Modul IPS Kelas XII

MKXD@DDC JDC MKBKRDLD@DC B[JDVD

D# MKB[JDVDDC 4# Wkclkrzfdc Mkb{jdvddc

B{jdvd xkhdrd ndrefdn bkrdxdi jdrf Bdndxd Idzfc vdfz{ Hoikrk vdcl `k`fifmf drzf `kclkradmdc zdcdn) `kcloidn) `k`kifndrd idjdcl .`kc{r{z Xokradczo Wokxwo|drjoao 4668&# Xkidfc fz{ B{jdvd dzd{ mkb{jdvddc bkrdxdi jdrfbdndxd Xdcxkmkrzd vdfz{ b{jjndvdn) b{jjndvdn) vdcl `kr{wdmdc bkcz{m ad`dm jdrf b{jjnf .b{jf dzd{ dmdi& jfdrzfmdc xkbdldf ndi-ndi vdcl bkrmdfzdc jkcldc b{jf jdc dmdi `dc{xfd# Djdw{c `kc{r{z fxzfidn Mkb{jdvddc `kr{wdmdc x{dz{ vdcl dl{cl jdc `dndi) zkcz{ xdad mdrkcd fd zkrhfwzd jdrf ndxfi rdxd) mdrvd) mdrxd)jdc hfwzd `dc{xfd vdcl mkxk`{dcvd `kr{wdmdc xfedz vdcl ndcvd djd wdjd `dc{xfd#Zdm djd `dni{m idfc vdcl `k`fifmf dc{lrdn fz{ xknfclld fd `kr{wdmdc xkx{dz{vdcl dl{cl jdc `dndi @kc{r{z Mokczadrdcfclrdz b{jdvd djdidn mkxki{r{ndc xfxzk` ldldxdc zfcjdmdc jdc ndxfi mdrvd `dc{xfd jdid` rdclmd mknfj{wdc `dxvdrdmdz vdcl jfadjfmdc `fifmf jfrf `dc{xfd jkcldc hdrd bkidadr# 4#4 Jkefcfxf mkb{jdvddc `kc{r{z wdrd dnif Bkrfm{z fcf jkefcfxf-jkefcfxf mkb{jdvddc vdcl jfmk`{mdmdc bkbkrdwd dnif1 4# Kj|drj B# Zdvior Mkb{jdvddc `kr{wdmdc mkxki{r{ndc vdcl mo`wikmx) vdcl jfjdid`cvd zkrmdcj{cl wkclkzdn{dc) mkwkrhdvddc) mkxkcfdc) òrdi) n{m{`) djdz fxzfdjdz) jdc mk`d`w{dc-mk`d`w{dc idfc vdcl jfjdwdz oikn xkxkordcl xkbdldf dcllozd `dxvdrdmdz# 2# @# Adhobx jdc B#A# Xzkrc Mkb{jdvddc `kchdm{w mkxki{r{ndc vdcl `kifw{zf bkcz{m zkmcoiolf xoxfdi) fjkoiolf) rkiflf) jdc mkxkcfdc xkrzd bkcjd) vdcl mkxk`{dcvd `kr{wdmdc |drfxdc xoxfdi# 8# Mokczadrdcfclrdz Mkb{jdvddc djdidn mkxki{r{ndc xfxzk` ldldxdc) zfcjdmdc) jdc ndxfi mdrvd `dc{xfd jdid` rdclmd mknfj{wdc `dxvdrdmdz vdcl jfadjfmdc `fifm jfrf `dc{xfd jkcldc rkidadr# :# Jr# M# M{wwkr

4

Mkb{jdvddc `kr{wdmdc xfxzk` ldldxdc vdcl `kcadjf wkjo`dc jdc wkcldrdn bdlf `dc{xfd jdid` bkrxfmdw jdc bkrwkrfidm{) bdfm xkhdrd fcjfufj{ `d{w{c mkio`wom#

Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

;# \fiifd` N# Ndufidcj Mkb{jdvddc djdidn xkwkrdclmdz wkrdz{rdc jdc cor`d vdcl jf`fifmf bkrxd`d oikn wdrd dcllozd `dxvdrdmdz) vdcl afmd jfidmxdcdmdc oikn wdrd dcllozdcvd dmdc `kidnfrmdc wkrfidm{ vdcl jfwdcjdcl idvdm jdc jdwdz jf zkrf`d oikn xk`{d `dxvdrdmdz# 5# Mf Ndadr Jk|dczdrd Mkb{jdvddc bkrdrzf b{dn b{jf `dc{xfd djdidn ndxfi wkra{dcldc `dc{xfd zkrndjdw j{d wkcldr{n m{dz) vdmcf qd`dc jdc did` vdcl `kr{wdmdc b{mzf mkadvddc nfj{w `dc{xfd {cz{m `kcldzdxf bkrbdldf rfczdcldc jdc mkx{mdrdc jfjdid` nfj{w jdc wkclnfj{wdccvd l{cd `kchdwdf mkxkid`dzdc jdc mkbdndlfddc vdcl wdjd idnfrcvd bkrxfedz zkrzfb jdc jd`df# <# Erdchfx @krfii • •

Woid-woid wkrfidm{ vdcl jfndxfimdc oikn fczkrdmxf xoxfdi Xk`{d wkrfidm{ jdc xk`{d wroj{m vdcl jfndxfimdc oikn xkxordcl xkbdldf dcllozd x{dz{ `dxvdrdmdz vdcl jfzk`{mdc `kidi{f fczkrdmxf xf`boifx#

># Bo{cjkj kz#di Mkb{jdvddc djdidn xkx{dz{ vdcl zkrbkcz{m oikn wkclk`bdcldc jdc zrdcx`fxf jdrf mkwkrhdvddc `dc{xfd `kidi{f xf`boi-xf`boi zkrzkcz{) `fxdicvd xf`boi bdndxd xkbdldf rdclmdfdc xf`boi vdcl jfl{cdmdc {cz{m `kcldifnmdc mkvdmfcdc b{jdvd jfdczdrd wdrd dcllozd x{dz{ `dxvdrdmdz# Wkxdc wkxdc zkczdcl mkb{jdvddc vdcl jf ndrdwmdc jdwdz jf zk`{mdc jf jdid` `kjfd) wk`krfczdndc) fczfz{xf dld`d) xfxzk` wkcjfjfmdc jdc xk`dhd` fz{# 6# @fzhnkii .Jfhzfocdrv oe Xorfbiolv& Mkb{jdvddc djdidn xkbdlfdc wkr{idcldc mkxki{r{ndc zfcjdmdc dzd{ dmzfufzdx `dc{xfd jdc wroj{m vdcl jfndxfimdc `dc{xfd vdcl zkidn `k`dxvdrdmdz xkhdrd xoxfdi jdc b{mdc xkmkjdr jfdifnmdc xkhdrd lkckzfmdi# 47# Robkrz N Io|fk Mkb{jdvddc djdidn xkldid xkx{dz{ vdcl jfwkroikn fcjfufj{ jdrf `dxvdrdmdz) `kchdm{w mkwkrhdvddc) djdz fxzfdjdz) cor`d-cor`d drzfxzfh) mkbfdxddc `dmdc) mkdnifdc vdcl jf wkroikn b{mdc jdrf mrkdzfefzdxcvd xkcjfrf `kidfcmdc `kr{wdmdc |drfxdc `dxd id`wd{ vdcl jf jdwdz `kidi{f wkcjfjfmdc eor`di dzd{ fceor`di# 44# Drmkoiol R# Xkomòco Mkb{jdvddc djdidn xki{r{n ndxfi {xdnd `dc{xfd) bdfm bkr{wd bkcjd dzd{w{c ndcvd bkr{wd b{dn wfmfrdc jdc jdid` wkclnfj{wdc#


2

Mkb{jdvddc djdidn xkwkrdclmdz wkrdz{rdc jdc cor`d vdcl jf`fifmf bkrxd`d oikn wdrd dcllozd `dxvdrdmdz) vdcl afmd jfidmxdcdmdc oikn wdrd dcllozdcvd dmdc `kidnfrmdc wkrfidm{ vdcl jfwdcjdcl idvdm jdc jdwdz jf zkrf`d oikn xk`{d `dxvdrdmdz# 2 Akcfx-akcfx Mkb{jdvddc

2#4 Mkb{jdvddc jdwdz jfbdlf `kcadjf 8 `dhd` jfifndz jdrf mkdjddc akcfx-akcfxcvd1 •

•

•

Nfj{w-mkbdzfcdc `dc{xfd) vdfz{ xkx{dz{ vdcl `kcf`b{imdc zkrzfb jd`dfcvd nfj{w `dxvdrdmdz jkcldc djdz-fxzfdjdzcvd)wk`krfczdndc cklkrf) dld`d dzd{ fi`{ mkbdzfcdc Dcldc-dcldc `dc{xfd) vdfz{ xkx{dz{ vdcl jdwdz `kcf`b{imdc mki{n{rdc bdndxd) mkx{xdxzkrddc jdc mkx{xfiddc# Mkwdcjdfdc `dc{xfd) vdfz{ xkx{dz{ vdcl `kcf`b{imdc `dhd`-`dhd` mkwdcjdfdc zkczdcl wkr{xdnddc zdcdn) wkrcfdlddc) mkrdafcdc) wkidvdrdc) n{b{cldc idi{-ifczdx) mkxkcfdc vdcl bkrakcfx-akcfx= xk`{dcvd bkrxfedz fcjdn .Jk|dczdrd= 466:&#

2#2 Mkb{jdvddc bkrjdxdrmdc |{a{jcvd @kc{r{z A#A# Nokcfl`dc) |{a{j mkb{jdvddc jfbkjdmdc `kcadjf zfld)vdfz{1 •

Ldldxdc .\{a{j fjkdi&

\{a{j fjkdi mkb{jdvddc djdidn mkb{jdvddc vdcl bkrbkcz{m m{`w{idc fjk-fjk) ldldxdc) cfidfcfidf) cor`d-cor`d) wkrdz{rdc) jdc xkbdldfcvd vdcl xfedzcvd dbxzrdm= zfjdm jdwdz jfrdbd dzd{ jfxkcz{n# \{a{j mkb{jdvddc fcf zkrikzdm jdid` mkwdid-mkwdid dzd{ jf did` wk`fmfrdc |drld `dxvdrdmdz# Afmd `dxvdrdmdz zkrxkb{z `kcvdzdmdc ldldxdc `krkmd fz{ jdid` bkcz{m z{ifxdc) `dmd iomdxf jdrf mkb{jdvddc fjkdi fz{ bkrdjd jdid` mdrdcldc jdc b{m{-b{m{ ndxfi mdrvd wdrd wkc{ifx |drld `dxvdrdmdz zkrxkb{z#

•

Dmzfufzdx .zfcjdmdc&

Dmzfufzdx djdidn |{a{j mkb{jdvddc xkbdldf x{dz{ zfcjdmdc bkrwoid jdrf `dc{xfd jdid` `dxvdrdmdz fz{# \{a{j fcf xkrfcl w{id jfxkb{z jkcldc xfxzk` xoxfdi # Xfxzk` xoxfdi fcf zkrjfrf jdrf dmzfufzdx-dmzfufzdx `dc{xfd vdcl xdifcl bkrfczkrdmxf) `kcldjdmdc moczdm) xkrzd bkrld{i jkcldc `dc{xfd idfccvd `kc{r{z woid-woid zkrzkcz{ vdcl bkrjdxdrmdc djdz zdzd mkidm{dc# Xfedzcvd mocmrkz) zkradjf jdid` mknfj{wdc xkndrf-ndrf) jdc jdwdz jfd`dzf jdc jfjom{`kczdxfmdc# 8


•

Drzkedm .mdrvd&

Drzkedm djdidn |{a{j mkb{jdvddc efxfm vdcl bkr{wd ndxfi jdrf dmzfufzdx) wkrb{dzdc) jdc mdrvd xk`{d `dc{xfd jdid` `dxvdrdmdz bkr{wd bkcjd-bkcjd dzd{ ndi-ndi vdcl jdwdz jfrdbd) jfifndz) jdc jfjom{`kczdxfmdc# Xfedzcvd wdifcl mocmrkz jfdczdrd mkzfld |{a{j mkb{jdvddc# Jdid` mkcvdzddc mknfj{wdc bkr`dxvdrdmdz) dczdrd |{a{j mkb{jdvddc vdcl xdz{ zfjdm bfxd jfwfxdnmdc jdrf |{a{j mkb{jdvddc vdcl idfc# Xkbdldf hoczon1 |{a{j mkb{jdvddc fjkdi `kcldz{r jdc `k`bkrf drdn mkwdjd zfcjdmdc .dmzfufzdx& jdc mdrvd .drzkedm& `dc{xfd# 2#2#4# Bkrjdxdrmdc |{a{jcvd zkrxkb{z) mkb{jdvddc jdwdz jfloioclmdc dzdx j{d mo`wockc {zd`d1 •

Mkb{jdvddc `dzkrfdi

Mkb{jdvddc `dzkrfdi djdidn mkb{jdvddc vdcl `kcldh{ wdjd xk`{d hfwzddc `dxvdrdmdz vdcl cvdzd) mocmrkz# Hoczon mkb{jdvddc `dzkrfdi fcf djdidn zk`{dc-zk`{dc vdcl jfndxfimdc jdrf x{dz{ wkclldifdc drmkoiolf1 `dclm{m zdcdn ifdz) wkrnfxdidc) xkcadzd) jdc xkzkr{xcvd# Mkb{jdvddc `dzkrfdi a{ld `kchdm{w bdrdcl-bdrdcl) xkwkrzf zkikufxf) wkxd|dz zkrbdcl) xzdjfoc oidnrdld) wdmdfdc) lkj{cl wkchdmdr idclfz) jdc `kxfc h{hf# •

Mkb{jdvddc coc`dzkrfdi

Mkb{jdvddc coc`dzkrfdi djdidn hfwzddc-hfwzddc dbxzrdm vdcl jf|drfxmdc jdrf lkckrdxf mk lkckrdxf) `fxdicvd joclkcl) hkrfzd rdmvdz) jdc idl{ dzd{ zdrfdc zrdjfxfocdi# 8# Xfedz jdc Ndmfmdz Mkb{jdvddc Wdjd jdxdrcvd ndmfmdz mkb{jdvddc djdidn xkbdldf bkrfm{z1 d# Mkb{jdvddc Mkb{jdvddc zkr|{a{j jdc zkrxdi{rmdc ik|dz wkrfidm{ `dc{xfd# b# Mkb{jdvddc zkidn djd zkrikbfn jdn{i{ `kcjdn{i{f idnfrcvd x{dz{ lkckrdxf zkrzkcz{) jdc zfjdm dmdc `dzf jkcldc ndbfxcvd {xfd lkckrdxf vdcl bkrxdclm{zdc# h#

Mkb{jdvddc Mkb{jdvddc jfwkri{mdc oikn `dc{xfd jdc jf|{a{jmdc jdid` zfclmdn idm{cvd#

j# Mkb{jdvddc `kchdm{w dz{rdc-dz{rdc vdcl bkrfxfmdc mk|dafbdc-mk|dafbdc) zfcjdmdczfcjdmdc vdcl jfzkrf`d) jdc jf zoidm) zfcjdmdc-zfcjdmdc zfcjdmdc-zfcjdmdc vdcl jfidrdcl jdc vdcl jffafcmdc# Djdw{c xfedz mkb{jdvddc fz{ wdjd jdxdrcvd djdidn xkbdldf bkrfm{z1 d# Mkb{jdvddc bkrxfedz {cfukrxdi) derzfcvd `dxvdrdmdz jdc mkb{jdvddc bkrxfedz j|fz{clldi vdcl zfjdm jdwdz jfwfxdnmdc) xknfclld mkb{jdvddc `kcadjff dzrfb{z `dxvdrdmdz `dxvdrdmdz jf j{cfd# b# Mkb{jdvddc bkrxfedz xzdbfi) jdc jfcd`fx vdcl `kcldid`f wkr{bdndc xkhdrd zkr{x `kckr{x# h#

Mkb{jdvddc `kclfxf jdc `kckcz{mdc adidccvd mknfj{wdc `dc{xfd#


:

:# [cx{r [cx{r Mkb{jdvddc @kc{r{z wdrd dnif dcznrowoiolf jdc xoxfoiolf djd z{a{n {cx{r mkb{jdvddc vdcl bkrxfedz {cfukrxdi jdc `kikmdz wdjd xk`{d mkb{jdvddc `dxvdrdmdz jf j{cfd# Mkz{a{n {cx{r fz{ djdidn1 d# Wkrdidzdc jdc wkrikclmdwdc nfj{w `dc{xfd .wdmdfdc) wkr{`dndc) didz-didz r{`dn zdclld) xkcadzd) didz-didz wroj{mxf) didz zrdcxworzdxf jii&# b# @dzd wkchdndrfdc nfj{w jdc xvxzk` kmoco`f .wkrzdcfd) wkzkrcdmdc) xvxzk` wroj{mxf) xvxzk` wroj{mxf) wroekxf wkmkraddc) jii& h#

Xfxzk` Mk`dxvdrdmdzdc dz{ ik`bdld xohfdi .xvxzk` mkmkrbdzdc) orldcfxdxf woifzfm) xvxzk` nom{`) xvxzk` wkrmd|fcdc) jii&

j# Bdndxd .ifxdc) `d{w{c zkrz{ifx& k# Mkxkcfdc . xkcf r{wd) xkcf xdxzrd xkcf `{xfh) xkcf zdrf) jixb& e#

Xfxzk` wkclkzdn{dc wkclkzdn{dc

l# Rkiflf .xvxzk` mkwkrhdvddc&‖ mkwkrhdvddc&‖

;# E{clxf Mkb{jdvddc Mkb{jdvddc `k`w{cvdf e{clxf vdcl xdccldz bkxdr bdlf `dc{xfd jdc `dxvdrdmdz) jfdczdrdcvd1 d# Xkbdldf didz {cz{m `kifcj{clf jfrf zkrndjdw ifclm{cldc did`# b# Xkbdldf didz {cz{m `kcldz{r n{b{cldc dczdr `dc{xfd# Jdid` `kcldz{r n{b{cldc dczdr `dc{xfd mdb{jdvddc jfcd`dmdc xzr{mz{r cor`dzfuk) vdcl jf jdid`cvd jfzkcz{mdc wkrdz{rdcwkrdz{rdc `kclkcdf dwd vdcl xkndr{xcvd jfidm{mdc) jfidrdcl) jffafcmdc `d{w{c jfzoidm oikn oikn `dxvdrdmdz## h#

Xkbdldf |djdn {cz{m `kch{rdnmdc xklkcdw wkrdxddc `dc{xfd# @fxdicvd mkxkcfdc) xkwkrzf xkcf `{xfh) xkcf xdxzrd) xkcf i{mfx jdc xkbdldfcvd#

IDZFNDC Ad|dbidn wkrzdcvddc jfbd|dn fcf jkcldc bkcdr$ 4# Akidxmdc drzf mkb{jdvdc jfifndz jdrf xklf bdndxd 2# Mk`{mdmdc w{id cwkclkrzfdc h{iz{rk jfifndz jdrf xklf bdndxd# 8# Bdldf`dcd wkclkrzfdc mkb{jdvddc `kc{r{z K#B# Zvior :# Akidxmdc ndmfmdz jdrf mkb{jdvddc mkb{jdvddc ;# Mk`{mdmdc xfedz ‘ xfedz jdrf mkb{jdvddc 5# @fcf`di djd z{a{n {cx{rk mkb{jdvddc) xkb{zmdc <# Dwd xdad |{a{j jdrf mkb{jdvddc fz{) akidxmdc# ># Akidxmdc dwd vdcl jf`dmx{j jkcldc |{a{j mkb{jdvddc mkb{jdvddc fjkdi 6# Akidxmdc) dwdmdn `dc{xfd bfdx nfj{w zdcwd mkb{jdvddc# 47# Mk`{mdmdc e{clxf jdrf mkb{jdvddc bdlf `dc{xfd#


;

B# MKB[JDVDDC X[M[ BDCLXD .MKB[JDVDDC IOMDI& 4# Wkclkrzfdc X{m{ bdclxd Zfdw mkb{jdvddc vdcl nfj{w jdid` x{dz{ `dxvdrdmdz) jdwdz bkr|{a{j xkbdldf mo`{cfzdx jkxd) `dxvdrdmdz mozd) mkio`wom mkmkrdbdzdc) dzd{w{c mkio`wom djdz vdcl idfc# Mkio`wommkio`wom zkrxkb{z bfxd `k`wkrifndzmdc hordm mkb{jdvddc vdcl mndx jdc bkrbkjd bfid jfifndz oikn ordcl idfc vdcl b{mdc jdrf mkio`wom `dxvdrdmdz vdcl bkrxdclm{zdc dzd{ oikn ordcl vdcl bkrbkjd mkb{jdvddccvd# Ordcl idfc zkrxkb{z jdwdz `kifndz hordm mndxcvd) zkr{zd`d {cx{r{cx{r mkb{jdvddc vdcl `kchoiom wkrbkjddccvd jkcldc mkb{jdvddc ordcl zkrxkb{z# Hoczon bkcz{ r{`dn ordcl @fcdclmdbd{ xdcldz bkrbkjd jkcldc bkcz{m r{`dn ordcl X{cjd) bklfz{ w{id bkcz{m wdmdfdc) xkrzd xkcadzd zrdjfxfocdicvd `k`w{cvdf hordm vdcl mndx jdc bkrbkjd# Hordm vdcl mndx zkrxkb{z jdid` fxzfidn kzcolrdef jfxkb{z mkb{jdvddc x{m{ bdclxd # X{m{ bdclxd jdwdz jfdrzfmdc xkbdldf x{dz{ loiocldc dzd{ mkio`wom `dc{xfd vdcl zkrfmdz oikn mkxdjdrdc jdc fjkczfzdx

dmdc mkxdz{dc mkb{jdvddc vdcl mndx# Fjkczfzdx jdc mkxdjdrdc

zkrxkb{z xkrfclmdif jfm{dzmdc jkcldc mkxdz{dc bdndxd# Xkjdclmdc Mkb{jdvddc X{m{ bdclxd djdidn x{dz{ mkb{jdvddc vdcl `k`w{cvd mkwrfbdjfdc jdc hfrrf-hfrf vdcl mndx jdc mn{x{x vdcl `k`bkjdmdccvd jkcldc mkb{jdvddc idfc# Mkb{jdvddc x{m{ bdclxd fcf xkrfcl a{ld jfxkb{z mkb{jdvddc iohdi# Hoczon) `dxvdrdmdz X{cjd bdfm vdcl zfclldi jf wkl{c{cldc) `d{w{c vdcl zfclldi jf wkxfxfr jdid` |fidvdn vdcl h{m{w i{dx) `k`w{cvdf mkxdjdrdc bdn|d jfdczdrd `krkmd djd mkxkrdld`dc mkb{jdvddc `krkmd) vdfz{ mkb{jdvddc X{cjd vdcl `k`w{cvdf fjkczfzdx jdc mkwrfbdjfdc vdcl mn{x{x# Bkrbkjd jkcldc mkb{jdvddc `dxvdrdmdz zkzdclldcvd) kwkrzf Ad|d) Bdif) Bkzd|f jdc x{m{ bdclxd-x{m{ bdclxd idfccvd# Wkrbkjddc zkrxkb{z ikbfn `k`wkrzfcllf mkxdjdrdc dmdc mkwrfbdjfdc X{cjd#

2# Jdrf {rdfdc jf dzdx jdwdz jfzdrfm wkclkrzfdc bdn|d) Mkb{jdvddc Jdkrdn djdidn mkb{jdvddc jdid` |fidvdn dzd{ jdkrdn zkrzkcz{ vdcl jf|drfxmdc xkhdrd z{r{c zk`{r{c oikn lkckrdxf zkrjdn{i{ wdjd lkckrdxf bkrfm{zcvd wdjd r{dcl ifclm{w jdkrdn zkrxkb{z# B{jdvd jdkrdn fcf `{ch{i xddz wkcj{j{m x{dz{ jdkrdn zkidn `k`fifmf woid wfmfr jdc mknfj{wdc xoxfdi vdcl xd`d xknfclld fz{ `kcadjf x{dz{ mkbfdxddc vdcl `k`bkjdmdc `krkmd jkcldc wkcj{j{m ‘ wkcj{j{m vdcl idfc# B{jdvd jdkrdn `{idf zkrifndz bkrmk`bdcl jf Fcjockxfd wdjd qd`dc mkrdaddc ‘ mkrdaddc zkrjdn{i{# Ndi fz{ f z{ jdwdz jfifndz jdrf hdrd nfj{w jdc fczkrdmxf xoxfdi vdcl jfidm{mdc `dxfcl-`dxfcl `dxvdrdmdz mkrdaddc jf Fcjockxfd vdcl bkrbkjd xdz{ xd`d idfc# Fi`{ dcznrowoiolf `k`bkjdmdc mkxdz{dc `dxvdrdmdz x{m{-x{m{ bdclxd jf j{cfd bkrjdxdrmdc dzdx hrfzkrfd `dzd wkchdndrfdc jdc xvxzk` kmoco`fcvd mkjdid` kcd` `dhd`) vdfz{1 d# @dxvdrdmdz wk`b{r{ jdc wkrd`{ .n{czfcl dcj ldznkrfcl xohfkzfkx&# Hoczon `dxvdrdmdz Wdw{d vdcl nfj{w jfrd|d-rd|d jf wdczdf-wdczdf wdczdf-wdczdf `dxfn `krd`{ xdl{ xkbdldf `dmdcdc


5

b# @dxvdrdmdz wkzkrcdm .Wdxzordi xohfkzfkx&) bfdxdcvd x{m{ bdclxd fcf nfj{w jfl{r{c-l{r{c wdxfr jdc jf wdjdcl r {`w{z .xzkwd/xdbdcd&# h#

@dxvdrdmdz wkidjdcl .Xohfkzfkx oe xnfezfcl h{izfudzorx&# @dxvdrdmdz fcf jf Fcjockxfd `dxfn bdcvdm) `krkmd nfj{w jf n{zdc-n{zdc vdcl zkrxkbdr jf X{`dzrd) Mdif`dczdc jdc X{id|kxf#

j# @dxvdrdmdz Ckidvdc .efxnfcl ho``{cfzfkx&# @dxvdrdmdz fcf bfdxdcvd nfj{w jf xkwdcadcl wdczdf jdc jf w{id{-w{id{# k# @dxvdrdmdz wkzdcf wkjkxddc .Wkdxdcz ho``{cfzfkx&) xkbdlfdc bkxdr wkcj{j{m j{cfd xddz fcf nfj{w jdid` mo`{cfzdx-mo`{cfzdx jkxd) `dzd wkchdndrfdc bkrzdcf) nfj{w `kckzdw xkhdrd zrdjfxfocdi jkmdz frfldxf# e#

@dxvdrdmdz wkrmozddc mo`wikmx .Ho`wikmx {rbdc xohfkzfkx&# @dxvdrdmdz mozd bfdxdcvd zkrjfrf jdrf bkrbdldf rdx) loiocldc) dld`d) `d{w{c loiocldc dld`d jdid` |djdn xdz{ Ckldrd cdxfocdi vdcl `krjkmd#

@kc{r{z Mokczadrdcfclrdz) )bdn|d `kcjkxmrfwxfmdc mkb{jdvddc x{dz{ x{m{ bdclxd ndr{x zkrx{x{c bkrjdxdrmdc mkrdclmd kzcolrdef vdcl zkrjfrf jdrf1 d#

Iomdxf) ifclm{cldc did` jdc jkòlrdef

b# Dxdi `{id jdc xkadrdn x{m{ bdclxd h#

Bdcdxd

j# Xvxzk` zkmcoiolf k# Xvxzk` `dzd wkchdndrfdc e#

Orldcfxdxf xohfdi

l#

Xvxzk` wkclkzdn{dc

n# Mkxkcfdc f#

Xvxzk` rkiflf#

8# X{m{‚X{m{ Bdclxd jf Fcjockxfd Midxfefmdxf jdrf dckmd |drcd x{m{ bdclxd jf |fidvdn Fcjockxfd xd`wdf xddz fcf `dxfn bkrjdxdrmdc xvxzk` ifclmdrdc-ifclmdrdc nom{` djdz vdcl jfx{x{c jfx{x{c oikn Udc Uoiikcnowkc# Dckmd x{m{ bdclxd jf Fcjockxfd Fcjockxfd fz{ jfbdlf mkjdid` 46 jdkrdn) vdfz{1 4# Dhkn 2# Ldvo - Didx jdc Bdzdm 2d# Cfdx jdc Bdz{ 8# @fcdclmdbd{ 8d# @kczd|df :# X{`dzkrd Xkidzdc :d# Kclldco ;# @kidv{

<

5# Bdcldmd jdc Bkifz{cl <# Mdif`dczdc ># Xdclfr-Zdid{j Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

6# Loroczdio 47# Zordad 44# X{id|kxf Xkidzdc 42# Zkrcdzk 48# D`boc @di{m{ 48d# Mkw{id{dc Bdrdz Jdvd 4:# Frfdc/Wdw{d 4;# Zfòr 45# Bdif jdc Io`bom 4<# Ad|d Zkcldn jdc Ad|d Zf`{r 4># X{rdmdrzd jdc Volvdmdrzd 46# Ad|d Bdrdz/X{cjd

Idzfndc [af Mo`wkzkcxf

4# Akidxmdc bdldf`dcd mkb{jdvddc iohdi dzd{ mkb{jdvddc x{m{ bdclxd bfid jfifndz oikn ordcl vdcl b{mdc jdrf mo`{cfzdxcvd? 2# Dwdmdn vdcl jf`dmx{j jkcldc x{m{ bdclxd? 8# Xkb{zmdc djd bkrdwdmdn mkxdz{dc x{m{ bdclxd bdclxd bfid jfifndz jfifndz jdrf xklf `dzd wkchdndrfdc jdc xvxzk` kmoco`fcvd? :# Wkclloiocldc x{m{-x{m{ bdclxd jf Fcjockxfd jfmidxfefmdxfmdc oikn xfdwd? ;# Jfbdlf mk jdid` bkrdwdmdn wkclloiocldc x{m{-x{m{ bdclxd jf Fcjockxfd) xkb{zmdc xdz{ wkrxdz{

>


H# N{b{cldc Dczdr B{jdvd jdc Wkcldr{n B{jdvd Dxfcl Jdid` mknfj{wdc xkndrf-ndrf xkzfdw `dxvdrdmdz xkidi{ `kcldjdmdc n{b{cldc jdc bkrld{i jkcldc `dxvdrdmdz idfc) bdfm `dxvdrdmdz vdcl xdz{ mkio`wom mkb{jdvddccvd) `d{w{c jkcldc `dxvdrdmdz vdcl bkrbkjd mkb{jdvddccvd# Dmfbdz `kcldjdmdc n{b{cldc jdc bkrld{i jkcldc `dxvdrdmdz idfc) xkzfdw `dxdvdrdmdz jdc mkb{jdvddccvd `kcldid`f wkr{bdndc# Ndi fcf jfxkbdbmdc mdrkcd wkrld{idc zkrxkb{z `kcldmfbdzmdc `dx{mcvd wkcldr{n mkb{jdvddc i{dr dz{ dxfcl mkjdid` mkb{jdvddc `dxvdrdmdz vdcl bkrxdclm{zdc# Jkcldc jk`fmfdc xkzfdw mkb{jdvddc bkrxfedz jfcd`fx) drzfcvd xkzfdw mkb{djdvddc dmdc `kcldid`f wkr{bdndc vdcl zkr{x `kc{r{x xkid`d `dxvdrdmdz wkcj{m{clcvd `kcldjdmdc n{b{cldc jdc bkrld{i jkcldc `dxvdrdmdz vdcl bkrbkjd mkb{jdvddccvd## Wkr{bdndc vdcl zkradjf jf jdid` mkb{jdvddc fz{ jfxkb{z lkrdm mkb{jdvddc dzd{ jfcd`fmd mkb{jdvddc#

4# Bkcz{m ‘ Bkcz{m Wkr{bdndc Xoxfdi jdc Mkb{jdvddc Djd bkbkrdwd bkcz{m wkr{bdndc xoxfdi jdc mkb{jdvddc) dczdrd idfc vdfz{1 4# Wkr{bdndc Id`bdz .Kuoi{xf& jdc Wkr{bdndc Hkwdz .Rkuoi{xf& Wkr{bdndc id`bdz .kuoi{xf& vdfz{ wkr{bdndc vdcl `k`kri{mdc |dmz{ vdcl h{m{w id`d# Wkr{bdndc zkrxkb{z zkrajf jkcldc xkcjfrfcvd zdcwd rkchdcd dzd{ mknkcjdm zkrzkcz{) wkr{bdndc zkrxkb{z zkradjf mdrkcd {xdnd-{xdnd `dxvdrdmdz {cz{m `kcvkx{dfmdc jfrf jkcldc mkwkri{dcmkwkri{dc jdc mocjfxf-mocjfxf vdcl zf`b{i xkadidc jkcldc wkrz {`b{ndc `dxvdrdmdz# Wkr{bdndc hkwdz .Rkuoi{xf&) vdmcf x{dz{ wkr{bdndc vdcl bkridclx{cl hkwdz jdc `kcvdclm{z jdxdr-jdxdr dzd{ xkcjf-xkcjf xkcjf-xkcjf womom mknfj{wdc `dxdrdmdz# Rkuoi{xf jdwdz bkridclx{cl bkridclx{cl jkcldc jfjdn{i{f x{dz{ wk`bkroczdmmdc# Hoczon Wk`bkroczdmmdc Wdrzdf Mo`{cfx Fcjockxfd .WMF& wdjd b{idc Xkwzk`bkr zdn{c 465; jfjdn{i{f jkcldc mkmkrdxdc) jfdczdrdcvd `kidm{mdc wk`b{c{ndc wdrd akcjkrdi# Xkmdifw{c Wk`bkroczdmmdc WMF zkrxkb{z zkrxkb{z ldldi) cd`{cf xkcjf-xkcjf mknfj{wdc jfjdid` `dxvdrdmdz Fcjockxfd bkr{bdn xkhdrd hkwdz## Xkhdrd xoxfoiolfx x{dz{ rkuoi{xf jdwdz zkradjf ndr{x `k`kc{nf xvdrdz-xvdrdz zkrzkcz{) dczdrd idfc1 d# Ndr{x djd mkfclfcdc {`{` {cz{m `kcldjdmdc x{dz{ wkr{bdndc) bfdxdcvd jfjorocl oikn djdcvd wkrdxddc zfjdm w{dx zkrndjdw mocjfxf vdcl djd) mk`{jfdc zf`b{i mkfclfcdc {cz{m `kcldjdmdc wkrbdfdmdc# b# Djdcvd xkordcl wk`f`wfc dzd{ xkmkio`wom wk`f`wfc vdcl jfdclldw `d`w{ `k`f`wfc `dvdrdmdz# h# Wk`f`wfc zkrxkb{z ndr{x `d`w{ `kcd`w{cl mkfclfcdc ‘ mkfclfcdc `dxvdrdmdz) mk`{jfdc `kr{`{xmdccvd `kcadjf drdn jdc wrolrd` lkrdmdc# j# Wk`f`wfc zkrxkb{z `d`w{ `kc{ca{mmdc z{a{dc lkrdmmdc) xkrzd `d`dw{ `kr{`{xmdc fjkoiolv xkbdldf wkjo`dc lkrdmmdc# k# Ndr{x djd ò`kcz{` vdcl zkwdz {cz{m `kckcz{mdc jf`{idfcvd x{dz{ lkrdmdc dzd{ wk`bkroczdmmdc#


6

2# Wkr{bdndc Mkhfi jkdc Wkr{bdndc Bkxdr Wkr{bdndc mkhfi vdfz{ x{dz{ wkr{bdndc vdcnl zkradjf wdjd {cx{rk-{cx{r xzr{mz{r xofdi vdcl zfjdm `k`bd|d wkcldr{n dwd-dwd wdjd `dxvdrdmdz# Hoczon wkr{bdndc òjk wdmdfdc jdc wkr{bdndc òjki rd`b{z# Wkrbdndc bkxdr vdfz{ wkr{bdndc vdcl jdwdz `k`bd|d wkcldr{n bkxdr wdjd mknfj{wdc `dxvdrdmdz# Hoczon fcj{xzrfdifxdxf wdjd `dxvdrdmdz dlrdrfx .wkzdcf&# 8# Wkr{bdndc vdcl jfmknkcjdm dzd{ wkr{bdndc vdcl jfrkchdcdmdc) xkrzd wkr{bdndc vdcl zfjdm jfmknkcjdmf dzd{ zfjdm jfrkchdcdmdc# Wkr{bdndc vdcl jfmknkcjdmf dzd{ jfrkchdcdmdc djdidn wkr{bdndc vdcl jfrdchdcl zkrikbfn jdn{i{ oikn wfndm-wfndm vdcl `kclfclfcmdc wkr{bdndc jf jdid` `dxvdrdmdz# Wfndm vdcl `kclfclfcmdc wkr{bdndc zkrxkb{z jfxk{z dlkcz oe hndclk# Wkrdchdcldc wkr{bdndc zkrxkb{z jfcd`dmdc rkmdvdxd xohfdi .xohfdi kclfckkrfcl& dzd{ wkrkchdcddc xohfdi .xohfdi odccfcl&# Hoczon wkr{bdndc m{rfm{i{`wkcjfjfmdc cdxfocdi) wkr{bdndc xvxzk` wk`fifndc wrkxfjkc jdc idfc xkbdldfcvd# Wkr{bdndc vdcl zfjdm jfmknkcjdmf dzd{ zfjdm jfrkchdcdmdc djdidn wkr{bdndc vdcl zf`b{i jkcldc xkcjfrfcvd jf i{dr adclmd{dc wkcld|dxdc `dxvdrdmdz jdc jdwdz `kcf`bfimdc dmfbdz vdcl zfjdm jffclfcmdc oikn `dxvdrdmdz## hoczon wk`bdcl{cdc vdcl zkradjf jf mozd-mozd bkxdr `kcjorocl zkradjfcvd {rbdcfxdxf# Ndi fcf bfdxdcvd jffm{zf jkcldc `{ch{icvd mkadndzdc) wk`{mf`dc m{`{n jdc idfc xkbdldfcvd#

2# Edmzor ‘ Edmzor vdcl `kcvkbdbmdc wkr{bdndc Xoxfdi jdc Mkb{jdvddc Wdjd {`{cvd djd j{d edhzor vdcl `kcvkbdbmdc zkradjfcvd w7kr{bdndc xofxid jdc mkb{jdvddc) vdfz{ edhzor fczkrc .edhzor jdrf jdid` `dxvdrdmdz fz{ xkcjfrf& jdc edhzor kmxzkrc .edhzor jdrf i{dr `dxvdrdmdz&# d# Edhzor Fczkrc 4& Bkrzd`bdn jdc bkrm{rdclcvd wkcj{j{m# fxzfidn) vdfz{ fcoudxf) jfxhoukrv 2& Wkck`{dc-wkck`{dc bdr{# Jdid` ndi fcf djd bkbkrdwd fxzfidn) jdc fcukczfoc# Fcoudxf djdidn wroxkx xohfdi jdc mkb{jdvddc vdcl bkxdr vdcl zkradjf jdid` |dmz{ vdcl zfjdm zkridi{ id`d mdrkcd djdcvd wkck`{dc-wkck`{dc bdr{ vdcl `kcldmfbdzmdc zkradjfcvd wk`bdndr{dc jdid` {cx{rk zkmcoiolf jdc kmoco`f# Jfxhoukrv djdidn wkck`{dc {cx{rk mkb{jdvddc vdcl bdr{) bdfm bkr{wd didz) `d{w{c ldldxdc vdcl jfhfwzdmdc jfhfwzdmdc oikn xkordcl fcjfufj{ dzd{ xkrdclmdfdc hfwzddc fcjfufj{ fcjfufj{ mk fcjfufj{ vdcl idfc jf jdid` `dxvdrdmdz vdcl bkrxdclm{zdc# Xkjdclmdc Fcukczfoc djdidn wkcldm{dc) wkckrf`ddc `dxvdrdmdz zkrndjdw ndxfi hfwzddc zkrxkb{z) mk`{jfdc jfzkrdwmdc jdc jfwdmdf jdid` mknfj{wdc xkndrf-ndrf# Bfdxdcvd jdrf jfxhoukrv mk fcukczfoc `k`kri{mdc |dmz{ vdcl h{m{w id`d) mdrkcd `k`b{z{nmdc wkcvk`w{rcddc jdrf wkck`{dc bdr{ zkrxkb{z oikn rdclmdfdc wkchfwzd-wkchfwzd idfc# Bkbkrdwd wkcjorocl vdcl `kcvkbdbmdc zkradjfcvd wkck`{dc-wkck`{dc bdr{ jdid``dxvdrdmdz) jfdczdrdcvd vdfz{1 .d&# djdcvd djdcvd mkxdjdrdc wdrd wdrd fcjfufj{ fcjfufj{ dmdc mkm{rdcldc mkb{jdvddc# .b&# wdrd dnif jdc xdradcd `k`w{cvdf m{ifzdx vdcl vdcl zfcllf jdid` x{dz{ mkb{jdvddc# .h&# djdcvd wkrdcldxdcl bdlf dmzfufzdx-dmzfufzdx dmzfufzdx-dmzfufzdx jdid` `dxvdrdmdz# `dxvdrdmdz# Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

47

8& Djdcvd wkrzkczdcldc dzd{ moceifm jdid` `dxvdrdmdz :& Zkradjfcvd wk`bkroczdmmdc dzd{ Rkuoi{xf jdid` `dxvdrdmdz b# Edmzor Kmxzkrc 4&# Xkbdb-xkbdb vdcl jfzf`b{mdc jfzf`b{mdc oikn did` xkmfzdr) xkwkrzf bkchdcd did`# 2&# Djdcvd wkwkrdcldc jkcldc bdclxd idfc# 8&# Wkcldr{n mkb{jdvddc `dxvdrdmz idfc#

8# Edmzor ‘Edmzor vdcl @k`wkcldr{nf Adidccvd Wroxkx Wkr{bdndc 4# Edhzor Wkcjorocl Adidccvd wroxkx wkr{bdndc Bkbkrdwd edhzor wkcjorocl adidccvd wroxkx wkr{bdndc) vdfz{ djdidn jfe{xf) d# Moczdm jkcldc mkb{jdvddc idfc# Jfdczdrd wroxkx vdcl `kcvdclm{z jkcldc ndi fcf) djdidn dxf`fidxf jdc dm{iz{rdxf# Jfe{xf djdidn wroxkx wkcvkbdrdc jdrf xdz{ fcjfufj{ mk fcjfufj{ idfc) jdc jdrf xdz{ `dxvdrdmdz mk `dxvdrdmdz idfc djd j{d zfwk jfe{xf) vdfz{ jfe{xf fczrd `dxvdrdmdz jdc jdc jfe{xf dczdr `dxvdrdmdz## jfe{xf fczrd `dxvdrdmdz dmdc zkradjf bfid 4&# Djdcvd wkcldm{dc bdn|d {cx{rk bdr{ zkrxkb{z `k`w{cvdf mkl{cddc# 2&# Djd zfjdmcvd {cx{rk-{cx{r mkb{jdvddc vdcl jdwdz `k`wkcldr{nf jfzkrf`d dzd{ zfjdmcvd {cx{rk-{cx{r vdcl bdr{# 8&# Bfid {cx{rk-{cx{r vdcl bdr{ bkrid|dcdc jkcldnc {cx{rk vdcl id`d mk`{clmfcdc bkxdr zfjdm jfzkrf`d# :&# Xzdz{x jdc wkrdcdc fcjfufj{ vdcl `kck`{mdc {cx{rk bdr{ zkrxkb{z dmdc `k`wkcldr{nf `{jdn zfjdmcvd wkck`{dc zkrxkb{z jfzkrf`d# ;&# Wk`krfczdn jdwdz `k`bdzdxf wroxkx jfe{xf zkrxkb{z# Jfe{xf dczdr `dxvdrdmdz dmdc jfwkcldr{nf oikn 1 4&# Djdcvd moczdm jkcldc `dxvdrdmdz idfc# 2&# Djdcvd mk`d`w{dc {cz{m `kcjkòczrdxfmdc wkck`{dc bdr{ zkrxkb{z# 8&# Djdcvd mkl{cddc zkrndjdw wkck`{dc bdr{ zkrxkb{z# :& djd zfjdmcvd {cx{rk mkb{jdvddc vdcl vdcl `kcvdfclf wkck`{dc bdr{ zkrxkb{z# ;& djdcvd wkrdc `dxvdrdmdz {cz{m `kcvkbdrmdc wkck`{dc bdr{# 5&# Djdcvd wdmxddc {cz{m `kckrf`d wkck`{dc bdr{ zkrxkb{z# Dxf`fidxf) djdidn wroxkx wroxkx xohfdi vdcl zkradjf mdrkcd djdcvd mkio`wom-mkio`wom mkio`wom-mkio`wom `dc{xfd `dc{xfd vdcl bkrbkjd mkb{jdvddccvd) bkrld{i xkhdrd fczkcxfe jdid` |dmz{ vdcl h{m{w id`d) xknfclld mkio`wom-mkio`wom vdcl bkrbkjd mkb{jdvddccvd fz{ bkrbd{r) `dxfcl-`dxfcl mkio`wom `kcfclldimdc xfedz mkb{jdvddccvd vdcl mndx jdc bkr{bdn `kcadjf mkb{jdvddc hd`w{rdc vdcl bdr{# Djd bkbkrdwd edhzor vdcl `k`wkr`{jdn zkradjfcvd dxf`fidxf) vdfz{ 4&# Zoikrdcxf) 2&# Djdcvd mkxk`wdzdc vdcl xkf`bdcl jdid` bfjdcl kmoco`f) 8&# Djdcvd xfmdw `kclndrldf ordcl dxfcl jdc mkb{jdvddccvd) :& loiocldc wkcl{dxd `k`w{cvdf xfedz zkrb{md) ;&# Djdcvd wkrxd`ddc jdid` {cx{rk mkb{jdvddc) 5&# Djdcvd wkrmd|fcdc hd`w{rdc# <&# @kclndjdwf `{x{n bkrxd`d jdrf i{dr# Djdw{c edhzor-edmzor vdcl jdwdz `kclndidclf zkradjfcvd dxf`fidxf) djdidn1 4&# Zkrfxoidxf) 2&# M{rdclcvd wkclkzdn{dc zkrndjdw mkb{jdvddc vdcl jfndjdwf) 8&# Djdcvd wkrdxddc zdm{z zkrndjdw mkb{jdvddc vdcl jfndjdwf) :& djdcvd wkrdxddc x{wkrforfzdx) bdn|d mkb{jdvddccvd ikbfn zfcllf jdrf mkb{jdvddc vdcl jfndjdwf# ;&# Wkrbkjddc rdx .|drcd m{ifz jdc hfrrf-hfrf bdjdcfdn&) 5&# Fclr{ow ekkifcl vdcl m{dz) <&# Loiocldc `fcorfzdx `kcjdwdz ldcll{dc jdrf loiocldc `dvorfzdx) >&# Djdcvd wkrzkczdcldc jdc wkrbkjddc mkwkczfcldc#


44

b# h# j# k# e# l# n# f#

Dm{iz{rdxf) djdidn x{dz{ mkb{jdvddc zkrzkcz{ jdrf x{dz{ mkio`wom `dxvdrdmdz jfndjdwmdc wdjd {cx{rk-{cx{r mkb{jdvddc dxfcl vdcl bkrbkjd xkjk`fmfdc r{wd) id`bdz id{c {cx{rk-{cx{r mkb{jdvddc dxfcl fz{ jfzkrf`d jdc jdc jfoidn `dx{m mk jdid` mkb{jdvddc `dxvdrdmdz zkrxkb{z jkcldc zdcwd `kclnfidclmdc mkwrfbdjfdc jdrf mkb{jdvddc `dxvdrdmdz vdcl bkrxdclm{zdc# Djd bkbkrdwd {cx{rk mkb{jdvddc dxfcl vdcl `{jdn jfzkrf`d) vdfz{1 4&# [cx{rk mkb{jdvddc mkbkcjddc vdcl vdcl `{jdn jfwdmdf jdcbkr`dceddz bdlf `dxvdrdmdz vdcl `kckrf`dcvd) xkwkrzf didz z{ifx `kc{ifx) wdmdfdc vdcl xkx{df) xkwdz{ jdc idfc-idfc# 2&# [cx{rk mkbkcjddc vdcl `k`w{cvdf `dceddz bkxdr) xkwkrzf rdjfo) zkikufxk) ndcjwnock# 8& {cx{rk mkbkcjddc vdcl `{jdn jfxkx{dfmdc jkcldc mkdjddc `dxvdrdmdz) xkwkrzf `kxfc wkcllfifcl wdjf) òbfi) xkwkjd òzor# Djdw{c {cx{rk mkb{jdvddc dxfcl vdcl x{ifz jfzkrf`d oikn x{dz{ `dxvdrdmdz djdidn 1 4&# [cx{rk vdcl `kcvdclm{z xvxzk` mkwkrhdvddc) xkwkrzf fjkoiolv jdc edixdedn nfj{w# 2&# [cx{rk ‘ {cx{rk vdcl jfwkidadrf wdjd zdndw wkrzd`d xoxfdifxdxf) xkwkrzf `dmdcdc womom x{dz{ `dxvdrdmdz# Xvxzk` wkcjfjfmdc eor`di vdcl `da{ Xfmdw `kclndrldf ndxfi mdrvd ordcl idfc jdc djdcvd mkfclfcdc {cz{m `da{ Zoikrdcxf zkrndjdw wkrb{dzdc-wkrb{dzdc vdcl `kcvf`wdcl vdcl b{mdc `kr{wdmdc jkifm# Xvxzk` zkrb{md jdid` idwfxdc `dxvdrdmdz# Wkcj{j{m vdcl nkzkrolkc# Mkz;fjdm w{dxdc `dxvdrdmdz zkrndjdw bfjdcl-bfjdcl mknfj{wdc zkrzkcz{# Xfmdw bkrorfkczdxf mk `dxd jkwdc# Cfidf bdn|d `dc{xfd ndr{x bkr{xdnd {cz{m ` k`wkrbdfmf nfj{wcvd#

2# Edmzor ‘ edmzor Wkclnd`bdz zkradjfcvd wroxkx wkr{bdndc Edhzor edhzor vdcl jdwdz `kclnd`bdz zkr adjfcvd wroxkx wkr{bdndc) vdfz{1 d# M{rdclcvd n{b{cldc jkcldc `dxvdrdmdz idfc# b# Wkrmk`bdcldc fi`{ wkclkzdn{dc vdcl zkrid`bdz h# Xfmdw `dxvdrdmdz vdcl xdcldz zrdjfxfocdi j# Djdcvd mkwkczfcldc-mkwkczfcldc vdcl zkrzdcd` jkcldc jkcldc m{dz .ukxzkj fczkrkxz& k# Xfmdw zkrz{z{w) xkrzd djdcvd wrdxdclmd zkrndjdw ndi-ndi bdr{ dzd{ dxfcl e# Djdcvd rdxd zda{z dmdc djdcvd mklovdndc wdjd fczklrdxf mkb{jdvddc l# Nd`bdzdc-nd`bdzdc vdcl bkrxfedz fjkoiolfx n# Djdz jdc mkbfdxddc f# Cfidf nfj{w b{r{m jdc zfjdm jdwdz jfwkrbdfmf# Idzfdndc 4# Akidxmdc `kcldwd xkzfdw mkb{jdvddc bkrxfedz jfcd`fx# 2# Xkb{zmdc bkcz{m-bkcz{m wkr{bdndc xohfdi jdc mk b{jdvddc 8# Wkck`{dc bdr{ jf jdid` mknfj{wdc xoxfi jdc mkb{jdvddc `kclndxfimdc fcoudxf) jfxhoukrv jdc fcukczfoc) akiDXMDC MKZFLD FXZFIDN ZKRXKB[Z :# Xkb{zmdc edhzor-edmzor fczkrc vdcl `kcvkbdbmdc wkr{bdndc xohfdi jdc mkb{jdvddc ;# Mk`{mdmdc oikn`{ dwd xdad edhzor kmxzkrc wkcvkbdb wkr{bdndc xohfdi jdc mkb{jdvddc 5# Akidxmdc dwd vdcl jf`dmx{j jkcldc jfe{xf <# Akidxmdc w{id dwd vdcl jf`dmx{j jkcldc dxf`fidxf ># Dwd vdcl jf`dmx{j jkcldc dm{iz{rdxf 6# Xkb{zmdc edhzor wkcjorocl wroxkx zkradjfcvd wkr{bdndc 47# Xkb{zmdc w{id edhzor wkclnd`bdz zkradjfcvd wkr{bdndc#


42

B# MKBKRDLD@DC MKB[JDVDDC CDXFOCDI

4#Wkclkrzfdc Mkb{jdvddc Cdxfocdi

Mkb{jdvddc Cdxfocdi djdidn ldb{cldc jdrf mkb{jdvddc jdkrdn vdcl djd jf Ckldrd zkrxkb{z# Mkb{jdvddc Cdxfocdi Fcjockxfd xkhdrd ndmfmf zkrjfrf jdrf xk`{d b{jdvd vdcl zkrjdwdz jdid` |fidvdn Rkw{bifm Fcjockxfd# Zdcwd b{jdvd-b{jdvd fz{ zdm djd Mkb{jdvddc Cdxfocdi# Fz{ zfjdm bkrdrzf Mkb{jdvddc Cdxfocdi xkmdjdr wkca{ìdndc xk`{d b{jdvd iomdi jf xkdczkro C{xdczdrd# Mkb{jdvdc Cdxfocdi `kr{wdmdc rkdifzdx) mdrkcd mkxdz{dc cdxfocdi `kr{wdmdc rkdifzdx# Mkb{jdvddc Cdxfocdi dmdc `dczdw dwdbfid jf xdz{ wfndm b{jdvd-b{jdvd C{xdczdrd dxif zkzdw `dczdw) jdc jf idfc wfndm mknfj{wdc cdxfocdi jdwdz jfndvdzf xkbdldf bkr`dmcd oikn xki{r{n |drld `dxvdrdmdz Fcjockxfd .X{xkco= 4662&# @kc{r{z ZDW @WR Co#FF zdn{c 466>) 466>) wkclkrzfdc mkb{jdvddc cdxfocdi) vdmcf Mkb{jdvddc vdcl bkridcjdxmdc Wdchdxfid djdidn wkr|{a{jdc hfwzd) mdrvd jdc mdrxd bdclxd Fcjockxfd jdc `kr{wdmdc mkxki{r{ndc jdvd {wdvd `dc{xfd Fcjockxfd {cz{m `kclk`bdclmdc ndrmdz jdc `drzdbdz xkbdldf bdclxd) xkrzd jfdrdnmdc {cz{m `k`bkrfmdc |d|dxdc jdc `dmcd wdjd wk`bdcl{cdc cdxfocdi jdid` xklkcdw bfjdcl mknfj{wdc bdclxd# Jkcldc jk`fmfdc ]4P Wk`bdcl{cdc Cdxfocdi `kr{wdmdc wk`bdcl{cdc vdcl bkrb{jdvd# Jfxkb{zmdc a{ld wdjd wdxdi xkidca{zcvd bdn|d mkb{jdvddc cdxfocdi a{ld `kchkr`fcmdc cfidfcfidf i{n{r bdclxd# Zd`wdmidn bdn|d bdzdxdc mkb{jdvddc cdxfocdi vdcl jfr{`{xmdc oikn wk`krfczdn bkrorfkczdxf wdjd wk`bdcl{cdc cdxfocdi vdcl jfidcjdxf oikn x k`dcldz Wdchdxfid# Mkb{jdvddc cdxfocdi jdid` wdcjdcldc Mf Ndadr Jk|dczdrd djdidn ’w{chdm-w{chdm jdrf mkb{jdvddc jdkrdn‐# M{zfwdc wkrcvdzddc fcf `kr{a{m wdjd wdnd` mkxdz{dc `dmfc jf`dczdwmdc) xknfclld mkz{clldifmddc `dmfc ikbfn jfrdxdmdc jdrfwdjd mkbnfckmddc# \{a{jcvd bkr{wd ckldrd mkxdz{dc) kmoco`f cdxfocdi) n{m{` cdxfocdi) xkrzd bdndxd xkrzd bdndxd cdxfocdi# cdxfocdi# Jkefcfxf vdcl jfbkrfmdc oikn Mokczadrdcfclrdz jdwdz jfifndz jdrf wkrvdzddccvd1 ’vdcl mndx jdc bkr`{z{ jdrf x{m{ bdclxd `dcd w{c dxdicvd) dxdi bfxd `kclfjkczfefmdxfmdc jfrf jdc `kcf`b{imdc rdxd bdclld) fz{idn mkb{jdvddc cdxfocdi‐# Wkrcvdzddc fcf `kr{a{m wdjd w{chdm-w{chdm mkb{jdvddc jdkrdn jdc mkb{jdvddc x{m{ bdclxd vdcl bfxd `kcf`b{imdc rdxd bdclld bdlf ordcl Fcjockxfd afmd ]2P jfzd`wfimdc {cz{m `k|dmfif fjkczfzdx bkrxd`d# Wkrcvdzddc vdcl zkrzkrd wdjd LBNC zkrxkb{z `kr{wdmdc wkcadbdrdc jdrf [[J 46:; Wdxdi 82# Jk|dxd fcf zomon-zomon mkb{jdvddc Fcjockxfd xkjdcl `k`wkrxodimdc kmxfxzkcxf mkb{jdvddc jdkrdn jdc mkb{jdvddc cdxfocdi zkrmdfz jfndw{xmdccvd zfld mdif`dz wkcakidxdc wdjd wdxdi 82 jdc `{ch{icvd dvdz vdcl bdr{# @krkmd `k`wkrxodimdc djdcvd mk`{clmfcdc wkrwkhdndc oikn mkb{jdvddc jdkrdn afmd bdzdxdc `kclkcdf mkb{jdvddc cdxfocdi zfjdm jfakidxmdc xkhdrd ld`bidcl# Xkbki{` jf d`dcjk`kc) [[J 46:; `kcll{cdmdc j{d fxzfidn {cz{m `kclfjkczfefmdxf mkb{jdvddc jdkrdn jdc mkb{jdvddc cdxfocdi# cdxfocdi# Mkb{jdvddc bdclxd) fdidn mkb{jdvddcmkb{jdvddc id`d jdc dxif vdcl zkrjdwdz xkbdlf w{chdm-w{chdm jf jdkrdn-jdkrdn jf xki{r{n Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

48

Fcjockxfd) xkjdclmdc mkb{jdvddc cdxfocdi xkcjfrf jfwdnd`f xkbdldf mkb{jd ddc dclxd vdcl x{jdn bkrdjd wdjd woxfxf vd l `k`fifmf `dmcd bdlf xki{r{n bdclxd Fcjockxfd# Jdid` mkb{jdvddc cdxfocdi zkrjdwdz cx{r wk`krxdz{ jdrf Bdcld Fcjockxfd vdcl {jdn xdjdr jdc `kclid`f wkrxkbdrdc xkhdrd cdxfocdi# Jf jdid`cvd zkrjdwdz {cx{r mkb{jdvddc dclxd jdc {cx{r ]8P mkb{jdvddc dxfcl) xkrzd {cx{r mr kdxf bdr{ dzd{ ndxfi fcukcxf cdxfocdi#

2# \{a{j mkb{jdvddc jdk rdn jf Fcjockxfd Mkb{jdvddc jdkrdn zkrhkr`fc j id` bkrbdldf dxwkm mknfj{wdc `dxvdrdmdz jf xki{r{n jdkrdn jf Fcjockxfd# Xkzfdw xdkrdn `k`fimf hfrf mndx mkb{jdvddc vdcl bkrbkjd# Jf bd dn fcf zkrjdwdz bkbkrdwd hoczon mkb{jdvddc jd rdn) xkwkrzf1

R{`dn djdz

R{`dn ldjdcl) r{`dn djdz x{` zkrd bdrdz • • • • • •

• • • •

Dhkn1 R{òn Dhkn X{`dzkrd Bdrdz 1 R{`dn Ldjdcl X{`dzkrd Xkidzdc 1 R{`dn If`dx Ad|d 1 Aolio Wdw{d 1 Nocdf X{id|kxf Xkidzdc 1 Zocl ocdcl .Zdcd Zordad&) Boid Xobd .B{lfx Bock&) Bdiid Io`wod .@dmdxxdr Lo|d& X{id|kxf Zkclldrd1 Fxzdcd b{zoc X{id|kxf [zdrd1 R{`dn dcll{cl Mdif`dczdc Bdrdz1 R{`d Bkzdcl C{xd Zkclldrd Zf`{r1 I wo

Zdrfdc • • • • •

Ad|d1 Bkjdvd Ad|d1 Bkjdvd)) M{jd I{` wfcl wfcl)) Rkol Bdif11 Mkhdm ) Bdrocl Bdif Bdrocl// Bdr ocldc ocldc)) Wkcjkz @di{m{11 Hdmdikik @di{m{ Hdmdikik)) Oridw f) Mdzrkaf Dhkn11 Xd`dc Dhkn Xd`dc)) Xk{jdzf @fcdclmdbd{11 Zdrf Wfrfc ) Zdrf Wdv{cl) @fcdclmdbd{ Wdv{cl) Zdrf Fcjdcl) Fcjdcl) Zdrf Rdcjdf) Rdcjdf) Zdrf Ififc Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

4:

• •

Bkzd|f1 Vdwocl Bkzd|f1 X{cjd11 Adfwocl X{cjd Adfwocl)) Zdrf Zowkcl

Zdrf adfwocl) Zdrfdc jdkrdn Ad|d Bdrdz • • • •

• • • •

Zfòr CZZ1 CZZ1 Ifm{rdf Ifm{rdf)) Bfj{) Zkbk Zkbk)) Bockz Bockz)) Wdjo,d Wdjo,d)) Romdzkcjd Romdzkcjd)) Hdhf Bdzdm Zobd % X{m{ Xf` i{cl{c i{cl{c11 Zorzor X{id|kxf Xkidzdc1 Xkidzdc1 Zdrf Wdmmdrkcd mmdrkcd)) Zdrfdc Dclfcl @d`frf) @d`frf) Zdrf Wdjj{ww ) Zdrf : Kzcfx Wkxfxfr Xfboild/Zdwzkcl1 Xfboild/Zdwzkcl1 Zdrf Xdw{ Zdcldc ) Zdrf Djom ) Djom ) Zdrf Dcdm ) Dcdm ) Zdr f Wdnid|dc ) Zdrf Idl{ J{o ) Zdrf Wkrdm ) Wkrdm ) drf Wdv{cl Rfd{ 1 Wkrxk`bdndc Wkrxk`bdndc)) Qdwfc fc)) Rkczdm B{ifdc) B{ifdc) Xkrd`wdcl J{d Bkidx Id`w{cl 1 Bkjdcd Bkjdcd)) Xk` dn dn)) Zdv{ndc Zdv{ndc)) Xflkln Xflkln)) Idb{ Mdv{ Frfdc Advd1 Advd1 . @{xvon @{xvon)) Xkid`dz Jdzdcl & Cfdx 1 ed`dkcd

Idl{ • •

• •

• • •

• •

• •

•

Admdrzd1 Mfhfr-mfhfr ) Adif-adif Admdrzd1 dif)) Ikclldcl Mdclm{cl @di{m{ 1 Rdxd Xdvdcl-x vdclk vdclk)) Dvo @d`d) @d`d) B{md Wfcz{) Wfcz{) B{r{cl Zdczfcd cd))Loro-Lorock Loro-Lorock)) N{ndzkk @kidv{ 1 Xoikrd` Xoikrd`)) Zdca{ l Mdz{cl @fcdclmdbd{ 1 Md`w{d l cdc Ad{n jf @dzo) @dzo) Md`bdclidn B{clo) B{clo) Fcjdcl X{cldf Ldrfcllfdcl Dhkn 1 B{clocl Ak{`wd Mdif`dczdc Xkidzdc 1 D` wdr-D`wdr Wfxdcl C{xd Zkclldrd Zf`{r Zf`{r 11 cdm Md`bfcl Xdvd) Xdvd) Ordx Ioro @difrfc) @difrfc) Xocbfio fio)) Zkbk Ocdcd) Ocdcd) Oedidclld)) Jo Nd|{) Oedidclld Nd|{) B ikikbo ikikbo)) Ik|o Ro Wfrfcl Xfcd) Xfcd) Bkcl{ Rk Ik M a{ a{)) Dm{ Rkzdcl) Rkzdcl) Ldfid R{`d Rdjnd) Rdjnd) Jkxdm{ X{id|kxf Xkidzdc 1 Dclfc @d`frf X{`dzkrd [zdrd 1 Dca{ Dn{ n{)) B{clo Bdclxo) Bdclxo) Hfmdid Ik Woclwocl) Woclwocl) B{clo Bdclxo) Bdclxo) B{zkz B{zkz)) Jdlo Fcdcl Xdrlk) Xdrlk) Wdw{d/Frfdc Bdrdz 1 Dw{x X{`dzkrd Bdrdz 1 Dvd` Jkc Idwkn) Idwkn) Bdrkm Xoiom ) Jdv{cl Wdifclld`) Md`bdclidn B{clo)) Md`w{dcl Cdc Ad{n Jf @dzo) B{clo @dzo) Md Wdrdm Zfclld) Zfclld) Ad`bf11 Bdzdclndrf Ad`bf Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

4;

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Ad|d Bdrdz 1 B{b{v B{idc) B{idc) Hfcl Hdclmkifcl) Hdclmkifcl) Kx Ififc) Ififc) Mdrdzdldc Wdnid|dc) Wdnid|dc) Mdif`dczdc Bdrdz 1 Hfm-Hfm Wkrf{m X{`dzkrd Xkidzdc 1 H{m @dm Fidcl) Fidcl) Jkm Xdclmk) Xdclmk) Lkcjfcl Xrf|fadvd) Xrf|fadvd) Mdbfik-bfik Mdbfik-bfik)) Bdczkc 1 Jdv{cl Xd`wdc X{id|kxf [zdrd 1 Kxd @omdc Ad|d Zkcldn 1 Ld`bdcl X{ifcl) X{ifcl) Lkm Mkwrfvk) Mkwrfvk) L{cj{i Wdh{i) Wdh{i) Fifr-fifr ) Ad`{rdc C{xd Zkclldrd Bdrdz 1 Nkikik [ Did Jk Zkdcl Mdif`dczdc Zf`{r 1 Zf`{r 1 Fcj{cl-Fcj{cl Ad`bf 1 Fcafz-Fcafz Xk`{z Mdif`dczdc Zkcldn 1 Mdidvdr Mdrdzdldc Wdnid|dc .Ad|d Bdrdz& Mkrdbdc Xdwk .Ad|d Zf`{r& Mkrochocl Mk`dvordc .Admdrzd& Moik-Moik .@di{m{& Ididc Bkikm .Bkclm{i{& Ik`bdn Didx .Dhkn& Ifxof .X{`dzkrd [zdrd& @djkmjkm @dld`bfrf .X{`dzkrd [zdrd& @did` Bdfmo .X{`dzkrd Bdrdz& @dcjk-@dcjk .@di{m{& @dc{m Jdjdif .Ad|d Bdrdz& @d Rkchocl .X{id|kxf Xkidzdc& @kadclkrdc .Bdif& @drfd` Zoòcl .X{`dzkrd [zdrd& @orkk .C{xd Zkclldrd Bdrdz& Cdxocdcl Jonfzd Cdj{d .X{`dzkrd [zdrd& O Fcd Cf Mkmk .X{id|kxf [zdrd& Oik Xfon .@di{m{& Orikc-Orikc .C{xd Zkclldrd Bdrdz& O [idzk .@di{m{& Wdf @{rd Rd`k .C{xd Zkclldrd Bdrdz& Wdmdrkcd .X{id|kxf Xkidzdc& Wdcoc Nfjk{cl .Ad|d Bdrdz& Wdrfx Bdrdczdf .Mdif`dczdc Xkidzdc& Wkfd Zd|d-Zd|d .X{id|kxf Zkclldrd& Wk{vk{` Bdcj{cl .Ad|d Bdrdz& Wfik{ik{vdc .Ad|d Bdrdz& Wfcdcl @{jd .Ad`bf& Wfxo X{rfz .Dhkn& Wfzfm Z{m{cl .Volvdmdrzd& Eiobdòrd) Wozocl Bkbkm Dclxd .C{xd Zkclldrd Zf`{r& Rd`bdjfd .X{`dzkrd [zdrd& Rdcl Zdi{ .X{`dzkrd Bdrdz& Rdxd Xdvdcl-Xdvdclk .@di{m{& Rdz{ Dco` .Bdif& Xdw{zdcldc Bdw{ch{ D`wdz .Mdif`dczdc Xkidzdc& Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

45

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Xdrfcdcjk .@di{m{& Xkikcjdcl @dvdcl .Ad`bf& Xkclmo-Xkclmo .X{`dzkrd [zdrd& Xfbold Zdhfczo .X{`dzkrd [zdrd& Xfcdclldr Z{io .X{`dzkrd [zdrd& Xfcl Xfcl Xo .X{`dzkrd [zdrd& Xfco` .Volvdmdrzd& Xf Wdzomddc .X{id|kxf [zdrd& Xfzdrd Zfiio .X{id|kxf [zdrd& Xoikrd` .Rfd{& X{rfidcl .Admdrzd& X{|k Ord Ad`{ .Volvdmdrzd& Zdcj{m @dakcl .Ad|d Zf`{r& Zdcdxk .@di{m{& Zdwfdc Cd{if .X{`dzkrd [zdrd& Zdrf Zdclldf .X{`dzkrd Xkidzdc& Zkbk Ocdcd .C{xd Zkclldrd Bdrdz& Zk Mdzk Jfwdcdn .Volvdmdrzd& Zomkhdcl .Ad|d Bdrdz& Zocjom Mdjdjfclm{ .X{id|kxf Zkcldn& Zowk L{l{ .X{id|kxf Zkcldn& Z{`wf \dv{ .Mdif`dczdc Zkcldn& Z{z{ Mojd .C{xd Zkclldrd Bdrdz& Zkrdcl B{idc .Admdrzd& Vd`mo Rd`bk Vd`mo .Wdw{d& Bdwdm W{h{cl .Ad|d Zkcldn& Vkc Fcl Zd|dcl Oco Ifczdcl .Ad|d Zkcldn& Xzdxf{c Bdidwdc) Jfjf Mk`woz .Ad|d Zkcldn& Dclfcl @d`frf) X{id|kxf Wdrdxdcldczd .X{id|kxf Xkidzdc& b{i{ iocjocl) `dii{vd) fo-fo) `d,wdrdr{m .X{id|kxf Bdrdz&

@{xfm • • • • • • •

Admdrzd1 Mkrochocl Z{l{# Admdrzd1 Z{l{# @di{m{ 1 @kidv{ 1 Ndjrdn Ndjrdn)) @dmvocl @dmvocl)) Rocllkcl @fcdclmdbd{ 1 Dhkn 1 @dmdxxdr 11 Ldcjrdcl B{io) @dmdxxdr B{io) Xfcrfifm Wkxfxfr Xfboild/Zdwzkcl 1 Xfmd`bdcl

4<


Didz `{xfm

Ld`kidc • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Ad|d1 Ld`kidc Ld`kidc## C{xd Zkclldrd Zf`{r 1 X xdcjo xdcjo)) Locl jdc Zd`b{r ) A{m Jd|dc) Jd|dc) Lfzdr Ifo# Lkcjdcl Bdif Lkcjdcl Mdro Lkcjdcl @kidv{ Ldcjdcl Zdb{fm Xdxdcjo Zdik`wocl Zfed Xdi{dcl Rkbdcd Bkcjk Mkcocl Mkrochocl Xkr{cdf Afjor X{ifcl Ik`bdcl X{ifcl X{cjd Jkr`kcdc Xdroc Mkhdwf Bocdcl Mkcjdcl Ad|d Dclmi{cl Hdi{cl M{ifczdcl Locl Mk`djd Locl Id`b{x Rkbdb Zdcllkzocl Locjdcl Bdzdm Mkhdwf) mkxom-Mkxom B{ fx-`dmdxxdr ) jdc xkbdldfcvd Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

4>

Ld`bdr • •

Ad|d1 \dvdcl \dvdcl## Zorzor1 Bdzdm

Wdz{cl • • •

Ad|d1 Wdz{cl B{zo) B{zo) wdz{cl B{jnd# B{jnd# Bdif1 Ldr{jd# Frfdc Advd1 Advd1 Dx`dz#

Wdmdfdc • • • • • • • • •

Ad|d1 Bdzfm # X{`dzrd [zdrd1 [zdrd1 [iox [iox)) X{rf-x{rf) Lozocl# X{`dzrd [zdrd) Xfboild1 Xfboild1 Dcdm Jdro % @drdw{ik# @drdw{ik# X{`dzrd Bdrdz/ Bdrdz/ @kidv{ @kidv{11 x{`dzrd xkidzdcXoclmkz xkidzdcXoclmkz Id`w{cl 1 Zdwfx Xdxfrfcldc Zkc{c Fmdz C{xd Fmdz C{xd Zkclldrd Zf`{r B{lfx - @dmdxxdr Bda{ Bda{ Bojo jdc Adx Z{z{w) Z{z{w) Bda{ Id,b{

X{drd • • •

Ad|d1 Xfcjkc Xfcjkc## X{`dzrd1 Z{mdcl hkrfzd# Zdifb{c 1 .Xfboild) X{`dzkrd [zdrd&

Xdxzrd/z{ifxdc • • • • •

Ad|d1 Bdbdj Zdcdn Ad|d) Ad|d) mdrvd-mdrvd Rocllo|drxfzo Rocllo|drxfzo## Bdif1 mdrvd z{ifx jf dzdx Ioczdr# X{`dzrd bdlfdc zf`{r .@kidv{&1 Ndcl Z{dn X{id|kxf Xkidzdc Cdxmdn Xkidzdc Cdxmdn Z{d Ioczdrd Zfòr Df Zfòr Df Bdbkikc) Bdbkikc) Df Mdcofm

Mkb{jdvddc @ojkrc Mndx Fcjockxfd • •

•

@{xfm Jdclj{z1 Kiufk X{mdkxfn) X{mdkxfn) Rno`d Frd`d# Frd`d# Efi` Fcjockxfd1 "Jd{c "Jd{c jf Dzdx Bdczdi" Bdczdi" .466>& vdcl `kcjdwdz wkclndrlddc Efi` zkrbdfm jf "Dxfd Wdhfefh Efi` Ekxzfudi" jf Zdfwkf Zdfwkf## Xdxzrd1 W{adclld Bdr{# Bdr{#


46

8#

Jd`wdm Mkb{jdvddc Bdrdz jf Fcjockxfd

Jd`wdm mkb{jdvddc bdrdz jf Fcjockxfd jfhkr`fcmdc jdid` |{a{j liobdifxdxf jdc òjkrcfxdxf vdcl jdwdz `k`bd|d jd`wdm woxfzfe jdc jd`wdm ckldzfe bdlf bdclxd mfzd# Jd`wdm Woxfzfe

d# Wkr{bdndc Zdzd Cfidf jdc Xfmdw Djdcvd òjkrcfxdxf jdc liobdifxdxf jdid` b{jdvd `kcvkbdbmdc wkrlkxkrdc cfidf jdc xfmdw `dxvdrdmdz vdcl xk`{d frdxfocdi `kcadjf rdxfocdi# b# Bkrmk`bdclcvd fi`{ wkclkzdn{dc jdc zkmcoiolf Jkcldc bkrmk`bdclcvd fi`{ wkclkzdn{dc jdc zkmcoiolf `dxvdrdmdz `kcadjf ikbfn `{jdn jdid` bkrdmzfufzdx jdc `kcjorocl {cz{m bkrwfmfr ikbfn `da{# h# Zfclmdz Mknfj{wdc vdcl ikbfn Bdfm Jfb{mdcvd fcj{xzrf vdcl `k`wroj{mxf didz-didz mo`{cfmdxf jdc zrdcxworzdxf vdcl hdcllfn `kr{wdmdc xdidn xdz{ {xdnd `kcl{rdclf wkclldcll{rdc jdc `kcfclmdzmdc zdrde nfj{w `dxvdrdmdz# Jd`wdm Ckldzfe

Jd`wdm ckldzfe òjkrcfxdxf ckldzfe òjkrcfxdxf jdc liobdifxdxf djdidn xkbdldf bkrfm{z# d# Woid Nfj{w Mocx{`zfe Wkrmk`bdcldc fcj{xzrf vdcl wkxdz `k`b{dz wkcvkjfddc bdrdcl mkb{z{ndc `dxvdrdmdz `kif`wdn# Jkcldc bklfz{ `dxvdrdmdz `{jdn zkrzdrfm {cz{m `kclocx{`xf bdrdcl jkcldc bdcvdm wfifndc vdcl djd# b# Xfmdw Fcjfufj{difxzfm @dxvdrdmdz `krdxd jf`{jdnmdc jkcldc zkmcoiolf `da{ `k`b{dz `krkmd `krdxd zfjdm idlf `k`b{z{nmdc ordcl idfc idfc jdid` bkrdmzfufzdxcvd# Mdjdcl `krkmd i{wd bdn|d `krkmd djdidn `dmni{m xoxfdi# h# Ldvd Nfj{w Mkbdrdz-bdrdzdc Zfjdm xk`{d b{jdvd Bdrdz bdfm jdc hohom jfzkrdwmdc jf Fcjockxfd# B{jdvd ckldzfe vdcl `{idf `kcllkxkr b{jdvd b{jdvd dxif djdidn dcdm zfjdm idlf nor`dz mkwdjd ordcl z{d) mknfj{wdc bkbdx rk`dad rk`dad)) jdc idfc-idfc# j# Mkxkcadcldc Xoxfdi Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

27

Dwdbfid jdid` x{dz{ mo`{cfzdx `dxvdrdmdz ndcvd djd bkbkrdwd fcjfufj{ vdcl jdwdz `kclfm{zf dr{x òjkrcfxdxf jdc liobdifxdxf `dmd dmdc `k`wkrjdid` a{rdcl wk`fxdn dczdrd fcjfufj{ jkcldc fcjfufj{ idfc vdcl xzdlcdc# Ndi fcf `kcf`b{imdc mkxkcadcldc xoxfdi xoxfdi## Mkxkcadcldc xohfdi `kcvkbdbmdc djdcvd adrdm dczdrd xf mdvd jdc xf `fxmfc xknfclld xdcldz `{clmfc bfdx `kr{xdm mkbnfckmddc jdc mkz{clldifmddc Bdclxd Fcjockxfd# :# @k`wkrzdndcmdc mkb{jdvddc Fcjockxfd

Bkrfm{z fcf djdidn hdrd-hdrd `k`wkrzdndcmdc mkb{jdvddc Fcjockxfd 1 •

• • •

• •

@kc{`b{nmdc xk`dcldz cdxfocdifx`k vdcl zdcll{n) `fxdi xk`dcldz `kchfczdf wroj{m jdid` cklkrf# @kcdcd`mdc jdc `kcld`dimdc cfidfcfidf Wdchdxfid jkcldc xkbdfm- bdfmcvd# @kcdcd`mdc jdc `kidmxdcdmdc dadrdc dld`d jkcldc xkbdfm- bdfmcvd# @k|{a{jmdc x{wrk`dxf n{m{`) `kckrdwmdc jdc `kckldmmdc n{m{` jdid` drzf xkbkcdr bkcdrcvd jdc xkdjfi- djficvd# Xkikmzfe zkrndjdw mkb{jdvddc dxfcl vdcl `dx{m mk Fcjockxfd Wk`krfczdn ndr{x @kclndm-wdzkcmdc mkb{jdvddc-mkb{jdvddc jf Fcjockxfd

24


Idzfndc

Ad|dbidn wkrzdcvddc jf bd|dn fcf 4# Akidxmdc wkrbkjddc dcdzdrd mkb{jdvddc cdxfocdi jkcldc mkb{jdvddc jdkrdn 2# Bdldf`dcdmdn wkclkrzfdc mkb{jdvddc cdxfocdi `kc{r{z Mf Ndadr Jk|dczdrd jdc Mokczaorocfclrdz# Djdmdn wkrxd`ddc jdc wkrbkjddccvd? Akidxmdc# 8# Dwd xdad vdcl `kikclmdwf mkb{jdvddc cdxfocdi? Akidxmdc :# Z{ca{mdc hoczon w{chdm-w{chdm mkb{jdvddc jdkrdn# @fcf`di ; jdkrdn ;# Z{ca{mmd hoczon mkb{jdvddc id`d jdc dxif Fcjockxfd wdjd `dxd wrdxkadrdn) `dxd Nfcj{-B{jd jdc wdjd `dxd wkcvkb drdc Fxid`#

22


Jdezdr W{xzdmd

|||#|fmfwkjfd#ho` |||#loolik#ho` Drfefc)@dxvn{rf#2776#jkefcfxf Drfefc)@dxvn{rf#2776#jkefcfxf mkb{jdvddc `kc{r{z wdrd dnif#loolik dnif#loolik D`bdrd)X{lnoxd#277<#{cz{m D`bdrd)X{lnoxd#277<# {cz{m Fcjockxfd#loolik Fcjockxfd#loolik Orldcfxdxf#orl mo`{cfzdx jdc wkrw{xzdmddc ocifck L{cd|dc#277<# ekco`kcd ekco`kcd mocxkw mkb{jdvddc Fcjockxfd Fcjo ckxfd#loolik #loolik X#Brdn`dcd-Mkb{jdvddc Cdxfocdi Fcjockxfd Di-Edrfxf)Dridc R{jf#277># wkcldr{n wkcldr{n b{jdvd bdrdz #FXJ1loolik #FXJ1loolik Bdmmkr) A\@# 4666# ‐Efixdedz Mkb{jdvddc) Xkb{dn Wkcldczdr‐# Wkcldczdr‐# Wkckrbfz Mdcfxf{x= Volvdmdrzd# Jk|dczdrd) Mf Ndadr# 466:# ‐Mkb{jdvddc‐# ‐Mkb{jdvddc‐# Wkckrbfz @dakifx I{n{r Wkrxdz{dc Zd`dcxfx|d= Volvdmdrzd# Xdraoco# Dl{x R .Kjfzor&# 4666# ‐Wk`bkbdxdc B{jdvd-B{jdvd Mfzd‐# Mfzd‐# Wkckrbfz WZ Lrd`kjfd W{xzdmd [zd`d= Admdrzd# X{xkco) Erdcq @dlcfx# 4662# ‐Efixdedz Mkb{jdvddc Woifzfm‐# Wkckrbfz Lrd`kjfd W{xzdmd [zd`d= Admdrzd#

28


J# @DXDIDN XOXFDI 4#

Wkclkrzfdc

@dxdidn xoxfdi djdidn x{dz{ mkzfjdm xkx{dfdc dczdrd {cx{r- {cx{r mkb{jdvddc dzd{ `dxvdrdmdz) vdcl `k`bdndvdmdc mknfj{wdc mkio`wom xohfdi ) dzd{ `kclnd`bdz zkrwkc{nfcvd mkfclfcdc-mkfclfcdc womom-womom |drld mkio`wom xohfdi zkrxkb{z) xknfclld `kcvkbdbmdc mkwfchdcldc fmdzdc xohfdi# 2#

Midxfefmdxf @dxdidn Xoxfdi

@dxdidn xohfdi jdwdz jfmidxfefmdxfmdc bkrjdxdrmdc edhzor-edmzor wkcvkbdbcvd) jfdczdrdcvd djdidn1 d# Edhzor kmoco`fx) jfdczdrdcvd mk`fxmfcdc jdc wkcldcll{rdc b# Edhzor bfoiolfx) jfdczdrdcvd wkcvdmfz jdc hdhdz efxfm h# Edhzor wxfmoiolfx) jfdczdrdcvd wkcvdmfz xvdrde) jfxorldcfxdxf af|d jdc b{c{n jfrf# j# Edhzor mkb{jdvddc) jfdczdrdcvd wkrhkrdfdc) mkadndzdc) mkcdmdmdidc dcdm-dcdm) moceifm rdxfdi jdc moceifm mkdld`ddc# 8# @dcfekxz Xohfdi Wrobik`x jdc Idzkc Xohfdi Wrobik`x @dcfekxz xohfdi wrobik`x `kr{wdmdc `dxdidn xohfdi vdcl zf`b{i xkbdldf dmfbdz zkradjfcvd mkwfchdcldc-mkwfchdcldc jdid` `dxvdrdmdz# Mkwfchdcldc-mkwfchdcldc zkrxkb{z jfxkbdbmdc zfjdm xkx{dfcvd zfcjdmdc jkcldc cor`d jdc cfidf vdcl djd jdid` `dxvdrdmdz# @dxvdrdmdz {`{`cvd zfjdm `kcv{mdf zfcjdmdc-zfcjdmdc vdcl `kcvf`wdcl# Idzkcz xohfdi wrobik` a{ld `kcvdclm{z ndi-ndi vdcl bkrid|dcdc jkcldc cfidf-cfidf `dxvdrdmdz) zkzdwf zfjdm jfdm{f jk`fmfdc ndicvd# :# Bkbkrdwd @dxdidn Xoxfdi vdcl Wkczfcl d# Mk`fxmfcdc Mk`fxmfcdc jfdrzfmdc xkbdldf x{dz{ mkdjddc zkrndjdw xkxkordcl vdcl zfjdm xdcll{w `k`kifndrd jfrfcvd xkcjfrf xkx{df jkcldc zdrdw mknfj{wdc mkio`wom jdc a{ld zfjdm `d`w{ `k`dceddzmdc zkcdld `kczdi `d{w{c efxfmcvd jdid` mkio`wom zkrxkb{z# Xkhdrd xoxfoiolfx mk`fxmfcdc zf`b{i mdrkcd xdidn xdz{ ik`bdld mk`dvdrdmdzdc zfjdm bkre{clxf jkcldc bdfm) vdfz{ ik`bdld kmoco`f# Mkwfchdcldc zkrxkb{z dmdc `kcadidr mkbfjdcl-bfjdcl idfccvd) idfccvd) `fxdicvd wdjd mknfj{wdc mki{drld vdcl zkrzf`wd mk`fxmfcdc zkrxkb{z# b# Mkadndzdc Xoxfoiolf bkrwkcjdwdz bdn|d) mkadndzdc jfxkbdbmdc mdrkcd mocjfxf-mocjfxf jdc wroxkxwroxkx xoxfdi vdcl xd`d) xd`d) vdcl `kclndxfimdc wkrfidm{-wkrfidm{ xoxfdi idfccvd# Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

2:

Jdrf dcdifxfx xohfdi wxfmoiolfx) xkxkordcl `kcadjf wkcadndz jfxkbdbmdc oikn bkbkrdwd bkcz{m wroxkx) xkwkrzf f`fzdxf) wkidmxdcddc wkrdcdc xohfdi) wkrbkjddc xohfdi) mo`wkcxdxf) fjkczfefmdxf) mocxkwxf jfrf wrfbdjf jdc mkmkhk|ddc vdcl dlrkxfe# Bdlfdc womom jdrf woid-woid wkrfidm{ adndz jfwkidadrf jdid` mkio`wom-mkio`wom mkhfi vdcl bkrxfedz fczf`# Idz-didz mo`{cfmdxf zkrzkcz{ xkwkrzf b{m{) x{rdz mdbdr) efi`) ndcjwnock) zkikufxk rdjfo `k`bkrfmdc wkcldr{n-wkcldr{n zkrzkcz{) vdfz{ jdid` `k`bkrfmdc x{lkxzf mkwdjd ordcl-wkrordcldc {cz{m `kckrf`d dzd{ `kcoidm wkrfidm{wkrfidm{ adndz# [cz{m `kcldzdxf mkadndzdc djd j{d) vdfz{ jkcldc hdrd wrkukczfe jdc jkcldc hdrd rkerkxfe# Akcfx mkadndzdc vdcl wkri{ `kcjdwdz wkrndzfdc wdjd `dxd òjkrc fcf djdidn |nfzk hoiidr hrf`k# Mkadndzdc bkcz{m fcf {`{`cvd jfidm{mdc oikn ordcl-ordcl zkrnor`dz jdc xkndr{xcvd `kcadjf x{rf zd{idjdc `dxvdrdmdz# @krkmd wdjd {`{`cvd wkadbdz dzd{ wkcl{xdnd jdid` `kcadidcmdc wkrdcdc jdc e{xf xoxfdicvd# 8#

Jfxorldcfxdxf mki{drld

Jfxorldcfxdxf mki{drld djdidn wkrwkhdndc mki{drld xkbdldf x{dz{ {cfz) mdrkcd dcllozddcllozdcvd ldldi `k`kc{nf mk|dafbdc-mk|dafbdccvd vdcl xkx{df jkcldc wkrdcdc xoxfdicvd# Bkcz{m-bkcz{m jfxorldcfxdxf mki{drld dczdrd idfc1 d# [cfz mki{drld vdcl zfjdm ikclmdw mdrkcd n{b{cldc jfi{dr wkrmd|fcdc# b# W{z{xcvd n{b{cldc wkrmd|fcdc mdrkcd wkrhkrdfdc# h# Djdcvd mkm{rdcldc mo`{cfmdxf jfjdid` mki{drld j# Mrfxfx mki{drld# :) @dxdidn Lkckrdxf @{jd @dxdidn lkckrdxf `{jd jfzdcjdf oikn j{d hfrrf vdcl bkrid|dcdc) wkrzd`d mkfclfcdc {cz{m `kid|dc) xkwkrzf jkcldc rdjfmdifx`k jdc jkifm{kcxf dzd{ mkcdmdidc# Mkj{d jkcldc xfmdw dwdzfx) vdmcf `kcvkx{dfmdc jfrf xkhdrd `k`bdbf b{zd zkrndjdw {m{rdc òrdi lkckrdxf z{d# Wdjd `dxvdrdmdz zrdcxfxf) lkckrdxf `{jd xkoidn-oidn zkrakwfz oikn cor`d id`d jdc cor`d bdr{ .vdcl mdjdcl-mdjdcl bki{` zkrbkcz{m&# Lkckrdxf z{d xkoidn-oidn zfjdm `kcvdjdrf bdn|d {m{rdc xkmdrdcl b{mdcidn {xfd) dmdc zkzdwf mk`d`w{dc# Cd`{c lkckrdxf `{jd zfjdm jfbkrf mkxk`wdzdc {cz{m `k`b{mzfmdc mk`d`w{dccvd# @dxd rk`dad djdidn `dxd wkc{n bdndvd) mdrkcd dmdc `kcfclldimdc `dxd dcdm-dcdm `kc{a{ `dxd wkcjk|dxddc vdcl mkwrfbdjfdccvd xkjdcl `kcldid`f wk`bkcz{mmdc# [cz{m fz{ `dxd fcf wkri{ bf`bfcldc) zkr{zd`d jdrf ordcl z{d# @dxdidn d# Xkcxk oe udi{k vdcl m{rdcl jfzdcd`mdc oikn ordcl z{d# Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

2;

b# Zf`b{icvd orldcfxdxf fceor`di vdcl {`{`cvd zfjdm jfx{mdf oikn `dxvdrdmdz# h# @{ch{mcvd {xdnd lkckrdxf `{jd {cz{m `kcldjdmdc wkr{bdndc vdcl jfxkx{dfmdc jkcldc cfidf md{` `{jd# ;# Wkrdcl Wkrdcl `kldmfbdzmdc jfxorldcfxdxf jdid` wkibdldf dxwkm mk`dxvrdmdzdc) bdfm bdlf Ckldrd vdcl `kcdcl) dwdidlf Ckldrd vdcl mdidn# Dwdidlf wdjd jk|dxd fcf bkcz{m wkrdcl x{jdn zozdi zfjdm ndcvd dclmdzdc bkrxkcadzd) `kidfcmdc `kidfcmdc `kifbdzmdc xki{r{n dxwkm mknfj{wdc `dxvdrdmz# 5# Wkidclldrdc zkrndjdw Cor`d @dxvdrdmdz d# Wkidh{rdc Wkidh{rdc jdwdz jfdrzfmdc xkbdldf bkcz{m wkmkraddc `kcvkrdnmdc jfrf mkwdjd {`{` {cz{m `kidm{mdc wkrb{dzdc xkmx{di jkcldc `kcjdwdz {wdn# Wkidh{rdc `{ch{ikbdbmdc oikn edhzor kcjolkc jdc kmxolkc# Edhzor kcjolkc) jfdczdrd cdex{ bfrdnf vdcl bkxdr) `didx cd`{c fclfc nfj{w `k|dn# Edzor kmxolkc dczdrd idfc) kmoco`f) {rbdcfxdxf vdcl zfjdm zkrzdz{r) wkr{`dndc m{`{n jdc idfc xkbdldfcvd# [xdnd {cz{m `kchkldn wkidh{rdc ndr{x jfidm{mdc ad{n xkbki{` `{ch{icvd ldcll{dc fcxkm{rfzdx wdjd dcdm-dcdm |dcfzd) xkwkrzf `k`boiox) `kcl{zfi) jdc xkbdldfcvd# Ndi fz{ jdwdz jfhkldn jkcldc wk`bfcddc) zkr{zd`d mdxfn xdvfcl jdrf ordcl z{d vdcl xzdbfi# b# Mkcdmdidc Dcdm-dcdm Mkcdmdidc dcdm-dcdm `kifw{zf wkch{rfdc wkrd`womdc) wkchowkzdc) wkcldcfddc) wkcll{cddc obdz-odbdz zkridrdcl jdc `kclkcjddf mkcjdrddc bkròzor zdcwd `kclfcjdnmdc wkrdz{rdc# Vdcl mkxk`{dcvd `kidclldr n{m{` jdc `kclldcll{ mkzkrzfbdc `dxvdrdmdz# h# Wkcvdidn l{cddc Cdrmobd Fcjockxfd xkmdrdcl fcf x{jdn `kcadjf zk`wdz wkca{didc cdrmobd j{cfd) jdc mox{`kc zkrbkxdr jdc vdcl `kcadjf morbdccvd xkbdlfdc bkxdr djdidn ordcl vdcl bkr{xfd dczdrd 4> ‘ 2; zdn{c# Wkcvdidn l{cddc cdrmobd xkhdrd adclmd wdcadcl dmdc `kr{xdm mknfj{wdc lkckrdxf `{jd jdc Ckldrd jf `dxd `kcjdzdcl# Ndi fcf jfxkbdbmdc oikn `dc{xfdcvd vdcl wdjd {`{`cvd `kcldid`f xdmfz xdrde jdc af|d) vdcl wdjd dmnfrcvd Ckldrd zkrxkb{z dmdc `kcldid`f ioxz lkckrdzfoc# Drfke C{r Mnokr{jfc y FWX - Mkb{jdvddc

25

j# Noò xkmx{difzdx# Noò xkmx{difzdx jdwdz jfloioclmdc mkjdid` zfld mdzdlfrf) vdfz{1 4&# Loiocldc vdcl dmzfe `kchdrf `fzrd mkchdc# 2&# Loiocldc wdxfe vdcl `kc{cll{# `k c{cll{# 8&# Loiocldc xfz{dxfocdi# Ckldrd jk|dxd fcf wkri{ `k`bkcz{ [cjdcl-{cjdcl `kclkcdf noò xkmx{di) vdcl z{a{dccvd1 4&# @kifcj{clf |drld jdrf dlrkxfufzdx xkmx{di 2&# @kifcj{clf dcdm-dcdm jfbd|dn {`{rjdrf kmxwiofzdxf xkmx{di# 8&# @kifcj{clf |drld jdrf jd`wdm vdcl jfzf`b{imdc oikn mklfdzdc noò xkmx{di# Mkwkcj{j{mdc <# @dxdidn Mkwkcj{j{mdc

Dmfbdz mkwdjdzdc wkcj{j{m jf Fcjockxfd `kcf`b{imdc `dxdidn= mk`fxmfcdc) mkadndzdc) {rbdcfxdxf vdcl zfjdm zkrdz{r) wk`{mf`dc m{`{n) wkidh{rdc) wkcvkbdrdc wkcj{j{m vdcl zfjdm `krdzd jdc idfc xkbdldfcvd# Mkxk`{dcvd `kr{wdmdc `dxdidn xohfdi vdcl bfxd `kclldcll{ mknfj{wdc `dxvdrdmdz# ># `dxdidn Ifclm{cldc Nfj{w @dxdidn ifclm{cldc nfj{w vdcl `kcadjf wkrodidc jk|dxd fcf djdidn kekm r{`dn mdhd) wk`dcdxdc liobdi# Ndi fcf jfxkbdbmdc oikn wkchk`drdc ifclmcldc) wkcll{cj{idc n{zdc vdcl jfim{mdc oikn |drld `dxvdrdmdz jdc fcj{xzrfdifxdxf# 6# bfromrdxf Wkr`dxdidndc bfromrdxf jk|dxd fcf jf Fcjockxfd djdidn) bkrbkifz-bkifz jdc zfjdm kekmzfzfx) xknfclld `k`bkbdcf mkwkczfcldc |drld# Ckldrd xkoidn-oidn zfjdm `k`fndm wdjd md{ mkhfi) xknfclld xkrfcl zkradjf mkrfb{zdc jf `dxvdrdmdz#

Idzfndc# 4# 2# 8# :# ;#

Dwdmdn `dxdidn xohfdi fzf? Akidxmdc) bdn|d `dxdidn xohfdi bfxd `kclldcll{ mknfj{wdc `dxvdrdmdz# @kcldwd wkcvdidn l{cddc Cdrmobd jfdclldw `dxdidn xohfdi# Dwd |nfzk hoiidr hrf`k fz{) akidxmdc# Dcdifxfx jf ifclm{cldc`{ djd bkrdwd `dhd` `dxidn xohfdi vdcl djd


2<

Modul IPS Kelas XII

Recommend Documents