1
KELAS XII SEMESTER 1 & 2 NAMA : KELAS/ JURUSAN :
1
1 e g a P
KATA PENGANTAR Perkembangan ilmu pengetahuan dan teknologi saat ini, menuntut akan suatu program pendidikan dan pengajaran ilmu pengetahuan, khususnya Ilmu kimia yang baik dan berkualitas. Hal ini sesuai sesuai dengan dengan adanya adanya upaya upaya pemerint pemerintah ah untuk untuk terus terus menyemp menyempurnak urnakan an Sistem Sistem Pendididk Pendididkan an Nasional Untuk menunjang menunjang upaya pemerintah pemerintah diatas, diatas, peran peran modul sebagai media dalam pendidikan pendidikan dan pembelajran sangat penng, disamping buku pegangan lainnya. Untuk itu penulis menyusun Modul IPA SMK ini ini diharapkan dak hanya membantu pemerintah dalam mencerdaskan kehidupan bangsa tetapi juga untuk meningkatkan meningkatkan mutu pendidikan mutu pendidikan nasional. Modul IPA SMK ini disusun disusun untuk untuk sisa sisa S!" #ingkat #ingkat $ semes semeste terr 1 dan %. Siste Sistem m dan kedalaman materi yang dibahas dalam buku ini mengacu pada Standar isi "#SP %&&'. "urikulum ini lebih menekankan terciptanya proses pembelajaran untuk membentuk kompetensi kompetensi dasar pada pada sisa, yang yang melipu melipu pengetahuan, ketrampilan, kecakapan, kecakapan, kemandirian, kreavitas, kesehatan, kesehatan, akhlak, ketak ketakwaa waan, n, dan kewar kewargan ganega egaraa raan. n. Seora Seorang ng sisa sisa dapat dapat dikat dikatak akan an telah telah menga mengalam lamii prose prosess pembelajaran apabila pada pada dirinya telah terjadi perubahan kemampuan, sikap atau prilaku tert tertent entu u yang yang rella rella( ( perma permanen nen sebag sebagai ai akibat akibat dari dari penga pengalam laman an atau atau pela pelahan han dalam dalam prose prosess pembelajaran tersebut. !odul ini dimaksudkan untuk membantu para sisa dan guru dalam upaya memenuhi tuntutan kurikulum tersebut. Pada Modul IPA SMK ini diuraikan standar kompetensi kompetensi “. Memahami komponen ekosistem serta peranan manusia dalam menjaga keseimangan lingkungan dan Amdal. Modul IPA Modul IPA SMK ini ini masih jauh dari sempurna, oleh karena itu penulis mohon krik dan saran dari pembaca demi kesempurnaan untuk penulisan edisi berikutnya. #erbitnya modul ini mendapatkan bantuan dari berbagai pihak terutama S!" !uhammadiyah $ )ogyakarta, oleh karena itu penulis ucapkan terima kasih. )ogyakarta. *anuari %&&+
Penulis
%
DAFTAR DAFTAR ISI I SI KATA PENGANTAR …………………………………………………………………………… DAFTAR ISI …………………………………………………………………………………….. STANDAR KOMPETENSI DAN KOMPETENSI DASAR …………………………………... BAB I EKOSISTEM DAN KESEIMBANGAN LINGKUNGAN ……………………………… A. Konsep Konsep Kunci Kunci ……………………………………………………………………………. B. TujuanPeme! ujuanPeme!aja"an aja"an …………………………………………………………………….. #. E$o!o%i E$o!o%i Dan Ruan% Ruan% Lin%$upn& Lin%$upn&aa ………………………………………………………… D. Men%i'en(i Men%i'en(i)i$asi )i$asi Komponen Komponen E$osis(em E$osis(em ………………………………………………… E. In(e"a$si In(e"a$si An(a"$ompo An(a"$omponen nen Bio(i$ Bio(i$ ………………………………………………………... F. Ran( Ran(ai ai Ma$an Ma$anan an …………………………………………………………………………. G. A!i"an A!i"an Ene"% Ene"%ii …………………………………………………………………………….. *. Pengaruh Perkembangbiakkan Terhadap Ekosistem …………………………………. I. Peran Manusia Dalam Menjaga Keseimbangan Lingkungan ………………………… +. Rangkuman ………………………………………………………………………………… K. Tes Formatif ……………………………………………………………………………… BAB II AMDAL ,ANALISIS MENGENAI DAMP DAMPAK AK LINGKUNGAN…………………… A. Konsep Konsep Kunci …………………………………………………………………………... B. Pen%e" Pen%e"(ia (ian n Am'a! ……………………………………………………………………….. #. Kegunaan !mdal ……………………………………………………………………….. D. Do$umen Do$umen Am'a! ………………………………………………………………………… E. Pia$/Pia$ 0an% Te"!ia( Te"!ia( Da!am Am'a! Am'a! ……………………………………………….. F. P"ose'u P"ose'u"" Am'a! Am'a! …………………………………………………………………………. G. Da)(a" Ke%ia(an Ke%ia(an 1aji 1aji Am'a! Am'a! …………………………………………………………… $
*. Ran%$u Ran%$uman man ……………………………………………………………………………… I. Tes Fo" Fo"ma ma(i (i)) 2 …………………………………………………………………………… BAB III E3ALUASI ……………………………………………………………………………. Gan'a A. Pi!ian ………………………………………………………………………… …. B. U"aian ………………………………………………………………………… ………..... BAB I3 PENUTUP …………………………………………………… ………………………... DAFTAR PUSTAKA …………………………………………………… ………………………
S#-N-/ "0!P#NSI -N "0!P#NSI -S-/
Standar Kompetensi
Kompetensi Dasar
$. !emaha !emahami mi kompone omponen n ekosi ekosist stem em serta serta $.1 per peranan nan manu manussia dala dalam m menja enjag ga $.% $.% keseimbangan lingkungan dan -!-2 $.$
!engiden3kasi !engide n3kasi komponen ekosistem !enje !enjela lask skan an konse onsep p kesei eseimb mban ang gan lingkungan !endeskripsikan !endeskripsikan -!-2
BAB 1 EKOSISTEM DAN KESEIMBANGAN LINGKUNGAN 4
KONSEP KUNCI
A.
E$osis(em 'an "uan% !in%$upn&a4 $omponen e$osis(em4 "an(ai ma$anan4 a!i"an ene"%i $eseiman%an e$osis(em4 pe"an manusia 'a!am e$osis(em .
B.
TUJUAN PE PEMBELAJARAN Memaami $omponen &an% men&usun e$osis(em Men%e(aui $omponen io(i$ 'an aio(i$ e$osis(em Mema Memaa ami mi in(e" in(e"a$ a$si si an(a an(a"" $omp $ompon onen en io( io(i$ i$ an(a an(a"a "a $opm $opmpo pone nen n io( io(i$ i$ 'en% 'en%an an $omponen aio(i$
C.
EKOLOGI DAN RUANG LINGKUPNYA Ekologi 'iseu 'iseu(( ju%a ju%a i!mu i!mu !in%$u !in%$un%a n%an n a'a!a a'a!a me"upa me"upa$an $an in(e%" in(e%"asi asi 'a"i 'a"i e"a% e"a%ai ai 'isip!in i!mu pen%e(auan &an% mempe!aja"i jasa' i'up maupun jasa' &an% (a$ i'up. I!mu ini me"upa$an pe"pa'uan an(a"a e"a%ai caan% i!mu 'i an(a"an&a a'a!a sosio!o%i4 i!mu $esea $esea(an (an44 %eo%"a %eo%"a)i4 )i4 )isi$a4 )isi$a4 $imia4 $imia4 io!o% io!o%ii 'an sea%a sea%ain& in&a. a. Te$anan e$anan pema pemaasan asan i!mu i!mu !in%$ !in%$un% un%an an an(a"a an(a"a !ain !ain pa'a pa'a masa!a masa!a ene"% ene"%i4 i4 ma(e"i ma(e"i44 "uan%4 "uan%4 5a$(u 5a$(u 'an $eane$ $eane$a"a% a"a%ama aman. n. Pemaasan i!mu !in%$un%an me!ia($an in(e%"asi semua se mua i!mu4 &an% pa'a 'asa"n&a 'i(uju$an pa'a upa&a un(u$ men%$aji (en(an% jasa' i'up 'en%an !in%$un%ann&a. Fo$us $ajiann&a memaas $ece"ma(an pemin'aan ene"%i 'a!am e"a%ai sis(em 'an 'ampa$n&a. Semua &an% a'a 'i mu$a umi ini (i'a$ pe'u!i apa$a ma$!u$ i'up maupun (a$ i'up &an% se!a!u e"in(e"a$si. In(e"a$si (e"seu( a$an e"imp!i$asi pa'a p"oses &an% me!ia($an pemin'aan ene"%i. Is(i Is(i!a !a ekologi pa'a pa'a mu!an& mu!an&aa 'ice(u 'ice(us$an s$an o!e o!e pa$a" pa$a" io!o% io!o%ii je"man je"man4&a 4&ai(u i(u E"ns( E"ns( *aec$e *aec$e!! pa'a pa'a (aun (aun 6788. 6788. E$o!o E$o!o%i %i e"asa! e"asa! e"asa! e"asa! 'a"i 'a"i aasa aasa &unani &unani44 &ai(u &ai(u oiko oikoss &an% e"a"(i "uma 'an logos &an% logos &an% e"a"(i i!mu. Seca"a a")ia4 e$o!o%i isa 'ia"(i$an sea%ai i!mu "uma (an%%aan. Pen%e"(ian e$o!o%i $emu'ian e"$eman% menja'i i!mu &an% mempe!aja"i in(e"a$si an(a"ma$!u$ i'up 'an an(a"a ma$!u$ i'up 'en%an !in%$un%an&a D.
MENGID NGIDE ENTIF NTIFIK IKAS ASII KOM KOMP PONEN NEN EK EKOS OSIIST STEM EM O"%anisme i'up 'an (a$ i'up su!i( 'ipisa$an sa(u sama !ain9 sa!in% e"in(e"a$si un(u$ mencapai $eseiman%an i'up. P"oses in(e"a$si ini a$an men%asi!$an a!i"an ene"%i 'an ma$ana ma$anan. n. A!i"an A!i"an ene"% ene"%ii 'an ma$ana ma$anan n ini memun% memun%$in $in$an $an (e"ja' (e"ja'in& in&aa si$!us si$!us mine"a! mine"a! &an% &an% (e"j (e"ja! a!in in 'a!a 'a!am m sa(u sa(u sis( sis(em em &an% &an% 'ina 'inama ma$a $an n ekosiste &an% &an% ju%a ju%a !a:i !a:im m 'ise 'iseu( u( (a(a (a(a !in%$un%an. E$osis(em 'iseu( ju%a (a(a !in%$un%an. E$osis(em (e"'i"i 'a"i e"a%ai unsu" &an% memen(u$ (a(a !in%$un%an. Komponen e$osis(em &an% 'i$ena! 'i a!am ini a'a!a $omponen io(i$ 'an $omponen aio(i$. aio(i$. 1. Komponen biotik a'a!a a'a!a e$osis(em &an% (e"%o!on% ma!u$ i'up. Komponen io(i$ pa'a e$osis(em sa5a misa!n&a4 isa mencan$up mi$"oo"%anisme4 pa'i4 e!a!an%4 manusia4 jamu"4 %an%%an%4 !umu(4 'an (umuan pa$u. Komponen io(i$ 'a!am e$osis(em (i'a$ 'ipe!aja"i seca"a in'i;i'u4 (e(api 'a!am sa(uan popu!asi 'an $omuni(as. !. Po"#l!si Popu!a Popu!asi si (i'a$ (i'a$ (e"'i" (e"'i"ii 'a"i 'a"i sa(u ma$!u ma$!u$ $ i'up i'up a(au a(au in'i;i in'i;i'u4 'u4 (e(api (e(api a(as a(as se$um se$umpu pu!a !an n ma$ ma$!u !u$ $ i'u i'up p &an% &an% mene menemp mpa( a(ii sua(u sua(u $a5a $a5asan san (e"(e (e"(en( n(u. u. Namu Namun4 n4 se$umpu!an ma$!u$ i'up ini an&a 'iseu( popu!asi ji$a memi!i$i jenis &an% sama a(au sa(u spesies ji$a mampu un(u$ eia$ si!an% 'an menu"un$an ana$an &an% )e"(i!. Sea%ai con(o popu!asi4 pe"a(i$an!a seua $o!am i$an &an% 'iuni o!e e"a%ai jenis ma$!u$ i'up4 sepe"(i %an%%an%4 !umu(4 se"an%%a ai"4 !e!e4 i$an mas4 '
'an !ainn&a. +i$a se(iap jenis ma$!u$ i'up ini jum!an&a !ei 'a"i sa(u4 ma$a pa'a $o!am i$an a$an (e"en(u$ popu!asi %an%%an%4 popu!asi !umu(4 popu!asi se"an%%a ai"4 'an se(e"usn&a. $. Ko#%it!s Popu!asi/popu!asi ma$!u$ i'up &an% a'a pa'a sua(u (empa( (i'a$ e"'i"i sen'i" sen'i"ii e%i(u e%i(u saja4 saja4 (e(api (e(api sa!in% sa!in% e"in( e"in(e"a e"a$si $si.. Pa'a Pa'a seua seua $o!am $o!am i$an i$an misa!n misa!n&a4 &a4 popu!asi %an%%an% a$an e"in(e"a$si 'en%an popu!asi i$an e"u$u"an $eci!. In(e"a$si an(a"a an(a"a %an%%a %an%%an% n% 'en%an 'en%an i$an i$an $eci! $eci! e"!an e"!an%su %sun% n% me!a!u me!a!uii p"oses p"oses ma$an. ma$an. In(e"a$ In(e"a$si si an(a"a an(a"apop popu!a u!asi si pa'a pa'a sua(u sua(u a"ea ini memen memen(u$ (u$ Komunitas. Komuni(as (i'a$ a"us me!ipu(i $a5asan &an% !uas 'en%an (umuan 'an e5an &an% e"a%am. Tempu"un% $e!apa &an% su'a e"isi ai" ujan !ei 'a"i semin%%u 'apa( menja'i sua(u $omuni(as &an% (e"susun a(as a$(e"i4 jamu"4 'an p"o(o:oa. abiotik a'a!a a'a!a $omponen ma(e"i &an% (e"%o!on% (a$ i'up . &. Komponen abiotik Te"masu$ $omponen $omponen aio(i$ aio(i$ ini an(a"a !ain i$!im4 i$!im4 sen&a5a sen&a5a ano"%ani$ ano"%ani$ 'an sen&a5a o"%ani$. I$!im 'a!am a! ini me!ia($an suu4 $e!emaan4 cuaca4 a"a an%in 'an sea%ain&a. Komponen sen&a5a ano"%ani$ an(a"a !ain $a"on ,#-4 ni("o%en ,N-4 $a"on'io$si'a ,#O 2-4 ai" , *2O- 'an sea%ain&a4 (e"masu$ pu!a 'i sini 'au"
E.
INTERAKSI ANT ANTARKOMPONEN BIOTIK In(e"a$si an(a"$omponen io(i$ me"upa$an in(e"a$si &an% (e"ja'i an(a"popu!asi o"%anism &an% men&usun e$osis(em. Bee"apa (ipe in(e"a$si an(a"$omponen io(i$4 &ai(u #t#!lise4 koe%s!lise' !lelo"!ti' "(e)!si' ko"etisi' 'an "!(!sitise. !. M#t# M#t#!l !lis ise e M#t#!lise me"upa$an en(u$ uun%an a(au in(e"a$si an(a"o an(a"o"% "%ani anisme sme 'a"i 'a"i 'ua spesie spesiess &an% &an% e"e' e"e'aa &an% &an% sa!in% men%un(un% men%un(un%$an. $an. #on(o #on(o uun%an uun%an mu(ua!isme mu(ua!isme a'a!a a'a!a semu( semu( 'en%an 'en%an aphid. Semu( Semu( me!in'un me!in'un%i %i aphid 'a"i peman%san&a4 se'an%$an aphid meme"i$an meme"i$an cai"an sejenis sejenis ma'u $epa'a semu(. #on(o !ain un%a un%a 'en%an 'en%an no.ikipedia.org !ea.
$. Koe% Koe%s!l s!lis isee Koe%s!lise me"u me"upa pa$a $an n en( en(u$ u$ uu uun% n%an an a(au a(au in(e"a$si in(e"a$si an(a"o"%a an(a"o"%anisme nisme 'a"i 'ua spesies spesies &an% ee'a4 &an% mana an&a sa(u o"%anism saja &an% mempe"o!e $eun(un%an se'an%$an &an% !ain&a (i'a$ (e"pen%a"u. #on(o uun%an an(a"a i$an "emo"a 'en%an i$an iu9 con(o !ain (anaman an%%"e$ &an% (umu seca"a epi)i( pa'a a(an% poon.
*. Alel Alelo" o"!t !tii Alelo"!ti a'a!a u uun%an a( a(au in( in(e"a$ "a$si an(a an(a"a "ao" o"%a %ani nism sme4 e4 &an% an% mana ana $ee" ee"a' a'aa aan n sa(u sa(u o"%a o"%ani nism smee 'apa 'apa(( men% men%a am ma( a( pe"(u pe"(um mu uan an a(au a(au pe"$eman%an o"%anism !ain&a me!a!ui pe!apisan 5
anggrekayah.com
(o$sin a(au "acun. Tanaman pinus misa!n&a4 men&e$"esi$an :a( &an% men&ea$an (ana 'ise$i(a"n&a menja'i (e"!a!u asam un(u$ pe"(umuan (anaman jenis !an&a. .cy!ertr"#e.org."k
). P(e) P(e)!s !sii a'a!a uun%an a(au in(e"a$si P(e)!si an(a"o"%anisme &an% mana sa(u o"%anism mema$an o"%anisme !ain&a. O"%anism &an% mema$an 'iseu( P(e)!to( se'an%$an &an% 'ima$an 'iseu( M!%gs!.
.coo$desak.com
e. Ko" Ko"et etis isii A'an&a pe"sain%an un(u$ men'apa($an sume" &an% (e"a(as (e"ja'in&a uun%an a(au in(e"a$si 'a!am en(u$ Ko"etisi. +. P!(! !(!itis itise e P!(!tise a'a!a uun%an an(a"o"%anisme e"e'a spesies4 &an% mana sa(u jenis o"%anism , "!(!sit, i'up e"sama a(au menu enumpan% 'en%an o"%anisme sme !ain ain&a -i%!%g, 'an menimu!$an $e"u%ian a%i o"%anism &an% 'i(umpan%in&a. #on(o cacin% pi(a i'up 'en%an ca"a mnempe! pa'a a!a( pence"naan inan%n&a4 $emu'ian men&e"ap ma$anan &an% 'ice"na o!e inan%n&a.
su."ikipedia.org
F.
RANTAI MAKANAN Da!am e$osis(em (e"ja'i in(e"a$si an(a"a $omponen io(i$ 'an aio(i$ mu!ai 'a"i (in%$a( in'i;i'u sampai !in%$up ios)e". In(e"a$si ini 'i(ampi!$an 'a!am peman)aa(an o$si%en un(u$ e"na)as4 peman)aa(an caa&a ma(aa"i pa'a (umuan. In(e"a$si (e"ja'i an(a"a in'i;i'u 'en%an !in%$un%an e"(ujuan un(u$ mempe"(aan$an $e!an%sun%an i'upn&a. Da!am a! in(e"a$si4 in(e"a$si4 semua o"%anisme o"%anisme meme"!u$an meme"!u$an ene"%i ene"%i 'a!am en(u$ ene"%i ene"%i $imia. Pe"pin'aan Pe"pin'aan ene"%i &an% e"en(u$ ma$anan 'iua s("u$(u"n&a $e 'a!am ene"%i $imia me!e5a(i u"u(an ma$an 'an 'ima$an &an% 'iseu( sea%ai rantai makanan . Sepe Sepe"( "(ii (e!a (e!a 'iun 'iun%$ %$ap ap$a $an n 'i a%i a%ian an 'epa 'epan n $omp $ompon onen en io( io(i$ i$ me!i me!ipu pu(i (i $e!o $e!omp mpo$ o$ auto autotr trof ofik ik 'an hete heterrotr otrofik. ofik. Te!a e!a 'ije 'ije!a !as$ s$an an pu!a pu!a a5 a5aa $e!o $e!omp mpo$ o$ auto autotr trof ofik ik a'a!a $e!omp $e!ompo$ o$ &an% &an% (i'a$ (i'a$ men%%a men%%an(u n(un%$ n%$an an 'i"i 'i"i pa'a pa'a $ea'i $ea'i"an "an ma$!u ma$!u$ $ !ain !ain 'a!am 'a!am sin(esa sin(esa ma$a ma$ana nann nn&a &a.. Sea Sea!i !i$n $n&a &a $omp $ompon onen en heterotrofik 4a'a 4 a'a!a !a $e!o $e!omp mpo$ o$ ma$! ma$!u$ u$ i'u i'up p &an% &an% men%%an(un%$an 'i"i pa'a ma$!u$ i'up &an% !ain 'a!am sin(esa ma$anann&a. Komponen heterotrofik ini 'ie'a$an menja'i 'ua &a$ni $e!ompo$ makrokonsumen 'an mikrokons mikrokonsumen. umen. Ke!o Ke!omp mpo$ o$ makrokonsumen me"upa$an me"upa$an $e!ompo$ $e!ompo$ &an% men%%an(un men%%an(un%$an %$an 6
'i"i 'i"i pa'a pa'a $ea'i $ea'i"an "an ma$!u ma$!u$ $ !ain 'a!am 'a!am sin(esa sin(esa ma$ana ma$anann& nn&a. a. Ke!omp Ke!ompo$ o$ makrokonsumen 'ie'a$an !a%i menja'i (i%a (in%$a(an4 &a$ni $onsumen (in%$a( I4 (in%$a( II 'an (in%$a( III. 1ie%e"( 1ie%e"( 'an O5ens ,6=>?- mema%i mema%i $omponen $omponen hetrerotrofik $e 'a!am $omponen biofagus 'an saprofagus. saprofagus. Biofagus a'a!a a'a!a ma$!u ma$!u$ $ &an% &an% men%$o men%$onsu nsumsi msi ma$!u ma$!u$ $ i'up i'up !ain !ain 'an saprofagus saprofagus ma$!u$ i'up &an% meman)aa($an jasa' ma(i a(au :a( o"%ani$ ma(i. Ran(ai Ran(ai ma$ana ma$anan n 'imu!a 'imu!aii 'a"i 'a"i p"o'u p"o'usen sen44 &an% &an% pa'a pa'a umumn& umumn&aa e"upa e"upa (umu (umuan an ijau4 ijau4 misa!n&a (anaman ja%un%. Ba(an% 'an 'aun (anaman ja%un% a$an 'ima$an o!e $onsumen I &a$ni $e!ompo$ e"i;o"a &an% ju%a 'iseu( sea%ai $onsumen p"ime". Konsumen $e'ua 'iseu( ju%a $onsumen se$un'e" a$an mema$an $onsumen p"ime". Konsumen se$un'e" ini 'i$e!ompo$$an $e 'a!am $a"ni;o"a4 &a$ni pema$an e5an. Konsumen (e"sie" a(au $onsumen (in%$a( (i%a pema$an $onsumen p"ime" 'an se$un'e" se"(a p"o'usen. Konsumen (e"sie" ini 'iseu( $e!ompo$ omni;o"a a(aupema$an se%a!a. Le5a( ja!u" &an% !ain "an(ai ma$anan ju%a 'apa( 'imu!ai 'a"i p"o'usen4 misa!n&a (anaman ja%un% (e"seu(. Kemu'ian (aap e"i$u(n&a (anaman ja%un% 'an uan&a 'ima$an u!a(4 u!a(4 'an u!a( ini 'ima$a 'ima$an n u"un% u"un% se(e"usn& se(e"usn&aa u"un% u"un% 'ima$an 'ima$an o!e o!e u!a" u!a" 'an se(e"u se(e"usn& sn&a. a. Da!am a! 'emi$ian 'emi$ian ini (anaman (anaman ja%un% sea%ai p"o'usen 'an u!a(4 u"un% u"un% 'an u!a" sea%ai $onsumen. U!a( ea%ai $onsumen (in%$a( I a(au $onsumen p"ime"4 u"un% sea%ai $onsumen (in%$a( II a(au $onsumen se$un'e" 'an u!a" sea%ai $onsumen (in%$a( III a(au $onsumen (e"sie". Da!am e$osis(em "an(ai ma$anan (i'a$!a (un%%a!4 (e(api 'apa( e"upa an&a$ "an(ai makanan. ma$anan &an% se"in%$a!i 'iseu( jaring makanan.
#""".doe.go$.m%&
%am!ar : &arring'å makanan
Pa'a se(iap ("ans)e" sea%ian esa" ene"%i &a$ni ampi" 7?@ 'a"i ene"%& po(ensia! 'ieas$an 'a!am en(u$ ene"%i panas. Ene"%i panas (e"seu( a$an i!an% $e !in%$un%an se$i(a". O!e $a"ena i(u ma(a "an(ai ("ans)e" (e"seu( menja'i san%a( (e"a(as. Sema$in pen'e$ "an(ai ma$anan4 a(au sema$in 'e$a( 'en%an p"o'usen (en(u a$an sema$in an&a$ pu!a ene"%i &an% &an% (e"se' (e"se'ia ia.. Seca Seca"a "a )isis )isis (e"' (e"'ap apa( a( 'ua 'ua "an( "an(ai ai ma$a ma$ana nan n &an% &an% 'apa 'apa(( 'ie 'ie'a 'a$a $an n 'a!a 'a!am m $ei'upan ini &a$ni "an(ai &an% !an%sun% 'an "an(ai (i'a$ !an%sun%. Ran(ai ma$anan &an% !an%sun% Misa!n&a 'apa( 'imu!ai 'a"i (anaman ijau ,"umpu(- sea%ai p"o'usen $e e"i;o"a 'i(e"us$an $e $a"ni;o"a4 omni;o"a. Ran(ai ma$anan &an% (a$ !an%sun% a'a!a "an(ai pen%u"ai &a$ni 'a"i :a( o"%ani$ ma(i menuju $e mi$"oo"%anisme 'an se!anju(n&a mi$"o o"%anisme +
ini!a sea%ai p"e'a(o"n&a. p"e'a(o"n&a. Ke 'ua "an(ai ma$anan ma$anan (e"seu(4 &a$ni "an(ai ma$anan ma$anan !an%sun% !an%sun% 'an "an(ai ma$anan ma$anan (a$ !an%sun% !an%sun% (i'a$!a e"'i"i sen'i"i sen'i"i me!ain$an me!ain$an se!a!u e"$ai(an e"$ai(an 'en%an "an(ai ma$anan &an% !ain. Pe"n&a(aan (e"seu( 'apa( 'ia"(i$an a5a !e5a( "an(ai ma$anan a$an memen(u$ po!a sa!in% $e(e"%an(un%an sa(u sama !ain. +a"in%an "an(ai ma$anan (e"seu( pa'a umumn&a e"si)a( $omp!e$s &an% 'iseu( 'iseu( sea%ai ja"in%an ma$anan. Sa!a sa(u pe"5uju'an 'a"i u$um (e"mo'inami$a I 'an upa&a un(u$ me!a5an u$um (e"mo'inami$a II &a$ni (e"ja'in&a "an(ai ma$anan. Da!am "an(ai ma$anan ini (e"ja'i ("ans)e" ene"%i. T"ans)e" 'a"i sume" 'a&a &an% e"upa ma$anan 'a"i (anaman se(e"usn&a menuju sua(u se"i o"%anisme &an% mema$an ijauan 'aun &an% e"asa! 'a"i (anaman. Se(e"usn&a 'a"i ina(an% pema$an (anaman (e"seu( a$an 'ija'i$an ma$anan a%i ina(an% &an% mema$an 'a%in%4 (e"masu$ pu!a 'ini$ma(i o!e manusia. Sisa/sisa ma$anan a$an 'ip"oses 'a!am umi $i(a $i(a o!e o!e o"%an o"%anism ismee pen%u" pen%u"ai ai ,pemu ,pemusu$ su$-- sein% sein%%a %a (e"ja' (e"ja'i!a i!a si$!us si$!us $ei'u $ei'upan pan &an% &an% !an%%en%. Gama" e"i$u( ini mempe"!ia($an pe"e'a"an ma$anan.
G.
ALIRAN ENERGI Da!am "an(ai ma$anan4 ma$anan4 'i sisni!a sisni!a (e"'apa( a!i"an ene"%i 'a!am sua(u e$osis(em. e$osis(em. Sepe"(i (e!a (e!a 'i$e(a 'i$e(aui ui e"sam e"sama4 a4 a5a a5a sume" sume" ene"% ene"%ii u(ama u(ama a'a!a a'a!a caa&a caa&a ma(aa ma(aa"i. "i. #aa&a #aa&a ma(aa"i masu$ $e 'a!am e$osis(em me!a!ui p"o'usen4 'a!am a! ini (umuan4 'i mana (umuan memu(u$an caa&a ma(aa"i 'a!am p"oses )o(osin(esa. Da"i p"oses )o(osin(esa4 'iasi!$an 'iasi!$an ene"%i $imia sea%ai sea%ai en(u$ en(u$ pe"uaan pe"uaan 'a"i ene"%i ene"%i caa&a ma(aa"i. Se!anju(n&a Se!anju(n&a ene"%i $imia (e"seu( men%a!i" 'i 'a!am e$osis(em me!a!ui e"a%ai (in%$a(an $onsumen 'a!am "an(ai ma$anan4 &a$ni $onsumen p"ime"4 se$un'e" 'an (e"sie". Ene"%i $imia 'a!am masin% masin%/mas /masin% in% (in%$a (in%$a(an (an $onsum $onsumen en 'i%una 'i%una$an $an un(u$ un(u$ e"a% e"a%ai ai $e%ia( $e%ia(an an ma$!u ma$!u$ $ i'up i'up sepe"(i e"%e"a$4 (umu4 e"$eman%ia$ 'an sea%ain&a. +a'i 'i 'a!am e$osis(em4 se!ain (e"ja'i (e"ja'i sa!in% sa!in% mema$a mema$an4 n4 (e"ja' (e"ja'ii pu!a pu!a a!i"an a!i"an ene"% ene"%ii sepe"( sepe"(ii (e!a 'ije!as$an 'i a(as. Demi$ian!a $omponen$omponen e$osis(em (e"i$a( sa(u sama sama !ain !ain &a$n &a$nii $ei $ei'u 'upa pan n &an% &an% sa(u sa(u mem memu( u(u u$a $an n $ei'upan !ain. *a"monisasi $ei'upan semacam ini apai!a sa!a sa(u $omponen (e"%an%%u ma$a $omponen !ain ju%a a$an men%a!ami $e"usa$an. Apai!a e$osis(em 'apa( !es(a"i4 pen%unin&a pun ju%a a$an !es(a"i $ei'upan menj menja' a'i ia" a"mo moni nis. s. Gam Gama" a" 'i samp sampin in% % a'a! a'a!a a a'an a'an&a &a $e"jasa $e"jasama ma an(a"a an(a"a manusia manusia 'en%an 'en%an e5an e5an pe!ia pe!ia"aan "aann&a n&a &an% &an% se"asi4 se"asi4 $e'uan $e'uan&a &a sa!in% sa!in% d"nia.(i(anes.com memu(u$an.
PENGARUH PERKEMBANGBIAKKAN TERHADAP EKOSISTEM Kemamp Kemampuan uan e"$em e"$eman an% % ia$ ia$ sua(u sua(u o"%an o"%anisme isme an&a$ an&a$ 'i(en( 'i(en(u$a u$an n o!e o!e !in%$u !in%$un%a n%an n i'upn i'upn&a. &a. Lin%$u Lin%$un%a n%an n a$an a$an men&e' men&e'ia$ ia$an an e"a% e"a%ai ai a! un(u$ un(u$ $ei'u $ei'upan pan ai$ ai$ e"upa e"upa ma$anan4 (empa( i'up4 pen%a"u i$!im4 cuaca4 $e!emaan 'an "a'iasi ma(aa"i. Den%an .
1&
'emi$ian pe"(amaan jum!a in'i;i'u 'a!am popu!asi e"%an(un% pa'a pen%a'aan sume" 'a&a a!am 'en%an jum!a (e"(en(u. Kea'aan ini meme"i$an %ama"an $epa'a $i(a a5a 'a!a 'a!am m !in% !in%$u $un% n%an an &an% &an% (e"a( (e"a(u" u"pu pun4 n4 popu popu!a !asi si jum! jum!a a manu manusia sia44 e5a e5an n 'an 'an (um (umu uan an cen'e"un% masi 'apa( nai$ 'an (u"un. Nai$ (u"unn&a jum!a popu!asi e"%an(un% pa'a pen%a'aan sume" 'a&a a!am. Den%an sen'i"in&a !e5a( pe"sain%an a$an 'apa( 'i$aji !ei jau (en(an% a%aimana upa&a un(u$ men%in men%in(en (ensi)$ si)$an an pe"jua pe"juan%a n%an n i'up. i'up. +i$a +i$a sume" sume" 'a&a 'a&a a!am a!am pe"se' pe"se'iaa iaan&a n&a 'i !in%$u !in%$un%a n%an n (e"seu( $u"an%4 muncu!!a $e(e%an%an4 namun ji$a pe"se'iaan sume" 'a&a a!am cu$up a%i ma$!u$4 ma$a a$an men%asi!$an $ei'upan &an% (enan%4 $ei'upan (a$ e"%ejo!a$ 'an (e"ja'in&a in(e"a$si 'a!am e$osis(em4 ai$ in(e"a$si an(a" popu!asi 'an 'a!am popu!asi sen'i"i menja'i a"monis sein%%a 'a!am e$osis(em 'apa( muncu! $esiman%an 'an $e(enan%an. Keseiman%an 'an $e(enan%an men%a$ia($an pe"$eman% ia$an menja'i !ei ai$4 se(e"usn&a 'a!am popu!asi (e"(en(u a$an e"a$ia( e"(aman&a jum!a an%%o(a popu!asi (e"seu(. (e"seu(. Kepa'a(an Kepa'a(an popu!asi ini 'apa( menin%$a( menin%$a( me!eii me!eii 'a&a 'u$un% sume" 'a&a a!am &an% seca"a (a$ !an%sun% ju%a men%a$ia($an pen%u"an%an in'i;i'u 'a!am popu!asi (e"seu( !e5a( pe"sain%an. pe"sain%an. Sea!i$n&a Sea!i$n&a i!a pe"$eman% pe"$eman% ia$an (a$ ai$ jum!a an%%o(a an%%o(a popu!asi popu!asi pe"(amaann&a menja'i !ama(4 men%a$ia($an $epa'a(an popu!asi a%a$ $u"an% $ei'upan menja'i (enan%. Ke(i'a$man(apan e$osis(em ini 'isea$an jum!a manusia 'i umi cen'e"un% menin%$a( popu!asin&a4 se'an%$an spesies (umuan &an% 'ip"o'u$si 'ip"o'u$si an&a sejenis. Misa!n&a manusia 'i in'o in'one nesia sia an& an&aa cen'e cen'e"u "un% n% mena menana nam m pa'i pa'i44 %an' %an'um um44 ja%un ja%un% % 'an 'an pa!a pa!a5i 5ija ja.. *a! *a! ini ini men%a$ia($an e5an &an% 'apa( 'i(e"na$ an&a!a sapi4 'oma4 $e"au4 'an sean%san&a. Den%an Den%an 'emi$i 'emi$ian an popu!a popu!asi si ma$!u ma$!u$ $ i'up i'up !ainn&a !ainn&a (i'a$ (i'a$ 'ise'i 'ise'ia$a a$an n $onsum $onsumsi si aan aan ma$anann&a. Ten(u a%i ma$!u$ &an% (a$ 'ise'ia$an sume" ma$anan $ea'aann&a menja'i (e"( (e"(e$ e$an an 'an 'an 'ip" 'ip"e' e'i$ i$si si (a$ (a$ 'apa 'apa(( e"( e"(a aan an !ama !ama i'u i'up p 'i mu$a mu$a umi umi.. Penu Penu"u "una nan n $eane$a"a%aman a&a(i 'a!am e$osis(em pa'a umumn&a 'isea$an o!e pen%a"u empa( a! &a$ni a. (e"ja'i (e"ja'in&a n&a pen&e'e" pen&e'e"an anaan aan $eane$ $eane$a"a% a"a%ama aman n ma$!u ma$!u$ $ i'up i'up 'i mu$a mu$a umi. umi. *a! ini a$an 'apa( e"a$ia( e"a$ia( an&a$n&a an&a$n&a ama pen&a$i( pen&a$i( &an% e"pen%a"u e"pen%a"u ne%a(i). Pen%a"u (e"seu( a'a!a "en(ann&a $ei'upan ma$!u$ 'i mu$a umi. . mono $u!(u" (e"a'ap $eman(apan e$onomi. Tanaman 'an e5an &an% $u"an% e"a%am &an% 'ipe!ia"a o!e manusia e"a$ia( (e"a(asn&a a$ses e$onomi manusia. c. pen&e'e"an pen&e'e"ananan anan ma$!u$ ma$!u$ i'up (e"a'ap (e"a'ap ai(a( 'apa( men&ea$an men&ea$an !in%$un% !in%$un%an an (a$ suu" a(au se"in%$a!i (e"aai$an pen%e!o!aann&a. Tana &an% (an'us sema$in "usa$ 'an (a$ men'apa($an pe"a(ian. '. $u"an%n&a $u"an%n&a $eane$a"a%am $eane$a"a%aman an e$onomi (e"a'ap (e"a'ap s(a%nasi e$onomi e$onomi 'i $o(a. Pe"e'a"an sume" 'a&a ma$anan4 sume" 'a&a a!am 'an manusia menja'i (e"a(as 'an an&a men%umpu! 'i $o(a. Keja'ian ini men%a$ia($an a$ses i'up mas&a"a$a( $ususn&a $ei'upan e$osis(em 'an mas&a"a$a( 'i pe!oso$ 'esa a'a $ecen'e"un%an (e"aai$an. O!e sea i(u 'ipe"!u$an upa&a a%a" (e"'apa( $eseiman%an e$osis(em. Tujuann&a a'a!a a%a" (a$ (e"ja'i penu"unan ni!ai 'a"i e$osis(em manusia i(u sen'i"i. Disa'a"i a5a 'a!am $ei'upan se!a!u (e"'apa( $e(e"%an(un%an an(a"a sa(u (e"a'ap &an% !ain4 a(au &an% sa(u menunjan% &an% !ain.
I. PERAN MANUSIA DALAM MENJAGA KESEIMBANGAN LINGKUNGAN Sa(u a! &an% (a$ 'apa( 'i!epas$an 'a"i e$osis(em a'a!a jum!a popu!asi manusia &an% $ian menin%$a( 'a"i 5a$(u $e 5a$(u a$an 'apa( e"a$ia( menu"un$an ni!ai e$osis(em $i(a. $i(a. Pema Peman) n)aa( aa(an an e" e"a% a%ai ai sum sume" e" 'a&a 'a&a a!am a!am seca" seca"aa (a$ (e"$ (e"$en en'a 'a!i !i 'apa 'apa(( mem mema5 a5aa 11
e$osis(em e$osis(em seca"a $ese!u"uan $ese!u"uan menja'i menja'i (i'a$ seiman%. seiman%. O!e sea i(u pen%en'a!i pen%en'a!ian an jum!a jum!a popu!asi manusia pe"!u 'ia(u" se'emi$ian "upa a%a" (a$ me!ampaui $emampuan a!am un(u$ men'u$un%n&a. Di sini $eane$a"a%aman a&a(i pe"!u menja'i a%ian &an% (a$ (e"pisa$an 'a!am mempe"ai$i $ei'upan 'i mu$a umi. *u$um a!am men&eu($an a5a siapa &an% $ua(4 'ia!a &an% a$an menan%. Da"i se%i jum!a in'i;i'u 'an spesies4 ma$a spesies &an% memi!i$i !ei an&a$ $e(u"unan !ei $ua( 'a"i pa'a spesies &an% se'i$i( $e(u"unann&a. Spesies &an% memi!i$i $e(u"unan ja"an% a$an memi!i$i pe!uan% &an% $eci! un(u$ 'apa( men%a!a$an sain%ann&a. Pe"sain%an an(a" spesies a$an muncu! muncu! mana$a!a mana$a!a $e'ua $e'ua popu!asi popu!asi a(au ma$!u$ i(u mempe"eu($ mempe"eu($an an $eu(uan $eu(uan &an% sama. Keu(uan &an% 'ima$su'$an 'i sini an(a"a !ain e"upa $eu(uan ma$anan4 (emp (empa( a( i'u i'up4 p4 pe"! pe"!in in'u 'un% n%an an a$an a$an $ese! $ese!am ama(a a(an n 'i"i 'i"i 'an 'an $e!o $e!omp mpo$ o$n& n&aa a(au a(au pen% pen%a"u a"u i$!im
ana$ $e(u"unann&a4 o!e sea i(u manusia 'apa( memua( pe"encanaan &an% !ei ai$ un(u$ mempe"(aan$an $ea'i"ann&a 'i mu$a umi ini. J. RANGKUMAN 1. E$osis(em me"upa$an uun%an sa!in% $e(e"%an(un%an a(au (ima!e a!i$ an(a" ma!u$ 'en%an !in%$un%an4 ai$ seca"a !an%sun% maupun (i'a$ !an%sun%. I!mu &an% mempe!aja"i 'iseu( ekologi. 2. Be"'asa"$an si)a(n&a 'a!am e$osis(em4 o"%anism 'a!am sua(u e$osi(em (e"a%i 'ua. 0ai(u Organisme autotof 'an heterotrof. 3. E$osis(em (e"'i"i a(as $omponen aio(i$ 'an $omponen io(i$ 4. Komponen aio(i$ a'a!a se%a!a sesua(u &an% (e"'apa( 'i se$i(a" ma$!u$ i'up &an% e"upa en'a/en'a ma(i4 con(o u'a"a4 ai"4 (ana4 'an caa&a ma(aa"i. 5. Komponen Komponen io(i$ a'a!a se%a!a sesua(u &an% (e"'apa( (e"'apa( 'i se$i(a" se$i(a" ma$!u$ ma$!u$ i'up. Komp Kompon onen en io( io(i$ i$ 'i$e 'i$e!o !omp mpo$ o$$a $an n menj menja' a'ii (i%a (i%a maca macam4 m4 &ai( &ai(u u p"o' p"o'us usen en44 $onsumen4 'an pen%u"ai. 6. Da!am e$osis(em4 (e"ja'i sa!in% $e(e"%an(un%an an(a"a $omponen io(i$ 'en%an $omponen aio(i$ maupun an(a"$omponen io(i$. 7. +um!a in'i;i'u 'i 'a!am e$osis(em (i'a$ (e(ap4 (e(api a$an se!a!u men%a!ami pe"uaan. Fa$(o"/)a$(o" &an% mempen%a"uin&a mempen%a"uin&a a'a!a eig(!si (individu yang pergi atau pindah ketempat lain)4 lain) 4 iig(!si (individu yang datang dari daerah lain)4 lain)4 o(t!lit!s (Jumlah Individu mati)4 mati) 4 'an %!t!lit!s (jumlah individu lahir) 8. Di 'a!am 'a!am sua(u sua(u e$osis( e$osis(em4 em4 an(a"a an(a"a $ompon $omponen en io(i$ io(i$ (e"ja' (e"ja'ii uun uun%an %an sa!in% sa!in% $e(e"%an(u $e(e"%an(un%an n%an &an% 'i(an'ai 'i(an'ai o!e pe"is(i5a ma$an 'an 'ima$an 'ima$an memen(u$ memen(u$ rantai makanan 'an jarring-jaring makanan. 9. +um!a ma$!u$ i'up 'a!am se(iap (n%$a( ("o)i$ 'a!am "an(ai ma$anan a"us (e"ja%a. Bi!a a'a ma$!u$ &an% puna4 a$an men&ea$an $e(i'a$ seiman%an e$osi(em 10. Un(u Un(u$ $ menc mence% e%a a $e"u $e"usa$ sa$an an !in% !in%$u $un% n%an an se"(a se"(a menj menja% a%aa !in% !in%$u $un% n%an an (e(a (e(ap p seiman%4 seiman%4 manusia manusia pe"!u me!a$u$an me!a$u$an pen%e!o!aan pen%e!o!aan !in%$un%an !in%$un%an &an% 'i'asa"$an 'i'asa"$an p"isnsip e$o!o%i4 &ai(u 'en%an menja%a $omponen/$omponen 'i 'a!amn&a (e(ap seiman%. 11. Usaa pe"!in'un% pe"!in'un%an an $omponen $omponen aio(i$ aio(i$ ia!a 'en%an 'en%an me!a$u$an me!a$u$an pe"!in'un% pe"!in'un%an an (ana4 ai"4 'an u'a"a. 12. Bee"ap Bee"apaa usaa usaa pe"!in pe"!in'un 'un%an %an (ana (ana ia!a ia!a "o(asi "o(asi (anama (anaman4 n4 pemupu pemupu$an $an &an% &an% seiman%4 se"(a pence%aan e"osi 'an anji"4 &ai(u 'en%an me!a$u$an "eoisasi 'i !aan/! !aan/!aa aan n $"i(is4 $"i(is4 me!a$u me!a$u$an $an (ean% (ean% pi!i4 pi!i4 'an memua memua(( sumu" sumu" se"apan se"apan 'i pe"$o(aan. K. TES FORMATIF 1 1. 'elaskan pengertian ekositem 2. 'elaskan perbedaan komponen biotik %ang dapat melakukan proses fotosintetis dengan komponen biotik %ang tidak dapat melakukan proses fotosintetis. 3. Mengapa semua tumbuhan hijau disebut produsen( 4. 'elaskan perbedaan dan persamaan komponen)komponen komponen)komponen ekosistem 5. 'elaskan apa %ang dimaksud rantai makana dan jaring)jaring makanan L. JAWAB .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 1$
.................................................................................................................................. ..................................................................................................................................
BAB II AMDAL -ANALISIS MENGENAI DAMP DAMPAK AK LINGKUNGAN, A. KONSEP KUNCI / Pen%e"(ian Am'a!4 e$osis(em4 ca"a men%%a!i 'an menemu$an sume"po!usi4 'ampa$ n&a(a 'a"i $e%ia(an p"o&e$4 'o$umen p"ose'u" am'a! 'an am"a!. B. PENGERTIAN AMDAL AMDAL a(au Ana!isis Men%enai Dampa$ Lin%$un%an a'a!a $ajian men%enai 'ampa$ esa" 'an pen(in% sua(u usaa 'an
1
Tujuan dan 'an
D. DOKUMEN AMDAL Ke%ia(an AMDAL me"upa$an p"as&a"a( &an% a"us 'ipenui 'a!am men%eman%$an usaa &an% e"'ampa$ !uas pa'a mas&a"a$a(. Den%an 'emi$ian AMDAL a%i peme"in(a 'ae"a 'ae"a 'iman) 'iman)aa($ aa($an an un(u$ un(u$ aan aan pe"enc pe"encana anaan an peman peman%un %unan an 5i!a&a 5i!a&a. . Le5a( Le5a( $e%ia( $e%ia(an an AMDAL ma$a peme"in(a 'ae"a memi!i$i aan &an% cu$up 'a!am meman(u mas&a"a$a( 'a!am 'a!am "an%$a "an%$a memu(u memu(us$a s$an n "encan "encanaa usaa usaa 'an menjam menjamin in $ee"!a $ee"!anju nju(an (an usaa usaa &an% &an% a$an a$an 'i$eman%$an. Ke%ia(an AMDAL me!ia($an 'o$umen4 &a$ni
a. . c. '.
Do$umen Do$umen Ke"an%$a Ke"an%$a Acuan Ana!isis Ana!isis Dampa$ Lin%$un%an Lin%$un%an *i'up. *i'up. , KA/ANDALKA/ANDALDo$umen Ana!isis Dampa$ Lin%$un%an *i'up ,ANDALDo$umen Do$umen Rencana Rencana Pen%e!o!aa Pen%e!o!aan n Lin%$un%an Lin%$un%an *i'up *i'up ,RKL,RKLDo$umen Do$umen Rencana Rencana Peman(auan Peman(auan Lin%$un% Lin%$un%an an *i'up , RPL-
14
Ke empa( 'o$umen ini!a &an% nan(in&a a$an 'ini!ai !a&a$ a(au (i'a$n&a sua(u p"o&e$ 'i!a$sana$an. Tujuan a$i" 'a"i $e%ia(an AMDAL ini a'a!a meme"i$an a!(e"na(i) so!usi 'a!am 'a!am men%u men%u"an "an%i %i 'ampa$ 'ampa$ ne%a(i ne%a(i)) 'a"i 'a"i !in%$u !in%$un%a n%an. n. Den%an Den%an 'emi$i 'emi$ian an !e5a( !e5a( $e%ia( $e%ia(an an AMDAL peme"in(a 'ae"a 'an pusa( memi!i$i cu$up sume" in)o"masi 'a!am men%ami! $epu(usan o!e (i'a$n&a 'i$eman%$an usaa usaa a(au p"o&e$ 'i (empa( i(u. Do$ume Do$umen n ana!isi ana!isiss men%en men%enai ai 'ampa$ 'ampa$ !in%$ !in%$un% un%an an 'i a(as 'iua( 'iua( see!u see!um m $e%ia(a $e%ia(an n p"o&e$ 'imu!ai4 sein%%a (e$anann&a pa'a aspe$ pe"encanaan. Bu(i"/u(i" pe"encanaan memua( aspe$ &an% si)a(n&a p"e;en(i)4 &a$ni ana!isis men%enai 'ampa$ !in%$un%an 'a"i se%i $onsep. Sea%ai %ama"an misa!n&a apai!a 'a!am sua(u !o$asi a$an 'i'i"i$an sua(u in'us("i &an% men%%una$an mesin/mesin esa" sein%%a 'imun%$in$an men%asi!$an po!usi $eisin%an un&i. Da"i se%i pe"encanaan pe"!u 'i!a$u$an ana!isis4 me!ipu(i pema$aian (e$no!o%i &an% &an% 'apa 'apa(( men% men%u" u"an an%i %i %eja! %eja!aa po!u po!usi si $ei $eisi sin% n%an an &an% &an% men% men%%a %an% n%%u %u 'an 'an mem mema aa& a&a$a a$an n mas&a"a$a( 'i se$i(a" !o$asi (e"seu(. E. PIAK0PIAK PIAK0PI AK YANG YANG TERLIBAT TERL IBAT DALAM AMDAL Pia$/pia$ &an% (e"!ia( 'a!am p"oses AMDAL a'a!a 6. Komisi Peni!ai AMDAL4 $omisi &an% e"(u%as meni!ai 'o$umen AMDAL Pem"a$a"sa a"sa44 o"an% o"an% a(au a'an u$um u$um &an% e"(an%%un%ja5a a(as sua(u "encana 2. Pem"a$ usaa 'an
Mas&a"a$a( &an% e"$epen(in%an4 mas&a"a$a( &an% (e"pen%a"u a(as se%a!a en(u$ $epu(usan 'a!am p"oses AMDAL.
Da!am pe!a$sanaann&a4 (e"'apa( ee"apa a! &an% a"us 'ipe"a(i$an4 &ai(u 6. Penen( Penen(uan uan $"i(e" $"i(e"ia ia 5aji 5aji AMDAL4 AMDAL4 saa( saa( ini4 ini4 In'one In'onesia sia men%%u men%%una$ na$an< an
PROSEDUR AMDAL P"ose'u" AMDAL (e"'i"i 'a"i
P"oses penapisan ,sc"eenin%- 5aji AMDAL. 0ai(u 0ai(u menen(u$an apa$a sua(u "encana $e%ia(an 5aji men&usun am'a! a(au (i'a$ 2. P"oses pen%umuman 'an $onsu!(asi mas&a"a$a( 6.
P"oses P"oses pen%um pen%umuma uman n 'an $onsu! $onsu!(asi (asi mas&a"a$ mas&a"a$a(. a(. Be"'as Be"'asa"$ a"$an an Kepu(u Kepu(usan san Kepa!a Kepa!a BAPEDAL Nomo" ?7<2???4 pem"a$a"sa 5aji men%umum$an "encana $e%ia(ann&a se!ama 5a$(u &an% 'i(en(u$an 'i(en(u$an 'a!am pe"a(u"an pe"a(u"an (e"seu(4 (e"seu(4 menan%%api menan%%api masu$an &an% 1'
'ie"i 'ie"i$an $an44 'an $emu'i $emu'ian an me!a$u me!a$u$an $an $onsu! $onsu!(asi (asi $epa'a $epa'a mas&a" mas&a"a$a a$a(( (e"!ei (e"!ei 'u!u 'u!u see!um men&usun KA/ANDAL C.
Pen&usunan 'an peni!aian KA/ANDAL ,scopin%P"oses P"oses pen&us pen&usuna unan n KA/AND KA/ANDAL. AL. Pen&u Pen&usun sunan an KA/AND KA/ANDAL AL a'a!a a'a!a p"oses p"oses un(u$ un(u$ menen(u$an menen(u$an !in%$up pe"masa!aan pe"masa!aan &an% a$an 'i$aji 'a!am s(u'i ANDAL ANDAL ,p"oses pe!in%$upan-. P"oses P"oses peni!a peni!aian ian KA/AND KA/ANDAL. AL. Se(e!a Se(e!a se!esai se!esai 'isusu 'isusun4 n4 pem"a$ pem"a$a"sa a"sa men%aj men%aju$a u$an n 'o$umen KA/ANDAL $epa'a Komisi Peni!ai AMDAL un(u$ 'ini!ai. Be"'asa"$an pe"a(u"an4 !ama 5a$(u ma$sima! un(u$ peni!aian KA/ANDAL a'a!a > a"i 'i !ua" 5a$(u &an% 'iu(u$ 'iu(u$an an o!e pen&usun un(u$ mempe"ai$ mempe"ai$ii a(au men&empu"n men&empu"na$an a$an $ema!i 'o$umenn&a.
.
Pen&usunan 'an peni!aian ANDAL4 RKL4 'an RPL P"oses penapisan a(au $e"ap ju%a 'iseu 'iseu(( p"oses p"oses se!e$si se!e$si $e%ia( $e%ia(an an 5aji 5aji AMDAL4 AMDAL4 &ai(u &ai(u menen( menen(u$a u$an n apa$a apa$a sua(u sua(u "encana $e%ia(an 5aji men&usun AMDAL a(au (i'a$. P"oses pen&usunan ANDAL4 RKL4 'an RPL. Pen&usunan ANDAL4 RKL4 'an RPL 'i!a$u$an 'en%an men%acu pa'a KA/ANDAL &an% (e!a 'isepa$a(i ,asi! peni!aian Komisi AMDAL-. P"oses peni!aian ANDAL4 RKL4 'an RPL. Se(e!a se!esai 'isusun4 pem"a$a"sa men%aju$an 'o$umen ANDAL4 RKL 'an RPL $epa'a Komisi Peni!ai AMDAL un(u$ 'ini!ai. Be"'asa"$an pe"a(u"an4 !ama 5a$(u ma$sima! un(u$ peni!aian ANDAL4 RKL 'an RPL a'a!a > a"i 'i!ua" 5a$(u &an% 'iu(u$an o!e pen&usun un(u$ mempe"ai$i a(au men&empu"na$an 'o$umenn&a.
'ambar $rosedur !"#
15
(iapa )ang %arus %arus men)usun !"#*
Do$umen AMDAL a"us 'isusun o!e pem"a$a"sa sua(u "encana usaa 'an
Pia$/pia$ &an% (e"!ia( 'a!am p"oses AMDAL a'a!a Komisi Peni!ai AMDAL4 pem"a$a"sa4 'an mas&a"a$a( &an% e"$epen(in%an. Komisi Peni!ai AMDAL a'a!a $omisi &an% e"(u%as meni!ai 'o$umen AMDAL. Di (in%$a( pusa( e"$e'u'u$an 'i Kemen(e"ian Lin%$un%an *i'up4 'i (in%$a( P"opinsi e"$e'u'u$an 'i Bape'a!'a
16
Pem"a$a"sa a'a!a o"an% a(au a'an u$um &an% e"(an%%un%ja5a a(as sua(u "encana usaa 'an
pa )ang dimaksud dimaksud dengan ,K# ,K# dan ,$# *
Upa&a Pen%e!o!aan Lin%$un%an *i'up ,UKL- 'an Upa&a Peman(auan Lin%$un%an *i'up ,UPL- a'a!a upa&a &an% 'i!a$u$an 'a!am pen%e!o!aan 'an peman(auan !in%$un%an i'up o!e penan%%un% ja5a 'an a(au $e%ia(an &an% (i'a$ 5aji me!a$u$an AMDAL ,Kepu(usan ,Kepu(usan Men(e"i Ne%a"a Lin%$un%an *i'up Nomo" 78 (aun 2??2 (en(an% Pe'oman Pe!a$sanaan Upa&a Pen%e!o!aan Lin%$un%an *i'up 'an Upa&a Peman(auan Lin%$un%an *i'up-. Ke%ia(an &an% (i'a$ 5aji men&usun AMDAL (e(ap a"us me!a$sana$an upa&a pen%e!o!aan !in%$un%an 'an upa&a upa&a peman(auan !in%$un%an. Ke5ajian UKL/UPL 'ie"!a$u$an a%i $e%ia(an &an% (i'a$ 'i5aji$an men&usun AMDAL 'an 'ampa$ $e%ia(an mu'a 'i$e!o!a 'en%an (e$no!o%i &an% (e"se'ia. UKL/UPL me"upa$an pe"an%$a( pen%e!o!aan !in%$un%an i'up un(u$ pen%ami!an $epu(usan 'an 'asa" un(u$ mene"i($an ijin me!a$u$an usaa 'an a(au $e%ia(an. P"oses 'an p"ose'u" UKL/UPL (i'a$ 'i!a$u$an sepe"(i AMDAL (e(api 'en%an men%%una$an )o"mu!i" isian &an% e"isi
I'en(i(as pem"a$a"sa Rencana Usaa 'an
Dampa$ Lin%$un%an &an% a$an (e"ja'i
P"o%"am pen%e!o!aan 'an peman(auan !in%$un%an i'up
Tan'a (an%an 'an cap
ormu+ir sian diajukan pemrakarsa kegiatan kepada /
Ins(ansi &an% e"(an%%un%ja5a 'i i'an% pen%e!o!aan !in%$un%an i'up Kaupa(en
1+
Ins(ansi &an% e"(an%%un%ja5a 'i i'an% pen%e!o!aan !in%$un%an i'up 'an pen%en'a!ian 'ampa$ !in%$un%an !in%$un%an un(u$ $e%ia(an &an% e"!o$asi !ei 'a"i sa(u p"opinsi a(au !in(as a(as ne%a"a pa kaitan !"# dengan dokumenkajian dokumenkajian +ingkungan +ainn)a +ainn)a * AMDAL0UKLUPL
Rencana $e%ia(an &an% su'a 'i(e(ap$an 5aji men&usun AMDAL AMDAL (i'a$ !a%i 'i5aji$an men&usun UKL/UPL ,!ia( penapisan Kepu(usan Men(e"i L* 6><2??6-. UKL/UPL 'i$ena$an 'i$ena$an a%i $e%ia(an &an% (e!a 'i$e(aui (e$no!o%i 'a!am pen%e!o!aan !iman&a. !"# dan udit udit #ingkungan idup idup ajib ajib
Ba%i $e%ia(an &an% (e!a e"ja!an 'an e!um memi!i$i 'o$umen pen%e!o!aan !in%$un%an i'up ,RKL/RPL- sein%%a 'a!am ope"asiona!n&a men&a!ai pe"a(u"an pe"un'an%an 'i i'an% !in%$un%an !in%$un%an i'up4 ma$a $e%ia(an (e"seu( (i'a$ isa isa 'i$ena$an $e5ajian AMDAL4 un(u$ $asus sepe"(i ini $e%ia(an (e" seu( 'i$ena$an Au'i( Lin%$un%an *i'up 1aji 1aji sesuai Kepu(usan Men(e"i Lin%$un%an *i'up Nomo" C? (aun 2??6 (en(an% Pe'oman Pe!a$sanaan Au'i( Lin%$un%an &an% Di5aji$an. Au'i( Lin%$un%an 1aji 1aji me"upa$an 'o$umen !in%$un%an &an% si)a(n&a spesi)i$4 spesi) i$4 'imana $e5ajian &an% sa(u seca"a o(oma(is men%apus$an $e5ajian !ainn&a $ecua!i (e"'apa( $on'isi/$on'isi $usus &an% a(u"an 'an $eija$ann&a 'i(e(ap$an o!e Men(e"i Ne%a"a Lin%$un%an *i'up. Ke%ia(an 'an
Ke%ia(an &an% (e!a memi!i$i AMDAL 'an 'a!am ope"asiona!n&a men%en'a$i un(u$ menin%$a($an $e(aa(an 'a!am pen%e!o!aan !in%$un%an i'up 'apa( me!a$u$an au'i( !in%$un%an seca"a su$a"e!a &an% me"upa$an a!a( pen%e!o!aan 'an peman(auan &an% e"si)a( in(e"na!. Pe!a$sanaan Au'i( Lin%$un%an Lin%$un%an (e"seu( 'apa( men%acu pa'a Kepu(usan Men(e"i Ne%a"a Lin%$un%an *i'up Nomo" 2 (aun 6== (en(an% Pan'uan umum pe!a$sanaan Au'i( Lin%$un%an. Pene"apan pe"an%$a( pen%e!o!aan !in%$un%an su$a"e!a a%i $e%ia(an/$e%ia(an &an% 5aji AMDAL (i'a$ seca"a o(oma(is memeas$an pem"a$a"sa 'a"i $e5ajian pen&usunan 'o$umen 'o$umen AMDAL. AMDAL. 1a!au 1a!au 'emi$ian 'o$umen/'o$umen su$a"e!a ini san%a( 'i'o"on% un(u$ 'isusun o!e pem"a$a"sa $a"ena si)a(n&a a$an san%a( meman(u e)e$(i)i(as pe!a$sanaan pen%e!o!aan !in%$un%an se$a!i%us 'apa( mempe"ai$i $e(i'a$sempu"naan &an% a'a 'a!am 'o$umen AMDAL. AMDAL. Do$umen !in%$un%an &an% e"si)a( su$a"e!a ini san%a( e"macam/macam 'an san%a( e"%una a%i pem"a$a"sa4 (e"masu$ 'a!am me!anca"$an uun%an uun%an pe"'a%an%an 'en%an !ua" ne%e"i. Do$umen/'o$umen (e"seu( an(a"a !ain a'a!a Au'i( Lin%$un%an %&
Su$a"e!a4 'o$umen/'o$umen &an% 'ia(u" 'a!am ISO 6???4 'o$umen/'o$umen &an% 'ip"omosi$an pen&usunann&a o!e asosiasi/asosiasi in'us("i<isnis4 'an !ainn&a.
G. DAFTAR KEGIATAN 2AJIB AMDAL JENIS KEGIATAN BESARAN . "&' $T!&'& $T!&'& "& &' &' . .
6. Luas 5i!a&a 5i!a&a pe"(aman%a pe"(aman%an n umum umum (aap (aap eHp!oi(as eHp!oi(asii P"o'u$si P"o'u$si 2. Ba(ua"a C. Biji P" P"ime" . Biji iji Se$ Se$u un'e" n'e" . Baan %a!ian u$an !o%am a(au aan aan %a!ian %a!ian %o!on%a %o!on%an n # Baan Baan %a!ian %a!ian 8. "a'ioa$i)4 "a'ioa$i)4 (e"masu$ (e"masu$ pen%o!a pen%o!aan4 an4 penam/ penam/ an%an an%an 'an pemu"n pemu"nian ian >. T"an "ansmi smisi 7. PLTD
. "&' K( K(T T&
6. 2. C. . .
Ruma Ruma sa$ sa$i( i( $e!a $e!ass A Ruma sa$i( &an% &an% se(a"a se(a"a 'en%an 'en%an $e!as $e!as A a(au $e!as $e!as 6 Ruma Ruma sa$i( sa$i( Ruma sa$i( 'en%an 'en%an peia&anan peia&anan spesia!isa spesia!isasi si !en%$ap
. "&' $K& ,!,!
6. 2. C. .
Peman Peman%un %unan an Ben'u Ben'un% n% a(au a(au 1a'u 1a'u$ $ Pen% Pen%em ema an% n%an an Dae"a Dae"a !"i%a !"i%asi si Pen%eman% Pen%eman%an an Dae"a Ra5a Ra5a Pasan% Pasan% Su"u(
. Pe"ai Pe"ai$an $an sun%ai sun%ai.. 'i$o 'i$o(a (a esa" esa" 8. Kana!is Kana!isasi< asi. Kana!isasi Kana!isasi se!ain se!ain no.8 no.8 ,pan(ai4 ,pan(ai4 "a5a4 "a5a4 a(au a(au !ainn&a!ainn&a- Pe"nan% Pe"nan%unaan unaan ja!an 7. (o! (o! 'an 'an ja!a ja!an n !a& !a&an an% % =. Pem Peman an%u %una nan n ja! ja!an an "a&a "a&a 6?. Peman%unan 'an penin%$a(an ja!an 'en%an pe!ea"an 'i !ua" 'ae"a mi!i$ 66. ja!an $o(a esa" 'an me("opo!i(an &an% &an% e")un%si a"(e"i a(au $o!e$(o" 62. Pen%o!aan sampa 'en%an 'en%an incine"a(o" 6C. Pemuan%an sampa 'en%an sis(em con("o! con("o! !an')i!! 'an sani(a"& !an')i!! 6. Pemuan%an sampa 'en%an 'en%an sis(em open 'umpin% 'umpin% Pemuan%an sis(em '"ainase 6. 'en%an sa!u"an 'i 'i sa!u"an p"ime" $o(a $o(a me("opo!i(an 'en esa" 68. Ai" Lima Lima 6>. Peman%unan IPAL IPAL un(u$ un(u$ pemu$imanPeman%unan pemu$imanPeman%unan sis(em se5e"a%e 67. Pen%ami!an ai" 'a"i 'anau4 sun%ai4 ma(a ai"4 ai"4 a(au sume" ai" !ainn&a 6=. Peman%unan pe"umaan pe"umaan 'en pemu$iman umum Pe"emajaan $o(a 2?. Ge'un% e"(in%$a(
"&' $T $T&& &&
6. 2. C. . . 8. >.
Usa Usaaa (am (ama$ a$ u'a u'an% n%
"&' $$(T# .
6. *o(e! %%
2. Pa'an% Go Go!) C. Taman aman Re$" Re$"ea easi si . Ka5asan Ka5asan Pa"i5i Pa"i5isa(a sa(a J J 2?? $ama $ama"" a(au !uas !uas J J a J 6?? a "&' T&(!'( $!,K!& $! ,T&
6. 2. C. . .
Rencana Rencana $e%ia(an $e%ia(an peman%un peman%unan an pemu$i pemu$iman man ("ansmi%"asi ("ansmi%"asi Ke(e Ke(e"a "an n%an %an +enis +enis T"an T"ansm smi% i%"a "asi si Umum Umum Usaa po$o$ po$o$ Tana"na Tana"nan n pan%an pan%an 'en 'en a(au pe"$eunan pe"$eunan Lin% Lin%$u $up p s(u s(u'i 'i SKP SKP
"&' $&",(T& $&",(T&
6. I'us("i I'us("i Semen Semen ,&an% ,&an% 'iua( 'iua( me!a!ui me!a!ui p"o'u$si p"o'u$si $!in$e"$!in$e"2. In'u In'us( s("i "i Pu! Pu!p p 'en 'en Ke"( Ke"(as as C. !n'us( !n'us("i "i Pupu Pupu$ $ Kimi Kimiaa ,Sin ,Sin(e( (e(isis. !n'u !n'us(" s("ii Pe("o Pe("o$i $imi miaa . !n'u !n'us(" s("ii pe! pe!e eu" u"an an aja aja 8. !n'us( !n'us("i "i pe!e pe!eu" u"an an (ima (ima i(am i(am ,P,P>. in'us( in'us("i "i pe!e pe!eu" u"an an (ema% (ema%aa ,#u,#u7. !n'u !n'us(" s("ii pemu pemua( a(an an a!um a!umin inaa =. !n'us( !n'us("i "i pe!eu pe!eu"an "an aja aja pa'u pa'uan an 6?. in'us("i in'us("i a!umunium a!umunium in%o( in%o( 66. In'us("i pe!eu"an pe!!e( spon%e spon%e 62.in'us(' pi% pi% i"on 6C.in'us(' 6C.in'us(' )e"o 62. a!!o& Ka5asan Ka5asan !n'us("i !n'us("i 6C. in'us(' in'us(' %a!an%an $apa! $apa! p"o'u$si 6. in'us("i in'us("i Pesa5a( Te"an% Te"an% 6. in'us("i $a&u !apis (e"in(e%"asi !en%$ap '%n '%n )asi!i(as penunjan%n&a4 penunjan%n&a4 68. an(a"a !ain !ain in'us("i in'us("i pe"e$a( pe"e$a( 6>. in'us("i in'us("i senja(a4 munisi munisi 'an aan pe!e'a$ pe!e'a$ 67. In'us("i In'us("i pen%asi! pen%asi! pes(isi'a p"ime" 6=. in'us("i in'us("i Ba(e"ei Ba(e"ei J C.??? D1T !uas J C.??? a "&' $,,&'&
6. 2. C. . . 8. >. 7.
Peman%un Peman%unan an +a"in%an +a"in%an +a!an Ke"e(a Api 'an 'an )asi!i(asn )asi!i(asn&a &a Pem Peman an%u %una nan n Su Su 1a& Pe!auan Pe!auan Ke!as 64 664 664 666 666 ese"(a )asi!i(asn&a )asi!i(asn&a Pe!a Pe!au ua an n $u $usu suss Re$! Re$!am amasi asi Pan( Pan(ai ai !uas !uas Pen% Pen%e" e"u$ u$an an Lau( Lau( Dae"a Dae"a Ke"ja Ke"ja ,Ka5 ,Ka5asan asan-- Pe!a Pe!aua uan n Ban'a" Ban'a" U'a"a U'a"a ese"( ese"(aa )asi!i(a )asi!i(asn& sn&aa panjan panjan% % J 2 $m 34 &5 6! 7ol#e 34 1 88.888 9 %$
: "&' $"'&'& $"'&'&
6. Pusa( Pe"'a%an%an
6. 2. C. . .
Pem Peman an%u %una nan n Gu'an Gu'an% % Munis Munisii Gu'an% Gu'an% Pusa( Munisi Munisi 'an 'an Gu'an% Gu'an% Munisi Munisi Dae"a Dae"a Peman%un Peman%unan an Pan%$a!an Pan%$a!an An%$ An%$a( a(an an Lau Lau( Peman Peman%un %unan an Pan%$a Pan%$a!an !an An%$a( An%$a(an an U'a"a U'a"a Pusa( La(ian La(ian Tempu"
: ("&' $&'!&'& $&'!&'& T&' &,K#
2. C. . . 8. >. 7.
Peman%un Peman%unan an 'an pen%ope"asi pen%ope"asian an Rea$(o" Rea$(o" Nu$!i" Nu$!i" Rea$(o" Rea$(o" Da&a Da&a Rea$(o" Rea$(o" Pene!i(ian Pene!i(ian Peman%u Peman%unan nan 'an Pen%ope"asia Pen%ope"asian n ins(a!asi ins(a!asi Nu$!i" Nu$!i" Non Rea$(o" Fa" Fa"i$ i$asi asi a aan an a$ a$a" a" Nu$! Nu$!i" i" Pen%e! Pen%e!o!a o!aan an Lima Lima Ra'ioa Ra'ioa$(i $(i) ) Ra'i Ra'ia( a(o" o" a$( a$(i; i;i( i(as as sum sume" e" P"o'u$si P"o'u$si Ra'iois Ra'ioiso(op o(op un(u$ semua ins(a!asi ins(a!asi J 6 ?? K1( K1( a. p"o'u$ p"o'u$si si J J ? ? e!em e!emen en a$a"<( a$a"<(au aun n . semua ins(ansi c. J 6.7 6.7? ? TB TB ,.? ,.??? ?? #i#i-
: "&' K,T K,T&& &&
6. 2. C. . . 8. >.
Pem Peman an%u %una nan n (ama (aman n sa)a" sa)a"ii Peman Peman%un %unan an $eun $eun ina(a ina(an% n% *a$ *a$ pen% pen%us usa aaa u(a u(an n ,*P* ,*P*-*a$ *a$ pen% pen%us usa aaa aan n u(a u(an n sa%u sa%u *a$ pen%usaa pen%usaaan an u(an u(an (anaman (anaman in'us("i in'us("i ,*TI ,*TI Pen%usaaan Pen%usaaan pa"i5isa pa"i5isa(a (a a!am 'i 'a!am (aman 5isa(a 5isa(a a!am4 a!am4 (aman (aman u"u4 u"u4 (aman (aman !au(4 !au(4 (aman nasiona!4 nasiona!4 'an 'an (ama (aman n u( u(an an "a& "a&aa J 2? 2? a a J 6?? a
: "&' $&'&"#& $&'&"#& & & ; ; <,&
Peman%unan Fasi!i(as Pen%o!a Lima B/C : "&' K'T K'T& T$",!,#T( T$",!,#T(KT KT
Usaa a(au a(au Ke%ia(an Ke%ia(an &an% &an% (e"'i"i (e"'i"i 'a"i !ei !ei 'a"i 'a"i sa(u $e%ia(an $e%ia(an 5aji 5aji AMDAL &an% sa!in% (e"$ai( (e"$ai( 'an me!ia($an $e5enan%an $e5enan%an !ei !ei 'a"i sa(u ins(ansi ins(ansi &an% e"(an%%un e"(an%%un% % ja5a se"(a e"a'a 'a!am sa(u $esa(uan ampa"an ampa"an e$osis(em. %
H. RANGKUMAN 1. AMDAL AMDAL me"upa me"upa$an $an sin%$a sin%$a(an (an 'a"i 'a"i Ana!is Ana!isis is men%en men%enai ai 'ampa$ 'ampa$ !in%$u !in%$un%a n%an. n. Am'a! me"upa$an $ajian 'ampa$ esa" 'an pen(in% (e"a'ap !in%$un%an i'up4 'iua( pa'a (aap pe"encanaan4 'an 'i%una$an un(u$ pen%ami!an $epu(usan &. Tujuan ujuan AMDAL AMDAL seca"a seca"a umum umum a'a!a a'a!a menja% menja%aa 'an menin% menin%$a( $a($an $an $ua!i( $ua!i(as as !in%$un%an se"(a mene$an (imu!n&a pencema"an se"en'a mun%$in. 9. *a!/a! &an% 'i$aji 'a!am p"oses AMDAL me!ipu(i aspe$ )isi$/$imia4 e$o!o%i4 sosia!/e$ono sosia!/e$onomi4 mi4 socia!/u'a& socia!/u'a&a4 a4 'an $esea(an $esea(an mas&a"a$a( mas&a"a$a( sea%ai sea%ai pe!en%$ap pe!en%$ap s(u'i $e!a&a$an sua(u "encana usaa 'an. +enis +enis Usa Usaaa a(au a(au $e%i $e%ia( a(an an &an% &an% 5aji 5aji 'i!e 'i!en% n%$a $api pi AMDA AMDAL L 'ia( 'ia(u" u" 'a!am 'a!am Kepu Kepu(u (usan san Kepa Kepa!a !a BAPE BAPEDA DAL L Nomo Nomo"" ?8 ?8 Taun aun 6== 6== (en( (en(an an% % PE'o PE'oma man n Men%enai U$u"an Dampa$ Pen(in%.
I.
TES FORMATIF & 1. &. 9. :. 5.
J.
+e!as$an pen%e"(ian AMDAL 'an (ujuan 'i!a$u$an AMDAL Seu($an $omisi/$omisi peni!aian AMDAL 'an 5e5enan%n&a Seu($an empa( 'o$umen &an% a"us 'i!en%$api 'a!am AMDAL +e!as$an me$anisme a(au p"ose'u" AMDAL Apa 'ampa$ 'ampa$ pe(in% pe(in% &an% &an% 'i(im 'i(imu!a$ u!a$an an uasaa uasaa u'i u'i 'a&a 'a&a (anama (anaman n pan%an pan%an44 o!(i$u!(u"a4 'an pe"$eunan (e"a'ap !in%$un%an i'up
JA2AB
…………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. %4
…………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………..
%'
BAB III E?ALUASI A. PILIAN GANDA $i+i%+a% sa+a% satu ja=aban )ang tepat dengan member tanda si+ang di %uru> a? d? @? d? atau e.
6. Sejum!a Sejum!a in'i;i'u in'i;i'u 'a"i sa(u jenis &an% &an% a'a 'i sua(u 'ae"a a(au 'i (empa( (empa( (e"(en(u 'an 'apa( men%asi!$an $e(u"unan a'a!a…… a. In'i;i'u '. *ai(a( . Popu!asi e. Bios)e" c. Komu Komuni ni(a (ass 2. Komponen Komponen e$osis(em e$osis(em &an% (e"'i"i (e"'i"i a(as $omponen $omponen (i'a$ i'up (abios) a'a!a (abios) a'a!a …. a. Komponen aio(i$ '. De$ompose" . Komponen io(i$ e. Fo(osin(esis c. Fosi! C. Dia5a Dia5a ini ini &an% &an% tidak (e"%o!on% (e"%o!on% pa'a $omponen aio(i$ a'a!a ... a. U'a"a '. Tumuan ijau . Ai" e. #aa&a c. Tana . Ma$!u$ i'up &an% e"pe"an sea%ai pen%u"ai o"%anisme o"%anisme &an% (e!a ma(i a'a!a ... a. P"o'usen '. Tumuan . Konsumen e. #aa&a c. De$ompose" . Kompon Komponen en io(i$ io(i$ 'a"i 'a"i e$osis( e$osis(em em &an% &an% mampu mampu e")o( e")o(osi osin(e n(esis sis men%a men%asi!a si!a$an $an :a( ma$anan 'an o$si%en 'a"i :a(/:a( ano"%ani$ a'a!a ... a. P"o'usen '. $a"ni;o"a . Konsumen e. e"i;o"a c. Pen%u"ai 8. Pen% Pen%u" u"ai ai e"( e"(u% u%as as men% men%a anc ncu" u"$a $an n jasa' jasa' ma(i ma(i a%a" a%a" (e"u (e"u"a "aii menj menja' a'ii unsu unsu"/ "/un unsu su" " pemen(u$ $omponen aio(i$ a io(i$ $ema!i. Ke!ompo$ o"%anisme e"i$u( &an% me"upa$an pen%u"ai a'a!a... a. Tumuan ijau '. e e5an . Ba$(e"i pemusu$ 'an jamu" e. Tumuan Tumuan pa"asi( c. A!% A!%a e"$ e"$!o !o"o "o)i )i!! >. Be"i$u( Be"i$u( ini :a(/:a( &an% 'iasi!$an 'iasi!$an o!e (umuan (umuan ijau 'a!am p"oses )o(osin(es )o(osin(esis is &an% e"man)aa( a%i se!u"u o"%anisme a'a!a ... a. Ka"on Ka"on 'io$si 'io$si'a 'a 'an ai" . Ka"on 'io$si'a 'an %!u$osa %!u$osa c. G!i$ G!i$os osaa 'an 'an ai" ai" '. G!u$ G!u$os osaa 'an o$s o$si% i%en en e. Ka"on Ka"on 'io$si 'io$si'a 'a 'an 'an o$si% o$si%en en 7. Da!am e$osis(em e$osis(em pe"ai"an4 pe"ai"an4 o"%anisme o"%anisme &an% e"pe"an sea%ai p"o'usen p"o'usen a'a!a... a'a!a... a. Fi(op!an$(on '. e"i;o"a . oop!an(on e. $a"ni;o"a c. i$an =. Da!am Da!am sua(u sua(u pe"sa5a pe"sa5aan an (e"'apa( (e"'apa( e!a!an e!a!an%4 %4 (i$us4 (i$us4 (anaman (anaman pa'i4 pa'i4 'an u!a". u!a". A$ia( A$ia( pen%unaan pes(isi'a &an% e"!eian4 popu!asi e!a!an% 'i pe"se5aan pe"s e5aan (e"seu( (e "seu( menja'i puna. a$ia( punan&a e!a!an% (e"seu( a'a!a ... a. Popu!a Popu!asi si (i$u (i$uss menin menin%$a %$a(( . Popu!asi (anaman pa'i menin%$a( %5
c. Popu!a Popu!asi si u!a" u!a" meni menin%$ n%$a( a( '. Popu!a Popu!asi si (anaman (anaman pa'i pa'i menu"u menu"un n e. Popu!asi Popu!asi (i$us (i$us menu"un4 menu"un4 (e(api (e(api popu!asi popu!asi u!a" u!a" menin%$a( menin%$a(
6?.
Pe"a(i$an %ama" e"i$u( *"m!"han
U$at
+"r"ng ,ipit
E$ang
Pe"n&a(aan e"i$u( ini &an% tidak (epa( (epa( a'a!a ... a. Gama" Gama" 'ia(as 'ia(as menunj menunju$$a u$$an n "an(ai "an(ai ma$anan ma$anan . Tumuan Tumuan e"pe"an sea%ai p"o'usen c. +um!a u!a( !ei !ei an&a$ an&a$ 'a"ipa' 'a"ipa'aa jum!a jum!a (umuan (umuan '. Bu"un% Bu"un% pipi( me"upa$an me"upa$an $onsumen $onsumen e. Bu"un% Bu"un% pipi( pipi( 'ima$ 'ima$an an o!e o!e e!an% e!an% 66. Be"i$u( ini ca"a/ca"a &an% 'i!a$u$an un(u$ pe"!in'un%an (ana4 $ecua!i ... a. Me!a$u Me!a$u$an $an "o(asi "o(asi (anama (anaman n . Meme"i$an pupu$ 'en%an seiman% seiman% c. Penean%an Penean%an se!u"u se!u"u poon poon &an% a'a 'i u(an '. Reois Reoisasi asi 'i!aa 'i!aan n $"i(is $"i(is e. Me!a$u Me!a$u$an $an (ean% (ean% pi!i pi!i 62. Be"'asa"$an S( S(an'a" Na Nasiona! In In'onesia ,S ,SNI- (e (en(an% Ta Ta(a #a # a "a Pe"encanaan Sumu" Resapan Ai" *ujan un(u$ Laan Pe$a"an%an4 pe"s&a"a(an umum &an% a"us 'ipenui a'a!a... a. *a"us *a"us e"a' e"a'aa 'i (aan (aan &an% &an% !ai! !ai! . De$a( 'en%an (empa( penimunan sampa c. Tana ana e"!a" e"!a"en% en% 'an 'an cu"am cu"am '. Dija Dijau u$a $an n 'a" 'a"ii septic tank , , minimum !ima me(e" 'iu$u" 'a"i (epie. De$a( De$a( 'en%an 'en%an )on' )on'asi asi an% an%una unan n 6C. Be"i$u( ini $a5asan pe"!in'un%an insi(u4 $ecua!i … a. #a%a" a!am '. (aman !au( . Sua$a ma"%asa(5a e. $eun $o!e$si c. Taman aman nasio nasiona na!! 6. Ene"%i &an% 'iasi!$an 'a"i p"oses pemusu$an aan/aan o"%ani$4 misa!n&a !ima pe"(anian4 sa&u"an4 sa &u"an4 'an $o(o"an e5an o!e mi$"oo"%anisme a'a!a … a. Bio%as '. a(u a"a . Bio)eu! e. min&a$ umi c. Gas a!am 6. Pencema"an u' u'a"a 'a 'apa( 'i 'i(imu!$an o! o!e %a %as/%as se sea%ai e e"i$u(4 $ecua!i … a. K!o"o)!uo"o$a"on ,#F#'. Su S u!)u" 'io$si'a ,SO 2 . Ka"on meno$si'a ,#Oe. Asam su!)a( ,* 2SOc. Ka"on 'io$si'a ,#O2%6
68.
Baan &an% (e"'apa( 'a!am pen'in%in "uan% ,A#-4 !ema"i es4 'an ae"oso! a(au a!a( pen&emp"o( , spray spray- &an% 'apa( mencema"i u'a"a a'a!a …. a. #O2 '. *2O . #O e. #F# c. SO2 6>. Be"i$u( in ini e ee"apa )e )enomena &a &an% 'i 'isea$an o! o!e pe pen%%unaan ene"%& (e"a'ap u'a"a4 $ecua!i … a. *ujan asam '. ma(in&a o"%anism pe"ai"an . Smo% e. e)e$ "uma $aca c. Pemanasan %!oa! 67. Pen&e$i( 'e ' en%an %e % eja!a %a % a(a!/%a(a! pa p a'a $u $ u!i( &a & an% 'i ' isea$an masu$n&a (un%au $e 'a!am !apisan $u!i( manusia a'a!a pen&a$i( … a. Ko Ko!e"a '. s$aies . Disen("i e. impe(i%o c. Ti)us 6=. Be"i$u( in ini e ee"apa ca ca"a pe pen%e!o!aan sa sampa o" o"%ani$ &a &an% 'a 'apa( men%un(un%$an a'a!a ... a. Ma$ana Ma$anan n (e"na (e"na$4 $4 pen% pen%omp omposa osan4 n4 io% io%as as . Sanitary landfill pen%omposan4 landfill pen%omposan4 'an pema$a"an c. Pen%om Pen%ompos posan4 an4 io%as4 io%as4 'an 'au" 'au" u!an% u!an% '. Sanitary landfill 'au" u!an%4 'an pema$a"an e. Ma$ana Ma$anan n (e"na (e"na$4 $4 'au" 'au" u!an%4 u!an%4 'an io%as io%as 2?. Pe"a!a(an &an% (i'a$ o!e 'i$e"u$ a(au 'isi$a(4 sepe"(i 5a 5ajan 'an panic (e"ua( 'a"i… a. Ke"ami$ '. esi . Me!amin e. a!umunium c. Te)!on 26. Tujuan AMDAL seca"a umum a'a!a…. a. Menin% Menin%$a( $a($an $an p"o'u p"o'u$(i $(i;i( ;i(as as . Menja%a 'an menin%$a($an $ua!i(as !in%$un%an !in%$un%an c. Mence%a Mence%a (imu!n&a (imu!n&a $e"u%ian $e"u%ian pen%usaa pen%usaa '. Memu$ Memu$aa !apan !apan%an %an $e"ja $e"ja e. Menin% Menin%$a( $a($an $an pen'apa pen'apa(an (an mas&a"a$ mas&a"a$a( a( 22. Di In'onesia4 $ajian am'a! 'a!am p"a(i$n&a (e"a%i a(as pen&usunan empa( 'o$umen4 $ecua!i ... a. Ka/an'a! '. RPL . An'a! e. UPL c. RKL 2C. Komisi peni!aian am'a! &an% meni!ai $e%ia(an/$e%ia(an &an% po(ensia! e"'ampa$ ne%a(i) pa'a mas&a"a$a( !uas 'an
a. . c. '. e.
Peman Peman%un %unan an %u'an% %u'an% amuni amunisi si pusa( pusa( Peman%unan %u'an% aminisi 'ae"a Peman Peman%un %unan an pan%$a pan%$a!an !an TNI TNI AL AL Peman Peman%un %unan an pan%$a! pan%$a!an an TNI AU AU Peman Peman%un %unan an pusa( pusa( !a(ia !a(ian n (empu" (empu" 28. Gan%%uan (e"a'ap e$osi(em4 $eane$a"a%aman a&a(i4 ama pen&a$i(4 en(an% a!am4 'an po(ensi $on)!i$ sosia! a'a!a 'ampa$ &an% a$an (imu! pa'a $e%ia(an i'an% … a. Pe"(aa aanan 'an $eamanan' an'. $eu(ana anan . Pe"(anian e. $esea(an c. pe"i$anan 2>. S$a!a<esa"an jenis $e%ia(an pen%e"u$an a!u" pe!a&a"an sun%ai &an% 5aji 'i!en%$api Am'a! a'a!a … a. Q 2 $m '. Q 2?? m . Semua esa"an e. Q 8.??? m2 c. Q ? ??.? ?.??? m C 27. +enis $e%ia(an &an% umumn&a menimu!$an pencema"an ai"4 u'a"a4 (ana4 %an%%uan $eisin%an4 au4 'an %e(a"an a'a!a jenis $e%ia(an 'i i'an% …. a. Keu(anan '. pe"in'us("ian . Kesea(an e. pe"i$anan c. pe" pe"u uun un%a %an n 2=. S$a!a<esa"an je j enis $e $e%ia(an in i n'us("& pe pe("o$imia u u!u &a &an% 5a 5aji memi!i$i 'o$umen am'a! a'a!a … a. Semua esa"an '. Q 8.??? m2 . Q 2?.??? mC e. Q 2?? m c. Q 6?.? 6?.??? ?? D1T D1T
C?.
Ke%ia(an &an% e"$ai(an 'en%an pen%eman%an &an% se!a!u memi!$i po(ensi 'an 'ampa$ "isi$o "a'iasi a'a!a i'an% … a. Pe"i$anan '. in in'us("i amunisi . Pe"uun%an e. pen%eman%an nu$!i" c. $ese esea( a(an an
B. URAIAN a=ab+a% soa+ uraian uraian berikut dengan dengan singkat dan dan je+as A
C6.
C2. CC.
C. C.
+e!as$an pe"e'aan an(a"a a. O"%an O"%anism ismee au(o au(o("o ("o)) 'an 'an e(e"o e(e"o("o ("o) ) . Pa"asi( 'an sap"o)i( Da!am e$osis(em &an% seiman%4 jum!a $omponen e$osi(em apa$a &an% pa!in% an&a$ Men%apa 'emi$ian Apa &a &an% 'i 'imasu'$an 'e 'en%an su sumu" "e "esapan Se Seu($an e e"apa s&a"a( s&a"a( umum umum &an% &an% a"us a"us 'ipenu 'ipenui i 'a!am 'a!am pemua pemua(an (an sumu" sumu" "esapan "esapan e"'as e"'asa"$ a"$an an S(an'a" Nasiona! In'onesia. Seu($an pe pe"e'aan pe pe"!in'un%an in insi(u 'a 'an e$ e$si(u se se"(a e e"i$an con(on&a. Apa &an% 'ima$su' 'en%an ene"%& iomassa e"i$an con(on&a. $&
C8. C>. C7. C=. ?.
Te"'apa( 'ua jenis (u"in sea%ai pen%%e"a$ %ene"a(o"4 &ai(u (u"in me$ani$ 'an (u"in uap. +e!as$an $e%unaan masin%/masin% (u"in (e"seu( +e!as$na e ee"apa )e ) enomena &a &an% 'i 'isea$an o! o!e pe pen%%unaan ene"%& (e"a'ap u'a"a Apa &an% an'a $e(aui (en(an% am'a! Seu($an (ujuan am'a! sea%ai ins("umen( pen%en'a!ian Seu($an je j enis $e%ia(an &a & an% 5a 5 aji 'i ' i!en%$api 'en%an an a na!isis men%enai 'ampa$ !in%$un%an
$1
BAB I? PENUTUP Peserta didik dinyatakan kompeten bila telah !elaksanakan tugas7tugas dan mengerjakan tes (orma( dan e8aluasi serta memperoleh batas minimal nilai ',&& 9enam koma nol nol:. ;ila belum mencapai batas minimal tersebut, peserta didik harus mengulang kembali.
%$ DA-*AR ,US*AKA "urikulum #ingkat Satuan Pendidikan 9"#SP:.%&&'. Standar Isi. *akarta < ;NSP. "eputusan !enteri Negara 2ingkungan Hidup No.1 #ahun %&&&. Pedoman Pementukan Komisi Analisis Mengenai !ampak "ingkungan #idup Kaupaten$kot Kaupaten$kota. a. *akarta *akarta Sutrisno,%&&5. Ilmu Pengetahuan Alam modul %.;ogor< %. ;ogor< Penerbit )udhisra h=p<>>. no.ikipedia.org http*++""".doe.go$.m%
hp://.coo$desak.com hp://.coo$desak.com h=p<>>.dunia.8i8anes.com h=p<>>. dunia.8i8anes.com
$$
