ferramenta.)

30. IN

Malvira sekso (sexo feminino)

Instruistino kutime estas pli pacienca ol instruisto. (Professora é normalmente mais paciente que professor.)

31. IND

Merito (merecimento)

Ĉi tiu libro estas legenda kaj leginda! (Este livro deve ser lido e merece ser lido!)

32. ING

Parta vazo (recipiente parcial)

Tiu bela kandelingo kunportas ses kandelojn. (Aquele belo castiçal comporta seis velas.)

41 33. ISM

Doktrino (doutrina)

Judaismo estas pli malnova religio ol kristanismo. (O judaismo é religião mais antiga que o cristianismo).

34. IST

Profesio, okupado (profissão, ocupação)

Infanoj preferas dentistinon al dentisto. (Crianças preferem uma dentista a um dentista.)

35. NJ

Karesa kromnomo ina (apelido carinhoso feminino)

Johanĉjo kaj Marinjo estas miaj gefiloj. [Joĉjo / Manjo] (Joãozinho e Mariazinha são meus filhos.)

36. OBL

Numeralo multobliga (numeral multiplicat.)

Li havas la duoblon da miaj KD-oj (kompakta-diskoj). (Ele tem o dobro de meus CDs.)

37. ON

Montras la frakcion (Indica a fração)

Vi havas la dekonon da mia forto. (Você tem a décima parte de minha força!)

38. OP

Numeralo kolektiva (numeral coletivo)

Tiu gekantisto-duopo tre bone kantas. (Aquela dupla de cantores canta muito bem.)

39. UJ

Totala vazo (recipiente total)

Kelkfoje oni ŝtelas de restoracio eĉ sukerujon. [eĉ = até mesmo] (Às vezes roubam de restaurante até açucareiro.)

40. UL

Montras la konkretan estaĵon (Indica o ser concreto)

Tiu respondeculo estas nerespondeca! (Aquele 'cara' responsável é um irresponsável!)

41. UM

Nedifina sufikso (sufixo indefinido)

Kiam varmas, virinoj ŝatas ventumi sin. (Quando faz calor as mulheres gostam de abanar-se.)

La uzado de IG kaj IĜ: (o uso de IG e IĜ) Ekzemploj de uzado de IG kaj IĜ. (Exemplos de uso de IG kaj IĜ.)

[IG = fazer, tornar; IĜ = fazer-se, tornar-se]

Konstruado de urbo eternigas la nomon.

(A construção de cidades torna eterno o nome.)

La nomo de heroo eterniĝas.

(O nome de um herói eterniza-se.)

Vino kaj muziko ĝojigas la koron.

(Vinho e música tornam o coração alegre.)

Oro kaj arĝento firmigas la piedon.

(Ouro e prata tornam firme [firmam] o pé.)

Pli ol oro distingiĝas bona konsilo.

(Mais do que o ouro distingue-se o bom conselho.)

Ĉu ni okazigu grandan feston?

(Devemos fazer acontecer uma grande festa?)

La ĥorestro kantigis la gekantistojn.

(O regente fez cantarem os cantores.)

Mi ŝatas kreskigi legomojn.

(Eu gosto de cultivar legumes.)

Ili planas geedziĝi somere.

(Eles planejam casar-se no verão.)

La kolegoj ĝoje fiksis la renkontiĝon.

(Os colegas alegremente marcaram o encontro.)

La ĉefo renkontigis la laboristojn.

(O chefe fez encontrarem-se os trabalhadores.)

42 Dek unua Ĉapitro: (Décimo primeiro capítulo) La korelativoj (Os correlativos)

Kadro de la korelativoj: (quadro dos correlativos) Sube la lernantoj studos la korelativojn jam uzitajn. (Abaixo os alunos estudarão os correlativos já usados)

K

DEMANDAJ (INTERROGATIVOS) A Kia estas la pomo? (Adjetivo; que tipo, que qualidade?)

K

E

Kie estas la pomo? (Lugar, ondE)

K

O

Kio estas pomo? (ObjetO, substantivO, cOisa)

K

U

Kiu (el tiuj) estas via pomo? (IndivídUo: coisa ou gente)

K

AL

Kial vi aĉetis pomon? (Por quê? QuAL razão?)

EL

Kiel vi manĝas la pomon? (Como? De que manELra? − digo, manEira?)

K

EN

Kien vi ĵetas la pom-restaĵojn? (Aonde? Para onde? EN que direção/sENtido? − digo, Em que direção?)

K

ES

Kies estas la pomo? (De quem? Maçã: de quem ÉS? Maçã, cujo dono a devora!)

K

AM

Kiam vi manĝas la pomon? (Quando? Em que tAMpo? − digo, teMpo?)

K

OM

Kiom vi scias pri pomo? (Quanto? O quanto? QuOMtidade − digo, quantidade!)

T

A

T

E

Tie (Naquele lugar, lá, ali, aí)

T

O

Tio (Aquilo, isso)

T

U

Tiu (Aquele/a, esse/essa)

K

T

I

I

MONTRAJ (DEMONSTRATIVOS) Tia (Tal tipo/ qualidade; assim; tal)

AL

Tial (Por essa razão, assim)

T

EL

Tiel (Por essa maneira, desse modo, assim, tão)

T

ES

Ties (Desse/a, daquele/a)

T

EN

Tien (Para lá, para ali/aí)

T

AM

Tiam (Naquele tempo, nesse tempo, então)

T

OM

Tiom (Nessa quantidade, tanto, tão)

43 KOLEKTIVAJ (COLETIVOS) Ĉia (De todo tipo/ qualidade)

Ĉ

A

Ĉ

E

Ĉie (Em todo lugar/ todos os lugares)

Ĉ

O

Ĉio (Tudo)

Ĉ

U

Ĉiu (Todo/a, cada um, cada uma)

Ĉ

I

AL

Ĉial (Por toda a razão, por todos os motivos)

Ĉ

EL

Ĉiel (De todos os modos, de toda a maneira)

Ĉ

ES

Ĉies (De todos/as)

Ĉ

EN

Ĉien (Para todo o lugar, para toda parte)

Ĉ

AM

Ĉiam (Sempre, por todo o tempo)

Ĉ

OM

Ĉiom (Toda a quantidade)

A

NEAJ (NEGATIVOS) Nenia (De nenhum tipo/ nenhuma qualidade)

NEN

E

Nenie (Em nenhum lugar)

NEN

O

Nenio (Nada)

NEN

U

Neniu (Ninguém, nenhum/ nenhuma)

NEN

NEN

AL

Nenial (Por nenhuma a razão/ nenhum motivo)

NEN

EL

Neniel (De nenhum modo/ nenhuma maneira)

NEN

ES

Nenies (De ninguém/ nenhum/ nehuma)

NEN

EN

Nenien (Para nenhum lugar/ nenhuma parte)

NEN

AM

Neniam (Nunca, em tempo nehum)

NEN

OM

Neniom (Nenhuma quantidade)

---

A

---

E

Ie (Em algum lugar)

---

O

Io (Algo, alguma coisa)

---

U

Iu (Alguém, algum indivíduo)

---

I

I

AL

NEDIFINAJ (INDEFINIDOS) Ia (De algum tipo/ alguma qualidade)

Ial (Por alguma a razão/ algum motivo)

44 ---

EL

Iel (De algum modo/ alguma maneira)

---

ES

Ies (De alguém/ algum/ alguma)

---

EN

Ien (Para algum lugar/ alguma parte)

---

AM

Iam (Em algum tempo/ alguma época/ um dia)

---

OM

Iom (Alguma quantidade, um pouco)

Skemo: (Esquema)

Demandaj: → M ontraj: → Kolektivaj: → Neaj: → Nedifinaj: →

Muziko:

K T Ĉ NEN --

+ I +

A [ Kvalito ] (qualidade) E [ Loko ] (local, lugar) O [ Aĵo ] (coisa, objeto) U [ Individuo ] (indivíduo) AL [ Kialo, motivo ] (razão, motivo) EL [ M aniero ] (maneira, modo) ES [ Posedanto ] (possuidor) EN [ Direkto ] (direção/sentido) AM [ Tempo ] (tempo) OM [ Kvanto ] (quantidade)

(Música) Ni ripetas la kantadon de la lasta leciono: “Kanto de l'adiaŭo”. (Repetimos o canto da última lição.)

Diktado: M i invitis mian kolegon kaj ties fraton. Tia libro ne taŭgas por la infanoj. Ĉar li malsanas, tial li ne venos. Leono estas tiom forta kiom tigro. Tiam ni tre multe vojaĝadis. En la placo oni vidas kolombojn ĉie. Infanoj ĉial ploras. M i ĉiel prononcis la vorton, kaj mi ĉiam eraris. Esperanto estas ĉies propraĵo.

Tradukado de la diktado: (tradução do ditado) Eu convidei meu colega e o irmão deste. Tal (tipo de) livro não é bom para as crianças. Como (=porque) ele não está bem, (por isso) ele não virá. O leão é tão (esse tanto) forte quanto o tigre. Então (naquela época) nós muitíssimo viajávamos. Na praça veem-se pombos em toda parte. As crianças choram por qualquer motivo. Eu pronunciei a palavra de todas as maneiras e sempre errei. Esperanto é propriedade de todos.

45

Spritaĵoj: (conversas espirituosas; "espirituosidades") Bedaŭrinda orfo La kvinjara nepino promenas kun sia sepdekjara avo. La scivolo de la etulino estas granda: “Aveto, ĉu via patro ankoraŭ vivas?” “Ne, mia infano, li jam mortis...” “Sed via patrino ankoraŭ vivas, ĉu ne?” “Ho ne, ŝi mortis jam antaŭ longe...” La okuloj de la etulino grandiĝis pro teruro kaj kompato, kaj plorĝemante ŝi ekkrias: “Aveto, sed tiel vi ja estas bedaŭrinda orfo!...” [P. E. Schwerin. Gaia leganto. Aŭstralio, 1945.]


________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ La lernanto respondas (tute komplete) la demandojn malsupre: (O aluno responde, de forma completa, às perguntas abaixo) 1) Kiomjaraj estas la nepino kaj la avo?

________________________________________________________ ________________________________________________________ 2) Kial la etulino faras du demandojn al la avo?

________________________________________________________ ________________________________________________________ 3) Ĉu la patro kaj patrino de la avo estas ankoraŭ vivantaj aŭ jam mortintaj?

46

________________________________________________________ ________________________________________________________ Dulingva redaktado: (redação bilíngüe) La gelernantoj skribas sur sian kajeron malgrandan redaktadon (dulingvan, se necese). (Os alunos e alunas escrevem em seu caderno uma pequena redação [bilíngüe, se necessário].)

Rim.: (Obs.:) Dulingva redaktado signifas: se la lernanto ne kapablas skribi vorton esperante, metu ĝin portugale kaj daŭrigu la redaktadon... Poste la instruanto korektos la vortojn nekonatajn. (Redação bilíngue significa: se o aluno não é capaz de escrever uma palavra em Esperanto, coloque-a em Português e continue a redação... Depois o instrutor corrigirá as palavras desconhecidas.)

Ekzerco: Surbaze de la spritaĵo supre, la lernanto provas identigi la afiksojn kaj korelativojn sur la teksto. Skribu sube la vorton kaj substreku en ĝi la afikson/korelativon. Ripetu ĝin se necese!) (Com base na espirituosidade acima, o aluno tenta identificar os afixos e correlativos no texto. Escreva abaixo a palavra e sublinhe nela o afixo/correlativo. Repita-a se necessário!)

________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ ________________________________________________________ Kelkaj specialaj ekzemploj: (alguns exemplos especiais) Kolumo (colarinho, gola)

T-ĉemizo (camiseta) estas ĉemizo sen kolumo.

Cerbumi (pensar muito)

La studento tre laciĝis pro cerbumado.

Kalkanumo (salto de sapato)

Inaj ŝuoj havas alt-kalkanumojn.

Akvumi (aguar, regar)

La florojn oni devas tage akvumi.

Foliumi (folhear)

Antaŭ ol legi, estas bone foliumi la libron.

Manumo (punho de camisa)

Long-ĉemizoj havas manumojn.

Sapumi (ensaboar)

Sapumi la manojn faras ŝaŭmon.

47 Dek dua Leciono: (Décimo segundo capítulo)

La participoj (Os particípios) LA PARTICIPO AKTIVA: (O particípio ativo) Ĝi similas al la "gerúndio" de la portugala. (É semelhante ao gerúndio do português.) ESTAS + ANTA: Mi estas kantanta belan muzikon.

Eu estou cantando uma bela canção.

Ni estas laborantaj tre multe.

Nós estamos trabalhando muito.

Vi estas skribanta artikolon longan.

Você está escrevendo um longo artigo.

Ili estas tagmanĝantaj haste.

Eles estão almoçando com pressa.

ESTIS + ANTA: Mi estis lernanta belan muzikon.

Eu estava aprendendo uma bela canção.

Ni estis parolantaj tre multe.

Nós estávamos falando muito.

Ĉu vi estis promenanta hodiaŭ?

Você estava passeando hoje?

Ili estis vespermanĝantaj plezure

Eles estavam jantando com prazer.

ESTOS + ANTA: Mi estos vojaĝanta morgaŭ.

Eu estarei viajando amanhã.

Ni tuj estos kantantaj kune.

Nós logo estaremos cantando juntos.

Kiam vi alvenos, mi estos studanta.

Quando você chegar, eu estarei estudando.

Ili estos parolantaj E-on baldaŭ.

Eles estarão falando Esperanto em breve.

48 ESTAS + ONTA: Mi estas kantonta belan muzikon.

Estou para cantar uma bela canção. Estou prestes a cantar uma bela canção.

Ni estas vojaĝontaj morgaŭ.

Nós estamos para viajar amanhã.

Vi estas faronta malfacilan teston.

Você está para fazer um teste difícil.

Ili estas kverelontaj knaboj.

Eles são garotos prontos para brigar.

ESTIS + ONTA: Mi estis lernonta belan muzikon, kiam Eu estava para aprender uma bela canção quando mi malbone fartis. passei mal. Ni estis parolontaj per la komputilo, Nós estávamos para falar pelo computador quando kiam ĉesis la energio. acabou a energia. Ĉu vi estis ekpluvegis?

promenonta,

kiam Você estava para passear quando começou a chover forte?

Ili estis vespermanĝontaj, kiam ŝi aperis. Eles estavam para jantar quando ela apareceu.

ESTOS + ONTA: Mi estos vojaĝonta, kiam li alvenos.

Eu estarei para viajar, quando ele chegar.

Ni estos dancontaj, se li volos.

Nós estaremos (prontos) para dançar, se ele quiser.

Kiam vi alvenos, mi estos studonta.

Quando você chegar, eu estarei para estudar.

Ili estos kurontaj, se la polico aperos.

Eles estarão para correr se a polícia aparecer.

49 ESTAS + INTA: En ĉi kazo, la helpa verbo estas la verbo "ter", en la portugala. (Neste caso, o verbo auxiliar é o verbo "ter", em português.) Li estas studinta tre multe. Ele tem estudado muito. Ili estas manĝintaj rapide.

Eles têm comido rapidamente.

Ŝi estas farinta grandan progreson.

Ela tem feito um grande progresso.

La knabo estas leginta multon (da libroj). O menino tem lido muito (ou: muitos livros).

ESTIS + INTA: Li sukcesis, ĉar li estis studinta tre Ele passou, porque tinha estudado diligentemente. diligente. Antaŭ ol morti, ili estis telefonintaj al la Antes de morrer, eles tinham telefonado para a polico. polícia. Kiam ni alvenis, ili (jam) estis foririntaj.

Quando chegamos, eles (já) tinham ido (embora).

Ŝi ne vojaĝis, ĉar ŝi (jam) estis vojaĝinta Ela não viajou, porque (já) havia viajado no ano lastjare. passado.

ESTOS + INTA: Li (jam) estos studinta ĉion.

Ele (já) terá estudado tudo.

Ni (jam) estos alveninta tie.

Nós (já) teremos chegado lá.

Post la deka ptm, niaj kuzoj (jam) estos Depois das dez da noite nossos primos (já) terão elirintaj hejme. saído de casa. Kiam la gepatroj alvenos, la infanoj (jam) Quando os pais chegarem, as crianças (já) terão estos dormintaj. dormido. Se neniu ilin helpis, ili (jam) estos Se ninguém os ajudou, eles (já) terão morrido de mortintaj pro malsato. fome.

50

LA PARTICIPO PASIVA: (O particípio passivo) Similas al la "voz passiva" de la Portugala. Akopanas ĝin la prepozicio "de". (É semelhante à "voz passiva" do português. Acompanha-o a preposição "de") ESTAS + ATA: Multaj libroj estas vendataj de tiu librejo. Muitos livros estão sendo vendidos por aquela livraria. Tri panoj estas manĝataj de tiu malriĉa Três pães estão sendo comidos por aquela pobre familio. família. La tuta akvo estas trinkata de la birdetoj.

Toda a água está sendo bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estas manĝata kun plezuro.

A comida está sendo comida com prazer.

ESTIS + ATA: Multaj libroj estis vendataj de tiu librejo.

Muitos livros estavam sendo vendidos por aquela livraria.

Tri panoj estis manĝataj de tiu malriĉa Três pães estavam sendo comidos por aquela pobre familio. família. La tuta akvo estis trinkata de la birdetoj.

Toda a água estava sendo bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estis manĝata kun plezuro.

A comida estava sendo comida com prazer.

ESTOS + ATA: Multaj libroj estos vendataj de tiu librejo. Muitos livros estarão sendo vendidos por aquela livraria. Tri panoj estos manĝataj de tiu malriĉa Três pães estarão sendo comidos por aquela pobre familio. família. La tuta akvo estos trinkata de la birdetoj.

Toda a água estará sendo bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estos manĝata kun plezuro.

A comida estará sendo comida com prazer.

51 ESTAS + ITA: Multaj libroj estas venditaj de tiu librejo.

Muitos livros estão (já) vendidos por aquela livraria. (Ou: “foram vendidos”)

Tri panoj estas manĝitaj de tiu malriĉa Três pães estão (já) comidos por aquela pobre familio. família. (Ou: “foram comidos”) La tuta akvo estas trinkita de la birdetoj.

Toda a água foi bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estas manĝita kun plezuro.

A comida foi comida com prazer.

ESTIS + ITA: Multaj libroj estis venditaj de tiu librejo.

Muitos livros tinham sido vendidos por aquela livraria.

Tri panoj estis manĝitaj de tiu malriĉa Três pães tinham sido comidos por aquela pobre familio. família. La tuta akvo estis trinkita de la birdetoj.

Toda a água tinha sido bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estis manĝita kun plezuro.

A comida tinha sido comida com prazer.

ESTOS + ITA: Multaj libroj estos venditaj de tiu librejo. Muitos livros estarão (já) vendidos por aquela livraria. (Ou: “terão sido (já) vendidos”) Tri panoj estos manĝitaj de tiu malriĉa Três pães terão sido comidos por aquela pobre familio. família. La tuta akvo estos trinkita de la birdetoj.

Toda a água terá sido bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estos manĝita kun plezuro.

A comida terá sido comida com prazer.

52 ESTAS + OTA: Multaj libroj estas vendotaj de tiu librejo. Muitos livros estão para serem vendidos por aquela livraria. Tri panoj estas manĝotaj de tiu malriĉa Três pães estão para serem comidos por aquela familio. pobre família. La tuta akvo estas trinkota de la birdetoj.

Toda a água está para ser bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estas manĝota kun plezuro.

A comida está para ser comida com prazer.

ESTIS + OTA: Multaj libroj estis vendotaj de tiu librejo. Muitos livros estavam para serem vendidos por aquela livraria. Tri panoj estis manĝotaj de tiu malriĉa Três pães estavam para serem comidos por aquela familio. pobre família. La tuta akvo estis trinkota de la birdetoj.

Toda a água estava para ser bebida pelos passarinhos.

La manĝaĵo estis manĝota kun plezuro.

A comida estava para ser comida com prazer.

ESTOS + OTA: Multaj libroj estos vendotaj de tiu librejo. Muitos livros estarão para serem vendidos por aquela livraria. Tri panoj estos manĝotaj de tiu malriĉa Três pães estarão para serem comidos por aquela familio. pobre família. La tuta akvo estos trinkota de la birdetoj. Toda a água estará para ser bebida pelos passarinhos. La manĝaĵo estos manĝota kun plezuro.

A comida estará para ser comida com prazer.

53

Muziko:

Saŭdada Flamo Brulegas saŭdada flamo En kiu restas plorante dolore... Ankoraŭ mi gardas memore La forveturon de mia amo...

Arde muito a chama da saudade Em quem fica chorando de dor... Ainda guardo na memória A partida do meu amor...

Aj, aj, aj, aj... (aj, aj, aj) La hor' alproksimiĝas, La tago jam eknaskiĝas, ho ve! Por ĉiam mi nun foriĝas...

Ai, ai, ai, ai, (ai, ai, ai) A hora se aproxima O dia já vem raiando, que pena! Para sempre eu agora me distancio...

Rim.: (Obs.:) La portugala vorto "saudade" povas esti tradukita al Esperanto ankaŭ kiel "sopiro" aŭ "resopiro". (A palavra portuguesa "saudade" pode ser traduzida ao Esperanto também como "sopiro" ou "resopiro".) Muziko:

Urbo Mirinda Saluton, Urbo M irinda, Nia bela trezor' !... Kreaĵo de la naturo... De Brazilo jen la kor' !

Salve, Cidade Maravilhosa, Nosso belo tesouro!... Criação da Natureza... Do Brasil eis o coração!

Via vizaĝ' estas ja, Gŭanabara, La ornamaĵo plej kara... Ĉie kantadas popolo gastama... Urbo mirinda kaj fama!

Teu rosto é, de fato, Guanabara, O ornamento mais caro... Em toda parte canta um povo hospitaleiro... Cidade maravilhosa e famosa!

“Por” kaj “al”: Kelkaj diferencoj

(“Por” e “al”: algumas diferenças) [Por: celo (objetivo);Al: alproksimado al io/loko (aproximação a algo/lugar)]

Oni manĝas por nutri sin. (Come-se, para se nutrir.) Oni iras al la urbo. (Vai-se à cidade.) De tago al tago. (Dia a dia.) Frapi al la pordo. (Bater à porta.) Glaso, kiun oni uzas por vino. (Copo que se usa para vinho.) Kuracisto por virinoj. (Médico (de) para mulheres.) Direkti sian voĉon al iu. (Dirigir sua voz a alguém.) Ĉi tiu ilo taŭgas por ĉiuj laboroj. (Esta ferramenta é própria para todos os trabalhos.) Ne estu tro severa al li. (Não seja tão severo com ele.)

54

APENDICO 1 (Apêndice 1) SAKRAĴOJ (xingamentos) - FIVORTOJ (palavras de baixo calão) (Rim.: sankta, sanktega, konsekrita = Sagrado) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

Kia tedulo! (que cara chato!) Kiel tede! (que chato!) Kia tedaĵo! (que coisa chata!) Kia simpatiulo! (que cara simpático!) Vi bastardoj! (seus f.d.p.!) Vi idioto! (seu idiota!) Merden! (à merda!) Iru merden (vá à merda!) Kia filo de l'putin' (que f.d.p.) Vi filo de l' putin' (seu f.d.p.) Kia feĉo! (que bosta! que merda!) Kia malbon' edukita! (que mal-educado!) Piĉo, [vulvo] (vulva) Kaco, [peniso] (pênis) [Atentu bone! Kaĉo = papa, purê] Kia malpurulo! (que cara porco!) Kia malpuraĵo! (que porcaria!) Kia senhontulo! (que cara safado! que sem-vergonha!)) Kia senhontaĵo! (que safadeza!) Kia troigulo! (que cara exagerado!) Kia troigaĵo! (que coisa exagerada!) Kiel troige! (que exagero!) Kia nesciulo! (que cara ignorante!) Kia azeno! (que burro!) Kia azenaĵo! (que burrice!; que asneira!) Kia malagemulo! (que cara preguiçoso!) Fek'! (merda!; bosta!) Malpuraĵ'! (porcaria!) Klaĉulin'! (fofoqueira!)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

LAŬDOJ (elogios) – BELAJ VORTOJ (palavras bonitas) Kia inteligentulo! (que cara inteligente!) Kiel inteligente! (que inteligente!) Kia inteligentaĵo! (que coisa inteligente!) Kia bonedukita (knabo)! (que [menino] bem-educado!) Kia bonedukitulo! (que cara bem educado!) Kia kompetentulo! (que cara competente!) Kia kompetenteco! (que competência!) Kiel kompetente! (que competênca!) Kiel bele! (que bonito!) Kia belaĵo! (que coisa bonita!) Kia beleco! (que beleza!) Belaĵ'! (beleza!)

55

APENDICO 2 (Apêndice 2) OFTAJ PRIMITIVAJ VORTOJ:

(Palavras primitivas mais frequentes)

Ni jam lernis la sekvantajn plej oftajn primitivajn vortojn: (Nós já aprendemos as seguintes mais frequentes palavras primitivas:) kie

onde (p.1)

kvar

quatro (p.3)

ĝi

ele/ela (pron neutro) (p.6)

kiel

como , de que modo (p.1)

kvin

cinco (p.3)

ĉu

acaso? p/ pergunta (p.6)

du

dois (p.1)

ses

seis (p.3)

jam

já (p.6)

dek

dez (p.1)

tio

aquilo, isso (p.3)

jen

eis (aqui) (p.6)

ok

oito (p.1)

tiel

assim, desse modo (p.3)

pro

por causa (p.7)

unu

um (p.1)

tra

através de (p.3)

plej (el)

o mais (entre) (p.9,17,32)

mi

eu (p.1)

tre

muito (p.3)

tuj

logo, já, imediatamente (p.9, 29)

ne

não (p.1)

tro

demais (p.3)

ankaŭ

também (p.10)

ni

nós (p.1)

vi

você(s) (p.3)

kiam

quando (p.6,13)

nenio

nada (p.1)

pri

sobre , relativo a (p.4)

ĝis

até (p.2;11)

neniam nunca (p.1)

inter

entre (p.4)

apud

ao lado de (p.11)

nun

agora (p.1,14)

pli (ol) mais do que (p.4)

naŭ

nove p(.12)

la

o(s), a(s) (p.1)

por

para (p.4)

oni

a gente, se (p12)

de

de (pertença) (p.1)

li

ele (p.4)

kiom

quanto (p.13)

en

em (p.1)

ili

eles, elas (p.4)

ĉe

em, junto de (p.13)

al

para, a(o) (p.1)

kun

com (p.2)

ĉar

porque (p.14)

kaj

e (p.1)

se

se (p.2)

tial

Assim, por isso (p.14)

vi

você(s) (p.2)

cent

cem (p.5)

el

de (origem) (p.14)

ĉi

aqui (p. 2)

ĉio

tudo (p.5)

ankoraŭ

ainda (p.17)

sur

sobre (p. 2)

ŝi

ela (p.5)

ĉiu

cada um , todo (p.1,18)

post

depois (p.2)

ja

de fato (p.5)

hodiaŭ

hoje (p.17)

per

por meio de (p.3,11)

jes

sim (p.5)

hieraŭ

ontem (p.18)

56 sed

mas (p.3)

baldaŭ

em breve (p.5)

sen

sem (p.3)

adiaŭ

adeus (p.5)

sep

sete (p.3)

antaŭ

antes de (p.5)

tri

três (p.3)

ĉirkaŭ

cerca de (p.5)

morgaŭ

amanhã (p.18)

57

APENDICO 3 (Apêndice 3) DEMANDOJ POR PAROLIGI LA GELERNANTOJN: (Perguntas para levar os alunos a falar) 1)

Kiel estas via nomo? - Mia nomo estas _________

2)

Kiel vi nomiĝas? - Mi nomiĝas ___________

3)

Ĉu vi ŝatas trinki kafon? - Jes, mi tre ŝatas trinki kafon.

4)

Ĉu plaĉas al vi trinki kafon? - Ne, ne plaĉas al mi trinki kafon.

5)

Ĉu vi ŝatas manĝi kukon? - Jes, mi tre ŝatas manĝi kukon.

6)

Ĉu plaĉas al vi manĝi kukon? - Jes, tre plaĉas al mi manĝi kukon.

7)

Ĉu vi havas televidon en via hejmo? - Jes, mi havas televidon en mia hejmo.

8)

Ĉu vi havas televid-aparaton hejme? - Jes, mi havas televid-aparaton hejme.

9)

Ĉu vi ŝatas spekti televidon? - Jes, mi tre ŝatas spekti televidon.

10) Ĉu plaĉas al vi spekti TV-aparaton? - Jes, tre plaĉas al mi spekti TV-aparaton. 11) Kiom jara vi estas? - Mi estas dek kvin jara. 12) Kiom jaraĝa vi estas? - Mi estas dudek kvar jaraĝa. 13) Kiom da jaroj vi havas? - Mi havas tridek jarojn 14) Kiom da filoj vi havas? - Mi havas du filojn. 15) Kiom inteligenta estas via filo? - Mia filo estas tre multe inteligenta. 16) Kiom manĝas la leono? - La leono manĝas multege! 17) Ĉu vi studas en la universitato? - Jes, mi studas en la universitato. 18) Ĉu vi havas multe da amikoj? - Jes, mi havas multe da amikoj. 19) Ĉu vi havas multajn amikojn? - Jes, mi havas multajn amikojn. 20) Ĉu vi opinias, ke vi kantas bone? - Jes, mi opinias, ke mi kantas bone. 21) Kioma horo estas? - Estas la 7-a kaj duono. 22) Ĉu vi povas diri al mi la horon? - Jes, estas la 8-a kaj 15. 23) Ĉu vi scias, kioma horo estas? - Ne, mi estas sen mia brakhorloĝo. 24) Je kioma horo vi vojaĝos morgaŭ? - Morgaŭ, mi vojaĝos je la deka ptm. 25) Ĉu mi devas alveni je la ĝusta horo? - Jes, vi devas alveni je la ĝusta horo! 26) Je kioma horo komenciĝos la lekcio? - La lekcio komenciĝos ĝuste je la 9-a horo atm. 27) Kiu tago estas hodiaŭ? - Hodiaŭ estas la 5-a de Septembro. 28) Kiu tago de la monato estas hodiaŭ? - Hodiaŭ estas la 5-a.

58 29) Kiu tago de la semajno estas hodiaŭ? - Hodiaŭ estas Merkredo. 30) Kiu estas la dato de via datreveno? - La dato de mia datreveno estas la 3-a de Januaro.

59

APENDICO 4 (Apêndice 4) EKZERCOJ – FAR ZAMENHOF (Exercícios elaborados por Zamenhof) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) 23) 24) 25) 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) 33) 34) 35) 36)

Patro kaj frato. Leono estas besto. Rozo estas floro kaj kolombo estas birdo. Infano ne estas matura homo. Kie estas la libro kaj la krajono? La libro estas sur la tablo kaj la krajono kuŝas sur la fenestro. Resti kun leono estas danĝere. La dentoj de leono estas akraj. Kiu kuraĝas rajdi sur leono? La patro estas bona. La filo staras apud la patro. Mi manĝas per la buŝo kaj flaras per la nazo. La kanto de la birdoj estas agrabla. Donu al la birdoj akvon, ĉar ili volas trinki. Ni vidas per la okuloj kaj aŭdas per la oreloj. Mi venas de la avo, kaj mi iras al la onklo. Blanka papero kuŝas sur la tablo. Ĝojan feston! (mi deziras al vi!). Kia ĝoja festo! (estas hodiaŭ). La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. El ĉiuj miaj infanoj Ernesto estas la plej juna. Mi estas tiel forta kiel vi. Du homoj povas pli multe fari ol unu. Li faris ĉion per la dek fingroj de siaj manoj. El ŝiaj multaj infanoj unuj estas bonaj kaj aliaj estas malbonaj. Sesdek minutoj faras unu horon. Kiun daton ni havas hodiaŭ? Hodiaŭ estas la dudek sepa de Marto. Mi havas cent pomojn. Mi havas centon da pomoj. Kvinoble sep estas tridek kvin. Tri estas duono de ses. Por miaj kvar infanoj mi aĉetis dek du pomojn, kaj al ĉiu el la infanoj mi donis po tri pomoj. Tiu ĉi libro havas sesdek paĝojn; tial, se mi legos en ĉiu tago po dek kvin paĝoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj. La tranĉilo tranĉas bone, ĉar ĝi estas akra. Sinjoro, vi estas neĝentila.

37) 38) 39) 40) 41) 42) 43) 44) 45) 46) 47) 48) 49) 50) 51) 52) 53) 54) 55) 56) 57) 58) 59) 60) 61) 62) 63) 64) 65) 66) 67) 68) 69) 70) 71)

Mia hundo, vi estas tre fidela. En la vintro, oni hejtas la fornojn. Li amas min, sed mi lin ne amas. Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. Diru al mi vian nomon. Ĉu vi diros al mi la veron? Mi amas min mem, vi amas vin mem, li amas sin mem, kaj ĉiu homo amas sin mem. Mi lavis min en mia ĉambro, kaj ŝi lavis sin en sia ĉambro. La infano serĉas sian pupon; mi montris al la infano, kie kuŝas ĝia pupo. Oni ne forgesas facile sian unuan amon. Kiam mi venis al li, li dormis; sed mi lin vekis. Se mi estus sana, mi estus feliĉa. Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi. Infano, ne tuŝu la spegulon! Karaj infanoj, estu ĉiam honestaj! Li venu, kaj mi pardonos al li. Ordonu al li, ke li ne babilu. Petu ŝin, ke ŝi sendu al mi kandelon. Ni estu gajaj, ni uzu bone la vivon, ĉar la vivo ne estas longa. Promenante sur la strato, mi falis. La falinta homo ne povis sin levi. En la lingvo “Esperanto” ni vidas la estontan lingvon helpantan de la tuta mondo. Mono havata estas pli grava ol havita. Pasero kaptita estas pli bona, ol aglo kaptota. Nun li diras al mi la veron. Hieraŭ li diris al mi la veron. Kiam mi venos, diru al mi la veron. Kiam via domo estis konstruata, mia domo estis jam longe konstruita. La pastro, kiu mortis antaŭ nelonge, loĝis longe en nia urbo. Ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme? Kie vi estas? Mi estas en la ĝardeno. Kien vi iras? Mi iras en la ĝardenon. La birdo flugas en la ĉambro (= ĝi estas en la

60 ĉambro kaj flugas en ĝi). 72) La birdo flugas en la ĉambron (= ĝi estas ekster la ĉambro kaj flugas en la ĉambron). 73) El sub la kanapo (aŭ sofo) la muso kuras sub la liton, kaj nun ĝi kuras sub la lito. 74) Mi estas ekster la domo, kaj li estas interne. 75) En la salono estis neniu krom li kaj lia fianĉino. 76) Li diras ke mi estas atenta. 77) Li petas, ke mi estu atenta. 78) Kvankam vi estas riĉa, mi dubas ĉu vi estas feliĉa. 79) Ho Dio! kion vi faras! 80) Ha, kiel bele! 81) For de tie ĉi! 82) Fi, kiel abomene! 83) Nu, iru pli rapide! 84) Ni disiĝis kaj iris en diversajn flankojn: mi iris dekstren, kaj li iris maldekstren. 85) Mi renkontis nek lin, nek lian fraton. 86) Mi ne renkontis lin, nek lian fraton.

87) Mi ridas je lia naiveco (aŭ: mi ridas pro lia naiveco; aŭ: mi ridas lian naivecon). 88) Pardoni al la malamiko. 89) Pardoni la malamikon. 90) Pardoni al la malamiko lian kulpon. 91) Li parolas, kaj lia parolo fluas dolĉe kaj agrable. 92) Lernolibron oni devas ne tralegi, sed tralerni. 93) En mia skribotablo sin trovas (aŭ: troviĝas) kvar tirkestoj. 94) Liaj lipharoj estas pli grizaj, ol liaj vangharoj. 95) Glaso de vino estas glaso, kiun oni uzas por vino. 96) Glaso da vino estas glaso plena de vino (aŭ vinplena). 97) En la ĉambro sidis nur kelke da homoj. 98) “Da” post ia vorto montras, ke tiu ĉi vorto havas signifon de mezuro. 99) Mia frato ne estas granda, sed li ne estas ankaŭ malgranda; li estas de meza kresko. 100) Li estas tiel dika, ke li ne povas trairi tra nia mallarĝa pordo.

61

APENDICO 5 (Apêndice 5) KELKAJ RESUMOJ PRI ESPERANTO Konsonantoj : Litero (letra) Prononco (pronúncia)

Rimarko (Observação)

C

'tsô'

Como em “certo”, mas com “t” na frente

Ĉ

'tchô'

Como no som de “atchim”

G

'gô'

Como em “gato”, sempre seco

Ĝ

'djô'

Como em “adjetivo”

H

'rô'

'h' aspirado como em “help” do inglês, ou 'r' de “romeu”

Ĥ

'rrô'

Como 'r' dobrado de “rocha” ou “rua”

J

'iô'

Como em 'i' de “ioiô” ou de “ai”, espécie de semivogal

Ĵ

'jô'

Como em “jornal”, “janela”

Ŝ

'chô'

Como em “choro” ou “chuveiro”

Ŭ

'uô'

Como no 'u' final de “mau”, espécie de semivogal

Rimarko pri la literoj kun ĉapelo:

(Obs. Sobre as letras com chapéu)

Kiam oni ne povas uzi la literojn kun ĉapelo, oni povas uzi la anstataŭon: (Quando não podem ser usadas as letras com chapéu, pode-se usar a substituição:) Litero

Anstataŭo (substituição)


Ĉ, ĉ

Ch, ch (ou: Cx, cx) (ou: C', c')

Chevalo; cxapitro; c'apitro

Ĝ, ĝ

Gh, gh (ou: Gx, gx) (ou: G', g')

Ghusta; gxenerale; g'enulo

Ĥ, ĥ

Hh, hh (ou: Hx, hx) (ou: H', h')

Ehho; hxemio; h'oro

Ĵ, ĵ

Jh, jh (ou: Jx, jx) (ou: J', j')

Jhurnalo; jxeleo; j'ipo

Ŝ, ŝ

Sh, sh (ou: Sx, sx) (ou: S', s')

Shuo; sxtono; s'ipo

Ŭ, ŭ

Nenio... (Nada...) (ou: Ux, ux) (ou: U',u') Antau; frauxlo; baldau'

Numeraloj, Tagoj, Monatoj: La numeraloj estas: (Os numerais são:) nulo (zero), unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), naŭ (9), dek (10), cent (100), mil (1000), miliono (1.000.000), miliardo (1.000.000.000).

62 La tagoj de la semajno estas: (Os dias da semana são:) Lundo (segunda-feira), Mardo (terça), Merkredo (quarta), Ĵaŭdo (quinta), Vendredo (sexta), Sabato (sábado), Dimanĉo (domingo) La monatoj de la jaro estas: (Os meses do ano são:) Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio, Aŭgusto, Septembro, Oktobro, Novembro, Decembro

Prezenco, Pasinto kaj Futuro: (Presente, Passado e Futuro) Prezenco

AS

La patro ESTAS bona. (O pai É bom.)

Pasinto

IS

La avo ESTIS bona. (O avô ERA bom.)

Futuro

OS

La nepo ESTOS bona. (O neto SERÁ bom.)

Imperativo

U

La patro ESTU bona. (O pai SEJA bom.)

Kondicionalo

US

Se la patro ESTUS bona, la filo ESTUS ankaŭ bona. (Se o pai fosse bom, o filho seria também bom)

Kiel diri la horojn: (Como dizer as horas) Por demandi pri la horo oni diras: Kioma horo estas? (Para perguntar as horas a gente diz: Que horas são?) Ekzemploj: "Kioma horo estas?" Estas jam nokto-mezo! (La infanoj devus esti dormantaj.)

Já é meia-noite! (As crianças deveriam estar dormindo.)

Estas tagmezo. (Ni renkontos tie, tagmeze / je la tagmezo.

É meio-dia. (Nos encontraremos lá, ao meio dia.)

Estas la sepa matene. São sete da manhã. Estas la 7-a a.t.m. (antaŭ-tag-meze) São 7:00h am (antes do meio-dia) (Oni kutime matenmanĝas je la 7-a matene. (Normalmente se toma café-da-manhã às 7h am.) Estas la deka (matene). Estas la 10-a atm. (Ili ĉesigis la laboron por trinki kafeton.)

São dez da manhã. São 10:00h am. (Eles pararam o trabalho para tomar cafezinho.)

Estas la dek-unua kaj duono (matene). Estas la 11-a kaj tridek min (atm). (Estas preskaŭ la horo de la tag-manĝo.)

São onze e meia (da manhã). São 11 e trinta (am). (Está quase na hora do almoço.)

Estas la dua vespere. Estas la 2-a p.t.m. (post-tag-meze). (Estas tempo por repreni la laboron.)

São duas da tarde. São 2:00 pm (depois do meio-dia). (É hora de retomar o trabalho.)

63

Ĝentilaj esprimoj: (expressões de gentileza) Por peti komplezon oni povas uzi la jenajn esprimojn: (Para pedir um favor podem-se usar as seguintes expressões) Bonvolu, diri al mi la horon! (Tenha a bondade de dizer-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Bonvole, diru al mi la horon! (De boa vontade, diga-me as horas! Ou: Por favor, diga-me as horas!) Mi petas, ĉu vi povas montri al mi la elirejon? (Por favor, você pode me indicar a saída?) Permesu... (Com licença...)

Pri la Akuzativo: (sobre o acusativo) Rimarku kelkajn verbojn, kiuj postulas la akuzativon, kaj aliajn, kiuj ĝin ne postulas. (Observe alguns verbos que exigem o acusativo e outros que não o exigem.) Postulas la akuzativon (transitivaj verboj) (exigem o acusativo [verbos transitivos]) Havi

Kanti #

Manĝi

Trinki

Ne postulas la ak. (netransitivaj verboj) (não exigem o ac. [verbos intransitivos]) Esti

Okazi

Manki

Brili #

Peti *

Prononci Ripeti

Traduki

Farti

Vivi

Paroli

Lerni

Kopii

Gratuli

Skribi

Kuŝi

Resti

Kuri

Reveni

Vidi

Ŝati

Postuli

Studi

Plaĉi

Ekzisti

Perei

Sidiĝi

Nei

Aŭdi

Ami

Meti

Sidi

Stari

Piediri

Finiĝi

Koni Ricevi

Voli Legi

Aŭskulti Diri *

Forpeli Teni Fari

Bati

#

Paroli Naski

#

Flugi

Foriri

Venki

Morti

Ridi

Kanti

Bati

#

Naskiĝi

Plori

Salti Pluvi

#

* Mi petas ion de iu. (Eu peço algo de alguém); Li diras ion al iu (ele diz algo a alguém.)

# povas postuli aŭ ne...

La uzado de IG kaj IĜ: (o uso de IG e IĜ) Ekzemploj de uzado de IG kaj IĜ. (Exemplos de uso de IG kaj IĜ.)

[IG = fazer, tornar; IĜ = fazer-se, tornar-se]

Konstruado de urbo eternigas la nomon.

(A construção de cidades torna eterno o nome.)

La nomo de heroo eterniĝas.

(O nome de um herói eterniza-se.)

64 Vino kaj muziko ĝojigas la koron.

(Vinho e música tornam o coração alegre.)

Oro kaj arĝento firmigas la piedon.

(Ouro e prata tornam firme [firmam] o pé.)

Pli ol oro distingiĝas bona konsilo.

(Mais do que o ouro distingue-se o bom conselho.)

Ĉu ni okazigu grandan feston?

(Devemos fazer acontecer uma grande festa?)

La ĥorestro kantigis la gekantistojn.

(O regente fez cantarem os cantores.)

Mi ŝatas kreskigi legomojn.

(Eu gosto de cultivar legumes.)

Ili planas geedziĝi somere.

(Eles planejam casar-se no verão.)

La kolegoj ĝoje fiksis la renkontiĝon.

(Os colegas alegremente marcaram o encontro.)

La ĉefo renkontigis la laboristojn.

(O chefe fez encontrarem-se os trabalhadores.)

Kelkaj specialaj ekzemploj: (alguns exemplos especiais) Kolumo (colarinho, gola)

T-ĉemizo estas ĉemizo sen kolumo.

Cerbumi (pensar muito)

La studento tre laciĝis pro cerbumado.

Kalkanumo (salto de sapato)

Inaj ŝuoj havas alt-kalkanumojn.

Akvumi (aguar, regar)

La florojn oni devas tage akvumi.

Foliumi (folhear)

Antaŭ ol legi, estas bone foliumi la libron.

Manumo (punho de camisa)

Long-ĉemizoj havas manumojn.

Sapumi (ensaboar)

Sapumi la manojn faras ŝaŭmon.

“Por” kaj “al”: Kelkaj diferencoj

(“Por” e “al”: algumas diferenças) [Por: celo (objetivo); Al: alproksimado al io/loko (aproximação a algo/lugar)]

Oni manĝas por nutri sin. (Come-se, para se nutrir.) Oni iras al la urbo. (Vai-se à cidade.) De tago al tago. (Dia a dia.) Frapi al la pordo. (Bater à porta.) Glaso, kiun oni uzas por vino. (Copo que se usa para vinho.) Kuracisto por virinoj. (Médico (de) para mulheres.) Direkti sian voĉon al iu. (Dirigir sua voz a alguém.)

65 Ĉi tiu ilo taŭgas por ĉiuj laboroj. (Esta ferramenta é própria para todos os trabalhos.) Ne estu tro severa al li. (Não seja tão severo com ele.)

66

EKZERCARO (Numero 1): (Exercícios número 1) I – Enmetu la “N-on”, kiam necesos. (Coloque o “N” quando for necessário): 1) Ili ne havas libro____. 2) Tiuj estas bonaj __ libroj___. 3) Ŝi kantas bela___ muziko___. 4) Kie okazis la lasta__ kongreso___? 5) Li ĉiam manĝas kokidaĵo___. 6) Mankas io__ sur ĉi tiu __ tablo__. 7) La instruanto petis de la studantoj la ekzercoj___. II – Traduku en Esperanton. (Traduza para o Esperanto) 1) O filme é bom! ________________________________________________ 2)

Ele é estudante universitário. (= “studento”) ________________________________________

3)

Elas gostam de ler romance. (= “romano”) _________________________________________

4)

a) Obrigado! b) De nada! ____________________________________________

5)

Parabéns pelo seu aniversário. (= “dat-reveno”) _______________________________________

6)

Sente-se! O banco é grande. _________________________________________

7)

Você tem uma caneta esferográfica? (= “globo-krajono”) _______________________________

III – Traduku al la Portugala. (Traduza para o Português) 1) Kiel vi fartas? ____________________________________________________________ 2)

Bonan vesperon! _______________________________________________

3)

Mia nomo estas ... _________________________________________________________

4)

Kun lingvo internacia pli bona estos la mondo!_________________________________________

5)

La mondo komprenos vin! __________________________________________________

6)

Ŝi ne estas dika. ___________________________________________

7)

La vero lumigas la mondon. _______________________________________________

IV – Escreva 10 (dez) frases sobre qualquer tema, em Esperanto! Se faltar a palavra, em Eo, coloque-a em Português mesmo – método “bilíngue”! (Não pare para procurá-la em dicionários! Tente usar o vocabulário que já possui na cabeça!) ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________ ___________________________________________________________________________________

67

EKZERCARO (Numero 2): (Exercícios número 2) I – Enmetu “kun” aŭ “per” laŭ la ekzemplo. (Insira “kun”= 'com, em companhia de', ou “per”= 'com, por meio de', conforme o exemplo) Ekzemplo: Oni manĝas per la buŝo = Come-se com a boca. 1) La knabinoj promenis _____ dek realojn (en la poŝo). 2) Popolo kutime vojaĝas ______ buso. 3) Birdoj flugas _____ flugiloj. 4) Junaj virinoj ŝatas piediradi _____ amikinoj. 5) Mi volonte iros ____ vi. 6) Tiu junulo aĉetis akvotubon por lavi autojn ____ ĝi. (Akvotubo = mangueira d´água.) 7) Al ni plaĉas resti kune ____ ili. II – Negativoj: Ne uzu du negativojn en Esperanto. (Negativas: não usar duas negativas em E-o). Ekzemploj: Eu não sei nada = Mi scias nenion. (E não: Mi ne scias nenion.) – Kompletigu la spacojn sube tradukante (Complete os espaços abaixo traduzindo). 1) Tiu viro vojaĝas neniam = ________________________________ 2) _________________________________________ = Eles não conhecem ninguém. 3) _________________________________________ = Ela não come nada disto. 4) La stratknaboj havas nenion por manĝi = _________________________________________ 5) _____________________________________ = Os alunos não compreenderam nada. 6) La infanoj diris, ke li faras nenion eraran = _________________________________________ 7) Ĉu vi havas nenian novaĵon? = _________________________________________________ III – Enmetu la verbon laŭ la “tempo”. (Insira o verbo, conforme o “tempo”.) 1) La instruistoj _________________. (vojaĝi  futuro) 2)

Leono _______________ tre multe da viando. (manĝegi = devorar  presente.)

3)

La samklasanoj ________________ en la lernejon. (kuri = correr  passado.)

4)

_________ bone, kion mi __________. (atenti = prestar atenção imperativo; diri  futuro.)

5)

Se li _______ pli ol tio, li ___________ la teston. (studi; sukcesi = ter sucesso  condicionais.)

6)

Mi esperas, ke vi ___________ min. (kompreni  imperativo = “subjuntivo” do Port.)

7)

____________ peti de li, ke li __________ pli. (bonvoli = ter a bondade; legi  imperativos.)

IV – Traduku en Esperanton: (Traduza para o Esperanto:) 1)

Eu como pão com manteiga ________________________________________________________

2)

Nós vamos tomar café com leite ____________________________________________________

3)

Leite é mais nutritivo que vinho _____________________________________________________

4)

O leão é um animal ______________________________________________________________

5)

Meu nome é Antono ______________________________________________________________

6)

A rosa é uma flor e a pomba é um pássaro _____________________________________________

68 7)

O livro está sobre a mesa __________________________________________________________

8)

A janela está aberta ______________________________________________________________

9)

Quem é o avô de Karlo? ___________________________________________________________

10) Como você se chama? ____________________________________________________________ 11) Qual é o seu nome? ______________________________________________________________ V – Traduku al la Portugala: (Traduza para o Português:) 1)

La studento studas en la universitato. ________________________________________________

2)

Mi estas malfrua por la leciono_____________________________________________________

3)

Havu bonan tagon! _______________________________________________________________

4)

Estos granda ĝojo vidi vin, kisi vin!__________________________________________________

5)

La mano de Johano estas pura. _____________________________________________________

6)

Mi manĝas per la buŝo kaj flaras per la nazo. __________________________________________

7)

Sur la trotuaro piediras kelkaj homoj.________________________________________________

8)

Vi ambaŭ manĝos supon kaj makaronion._____________________________________________

9)

Kiom jara vi estas? ______________________________________________________________

10) Kion vi volas fari hodiaŭ _________________________________________________________

69

EKZERCARO (Numero 3): (Exercícios número 3) I – Adverbaj esprimoj: sekvu la ekzemplojn. (Expressões adverbiais: siga os exemplos.) Ekzemploj: Mi estus en mia hejmo = Mi estus hejme; Ni havas lecionon en Mardo kaj Ĵaŭdo = Ni havas lecionon Marde kaj Ĵaŭde; La laboristo revenis en sian hejmon = La laboristo revenis hejmen. 1) Ili studas ________________________________ (en ĉiuj tagoj). 2) La gekuzoj alvenos ________________________ (je la noktomezo). (kuzo = primo) 3) La familio decidis resti _____________________ (en la hejmo). 4) _____________________ (en la posttagmezo) la studentoj libertempis. (Libertempo = férias, tempo livre.) Rim.: Libertago, ferio = feriado. 5) ___________________________(je la tagmezo) oni tagmanĝas. 6) Maljunuloj preferas studi ___________________________ (frue en la mateno). 7) ______________________________ (en ĉi tiu semajno) ili faros ekzamenon. 8) ______________________________ (post la kunsido) ni iros al la kinejo. 9) ______________________________ (dum li paroladas), kelkaj lernantoj dormetas. 10) Vi devas fari ĉi tiun komunikadon _____________________ (per skribo). II – Kompletigu la spacojn laŭ la plej taŭga finaĵo:”o”, “e” aŭ “a”. (Complete os espaços com a terminação mais adequada). 1) La fort_______ de tiu besto estas tre grand_______. 2) Tre inteligent_______ estas tiu knabino. 3) Kiel bel______ estas la brilant_____ kaj plen_____ Luno. 4) La “nigr____-tabulo” estas farbita el verd____ . (“farbita” = pintada) 5) Long______ li piediradis sur la strato. 6) Ili parolas angl_______ kaj Esperant_______. 7) Iom pos iom li fariĝis bon________ esperantist_______. 8) En sen-lun________ nokto, oni bon_______ vidas la stelojn. 9) La lernantoj devas respondi tut_______ komplet________ la demandojn. 10) La novaĵ_______ estas la jen_______: Mi estas ĉe via urbo. III – Traduku en Esperanton: (Traduza para o Esperanto.) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10)

Que horas são?________________________________________________________________ São dez da manhã. _____________________________________________________________ Posso falar com André? _________________________________________________________ O dentista respondeu afirmativamente. _____________________________________________ Eles falarão por telefone. ________________________________________________________ Repetidamente eles bateram à porta. _______________________________________________ Você irá? Claro que irei. _________________________________________________________ Dê-nos hoje o pão de cada dia. ____________________________________________________ Ele é contra a opinião dela. _______________________________________________________ Eu já sei o nome dele. ___________________________________________________________

IV – Konstruu kaj skribu, Esperante, du malgrandajn frazojn, per si mem. (Construa e escreva, em Esperanto, duas pequenas frases, por si mesmo.)

70

EKZERCARO (Numero 4): (Exercícios número 4) Skribu la respondajn kunmetitajn vortojn (Escreva as correspondentes palavras compostas): Ekzemple: Porto de vôo: flughaveno (aŭ: flugohaveno, aŭ: flug-haveno; aŭ: flugo-haveno) 1) Clube de Esperanto: ___________________________________________________________ 2)

Página pessoal = página doméstica (na internet): _____________________________________

3)

País paterno = pátria: ___________________________________________________________

4)

Outro país = estrangeiro: ________________________________________________________

5)

Centro da cidade: ______________________________________________________________

6)

Refeição do dia = almoço: _______________________________________________________

7)

Refeição da noite = ceia: ________________________________________________________

8)

Suco de fruta: _________________________________________________________________

9)

Salada de frutas: _______________________________________________________________

10) Livro didático (de aprender) : _____________________________________________________ 11) Livro de leitura: ________________________________________________________________ 12) Movimento esperantista: _________________________________________________________ 13) Agarrar em volta = abraçar: _______________________________________________________ 14) Parada de ônibus: _______________________________________________________________ 15) Relógio de braço = de pulso: ______________________________________________________ 16) Dia do nascimento = aniversário: ___________________________________________________ 17) Dia da semana: __________________________________________________________________ 18) Final de semana: ________________________________________________________________ 19) Cartão postal (de correios): ________________________________________________________ 20) Dia livre = feriado: ___________________________________________________________ 21) Natal (nascimento de Cristo): ______________________________________________________ 22) Ano-novo: _____________________________________________________________________ 23) A volta da data (= aniversário): _____________________________________________________ 24) Data de nascimento: ______________________________________________________________ 25) Meia-noite: _____________________________________________________________________ 26) Toalha de banho: ________________________________________________________________ 27) Meio-dia: ______________________________________________________________________ 28) Refeição da tarde = jantar: _________________________________________________________ 29) Refeição da manhã = café-da-manhã: ________________________________________________ 30) O Chefe da cidade = prefeito: ______________________________________________________

71

EKZERCARO (Numero 5): (Exercícios número 5) Kompletigu per IG aŭ IĜ: 1. 2. 3. 4.

Ĉu vi koler_____as kontraŭ mi? Mi ŝatas kresk_____i legomojn. Ili planas geedz_____i somere. Mi nun evolu_____as novan metodon.

5. 6. 7. 8.

Provu per demandoj parol_____ i ilin. Mia estro tre ŝatas labor_____i aliajn. Ŝi anstataŭ_____is la malnovan pneuon per nova. Ĉu mi bol_____ u tri ovojn?

9. 10. 11. 12.

Morgaŭ komenc_____os nova kurso. Li translok_____is la tablon. Mi far_____os platkukojn ĉi-vespere. Tiu renkontigo ne interes_____as min.

13. Mi pensas, ke ni neniam renkont_____is. 14. Bone, ni renkont_____os post tri horoj en Mak-Donaldo. 15. Ĉu far_____os bona vetero morgaŭ ? 16. Fek, mi devas restart_____i la komputilon. 17. 18. 19. 20.

Ho, finfine la aŭto start_____as! La pantalono ne bone lav_____is. Bonvolu memor_____i min pri tio. Ŝi nask_____is tri infanojn.

21. 22. 23. 24.

La patro atente lav_____as sian infanon. Mi forgesis, bonvolu sci_____i min. Tiu filmo tre pens_____is min. Ven_____u ankaŭ vian pilkon.

25. 26. 27. 28.

Okaz_____as nenio ! Ĉu ni okaz_____u feston? Nun, mi sent_____as pli bone, dankon. Ho, vi tre tim_____is min!

33. Ne zorgu! Ĉio solv_____os iel... 34. Lia profesio estas vetur_____i buson. 35. Mi aper_____os la bildon en nia hejmpaĝo. 36. Ĉu vi aper_____os morgaŭ? 37. Mi iros duŝ_____i min nun. 38. Ŝi antaŭĝojas hejm_____i ilian novan apartamenton. --------------------Komparu: 4.: Ĉu la ekonomio evoluas en bonan direkton? 7.: Ŝi anstataŭis (ŝi mem) la malnovan pneuon per la nova. Mi anstataŭos (mi mem) lin kaj mem partoprenos la kunsidon. 9.: Morgaŭ mi komencos novan kurson. 11.: Mi faros (mi mem) platkukojn ĉi-vespere. 12.: Tiu renkontigo ne interesas al mi. 12., 13., 14.: Ĉu mi renkontis vin antaŭe? 20.: Ŝi naskis tri infanojn. 21.: La patrino atente lavas (ŝi mem) sian infanon. 23.: Tion almenaŭ mi pensas. 25., 26..: Kiam okazos la festo? 27. Nun, mi sentas pli bone, dankon. 29.: Ĉu vi ofte uzas la paĝaron "lernu!"?

29. Tiu esprimo ofte uz_____as, ĉu ne? 30. Ne, mi ne tim_____as vin. 31. Pardonu min, mi ne intencis fal_____ i vin!

34.: Post du tagoj mi veturiĝos al la montaroj. 35., 36.: La bildo jam aperis en la hejmpaĝo.

32. Tre ĝoj_____is min aŭdi tion.

72

VORTARETO DE ESPERANTO (PORTUGUÊS → ESPERANTO) 1. a agradecer = dankinde

37. acontecer = okazi

2. a despeito de, apesar de = spite al

38. acorrentar, algemar = kateni (...n)

3. a gente (impessoal) = oni

39. adega, despensa = kelo

4. à razão de = po

40. adequada = adekvata

5. à tarde (p.m.) = posttagmeze (ptm)

41. aderir, filiar-se = aliĝi

6. a tempo, a propósito = ĝustatempe

42. adeus, até logo = adiaŭ

7. à toa, ao acaso = hazarde

43. administrar, dirigir = estri (...n)

8. a varejo = podetale, pomalgrande

44. admirar = admiri (...n)

9. à vontade, a seu bel-prazer = laŭplaĉe

45. admirar, atordoar = mirigi (...n)

10. a, ao, com, em, de, para = je (à sua saúde = je 46. admirar-se = miri via sano) 47. admirar-se, estranhar = miri 11. a.m. = atm / antaŭtagmeze 48. adulto/a, maior = plenaĝa 12. abacaxi = ananaso 49. advertir = averti (...n)

13. abaixo, embaixo, na parte de baixo = malsupre 50. adivinhar, decifrar = diveni (...n) 14. abater = buĉi 51. aeromoço, comissário = stevardo 15. abelha = abelo 52. aeronáutica = flugarmeo 16. abeto (pinheiro) = abio 17. abóbada = volbo 18. abóbora = kukurbo 19. aborrecer-se, enfastiar-se = enui 20. abotoar = butonumi (...n) 21. abreviação = mallongigo 22. abridor de latas = ladskatol-malfermilo 23. abrir = malfermi (...n) 24. absurdo = sensencaĵo 25. abundante = abunda 26. abutre = vulturo 27. acabar, terminar = fini (...n) 28. acanhado, envergonhado, tímido = sinĝena 29. ação = ago 30. acarinhar = karesi (...n) 31. acelerar, apressar, adiantar, aumentar a velocidade de = akceli (...n) 32. acessar, dirigir-se a, aproximar-se = aliri 33. acessível = havebla 34. achar, ter opinião sobre algo = opinii (...n) 35. ácido/a = acida 36. aconselhar = konsili (...n)

53. afabilidade, gentileza = afableco 54. afirmar = aserti (...n) 55. afirmar com a cabeça = kapjesi 56. afogar-se, submergir-se = droni 57. agir = agi 58. agitar (lenço, folha) = svingi (...n) 59. agora = nun 60. agradar = plaĉi 61. agradável = agrabla 62. agradecer = danki (...n) 63. agredir = agresi (...n) 64. água = akvo 65. aguardente, cachaça = brando 66. agudo, afiado = akra 67. agulha = kudrilo 68. agulha = nadlo 69. ai (lamento) = ve 70. aia, babá = vartistino 71. ainda = ankoraŭ 72. ainda que = kvankam 73. aja, faça = agu 74. ajoelhar-se = surgenuiĝi

73 75. ajudar = helpi (...n)

115. anel = ringo

76. álcool = alkoholo

116. anfitrião = gastiganto

77. alegrar-se = gajiĝi, ĝoji

117. animal = animalo

78. alegre = gaja

118. animal carnívoro = rabobesto

79. além de, à margem de, ao lado de = preter

119. animalidade = animaleco

80. além disso = krome

120. aniversário = datreveno, naskiĝdato, naskotago

81. alface = laktuko 82. alfândega (local) = doganejo 83. alfinete = pinglo 84. algo = io 85. algodão = kotono 86. alguém, algum, uma pessoa = iu 87. algum = kelka 88. alguns poucos de, alguns = kelke da 89. alho = ajlo 90. alistar-se, engajar-se = varbiĝi 91. almofada = kuseno 92. alta sociedade, alta roda = mondumo 93. alto/a = alta 94. altura = alto 95. alumiar, luzir = lumi 96. alvorecer, o romper do dia = tagiĝo 97. amador, diletante, não profissional = diletanto 98. amamentar = suĉigi (...n) 99. amanhã = morgaŭ 100. amar = ami (...n) 101. amarelo = flava 102. ambiente, atmosfera espiritual de um meio = etoso

121. ano = jaro 122. ano bissexto = superjaro 123. antepenúltimo/a = antaŭlasta 124. antes de, diante de, atrás, há (tempo) = antaŭ 125. antigo = antikva 126. ao lado de = flanke de 127. aos três = triope 128. apalpar = fingrumi (...n) 129. apenas, mal, quase não = apenaŭ 130. aperfeiçoar = perfektigi (...n) 131. apesar de = malgraŭ 132. aplicar = apliki (...n) 133. após, depois de = post 134. aposentado, jubilado = emerito, pensiulo 135. apostar = veti 136. aprender = lerni (...n) 137. aprendiz, aluno = lernanto 138. aproveitar = profiti 139. aquecer = hejti (...n) 140. aqui = ĉi tie 141. ar = aero

103. ameaçar = minaci

142. arado = plugilo

104. amedrontar = timigi (...n)

143. arar, lavrar = plugi

105. ameixa = pruno

144. arbitrário = arbitra

106. amendoim = arakido

145. arco-íris = ĉielarko

107. amigo = amiko

146. arder = ardi

108. amor sexual = amoro

147. arejar, ventilar = aerumi

109. amordaçar = buŝumi

148. armar, prover de armas = armi (...n)

110. amorosamente = ame

149. armário, estante = fakaro

111. analisar = analizi (...n)

150. arquivo de comp. = dosiero

112. anão = nano

151. arrancar, colher (flores), tirar = deŝiri (...n)

113. andar, caminhar = paŝi

152. arrancar, tomar = forpreni

114. andar, pavimento = etaĝo

153. arranhar, raspar = skrapi (...n)

74 154. arrepender-se = penti 155. arrotar= rukti 156. arroz = rizo 157. arte = arto 158. artificial = artefarita 159. árvore = arbo 160. árvore de natal = krist(nask)-arbo 161. às vezes, por vezes = kelkfoje 162. asno, burro, jumento = azeno 163. aspecto = aspekto 164. aspirador de pó = polvosuĉilo 165. assar = rosti (...n) 166. assim = tiel 167. assim como = samkiel, same kiel 168. assim, por esse motivo, portanto, em vista disso = tial

194. atrás dos bastidores, “making of” = post la kulisoj 195. através = tra 196. através, por meio de = per 197. atribuir = atribui (...n) 198. atual = aktuala 199. áudio, som = sono, aŭdo 200. audiovisual = aŭd-vida 201. auditório (pessoas) = aŭdantaro 202. aumentar (em núm.) = pliigi (...n) 203. aumentar = pligrandigi 204. auto aprendizado, autodidatismo = memlernado 205. auto, automóvel, carro = aŭto, ĉaro 206. autoconfiante = memfida 207. automóvel = aŭtomobilo

169. assimilar = asimili (...n)

208. avançar, adiantar-se, progredir = antaŭeniri

170. assinatura (de revista, etc.) = abono

209. ave maria = avemario

171. assoalho, piso = planko

210. ave, pássaro = birdo

172. assobiar, apitar = fajfi

211. aveia = aveno

173. associação = asocio

212. aviação = aviado

174. astúcia (coisa de astuto) = ruzo, ruzaĵo

213. avião a jato = jeto

175. atacar = ataki (...n)

214. avião sem motor, planador = glisilo

176. até (logo) = ĝis

215. avisar, comunicar, anunciar = avizi (...n)

177. até a medula = ĝisosta

216. avô = avo

178. até, mesmo = eĉ

217. azul = blua

179. atenas = ateno

218. azul-claro = blueklara, helblua

180. atenção! = atenton!

219. bacalhau (vivo) = moruo

181. atender (telefone) = respondi

220. bacalhau = gado

182. atento/a = atenta

221. bacia (cintura) = pelvo

183. aterrissar = alteriĝi

222. bactéria = bakterio

184. atingir = atingi (...n)

223. baile = balo

185. atirar, lançar = ĵeti (...n)

224. bala (de chupar) = dolĉaĵeto

186. atitude, postura = sinteno

225. balança = pesilo

187. atividade = aktiveco

226. balão = balono

188. ativo = aktiva

227. balbuciar, gaguejar = balbuti

189. ativo, atuante = agema

228. balde, caçamba = sitelo

190. átomo = atomo

229. balé = baledo

191. ator = rolanto

230. bailarina = baletistino

192. atrair = altiri (...n), allogi

231. baleia = baleno

193. atrair, seduzir = logi

232. banana = banano

75 233. bananeira = bananarbo

274. bolso = poŝo

234. banco, assento = benko

275. bom = bona

235. banhar = bani, banigi (...n)

276. bom apetite! = bonan apetiton!

236. banhar-se = baniĝi

277. bom dia! = bonan tagon!

237. banheiro = banĉambro, necesejo

278. bombom = bombono

238. baralho = kartaro

279. bondade = boneco

239. barba = barbo

280. bonde, trilho cavado = tramo

240. barbeador = razilo

281. boné, gorro, boina = ĉapo

241. barcaça = pramo

282. boneca = pupo

242. barrar = bari (...n)

283. borda, margem, beira = rando

243. basta, pára! = ne pluen!, ĉesu!

284. bordado/a = brodita

244. bastidor = kuliso

285. borracha, goma elástica = kaŭĉuko

245. batalhar = batali

286. branco/a = blanka

246. batata, batatinha = terpomo

287. brigar, querelar, altercar = kvereli

247. bater (ovo, nata)= kirli (...n)

288. brilhar = brili

248. bater = frapi (...n)

289. brincalhão/ona = petolema

249. bater, surrar = bati (...n)

290. brincar de atirar bola de neve = neĝbuli (...n)

250. bêbado = drinkemulo

291. brinco = orelringo

251. bebida = trinkaĵo

292. busca, investigação, pesquisa = serĉo

252. beco sem saída = sakstrato

293. cabeça = kapo

253. beijar = kisi (...n)

294. cabelo = haro

254. belamente colorido = belkolora

295. cabra = kapro

255. beliscar = pinĉi (...n)

296. caçar = ĉasi (...n)

256. belo/a = bela

297. cacarejar = kluki

257. bem = bono

298. cachimbo = pipo

258. bem intencionado/a = bonintenca

299. cada espécie de, toda espécie de = ĉia

259. bem-vindo = bonvenon

300. cada vez (que) = ĉiufoje

260. berço = lulilo

301. cadeado = pendseruro

261. besouro = majskarabo

302. cadeia, corrente = ĉeno

262. bexiga = veziko

303. café = kafo

263. bico de mamadeira = cicumo

304. café da manhã = matenmanĝo

264. bife grelhado ou mal-passado = bifsteko

305. cair = fali

265. bigodes = lipharoj

306. cair de mau jeito = misfali

266. biombo, tela (p/ projeção) = ekrano

307. cair no sono aos poucos = endormiĝi

267. boa sorte! = bonŝancon!, bonan ŝancon!

308. caixa (funcionário), tesoureiro = kasisto

268. boato = onidiro

309. caixa postal = leterkesto

269. bocejar = oscedi

310. caixão, esquife = ĉerko

270. bofetada = vangofrapo

311. calça = pantalono

271. boi = bovo

312. calçada, passeio = promenejo

272. bola = pilko

313. calcular = kalkuli (...n)

273. boletim = bulteno

314. cama, leito = lito

76 315. camarão = salikoketo

(KD)

316. caminho = vojo

354. cebola = cepo

317. camisa = ĉemizo

355. cédula, nota = monbileto, bankbileto

318. campo = kampo

356. célula, sela, cabina = ĉelo

319. canção = kanzono

357. cem = cento

320. caneta esferográfica = globkrajono

358. censurável = riproĉinda

321. canguru = makropo, kanguruo

359. centímetro = centimetro

322. cano da chaminé = kamentubo

360. centro = centro

323. canoa = kanoto

361. cera = vakso

324. cansado/a = laca

362. cereal (trigo, aveia) = greno

325. cantar = kanti (...n)

363. cérebro = cerbo

326. caos = ĥaoso

364. cereja = ĉerizo

327. capa, tampa, cobertura = kovrilo

365. certeza = certeco

328. capaz = kapabla

366. certo/a = certa

329. capital = ĉefurbo

367. cessar = ĉesi

330. cara, semblante, fisionomia = mieno (cara a cara = vidalvide)

368. cesto de papéis, de lixo = paperkorbo

331. caracol = heliko

370. cesto, mala, baú, caixa = kesto

332. caracterizar = karakterizi (...n) 333. carbono = karbono 334. carnaval = karnavalo 335. carne (comestível) = viando 336. carne = karno 337. carne de porco = porkaĵo 338. carneiro = ŝafo 339. carro = ĉaro 340. carta = letero 341. cartaz, edital, placar = afiŝo 342. carteira (escolar) = pupitro 343. carteira de identidade = legitimilo, identigkarto 344. carvão = karbo 345. casa = domo 346. cascateante = akvofalanta 347. caso (gramática) = kazo 348. castelo = kastelo 349. católico/a = katolika 350. causa = kaŭzo 351. cavalgar, andar a cavalo = rajdi 352. caverna = kaverno 353. cd-rom (comp.) = codoromo, kompaktdisko

369. cesto, cesta = korbo 371. céu = ĉielo 372. cevada = hordeo 373. chapéu = ĉapelo 374. chato/a, plano/a = plata 375. chave de fenda = ŝraŭbŝlosilo 376. chave de parafuso = ŝraŭbilo, ŝraŭbturnilo 377. chefe = estro 378. chefe, principal = ĉefo 379. chegar, aportar = alveni (...n) 380. cheirar = flari (...n) 381. cheirar, exalar = odori 382. chicote = vipo 383. chinelo = pantoflo 384. chorar = plori 385. chuva = pluvo 386. chuveiro = duŝilo 387. ciência = scienco 388. cigarro = cigaredo 389. cinema = kino 390. cintura = talio 391. cinza = cindro 392. circo = cirko 393. circuito (elétrico) = cirkvito

77 394. circunstância = cirkonstanco

433. compadre = baptano

395. citar, mencionar = citi (...n)

434. comparar = kompari (...n)

396. ciumento/a = ĵaluza

435. compartimento, especialidade = fako

397. civilização = civilizacio

436. completamente = ĝisfunde

398. civilizar = civilizi (...n)

437. completo/a = kompleta

399. claro, lógico, de certo = kompreneble

438. composição = kunmeto

400. claro, luminoso, luzente = hela

439. composto = kunmetita

401. claro/a = klara

440. compra, (coisa comprada) = aĉetaĵo

402. classe (social), turma (escolar) = klaso

441. comprar = aĉeti (...n)

403. classificar = klasifiki (...n)

442. compreender = kompreni (...n)

404. clima = klimato

443. compreensibilidade = komprenebleco

405. clube = klubo

444. comum = komuna

406. cobaia, porquinho da índia = kobajo

445. comunicar = komuniki (...n)

407. cobra = kolubro

446. comunidade = komunumo

408. cobre = kupro

447. conceito = koncepto

409. cobrir = kovri (...n)

448. concernir, dizer respeito a, ter relação com = koncerni (...n)

410. coco = kokoso 411. cocô, matéria fecal = fekaĵo 412. coelho = kuniklo 413. coisa própria = apartenaĵo, posedaĵo 414. coisa vil, abjeta = aĉaĵo 415. coisa, assunto, negócio, causa, caso jurídico = afero

449. concha = konko 450. concordar, estar de acordo, consentir = konsenti 451. condição = kondiĉo 452. condicionador de ar = klimatizilo 453. conduzir, levar, guiar = konduki (...n)

416. coisas que devem ser feitas = farendaĵoj

454. conforme = konforma

417. colar, grudar = glui (...n)

455. conforme, ao longo de, segundo = laŭ

418. colarinho, gola = kolumo

456. congelador = kongelujo, frostigilo

419. colcha, coberta, cobertor = litkovrilo, litkovraĵo

457. congresso, conferência = kongreso

420. coletânea, crestomatia = krestomatio

459. conhecer, saber = scii

421. coletivo/a = kolektiva

460. consciência = konscio

422. colher (talher) = kulero

461. conservar = konservi (...n)

423. colibri, beija-flor = kolibro

462. consistir = konsisti

424. colônia = kolonio

463. consolar = konsoli (...n)

425. com = kun

464. constância = konstanteco

426. com certeza, sem falta = nepre

465. constante = konstanta

427. com os diabos! = diable!

466. construção simples, tenda, barraca, estande = budo

428. com relação a = koncerne 429. combinar = kombini (...n) 430. começar = komenci (...n) 431. comer = manĝi (...n) 432. cometa = kometo

458. conhecer (gente) = koni (...n)

467. construir = konstrui (...n) 468. consumir, gastar, esgotar = konsumi (...n) 469. conta-corrente = kuranta konto 470. contar com = kalkuli je (pri)

78 471. contato = kontakto

512. crueldade = krueleco

472. conteúdo = enhavo

513. cueca, calcinha = kalsono

473. continente = kontinento

514. cuidado de si, cautela, prudência = singardemo

474. continuação = daŭrigo 475. contra = kontraŭ 476. contrário = malo (ao contrário = male) 477. contudo, porém = tamen 478. coordenar = kunordigi (...n) 479. copular, transar = seksumi 480. cor = koloro 481. coração = koro 482. corajoso/a = kuraĝa 483. coral, coro = ĥoro, koruso 484. corda = ŝnuro 485. corpo = korpo 486. correio eletrônico = retpoŝto 487. corrente, cadeia = kateno 488. correr = kuri 489. corrigir = korekti (...n) 490. cortar (com machado), picar = haki (...n) 491. cortar fora (com machado) = forhaki 492. cortina = kurteno 493. coruja, corujão = strigo 494. coser, costurar = kudri 495. costas, dorso = dorso 496. costura = kudro 497. cotovelo = kubuto 498. couro (curtido) = ledo 499. couve = brasiko 500. cozer (no forno) = baki (...n)

515. cuidado! = gardu vin! 516. cuidado, zelo, preocupação = zorgo, maltrankvileco 517. cultivar = kulturi (...n) 518. culto/a, instruído/a = klera 519. cumprir, desempenhar = plenumi (...n) 520. curar = kuraci (...n) 521. curto-circuito = fuŝkontakto 522. cuspir, salivar = kraĉi 523. da gente = onia 524. dá licença?...= ĉu mi rajtas?, permesu? 525. dançar = danci 526. dançarino = dancisto 527. dano, prejuízo = domaĝo 528. dar = doni (...n) 529. dar à luz, parir = naski (...n) 530. dar adeus, despedir-se = adiaŭi 531. dar parabéns, felicitar = gratuli (...n) 532. dar por empréstimo, emprestar = pruntedoni (...n) 533. data = dato 534. datar, escrever a data = dati (...n) 535. datilografar = tajpi 536. de (origem) = el 537. de (quantidade) = da 538. de alguém = ies

501. cozinheiro = kuiristo

539. de algum modo = iel (de qualquer maneira = iel ajn)

502. crânio = kranio

540. de dois andares = duetaĝa

503. credo, fora, cruzes! = fi! 504. crer, acreditar = kredi (...n)

541. de fato, com efeito, na verdade, sem dúvida = ja

505. criança = infano

542. de meia idade = mezaĝa

506. criar = krei

543. de memória, de cor = parkere

507. criativo = kreema

544. de modo nenhum = neniel

508. cristo = kristo

545. de modo nenhum = tute ne

509. crosta, concha, casca = ŝelo

546. de ninguém = nenies

510. crucificar = krucumi (...n)

547. de novo = denove

511. cruel = kruela

548. de outra maneira = diversmaniere

79 549. de outra parte, por outro lado = aliflanke

589. despir-se = senvestiĝi

550. de todos = ĉies

590. destilação = distilado

551. de um (único) som = unusona

591. destilar = distili (...n)

552. de vista = laŭvide

592. destruir = detrui (...n)

553. decidir = decidi (...n)

593. desviar-se, afastar-se = deflankiĝi

554. décuplo = dekobla

594. deter, represar = digi (...n)

555. dedicado/a = sindonema

595. deus = dio

556. dedo = fingro

596. dever, ter que = devi

557. defender = defendi (...n)

597. dezembro = decembro

558. definir = difini (...n)

598. dia = tago

559. deitar-se na cama = enlitiĝi

599. diabo = diablo

560. deixar, abandonar = lasi (...n)

600. diferente = malsama

561. demais = tro

601. difícil = malfacila

562. democracia = demokratio

602. dilúvio = diluvo, superakvego

563. demonstrativo = montra

603. dimensão = dimensio

564. denso/a = densa

604. dinheiro (à vista, de contado) = kontanta

565. dentro = ene (dentro da frase = ene de la frazo)

605. dinheiro = mono

566. departamento = departemento

607. direito/a = dekstra

567. depois disso = post tio 568. depor, tirar = demeti (...n) 569. deputado = deputito

606. direito, jurisprudência = juro 608. diretamente = senpere 609. diretor = direktoro

570. derivar (matemática) = derivi (...n)

610. dirigir = direkti (...n) (dirigir carro = ŝofori (...n) )

571. desafio = defio

611. disco rígido (comp.) = durdisko

572. desagregar = diserigi (...n)

612. discriminação = diskriminacio

573. desaparecimento = malapero

613. discurso; conversa = parolado

574. descascar = senŝeligi (...n)

614. discussão = diskutado

575. desconto, abatimento = rabato

615. disquete de comp. = diskedo/to

576. descrever = priskribi (...n)

616. distância = distanco

577. desde já = jam nun

617. distinguir = distingi (...n)

578. desejar = deziri (...n)

618. distrair = distri (...n)

579. desencaminhar, seduzir = delogi (...n)

619. distribuir = disdoni (...n)

580. desenhar = desegni (...n)

620. diverso/a = diversa

581. desenho, escala = skalo

621. divertimento, distração = amuzado

582. deserto = dezerto

622. divertir, recrear = amuzi (...n)

583. desfalecer, desmaiar, esvanecer = sveni

623. dividido/a = dividita

584. desfilar = paradi

624. dividir = dividi

585. desiludir-se, desenganar-se = elreviĝi

625. dizer = diri (...n)

586. desligar = malŝalti, elŝalti (...n)

626. do que = ol (mais do que = pli... ol)

587. desmaio, chilique = sveno

627. dobrar = duobligi (...n)

588. desobrigado, quite = kvita

628. doce = dolĉa

80 629. doce, coisa doce = dolĉaĵo

668. em todo lugar, em toda parte = ĉie

630. doer = dolori

669. em vez de, em lugar de = anstataŭ

631. dormir = dormi

670. embarcar-se = enŝipiĝi

632. DOS (sist. operacional) = Doso

671. embrião = embrio

633. dourar = orumi

672. empreendedor = entreprenema

634. doutrina = doktrino

673. empregar, assalariar = dungi (...n)

635. doutrinação = doktrinigo

674. empurrar = ŝovi (...n)

636. drama = dramo

675. empurrar, impelir = puŝi (...n)

637. drive (comp.) = drajvo

676. encantamento, admiração = ravo

638. ducha = duŝo

677. encantar, extasiar = ravi (...n)

639. duplo = duobla

678. encontrar-se com = renkontiĝi kun

640. durante = dum

679. encorajar, animar, incentivar = kuraĝigi

641. durar, continuar = daŭri

680. end. eletrônico, e-mail = retadreso

642. dureza = malmoleco, dureco

681. endereço, destino = adreso

643. e = kaj

682. endossar, transferir = ĝiri

644. eclipse = eklipso

683. endosso, assinatura = ĝiro

645. eco = eĥo

684. energia = energio

646. ecologia = ekologio

685. enfrentar, atacar de frente = alfronti (...n)

647. economizar = ŝpari (...n)

686. enganchar = kroĉi (...n)

648. editar, publicar = eldoni (...n)

687. enganchar, pendurar = alkroĉi (...n)

649. educador = edukisto

688. engenharia = inĝenierio/ inĝenierarto

650. educar = eduki (...n)

689. engenheiro = inĝeniero

651. eis = jen

690. engraçado/a = sprita

652. elegante (no trajar) = ŝika

691. engraxar = ciri (...n)

653. elemento, partícula = ero, elemento

692. enguiçar = panei

654. eles, elas (pessoas e coisas) = ili

693. ensaiar, experimentar = provi (...n)

655. eletricidade = elektro

694. então (conclusão) = do

656. eletricista = elektristo

695. então (naquela época) = tiam

657. elétron = elektrono

696. entre = inter

658. elevador = lifto

697. entre parênteses = interkrampe

659. em (casa de), a, junto a, entre = ĉe (ĉe mi okazis la malo)

698. entrevistar = intervjui (...n)

660. em algum lugar, algures = ie

700. envelhecer = maljuniĝi

661. em algum tempo, outrora, um dia, uma vez, certa vez = iam 662. em anexo = ĉikune, anekse 663. em breve = baldaŭ 664. em conseqüência = sekve 665. em nenhum lugar = nenie 666. em nenhuma quantidade = neniom 667. em relação a = rilate al

699. enunciar = eldiri 701. enxotar = peli (...n) 702. época = epoko 703. equilíbrio = ekvilibro 704. equipamento = ekipaĵo 705. equivalente = ekvivalento 706. errar = erari 707. erudito = klerulo 708. erva = herbo

81 709. escada = ŝtuparo

750. estar presente = ĉeesti (...n)

710. escada rolante = eskalatoro

751. estar propenso a, tendente a = emi

711. escada, escada de mão = eskalo

752. estar/ficar zangado, com raiva = koleri

712. escaneador (comp.) = skanilo

753. estender, deitar algo = kuŝigi (...n)

713. esconder, ocultar, acobertar = kaŝi (...n)

754. estrela = stelo

714. escorpião = skorpio

755. estudante (univ.) = studento

715. escova = broso

756. estudante = studanto

716. escrever = skribi (...n)

757. etc., et cetera = kaj tiel plu (k.t.p)

717. escrever nota sobre, anotar = noti (...n)

758. eterno/a = eterna

718. escutar = aŭskulti (...n)

759. evidente = evidenta

719. esfera = sfero

760. evoluir = evolui

720. esforçado/a, aplicado/a = diligenta

761. examinar = ekzameni (...n)

721. esforçar-se = klopodi

762. exato/a, preciso/a = ĝusta

722. esforçar-se mentalmente = cerbumi

763. excedente = pluso

723. esforçar-se por, empenhar-se por = peni

764. excesso = eksceso

724. esforço (físico), estresse = streĉo

765. exceto, além de, com exceção de, senão = krom

725. esforço = fortostreĉo 726. esfregar, friccionar = froti (...n) 727. esgotar = elĉerpi (...n) 728. eslaide (slide) = diafilmo 729. esmola = almozo 730. espaço = spaco 731. espadas (cartas) = piko 732. especialista, perito = fakulo 733. esperar, aguardar (no tempo) = atendi (...n) 734. espinafre = sinaco 735. espingarda = pafilo 736. espinho = dorno 737. espirrar = terni 738. esquecer, olvidar = forgesi (...n) = 739. esquilo = sciuro 740. esquina = stratangulo 741. esse, este, aquele, aquela = tiu 742. essência = esenco 743. estábulo, curral, redil = stalo 744. estação (veíc.) = stacidomo 745. estanho = stano 746. estar ausente = foresti 747. estar de plantão, de serviço = deĵori 748. estar deitado, situado = kuŝi 749. estar na moda = furori

766. exemplo = ekzemplo 767. exercitar = ekzerci (...n) 768. exigir, postular = postuli (...n) 769. existir = ekzisti 770. experimento = eksperimento 771. expiração = elspirado 772. explicação = klarigo 773. exploração (pesquisa) = esplorado 774. explorar (empresa) = ekspluati (...n) 775. extensão, amplitude, dimensão = amplekso 776. exterioridade = ŝajno 777. extrato (de conta bancária) = konteltiro 778. fábrica = fabriko 779. fachada, frontispício = fasado 780. fácil = facila 781. fada = feino 782. falar paroli = (...n) 783. faltar = manki 784. família = familio 785. fantasia = fantazio 786. farinha = faruno 787. fascinante, cativante ĉarma = 788. fatia = tranĉaĵo 789. favor, obséquio, gentileza = komplezo

82 790. favorável = favora

831. fita de vídeo vidbendo =

791. fazenda = bieno

832. fita cassete = son-bendo

792. fazer = fari (...n)

833. flor = floro

793. fazer barulho = brui

834. floresta, selva = ĝangalo

794. fazer cair = faligi (...n)

835. fluido (pronúncia: flúido) = fluida

795. fazer cócegas a, não ser sério = tikli (...n)

836. fogo = fajro

796. fazer mexerico, fofoca = klaĉi

837. folha = folio

797. fazer pique-nique = pikniki

838. folhear (livro) = foliumi (...n)

798. fazer uma pausa = paŭzi

839. fone de ouvido = aŭskultilo

799. fechadura = seruro

840. fonte = fonto

800. fechar = fermi (...n)

841. fora de = ekster

801. feder = haladzi

842. fora, longe, distante = for

802. feijão = fazeolo

843. forma (subst.) = formo

803. feira = foiro

844. formiga = formiko

804. feita, mercado, bazar = bazaro

845. fornecer, liberar = liveri (...n)

805. feiticeira = sorĉistino

846. forte = forta

806. feixe, molho, penca = fasko

847. fortificação, fortaleza = fortikaĵo

807. felicidade = feliĉeco

848. fração = ono

808. feliz = feliĉa

849. frágil, quebradiço = rompiĝema

809. feltro = felto (chapéu de feltro = felt-ĉapelo)

850. frase = frazo

810. ferir, molestar, magoar = ĉagreni (...n)

851. frear, travar = bremsi (...n)

811. ferir, vulnerar = vundi (...n)

852. freezer = frostigujo, fridegujo

812. ferir-se, machucar-se = vundiĝi

853. frequentemente = ofte

813. fermentar = fermenti

854. fresco, recente = freŝa

814. ferro = fero

855. frigideira = pato

815. ferrolho, tranca = riglilo

856. frio/a = frida

816. ferro-velho, lixeira = rubujo

857. fronha, capa = tegilo

817. ferrugem = rusto

858. fronte, testa = frunto

818. ferver = boli

859. fronteira, limite = landlimo

819. festa = festo

860. fruto = frukto

820. feudo = feŭdo

861. função = funkcio

821. ficar boquiaberto = gapi

862. funcionário = funkciulo

822. ficar, permanecer = resti

863. fundador = fondinto

823. ficha = slipo

864. fundir = fandi (...n)

824. fichário = sliparo

865. furioso/a = furioza

825. fiel = fidela

866. futebol = piedpilko, futbalo

826. fígado = hepato

867. gabarito = kalibrilo

827. filho = filo

868. gado, rebanho = brutaro

828. filhote = ideto

869. gafanhoto = lokusto

829. filósofo = filozofo

870. gaiola = kaĝo

830. fita de vídeo = vid-bendo

871. gaivota = mevo

83 872. galo = koko

913. guerrear = militi

873. gancho = hoko

914. guiar, dirigir = gvidi (...n)

874. ganhar, lucrar = gajni

915. há muito tempo = delonge

875. ganso, marreco = ansero

916. hardware = hardvaro

876. garfo = forko

917. hélice, espira, rosca = helico

877. garganta = gorĝo

918. herança = postlasaĵo

878. gás = gaso

919. hesitar = heziti

879. gasolina = benzino

920. história = historio

880. gastar, despender = elspezi (...n)

921. hoje = hodiaŭ

881. gato = kato

922. homem de negócios = aferisto

882. gaveta = tirkesto

923. homem, pessoa, ser humano = homo

883. geada = frosto

924. homem, varão = viro

884. geladeira = fridujo

925. homepage (página pessoal, sítio) = hejmopaĝo

885. gelo = glacio 886. general = generalo 887. genital = genera 888. gente, povo = gento 889. gentil = ĝentila 890. geral = ĝenerala 891. girassol = sunfloro 892. gíria, jargão = ĵargono 893. giz = kreto 894. globalização = tutmondigo 895. gordo/a = grasa, dika 896. gosto = gusto 897. gostoso, saboroso = gusta, bongusta 898. gota = guto 899. gozar, fruir prazer = ĝui (...n) 900. graças a = dank’al / danke al 901. gramado = gazono 902. gramado, relva = razeno 903. grande = granda 904. granizo = hajlo 905. grão, semente = grajno 906. grátis = senpage 907. grátis, como um presente = donace 908. grau, dignidade = rango 909. gravata = kravato 910. grosso = dika 911. guardanapo = buŝtuko 912. guardar = gardi

926. hora = horo 927. horizonte = horizonto 928. hospital = malsanulejo 929. humanidade = homaro 930. iate = jaĥto/jakto 931. idade = aĝo 932. ideal = idealo 933. idealismo (kantismo) = ideismo 934. ideia = ideo 935. idiota, imbecil = stultulo 936. ignorância = nescio 937. igreja (instituição) = eklezio 938. igreja = preĝejo 939. igual = egala 940. igual, o mesmo = sama 941. igualdade = egaleco 942. imaginar = imagi (...n) 943. importante, sério/a = grava 944. importunadamente, perturbavelmente = ĝene 945. importunar, perturbar = ĝeni 946. impresso (a coisa) = presaĵo 947. impressora (gráfica) = presilo 948. impressora de computador = printatoro 949. imprimir = presi (...n) 950. impróprio/a = sentaŭga 951. incompreensão = miskompreno 952. indefinido = nedifina

84 953. indicável = indikebla

994. jogar, tocar, brincar= ludi

954. indispensável = nemalhavebla

995. jogo de damas = damludo

955. individualizante = individuiga

996. joia = juvelo

956. industrial (pessoa) = industriisto

997. jornal = ĵurnalo

957. inestimável = netaksebla

998. jovem = juna

958. infelicidade = malfeliĉaĵo

999. jubiloso, bem alegre = ĝojega

959. influir influi = (...n)

1000.

juiz = juĝisto

960. informar = informi (...n)

1001.

julgar = juĝi (...n)

961. informar-se = sciiĝi

1002.

juntar-se, reunir-se = kolektiĝi

962. ingênuo/a = naiva

1003.

junto a, perto de = apud

963. inglês = angla

1004.

juramento, jura = ĵuro

964. iniciar, começar = eki

1005.

jurar, prestar juramento = ĵuri (...n)

965. insignificante = sensignifa

1006.

juros, renda de capital = rentumo, procento

1007.

justamente, exatamente = ĝuste

1008.

justo, certo, que tem razão = prava

1009.

justo/a, reto/a = justa

1010.

lá, ali, naquele, lugar, nesse = tie

1011.

lábio = lipo

1012.

laço, cordel = laĉo

966. instruir, ensinar = instrui (...n) 967. instrumento = instrumento, ilo 968. instrumento musical = muzikilo 969. intelecto = intelekto 970. inteligente = inteligenta 971. intencionar = intenci (...n) 972. intenso/a = intensa 973. interesar-se = interesiĝi 974. interjeição para exprimir susto = hu! 975. internet = interreto 976. interno = interna 977. interrogativo/a = demanda 978. interruptor = ŝaltilo 979. inventar = elpensi (...n), inventi (...n) 980. inverno = vintro 981. ir = iri 982. ir às compras = butikumi 983. irmandade, irmãos = frataro 984. irrigar, regar = akvumi (...n) 985. isto é, nomeadamente nome = 986. isto ou aquilo = tio aŭ alio 987. isto, aquilo, isso = tio 988. janela = fenestro 989. jaqueta, paletó = jako 990. jardim, horto = ĝardeno 991. jardineiro = ĝardenisto 992. jiboia, boa (serpente) = boao 993. joelho genuo =

1013.

ladrão = rabisto

1014.

lagarta = raŭpo

1015.

lagosta = salikoko

1016.

lágrima = larmo

1017.

lamentar, lastimar = bedaŭri (...n)

1018.

lâmpada = lampo

1019.

lápis = krajono

1020.

lar, casa = hejmo

1021.

laranja = oranĝo

1022.

lareira, chaminé = kameno

1023.

lata, folha, lâmina de metal = lado

1024.

latir, ladrar = boji

1025.

lavar = lavi (...n)

1026.

lazer = senokupeco

1027.

leão = leono

1028.

lebre = leporo

1029.

lei = leĝo

1030.

leite = lakto

1031.

leitura = legado

1032.

lenço (de bolso) = poŝtuko

1033.

lenço (de naziz) = naztuko

85 1034.

lenço de cabeça = kufo

1074.

maçã = pomo

1035.

lençol = littuko

1075.

macaco, símio = simio

1036.

lente de contato = kontaktolenso

1076.

machado = hakilo

1037.

ler legi (...n)

1077.

machucar, fazer doer = dolorigi (...n)

1038.

letra = litero

1078.

madeira, lenha, pau = ligno

1039.

levar consigo = kunporti (...n)

1079.

magnetismo = magnetismo

1040.

levar, carregar = porti (...n)

1080.

magro/a = magra (malgrasa)

1041.

libra (esterlina) = pundo

1081.

maio = majo

1042.

libra (un. de medida) = funto

1082.

maioria = plejmulto, plimulto

1043.

lição, aula = leciono (aula universitária = lekcio)

1083.

mais (adição) = plus

1084.

mais = pli, plus (matem.), plu (em continuidade) mais ou menos = plimalpli, pli malpli

1044.

ligar = ligi (...n) (ligar carro, etc = irigi)

1045.

ligar, acender (luz) = ŝalti

1085.

1046.

limão = citrono

1086.

mais tarde = pli malfrue, pli poste

1047.

limite = limo

1087.

mais velho/a = pliaĝa

1048.

limonada = limonado, citronsuko

1088.

1049.

língua (anatomia) = lango

mais, ainda mais, ainda (cont. de ação) = plu

1050.

língua (idioma) = lingvo

1089.

mala de mão, maleta = valizo

linguiça, salsicha, chouriço = kolbaso

1090.

mama = mamo

linha (telefônica, de en. elétrica) = lineo

1091.

maneira = maniero

linha = linio

1092.

maneira de exprimir = esprim-maniero

linho = lino

1093.

manga (de roupa) = maniko

1055.

líquido/a = likva

1094.

manhã = mateno

1056. 1057.

literalmente, palavra por palavra = laŭvorte 1095. 1096. literatura = literaturo

1058.

livraria = libr(ovend)ejo

1097.

mapa = mapo

1059.

livre = libera

1098.

maquilagem = ŝminko

livro = libro

1099.

máquina = maŝino

lixeira = balaaĵujo

1100.

máquina de costura = kudromaŝino

locador = luiganto

1101.

mar = maro

local, lugar = loko

1102.

maravilha = mirindaĵo

1064.

locatário, inquilino = luanto

1103.

março = marto

1065.

logo = tuj

1104.

marido, esposo = edzo

1066.

louco/a = freneza

1105.

mármore = marmoro

lua = luno

1106.

mas = sed

1068.

lua cheia = plenluno

1107.

mastigar, mascar = maĉi

1069.

lua-de-mel = miela monato

1108.

mastro, pau de bandeira = masto

lugar (de sentar), assento, sede = sidejo

1109.

matar, assassinar = murdi (...n)

lugar = ejo, loko

1110.

matéria = materio

1072.

lula, sépia = sepio

1111.

material = materialo

1073.

luxo = lukso

1112.

matutar, pensar muito = pensumi

1051. 1052. 1053. 1054.

1060. 1061. 1062. 1063.

1067.

1070. 1071.

manteiga = butero mão = mano

86 1113.

máximo = maksimumo

1151.

mola, corda (relóg.) = risorto

1114.

medicina = medicino

1152.

mole, fofo, suave = mola

1115.

médico = Medicinisto, doktoro

1153.

molho, tempero = saŭco

1116.

médico, doutor = doktoro, kuracisto

1154.

moralisticamente = moralece

1117.

medir = mezuri (...n)

1155.

morango = frago

1118.

meia (de homem) = ŝtrumpeto

1156.

morar = loĝi

1119.

meio = mezo

1157.

morcego = vesperto

1120.

mel = mielo

1158.

moreno, pardo = bruna

1121.

melhorar = plibonigi (...n)

1159.

morrer = morti

1122.

membro = membro

1160.

mortal = mortema

1123.

memória = memoro (memorizar = memorigi)

1161.

mosca = muŝo

1124.

mencionar = mencii

1162.

mosquito = kulo

1125.

mendigo, pedinte = almozulo

1163.

mosteiro, convento = monaĥejo

1164.

mostrar = montri (...n)

1165.

motocicleta pqna = mopedo

1126.

menino, rapaz = knabo

1127.

mente = menso

1128.

mentir = mensogi

1129.

mercadoria = varo

1130.

merecer, valer = meriti (...n)

1131.

mergulhar = plonĝi (mergulhar algo = trempi (...n))

1132.

mesa = tablo

1133.

mesmo, próprio = mem

1134.

mesquita = moskeo

1135.

metade = duono

1136.

metal = metalo

1137.

meter o nariz em assunto alheio = entrudiĝi

1138.

meter, colocar = meti (...n)

1139.

meu, minha = mia

1140.

mijar, urinar = pisi

1141.

milênio = jarmilo

1142.

milhar = milo

1143.

milho = maizo

1144.

minissaia = minijupo

1145.

misturar = miksi (...n)

1146.

misturar-se = miksiĝi

1147.

modem (comp.) = modemo

1148.

modificar (-se), mudar (-se) = aliiĝi

1149.

modificar modifi = (...n)

1150.

módulo = modjulo

1166.

móvel = meblo

1167.

mover = movi (...n)

1168.

mugir, berrar = bleki

1169.

muitíssimo = multege

1170.

muito = tre, multa

1171.

muitos = multaj

1172.

muleta = lambastono

1173.

multa, dinheiro da multa = monpuno

1174.

multidão = homamaso

1175.

na maior parte = plejparte

1176.

na medida do possível = laŭeble

1177.

nada = nenio

1178.

nadar = naĝi

1179.

namorar, galantear = amindumi (...n)

1180.

não = ne

1181.

não bom = nebona

1182.

não há de quê, de nada = nedankinde

1183.

não há pressa = ne urĝe

1184.

não mais, já não = jam ne

1185.

narina = naztruo

1186.

nascer do sol = sunleviĝo

1187.

nascimento = nasksiĝo

1188.

naufrágio = ŝippereo

1189.

navegador da internet (“brouser”) = foliumilo

1190.

navio = ŝipo

87 1191.

neblina, névoa, bruma = nebulo

1229.

obelisco = obelisko

1192.

nebuloso(a) = nebula, nuba

1230.

objetivo = celo

1193.

necessitar, precisar = bezoni (...n), necesi (...n)

1231.

objeto = objekto

1194.

negativo = negativa

1232.

obra de arte = artaĵo

1195.

negro (raça) = negro

1233.

obrigado = dankon

1234.

obrigatória/a = deviga

1235.

obscuro = malklara

1196.

nem = nek

1197.

nenhum/a = nenia

1198.

nesse momento, naquele momento = tiumomente

1199.

neto = nepo

1200.

neutro/a = neŭtrala

1201.

neve = neĝo

1202.

ninar, embalar = luli (...n)

1203.

ninguém = neniu

1204.

ninho = nesto

1205.

no futuro = estontece

1206.

no máximo = maksimume

1207.

no sentido horário = dekstrume

1208.

noite = nokto

1209.

noivo = fianĉo

1210.

nome = nomo

1211.

norma = normo

1212.

norte = nordo

1213.

nossa = nia

1214.

notável = rimarkinda

1215.

notícias = novaĵoj

1216.

noz = nukso

1217.

número (cifra) (para pág., lista, telefone, etc.) = numero

1218.

número (em geral, contagem) = nombro

1219.

numerosos = pluraj

1220.

nunca = neniam

1221.

nutrir = nutri (...n)

1222.

nuvem = nubo

1223.

o mais (entre) = plej (el)

1224.

o mais... possível = kiel eble plej ...

1225.

o outro, o restante, o mais = cetera

1226.

o que, que = kio

1227.

obedecer = obei (...n)

1228.

obediente = obeema

1236.

observar = observi (...n)

1237.

óbvio = memevidenta

1238.

óculos = okulvitroj

1239.

ocupação durável = okupado

1240.

ocupado/a = okupita, okupado

1241.

ocupar = okupi (...n)

1242.

ofender-se = ofendiĝi

1243.

ofício, cargo = ofico

1244.

ofuscar = blindumi (...n)

1245.

oh! meu deus! não é possível = ho ve!

1246.

ohm (unid. resistência elétrica) = omo

1247.

olá! (para chamar a atenção) = hola!

1248.

olá, = eh! hoj!

1249.

óleo, azeite = oleo

1250.

olhar, observar, vigiar, mirar = rigardi (...n)

1251.

olho = okulo

1252.

ontem = hieraŭ

1253.

opositor, adversário = kontraŭulo

1254.

ora, ora! = nu, nu!

1255.

ora, pois bem, bem = nu

1256.

orar, rezar = preĝi

1257.

ordem do dia, pauta = tagordo

1258.

ordem, arranjo = ordo

1259.

ordenador = ordiga

1260.

orelha = orelo

1261.

orgulhosamente = fierece

1262.

originar, vir de, provir = deveni

1263.

ornar = ornami (...n)

1264.

orvalho = prujno

1265.

os tempos atuais = la hodiaŭa tempo

1266.

oscilador = oscililo

1267.

osso = osto

1268.

ou = aŭ

1269.

ouro = oro

88 1270.

outdoor = surskribo

1310.

parede = vando

1271.

outono = aŭtuno

1311.

parede, muro = muro

1272.

outro/a = alia

1312.

parir, dar à luz = akuŝi (...n)

1273.

ouvir = aŭdi (...n)

1313.

pároco, cura = paroĥestro

1274.

ovo = ovo

1314.

parte (de algo) = parto

1275.

pá, enxada, cavadeira = fosilo

1315.

participar = partopreni (...n)

1276.

padaria = bakejo, panejo

1316.

partido = partio

1277.

padrasto = vicpatro

1317.

passar = pasi

1278.

padre = pastro

1318.

passar a ferro, engomar = gladi (...n)

1279.

padrinho = baptopatro

1319.

passar de saúde = farti

1280.

pagar = pagi (...n)

1320.

passear = promeni

1281.

página = paĝo

1321.

passeio, calçada = trotuaro

1282.

pai = patro

1322.

pasta para papéis = teko

1283.

país, terra = lando

1323.

patim = rulŝuo

1284.

paisagem = pejzaĝo

1324.

patins = glit(kur)ilo

1285.

palavra, vocábulo = vorto

1325.

pátio, quintal, terreiro = korto

1286.

palavras-cruzadas = krucvortenigmo

1326.

pato = anaso

1287.

paletó (de homem) = jako

1327.

pátria = patrolando

1288.

palhaço = klaŭno

1328.

pavão = pavo

1289.

palma da mão = manplato

1329.

paz = paco

1290.

palma, palmeira = palmo

1330.

pé (un. medida) = futo

1291.

palmeira = palmarbo

1331.

pé = piedo

1292.

pano = tuko

1332.

pecar = peki

1293.

pano, tela, lona = tolo

1333.

pedaço, naco, bocado, peça = peco

1294.

pântano, brejo = marĉo

1334.

pedestre = piediranto

1295.

pão = pano

1335.

pedir emprestado = pruntepreni (...n)

1296.

papa, pontífice = papo

1336.

pedra = ŝtono

1297.

papai = paĉjo

1337.

peidar = furzi

1298.

papel = papero

1338.

peixe = fiŝo

1299.

papelaria = papervendejo

1339.

pela primeira vez = unuafoje

1300.

par, casal = paro

1340.

pelo que se diz = laŭdire

1301.

para lá e para cá = tien kaj reen

1341.

pelo, cútis = haŭto

1302.

para o lado = flanken

1342.

pena, pluma, caneta = plumo

1303.

para trás = reen

1343.

pender = pendi

1304.

para, por = por

1344.

pendurar = pendigi (...n)

1305.

parada de õnibus = aŭtobushaltejo

1345.

peneira = kribrilo

1306.

paraquedas = paraŝuto

1346.

península = duoninsulo

1307.

parar, deter-se = halti

1347.

pênis = peniso

1308.

pardal = pasero

1348.

pensar = pensi

1309.

parecer, ter a aparência de, mostrar-se = ŝajni

1349.

pentear = kombi (...n)

1350.

pepino = kukumo

89 1351.

pequeno/a = eta, malgranda

1391.

pleitear = pledi

1352.

pera (fruta) = piro

1392.

pneu = pneŭo

1353.

percentual = pocentaĵo

1393.

pneu sobressalente = krompneŭo

1354.

percepção = percepto

1394.

pó, poeira = polvo

1355.

perder = perdi (...n)

1395.

pochete = talimonujo

1356.

perecer = perei

1396.

poço, cisterna = puto

1357.

perfil profilo =

1397.

poder = povi

1358.

perguntar = demandi (...n)

1398.

pódio, tribuna = podio

1359.

perigo = danĝero

1399.

podre, pútrido/a = putra

1360.

permitir = permesi (...n)

1400.

polegada = colo

1361.

persignar-se, fazer o sinal da cruz = krucosigni

1401.

polegar = dikfingro

1362.

persistir, insistir = persisti

1402.

policial (soldado) = policano

1363.

personalidade = personeco

1403.

poltrona = brakseĝo

1364.

pertencer, ser de = aparteni

1404.

polvo (animal) = polpo

1365.

perturbar = perturbi (...n), ĝeni (n...)

1405.

pólvora = pulvo

1366.

peru = meleagro

1367.

pesar, medir o peso = pesi (...n)

1368.

pesar, ter peso = pezi (...n)

1369.

pescoço = kolo

1370.

peso (p/ pesar) = pezilo

1371.

peso = peso (moeda)

1372.

pêssego = persiko

1373.

pessoa conhecida = konato

1374.

piada, brincadeira = ŝerco

1375.

pica-pau = pego

1376.

picar = piki (...n)

1377.

piche (resina asfáltica) = peĉo

1378.

pimenta = pipro

1379.

pincel = peniko

1380.

pintar = pentri (...n)

1381.

pintinho = kokideto

1382.

pintura = pentraĵo

1383.

piolho = pediko

1384.

pisar, calcar (c/ os pés) = treti (...n)

1385.

piscar, pestanejar = palpebrumi

1386.

pizza = pico

1387.

plano/a, (superfície) = ebena

1388.

planta, vegetal = kreskaĵo

1389.

plantar = planti (...n)

1390.

plateia = partero

1406.

pombo = kolombo

1407.

ponta, cume, pico = pinto

1408.

ponte = ponto

1409.

ponto (unidade em jogos etc.) = poento

1410.

ponto de exclamação = krisigno

1411.

ponto de vista = vidpunkto

1412.

por algum motivo = ial

1413.

por atacado = pogrande

1414.

por causa de = pro

1415.

pôr do sol = sunsubiro

1416.

por enquanto = dume

1417.

por exemplo = ekzemple/ekz

1418.

por favor = bonvole, bonvolu, mi petas

1419.

por isso que, porque = “pro tio, ke”

1420.

por nenhum motivo = nenial

1421.

por quê?= kial?

1422.

porca de parafuso = ŝraŭbingo

1423.

porcentagem, por cento = pocento

1424.

porque = ĉar

1425.

pôr-se de pé (de súbito) = ekstari

1426.

pôr-se, esconder-se = subiri

1427.

portanto, pois, então = do

1428.

posse, pertence = havaĵo

1429.

possibilitar= ebligi (...n)

1430.

possível = ebla

1431.

possuir = posedi (...n)

90 1432.

posteriormente = poste

1472.

1433.

posto, cargo = posteno

1473.

propriedade, possessão = posed(aĵ)o

1434.

potência = potenco

1474.

próprio, pessoal, peculiar = propra

1435.

pouco importa, não importa = ne grave

1475.

protótipo = pratipo

1436.

povo = popolo

1476.

prova = pruvo

1437.

praça = placo

1477.

provar, demonstrar = pruvi (...n)

1438.

praia = plaĝo, strando

1478.

provar, saborear = gustumi (...n)

1439.

prateleira = bretaro

1479.

provável = probabla

1440.

prazer = plezuro

1480.

provavelmente = verŝajne

1441.

preço da locação, aluguel = luprezo

1481.

provisoriamente = provisore

1442.

preconceito = antaŭjuĝo

1482.

prudente = singardema

1443.

preferir = preferi (...n)

1483.

psiu, = hei! he!

1444.

pregar, fazer sermão = prediki (...n)

1484.

pulga = pulo

1445.

prego = najlo

1485.

punhado, mancheia = plenmano

1446.

pré-história = antaŭ-historio

1486.

punhal = ponardo

1447.

preleção, aula (universitária) = lekcio

1487.

punho (de camisa) = manumo

1448.

preleção, conferência = prelego

1488.

purê = pureo

1449.

premer, apertar = premi (...n)

1489.

puro/a = pura

1450.

prender = aresti (...n)

1490.

puta, prostituta = putino

1451.

preocupação = priokupiĝo, zorgo

1491.

q = kuo

1452.

presidir = prezidi (...n)

1492.

quadrado = kvadrato

1453.

presunto = ŝinko

1493.

quadril, ancas = kokso

1454.

preto, negro = nigra

1494.

quadro, moldura = kadro

1455.

primavera = printempo

1495.

qualidade = eco

1456.

primitivo/a = primitiva

1496.

quando = kiam

1457.

principalmente, antes de tudo = precipe

1497.

quantidade = kvanto

1458.

príncipe = princo

1498.

quase = preskaŭ

1459.

princípio = principo

1499.

que encanta, que faz sonhar = enreviga

1460.

privar de, despojar = senigi je

1500.

que pena! lamentável = domaĝe

1461.

processador (comp.) = procezilo, procesoro 1501.

quebrar, romper = rompi (...n)

1462.

produzir = produkti (...n)

1502.

queijo = fromaĝo

1463.

prof. univ. (principalmente de línguas) = lektoro

1503.

queimar, arder = bruli

1504.

quem = kiu

1464.

profecia = profetaĵo

1465.

professor (univ.) = profesoro

pronunciar = prononci (...n)

1505.

quente = varma

1506.

quer que (qualquer) = ajn (io ajn = uma coisa qualquer)

1466.

professor = instruisto

1467.

profissão = profesio, metio

1507.

quieto/a = kvieta

1468.

progressivo = progresiga

1508.

química = ĥemio

1469.

projetor = projekciilo

1509.

rã = rano

1470.

prometer = promesi (...n)

1510.

racionar = porciumi (...n)

1471.

pronto/a = preta

1511.

rádio = radio

91 1512.

raiz = radiko

1552.

1513.

rápido/a = rapida

1553.

retornar = reiri (...n) retrato = portreto

1514.

raposa = vulpo

1554.

rever = revidi (...n)

1515.

rascunhar, esboçar = skizi (...n)

1555.

revista = revuo

1516.

rascunho = malneto

1556.

revólver = revolvero

1517.

raspar, ralar = raspi (...n)

1557.

rico/a = riĉa

1518.

rastejar, serpear, arrojar-se = rampi

1558.

ridículo, risível = ridinda

1519.

rastro, pegada = spuro

1559.

rim = reno

1520.

rato, camundongo = muso

1560.

rio = rivero

1521.

rato, ratazana = rato

1561.

ripa, sarrafo = lato

1522.

razão = racio

1562.

rir = ridi

1523.

receita, prescrição = recepto

1563.

riscar, traçar = streki (...n)

1524.

recém, acabar de = ĵus

1564.

rito = rito

1525.

recibo = kvitanco

1565.

robô = roboto

1526.

reconhecer, admitir (a veracidade de) = agnoski

1566.

rocha, rochedo = roko

1527.

recorde (esporte) = rekordo

1567.

roda = rado

1528.

recurso, meio = rimedo

1568.

roda sobressalente = vicrado

1529.

rede, malhas = reto

1569.

roda, círculo = rondo

1530.

refeitório = manĝejo, manĝosalono

1570.

rodear = ĉirkaŭi (...n)

1531.

refinar, apurar (metais) = rafini (…n)

1571.

rodovia = aŭtovojo

1532.

regra = regulo

1572.

rodovia = ŝoseo

1533.

régua = liniilo

1534.

rei = reĝo

1535.

reino = regno

1536.

relâmpago = fulmo

1537.

relaxar-se, desestressar-se = malstreĉiĝi

1538.

relevo, realce = reliefo

1539.

religião = religio

1540.

relógio = horloĝo

1541.

remo = remilo

1542.

renunciar, desistir = rezigni (...n)

1573.

roedores (zoo.) = ronĝuloj

1574.

romance (lit.) = romano

1575.

rosto, cara, semblante = vizaĝo

1576.

rota aérea = aervojo

1577.

rouco/a = raŭko

1578.

roupas = vestoj

1579.

rua = strato

1580.

ruína = ruino

1581.

sabão = sapo

1582.

saber (teórica e praticamente) (idioma p. ex.) = scipovi (...n)

1543.

repugnante, abominável = abomeninda

1583.

saborear, comer = frandi

1544.

resfriado = malvarmumo

1584.

sacudir, abalar = skui (...n)

1545.

resolver = solvi (...n)

1585.

saia = jupo

1546.

respeitável = respektinda

1586.

saída, porta = elirejo

1547.

respiração = spirado

1587.

sair = eliri

1548.

responder = respondi (...n)

1588.

sala de espera = atendejo

1549.

restaurante a quilo = laŭpeza restoracio

1589.

sala, quarto, cômodo = ĉambro

1550.

restos (coisas) = restaĵoj

1590.

sala de aula = lernĉambro

1551.

resultar em = rezultigi (...n)

1591.

salão, hall = halo

92 1592.

salgar = pekli (...n)

1633.

sim = jes

1593.

salto de sapato = kalkanumo

1634.

simplificar = simpligi (...n)

1594.

salva-vidas = savzono

1635.

sino = sonorilo

1595.

salvo se = krom se

1636.

sistema = sistemo

1596.

saudar = saluti (...n)

1637.

soar = soni

1597.

saudar, brindar = tosti

1638.

sob, debaixo = sub

1598.

saúde, bom estado = bonfarto

1639.

soberano = suvereno

1599.

se (perg. indireta) = ĉu

1640.

soberbo = fiera

1600.

se, dado que = se

1641.

sobre, a respeito de = pri

1601.

sebo = sebo

1642.

sobre, em cima de = sur

1602.

século = jarcento

1643.

sobrecarregar = superŝuti (...n)

1603.

seda = silko

1644.

sofá, canapé = kanapo

1604.

seguinte = jena

1645.

sofrimento = sufero

1605.

segundo a fila, pela ordem = laŭvice

1646.

sola (sapato) = plandumo

1606.

sela, arreio = selo

1647.

solteiro/a = fraŭla

1607.

sem dúvida = sendube

1648.

soluçar = singulti

1608.

sem-cerimônia, íntimo = senĝena

1649.

som agudo, penetrante = akratona

1609.

sempre = ĉiam

1650.

sombra = ombro

1610.

sentar-se = sidiĝi

1651.

somente = nur (com ênfase = sole nur)

1611.

sentido = senso

1652.

sonhar = revi, sonĝi

1612.

sentimento = sento

1653.

soprar = blovi (...n)

1613.

sentir = senti (...n)

1654.

sorrir = rideti

1614.

sentir horror = horori

1655.

sorvete = glaciaĵo

1615.

separado, particular = aparta

1656.

subatômico = subatoma

1616.

sepultar, enterrar = entombigi (...n)

1657.

subestimar = subtaksi (...n)

1617.

ser, ente = estaĵo

1658.

sublinhar = substreki (...n)

1618.

ser, estar, haver = esti

1659.

substituição = anstataŭo

1619.

ser, indivíduo = estulo

1660.

sucata = rubaĵo

1620.

sério/a = gravmiena

1661.

1621.

serrote, serra = segilo

sufixo que indica propensão, tendência a = em

1622.

serviçal, prestativo = helpema

1662.

sufixo que indica que é digno de, que merece ser = ind

1623.

seta, flecha = sago

1624.

seu (dele) = lia

1625.

seu, sua (dela) = ŝia

1626.

seu, sua (neutro) = ĝia

1627.

seu, sua, dele, dela (reflexivo) = sia

1628.

seu, sua, deles, delas = ilia

1629.

seu, sua, vossa = via

1630.

shopping center = butikumcentro

1631.

significado = senco

1632.

silenciar, ficar calado = silenti

1663.

sunga = banŝorto

1664.

superfície = supraĵo

1665.

suportar, sustentar = subteni (...n)

1666.

suspeito/a = suspektinda

1667.

tabuleiro de xadrez = ŝaktabulo

1668.

taça, copo (com pé), cálice = pokalo

1669.

tagarelar = babili

1670.

também = ankaŭ

1671.

tanto faz, igualmente = egale

93 1672.

tanto... como = kaj... kaj (tanto eu como meu irmão = kaj mi kaj mia frato)

1710.

tomada (eletr.) = ŝtopilingo

1673.

tapete = tapiŝo

1711.

tonelada = tuno

1674.

tarefa, trabalho = tasko

1712.

torneira = krano

1675.

táxi = taksio

1713.

tornozelo, artelho = maleolo

1676.

tcheco = ĉeĥo

1714.

torrada = biskoto, toasto

1677.

teclado musical = ritmomaŝino

1715.

totalidade, o todo = tutaĵo

1678.

teia de aranha = araneaĵo

1679.

telefone celular = poŝtelefono/ portebla telefono/ ĉela telefono

1680.

televisão = televidilo

1681.

telhado, teto = tegmento

1682.

temido/a, tímido/a = timinda

1683.

tempo = tempo

1684.

tensão (elétrica) = tensio

1685.

ter consciência = konscii (...n)

1686.

ter direito a = rajti

1687.

ter em vista, visar a = celi (...n)

1688.

ter fé em = fide (je)

1716.

touro = virbovo

1717.

trabalhar = labori

1718.

trabalhar mal, fazer às pressas = fuŝi (...n)

1719.

trair = perfidi (...n)

1720.

tranquilo/a = trankvila

1721.

trata-se de = temas pri

1722.

travessa, prato (comida) = plado

1723.

travesseiro = litkuseno

1724.

trepar (c/ ajudas das mãos/pés) = grimpi

1725.

trilho = relo

1726.

trio elétrico = sonkamiono

1727.

triplo = triobla

1690.

1728. ter necessidade de = necesigi (...n), bezoni 1729. (...n) ter nojo de, abominar, detestar = abomeni 1730.

1691.

ter o costume = kutimi

1692.

ter orgulho de = fieri (pri)

1693.

ter paciência = pacienci

1689.

tristeza = malĝojo, tristeco tromba, focinho = rostro tudo = ĉio

1731.

ultimamente, recentemente = lastatempe

1732.

um a um = unuope

1733.

um após o outro = anservice

1696.

ter preconceito, prejulgar = antaŭjuĝi (...n) 1734. 1735. ter, possuir = havi (...n) 1736. terça-feira = mardo

1697.

terminação = finaĵo

1737.

um terço = triono

1698.

terra, chão = grundo

1738.

1699.

terror, horror, pavor = teruro

um tipo, algum tipo, qualquer qualidade = ia

1700.

tesoura = tondilo

1739.

uma coisa qualquer = umaĵo

1701.

testículo = testiko, orkido

1740.

uma vez mais = ankoraŭfoje

1702.

teto = plafono

1741.

uma vez, um dia = foje

1703.

texto, letra de música = teksto

1742.

unha = ungo

1704.

tira de couro, correia = rimeno

1705.

tira, faixa, barra = strio

1706.

tirar (líquido) = ĉerpi (...n)

1707.

titio = oĉjo

1708.

tocar, mexer, bulir = tuŝi (...n)

1709.

todo, cada um, cada uma = ĉiu

1694. 1695.

um décimo = dekono um pouco = iom um pouquinho = iomete

1743.

útil = utila

1744.

utilizar = utiligi (...n)

1745.

vagabundo = vagulo

1746.

vagar, vagabundear = vagi

1747.

vale postal = poŝtmandato

1748.

valor = valoro

1749.

vamos! comecemos! = ek!

94 1750.

vantagem = avantaĝo

1777.

violentar = perforti (...n)

1751.

varrer = balai (...n)

1778.

vir, chegar = veni

1752.

vaso/prato de argila = potaĵo

1779.

vitamina = kirlaĵo

1753.

vazio/a, oco/a, côncavo/a = kava

1780.

viver = vivi

1754.

veia = vejno

1781.

viver, atravessar uma época = travivi

1755.

venda, loja = vendejo

1782.

voar = flugi

1756.

veneziana = latkurteno

1783.

vocabulário, dicionário = vortaro

1757.

ventania = ventego

1784.

volante, guidão = stirilo

1758.

ventilador = ventolilo

1785.

voluntariamente = propravole

1759.

ventre, barriga = ventro, sino

1786.

vomitar = vomi

1760.

ver = vidi (...n)

1787.

votar = voĉdoni (...n)

1761.

verão = somero

1788.

votar em, eleger = baloti (...n)

1762.

verdadeiramente = vere

1789.

voto (de felicidade) = bondeziro

1763.

verde = verda

1790.

voz, voto = voĉo

1764.

vergonhoso/a, acanhado/a = hontema

1791.

w = duobla vo, vavo

1765.

verificar, fiscalizar, conferir = kontroli (...n) 1792.

watt (unid. potência elétr) = ŭato

1766.

vesícula = veziketo

1793.

Windows (comp.) = Vindozo

1767.

vespa = vespo

1794.

Word (editor texto) = Vordo

1768.

vestido, beca, toga = robo

1795.

x = ikso

1769.

vestir = vesti (...n)

1796.

xingar, praguejar = sakri

1770.

vestir-se = vestiĝi

1797.

y = ipsilono

1771.

vez = fojo

1798.

zangar-se, encolerizar-se = koleriĝi

1772.

vice-versa, às avessas = inverse

1799.

zelar, cuidar, preocupar-se = zorgi

1773.

videocassete = videokaseto

1800.

zíper = zipo

1774.

vil, sem valor, ruim = aĉa

1801.

zombar = moki (...n)

1775.

vingar, vingar-se = venĝi (...n)

1776.

violão = gitaro

(Compilação: Wilson Aragão Filho, fev./2006: [email protected]; Revisto: jan/2011)

95 VORTARETO DE ESPERANTO

(ESPERANTO ® PORTUGUÊS)

1.

abelo = abelha

38.

aktiveco = atividade

2.

abio = abeto (pinheiro)

39.

aktuala = atual

3.

abomeni = ter nojo de, abominar, detestar

40.

akuŝi (...n) = parir, dar à luz

4.

abomeninda = repugnante, abominável

41.

akvo = água

5.

abono = assinatura (de revista, etc.)

42.

akvofalanta = cascateante

6.

abunda = abundante

43.

akvumi (...n) = irrigar, regar

7.

aĉa = vil, sem valor, ruim

44.

alfronti (...n) = enfrentar, atacar de frente

8.

aĉaĵo = coisa vil, abjeta

45.

alia = outro/a

9.

aĉetaĵo = compra, (coisa comprada)

46.

aliflanke = de outra parte, por outro lado

10.

aĉeti (...n) = comprar

47.

aliĝi = aderir, filiar-se

11.

acida = ácido/a

48.

aliiĝi = modificar (-se), mudar (-se)

12.

adekvata = adequada

49.

aliri = dirigir-se a, aproximar-se

13.

adiaŭ = adeus, até logo

50.

alkoholo = álcool

14.

adiaŭi = dar adeus, despedir-se

51.

alkroĉi (...n) = enganchar, pendurar

15.

admiri (...n) = admirar

52.

almozo = esmola

16.

adreso = endereço, destino

53.

almozulo = pedinte, mendigo

17.

aero = ar

54.

alta = alto/a

18.

aerumi = arejar, ventilar

55.

alteriĝi = aterrissar

19.

aervojo = rota aérea

56.

altiri (...n) = atrair

20.

afableco = afabilidade, gentileza

57.

alto = altura

21.

aferisto = homem de negócios

58.

alveni (...n) = aportar, chegar

22.

afero = coisa, assunto, negócio, causa, caso jurídico

59.

ame = amorosamente

60.

ami (...n) = amar

23.

afiŝo = cartaz, edital, placar

61.

amiko = amigo

24.

agema = ativo, atuante

62.

amindumi (...n) = namorar, galantear

25.

agi = agir

63.

amoro = amor sexual

26.

agnoski = reconhecer, admitir (a veracidade de)

64.

amplekso = amplitude, extensão, dimensão

65.

amuzado = divertimento, distração

27.

ago = ação

28.

aĝo = idade

29.

agrabla = agradável

30.

agresi (...n) = agredir

31.

agu = aja, faça

32.

ajlo = alho

33.

ajn = ... quer que (qualquer)

34.

akceli (...n) = acelerar, apressar, adiantar, aumentar a velocidade de

35.

akra = agudo, afiado

36.

akratona = som agudo, penetrante

37.

aktiva = ativo

66.

amuzi (...n) = divertir, recrear

67.

analizi (...n) = analisar

68.

ananaso = abacaxi

69.

anaso = pato

70.

angla = a língua inglesa, o inglês

71.

animaleco = animalidade

72.

animalo = animal

73.

ankaŭ = também

74.

ankoraŭ = ainda

75.

ankoraŭfoje = uma vez mais

76.

ansero = ganso, marreco

96 77.

anservice = um após o outro

118. aŭdantaro = auditório (as pessoas)

78.

anstataŭ = em vez de, em lugar de

119. aŭdi (...n) = ouvir

79.

anstataŭo = substituição

120. aŭd-vida = audiovisual

80.

antaŭ = antes de, diante de, atrás

121. aŭskulti (...n) = escutar

81.

antaŭeniri = avançar, adiantar-se, progredir

122. aŭskultilo = fone de ouvido

82.

antaŭ-historio = pré-história

123. aŭto = auto, automóvel, carro

83.

antaŭjuĝi (...n) = ter preconceito, prejulgar

124. aŭtobushaltejo = parada de ônibus

84.

antaŭjuĝo = preconceito

125. aŭtomobilo = automóvel

85.

antaŭlasta = antepenúltimo/a

126. aŭtovojo = rodovia

86.

antikva = antigo

127. aŭtuno = outono

87.

aparta = separado, particular

128. avantaĝo = vantagem

88.

apartenaĵo = coisa própria

129. avemario = ave maria

89.

aparteni = pertencer, ser de

130. aveno = aveia

90.

apenaŭ = apenas, mal, quase não

131. averti (...n) = advertir

91.

apliki (...n) = aplicar

132. aviado = aviação

92.

apud = junto a, perto de

133. avizi (...n) = avisar, comunicar, anunciar

93.

arakido = amendoim

134. avo = avô

94.

araneaĵo = teia de aranha

135. azeno = asno, burro, jumento

95.

arbitra = arbitrário

136. babili = tagarelar

96.

arbo = árvore

137. bakejo = padaria

97.

ardi = arder

138. baki (...n) = cozer (no forno)

98.

aresti (...n) = prender

139. bakterio = bactéria

99.

armi (...n) = armar, prover de armas

140. balai (...n) = varrer

100. artaĵo = obra de arte

141. balbuti = balbuciar, gaguejar

101. artefarita = artificial

142. baldaŭ = em breve

102. arto = arte

143. baledo = balé

103. aserti (...n) = afirmar

144. baleno = baleia

104. asimili (...n) = assimilar

145. balo = baile

105. asocio = associação

146. balono = balão

106. aspekto = aspecto

147. baloti (...n) = votar em, eleger

107. ataki (...n) = atacar

148. bananarbo = bananeira

108. atendejo = sala de espera

149. banano = banana

109. atendi (...n) = esperar, aguardar (no tempo)

150. banĉambro = banheiro

110. ateno = atenas

151. bani (...n) = banhar (bani sin = banhar-se)

111. atenta = atento/a

152. bankbileto = cédula, nota

112. atenton! = atenção!

153. banŝorto = sunga

113. atingi (...n) = atingir

154. baptano = compadre

114. atm / antaŭtagmeze = “a.m.”

155. baptopatro = padrinho

115. atomo = átomo

156. barbo = barba

116. atribui (...n) = atribuir

157. bari (...n) = barrar

117. aŭ = ou

158. batali = batalhar

97 159. bati (...n) = bater, surrar

199. brili = brilhar

160. bazaro = feita, mercado, bazar

200. brodita = bordado/a

161. bedaŭri (...n) = lastimar, lamentar

201. broso = escova

162. bela = belo/a

202. brui = fazer barulho

163. belkolora = belamente colorido

203. bruli = queimar, arder

164. benko = banco, assento

204. bruna = moreno, pardo

165. benzino = gasolina

205. brutaro = gado, rebanho

166. bezoni (...n) = necessitar, precisar

206. buĉi = abater

167. bieno = fazenda

207. budo = construção simples, tenda, barraca

168. bifsteko = bife grelhado ou malpassado (bifesteque)

208. bulteno = boletim

169. birdo = ave, pássaro

210. buŝumi = amordaçar

170. biskoto = torrada (= toasto) 171. blanka = branco/a 172. bleki = mugir, berrar 173. blindumi (...n) = ofuscar 174. blovi (...n) = soprar 175. blua = azul 176. blueklara = azul-claro 177. boao = jibóia, boa (serpente) 178. boji = latir, ladrar 179. boli = ferver 180. bombono = bombom 181. bona = bom 182. bonan apetiton! = bom apetite!

209. buŝtuko = guardanapo 211. butero = manteiga 212. butikumcentro = shopping center 213. butikumi = ir às compras 214. butonumi (...n) = abotoar 215. ĉagreni (...n) = ferir, molestar, magoar 216. ĉambro = sala, quarto, cômodo 217. ĉapelo = chapéu 218. ĉapo = boné, gorro, boina 219. ĉar = porque 220. ĉarma = fascinante, cativante 221. ĉaro = carro 222. ĉasi (...n) = caçar

183. bonan ŝancon! = boa sorte!

223. ĉe = em (casa de), a, junto a, entre (ĉe mi okazis la malo; comigo aconteceu o contrário)

184. bonan tagon! = bom dia!

224. ĉeesti (...n) = estar presente

185. bondeziro = voto (de felicidade)

225. ĉefo = chefe, principal

186. boneco = bondade

226. ĉefurbo = capital

187. bonfarto = saúde, bom estado

227. ĉeĥo = tcheco

188. bonintenca = bem intencionado/a

228. celi (...n) = ter em vista, visar a

189. bono = bem

229. ĉelo = célula, sela, cabina

190. bonŝancon! = boa sorte!

230. celo = objetivo

191. bonvenon = bem-vindo

231. ĉemizo = camisa

192. bonvole = por favor

232. ĉeno = cadeia, corrente

193. bovo = boi

233. centimetro = centímetro

194. brakseĝo = poltrona

234. cento = cem

195. brando = aguardente, cachaça

235. centro = centro

196. brasiko = couve

236. cepo = cebola

197. bremsi (...n) = frear, travar

237. cerbo = cérebro

198. bretaro = prateleira

238. cerbumi = esforçar-se mentalmente

98 239. ĉerizo = cereja

279. danki (...n) = agradecer

240. ĉerko = caixão, esquife

280. dankinde = a agradecer

241. ĉerpi (...n) = tirar (líquido)

281. dankon = obrigado

242. certa = certo/a

282. dati (...n) = datar, escrever a data

243. certeco = certeza

283. dato = data

244. ĉesi = cessar

284. datreveno = aniversário

245. cetera = o outro, o restante, o mais

285. daŭri = durar, continuar

246. ĉi = indica proximidade (ĉi kaj tie = aqui e lá)

286. daŭrigo = continuação

247. ĉia = cada espécie de, toda espécie de

287. de = de

248. ĉiam = sempre

288. decembro = dezembro

249. cicumo = bico de mamadeira

289. decidi (...n) = decidir

250. ĉie = em todo lugar, em toda parte

290. defendi (...n) = defender

251. ĉielarko = arco-íris

291. defio = desafio

252. ĉielo = céu

292. deflankiĝi = desviar-se, afastar-se

253. ĉies = de todos

293. deĵori = estar de plantão, de serviço

254. cigaredo = cigarro

294. dekobla = décuplo

255. ĉikune = aqui (em) anexo

295. dekono = um décimo

256. cindro = cinza

296. dekstra = direito/a

257. ĉio = tudo

297. dekstrume = no sentido horário

258. ciri (...n) = engraxar

298. delogi (...n) = desencaminhar, seduzir

259. ĉirkaŭi (...n) = rodear

299. delonge = há muito tempo

260. cirko = circo

300. demanda = interrogativo/a

261. cirkonstanco = circunstância

301. demandi (...n) = perguntar

262. cirkvito = circuito (eletr.)

302. demeti (...n) = depor, tirar

263. citi (...n) = citar, mencionar

303. demokratio = democracia

264. citrono = limão

304. denove = de novo

265. ĉiu = todo, cada um, cada uma

305. densa = denso/a

266. ĉiufoje = cada vez (que)

306. departemento = departamento

267. civilizacio = civilização

307. deputito = deputado

268. civilizi (...n) = civilizar

308. derivi (...n) = derivar (matemática)

269. codoromo = cd-rom (comp.); kompaktdisko (KD) = 'compact disc' (CD)

309. desegni (...n) = desenhar

270. colo = polegada

311. detrui (...n) = destruir

271. ĉu = acaso?; se (perg. indireta) 272. ĉu mi rajtas?... = dá licença?... 273. da = de (quantidade) 274. damludo = jogo de damas 275. danci = dançar 276. dancisto = dançarino 277. danĝero = perigo 278. dank’al / danke al = graças a

310. deŝiri (...n) = arrancar, colher (flores), tirar 312. deveni = originar, vir de, provir 313. devi = dever, ter que 314. deviga = obrigatória/a 315. dezerto = deserto 316. deziri (...n) = desejar 317. diable! = com os diabos! 318. diablo = diabo 319. diafilmo = eslaide (slide)

99 320. difini (...n) = definir

361. doni (...n) = dar

321. digi (...n) = deter, represar

362. dormi = dormir

322. dika = grosso, gordo(a)

363. dorno = espinho

323. dikfingro = polegar

364. dorso = costas, dorso

324. diletanto = amador, diletante, não profissional

365. dosiero = pasta de arquivo; arquivo de comp.

325. diligenta = esforçado/a, aplicado/a

366. doso = dos (sist. operacional)

326. diluvo = dilúvio

367. drajvo = drive (comp.)

327. dimensio = dimensão

368. dramo = drama

328. dio = deus

369. drinkemulo = bêbado

329. direkti (...n) = dirigir

370. droni = afogar-se, submergir-se

330. direktoro = diretor

371. duetaĝa = de dois andares

331. diri (...n) = dizer

372. dum = durante

332. disdoni (...n) = distribuir

373. dume = por enquanto

333. diserigi (...n) = desagregar

374. dungi (...n) = assalariar, empregar

334. diskedo/to = disquete de comp.

375. duobla = duplo

335. diskriminacio = discriminação

376. duobligi (...n) = dobrar

336. diskutado = discussão

377. duoninsulo = península

337. distanco = distância

378. duono = metade

338. distilado = destilação

379. durdisko = disco rígido (comp.)

339. distili (...n) = destilar

380. duŝilo = chuveiro

340. distingi (...n) = distinguir

381. duŝo = ducha

341. distri (...n) = distrair

382. ebena = plano, (superfície)

342. diveni (...n) = advinhar, decifrar

383. ebla = possível

343. diversa = diverso/a

384. ebligi (...n) = possibilitar

344. diversmaniere = de outra maneira

385. eĉ = até, mesmo

345. dividi = dividir

386. eco = qualidade

346. dividita = dividido/a

387. eduki (...n) = educar

347. do = portanto, pois, então

388. edukisto = educador

348. doganejo = alfândega (local)

389. edzo = marido, esposo

349. doktoro = médico, doutor

390. egala = igual

350. doktrinigo = doutrinação

391. egale = tanto faz, igualmente

351. doktrino = doutrina

392. egaleco = igualdade

352. dolĉa = doce

393. eĥo = eco

353. dolĉaĵeto = bala (de chupar)

394. ejo = lugar

354. dolĉaĵo = doce, coisa doce

395. ek = prefixo que indica começo de ação, ação súbita (ek! = vamos! comecemos!)

355. dolori = doer 356. dolorigi (...n) = fazer doer, machucar 357. domaĝe = que pena! lamentável 358. domaĝo = dano, prejuízo 359. domo = casa 360. donace = grátis, como um presente

396. eki = iniciar, começar 397. ekipaĵo = equipamento 398. eklezio = igreja (instituição) 399. eklipso = eclipse 400. ekologio = ecologia

100 401. ekrano = biombo, tela (p/ projeção)

440. entombigi (...n) = sepultar, enterrar

402. eksceso = excesso

441. entreprenema = empreendedor

403. eksperimento = experimento

442. entrudiĝi = meter o nariz em assunto alheio

404. ekspluati (...n) = explorar (empresa)

443. enui = aborrecer-se, enfastiar-se

405. ekstari = de súbito pôr-se de pé

444. epoko = época

406. ekster = fora de

445. erari = errar

407. ekvilibro = equilíbrio

446. ero = elemento, partícula

408. ekvivalento = equivalente

447. esenco = essência

409. ekzameni (...n) = examinar

448. eskalatoro = escada rolante

410. ekzemple/ekz = por exemplo

449. eskalo = escada, escada de mão

411. ekzemplo = exemplo

450. esplorado = exploração (pesquisa)

412. ekzerci (...n) = exercitar

451. esprim-maniero = maneira de exprimir

413. ekzisti = existir

452. estaĵo = ser, ente

414. el = de (origem)

453. esti = ser, estar, haver

415. elĉerpi (...n) = esgotar

454. estontece = no futuro

416. eldiri = enunciar

455. estri (...n) = administrar, dirigir

417. eldoni (...n) = editar, publicar

456. estro = chefe

418. elektristo = eletricista

457. estulo = ser, indivíduo

419. elektro = eletricidade

458. eta = pequeno/a

420. elektrono = elétron

459. etaĝo = andar, pavimento

421. elemento = elemento

460. eterna = eterno/a

422. elirejo = saída, porta

461. etoso = ambiente, atmosfera espiritual de um meio

423. eliri = sair 424. elpensi (...n) = inventar 425. elreviĝi = desiludir-se, desenganar-se

462. evidenta = evidente 463. evolui = evoluir

426. elŝalti (...n) = desligar

464. fabriko = fábrica

427. elspezi (...n) = pagar por algo ou serviço, gastar, despender

465. facila = fácil 466. fajfi = assobiar, apitar

428. elspirado = expiração

467. fajro = fogo

429. em = sufixo que indica propensão, tendência a 468. fakaro = armário, estante 430. embrio = embrião

469. fako = escaninho; especialidade

431. emerito = aposentado, jubilado

470. fakulo = especialista, perito

432. emi = estar propenso a, tendente a

471. fali = cair

433. endormiĝi = cair no sono aos poucos

472. faligi (...n) = fazer cair

434. ene = dentro (ene de la frazo = dentro da frase)

473. familio = família

435. energio = energia

475. fantazio = fantasia

436. enhavo = conteúdo

476. farendaĵoj = coisas que devem ser feitas

437. enlitiĝi = deitar-se na cama

477. fari (...n) = fazer

438. enreviga = que encanta, que faz sonhar

478. farti = passar de saúde

439. enŝipiĝi = embarcar-se

479. faruno = farinha

474. fandi (...n) = fundir

101 480. fasado = fachada, frontispício

521. foliumi (...n) = folhear (livro)

481. fasko = feixe, molho, penca

522. foliumilo = navegador da internet (“brouser”)

482. favora = favorável

523. fondinto = fundador

483. fazeolo = feijão

524. fonto = fonte

484. feino = fada

525. for = fora, longe, distante

485. fekaĵo = cocô, matéria fecal

526. foresti = estar ausente

486. feliĉa = feliz

527. forgesi (...n) = esquecer, olvidar

487. feliĉeco = felicidade

528. forhaki = cortar fora (com machado)

488. felto = feltro (felt-ĉapelo = chapéu de feltro)

529. forko = garfo

489. fenestro = janela

530. formiko = formiga

490. fermenti = fermentar

531. formo = forma (subst.)

491. fermi (...n) = fechar

532. forpreni = arrancar, tomar

492. fero = ferro

533. forta = forte

493. festo = festa

534. fortikaĵo = fortificação, fortaleza

494. feŭdo = feudo

535. fortostreĉo = esforço

495. fi! = credo, fora, cruzes!

536. fosilo = pá, enxada, cavadeira

496. fianĉo = noivo

537. frago = morango

497. fide (je) = ter fé em

538. frandi = comer, saborear

498. fidela = fiel

539. frapi (...n) = bater

499. fiera = soberbo

540. frataro = irmandade, irmãos

500. fierece = orgulhosamente

541. fraŭla = solteiro/a

501. fieri (pri) = ter orgulho de

542. frazo = frase

502. filo = filho

543. freneza = louco/a

503. filozofo = filósofo

544. freŝa = fresco, recente

504. finaĵo = terminação

545. frida = frio/a

505. fingro = dedo

546. fridujo = geladeira

506. fingrumi (...n) = apalpar

547. fromaĝo = queijo

507. fini (...n) = acabar, terminar

548. frostigilo = congelador

508. fiŝo = peixe

549. frostigujo = “freezer” (= fridegujo)

509. flanke de = ao lado de

550. frosto = geada

510. flanken = para o lado

551. froti (...n) = esfregar, friccionar

511. flari (...n) = cheirar

552. frukto = fruto

512. flava = amarelo

553. frunto = fronte, testa

513. floro = flor

554. fulmo = relâmpago

514. flugarmeo =aeronáutica

555. funkcio = função

515. flugi = voar

556. funkciulo = funcionário

516. fluida = fluido

557. funto = libra (un. de medida)

517. foiro = feira

558. furioza = furioso/a

518. foje = uma vez, um dia

559. furori = estar na moda

519. fojo = vez

560. furzi = peidar

520. folio = folha

561. fuŝi (...n) = trabalhar mal, fazer às pressas

102 562. fuŝkontakto = curto-circuito

603. granda = grande

563. futo = pé (un. medida)

604. grasa = gordo/a

564. gado = bacalhau

605. gratuli (...n) = dar parabéns, felicitar

565. gaja = alegre

606. grava = grave, importante, sério

566. gajiĝi = alegrar-se

607. gravmiena = sério/a

567. gajni = ganhar, lucrar

608. greno = cereal (trigo, aveia)

568. ĝangalo = floresta, selva

609. grimpi = trepar (c/ ajudas das mãos/pés)

569. gapi = ficar boquiaberto

610. grundo = terra, chão

570. ĝardenisto = jardineiro

611. ĝui (...n) = gozar, fruir prazer

571. ĝardeno = jardim, horto

612. ĝusta = exato/a, preciso/a

572. gardi = guardar

613. gusta = gostoso, saboroso

573. gardu vin! = cuidado!

614. ĝustatempe = a tempo, a propósito

574. gaso = gás

615. ĝuste = justamente, exatamente

575. gastiganto = anfitrião

616. gusto = gosto

576. gazono = gramado

617. gustumi (...n) = provar, saborear

577. ĝene = importunadamente, perturbavelmente

618. guto = gota

578. genera = genital

619. gvidi (...n) = guiar, dirigir

579. ĝenerala = geral

620. hajlo = granizo

580. generalo = general

621. haki (...n) = cortar (com machado), picar

581. ĝeni = importunar, perturbar

622. hakilo = machado

582. ĝentila = gentil

623. haladzi = feder

583. gento = gente, povo

624. halo = salão, “hall”

584. genuo = joelho

625. halti = parar, deter-se

585. ĝia = seu, sua (neutro)

626. ĥaoso = caos

586. ĝiri = endossar, transferir

627. hardvaro = “hardware”

587. ĝiro = endosso, assinatura

628. haro = cabelo

588. ĝis = até (logo)

629. haŭto = pelo, cútis

589. ĝisfunde = completamente

630. havaĵo = posse, pertence

590. ĝisosta = até a medula

631. havebla =acessível

591. gitaro = violão

632. havi (...n) = ter, possuir

592. glaciaĵo = sorvete

633. hazarde = à toa, ao acaso

593. glacio = gelo

634. he! = psiu, hei!

594. gladi (...n) = passar a ferro, engomar

635. hejmo = lar, casa

595. glisilo = avião sem motor, planador

636. hejmopaĝo = “homepage”; pág. pessoal

596. glit(kur)ilo = patins

637. hejti (...n) = aquecer

597. globkrajono = caneta esferográfica

638. hela = claro, luminoso, luzente

598. glui (...n) = colar, grudar

639. helico = hélice, espira, rosca

599. ĝojega = jubiloso, bem alegre

640. heliko = caracol

600. ĝoji = alegrar-se

641. helpema = serviçal, prestativo

601. gorĝo = garganta

642. helpi (...n) = ajudar

602. grajno = grão, semente

643. ĥemio = química

103 644. hepato = fígado

682. industriisto = industrial (pessoa)

645. herbo = erva

683. infano = criança

646. heziti = hesitar

684. influi (...n) = influir

647. hieraŭ = ontem

685. informi (...n) = informar

648. historio = história

686. inĝenierio/inĝenierarto = engenharia

649. ho ve! = oh! meu deus! não é possível!

687. inĝeniero = engenheiro

650. hodiaŭ = hoje

688. instrui (...n) = instruir, ensinar

651. hoj! = olá, eh!

689. instruisto = professor

652. hoko = gancho

690. instrumento = instrumento

653. hola! = olá! (para chamar a atenção)

691. intelekto = intelecto

654. homamaso = multidão

692. inteligenta = inteligente

655. homaro = humanidade

693. intenci (...n) = intencionar

656. homo = homem, pessoa, ser humano

694. intensa = intenso/a

657. hontema = vergonhoso/a, acanhado/a

695. inter = entre

658. hordeo = cevada

696. interesiĝi = interessar-se

659. horizonto = horizonte

697. interkrampe = entre parênteses

660. horloĝo = relógio

698. interna = interno

661. ĥoro = coral, coro

699. interreto = internet

662. horo = hora

700. intervjui (...n) = entrevistar

663. horori = sentir horror

701. inventi (...n) = inventar

664. hu! = interjeição para exprimir susto

702. inverse = vice-versa, às avessas

665. ia = um tipo, algum tipo, qualquer qualidade

703. io = algo

666. ial = por algum motivo

704. iom = um pouco

667. iam = em algum tempo, outrora, um dia, uma vez, certa vez

705. iomete = um pouquinho

668. idealo = ideal

707. ipsilono = a letra “y”

669. ideismo = idealismo (kantismo) 670. ideo = idéia 671. ideto = filhote 672. ie = algures, em algum lugar

706. iomo = um pouco 708. iri = ir 709. iu = alguém, algum, uma pessoa 710. ja = de fato, com efeito, na verdade, sem dúvida

673. iel = de algum modo (iel ajn = de qualquer maneira)

711. jaĥto/jakto = iate

674. ies= de alguém

713. jako = paletó (de homem)

675. ikso = a letra “x”

714. ĵaluza = ciumento/a

676. ili = eles, elas (pessoas e coisas)

715. jam ne = não mais, já não

677. ilia = seu, sua, deles, delas

716. jam nun = desde já

678. imagi (...n) = imaginar

717. jarcento = século

679. ind = sufixo que indica que é digno de, que merece ser

718. ĵargono = gíria, jargão

680. indikebla = indicável 681. individuiga = individualizante

712. jako = jaqueta, paletó

719. jarmilo = milênio 720. jaro = ano 721. je = a, ao, com, em, de, para (je via sano = à

104 sua saúde)

760. kapro = cabra

722. jen = eis

761. karakterizi (...n) = caracterizar

723. jena = seguinte

762. karbo = carvão

724. jes = sim

763. karbono = carbono

725. ĵeti (...n) = atirar, lançar

764. karesi (...n) = acarinhar

726. jeto = avião a jato

765. karnavalo = carnaval

727. ju (ju... des... = quanto... tanto...: ju pli... des pli... = quanto mais... tanto mais)

766. karno = carne

728. juĝi (...n) = julgar

768. kaŝi (...n) = esconder, ocultar, acobertar

729. juĝisto = juiz 730. juna = jovem 731. jupo = saia 732. ĵuri (...n) = jurar, prestar juramento 733. ĵurnalo = jornal 734. juro = direito, jurisprudência 735. ĵuro = juramento, jura 736. ĵus = recém, acabar de 737. justa = justo/a, reto/a 738. juvelo = jóia 739. kadro = quadro, moldura 740. kafo = café 741. kaĝo = gaiola 742. kaj = e 743. kaj tiel plu (k.t.p) = etc., et cetera 744. kaj... kaj = tanto... como (kaj mi kaj mia frato = tanto eu como meu irmão) 745. kalibrilo = gabarito 746. kalkanumo = salto de sapato 747. kalkuli (...n) = calcular 748. kalkuli je = contar com 749. kalsono = cueca, calcinha 750. kameno = lareira, chaminé 751. kamentubo = cano da chaminé 752. kampo = campo 753. kanapo = sofá, canapé 754. kanoto = canoa 755. kanti (...n) = cantar 756. kanzono = canção 757. kapabla = capaz 758. kapjesi = afirmar com a cabeça 759. kapo = cabeça

767. kartaro = baralho 769. kasisto = caixa (funcionário), tesoureiro 770. kastelo = castelo 771. kateni (...n) = acorrentar, algemar 772. kateno = corrente, cadeia 773. kato = gato 774. katolika = católico/a 775. kaŭĉuko = borracha, goma elástica 776. kaŭzo = causa 777. kava = vazio/a, oco/a, côncavo/a 778. kaverno = caverna 779. kazo = caso (gramática) 780. kelka = algum 781. kelke da = alguns poucos de, alguns 782. kelkfoje = às vezes, por vezes 783. kelo = adega, despensa 784. kesto = cesto, mala, baú, caixa 785. kial? = por quê? 786. kiam = quando 787. kiel eble plej ... = o mais... possível 788. kino = cinema 789. kio = o que, que 790. kirlaĵo = vitamina 791. kirli (...n) = bater (ovo, nata) 792. kisi (...n) = beijar 793. kiu = quem 794. klaĉi = fazer mexerico, fofoca 795. klara = claro/a 796. klarigo = explicação 797. klasifiki (...n) = classificar 798. klaso = classe (social), turma (escolar) 799. klaŭno = palhaço 800. klera = culto, instruído

105 801. klerulo = erudito

relação com

802. klimatizilo = condicionador de ar

842. kondiĉo = condição

803. klimato = clima

843. konduki (...n) = conduzir, levar, guiar

804. klopodi = esforçar-se

844. konforma = conforme

805. klubo = clube

845. kongelujo = “freezer”, congelador

806. kluki = cacarejar

846. kongreso = congresso, conferência

807. knabo = menino, rapaz

847. koni (...n) = conhecer

808. kobajo = cobaia, porquinho da índia

848. konko = concha

809. kokideto = pintinho

849. konscii (...n) = ter consciência

810. koko = galo

850. konscio = consciência

811. kokoso = coco

851. konsenti = concordar, estar de acordo, consentir

812. kokso = quadril, ancas 813. kolbaso = lingüiça, salsicha, chouriço 814. kolektiĝi = juntar-se, reunir-se 815. kolektiva = coletivo 816. koleri = estar/ficar zangado, com raiva 817. koleriĝi = zangar-se, encolerizar-se 818. kolibro = colibri, beija-flor 819. kolo = pescoço 820. kolombo = pombo 821. kolonio = colônia 822. koloro = cor 823. kolubro = cobra 824. kolumo = colarinho, gola 825. kombi (...n) = pentear 826. kombini (...n) = combinar 827. komenci (...n) = começar 828. kometo = cometa 829. kompari (...n) = comparar 830. kompleta = completo 831. komplezo = favor, obséquio, gentileza 832. kompreneble = claro, lógico, de certo 833. komprenebleco = compreensibilidade 834. kompreni (...n) = compreender 835. komuna = comum 836. komuniki (...n) = comunicar 837. komunumo = comunidade 838. konato = pessoa conhecida 839. koncepto = conceito 840. koncerne = com relação a

852. konservi (...n) = conservar 853. konsili (...n) = aconselhar 854. konsisti = consistir 855. konsoli (...n) = consolar 856. konstanta = constante 857. konstanteco = constância 858. konstrui (...n) = construir 859. konsumi (...n) = consumir, gastar, esgotar 860. kontakto = contato 861. kontaktolenso = lente de contato 862. kontanta = dinheiro (à vista, de contado) 863. konteltiro = extrato (de conta bancária) 864. kontinento = continente 865. kontraŭ = contra 866. kontraŭulo = opositor, adversário 867. kontroli (...n) = verificar, fiscalizar, conferir 868. korbo = cesto, cesta 869. korekti (...n) = corrigir 870. koridoro = corredor (casa) 871. koro = coração 872. korpo = corpo 873. korto = pátio, quintal, terreiro 874. kotono = algodão 875. kovri (...n) = cobrir 876. kovrilo = capa, tampa, cobertura 877. kraĉi = cuspir, salivar 878. krajono = lápis 879. kranio = crânio

841. koncerni (...n) = concernir, dizer respeito a, ter 880. krano = torneira

106 881. kravato = gravata

921. kupro = cobre

882. kredi (...n) = crer, acreditar

922. kuraci (...n) = curar

883. kreema = criativo

923. kuraĝa = corajoso

884. krei = criar

924. kuraĝigi = encorajar, animar, incentivar

885. kreskaĵo = planta, vegetal

925. kuranta konto = conta-corrente

886. krestomatio = coletânea, crestomatia

926. kuri = correr

887. kreto = giz

927. kurteno = cortina

888. kribrilo = peneira

928. kuseno = almofada

889. krisigno = ponto de exclamação

929. kuŝi = estar deitado, situado

890. krist(nask)arbo = árvore de natal

930. kuŝigi (...n) = estender, deitar

891. kristo = cristo

931. kutimi = ter o costume

892. kroĉi (...n) = enganchar

932. kvadrato = quadrado

893. krom = exceto, além de, com exceção de, senão

933. kvankam = ainda que, embora

894. krom se = salvo se

935. kvereli = brigar, querelar, altercar

895. krome = além disso 896. krompneŭo = pneu sobressalente

934. kvanto = quantidade 936. kvieta = quieto/a

937. kvita = desobrigado, quite 897. krucosigni = persignar-se, fazer o sinal da cruz 938. kvitanco = recibo 898. krucumi (...n) = crucificar 939. la hodiaŭa tempo = os tempos atuais 899. krucvortenigmo = palavras- cruzadas 940. la novaĵoj = as notícias 900. kruela = cruel

901. krueleco = crueldade 902. kubuto = cotovelo 903. kudri = coser, costurar 904. kudrilo = agulha 905. kudro = costura 906. kudromaŝino = máquina de costura 907. kufo = lenço de cabeça 908. kuiristo = cozinheiro 909. kukumo = pepino 910. kukurbo = abóbora 911. kulero = colher (talher) 912. kuliso = bastidor 913. kulo = mosquito 914. kulturi (...n) = cultivar 915. kun = com 916. kuniklo = coelho 917. kunmetita = composto 918. kunmeto = composição 919. kunordigi (...n) = coordenar 920. kunporti (...n) = levar consigo

941. labori = trabalhar 942. laca = cansado/a 943. laĉo = laço, cordel 944. lado = lata, folha, lâmina de metal 945. ladskatolo malfermilo = abridor de latas 946. lakto = leite 947. laktuko =alface 948. lambastono = muleta 949. lampo = lâmpada 950. landlimo = fronteira, limite 951. lando = país, terra 952. lango = língua (anatomia) 953. larmo = lágrima 954. lasi (...n) = deixar, abandonar 955. lastatempe = ultimamente, recentemente 956. latkurteno = veneziana 957. lato = ripa, sarrafo 958. laŭ = conforme, ao longo de, segundo 959. laŭdire = pelo que se diz 960. laŭeble = na medida do possível 961. laŭpeza restoracio = restaurante a quilo

107 962. laŭplaĉe = a seu bel-prazer, à vontade

1001.

litkovrilo = colcha, coberta

963. laŭvice = segundo a fila, pela ordem

1002.

litkuseno = travesseiro

964. laŭvide = de vista

1003.

lito = leito, cama

965. laŭvorte = literalmente, palavra por palavra

1004.

littuko = lençol

966. lavi (...n) = lavar

1005.

liveri (...n) = fornecer, liberar

967. leciono = lição, aula (lekcio = aula universitária)

1006.

logi = atrair, seduzir

968. ledo = couro (curtido)

1007.

loĝi = morar

1008.

loko = local, lugar

1009.

lokusto = gafanhoto

1010.

luanto = locatário, inquilino

1011.

ludi = jogar, tocar, brincar

1012.

luiganto = locador

969. legado = leitura 970. legi (...n) = ler 971. legitimilo = carteira de identidade (=identigkarto) 972. leĝo = lei 973. lekcio = preleção, aula 974. lektoro = prof. univ., principalmente de línguas 975. leono = leão 976. leporo = lebre 977. lernanto = aprendiz, aluno 978. lernĉambro = sala de aula 979. lerni (...n) = aprender 980. leterkesto = cx. postal 981. letero = carta 982. lia = seu (dele) 983. libera = livre 984. libr(ovend)ejo = livraria 985. libro = livro 986. lifto = elevador 987. ligi (...n) = ligar 988. ligno = madeira, lenha, pau 989. likva = líquido/a 990. limo = limite 991. limonado = limonada 992. lineo = linha (telefônica, de en. elétrica) 993. lingvo = língua (idioma) 994. liniilo = régua 995. linio = linha 996. lino = linho 997. lipharoj = bigodes 998. lipo = lábio 999. literaturo = literatura 1000.

litero = letra

1013.

lukso = luxo

1014.

luli (...n) = ninar, embalar

1015.

lulilo = berço

1016.

lumi = alumiar, luzir

1017.

luno = lua

1018.

luprezo = preço da locação, aluguel

1019.

maĉi = mastigar, mascar

1020.

magnetismo = magnetismo

1021.

magra (malgrasa) = magro/a

1022.

maizo = milho

1023.

majo = maio

1024.

majskarabo = besouro

1025.

makropo = canguru

1026.

maksimume = no máximo

1027.

maksimumo = máximo

1028.

malapero = desaparecimento

1029.

male = ao contrário

1030.

maleolo = tornozelo, artelho

1031.

malfacila = difícil

1032.

malfeliĉaĵo = infelicidade

1033.

malfermi (...n) = abrir

1034.

malĝojo = tristeza

1035.

malgranda = pequeno/a

1036.

malgraŭ = apesar de

1037.

maljuniĝi = envelhecer

1038.

malklara = obscuro

1039.

mallongigo = abreviação

1040.

malmoleco = dureza

1041.

malneto = rascunho

108 1042.

malo = o contrário

1081.

menso = mente

1043.

malŝalti = desligar (= elŝalti)

1082.

mensogi = mentir

1044.

malsama = diferente

1083.

meriti (...n) = merecer, valer

1045.

malsanulejo = hospital

1084.

metalo = metal

1046.

malstreĉiĝi = relaxar-se, desestressar-se

1085.

meti (...n) = meter, colocar

1047.

malsupre = abaixo, embaixo, na parte de baixo

1086.

metio = profissão

1048.

malvarmumo = resfriado

1087.

mevo = gaivota

1049.

mamo = mama

1088.

mezaĝa = de meia idade

1050.

manĝejo/manĝosalono = refeitório

1089.

mezo = meio

1051.

manĝi (...n) = comer

1090.

mezuri (...n) = medir

1052.

maniero = maneira

1091.

mia = meu, minha

1053.

maniko = manga (de roupa)

1092.

miela monato = lua de mel

1054.

manki = faltar

1055.

mano = mão

1056.

manplato = palma da mão

1057.

manumo = punho (de camisa)

1058.

mapo = mapa

1059.

marĉo = pântano, brejo

1060.

mardo = terça-feira

1061.

marmoro = mármore

1062.

maro = mar

1063.

marto = março

1064.

maŝino = máquina

1065.

masto = mastro, pau de bandeira

1066.

matenmanĝo = café da manhã

1067.

mateno = manhã

1068.

materialo = material

1069.

materio = matéria

1070.

meblo = móvel

1071.

medicinisto = médico

1072.

mediciono = medicina

1073.

meleagro = peru

1074.

mem = mesmo, próprio

1075.

membro = membro

1076.

memevidenta = óbvio

1077.

memfida = autoconfiante

1078.

memlernado = auto aprendizado, autodidatismo

1079.

memoro = memória

1080.

mencii = mencionar

1093.

mielo = mel

1094.

mieno = cara, semblante, fisionomia

1095.

miksi (...n) = misturar

1096.

miksiĝi = misturar-se

1097.

militi = guerrear

1098.

milo = milhar

1099.

minaci = ameaçar

1100.

minijupo = minissaia

1101.

miri = admirar-se, estranhar

1102.

mirigi (...n) = admirar, atordoar

1103.

mirindaĵo = maravilha

1104.

misfali = cair de mau jeito

1105.

miskompreno = incompreensão

1106.

modemo = modem (comp.)

1107.

modifi (...n) = modificar

1108.

modjulo = módulo

1109.

moki (...n) = zombar

1110.

mola = mole, fofo, suave

1111.

monaĥejo = mosteiro, convento

1112.

mondumo = alta sociedade, alta roda

1113.

mono = dinheiro

1114.

monpuno = multa, dinheiro da multa

1115.

montra = demonstrativo

1116.

montri (...n) = mostrar

1117.

mopedo = motocicleta pequena

1118.

moralece = moralisticamente

1119.

morgaŭ = amanhã

1120.

mortema = mortal

1121.

morti = morrer

109 1122.

moruo = bacalhau

1162.

1123.

moskeo = mesquita

1163.

neniel = de modo nenhum nenies = de ninguém

1124.

movi (...n) = mover

1164.

nenio = nada

1125.

multa = muito

1165.

neniom = em nenhuma quantidade

1126.

multaj = muitos

1166.

neniu = ninguém

1127.

multege = muitíssimo

1167.

nepo =neto

1128.

murdi (...n) = matar, assassinar

1168.

nepre = com certeza, sem falta

1129.

muro = parede, muro

1169.

nescio = ignorância

1130.

muŝo = mosca

1170.

nesto = ninho

1131.

muso = rato, camundongo

1171.

netaksebla = inestimável

1132.

muzikilo = instrumento musical

1172.

neŭtrala = neutro/a

1133.

nadlo = agulha

1173.

nia = nossa

1134.

naĝi = nadar

1174.

nigra = negro, preto

1135.

naiva = ingênuo

1175.

nokto = noite

1136.

najlo = prego

1176.

nombro = número (em geral, contagem)

1137.

nano = anão

1177.

nome = isto é, nomeadamente

1138.

naski (...n) = dar à luz, parir

1178.

nomo = nome

1139.

nasksiĝo = nascimento

1179.

nordo = norte

1140.

naztruo = narina

1180.

normo = norma

1141.

naztuko = lenço

1181.

noti (...n) = escrever nota sobre, anotar

1142.

ne = não

1182.

nu = ora, pois bem, bem

1143.

ne grave = pouco importa, não importa

1183.

nu, nu! = ora, ora!

1144.

ne pluen! = basta, para!

1184.

nubo = nuvem

1145.

ne urĝe = não há pressa

1185.

nukso = noz

1146.

nebona = não bom

1186.

1147.

nebulo = neblina, névoa, bruma

numero = número (cifra); (para pág., lista, telefone, etc.)

1148.

necesejo = sanitário, wc

1187.

nun = agora

1149.

necesbezono = penúria, indigência

1188.

nur = somente

1150.

nedankinde = não há de que, de nada

1189.

nutri (...n) = nutrir

1151.

nedifina = indefinido

1190.

obeema = obediente

1152.

negativa = negativo

1191.

obei (...n) = obedecer

1153.

neĝbuli (...n) = brincar de atirar bola de neve

1192.

obelisko = obelisco

1193.

objekto = objeto

1154.

neĝo = neve

1194.

observi (...n) = observar

1155.

negro = negro (raça)

1195.

oĉjo = titio

1156.

nek = nem

1196.

odori = cheirar, exalar

1157.

nemalhavebla = indispensável

1197.

ofendiĝi = ofender-se

1158.

nenia = nenhum/a

1198.

ofico = ofício, cargo

1159.

nenial = por nenhum motivo

1199.

ofte = frequentemente

1160.

neniam = nunca

1200.

okazi = acontecer

1161.

nenie = em nenhum lugar

1201.

okulo = olho

110 1202.

okulvitroj = óculos

1243.

papervendejo = papelaria

1203.

okupado = ocupação durável

1244.

papo = papa (pontífice)

1204.

okupi (...n) = ocupar

1245.

paradi = desfilar

1205.

okupita = ocupado/a

1246.

paraŝuto = paraquedas

1206.

ol = do que

1247.

parkere = de memória, de cor

1207.

oleo = óleo, azeite

1248.

paro = par, casal

1208.

ombro = sombra

1249.

paroĥestro = pároco, cura

1209.

omo = ohm (unid. resistência elétrica)

1250.

parolado = discurso; conversa

1210.

oni = a gente (impessoal)

1251.

paroli (...n) = falar

1211.

onia = da gente

1252.

partero = plateia

1212.

onidiro = boato

1253.

partio = partido

1213.

ono = fração

1254.

parto = parte

1214.

opinii (...n) = achar, ter opinião sobre algo 1255.

1215.

oranĝo = laranja

1256.

pasero = pardal

1216.

ordiga = ordenador

1257.

paŝi = andar, caminhar

1217.

ordo = ordem, arranjo

1258.

pasi = passar

1218.

orelo = orelha

1259.

pastro = padre

1219.

orelringo = brinco

1260.

pato = frigideira

1220.

orkido = testículo (= testiko)

1261.

patro = pai

1221.

ornami (...n) = ornar

1262.

patrolando = pátria

1222.

oro = ouro

1263.

paŭzi = fazer uma pausa

1223.

orumi = dourar

1264.

pavo = pavão

1224.

oscedi = bocejar

1265.

peco = pedaço, naco, bocado, peça

1225.

oscililo = oscilador

1266.

peĉo = piche (resina asfáltica)

1226.

osto = osso

1267.

pediko = piolho

1227.

ovo = ovo

1268.

pego = pica-pau

1228.

pacienci = ter paciência

1269.

pejzaĝo = paisagem

1229.

paĉjo = papai

1270.

peki = pecar

1230.

paco = paz

1271.

pekli (...n) = salgar

1231.

pafilo = espingarda

1272.

peli (...n) = enxotar

1232.

pagi (...n) = pagar

1273.

pelvo = bacia (cintura)

1233.

paĝo = página

1274.

pendi = pender

1234.

palmarbo = palmeira

1275.

pendigi (...n) = pendurar

1235.

palmo = palma, palmeira

1276.

pendseruro = cadeado

1236.

palpebrumi = piscar, pestanejar

1277.

peni = esforçar-se por, empenhar-se por

1237.

panei = enguiçar

1278.

peniko = pincel

1238.

pano = pão

1279.

peniso = pênis

1239.

pantalono = calça

1280.

pensi = pensar

1240.

pantoflo = chinelo

1281.

pensumi = matutar, pensar muito

1241.

paperkorbo = cesto de papéis, de lixo

1282.

penti = arrepender-se

1242.

papero = papel

1283.

pentraĵo = pintura

partopreni (...n) = participar

111 1284.

pentri (...n) = pintar

1325.

1285.

per = por meio de

1326.

planti (...n) = plantar plata = chato/a, plano/a

1286.

percepto = percepção

1327.

pledi = pleitear

1287.

perdi (...n) = perder

1328.

plej = o mais

1288.

perei = perecer

1329.

plejmulto = maioria

1289.

perfektigi = aperfeiçoar

1330.

plejparte = na maior parte

1290.

perfidi (...n) = trair

1331.

plenaĝa = maior, adulto/a

1291.

perforti (...n) = violentar

1332.

plenluno = lua cheia

1292.

permesi (...n) = permitir

1333.

plenmano = punhado, mancheia

1293.

persiko = pêssego

1334.

plenumi (...n) = cumprir, desempenhar

1294.

persisti = persistir, insistir

1335.

plezuro = prazer

1295.

personeco = personalidade

1336.

pli = mais

1296.

perturbi (...n) = perturbar

1337.

pli malfrue = mais tarde

1297.

pesi (...n) = pesar, medir o peso

1338.

pli poste = mais tarde

1298.

peso = peso

1339.

pliaĝa = mais velho/a

1299.

peti (...n) = pedir

1340.

plibonigi (...n) = melhorar

1300.

petolema = brincalhão/ona

1341.

pligrandigi = aumentar

1301.

pezi = pesar, ter peso

1342.

pliigi = aumentar (em núm.)

1302.

pezo = peso

1343.

plimalpli = mais ou menos

1303.

pico = pizza

1344.

plimulto = maioria

1304.

piediranto = pedestre

1345.

plonĝi = mergulhar

1305.

piedo = pé

1346.

plori = chorar

1306.

piedpilko = futebol

1347.

1307.

piki (...n) = picar

plu = mais, ainda mais, ainda (contin. de ação)

1308.

pikniki = fazer piquenique

1348.

plugi = arar, lavrar

1309.

piko = espadas (cartas)

1349.

plugilo = arado

1310.

pilko = bola

1350.

plumo = pena, pluma, caneta

1311.

pinĉi (...n) = beliscar

1351.

pluraj = numerosos

1312.

pinglo = alfinete

1352.

plus = mais (adição)

1313.

pinto = ponta, cume, pico

1314.

pipo = cachimbo

1315.

pipro = pimenta

1316.

piro = pera (fruta)

1317.

pisi = mijar, urinar

1318.

plaĉi = agradar

1319.

placo = praça

1320.

plado = travessa, prato (comida)

1321.

plafono = teto

1322.

plaĝo = praia

1323.

plandumo = sola (sapato)

1324.

planko = assoalho, piso

1353.

pluso = excedente

1354.

pluvo = chuva

1355.

pneŭo = pneu

1356.

po = à razão de

1357.

podetale = a varejo

1358.

podio = pódio, tribuna

1359.

poento = ponto (unidade em jogos etc.)

1360.

pogrande = por atacado

1361.

pokalo = taça, copo (com pé)

1362.

policano = policial (soldado)

1363.

polpo = polvo (animal)

1364.

polvo = pó, poeira

112 1365.

polvosuĉilo = aspirador de pó

1404.

presilo = impressora (gráfica)

1366.

pomalgrande = a varejo

1405.

preskaŭ = quase

1367.

pomo = maçã

1406.

preta = pronto/a

1368.

ponardo = punhal

1407.

preter = além de, à margem de, ao lado de

1369.

ponto = ponte

1408.

prezidi (...n) = presidir

1370.

popolo = povo

1409.

pri = sobre, a respeito de

1371.

por = para, por

1410.

primitiva = primitivo/a

1372.

porciumi (...n) = racionar

1411.

principo = princípio

1373.

porkaĵo = carne de porco

1412.

princo = príncipe

1374.

porti (...n) = levar, carregar

1413.

printatoro = impressora de computador

1375.

portreto = retrato

1414.

printempo = primavera

1376.

posed(aĵ)o = propriedade, possessão

1415.

pripenso = preocupação

1377.

posedi (...n) = possuir

1416.

priskribi (...n) = descrever

1378.

poŝo = bolso

1417.

pro = por causa de

1379.

post = após, depois de

1418.

pro tio, ke = por isso que, porque

1380.

post la kulisoj = atrás dos bastidores, “making of”

1419.

probabla = provável

1381.

post tio = depois disso

1420.

procentaĵo = percentual

1382.

poste = posteriormente

1421.

procento = porcentagem, por cento

1383.

1422.

procezilo / procesoro = processador (comp.)

1384.

poŝtelefono/portebla telefono /ĉela telefono = tel. celular 1423. posteno = posto, cargo 1424.

profesoro = professor (univ.)

1385.

postlasaĵo = herança

1425.

profetaĵo = profecia

1386.

poŝtmandato = vale postal

1426.

profilo = perfil

1387.

posttagmeze (ptm) = à tarde (“p.m.”)

1427.

profiti = aproveitar

1388.

poŝtuko = lenço

1428.

progresiga = progressivo

1389.

postuli (...n) = exigir, postular

1429.

projekciilo = projetor

1390.

potaĵo = vaso/prato de argila

1430.

promenejo = calçada, passeio

1391.

potenco = potência

1431.

promeni = passear

1392.

povi = poder

1432.

promesi (...n) = prometer

1393.

pramo = barcaça

1433.

prononci (...n) = pronunciar

1394.

pratipo = protótipo

1434.

propra = próprio, pessoal, peculiar

1395.

prava = justo, certo, que tem razão

1435.

propravole = voluntariamente

1396.

precipe = principalmente, antes de tudo

1436.

provi (...n) = ensaiar, experimentar

1397.

prediki (...n) = pregar, fazer sermão

1437.

provizore = provisoriamente

1398.

preferi (...n) = preferir

1438.

prujno = orvalho

1399.

preĝi = orar, rezar

1439.

pruno = ameixa

1400.

prelego = preleção, aula, conferência

1440.

1401.

premi (...n) = premer, apertar

pruntedoni (...n) = dar por empréstimo, emprestar

1402.

presaĵo = impresso (a coisa)

1441.

pruntepreni (...n) = pedir emprestado

1403.

presi (...n) = imprimir

1442.

pruvi (...n) = provar, demonstrar

produkti (...n) = produzir

113 1443.

pruvo = prova

1484.

rekordo = recorde (esporte)

1444.

pulo = pulga

1485.

reliefo = relevo, realce

1445.

pulvo = pólvora

1486.

religio = religião

1446.

pundo = libra (esterlina)

1487.

relo = trilho

1447.

pupitro = carteira (escolar)

1488.

remilo = remo

1448.

pupo = boneca

1489.

renkontiĝi kun = encontrar-se com

1449.

pura = puro, pura

1490.

reno = rim

1450.

pureo = purê

1491.

rentumo = juros, renda de capital

1451.

puŝi (...n) = empurrar, impelir

1492.

respektinda = respeitável

1452.

putino = puta, prostituta

1493.

respondi (...n) = responder

1453.

puto = poço, cisterna; puto (prostituto)

1494.

restaĵoj = restos (coisas)

1454.

putra = podre, pútrido/a

1495.

resti = ficar, permanecer

1455.

rabato = desconto, abatimento

1496.

retadreso = end. eletrônico, “e-mail”

1456.

rabisto = ladrão

1497.

reto = rede, malhas

1457.

rabobesto = animal carnívoro

1498.

retpoŝto = correio eletrônico

1458.

racio = razão

1499.

revi = sonhar

1459.

radiko = raiz

1500.

revidi (...n) = rever

1460.

radio = rádio

1501.

revolvero = revólver

1461.

rado = roda

1502.

revuo = revista

1462.

rafini (...n) = refinar, apurar (metais)

1503.

rezigni (...n) = renunciar, desistir

1463.

rajdi = cavalgar, andar a cavalo

1504.

rezultigi (...n) = resultar em

1464.

rajti = ter direito a, fazer jus a

1505.

riĉa = rico/a

1465.

rampi = rastejar, serpear, arrojar-se

1506.

ridi = rir

1466.

rando = borda, margem, beira

1507.

ridinda = ridículo, risível

1467.

rango = grau, dignidade

1508.

rigardi (...n) = olhar, observar, vigiar, mirar

1468.

rano = rã

1509.

riglilo = ferrolho, tranca

1469.

rapida = rápido/a

1510.

rilate al = em relação a

1470.

raspi (...n) = raspar, ralar

1511.

rimarkinda = notável

1471.

rato = rato, ratazana

1512.

rimedo = recurso, meio

1472.

raŭko = rouco/a

1513.

rimeno = tira de couro, correia

1473.

raŭpo = lagarta

1514.

ringo = anel

1474.

ravi (...n) = encantar, extasiar

1515.

riproĉinda = censurável

1475.

ravo = encantamento, admiração

1516.

risorto = mola, corda (relóg.)

1476.

razeno = gramado, relva

1517.

ritmomaŝino = teclado musical

1477.

razilo = barbeador

1518.

rito = rito

1478.

recepto = receita, prescrição

1519.

rivero = rio

1479.

reen = para trás

1520.

rizo = arroz

1480.

regno = reino

1521.

robo = vestido, beca, toga

1481.

reĝo = rei

1522.

roboto = robô

1482.

regulo = regra

1523.

roko = rocha, rochedo

1483.

reiri (...n) = retornar

1524.

rolanto = ator

114 1525.

romano = romance (lit.)

1564.

segilo = serrote, serra

1526.

rompi (...n) = quebrar, romper

1565.

seksumi = copular, transar

1527.

rompiĝema = frágil, quebradiço

1566.

sekve = em consequência

1528.

rondo = roda, círculo

1567.

ŝelo = crosta, concha, casca

1529.

ronĝuloj = roedores (zoo.)

1568.

selo = sela, arreio

1530.

rosti (...n) = assar

1569.

senco = significado

1531.

rostro = tromba, focinho

1570.

sendube = sem dúvida

1532.

rubaĵo = sucata

1571.

senĝena = sem-cerimônia, íntimo

1533.

rubujo = ferro-velho, lixeira

1572.

senigi je = privar de, despojar

1534.

ruino = ruína

1573.

senokupeco = lazer

1535.

rukti = arrotar

1574.

senpage = grátis

1536.

rulŝuo = patim

1575.

senpere = diretamente

1537.

rusto = ferrugem

1576.

senŝeligi (...n) = descascar

1538.

ruzo/ ruzaĵo = astúcia (coisa de astuto)

1577.

sensencaĵo = absurdo

1539.

ŝafo = carneiro

1578.

sensignifa = insignificante

1540.

sago = seta, flecha

1579.

senso = sentido

1541.

ŝajni = parecer, ter a aparência de, mostrar-se

1580.

sentaŭga = impróprio/a

1542.

ŝajno = exterioridade, aparência

1581.

senti (...n) = sentir

1543.

sakri = xingar, praguejar

1582.

sento = sentimento

1544.

sakstrato = beco sem saída

1583.

senvestiĝi = despir-se

1545.

ŝaktabulo = tabuleiro de xadrez

1584.

sepio = lula, sépia

1546.

salikoketo = camarão

1585.

serĉo = busca, investigação, pesquisa

1547.

salikoko = lagosta

1548.

ŝalti = ligar, acender (luz)

1549.

ŝaltilo = interruptor

1550.

saluti (...n) = saudar

1551.

sama = igual, o mesmo

1552.

samkiel = assim como

1553.

sapo = sabão

1554.

saŭco = molho, tempero

1555.

savzono = salva-vidas

1556.

scienco = ciência

1557.

scii = conhecer, saber

1558.

sciiĝi = informar-se

1559.

scipovi (...n) = saber (teórica e praticamente) (idioma p. ex.)

1560.

sciuro = esquilo

1561.

se = se, dado que

1562. 1563.

1586.

ŝerco = piada, brincadeira

1587.

seruro = fechadura

1588.

sfero = esfera

1589.

sia = seu, sua, dele, dela (reflexivo)

1590.

ŝia = seu, sua (dela)

1591.

sidejo = lugar

1592.

sidiĝi = sentar-se

1593.

ŝika = elegante (no trajar)

1594.

silenti = silenciar, ficar calado

1595.

silko = seda

1596.

simio = macaco, símio

1597.

simpligi (...n) = simplificar

1598.

sinaco = espinafre

1599.

sindonema = dedicado/a

1600.

singardema = prudente

1601.

singardemo = cuidado de si, cautela, prudência

sebo = sebo

1602.

sinĝena = acanhado, envergonhado, tímido

sed = mas

1603.

singulti = soluçar

115 1604.

ŝinko = presunto

1645.

1605.

sinteno = atitude, postura

1646.

stirilo = volante, guidão ŝtono = pedra

1606.

ŝipo = navio

1647.

ŝtopilingo = tomada (elétrica)

1607.

ŝippereo = naufrágio

1648.

strando = praia

1608.

sistemo = sistema

1649.

stratangulo = esquina

1609.

sitelo = balde, caçamba

1650.

strato = rua

1610.

skalo = desenho, escala

1651.

streĉo = esforço (físico), estresse

1611.

skanilo = escaneador (comp.)

1652.

streki (...n) = riscar, traçar

1612.

skizi (...n) = rascunhar, esboçar

1653.

strigo = coruja, corujão

1613.

skorpio = escorpião

1654.

strio = tira, faixa, barra

1614.

skrapi (...n) = arranhar, raspar

1655.

ŝtrumpeto = meia (de homem)

1615.

skribi (...n) = escrever

1656.

studanto = estudante

1616.

skui (...n) = sacudir, abalar

1657.

studento = estudante (univ.)

1617.

sliparo = fichário

1658.

stultulo = idiota, imbecil

1618.

slipo = ficha

1659.

ŝtuparo = escada

1619.

ŝminko = maquilagem

1660.

sub = sob, debaixo

1620.

ŝnuro = corda

1661.

subatoma = subatômico

1621.

solvi (...n) = resolver

1662.

subiri = pôr-se, esconder-se

1622.

somero = verão

1663.

substreki (...n) = sublinhar

1623.

son-bendo = (fita) cassete

1664.

subtaksi (...n) = subestimar

1624.

soni = soar

1665.

subteni (...n) = suportar, sustentar

1625.

sonkamiono = trio elétrico

1666.

suĉigi (...n) = amamentar

1626.

sonorilo = sino

1667.

sufero = sofrimento

1627.

sorĉistino = feiticeira

1668.

sunfloro = girassol

1628.

sorĉo = encanto, feitiço

1669.

sunleviĝo = nascer do sol

1629.

ŝoseo = rodovia

1670.

sunsubiro = pôr do sol

1630.

ŝovi (...n) = empurrar

1671.

superakvego = dilúvio

1631.

spaco = espaço

1672.

superjaro = ano bissexto

1632.

ŝpari (...n) = economizar

1673.

superŝuti (...n) = sobrecarregar

1633.

spirado = respiração

1674.

supraĵo = superfície

1634.

spite al = a despeito de, a pesar de

1675.

sur = sobre, em cima de

1635.

sprita = engraçado/a

1676.

surgenuiĝi = ajoelhar-se

1636.

spuro = rastro, pegada

1677.

suspektinda = suspeito/a

1637.

ŝraŭbilo = chave de parafuso

1678.

suvereno = soberano

1638.

ŝraŭbingo = porca de parafuso

1679.

sveni = desfalecer, desmaiar, esvanecer

1639.

ŝraŭbŝlosilo = chave de fenda

1680.

sveno = desmaio, chilique

1640.

stacidomo = estação (veíc.)

1681.

svingi (...n) = agitar (lenço, folha)

1641.

stalo = estábulo, curral, redil

1682.

tablo = mesa

1642.

stano = estanho

1683.

tagiĝo = alvorecer, o romper do dia

1643.

stelo = estrela

1684.

tago = dia

1644.

stevardo = aeromoço, comissário

1685.

tagordo = ordem do dia, pauta

116 1686.

tajpi = datilografar

1725.

1687.

taksio = táxi

1726.

tre = muito

1688.

talimonujo = pochete

1727.

treti (...n) = pisar, calcar (c/ os pés)

1689.

talio = cintura

1728.

trinkaĵo = bebida

1690.

tamen = contudo, porém

1729.

triobla = triplo

1691.

tapiŝo = tapete

1730.

triono = um terço

1692.

tasko = tarefa, trabalho

1731.

triope = aos três

1693.

tegilo = fronha, capa

1732.

tro = demais

1694.

tegmento = telhado, teto

1733.

trotuaro = passeio, calçada

1695.

teko = pasta para papéis

1734.

tuj = logo

1696.

teksto = texto, letra de música

1735.

tuko = pano

1697.

televidilo = televisão

1736.

tuno = tonelada

1698.

temas pri = trata-se de

1737.

tuŝi (...n) = tocar, mexer, bulir

1699.

tempo = tempo

1738.

tutaĵo = totalidade, o todo

1700.

tensio = tensão (elétrica)

1739.

tute ne = de modo nenhum

1701.

terni = espirrar

1740.

tutmondigo = globalização

1702.

terpomo = batata, batatinha

1741.

ŭato = watt

1703.

teruro = terror, horror, pavor

1742.

umaĵo = uma coisa qualquer

1704.

tial = assim, por esse motivo, portanto, em 1743. vista disso 1744. tiam = então (naquela época) 1745.

unuafoje = pela primeira vez

1705. 1706.

tie = lá, ali, naquele, lugar, nesse

1707.

tiel = assim

1708.

tien kaj reen = para lá e para cá

1709.

tikli (...n) = fazer cócegas a, não ser sério

1710.

timigi = amedrontar

1711.

timinda = temido/a, tímido/a

1712.

tio = isto, aquilo, isso

1713.

tio aŭ alio = isto ou aquilo

1714.

tirkesto = gaveta

1715.

tiu = esse, este, aquele, aquela

1716.

tiumomente = nesse momento, naquele momento

1717.

toasto = torrada

1718.

tolo = pano, tela

1719.

tondilo = tesoura

1720.

tosti (...n) = saudar, brindar

1721.

tra = através

1722.

tramo = bonde, trilho cavado

1723.

tranĉaĵo = fatia

1724.

trankvila = tranquilo/a

travivi = viver, atravessar uma época

ungo = unha unuope = um a um

1746.

unusona = de um som

1747.

utila = útil

1748.

utiligi (...n) = utilizar

1749.

vagi = vagar, vagabundear

1750.

vagulo = vagabundo

1751.

vakso = cera

1752.

valizo = mala de mão, maleta

1753.

valoro = valor

1754.

vando = parede

1755.

vangofrapo = bofetada

1756.

varbiĝi = alistar-se, engajar-se

1757.

varma = quente

1758.

varo = mercadoria

1759.

vartistino = aia, babá

1760.

ve = ai (lamento)

1761.

vejno = veia

1762.

vendejo = venda, loja

1763.

venĝi (...n) = vingar, vingar-se

1764.

veni = vir, chegar

1765.

ventego = ventania

117 1766.

ventolilo = ventilador

1788.

vintro = inverno

1767.

ventro = ventre, barriga

1789.

vipo = chicote

1768.

verda = verde

1790.

virbovo = touro

1769.

vere = verdadeiramente

1791.

viro = homem, varão

1770.

verŝajne = provavelmente

1792.

vivi = viver

1771.

vesperto = morcego

1793.

vizaĝo = rosto, cara, semblante

1772.

vespo = vespa

1794.

voĉdoni (...n) = votar

1773.

vesti (...n) = vestir

1795.

voĉo = voz, voto

1774.

vestiĝi = vestir-se

1796.

vojo = caminho

1775.

vestoj = roupas

1797.

volbo = abóbada

1776.

veti = apostar

1798.

vomi = vomitar

1777.

veziketo = vesícula

1799.

vordo = word (editor texto)

1778.

veziko = bexiga

1800.

vortaro = vocabulário, dicionário

1779.

via = seu, sua, vossa

1801.

vorto = palavra, vocábulo

1780.

viando = carne (comestível)

1802.

vulpo = raposa

1781.

vicpatro = padrasto

1803.

vulturo = abutre

1782.

vicrado = roda sobressalente

1804.

vundi (...n) = ferir, vulnerar

1783.

vidbendo = fita de vídeo

1805.

vundiĝi = ferir-se, machucar-se

1784.

videokaseto = videocassete

1806.

zipo = zíper

1785.

vidi (...n) = ver

1807.

zorgi = zelar, cuidar, preocupar-se

1786.

vidpunkto = ponto de vista

1808.

zorgo = cuidado, zelo, preocupação

1787.

vindozo = windows (comp.)

(Compilação: Wilson Aragão Filho, outubro/2005: [email protected]; Revisto em jan/2011)

Livreto Kurso Baza Esperanto

Recommend Documents