KEPERAWATAN KELUARGA
MODEL PRAKTIK PRAKT IK KEPERAW KEPER AWA ATAN KELUARGA: DORETHY E. JOHNSON, MADALIENE LIENENGER, SISTER CALLISTA ROY
Disusun Oleh :
1) NI KA KADEK ARIYASTUTI 2) PUTU EPRILIANI 3) IDA AYU DIA N! KENITEN
(P07120214007) (P07120214010) (P0712021403")
DI# KEPERA$ATAN TIN%KAT 2 SE&ESTER III
KE&ENTERIAN KESEATAN RI POLITEKNIK POLITEKN IK KESEAT KE SEATAN AN DENPASAR 'URUSAN KEPERA$ATAN TAUN 201 A
A. PEND PENDAH AHUL ULUA UAN N 1. KONS KONSEP EP-K -KON ONSE SEP P KUNC KUNCII 2. PETUNJUK 3. TUJU TUJUAN AN PEMB PEMBEL ELAJ AJAR ARAN AN a. Tujua ujuan n Pe Pe!e !e"a "aja# ja#an an Uu Uu !. Tujuan Pe!e"aja#an Pe!e"aja#an K$u%u% B. PEN& PEN&AJIAN JIAN MAT MATERI C. TUGAS TUGAS DAN LAT LATIHAN IHAN D. PENUTUP 1. RANGKUMAN 2. TES AKHIR KHIR BAB BAB S'a" E. DA(T DA(TA AR PUST PUSTA AKA
1
A I PENDAULUAN A! PEND PENDA AUL ULUA UAN N
Pe#)e Pe#)e!an !an*an *an !e#!a* !e#!a*a+ a+ )'n%e, )'n%e, an e'#+ e'#+ a"a a"a )e,e#a/ )e,e#a/aa aan n !e#"ana%)an )e#an*)a )'n%e, 0an* e#u,a)an ,anan*an an )e0a)+nan )e,e )e,e#a/ #a/a aan an 0a+ 0a+u u ,an ,anan an*a *an n en enan an* * )e,e )e,e#a/ #a/a aan an %e!a* %e!a*a+ a+ %ua %uau u )e*+aan anu%+a %e!a*a+ )"+en )e%e$aan %e#a "+n*)un*an a#+ )"+en an ,e#a/a 0an* )eu+an +)ena" %e!a*a+ ,a#a+* )e,e#a/aan. Pa#a+* )e,e#a/aan en*an e,a )','nen e%en%+a"n0a e!e#+)an +n'#a%+ enan* "+n*)u, a)u,an an !aa%an e%en%+ %e#a ujuan an )eanaaan a#+ a#+ ,e#)e ,e#)e!an !an*an *an ,#'e%+ ,#'e%+ )e,e#a/ )e,e#a/aa aan. n. Den*an Den*an )aa )aa "a+n "a+n ,a#a+ ,a#a+* *aa )e,e#a/aan e!e#+)an a#a$ a"a ,e#)e!an*an )e,e#a/aan %e!a*a+ ,#'e%+. Aan0a ,e#!eaan + ana#a !e#!a*a+ e'#+ )e,e#a/aan 0an* aa e#ja e#ja+ + $an0 $an0aa )a#en )a#enaa ,e#! ,e#!e eaan aan a"a a"a ,ene ,ene)an )anan an ,aa ,aa %a"a$ %a"a$ %au %au )','nen ,a#a+*a 0a+u )','nen anu%+a4)"+en %e$a an )e%e$aan a%0 a%0a# a#a) a)a a
an an
"+n* "+n*)u )un* n*an an
%e# %e#aa
)e,e )e,e#a #a/a /aa an n
%e!a %e!a*a *a++
!en !enu) u)
,e"a0anan4a%u$an. 5Jua+ 16667 8E#a 'e#n9 'e#n9 )e,e#a/aan )e,e#a/aan +a"a$ e#a ,e#)e!an*a ,e#)e!an*an n %+%ea+)a %+%ea+)a a#+ )e,e#a/aan enuju )e,aa )e,e#a/aan %e!a*a+ ,#'e%+ !e#u"a a#+ a#+ ,an ,anan an*a *an n
an an
,e#n ,e#n0 0aaa aaan n
a#+ a#+ ("'# ("'#en ene e N+*$ N+*$+ +n* n*a" a"ee
e, e,un un0 0a+ :+%+ :+%+ 0an* 0an* %an* %an*a a aju aju en enan an* *
0an* an*
)e,e )e,e#a #a/a /aa an. n. Da"a Da"a
,e#)e!an*an e'#+ )e,e#a/aan %e"anjun0a unu" naa-naa !e%a# +"u +"u/a /an n
)e,e )e,e#a #a/a /aa an n 0an* 0an* e! e!e# e#+) +)an an %u! %u!an an*a *an n 0an* 0an* %an* %an*a a
!e#a)na a"a ,e#)e!an*an )e,e#a/aan. 5Ku%nan' 2;;<7 2;;<7 P#a)+ P#a)+) ) )e,e#a/ )e,e#a/aan aan $ena) $ena)n0a n0a en+"a+ en+"a+ ,a%+en ,a%+en %ea#a %ea#a $'"+%+ $'"+%+) ) 5en0e"u#u$7 e"a)u)an en*an ,enu$ an**un* ja/a! an +n%+n* 0an* +,enu$+ un%u# '#a" an )a%+$ %a0an*. Pen+n* +)ea$u+ !a$/a ,a%+en !u)an $an0a a)$"u) +n+:+ua" e"a+n)an +a e+"+)+ #uan* "+n*)u, %'+a" %a"a$ %aun0a 0an* e#e)a aa"a$ )e"ua#*a. Ke"ua#*a enja+ %a"a %a"a$ $ %au %au a%,e a%,e) ) 0an* 0an* %an* %an*a a ,en ,en+n +n* * a"a a"a e e!e#+ !e#+)a )an n a%u$ a%u$an an )e,e#a/aan. )e,e#a/aan. Ke"ua#*a aa"a$ un+ e#)e+" a"a a%0a#a)a e#u,a)an )"+en )"+en )e,e )e,e#a #a/a /aan an aau aau %+ ,ene ,ene#+ #+aa a%u$a a%u$an n )e,e )e,e#a #a/a /aan an.. Ke"u Ke"ua# a#*a *a
2
!e#,e#an a"a enenu)an a#a a%u$an 0an* +,e#"u)an an**'a )e"ua# )e"ua#*a *a 0an* 0an* %a)+. %a)+. Ke!e#$ Ke!e#$a%+" a%+"an an )e,e#a/ )e,e#a/aan aan + #ua$ #ua$ %a)+ %a)+ a,a a,a enja+ enja+ %+a-%+a j+)a +a) +"anju)an +"anju)an '"e$ )e"ua#*a. )e"ua#*a. Sea#a e,+#+% a,a +)aa) +)aa)an an !a$/a !a$/a )e%e$a )e%e$aan an an**' an**'aa )e"ua# )e"ua#*a *a an )ua"+ )ua"+a% a% )e$+u )e$+u,an ,an )e"ua# )e"ua#*a *a enja enja++ %an*a %an*a !e#$u! !e#$u!un* un*an an aau aau %+*n+ %+*n++)a +)an. n. Un+ Un+ a%a# a%a# +n+ e+"+ e+"+)+ )+ ,en*a# ,en*a#u$ u$ 0an* 0an* !e*+u !e*+u )ua )ua e#$a e#$aa, a, ,e#)e ,e#)e!an !an*an *an %e'#an %e'#an* * +n+ +n+:+ :+u u 0an* 0an* a,a a,a enen enenu u)a )an n !e#$ !e#$a%+ a%+"" aau aau +a +a)n )n0a 0a )e$+ )e$+u u,a ,an n +n+:+u e#%e!u. Ke"u Ke"ua# a#*a *a e+ e+"+ "+)+ )+ ,en* ,en*a# a#u$ u$ 0an* 0an* ,en ,en+n +n* * %e)a %e)a"+ "+ e#$ e#$a aa, a, ,e!enu)an +en+a% %e'#an* +n+:+u an ,e#a%aan $a#*a +#+. P#+'#+a% e#+n**+ e#+n**+ )e"ua#*a )e"ua#*a !+a%an0a !+a%an0a aa"a$ )e%eja$e#aan )e%eja$e#aan an**'a an**'a )e"ua#*an0 )e"ua#*an0a. a. Ke"ua#*a ene,a+ ,'%+%+ +ana#a +n+:+u an a%0a#a)a %e$+n**a en*an en*an e!e# e!e#+)an +)an ,e"a0a ,e"a0anan nan )e%e$a )e%e$aan an )e,aa )e,aa )e"ua# )e"ua#*a *a ,e#a/a ,e#a/a en ena, a,a a ua ua )eun )eunu un* n*an an %e)a"+ %e)a"+*u *u%. %. Keun Keunu un* n*an an ,e#a ,e#aa a aa"a aa"a$ $ ee eenu nu$+ $+ )e!u )e!uu u$a $an n +n+ +n+:+ :+u u an an )eun )eunu un* n*an an 0an* 0an* )eu )euaa aa" aa"a$ a$ eenu$+ )e!uu$an a%0a#a)a. Da"a ,e!e#+an ,e"a0anan )e%e$aan ,e#a/a $a#u% e,e#$a+)an n+"a+-n+"a+ an !ua0a )e"ua#*a %e$+n**a a,a ene#+a. Unu) +u ,en+n* +)ea$u+ !e!e#a,a e'#+ an 'e" )e,e#a/aan )e"ua#*a enu#u D'#e$0 E. J'$n%'n Maa"+ene L+enen*e# S+%e# Ca""+%a R'0. 1! KONS KONSEP EP*K *KON ONSE SEP P KUN+ KUN+II a. Pen*e# Pen*e#+an +an M'e M'e"" P#a)+) P#a)+) Ke,e# Ke,e#a/a a/aan an Ke"ua# Ke"ua#*a *a !. M'e" P#a)+) )e,e#a/aan )e"ua#*a= D'#e$0 E. J'$n%'n J'$n%'n . M'e" P#a)+) P#a)+) )e,e#a/aan )e,e#a/aan )e"ua#*a= )e"ua#*a= Maa"+ene Maa"+ene L+enen* L+enen*e# e# . M'e" P#a)+) P#a)+) )e,e#a/ )e,e#a/aan aan )e"ua#*a= )e"ua#*a= S+%e# Ca""+%a Ca""+%a R'0 2! PETUN'UK a. Pe"aja# Pe"aja#++ ae#+ ae#+ !a! !a! I en*a en*an n e)un e)un an an +%+," +%+,"+n +n !. Pen0aj+an %e+a, !a! e"+,u+ = juu" !a! an )'n%e,-)'n%e, )un+
,eunju) )e#an*)a +%+ ujuan ,e!e"aja#an uu ujuan ,e!e"aja#an
)$u%u%
,a,a#an
ae#+
u*a%
an
"a+$an
#an*)uan an %'a"-%'a" a)$+# !a! 0an* +%e#a+ en*an )un+ ja/a!an an u,an !a"+) unu) en*ea$u+ %ejau$ ana ana
3
e"a$ en*ua%a+ ae#+ an + a)$+# !a! +!e#+)an %u!e# ,enu)un* . Da"a u#a+an ae#+ e#a,a e% %a!+" ja"an 5embedded tests7. Te% +n+ a,a enja+ ununan ,e!aa a"a ea$a+ u#a+an !a$an aja# !a*+an e+ !a*+an. B+"a ana #a*u e#$aa, ja/a!an e% +n+ a)a u"an*+ "a*+ e!aa !a*+an 0an* !e"u ana ,a$a+. . Ke#ja)an"a$ %'a"-%'a" "a+$an an %'a"-%'a" a)$+# !a! en*an e)un an +%+,"+n. e. Baa"a$ %u!e#-%u!e#
,enu)un*
unu)
e,e#a"a
,en*ea$uan an /a/a%an ana. . I)u+ u#uan ,en0aj+an %e+a, !a! a$a, e+ a$a,. Se"aa !e"aja# %e'*a %u)%e%. 3! TU'UAN PE&ELA'ARAN a. Tujuan Pe!e"aja#an Uu Ma$a%+%/a a,u ea$a+ %ea#a uu 'e" ,#a)+)
)e,e#a/aan )e"ua#*a b. Tujuan Pe!e"aja#an K$u%u% Me"a"u+ a)a"a$ +n+ ,e!aa +$a#a,)an a,u ea$a+ en*ena+ = a. Pen*e#+an M'e" P#a)+) Ke,e#a/aan Ke"ua#*a !. M'e" P#a)+) )e,e#a/aan )e"ua#*a= D'#e$0 E. J'$n%'n . M'e" P#a)+) )e,e#a/aan )e"ua#*a= Maa"+ene L+enen*e# . M'e" P#a)+) )e,e#a/aan )e"ua#*a= S+%e# Ca""+%a R'0 ! PENYA'IAN &ATERI 1! PEN%ERTIAN
&ODEL
PRAKTIK
KEPERA$ATAN
KELUAR%A a. Te'#+ aa"a$ %uau %e" +ne#a)%+ )'n#u)%+ 5)'n%e,7 e+n+%+ an
,#','%+%+ 0an* en*$a%+")an %uau ,anan*an %+%e+) an en'ena an ,en*)$u%u%an $u!un*an ana#a :a#+a!"e en*an ujuan
0an*
enje"a%)an
an
e,#e+)%+)an
en'ena
5)e#"+nj*e# 16>6 $a" 67 !. Te'#+ aa"a$ e%)#+,%+ aau ,enje"a%an enan* en'ena an $u!un*an ana#a en'ena-en'ea e#%e!u 5%e:en 16>67 . K'n%e, aa"a$ %uau 0an* +$a%+")an en*an a!#a)%+ aau ,e+%a$an )a#a)e#+%+) +e-+e ene,a)an ,aa )e"a% aau ,'"a.
4
. M'e" )'n%e,ua" aa"a$ %a"a %au 0an* ene#+n)an #ea"+a en*an ene,a)an )aa-)aa 0an* e#u,a)an )'n%e, )e a"a 'e" en*an a#a 0an* %aa en*an ,e!ua 'e" ,e%a/a 'e ,e%a/a ea%an* %a0a,!aan ,e%a/a an '),+. e. M'e" )'n%e,ua" aa"a$ %uau )e#an*)a )e#ja )'n%e,ua" %+%e aau %)ea 0an* ene#an*)a enan* %e#an*)a+na +e *"'!a" enan* )ee#"+!aan +n+:+u )e"',') %+ua%+ aau )eja+an e#$aa, %uau +"u an ,en*e!an*ann0a. Ana#a 'e" an e'#+ aa %uau )e%aaan a"a ,en*e#+an naun %e!ena#n0a !e#!ea a"a !e!e#a,a $a" +ana#an0a ,aa +n*)a a!%#a)n0a. a. M'e" )'n%e,ua" ea)a+ %0%e en*an a!%#a) 0an* +n**+ a#+ 'e" )'n%e, *"'!a" an a"+"-a"+". !. M'e" )'n%e,ua" +a) a,a +uj+ %ea#a "an*%un* )a#ena )'n%e,n0a
+a)
e#e+n+%+
%ea#a
',e#a%+'na"
naun
$u!un*an0a a,a +'!%e:a%+. . Te'#+ !e#')u% ,aa %au aau "e!+$ )'n%e, an ,e#n0aan 0an* )'n)#e an %,e%++). . Te'#+ a,a +e+n%+)an %ea#a ',e#a%+'a" an +n0aa)an %ea#a je"a% %e#a +'#u"a%+ %uau $0,'e%a %e$+n**a a,a +uj+ e"a"u+ #+%e. &ODEL KONSEPTUAL KEPERA$ATAN KELUAR%A
M'e" )e,e#a/aan aa"a$ jen+% 'e" )'n%e,ua" 0an* ene#a,)an )e#an*)a )e#ja )'n%e,ua" e#$aa, ,ea$aan )e,e#a/aan an !+!+n*an ,#a)+) )e,e#a/aan. M'e" )'n%e,ua" )e,e#a/aan en*u#a+)an %+ua%+ 0an* e#ja+ a"a %uau "+n*)un*an aau %#e%'# 0an* en*a)+!a)an %e%e'#an* +n+:+u !e#u,a en+,a)an ,e#u!a$an 0an* aa,+ en*an en**una)an %u!e#-%u!e# 0an* e#%e+a. M'e" )'n%e,ua" )e,e#a/aan ene#+n)an
u,a0a
en'"'n*
'#an*
e#%e!u
e,e#a$an)an
)e%e+!an*an e"a"u+ ,en*e!an*an e)an+%e )',+n* 0an* ,'%++ unu) en*aa%+ %#e%%'# +n+.
5
M'e" )'n%e,ua" )e,e#a/aan e"a$ e,e#je"a% )e%,e%++)an a#ea en'ena +"u )e,e#a/aan 0an* e"+!a)an e,a )'n%e, 0a+u anu%+a %e!a*a+ ,#+!a+ 0an* uu$ an un+). K'n%e, )eua aa"a$ "+n*)un*an 0an* !u)an $an0a e#u,a)an %u!e# a/a" a%a"a$ ea,+ ju*a ,e#u,a)an %u!e# ,enu)un* !a*+ +n+:+u. Ke%e$aan e#u,a)an )'n%e, )e+*a +ana )'n%e, +n+ enje"a%)an enan* )+%a#an %e$a-%a)+ 0an* $an0a a,a e#,uu% )e+)a %e%e'#an* en+n**a". K'n%e, )ee,a aa"a$ )e,e#a/aan %e!a*a+ )','nen ,en+n* a"a ,e#ann0a %e!a*a+ a)'# ,enenu ,u"+$n0a aau en+n*)an0a )e%e+!an*an )e$+u,an %e%e'#an* 5)"+en7. K'n%e,ua"+%a%+ )e,e#a/aan uun0a eanan* anu%+a %e!a*a+ a$"u) !+',%+)'%'%+a" 0an* !e#+ne#a)%+ en*an )e"ua#*a a%0a#a)a an )e"',') "a+n e#a%u) "+n*)un*an +%+)n0a. Tea,+ a#a ,anan* an ')u% ,ene)anan ,aa %)ea )'n%e,ua" a#+ %e+a, +"u/an a,a !e#!ea %au %aa "a+n %e,e#+ ,enen)anan ,aa %+%e aa,+ anu%+a %u!%+%e ,e#+"a)u aau a%,e) )',"eene#. Te'#+ )e,e#a/aan an 'e" )'n%e,ua" 1. O#+ena%+ %0%e. %0%e ,e#+a)u a#+ J'$n%'n 'e" )'n%e,ua" %0%e a#+ Neuan 2. O#+ena%+ ,e#)e!an*an. 'e" )'n%e,ua" ,e#a/an +#+ a#+ O#e 3. O#+ena%+ +ne#a)%+ an %0%e. 'e" aa,a%+ a#+ R'0 'e" %0%e e#!u)a a#+ K+n* <. O#+ena%+ %0%e an ,e#)e!an*an. 1! 'e" ,#'%e% )e$+u,an a#+ R'*e#. 2! &ODEL PRAKTIK KEPER$ATAN KELUAR%A: DORETY E! 'ONSON
Dorothy E. Jhonson dilahirkan pada tanggal 21 agustus 1919 di savannah, Georgia. Teori syste perilaku Johnson tu!uh dari keyakinan "ightingale yakni tu#uan pera$atan
adalah
e!antu
individu%individu
untuk
en&egah atau engo!ati dari penyakit atau &idera. 'lu
(
dan seniera$at harus !er)okus pada pasien se!agi individu dan !ukan pada entitas yang spesi*k. Johnson ean)aatkan hasil ker#a ilu perilaku dala psikologi, sosiologi dan etnologi untuk e!angun teorinya ia enyandarkan sepenuhnya pada toeri syste% siste dan enggunakan konsep dan de*nisi dari +. apoport,. -hin dan ./u&kley. struktur teori syste perilakudipolakan dinyatakan
sesudah
terdiri
elakukan
dari
odel
!agian
syste0
syste
yang!erkaitan
)ungsi!ersaa%saa
untuk
untuk
e!entuk
keseluruhan. Dala tulisanya, Johnson engkonseptualkan anusia se!agai syste perilaku diana )ungsi adalah o!servasi perilaku adalah teori
syste !iologi, yang
enyatakan !ah$a anusia erupakan syste !iologi yang terdiri dari !agian !iologi dan penyakit adalah hasil gangguan syste !iologi. enge!angan teori dari se!uah perspekti) *loso*s, Johnson enulis !ah$a pera$atan erupakan konstri!usi penyediaan )ungsi perilaku e)ekti) pada pasien se!elu, selaa dan sesudah penyakit. 'a eakai konsep dari disiplin ilu lain seperti sosialisasi, otivasi, stiulus, kepekaan,
adaptasi
dan
odi*kasi
perilaku,
untuk
enge!angkan teorinya. Johnson
en&atat
!ah$a
eski
literatur
enun#ukkan ide dukungan lain yaitu !ah$a anusia erupakan syste perilaku, se#auh yang ia tahu, ide terse!ut adalah asli dari dirinya. engetahuan !agian% !agian syste perilaku didukung dala ilu%ilu perilaku, tetapi literatur epiris endukung dugaan !ah$a syste perilaku
erupakan
keseluruhan
yang
!elu
dike!angkan. Dala syste !iologis, pengetahuan atas
!agian%!agianya
le!ih
dahulu
dari
pengetahuan
keseluruahan syste. KONSEP-KONSEP UTAMA DAN DEFINISI-DEFINISI Teori kepera$atan Dorothy E Johnson diukur dengan !ehavioral
syste theory.
Johnson
eneria de*nisi
perilaku seperti diyatakan oleh para ahli perilaku dan !iologi output dari struktur dan proses%proses intra% organisik yang keduanya dikoordinasi dan di artikulasi dan !ersi)at responsive terhadap peru!ahan%peru!ahan dala sensori stiulation. Johnson e)okuskan pada perilaku yang dipengaruhi oleh kehadiran a&tual dan tak langsung akhluk so&ial lain yang telah ditun#ukkan epunyai signi*kansi adapti) utaa. Dengan eakai de*nisi siste oleh rapoport tahun 19(, Johnson enyatakan , + syste is a $hole that )ungtions as a $hole !y virtue o) the interpeden&e o) its prt.6 7syste erupakan keseluruhan yang !er)ungsi !erdasarkan atas ketergantungan antar !agian%!agiannya8. Johnson
eneria
pernyataan
&hin
yakni
tedapat
organisasi, interaksi, interpedensi dan integrasi !agian dan eleen%eleen6. Disaping itu , anusia !erusaha en#aga kesei!angan dala !agian%!agian ini9 elalui pengaturan
dan
adapatasi
terhadap
kekuatan
yang
engenai ereka. +. iste perilaku 7!ehavioral syste8. yste perilaku en&akup pola, perulangan dan &ara%&ara !ersikap dengan aksud tertentu. -ara%&ara !ersikap ini e!entuk unit )ungsi teroraganisasi dan terintegrasi yang enentukan dan e!atasi interaksi antara seseorang dengan lingkunganya dan en&iptakan hu!ungan seseorang dengan o!yek, peristi$a dan situasi dengan lingkunganya . !iasanya sikap da:pat diga!arkan
dan di#elaskan. ;anusia se!agai syste perilaku !erusaha untuk en&apai sta!ilitas dan kesei!angan dengan pengaturan dan adaptasi yang !erhasil pada !e!erapa tingkatan untuk e*siensi dan e)ekti*tas suatu )ungsi. yste !iasanya &ukup
dengan
tugas
tertentu.
uatu
su!siste erupakan syste ke&il dengan tu#uan khusus sendiri dan !er)ungsi dapat di#aga sepan#ang hu!unganya dengan su!site lain atau lingkungan tidak diganggu. Tu#uh su!siste yang di identi*kasi oleh Johnson !ersi)at ter!uka, terhu!ung dan saling !erkaitan 7interealated8. ;otivasi
engendalikan
langsungakti*tas
su!siste%
su!siste ini yang !eru!ah se&ara kontinyu dikarenakan kede$asaan, pengalaan dan pe!ela#aran . syste yang di#elaskan tapak ada &ross%&ulturally dan di &ontrol oleh )a&tor !iologis, psikologi dan sosiologi, tu#uh eleen yang diidenti*kasi adalah atta&hent%a>liative, dependen&y, ingestive, eliinative, se?ual, a&hieveent dan aggressive. 1. u!site atta&heent%a>liative. u!siste atta&eent%a*liative ungkin erupakan yang paling kritis,
karena
su!siste
ini
e!entuk
landasan untuk seua organisasi so&ial. ada tingktan uu, hal itu e!erikan kelangsungan 7survival8 dan keaanan
7se&urity8.
e!agai
konsekuensinya
adalah
inklusi so&ial, kedekatan 7intia&y8 dan susunan serta peeliharaan ikatan so&ial yang kuat. 2. u!siste dependen&y
9
Dala
hal
paling
luas,
su!siste
dependen&y
e!antu enge!angkan perilaku yang eerlukan respon pengasuhan . konsukuensinya adalah !antuan persetu#uan, perhatian atau pengenalan dan !antuan *sik. enge!anganya,
perilaku
dependen&y
!ery!ah
dari
haper, !ergantung total kepada orang lain kea rah !ergantung
total
kepada
orang
lain
kearah
!ergantungkepada diri sendiri dengan dera#at yang le!ih !esar . #ulah interpeden&y tertentu adalah penting untuk kelangsungan kelopok so&ial 3. u!siste !iologis u!siste
!iologis
ingestion
dan
eliinasi
!erkaitan dengan kapan, !agaiana apa, !erapa !anyak dan dengan kondisi apa kita akan dan kapan, !agaiana dan dengan kodisi apa kita akan dan dengan kondisi apa kita !uang.6 espon%respon ini dikaitkan dengan so&ial dan psikologis seperti halnya perti!angan !iologis. 4. u!siste seksual u!siste seksual eiliki )ungsi ganda yakni hasil 7pro&reation8 dan kepuasan 7grati*&ation8. Terasuk tapi tidak di!atasi. -ourting dan ating, syste respon ini diulai dengan perke!angan identitas #enis kelain dan terasuk
7dala
&akupan
yang
luas8perilaku%perilaku
!erdasar prinsip #enis kelain. 5. u!siste agresi) adalah perlindungan 7prote&tion8 dan peeliharaan 7preservation8. @al ini engikuti garis peikiran ahli ethologi seperti AorenB dan )esh!a&k !ukanya dengan !antuan peikiran perilaku sekolah. Dianggap perilaku agresi) tidak hanya di pela#ari tapi eiliki aksud utaa e!ahayakan yang lain. /agaianapun, asyarakat einta !atasan%!atasan terse!ut diletakkan pada ode
1C
perlindungan diri dan orang%orang serta harta ilik ereka dihorati dan dilindungi. (. u!siste a&hieveent u!siste
a&hieveent
!erusaha
eanipulasi
lingkungan. ungsinya engontrol atau enguasai aspek pri!adi
atau
lingkungan
kesepurnaan
.
&akupan
pada
!e!erapa
perilaku
prestasi
standar terasuk
keapuan intelektual , *sikis, kreati), ekanis dan so&ial. Johnson keudian engidenti*kasi konsep%konsep lain yang engga!arkan le!ih
#auh teori
anusia
se!agai syste perilaku7!ehavioral syste8. @alo yang e!edakan antara apa yang ada di dala dan apa yang di luar syste adalah ikatan 7!oundary8. 'ni erupakan titik 7point8 diana syste eiliki &ontrol ke&il atau pengaruh pada hasil%hasil. E:uili!riu dide*nisikan
se!agai kondisi akhir yang sta!il tetapi le!ih atau kurang kekal,
diana
didalanya
individu
!erada
dala
keselarasan dengan dirinya dan dengan lingkunganya. @oeostasis
adalah proses en#aga
sta!ilitas
dala
syste perilaku. ta!ilitas adalah peeliharaan suatu level atau daerah perilaku
tertentu yang dapat
diiteria.
=etidaksta!ilan 7insta!ility8 ter#adi saat syste engalai over&opensate !erkaitan dengan strees 7tekanan8. =etika output
energi
ta!ahan
digunakan
untuk
en#aga
sta!ilitas dikosongkan . stressor adalah stiulan eksternal dan internal yang enghasilkan tegangan7tension8 dan enye!a!kan ketidaksta!ilan . tensi adalah kondisi dala keadaan tegang atau kendor . ia dise!a!kan karena dise:uili!riu dan erupakan su!er potensi peru!ahan. MODEL KONSEP DAN TEORI KEPERAWATAN JOHNSON ;odel Johnson
konsep
adalah
dan
dengan
11
teori
kepera$atan
enurut
pendekatan syste
perilaku,
diana individu dipandang se!agai site perilaku yang selalu ingin en&apai keseigangan dan sta!ilitas, !aik di lingkungan keinginan
internal dala
aupun engatur
eksternal, dan
#uga
eiliki
enyesuaikan
dari
pengaruh yang diti!ulkanya. e!agai suatu siste, di dalanya
terdapat
koponen
su!
syste
yang
e!entuk syste terse!ut, diantaranya koponen su! syste yang e!entuk syste perilaku enurut Johnson adalah 1. 'ngesti), yaitu su!er dala eelihara integritas serta
en&apai
kesenagan
dala
pen&apaian
pengakuan dari lingkungan. 2. +&hieveent, erupakan tingkat pen&apaian prestasi elalui kterapilan yang kreati). 3. +gresi), erupakan !entuk ekanise pertahanan diri atau perlindungan dan !er!agai an&aan yang ada di lingkungan. 4. Eliinasi, erupakan
!entuk
pengelauran
segala
sesuatu dari sapah atau !arang yang tidak !erguna se&ara !iologis 5. eksual, digunakan dala peenuhan ke!utuhan saling en&intai dan di&intai. (. Ga!unganta!ahan, erupakan !entuk peenuhan ke!utuhan
ta!ahan
dala
epertahankan
lingkungan yang kondusi) dengan penyesuaian dala kehidupan so&ial, keaanan, dan kelangsungan hidup. =etergantungan,
erupakna
!agian
yang
e!entuk syste perilaku dala endapatkan !antuan, kedaaian, keaanan serta keper&ayaan. /erdasarkan su! syste terse!ut diatas, aka akan ter!entuk se!uah syste
perilaku
pandangan
individu,
!ah$a
sehingga
kepera$atan
Johnson dala
eiliki engatasi
perasalahan terse!ut harus dapat !er)ungsi se!agai
12
pengatur agar dapat enyei!angkan syste perilaku terse!ut.
=lien
dalahal
ini
adalaha
anusia
yang
endapat !antuan pera$atan dengan keadaan teran&a atau potensial oleh kesakitan atau ketidak sei!angan penyesuaian dengan lingkungan. tatus kesehatan yang ingin di&apai adalah ereka yang apu !erperilaku untuk eelihara kesei!angan atau sta!ilitas dengan lingkungan. ASUMSI-ASUMSI +. era$atan 7nursing8 era$atan, seperti yang dipandang Johnson, adalah tindakan
eksternala
untuk
e!erikan
organisasi
perilakupasien ketika pasien dala kondisi strres dengan eakai ekanisasi pengaturan yang !erkesan atau dengan
penyediaan
su!erdaya.
eni
dan
ilu,
e!erikan eksternal !aik se!elu dan selaa gangguan kesei!angan
syste
dan
karenanya
e!utuhkan
pengetahuan tentang order, disorder dan &ontrol. +ktivitas pera$atan tadak !ergantung pada $e$enang edis tetapi !ersi)at
pelengkap7kopleenter8
!agi
edis
se!agai
syste
pengo!atan. /. Frang 7person8 Johnson
eandang
anusia
perilaku dengan pola, pengulangan dan &ara !ersikap dengan aksud tertentu yang enghu!ungkan dirinya dengan lingkungannya. ola%pola respon spesi*k anusia e!entuk
keseluruhan
yang
terorganisasi
dan
terintegrasi. erson adalah syste dari !agian%!agian interpedent yang e!utuhkan !e!erapa aturan dan pengaturan untuk en#aga kesei!angan. Johnson le!ih #auh enganggap !ah$a !ehavioral syste adalah penting untuk anusia dan apa!ila ada
13
tekanan
yang
kuat
atau
ketahanan
yang
rendah
engganggu kesei!angan sistet perilaku , integritas anusia teran&a. saha%usaha ausia untuk en!angun ke!ali kesei!angan e!utuhkan pengeluaran energi yang luar !iasa, yang enyisakan sedikit energi untuk e!antu proses%proses !iologis dan penye!uhan. -. =esehatan 7health8 Johnson
eandang
kesehatan
se!agai
suatu
kondisi yang sulit dipahai7elusive8 dan dinais, yang dipengaruhi oleh )a&tor%)aktor !iologis, psikologis dan so&ial. =esehatan en#adi suatu nilai yang diinginkan oleh para peker#a kesehatan dan e)okuskan pada person !ukanya penyakit. =esehatan dire
;anusia
dala syste )ungsional.
ini
!erusaha yang
stru&tural
kesei!angan
akan engarah ke
=esei!angan
persyaratan
en&apai
yang
atau
kurang
perilaku
!aik
)ungsional
dala
&enderung
engarah ke e!uruknya kesehatan. =etika syste e!utuhkan
se#ulah
energi
iniu
untuk
peeliharaan , suplai energi yang le!ih !esar yang tersedia epengaruhi proses !iologi dan penye!uhan. D. Aingkungan Dala teori Johnson , lingkungan terdiri dari seluruh )a&tor yang !ukan !agian syste perilaku individu tetapi hal itu epengaruhi syste, dan dapat dianipulasi oleh pera$at untuk en&apai kesehatan yang en#adi tu#uan pasien. 'ndividu enghu!ungkan dirinya untuk !erinteraksi dengan en#aga
lingkungan%nya. e:uili!riu
yste
dala
perilaku
respon
!erusaha
terhadap
)a&tor
lilngkungan dengan engatur dan adaptasi terhadap
14
kekuatan yang enyertainya. Gaya lingkungan yang kuat se&ara !erle!ihan engganggu kesei!angan syste perilaku dan engan&a sta!ilitas seseorang #ulah energi
yang
e!angun
tidak
tentu
di!utuhkan
ke!alie:ili!riu
tekanan%tekanan
!erikutnya.
supaya
dala
=etika
syste
enghadapi
lingkungan
sta!il,
individu dapat elan#utkan dengan perilaku%perilaku yang !aik.
3. MODEL
PRAKTIK
KEPERAWATAN
KELUARGA:
MADALIENE LIENENGER Mae"e+ne Le+n+n*e# aa"a$ ,e#a/a ,#'e%+'na" ,e#aa + un+a 0an* e,e#'"e$ *e"a# ')'# a"a !+an* an#','"'*+ an en*e!an*)an #an%)u"u# nu#%+n* %e!a*a+ %u! !a*+an a#+ )e,e#a/aan. Pen++)an ae"e+ne "e+n+n*e# 0a+u !e"+au "u"u% ,en++)an a%a# )e,e#a/aan ,aa a$un 16 a#+ S. An$'n0@% %$''" ' Nu#%+n* Den:e# Ba$e"'# ' S+ene a#+ Bene++ne C'""e*e A$+%'n ,aa a$un 16; Ma%e# O S+ene a"a )e,e#a/aan a#+ a$'"+ Un+:e#%+0 Wa%$+n*'n DC ,aa a$un 163 P$D a"a !+an* An#','"'*0 a#+ Un+:e#%+0 ' Wa%$+n*'n Sea"e 16. Paa %aa +a !e)e#ja ,aa ,ena%e$a ana) + +/e%e#n Un+e Sae% 5a$un 16;7 Le+n+n*e# en*a"a+ 8Cu"u#a" S$')9. Ke+)a +a !e)e#ja %e!a*a+ ,e#a/a %,e+a"+% + )"+n+) en*an ana)-ana) 0an* e#*an**u an '#an* uan0a +a en*'!%e#:a%+ ,e#+"a)u-,e#+"a)u 0an* !e#!ea +ana#a ana)-ana) e#%e!u an en0+,u")an !a$/a ,e#!eaan-,e#!eaan +n+ +a%a#)an ,aa !ua0a 4 )u"u#. D+a en*+en++)a%+ )u#an*n0a ,en*ea$uan enan* )u"u# ana)-ana) %e!a*a+ "+n) 0an* $+"an* a"a )e,e#a/aan unu) en*e#+ :a#+a%+:a#+a%+ a"a e!e#+)an a%u$an )e,e#a/aan ,aa )"+en. Le+n+n*e# en**una)an +%+"a$-+%+"a$ 8 Transcultural Nursing 9 8 Ethnonursing 9 an 8Cross Cultural Nursing 9.
15
Te'#+ 0an* e"a$ +!an*un '"e$ Mae"e+ne Le+n+n*e# aa"a$ T#an%u"u#a"
Nu#%+n*
ene+n+%+)ann0a
+ana
%e!a*a+
,aa
a!an*
a$un a#+
16>6
Le+n+n*e#
)e,e#a/aan
0an*
e')u%)an ,aa %u+ )',a#a+ an ana"+%+% )u"u# !e#)enaan en*an )e,e#a/aan an ,#a)e) a%u$an %e$a-%a)+ )e0a)+nan)e0a)+nan an n+"a+-n+"a+ en*an ujuan unu) e!e#+)an a)na an )eanju#an ,e"a0anan a%u$an )e,e#a/aan unu) +n+:+u %e%ua+ en*an n+"a+-n+"a+ )u"u# an )eaaan %e$a-%a)+. Le+n+n*e# ene+n+%+)an Ethnonursing %e!a*a+ %u+ )e,e#a0aan)e,e#a0aan
n+"a+-n+"a+
,#a)e)
a%u$an
)e,e#a/aan
%e!a*a+
en*e#+4 e#a%a an a$u enan* )u"u# e"a"u+ ,en*a"aan "an*%un* )e0a)+nan-)e0a)+nan an %+%e n+"a+. Le+n+n*e# e,un0a+ !e!e#a,a )'n%e, 0a+u +ana#an0a enan* !ua0a n+"a+-n+"a+ !ua0a u"u#a" a#e +:e#%+0 u"u#a" a#e un+:e#%+0 u"u#a" a#e /'#" :+e/ %'+a" %#uu#e )'ne) "+n*)un*an %+%e )e%e$aan %+%e )e%e$aan ,#'e%+'na" a#e u"u#a" a#e ,#e%e#:a+'n u"u#a" a#e a''a+'n u"u#a" a#e #e,,ae#n+n* an a!a$an 0a+u )e,e#a/aan aa"a$ #an%u"u#a" a#e ,#'e%+'n +ana %ea#a %au ,e#%au )'n%e, e#%e!u a)an +je"a%)an. Budaya aa"a$ e,e"aja#+ e!a*+ an e+na$)an n+"a+n+"a+ )e,e#a0aan-)e,e#a0aan n'#a-n'#a an ,#a)e) )e$+u,an )e"',')-)e"',') uaa 0an* en*a#a$)an ,e+)+#an )e,uu%an an +na)an-+na)an en*an a#a 0an* e#,'"a. Be#a%a#)an a%u%+ !a$/a
anu%+a
aa"a$
anu%+a
!e#!ua0a
an
e,un0a+
)ea,uan unu) $+u, "e!+$ "aa e"a"u+ )ea,uan e#e)a unu) e#a/a '#an* "a+n unu) %eua +n*)a u%+a ,aa !e#!a*a+ "+n*)un*an an !e#!a*a+ a#a. Nilai-nilai budaya +!a/a a#+ !ua0a an en*+en++)a%+ )e+n*+nan ,en*a)uan an +)ea$u+. N+"a+-n+"a+ +n+ %e#+n* +anu '"e$ %uau !ua0a unu) /a)u e#enu an e!e#+)an a#a$an unu) e!ua )e,uu%an unu) an**'a!ua0a e#%e!u. N+"a+-n+"a+!+%a !e#aa-aa aau un+:e#%a" 5uu7.
1(
Cultural care diversity enunju)an 8 !e#:a#+a%+n0a a)na ,'"a ,'"a n+"a+-n+"a+ aau %+!'"-%+!'" a%u$an 0an* %ea#a !ua0a +!a/a
'"e$
a%0a#a)a
unu)
)e%eja$e#aann0a
aau
unu)
en+n*)a)an )'n+%+ anu%+a an )e$+u,an aau en*$aa,+ )ea+an. Cultural care university e#uju) )e,aa uu %e#u,a aau %e#a*a a)%u ,'"a n+"a+ aau %+!'" a%u$an 0an* %ea#a !ua0a +!a/a
'"e$
a%0a#a)a
unu)
)e%eja$e#aan
aau
unu)
en+n*)a)an )'n+%+ anu%+a an )e$+u,an aau en*$aa,+ )ea+an. Pe#a/aan a,a +,e#"+$a)an en*an !e#aa-aa e)%,#e%+ +na)an ,'"a *a0a $+u, an a#+. Cultural care +e+n+%+)an %e!a*a+ n+"a+-n+"a+ )e,e#a0aan
,en*un*)a,an-,en*un*)a,an
0an*
)e,e#a0aane#,'"a
0an*
e!anu enu)un* aau ea,u)an +n+:+u "a+n aau )e"',') unu) ee"+$a#a )e%e$aann0a en+n*)a)an )'n+%+ anu%+a aau )e$+u,an aau en*$aa,+ )ea+an an )eaaan. Be#a%a#)an a%u%+ !a$/a u"u#a" a#e aa"a$ ,en*e#+an 0an* "ua% unu) en*ea$u+ enje"a%)an enju"a$)an an e,#e+)%+ en'ena a%u$an )e,e#a/aan an unu) en*a#a$)an ,#a)e) a%u$an )e,e#a/aan. World view 5,anan*an un+a7 +ana anu%+a e"+$a aau eanan* un+a !e#!enu) *a!a# aau ,anan*an enan* un+a aau )e$+u,ann0a. Social structure +e+n+%+)an
%e!a*a+ ,e"+!aan a)'#-a)'#
%#u)u#a" an '#*an+%a%+'na" a"a+ 0an* +na+% ,aa !ua0a uaa 5a%0a#a)a7 an !a*a+ana a)'#-a)'# +n+ !e#un*%+ unu) e!e#+)an a#+ an %#u)u#a" '#e# e#a%u) a*aa )e)e"ua#*aan ,'"++) e)'n'+ ,en++)an e)n'"'*+ an a)'#-a)'# !ua0a. Kontek lingkungan %ea#a 'a" aa"a$ )eja+an-)eja+an %+ua%+ aau ,en*a"aan uaa 0an* e!e#+)an a)%u4a#+ unu) anu%+a !e#e)%,#e%+ + a"a +ne#a)%+ %'%+a" +%+)a" e)'"'*+)a" e'%+'na" an +en%+)u"u#a". A#+ a#+ ,en*ea$uan an ,#a)e) !e#a%a" a#+ n+"a+-n+"a+ un+a a)'#-a)'# %'%+a" n+"a+-n+"a+ !ua0a )'ne) "+n*)un*an an ,en**una !a$a%a aa"a$ ,en+n* unu) en*a#a$)an
1
)e,e#a/aan an +na)an-+na)an a"a e!e#+)an a%u$an 0an*%e%ua+. Sistem kesehatan 5)e%e$aan #a)0a7 aa"a$ a%u$an )e%e$aan #a++'na"
aau
"')a"
aau
,#a)e)-,#a)e)
,en*'!aan
0an*
e,un0a+ a#+ %,e+a" an en**una)an ,en0e!u$an unu) e!anu %e%'#an*. Kesehatan aa"a$
)eaaan
%eja$e#a
0an*
%ea#a
!ua0a
+e+n+%+)an ,en+"a+an an ,#a)e) 0an* e#e"e)%+)an )ea,uan +n+:+u 5)e"',')7 unu) e"a)%ana)an ,e#an a)++a%%e$a#+$a#+n0a en*an a#a eua%)an. Sistem kesehatan ro!esional +e+n+%+)an
%e!a*a+
a%u$an
,#'e%+'na" an a/a#an ,e"a0anan ,en*'!aan '"e$ !e#aaaa jen+% ena*a )e%e$aan 0an* +,e#%+a,)an e"a"u+ ,#'*#a ,#'e%+'an" 0an* '#a" ,aa +n%+u%+ ,en++)an %,e+a". Den*an a%u%+ !a$/a %eua !ua0a
e,un0a+ ,#a)e)
,e"a0anan
)e%e$aan ,#'e%+'na" an #a++'na". Care "asuhan# %e!a*a+ )aa !ena +e+n+%+)an %e!a*a+ %uau en'ena 0an* !e#$u!un*an en*an !anuan u)un*an aau ,e#+"a)u unu) ea,u)an +n+:+u aau )e"',') en*an ,eunju) aau )e!uu$an 0an* +an+%+,a%+ aau en+n*)a)an )'n+%+ aau )e$+u,an anu%+a. A%u$an +a%u%+)an %e!a*a+ %uau 0an* '+nan e#u,a)an )e%auan an ,u%a 'a+n )e,e#a/aan %ean*)an cure +a) a,a e#ja+ %ea#a ee)+ an,a care$ a,+ a#e !+%ae#ja+ an,a u#e.an**a,an 0an* !e#$u!un*an en*an a%u$an aau
)e,e#a/aan
aa"a$
,en+n*
unu)
)e$+u,an
anu%+a
,e#)e!an*ann0aan )ea,uan unu) en*$aa,+ )eja+an)eja+an )#++% a"a )e$+u,an e#a%u) ,en0a)+ )eaaan an )ea+an. Cultural care reservation +)ea$u+ %e!a*a+ ,ee"+$a#aan 0an* e"+,u+ !anuan u)un*an aau ea,u)an ena*a )e%e$aan a"a +na)an-+na)an an )e,uu%an unu) e!anu )"+en ,aa !ua0a e#enu a"a ee"+$a#a )e%e$aan aau eu"+$)an a#+ %a)+ aau en*$aa,+ )ea+an.
1
Cultural care accomodation +)ea$u+ %e!a*a+ ne*'+%a%+ + a"a e!e#+)an !anuan u)un*an aau ea,u)an ena*a )e%e$aan ,#'e%+'na" a"a !e#+na) an e!ua )e,uu%an unu) e!anu )"+en ,aa !ua0a e#enu !e#aa,a%+ ,aa aau ne*'+%a%+ 0an* !e#anaa aau %au% )e%e$aan 0an* eua%)an aau en*$aa,+ )ea+an. Cultural care reatterning aau #e%#u)u#+%a%+ e"+,u+ !anuan u)un*an aau ea,u)an ena*a )e%e$aan ,#'e%+'na" a"a !e#+na) an e!ua )e,uu%an unu) e!anu )"+en e#u!a$ a#a $+u,n0a en*an a#a !a#u aau ,'"a 0an* !e##!ea 0an* %ea#a !ua0a !e#a)na an eua%)an aau enu)un* )eanaaan ,'"a $+u, 0an* %e$a. Transcultural
care
ro!ession
"asuhan
ro!esi
antar
budaya# ,e#a/a e!e#+)an a%u$an )e,aa +n+:+u a#+ !e#!a*a+ !ua0a 0an* !e#!ea en*an aau an,a #an%u"u#a" ,e#%,e+:e. Unu) "e!+$ ee)+ "'*+% an #e"e:an unu) !e#aa-aa +n+:+u + un+a )e,e#a/aan e!uu$)an ,en*ea$uan an )ee#a,+"an 0an* !e#a%a#)an #an%u"u#a". A%u$an )e,e#a/aan 0an* !e#a%a#)an !ua0a aa"a$ a)'# )#++% unu) ,en+n*)aan an ,ee"+$a#aan )e%e$aan 0an* ee)+ %e,e#+ ,eu"+$an a#+ %a)+ an )eaaan.
4. MODEL
PRAKTIK
KEPERAWATAN
KELUARGA:
SISTER CALLISTA ROY A!
Ri,-.-/ iu +-llis/- R. Su%e# Ca""+%a R'0 aa"a$ %u%e# a#+ Sa+n J'%e,$ '
Ca#'ne. R'0 +"a$+#)an ,aa an**a" 1< O)'!e# 1636 + L'% An*e"e% Ca"+'#n+a. R'0 ene#+a Ba$e"'# ' A# Nu#%+n* ,aa a$un 163 a#+ M'un Sa+n Ma#0% C'""e*e + L'% An*e"e% an Ma*+%e# Sa+n +n nu#%$+n* ,aa a$un 16 + Un+:e#%+a% Ca"+'#n+a L'% An*e"e%. See"a$ ena,a *e"a# ,e#a/a R'0 eu"a+ ,en++)ann0a + %'%+'"'*+ an ene#+a *e"a# M.A a$un 16>3 an ,$.D a$un 16>> + un+:e#%+a% Ca"+'#n+a. Paa %aa !e)e#ja ++n*)a a*+%e# a"a %e!ua$ %e+na# en*an
D'##'$0
E.
19
J'$n%'n
R'0
e#anan*
unu)
en*e!an*)an %e!ua$ 'e" )'n%e, )e,e#a/aan. R'0 !e)e#ja %e!a*a+ %a ,e#a/a ,e+a#+ an en*uu)an a0a "en+n* a#+ ana)-ana) an ena!a$)an #e%,'n )e ,e#u!a$an +%+'"'*+%-,%+)'"'*+%. K'n%e, aa,a%+ e,en*a#u$+ R'0 a"a )e#an*)a )'n%e,n0a 0an* %e%ua+ en*an )e,e#a/aan. K'n%e, ,')') an 'e" +n+ +)e!an*)an %aa R'0 "u"u% a#+ un+:e#%+a% + Ca"+'#n+a L'% An*e"e% a#+ a$un 16< %a,a+ a$un 16. R'0 u"a+ en*',e#a%+)an 'e"n0a ,aa a$un 16? )e+)a M'un Sa+n Ma#0% C'""e*e en**una)an )e#an*)a aa,a%+ 0an* ++#+)an '"e$ %e'#an* P+%+,'" a#+ )u#+)u"u )e,e#a/aan. R'0 en0e%ua+)an 'e" ,e#aa 0an* + $a+#)an a#+ "+e#au# a"a a#+)e" 0an* +e#!+)an +n nu#%+n* 'u"'') ,aa a$un 16>;. R'0 en*a%'%+a%+)an )e ,#'e%%'# an )eua a#+ e,a#een '# nu#%$+n* + M'un Sa+n Ma#0% C'""e*e $+n**a 16?2. a#+ a$un 16?3-16? R'0 %e!a*a+ R'!e# /'' J'$n%'n P'% D''#a" (e""'/ + un+:e#%+a% Ca"+'#n+a San (#an%+%' %e!a*a+ %a#jana ,e#a/a + Neu#'%+ene. Se"aa +n+ R'0 e"a)u)an ,ena#+an ,aa +ne#:en%+ ,e#a/a !a*+an "u)a-"u)a an ,en*a"aann0a a#+ ,e#a/a 'e" ,aa )"+n+). Paa a$un 16?? R'0 !a#u eu"a+ en0u%un "u"u%an e'#+ ,e#a/a + Se)'"a$ B'%'n C'""e*e ' Nu#%+n*. R'0 ene#!+)an !an0a) !u)u a#+)e" ,e#+'+a" an en*$a+#)an !an0a) )u"+a$ an /'#)%$',% ,aa e'#+ aa,a%+ ,e#a/an0a. Se!a*+an enan* !u+ ,e)e#+ an u#a+an 0an* !a#u a#+ R'0 Aa,+'n M'e" 5 RAM 7 0an* +e#!+)an + !u)u T$e R'0 Aa,'+n M'e" e#u,a)an un*)a,an 0an* ,a%+. Paa a$un 16?1 R'0 aa"a$ %e'#an* a#+ S+*a T$ea Tau an R'0 ,un ene#+a $a+a$ Na+'na" ('une# %e"aa !e#a$an + ('%e#u% P#'e%+'na" Nu#%$+n* Sana#%. P#e%a%+n0a a%u) ,aa a$un 16?< %e!a*a+ )e$'#aan ')e# a#+ Huane Lee#% '"e$ A":e#n' C'""e*e. Paa a$un 16? ena,a )e$'#aan ')e# a#+ +u# M+$+*an Un+:e#%+0 an ,aa a$un 16? A.J.N
2C
en*$a+a$+ !u)u unu) 'e" aa,a%+ uaa R'0. R'0 +a)u+ + un+a %+a,a /an+a +u )e,#+!a+an a#+ Ae#+)a an %e!a*a+ ('""'/ ' $e Ae#+an Aae0 ' Nu#%$+n*. !
Sue5 Te5i D+u"a+
en*an
,ene)aan
e'#+
%+%e
R'0
ena!a$)an )e#ja aa,a%+ a#+ Ha##0 He"%'n 5 16< 7 %e'#an* a$"+
+%+'"'*+%-,%+)'"'*+%.
Unu)
eu"a+
e!an*un
,en*e#+an )'n%e,n0a Ha##0 He"%'n en*a#+)an #e%,'n aa,+ %e!a*a+ un*%+ a#+ aan*n0a %+u"u% %a,a+ e#a,a+n0a e#aja aa,a%+ 0an* +!uu$)an +n+:+u. De#aja aa,a%+ +!enu) '"e$ '#'n*an +*a jen+% %+u"u% 0a+u = 1. ('a" %+u"+ = In+:+u %e*e#a en*$aa, 2. K'n%e)ua" %+u"+ = %eua )e$a+#an %+u"+ 0an* en0u!an*)an ee) a#+ 'a" %+u"+. 3. Re%+ua" %+u"+ = a)'# "+n*)un*an en*a)+!a)an e#ea#n0a )eaaan. Te'#+ He"%'n +)e!an*)an a#+ ,en0e%ua+an +n*)a 'na 0an* ana enenu)an %+u"u% a)an enaan*)an #e%,'n $a" 0an* ,'%++ au,un ne*a+. Se%ua+ en*an e'#+ He"%'n aa,a%+ aa"a$ ,#'%e% 0an* !e#a,a) ,'%++ e#$aa, ,e#u!a$an "+n*)un*an. R'0 en*)'!+na%+)an e'#+ aa,a%+ He"%'n en*an e+n+%+ an ,anan*an e#$aa, anu%+a %e!a*a+ %+%e 0an* aa,+. Den*an e'#+ aa,+ He"%'n R'0 en*e!an*)an an e,e#"ua% 'e" en*an )'n%e, an e'#+ a#+ D'$#en/eR.S. Laa#u% N.Ma"an+) D.Me$an+ an H.Se"0e. R'0 e!e#+ )#e+ %,e%+a" )e D#+e:e# ,enu"+% Su!+:+%+ *a#+% !e%a# a#+ )ejuju#an %en+#+ an Ma#+ne %e#a Sa#' +en+a% )euan0a uu an %+u"+ %an*a e,en*a#u$+ 'e. Tean %e)e#ja "a+n )'n%e,n0a ju*a #u+ 0a+u M.P'u%$ an J.an Lan+n*$a a"a )eaaan %a"+n* !e#*anun* an B. Rana unu) un*%+ au#an 'e. See"a$ en*e!an*)an e'#+n0a R'0 en*e!an*)an 'e" %e!a*a+ %uau )e#an*)a )e#ja ,en++)an )e,e#a/aan ,#a)e) )e,e#a/aan an ,ene"++an. Seja) +u "e!+$ a#+ 1;; %a
21
,en*aja#
an
a$a%+%/a-a$a%+%/a
e#!anu
unu)
en*)"a%++)a%+ en0a#+n* an e,e#"ua% 'e". Pen**unaan 'e" ,#a)e) ju*a ee*an* ,e#anan ,en+n* unu) ,en0a#+n*an 'e". Pe#)e!an*an 'e" )e,e#a/aan +,en*a#u$+ '"e$ "aa# !e"a)an*
R'0
an
,#'e%+'na"+%en0a.
R'0
e,e#a0a+
)ea,uan !a/aan ujuan an n+"a+ )eanu%+aan. Pen*a"aan )"+n+%n0a e!anu ,e#)e!an*an )e,e#a0aan a#+ u!u$ anu%+a an %,+#+n0a. +!
Knse D-s-5 -n &el Kee5-,-/-n +-llis/- R. Se!e"u en*ena" )'n%e, a%a# )e,e#a/aan Ca""+%a R'0
a)an "e!+$ !a+) j+)a en*ea$u+ +"'%'+ a"%aa$ )e,e#a/aan. (+"%aa$ )e,e#a/aan en*)aj+ ,en0e!a! an $u)u-$u)u 0an* ena%a#+ #ea"+a% %e#a )e+n*+na$uan enan* *a!a#an %e%uau 0an* "e!+$ !e#a%a#)an ,aa a"a%an "'*+% an e'e e,+#+%. C'n'$ a#+ a"%aa$ )e,e#a/aan enu#u R'0 5 M Fu+%'n 166 7 = R'0 e+"+)+ e"a,an a"%aa$ 0an* )eu+an +!a*+ enja+ ua 0a+u e,a !e#a%a#)an a"%aa$ $uan+%e an e,a 0an* "a+nn0a !e#a%a#)an a"%aa$ :e#++:+0. (a"%aa$ $uan+%e 4 )eanu%+aan !e#a#+ !a$/a anu%+a +u e+"+)+ #a%a +n*+n a$u an en*$a#*a+ ja+ %e'#an* +n+:+u a)an e+"+)+
#a%a
%a"+n*
!e#!a*+
)ea,uann0a eea$)an
en*an
%uau
%e%aa
,e#%'a"an
a"a
aau unu)
ena#+ %'"u%+ !e#+n*)a$ "a)u unu) ena,a+ ujuan e#enu e+"+)+
$'"+%
+n#+n%+)
an
%e"a"u
!e#juan*
unu)
e,e#a$an)an +ne*#+a% a*a# %enan+a%a !+%a !e#$u!un*an en*an '#an* "a+n. (a"%aa$ :e#++:+0 0a+u )e!ena#an 0an* +a)%u aa"a$ !a$/a aa $a" 0an* !e#%+a a!%'"u. E,a a"%aa$ e#%e!u aa"a$ = 1. ujuan e)%+%en%+ anu%+a 2. *a!un*an a#+ !e!e#a,a ujuan ,e#aa!an anu%+a 3. a)++a% an )#ea++a% unu) )e!a+)an uu. <. n+"a+ an a#+ )e$+u,an.
22
R'0 )eu+an en*eu)a)an en*ena+ )'n%e, a0'# !e#+)u !e!e#a,a e+n+%+ a#+ )'n%e, a0'# Ca""+%a R'0 a. %+%e aa"a$ )e%auan a#+ !e!e#a,a )','nen aau e"een 0an* %a"+n* !e#$u!un*an %e$+n**a e!enu) %uau )e%auan 0an* e"+,u+ aan0a +n,u 'n#'" ,#'%e% 'u,u an u,an !a"+). !. e#aja aa,a%+ aa"a$ ,e#u!a$an ea, %e!a*a+ $a%+" a#+ %+u"u% ')a" )'n%e)ua" an #e%+ua". . ,#'!"e aa,a%+ aa"a$ )eja+an aau %+ua%+ 0an* +a) %e%ua+ en*an )e!uu$an. . %+u"u% ')a" aa"a$ %+u"u% 0an* en*$a#u%)an anu%+a !e#e%,'n aa,+. e. %+u"u% )'n%e)ua" aa"a$ %e"u#u$ %+u"u% 0an* e!e#+)an )'n#+!u%+ ,e#u!a$an +n*)a$ "a)u 0an* +%e!a!)an '"e$ %+u"u% ')a". . %+u"u% #e%+ua" aa"a$ %e"u#u$
a)'#
0an*
e!e#+)an )'n#+!u%+ e#$aa, ,e#u!a$a +n*)a$ "a)u ea,+ !e"u a,a + :a"+a%+. *. #e*u"a'# aa"a$ %u!%+%e a#+ e)an+%e )',+n* en*an #e%,'n ''a+) e"a"u+ neu#a" e+)a" an ,#'%e% en')#+n. $. )'*na'# aa"a$ %u!%+%e a#+ e)an+%e )',+n* en*an #e%,'n e"a"u+ ,#'%e% 0an* )',"e) a#+ ,e#%e,%+ +n'#a%+ en*a!+" )e,uu%an an !e"aja#. +. 'e" ee)'# aa,+ aa"a$ )'*na'# 0a+u +%+'"'*+a" un*%+ ,e#an +ne#e,enen%+ an )'n%e, j.
+#+. #e%,'n aa,+ aa"a$ #e%,'n 0an* en+n*)a)an +ne*#+a% anu%+a a"a ena,a+ ujuan anu%+a
unu) e,e#a$an)an )e$+u,an. ). +%+'"'*+% aa"a$ )e!uu$an +%+'"'*+%
e#a%u)
)e!uu$an a%a# an !a*a+ana ,#'%e% aa,a%+ ".
+"a)u)an. )'n%e, +#+ aa"a$ %e"u#u$ )e0a)+nan an ,e#a%aan.
23
. ,ena,+"an ,e#an aa"a$ ,ena,+"an un*%+ ,e#an a"a
$u!un*ann0a
+
a"a
$u!un*ann0a
+
"+n*)un*an %'%+a". n. +ne#e,enen%+ aa"a$ $u!un*an +n+:+u en*an D!
'#an* "a+n %e!a*a+ %u,,'# %+%e. &el Knse/u-l +-llis/- R. M'e" )'n%e,ua" e#u,a)an %uau
)e#an*)a
)e#ja
)'n%e,ua" %+%e aau %)ea 0an* ene#an*)an enan* %e#an*)a+n +e *"'!a" enan* )ee#"+!aan +n+:+u )e"',') %+ua%+ aau )eja+an e#$aa, %uau +"u an ,en*e!an*ann0a. R'0 en*an ')u% aa,a%+n0a ,aa anu%+a e#a,a < e"een e%en%+a" 0a+u )e,e#a/aan anu%+a )e%e$aan an "+n*)un*an. Be#+)u a)an )a+ je"a%)an e+n+%+ a#+ )ee,a e"een e%en%+a" enu#u R'0 = 1. )e,e#a/aan = enu#u R'0 )e,e#a/aan + e+n+%+)an %e!a*a+ +%+,"+n +"u an ,#a)e). Ke,e#a/aan %e!a*a+ +%+,"+n
+"u
en*$u!un*)an
en*'!%e#:a%+ ,#'%e%
en*)"a%++)a%+)an
0an*
!e#,en*a#u$
an
e#$aa,
)e%e$aan. Ke,e#a/aan en**una)an ,ene)aan ,en*ea$uan unu) en0e+a)an ,e"a0anan !a*+ '#an*-'#an*. Ke,e#a/aan en+n*)a)an
aa,a%+
+n+:+u
unu)
en+n*)a)an
)e%e$aan ja+ 'e" aa,a%+ )e,e#a/aan en**a!a#)an "e!+$ )$u%u% ,e#)e!an*an +"u )e,e#a/aan an ,#a)e) )e,e#a/aan. Da"a 'e" e#%e!u )e,e#a/aan e#+#+ a#+ ujuan ,e#a/a an a)++a% ,e#a/a. Tujuan )e,e#a/aan aa"a$
e,e#+n**+
+ne#a)%+
anu%+a
en*an
"+n*)un*ann0a ,en+n*)aan aa,a%+ +"a)u)an e"a"u+ e,a a#a 0a+u un*%+ +%+'"'*+% )'n%e, +#+ un*%+ ,e#an an +ne#e,enen%+. Tujuan )e,e#a/aan +#a+$ )e+)a %+u"u% ')a" !e#aa a"a /+"a0a$ en*an +n*)aan aa,a%+ anu%+a. Aa,a%+ e!e!a%)an ene#*+ a#+ u,a0a )',+n* 0an* +a) ee)+ an eun*)+n)an +n+:+u unu)
24
e#e%,'n %+u"u% 0an* "a+n )'n+%+ %e,e#+ +n+ a,a en+n*)a)an ,en0e!u$an an )e%e$aan. 2.
Manu%+a. Menu#u R'0 anu%+a aa"a$ %e!ua$ %+%e aa,+ %e!a*a+ %+%e 0an* aa,+ anu%+a +*a!a#)an %ea#a $'"+%+ %e!a*a+ %au )e%auan 0an* e+"+)+ +n,u 'n#'" 'u,u an ,#'%e% u,an !a"+). Le!+$ )$u%u% anu%+a +e+n+%+)an %e!a*a+ %+%e aa,+ en*an a)+:+a% )'*na'# an #e*u"a'# unu) e,e#a$an)an aa,a%+ e,a a#a aa,a%+n0a 0a+u un*%+ +%+'"'*+% )'n%e, +#+ un*%+ ,e#an an +ne#e,enen%+. Se!a*a+ %+%e 0an* aa,+ au%+a +*a!a#)an a"a +%+"a$ )a#a)e#+%+) ja+ anu%+a +"+$a %e!a*a+ %au )e%auan 0an* %a"+n* !e#$u!un*an ana# un+
%ea#a )e%e"u#u$an aau !e!e#a,a un+ unu) !e!e#a,a ujuan. 3. Ke%e$aan Ke%e$aan +e+n+%+)an %e!a*a+ )eaaan an ,#'%e% enja+ anu%+a %ea#a uu$ an e#+ne*#a%+ %ea#a )e%e"u#u$an. Da"a 'e" )e,e#a/aan )'n%e, %e$a +$u!un*)an en*an )'n%e, aa,a%+. Aa,a%+ aa"a$ )','nen ,u%a a"a 'e" )e,e#a/aan a"a $a" +n+ anu%+a +*a!a#)an %e!a*a+ %uau %+%e 0an* aa,+. P#'%e% aa,a%+ e#a%u) %eua +ne#a)%+ anu%+a en*an "+n*)un*an 0%n* e#+#+ a#+ ua ,#'%e% ,#'%e% 0an* ,e#aa +u"a+ en*an ,e#u!a$an a"a "+n*)un*an +ne#na" an e)%e#na" an ,#'%e% 0an* )eua aa"a$ e)an+%e )',+n* 0an* en*$a%+")an #e%,'n aa,+ an +nee)+. <. L+n*)un*an L+n*)un*an +*a!a#)an %e!a*a+ %uau )eaaan 0an* aa + a"a an + "ua# anu%+a. L+n*)un*an e#u,a)an +n,u !a*+ anu%+a %e!a*a+ %uau %+%e 0an* aa,+. E!
TEORI PENE%ASAN Da"a e'#+n0a %+%e# Ca""+%a R'0 e+"+)+ ua 'e"
e)an+%e 0a+u (un*%+ aau ,#'%e% 'n#'" 0an* e#+#+ a#+= 1. K'*na'#
25
2. Re*u"a'# 3. Ee)'# e)an+%e +n+ +!a*+ enja+ e,a 0a+u= A. (+%+'"'*+ B. )'n%e, +#+ C. (un*%+ ,e#an D. Ine#,enen%+ Re*u"a'#
+*a!a#)an
%e!a*a+
a)%+
a"a
$u!un*ann0a e#$aa, e,a ee)'# a#a aa,a%+ 0a+u= un*%+ +%+'"'*+% )'n%e, +#+ un*%+ ,e#an an +ne#e,enen%+. Be#+)u ,enje"a%an a#+ e,a ee)'# 0an* e"a$ +%e!u)an a. %ode &ungsi &isiologi (un*%+ +%+'"'*+ !e#$u!un*an en*an %#u)u# u!u$ an un*%+n0a. R'0 en*+en++)a%+ %e!+"an
)e!uu$an a%a#
+%+'"'*+% 0an* $a#u% +,enu$+ unu) e,e#a$an)an +ne*#+a% 0an* +!a*+ enja+ ua !a*+an 'e un*%+ +%+'"'*+% +n*)a a%a# 0an* e#+#+ a#+ )e!uu$an an un*%+ +%+'"'*+% en*an ,#'%e% 0an* )',"e)% e#+#+ a#+ < !a*+an 0a+u = 1. O)%+*ena%+ = Ke!uu$an u!u$ e#$aa, ')%+*en an ,#'%e%n0a 0a+u :en+"a%+ ,e#u)a#an *a% an #an%,'# *a% 5a+#'16?< a"a R'0 16617. 2. Nu#+%+ = Mu"a+ a#+ ,#'%e% +n*e%+ an a%++"a%+ a)anan unu) e,e#a$an)an un*%+ en+n*)a)an ,e#u!u$an an en**an+ ja#+n*an 0an* +nju#+. 5Se#:'n%)0 16?< a"a R'0 16617. 3. E"++na%+ = &a+u e)%)#e%+ $a%+" a#+ ea!'"+%e a#+ +n%e%+na" an *+nja". 5 Se#:'n%)0 16?< a"a R'0 16617 <. A)+:+a% an +%+#a$a = Ke!uu$an )e%e+!an*an a)+:+a% +%+) an +%+#a$a 0an* +*una)an unu) en*',+a")an un*%+ +%+'"'*+% a"a e,e#!a+)+ an eu"+$)an %eua )','nen-)','nen u!u$. 5C$'16?< a"a R'0 16617. . P#'e)%+4 ,e#"+nun*an = Se!a*a+ a%a# een% u!u$ e#a%u) ,#'%e% +un+a% an %#u)u# +ne*uen 5 )u"+ #a!u an )u)u7 +ana $a" +n+ ,en+n* %e!a*a+ un*%+ ,#'e)%+ a#+
2(
+ne)%+ #aua an ,e#u!a$an %u$u. 5Sa' 16?< a"a R'0 16617. . T$e %en%e 4 ,e#a%aan = Pen*"+$aan ,enen*a#an ,e#)aaan #a%a an !au eun*)+n)an %e%e'#an* !e#+ne#a)%+ en*an "+n*)un*an . Sen%a%+ n0e#+ ,en+n* +,e#+!an*)an a"a ,en*)aj+an ,e#a%aan.5 D#+%'"" 16?< a"a R'0 16617. >. Ca+#an an e"e)#'"+. = Ke%e+!an*an a+#an an e"e)#'"+ + a"an0a e#a%u) a+# e"e)#'"+ a%a !a%a a"a %e"u"e# e)%#a%e" an un*%+ %+%e+). Se!a"+)n0a +nee)+ un*%+ %+%e +%+'"'*+%
a,a
en0e!a!)an
)e+a)%e+!an*an
e"e)#'"+. 5Pa#"0 16?< a"a R'0 16617. ?. (un*%+ %0a#a 4 neu#'"'*+% = Hu!un*an-$u!un*an neu#'"'*+% e#u,a)an !a*+an +ne*#a" a#+ #e*u"a'# )',+n* e)an+%e %e%e'#an*. Me#e)a e,un0a+ un*%+ unu) en*ena"+)an an en*)''#+na%+ ,e#*e#a)an u!u$ )e%aa#an an ,#'%e% e'%+ )'*n++ 0an* !a+) unu) en*au# a)+:+a% '#*an-'#*an u!u$ 5R'!e#%'n 16?< a"a R'0 16617. 6. (un*%+ en')#+n = A)%+ en')#+n aa"a$ ,en*e"ua#an $'#an %e%ua+ en*an un*%+ neu#'"'*+% unu) en0au)an an en*)''#+na%+ un*%+ u!u$. A)+:+a% en')#+n e,un0a+ ,e#an 0an* %+*n++)an a"a #e%,'n %#e%% an e#u,a)an a#+ #e*u"a'# )',+n* e)an+%e 5 H'/a# a"en+ne a"a R'016617 b. %ode Konse 'iri M'e )'n%e, +#+ !e#$u!un*an en*an ,%+)'%'%+a" en*an ,ene)anan %,e%++) ,aa a%,e) ,%+)'%'%+a" an %,+#+ua" anu%+a. Ke!uu$an a#+ )'n%e, +#+ +n+ !e#$u!un*an en*an +ne*#+a% ,%+)+% ana#a "a+n ,e#%e,%+ a)+:+a% ena" an e)%,#e%+ ,e#a%aan. K'n%e, +#+ enu#u R'0 e#+#+ a#+ ua )','nen 0a+u $e ,$0%+a" %e" an $e ,e#%'na" %e". 1. T$e ,$0%+a" %e" 0a+u !a*a+ana %e%e'#an* eanan*
+#+n0a
!e#$u!un*an
en*an
%en%a%+
u!u$n0a an *a!a#an u!u$n0a. Ke%u"+an ,aa a#ea +n+ %e#+n* e#"+$a ,aa %aa e#a%a )e$+"an*an %e,e#+
2
%ee"a$ ',e#a%+ a,ua%+ aau $+"an* )ea,uan 2.
%e)%ua"+a%. T$e ,e#%'na" %e" 0a+u !e#)a+an en*an )'n%+%en%+ +#+ +ea" +#+ '#a"- e+) an %,+#+ua" +#+ '#an* e#%e!u. Pe#a%aan ea% $+"an*n0a )e)uaan aau a)u
e#u,a)an $a" 0an* !e#a a"a a#ea +n+. c. %ode !ungsi eran M'e un*%+ ,e#an en*ena" ,'"a ,'"a +ne#a)%+ %'%+a" %e%e'#an* a"a $u!un*ann0a en*an '#an* "a+n 0an* +e#+n)an a"a ,e#an ,#+e# %e)une# an e#%+e#. (')u%n0a ,aa
!a*a+ana
%e%e'#an*
a,a
ee#an)an
+#+n0a
+a%0a#a)a %e%ua+ )euu)ann0a . d. %ode (nterdeendensi M'e +ne#e,enen%+ aa"a$ !a*+an a)$+# a#+ 'e 0an* +ja!a#)an '"e$ R'0. (')u%n0a aa"a$ +ne#a)%+ unu) %a"+n* e!e#+ an ene#+a +na4 )a%+$ %a0an* ,e#$a+an an %a"+n* en*$a#*a+. Ine#e,enen%+ 0a+u )e%e+!an*an ana#a )ee#*anun*an an )ean+#+an
a"a
ene#+a
%e%uau
unu)
+#+n0a.
Kee#*anun*an +unju))an en*an )ea,uan unu) a+"+a%+ en*an '#an* "a+n. Kean+#+an +unju))an '"e$ )ea,uan !e#+n+%+a+
unu)
e"a)u)an
+na)an
!a*+
+#+n0a.
Ine#e,enen%+ a,a +"+$a a#+ )e%e+!an*an ana#a ua n+"a+ e)%#+ 0a+u e!e#+ an ene#+a. Ou,u a#+ anu%+a %e!a*a+ %uau %+%e aa,+ aa"a$ #e%,'n
+nee)+.
Re%,'n-#e%,'n
0an*
aa,+
+u
e,e#a$an)an aau en+n*)a)an +ne*#+a% %ean*)an #e%,'n 0an* +a) ee)+ aau a"aa,+ +u en**an**u +ne*#+a%.
Me"a"u+
,#'%e%
u,an
!a"+)
#e%,'n-#e%,'n
e!e#+)an "e!+$ "anju a%u)an 5+n,u7 ,aa anu%+a %e!a*a+ %uau
%+%e.Su!%+%e
#e*u"a'#
an
)'*na'#
aa"a$
e)an+%e aa,a%+ aau )',+n* en*an ,e#u!a$an "+n*)un*an an +,e#"+$a)an e"a"u+ ,e#u!a$an !+'"'*+% ,%+)'"'*+% an %'+a". Su!%+%e #e*u"a'# aa"a$ *a!a#an #e%,'n 0an*
2
)a+ann0a en*an ,e#u!a$an ,aa %+%e %a#a )++a u!u$ an '#*an en')#+n %e#a %u!%+%e )'*na'# aa"a$ *a!a#an #e%,'n 0an* )a+ann0a en*an ,e#u!a$an )'*n++ an e'%+ e#a%u) +a"an0a ,e#%e,%+ ,#'%e% +n'#a%+ ,e!e"aja#an an e!ua a"a%an an e'%+'na" 0an* e#a%u) +a"an0a e,e#a$an)an unu) ena#+ !anuan. Keleih-n -n Kele-h-n Te5i +-llis/- R.
R'0 a,u en*e!an*)an an en**a!un*)an !e!e#a,a e'#+ %e$+n**a a,a en*e!an*)an 'e" ,e#,auann0a. &an* $+n**a )+n+ a%+$ enja+ ,e*an*an !a*+ ,a#a ,e#a/a. Kee)%+%en%+ann0a enu e+"+)+ %+a )ua aau e+"+)+ )e"e!+$an a"a ,ene#a,an )'n%e,n0a +!an+n* en*an )'n%e, "a+nn0a. Ke"e!+$an a#+ e'#+ an 'e" )'n%e,ua"n0a aa"a$ e#"ea) ,aa e'#+ ,#a)e) an en*an 'e" aa,a%+ 0an* +)eu)a)an '"e$ R'0 ,e#a/a !+%a en*)aj+ #e%,'n ,e#+"a)u ,a%+en e#$aa, %+u"u% 0a+u 'e un*%+ +%+'"'*+% )'n%e, +#+ 'e un*%+ ,e#an an 'e +ne#e,enen%+. %e"a+n +u ,e#a/a ju*a !+%a en*)aj+ %#e%%'# 0an* +$aa,+ '"e$ ,a%+en 0a+u %+u"u% ')a" )'ne)ua" an #e%+ua" %e$+n**a +a*n'%+% 0an* +"a)u)an '"e$ ,e#a/a !+%a "e!+$ "en*)a, an a)u#a. Den*an ,ene#a,an a#+ e'#0 aa,a%+ R'0 ,e#a/a %e!a*a+ ,e!e#+ a%u$an )e,e#a/aan a,a en*ea$u+ an "e!+$ ea$a+ +n+:+u enan* $a"$a" 0an* en0e!a!)an %#e%% ,aa +n+:+u ,#'%e% e)an+%e )',+n* an ee)'# %e!a*a+ u,a0a +n+:+u unu) en*aa%+ %#e%%. Sean*)an )e"ea$an a#+ 'e" aa,a%+ R'0 +n+ aa"a$ e#"ea) ,aa %a%a#ann0a. M'e" aa,a%+ R'0 +n+ $an0a !e#')u% ,aa ,#'%e% aa,a%+ ,a%+en an !a*a+ana ,eea$an a%a"a$ ,a%+en en*an en**una)an ,#'%e% )e,e#a/aan an +a) enje"a%)an !a*a+ana %+)a, an ,e#+"a)u a#a e#a/a "caring# ,aa ,a%+en. Se$+n**a %e'#an* ,e#a/a 0an* +a) e,un0a+ ,e#+"a)u a#+n* +n+ a)an enja+ %e#%%'# !a*+ ,a#a ,a%+enn0a. +! TU%AS DAN LATIAN 17 A,a)a$ e+n+%+ e'#+ enu#u Se:en 16>6
29
-! Te5i --l-h es65isi -/-u enel-s-n /en/-n8 9enen- -n huun8-n -n/-5- 9enen-*9ene- /e5seu/ !. Te'#+ aa"a$ %uau 0an* +$a%+")an en*an a!#a)%+ aau
,e+%a$an )a#a)e#+%+) +e-+e ene,a)an ,aa )e"a% aau ,'"a. . Te'#+ aa"a$ %a"a %au 0an* ene#+n)an #ea"+a en*an ene,a)an )aa-)aa 0an* e#u,a)an )'n%e, )e a"a 'e" en*an a#a 0an* %aa en*an ,e!ua 'e" ,e%a/a 'e ,e%a/a ea%an* %a0a,!aan ,e%a/a an '),+. . Te'#+ aa"a$ %uau %e" +ne#a)%+ )'n#u)%+ 5)'n%e,7 e+n+%+ an ,#','%+%+ 0an* en*$a%+")an %uau ,anan*an %+%e+) an en'ena an ,en*)$u%u%an $u!un*an ana#a :a#+a!"e en*an ujuan 0an* enje"a%)an an e,#e+)%+)an en'ena e. Te'#+ aa"a$ %uau )e#an*)a )e#ja )'n%e,ua" %+%e aau %)ea 0an* ene#an*)a enan* %e#an*)a+na +e *"'!a" enan* )ee#"+!aan +n+:+u )e"',') %+ua%+ aau )eja+an e#$aa, %uau +"u an ,en*e!an*ann0a. 27 Be#+)u '#+ena%+ a#+ e'#+ )e,e#a/aan an 'e" )'n%e,ua" kecuali a. O#+ena%+ %0%e. !. O#+ena%+ ,e#)e!an*an. . O#+ena%+ +ne#a)%+ an %0%e. . O#+ena%+ %0%e an ,e#)e!an*an. e. O5ien/-si in/e5-6si ssi-l 37 Dengan eakai de*nisi siste oleh rapoport tahun 19(,
Johnson enyatakan + syste is a $hole that )ungtions as a $hole !y virtue o) the interpeden&e o) its prt.6 +pakah aksud dari de*nisi syste terse!utI a. S+%e e#u,a)an !a*+an a#+ )','nen-)','nen 0an* en0au !. Sist!
!"#$%&%'
&s(#"#)%'
*%'+
"#'+si "%s%"&%' %t%s &t"+%'t#'+%' %'t%" %+i%'-%+i%''*%. . S+%e e#u,a)an !a*+an 0an* )ee#*anun*an en*an un*%+ )','nen "a+n . S+%e e#u,a)an !a*+an 0an* )','nenn0a !e#)a+an an !e#un*%+ a"a )ee#*anun*an.
3C
e. S+%e aa"a$ )e%e"u#u$an !a*+an 0an* en0au an,a )ee#*anun*an. <7 ;odel konsep dan teori kepera$atan enurut Johnson
adalah a. '+%' $'&%t%' s*st! $"i(%, i!%'%
i'i/i# i$%'%'+ s%+%i sist! $"i(% *%'+ s(%(# i'+i' !'0%$%i &si!%'+%' %' st%i(it%s, %i& i (i'+'+%' i't"'%( !%#$#' &st"'%(, 1#+% !!i(i&i &i'+i'%' %(%!
!'+%t#"
%'
!'*s#%i&%' %"i
$'+%"#) *%'+ iti!#(&%'*%. !. dengan pendekatan syste otorik,
diana
individu dipandang se!agai siste perilaku yang selalu
ingin
en&apai
kea#uan,
lingkungan internal aupun eksternal. . dengan pendekatan syste !iologis,
!aik
di
diana
individu dipandang se!agai siste otorik yang selalu ingin en&apai peenuhan )ungsi dasar tu!uh,
!aik
eksternal,
di
#uga
lingkungan
internal
eiliki
keinginan
aupun dala
engatur dan enyesuaikan dari pengaruh yang diti!ulkanya. . dengan pendekatan syste *sik, diana individu dipandang se!agai siste perilaku yang selalu ingin
en&apai
keindahan
#asani,
!aik
di
lingkungan internal aupun eksternal. e. Den*an ,ene)aan %0%e !+'"'*+% +n+:+u a)an %e"a"u !e#*e#a) eenu$+ )e!uu$an a)an an +nu %ea#a %ee#$ana an %aa#.
58 e!agai suatu siste, di dalanya terdapat koponen su! syste yang e!entuka syste terse!ut, diantaranya koponen su! syste yang e!entuk syste perilaku enurut Johnson adalah, &0#%(i
31
a. !. &. d. .
'ngesti) +&hieveent +gresi) Eliinasi K'*%!%'%'
7 Le+n+n*e# en*+en++)a%+ )u#an*n0a ,en*ea$uan enan* )u"u# ana)ana) %e!a*a+ "+n) 0an* $+"an* a"a )e,e#a/aan unu) en*e#+ :a#+a%+:a#+a%+ a"a e!e#+)an a%u$an )e,e#a/aan ,aa )"+en. Le+n+n*e# ju*a en**una)an +%+"a$-+%+"a$ !e#+)u a. )*ust common nursing+ !. 8 Enchonursing 9 . Cross Cultural Nursing ;! . )Social society o! Nursing+ e. )Nursing heling+ >7 Menu#u Le+n+n*e# %0%e )e%e$aan 5)e%e$aan #a)0a7 aa"a$.. a. Asuh-n 6eseh-/-n /5-i/in-l -/-u l6-l -/-u 5-6/e6*5-6/e6 en8-/-n .-n8 eun.-i -5/i sesi-l -n en88un-6-n en.euh-n un/u6 e-n/u sese5-n8! !. A%u$an ,#'e%+'na" an a/a#an ,e"a0anan ,en*'!aan '"e$
!e#aa-aa jen+% ena*a )e%e$aan 0an* +,e#%+a,)an e"a"u+ ,#'*#a ,#'e%+'an" 0an* '#a" ,aa +n%+u%+ ,en++)an %,e+a". . Suau en'ena 0an* !e#$u!un*an en*an !anuan u)un*an aau ,e#+"a)u unu) ea,u)an +n+:+u aau )e"',') en*an ,eunju) aau )e!uu$an 0an* +an+%+,a%+ aau en+n*)a)an )'n+%+ aau )e$+u,an anu%+a. . Kesehatan aa"a$ )eaaan %eja$e#a +e+n+%+)an
,en+"a+an
an
,#a)e)
0an*
%ea#a
0an*
!ua0a
e#e"e)%+)an
)ea,uan +n+:+u 5)e"',')7 unu) e"a)%ana)an ,e#an a)++a%%e$a#+-$a#+n0a en*an a#a eua%)an. e. Me!e#+)an a%u$an )e,aa +n+:+u a#+ !e#!a*a+ !ua0a 0an* !e#!ea en*an aau an,a #an%u"u#a" ,e#%,e)+. ?7 D+u"a+ en*an ,ene)aan e'#+ %+%e R'0 ena!a$)an )e#ja aa,a%+ a#+ Ha##0 He"%'n 5 16< 7 %e'#an* a$"+ +%+'"'*+%-,%+)'"'*+%. De#aja aa,a%+ +!enu) '"e$ '#'n*an +*a jen+% %+u"u% 0a+u= a. K'n%e,ua" %+u"+ 'a" %+u"+ +n+:+ua" %+u"+ 32
!. . . e.
Re%+ua" %+u"+ '#e, %+u"+ %'+a" %+u"+ <=-l s/iuli Knse/u-l s/iuli> Resiu-l s/iuli Re%+ua" %+u"+ 'a" %+u"+ '#e, %+u"+ ('a" %+u"+ '#e, %+u"+ '#!+en %+u"+
67 (a"%aa$ :e#++:+0 0a+u )e!ena#an 0an* +a)%u aa"a$ !a$/a aa $a" 0an* !e#%+a a!%'"u. E,a a"%aa$ enu#u R'0 e#%e!u aa"a$ 6e=u-li!! a. ujuan e)%+%en%+ anu%+a !. *a!un*an a#+ !e!e#a,a ujuan ,e#aa!an anu%+a . a)++a% an )#ea++a% unu) )e!a+)an uu. . K5nl8is e56e-n8-n -nusie. n+"a+ an a#+ )e$+u,an. 10) M'e un*%+ ,e#an en*ena" ,'"a ,'"a +ne#a)%+ %'%+a" %e%e'#an* a"a
$u!un*ann0a en*an '#an* "a+n 0an* +e#+n)an a"a !e!e#a,a ,e#an 0a+u= -! !. . . e.
e5-n 5ie5> se6une5 -n /e5sie5! Pe#an %e)une# an e#%+e# Pe#an ,#+e# an %e)une# Pe#an ,#+e# an e#%+e# Pe#an e#%+e# %aja
D! PENUTUP 1! RAN%KU&AN
M'e" )e,e#a/aan aa"a$ jen+% 'e" )'n%e,ua" 0an* ene#a,)an )e#an*)a )e#ja )'n%e,ua" e#$aa, ,ea$aan )e,e#a/aan an !+!+n*an ,#a)+)
)e,e#a/aan.
M'e"
)'n%e,ua"
)e,e#a/aan
e"a$
e,e#je"a%
)e%,e%++)an a#ea en'ena +"u )e,e#a/aan 0an* e"+!a)an e,a )'n%e, 0a+u anu%+a %e!a*a+ ,#+!a+ 0an* uu$ an un+). K'n%e, )eua aa"a$ "+n*)un*an 0an* !u)an $an0a e#u,a)an %u!e# a/a" a%a"a$ ea,+ ju*a ,e#u,a)an %u!e# ,enu)un* !a*+ +n+:+u. D'#'$0 E. J$'n%'n +"a$+#)an ,aa an**a" 21 a*u%u% 1616 + %a:anna$ Ge'#*+a. Te'#+ %0%e ,e#+"a)u J'$n%'n u!u$ a#+ )e0a)+nan N+*$+n*a"e 0a)n+ ujuan ,e#a/aan aa"a$ e!anu +n+:+u-+n+:+u unu) ene*a$ aau en*'!a+ a#+ ,en0a)+ aau ee#a. I"u an %en+ e#a/a $a#u% !e#')u% ,aa ,a%+en %e!a*a+ +n+:+u an !u)an ,aa en+a% 0an* %,e%++). Te'#+ )e,e#a/aan D'#'$0 E J'$n%'n +u)u# en*an !e$a:+'#a" %0%e $e'#0. J'$n%'n ene#+a e+n+%+ ,e#+"a)u %e,e#+ +0aa)an '"e$ ,a#a a$"+ 33
,e#+"a)u an !+'"'*+= 'u,u a#+ %#u)u# an ,#'%e%-,#'%e% +n#a-'#*an+%+) 0an* )euan0a +)''#+na%+ an + a#+)u"a%+ an !e#%+a #e%,'n%+ e#$aa, ,e#u!a$an-,e#u!a$an a"a %en%'#+ %+u"a+'n. J'$n%'n e')u%)an ,aa ,e#+"a)u 0an* +,en*a#u$+ '"e$ )e$a+#an aua" an a) "an*%un* a)$"u) %'+a" "a+n 0an* e"a$ +unju))an e,un0a+ %+*n++)an%+ aa,+ uaa. M'e" )'n%e, an e'#+ )e,e#a/aan enu#u J'$n%'n aa"a$ en*an ,ene)aan %0%e ,e#+"a)u +ana +n+:+u +,anan* %e!a*a+ %+e ,e#+"a)u 0an* %e"a"u +n*+n ena,a+ )e%e+*an*an an %a!+"+a% !a+) + "+n*)un*an +ne#na" au,un e)%e#na" ju*a e+"+)+ )e+n*+nan a"a en*au# an en0e%ua+)an a#+ ,en*a#u$ 0an* ++!u")an0a. Be#!ea a#+ J'$n%'n Mae"e+ne Le+n+n*e# aa"a$ ,e#a/a ,#'e%+'na" ,e#aa + un+a 0an* e,e#'"e$ *e"a# ')'# a"a !+an* an#','"'*+ an en*e!an*)an #an%)u"u# nu#%+n* %e!a*a+ %u! !a*+an a#+ )e,e#a/aan. Te'#+ 0an* e"a$ +!an*un '"e$ Mae"e+ne Le+n+n*e# aa"a$ T#an%u"u#a" Nu#%+n* +ana ,aa a$un 16>6 Le+n+n*e# ene+n+%+)ann0a %e!a*a+ a!an* a#+ )e,e#a/aan 0an* e')u%)an ,aa %u+ )',a#a+ an ana"+%+% )u"u# !e#)enaan en*an )e,e#a/aan an ,#a)e) a%u$an %e$a-%a)+ )e0a)+nan)e0a)+nan an n+"a+-n+"a+ en*an ujuan unu) e!e#+)an a)na an )eanju#an ,e"a0anan a%u$an )e,e#a/aan unu) +n+:+u %e%ua+ en*an n+"a+n+"a+ )u"u# an )eaaan %e$a-%a)+. Su%e# Ca""+%a R'0 aa"a$ %u%e# a#+ Sa+n J'%e,$ ' Ca#'ne. R'0 +"a$+#)an ,aa an**a" 1< O)'!e# 1636 + L'% An*e"e% Ca"+'#n+a. Se!e"u en*ena" )'n%e, a%a# )e,e#a/aan Ca""+%a R'0 a)an "e!+$ !a+) j+)a en*ea$u+ +"'%'+ a"%aa$ )e,e#a/aan. (+"%aa$ )e,e#a/aan en*)aj+ ,en0e!a! an $u)u-$u)u 0an* ena%a#+ #ea"+a% %e#a )e+n*+na$uan enan* *a!a#an %e%uau 0an* "e!+$ !e#a%a#)an ,aa a"a%an "'*+% an e'e e,+#+%. Den*an ,ene#a,an a#+ e'#0 aa,a%+ R'0 ,e#a/a %e!a*a+ ,e!e#+ a%u$an )e,e#a/aan a,a en*ea$u+ an "e!+$ ea$a+ +n+:+u enan* $a"-$a" 0an* en0e!a!)an %#e%% ,aa +n+:+u ,#'%e% e)an+%e )',+n* an ee)'# %e!a*a+ u,a0a +n+:+u unu) en*aa%+ %#e%%. 2! TES AKIR A S'a" 17 A,a)a$ e+n+%+ e'#+ enu#u Se:en 16>6
34
a. Te'#+ aa"a$ e%)#+,%+ aau ,enje"a%an enan* en'ena an $u!un*an ana#a en'ena-en'ea e#%e!u !. Te'#+ aa"a$ %uau 0an* +$a%+")an en*an a!#a)%+ aau ,e+%a$an )a#a)e#+%+) +e-+e ene,a)an ,aa )e"a% aau ,'"a. . Te'#+ aa"a$ %a"a %au 0an* ene#+n)an #ea"+a en*an ene,a)an )aa-)aa 0an* e#u,a)an )'n%e, )e a"a 'e" en*an a#a 0an* %aa en*an ,e!ua 'e" ,e%a/a 'e ,e%a/a ea%an* %a0a,!aan ,e%a/a an '),+. . Te'#+ aa"a$ %uau %e" +ne#a)%+ )'n#u)%+ 5)'n%e,7 e+n+%+ an ,#','%+%+ 0an* en*$a%+")an %uau ,anan*an %+%e+) an en'ena an ,en*)$u%u%an $u!un*an ana#a :a#+a!"e en*an ujuan 0an* enje"a%)an an e,#e+)%+)an en'ena e. Te'#+ aa"a$ %uau )e#an*)a )e#ja )'n%e,ua" %+%e aau %)ea 0an* ene#an*)a enan* %e#an*)a+na +e *"'!a" enan* )ee#"+!aan +n+:+u )e"',') %+ua%+ aau )eja+an e#$aa, %uau +"u an ,en*e!an*ann0a. 27 Be#+)u '#+ena%+ a#+ e'#+ )e,e#a/aan an 'e" )'n%e,ua" kecuali a. O#+ena%+ %0%e. !. O#+ena%+ ,e#)e!an*an. . O#+ena%+ +ne#a)%+ an %0%e. . O#+ena%+ %0%e an ,e#)e!an*an. e. O#+ena%+ +ne#a)%+ %'%+a" 37 Dengan eakai de*nisi siste oleh rapoport tahun
19(, Johnson enyatakan + syste is a $hole that )ungtions as a $hole !y virtue o) the interpeden&e o) its prt.6 +pakah aksud dari de*nisi syste terse!utI a. S+%e e#u,a)an !a*+an a#+ )','nen-)','nen 0an* en0au !. iste erupakan keseluruhan yang !er)ungsi
!erdasarkan atas ketergantungan antar !agian% !agiannya. . S+%e e#u,a)an !a*+an 0an* )ee#*anun*an en*an un*%+ )','nen "a+n . S+%e e#u,a)an !a*+an 0an* )','nenn0a !e#)a+an an !e#un*%+ a"a )ee#*anun*an.
35
e. S+%e aa"a$ )e%e"u#u$an !a*+an 0an* en0au an,a )ee#*anun*an. <7 ;odel konsep dan teori kepera$atan enurut Johnson
adalah a. dengan
pendekatan
syste
perilaku,
diana
individu dipandang se!agai siste perilaku yang selalu
ingin
en&apai
kesei!angan
dan
sta!ilitas, !aik di lingkungan internal aupun eksternal,
#uga
eiliki
keinginan
dala
engatur dan enyesuaikan dari pengaruh yang diti!ulkanya. !. dengan pendekatan
syste
otorik,
diana
individu dipandang se!agai siste perilaku yang selalu
ingin
en&apai
kea#uan,
lingkungan internal aupun eksternal. . dengan pendekatan syste !iologis,
!aik
di
diana
individu dipandang se!agai siste otorik yang selalu ingin en&apai peenuhan )ungsi dasar tu!uh,
!aik
eksternal,
di
#uga
lingkungan
internal
eiliki
keinginan
aupun dala
engatur dan enyesuaikan dari pengaruh yang diti!ulkanya. . dengan pendekatan syste *sik, diana individu dipandang se!agai siste perilaku yang selalu ingin
en&apai
keindahan
#asani,
!aik
di
lingkungan internal aupun eksternal. e. Den*an ,ene)aan %0%e !+'"'*+% +n+:+u a)an %e"a"u !e#*e#a) eenu$+ )e!uu$an a)an an +nu %ea#a %ee#$ana an %aa#.
58 e!agai suatu siste, di dalanya terdapat koponen su!
syste
yang
e!entuka
syste
terse!ut,
diantaranya koponen su! syste yang e!entuk syste perilaku enurut Johnson adalah, &0#%(i
3(
a. !. &. d. e.
'ngesti) +&hieveent +gresi) Eliinasi =enyaanan
7 Le+n+n*e# en*+en++)a%+ )u#an*n0a ,en*ea$uan enan* )u"u# ana)-ana) %e!a*a+ "+n) 0an* $+"an* a"a )e,e#a/aan unu) en*e#+ :a#+a%+-:a#+a%+ a"a e!e#+)an a%u$an )e,e#a/aan ,aa )"+en. Le+n+n*e# ju*a en**una)an +%+"a$-+%+"a$ !e#+)u a. )*ust common nursing+ !. 8 Enchonursing 9 . 8Cross Cultural Nursing 9. . )Social society o! Nursing+ e. )Nursing heling+ >7 Menu#u Le+n+n*e# %0%e )e%e$aan 5)e%e$aan #a)0a7 aa"a$.. a. A%u$an )e%e$aan #a++'na" aau "')a" aau ,#a)e)-,#a)e) ,en*'!aan 0an* e,un0a+ a#+ %,e%+a" an en**una)an ,en0e!u$an unu) e!anu %e%e'#an*. !. A%u$an ,#'e%+'na" an a/a#an ,e"a0anan ,en*'!aan '"e$ !e#aa-aa jen+% ena*a )e%e$aan 0an* +,e#%+a,)an e"a"u+ ,#'*#a ,#'e%+'an" 0an* '#a" ,aa +n%+u%+ ,en++)an %,e+a". . Suau en'ena 0an* !e#$u!un*an en*an !anuan u)un*an aau ,e#+"a)u unu) ea,u)an +n+:+u aau )e"',') en*an ,eunju) aau )e!uu$an 0an* +an+%+,a%+ aau en+n*)a)an )'n+%+ aau )e$+u,an anu%+a. . Kesehatan aa"a$ )eaaan %eja$e#a 0an* %ea#a !ua0a +e+n+%+)an ,en+"a+an an ,#a)e) 0an* e#e"e)%+)an )ea,uan +n+:+u 5)e"',')7 unu) e"a)%ana)an ,e#an a)++a%%e$a#+-$a#+n0a en*an a#a eua%)an. e. Me!e#+)an a%u$an )e,aa +n+:+u a#+ !e#!a*a+ !ua0a 0an* !e#!ea en*an aau an,a #an%u"u#a" ,e#%,e)+. ?7 D+u"a+ en*an ,ene)aan e'#+ %+%e R'0 ena!a$)an )e#ja aa,a%+ a#+ Ha##0 He"%'n 5 16< 7 %e'#an* a$"+ +%+'"'*+%-,%+)'"'*+%. De#aja aa,a%+ +!enu) '"e$ '#'n*an +*a jen+% %+u"u% 0a+u= a. K'n%e,ua" %+u"+ 'a" %+u"+ +n+:+ua" %+u"+ 3
!. . . e.
Re%+ua" %+u"+ '#e, %+u"+ %'+a" %+u"+ ('a" %+u"+ K'n%e,ua" %+u"+ Re%+ua" %+u"+ Re%+ua" %+u"+ 'a" %+u"+ '#e, %+u"+ ('a" %+u"+ '#e, %+u"+ '#!+en %+u"+
67 (a"%aa$ :e#++:+0 0a+u )e!ena#an 0an* +a)%u aa"a$ !a$/a aa $a" 0an* !e#%+a a!%'"u. E,a a"%aa$ enu#u R'0 e#%e!u aa"a$ 6e=u-li!! a. ujuan e)%+%en%+ anu%+a !. *a!un*an a#+ !e!e#a,a ujuan ,e#aa!an anu%+a . a)++a% an )#ea++a% unu) )e!a+)an uu. . K#'n'"'*+% ,e#)e!an*an anu%+a e. n+"a+ an a#+ )e$+u,an. 10) M'e un*%+ ,e#an en*ena" ,'"a ,'"a +ne#a)%+ %'%+a" %e%e'#an*
a"a $u!un*ann0a en*an '#an* "a+n 0an* +e#+n)an a"a !e!e#a,a ,e#an 0a+u= -! ,e#an ,#+e# %e)une# an e#%+e#. ! Pe#an %e)une# an e#%+e# . Pe#an ,#+e# an %e)une# . Pe#an ,#+e# an e#%+e# e. Pe#an e#%+e# %aja
3