Republika ng Pilipinas Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas Kolehiyo ng Artes at Literatura KAGAWARAN NG FILIPINOLOHIYA
Lungsod ng Quezon
PANANALIKSIK TUNGKOL SA KAHIRAPAN SA PAGTULOG SANHI S ANHI NG INSOMNIA
Panananaliksik sa Filipino
Rolando Irojo Jr. Erold Tingson Chesla Nuval
Bb. Karen G. San Diego
2015
1
PASASALAMAT
Ang pananaliksik pananaliksik na ito ay buhat sa oras at tiyaga ng mga mag-aaral na mananaliksik. Nais ng grupo na pasalamatan ang mga taong tumulong upang matapos ang pag-aaral na ito.
Unang-una ay sa Panginoong Maykapal. Siya ang nagbigay sa ating lahat ng kaalaman at karunungan na ating ginagamit ngayon. Ang kanyang gabay ang isa sa mga dahilan upang matapos ang proyektong ito.
Ikalawa ay sa aming mga mahal sa buhay na walang sawang pag-intindi at pagsuporta upang magkaroon ng katuparan sa paggawa ng pananaliksik.
Gayundin sa lahat ng mga bumubuo sa aklatan ng PUPQC Library na nakapagbigay rin ng tulong sa aming mga mananaliksik upang makahanap ng mga datos na kinakailangan para sa aming pag-aaral.
At higit sa lahat, ipinaabot ng mga mananaliksik mananaliksik ang taos-pusong pasasalamt pasasalamt sa aming gurong si Bb. Karen San Diego na nagsilbing tagapayo namin upang mapabuti at mapaganda ang pag-aaral.
2
PAGHAHANDOG
Nais naming ihandog ang thesis na ito sa aming mga magulang na pumapatnubay sa amin. Sa mga taong nasa likod ng tagumpay upang matapos ang namin ang thesis na ito. Sa aming mga kaibigan na nagbigay ng tulong sa amin upang maisagawa namin ang thesis na ito at sa aming propesor na si Bb. Karen San Diego na patuloy na tumutulong at nagbibigay ng kaalaman sa amin.
3
TALAAN NG NILALAMAN
Pasasalamat………………………………………………………………..…………2 Paghahandog…………………………………………………………………………. 3 Talaan ng Nilalaman…………………………………………………………………..4 Abstrak……………………………………………………………………… Abstrak………………………………… …………………………………….…........ .…...........5
Kabanata 1 : Suliranin at Kaligirang Pangkasaysayan Panimula………………………………………………………………………………. .7 Kaligirang Pangkasaysayan………………………………………………….………9 Balangkas Konseptuwal………………………………………………………………9
Balangkas Teore tikal………………………………………………………………….10 Paglalahad ng Suliranin……………………………………………………….………12
Kahalagahan ng Pag- aaral……………………………………………………..........13 Saklaw at Limitasyon……………………………………………………...................13
Kabanata 2 : Mga Kaugnay na Pag-aaral at Literatura
Lokal na Pag- aaral………………………………………………………………... .....14 Banyagang Pag- aaral…………………………………………………......................15 Lokal na Literatur a…………………………………………………………...………..22 a…………………………………………………………...………..22 Banyagang Lite ratura………………………………………………………………….24 Katuturan ng mga Salita ng Ginamit…………………………………………...........25
4
Kabanata 3 : Metodo ng Pananaliksik
Pamamaraang Ginamit sa Pananaliksik……………………………………………27 Instrumentong ginamit sa pananaliksik…………………………………………..…27 Paraang ginamit sa pagkuha ng Sampol ng Pop ulasyon……............................28 Deskripsyon ng mga kal ahok o respondente…………………………….………..28 Mga Talahanayan……………………………………………………………………..28 Pagsusuring Istadistika ng mga Datos……………………………………………..30 Bibliograpiya………………………………………………………………………...… 36
ABSTRAK
Pamagat : Pagsapit ng Gabi : Hindi makatulog sanhi ng Insomnia Mga Mananaliksik :
Rolando Irojo Jr. Erold Tingson Chesla Nuval
Ang pananaliksik pananaliksik na ito ay may layuning alamin kung ano ba ang Insomnia na nagbubuhat ng kahirapan sa pagtulog sa gabi at ang mga pangunahing sanhi at sintomas ng pagkakaroon nito. Nilalayon din ng pag-aaral na ito na malaman ang mga bagay na maaaring maging lunas sa sakit na ito.
5
Gumamit
ang
mga
mananaliksik
ng
paraang
deskriptibo
at
ng
instrumentong talatanungan na pinasagutan sa mga respondente ng pag aaral hinggil sa sakit sa insomnia. Sinuri at binigyang deskripsyon ang mga katugunan ng mga respondente na siyang naging batayan ng natuklasan sa pananaliksik ng tao. MGA NATUKLASAN:
Batay sa isinagawang pag aaral, natuklasan ng mga mananaliksik ang mga sumusunod: Ang Insomnia o kawalan ng tulog ay isang karaniwang karaniwang problema na nakababawas sa iyong enerhiya at nakasasama sa iyong kalusugan at kakayahang magtrabaho sa umaga. Maaari ding magdulot ng malalang problemang pangkalusugan ang chronic insomnia. May tatlong klasipikasyon at uri o klase ang Insomnia. Ang mga ito ay : Una, ang Pansamantalang Insomnia na tumatagalmula isang gabi hanggang ilang araw. Karaniwang sanhi nito ang pansamantalang pagbabago sa buhay ng tao, gaya ng pagbibiyahe, pagpapalit ng iskedyul, pagkabalisa, o pakikipagtalo. Ikalawa, ang Magaang insomnia. Ang pinagmumulan nito ay pisikal na pagkakasakit, o mga sandali ng stress na batay sa mga pangyayari. Tumatagal ito ng tatlong Linggo. At Ikatlo ay ang Paulit-ulit na insomnia. Para sa mga espesyalista, ito ang tinatawag na tunay na sleep disorder. Nararanasan ito
6
halos kapag gumabi, nagbibigay ng labis na pagtitiis o paghihirap, at tumatagal nang hanggang isang buwan o mahigit pa (minsan ay ilang taon). Natalakay din sa pag-aaral na ito ang mga sintomas ng Insomnia. May tatlo lamang na senyales ng pagkakaroon ng sakit na ito. Ito ay ang 1.) Panimula. Mahirap humanap ng tulog; ito ang pinakakaraniwang sintomas, 2.) Paputol-putol. Madalas na paglalakad tuwing gabi at hirap na makabalik muli sa pagtulog, at 3.) Malubha. Hindi karaniwang gising at kawalan ng kakayahan na muling bumalik sa pagtulog. Sa pananaliksik na ito ay amin ding pinagtuunan ang mga bagay na nagsasanhi ng pagkakaroon ng Insomnia. Marami ang posible at maaaring maging dahilan ng pagkakaroon nitoHalimbawa nalang nito ay ang stress o kapag ang tao ay binabagabag ng mga problema at kabiguan. Sa aming isinagawang pag-aaral ay aming natuklasan ang mga maaaring maging paraan, solusyon, at lunas para sa sakit na ito.
KABA NATA 1 S u l i r an an i n a t K a l i g i r a n g P a n g k a s a y s a y a n
PANIMULA
Ang pagtulog pagtulog ay isa sa mahahalaga mahahalaga at likás na gawain gawain na kinakailangan kinakailangan ng tao sa kaniyang araw-araw na pamumuhay. Sinasabing ang pagtulog ay
7
napakasensitibong tungkulin ng katawan dahil sa pisikal at iba pang sanhi na humahadlang sa tao na magkaroon ng masarap na pahinga. Tumutulong ang pagtulog upang mapasigla ang pag-iisip at katawan at nang maibalik ang nawalang lakas na kinokonsumo sa loob ng maghapon. Kailangan ito upang mapanatili ng tao ang pagiging alerto sa pang-araw-araw na ginagawa. Habang natutulog, pumapasok ang tao sa paulit-ulit na estado ng paghimbing. Humihinto ang kamalayan pansamantala upang mabigyan ng kalayaan ang katawan na makapagpahinga. Ang utak ng tao ay may bilang ng kani-kaniyang kani-kaniyang gawain, estruktura, estruktura, at sleep centers na pumapailalim sa siklo ng pagtulog at paggising. Ang katawan ay gumagawa ng mga sustansiya na kapag sumama sa daluyan ng dugo ay nakapagpapaantok sa sinuman. Kapag ang prosesong ito ay nabago, dahil sa pagod, pag-aalala, gulo, at pisikal na pagkakasakit, maaaring maranasan ang insomnia. Maraming tao ay nakakaranas ng kahirapan sa pagtulog at maging ako ay nakakaranas nito. Ngunit ano nga ba talaga ang mga pangunahing sanhi ng problemang ito at ano ba ang mga mabisang paraan para maiwasan ang pagkakaroon nito? KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN
Ang Kahirapan Kahirapan sa pagtulog ay ang pagkawalan pagkawalang-kayang g-kayang matulog matulog kahit na kapag
ikaw
ay
pagod,
o
pasumpung-sumpong
na
pagkakatulog
sa
8
magkakasunod na mga araw. Ang mga taong may ganitong sintomas ng hindi pagkakatulog o insomnia partikular ay karaniwang nakakaranas ng malabis na pagkapagod sa buong araw ng pagtatrabaho sanhi ng kakulangan ng pagtulog at pagpapalit-palit sa posisyon ng paghiga sa gabi, sa kabila ng sobrang pagod sa maghapunang pagtatrabaho. Kung ikaw ay nakakaranas nito, alam mo kung ano ang sanhi ng pagkakaroon nito. Ang insomnia o hindi makatulog sa gabi ay problema ng maraming tao. Una sa lahat, ang mahalagang suriin ay kung ano ang sanhi ng iyong kahirapang makatulog. Ito ba ay dala ng ‘stress’ sa trabaho? Problema sa relasyon?
Paggamit o pagtigil sa paggamit ng alak o sigarilyo? Ang pagkawala ng sanhi ng insomnia ay ang kadalasang pinakamabisang gamot para dito. Bago sumailalim sa pag-inom ng mga gamot para sa insomnia, maganda ring subukan muna ang mga lunas na hindi nangangailangan ng gamot (nonpharmacological management).
BALANGKAS KONSEPTUWAL
Ang pag aaral ay ginamitan ng masusing masusing pag aanalisa sa pamamagitan pamamagitan ng libro, internet at sarbey. Ang mga ginamit na aklat ay batayan ng impormasyong nakalap. Nagsagawa ng pagkompyut upang makuha ang porsyento ng prosesong resulta ay ginamitan ng basehan sa
konkulsyon at
rekomendasyon. Ang mga nakalap na impormasyon ay pinag sama sama at nagsilbing nagsilbing batayan ng makatotohanang at makabuluhang thesis. 9
INSOMNIA?
SANHI
SINTOMAS
EPEKTO
LUNAS
BALANGKAS TEORETIKAL
Repair and Restoration Theory of Sleep
Ayon sa teoryang ito, ang pagtulog pagtulog ay mahalaga sa sa pagpapatatag pagpapatatag at pagpapanumbalik ng mga sikolohikal na proseso ng ating katawan upang panatilihing malusog at gumagana ng maayos ang katawan at isipan. Kamakailan, ang mga mananaliksik ay natuklasan ang mga bagong ebidensiya na sumusuporta sa teorya ng pagkumpuni at pagpapanumbalik, ang pagkatuklas ng pagtulog ay nagbibigay-daan sa utak upang magsagawa ng mga pang-araw araw na gawain. Habang natutulog, ang katawan ay nagkakaroon ng pagkakataon para mapataas ang rate ng cell division at mapataas ang protina sa ating katawan. Sa medaling salita, ang repair and restoration o pagkukumpuni at pagpapanumbalik ay nangyayari kapag tayo ay natutulog. Kaya ito ay nakakatulong upang mas lalong mapabuti at mapanatiling gumagana nang maayos ang sistema n gating katawan.
10
Sa Oktubre 2013 isyu ng journal Science, na inilathala ng mga mananaliksik ang mga resulta ng isang pag-aaral na nagsasaad na ang utak ay gumagamit ng pagtulog para alisin ang mga nakalalasong kemikal sa katawan ng tao. Ang sistemang ito ang pinaka pangunahing rason at dahilan kung bakit tayo ay natutulog.
Evolutionary Theory of Sleep
Sa teoryang ito naman ipinaliliwanag na ang panahon ng pagtulog ay paraan para sa pagiimbak ng enerhiya. Ayon sa teoryang ito, ang lahat ng mga species o nilalang ay nangangailangan ng pagtulog para magkaroon ng lakas gawin ang mga pang araw-araw na gawain ng katawan. Sinusuportahan ang teoryang ito ng comparative na pananaliksik ng ibat-ibang species ng hayop na may ilang natural na maninila gaya ng oso at leon na madalas matulog sa pagitan ng labingdalawa hanggang labing limang oras bawat araw upang matugunan ang kinakalingan nilang lakas para maghanap ng pagkain. Maaari mang may mga pananaliksik na isinagawa tungkol sa pagtulog, wala sa mga teoryang ito ang talagang makapagpapaliawana ng tiyak na tiyak kung bakit ang tao ay natutulog. Posible rin na ang bawat isa sa mga teoryang ito ay maaaring magamit upang ipaliwanag kung bakit natutulog ang tao. Ang pagtulog ay nakakaapekto sa maraming sikolohikal proseso n gating katawan , kaya ito ay napakahalaga sa ating katawan.
11
Kaya kung ang tao ay hindi makakatulog ng tama at sapat sa oras, marami itong magiging kaakibat na masamang epekto at problema sa katawan at mentalidad ng isang tao.
PAGLALAHAD NG SULIRANIN
Ang pag-aaral pag-aaral na na ito ay tungkol tungkol sa pagkakaroon pagkakaroon ng Insomnia o Kahirapan sa pagtulog. Sa panahon ngayon, di kaila sa maraming tao ang pagiging abala sa maraming bagay kaya maging sa oras na dapat tayo ay tulog at nagpapahinga na ay nagagawa pa ding ibigay para sa pagtatrabaho. Ngunit ang ilan sa kanila ay hindi ito ang pangunahing dahilan kung bakit sila ay di makatulog sa gabi. Ito ang aalamin ng pananaliksik na ito. Ang pag-aaral pag-aaral na ito ay naglalayong naglalayong alamin at at sagutin ang mga sumusunod sumusunod : 1. Ano ba ang Insomnia ? 2. Bakit nagkakaroon ng sakit na ito ? 3. Sino ang maaaring magkaroon nito ? 4. Anu-ano ang mga bagay na nagiging dahilan ng pagkakaroon nito 5. Papaano magagamot ito ?
KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL
Estudyante/Mag-aaral. Ang pag-aaral na ito ay makakatulong sa mga mag-aaral upang malaman nila ang mga posibleng maging epekto, sanhi, at dahilan ng pagkakaroon ng insomnia at kung papaano maiiwasan ang pagkakaroon nito.
12
Akademiko. Akademiko. Ito ay makakatulong makakatulong sa mga isinasagawang isinasagawang pag-aaral hinggil sa pagtulog. Ito ay maaaring maging isa sa mga reperensya sa mga susunod pang gagawing pag-aaral tungkol sa paksang ito.
Mambabasa. Ito ay makakatulong din upang mas lalo nilang mapalawak ang kanilang kaisipan hinggil sa pagtulog. Kung bakit nangyayari ito o kung bakit mahalaga ang pagtulog sa tao.
SAKLAW AT LIMITASYON
Ang aming pananaliksik ay sumasaklaw kung ano ang sakit na insomnia, papaano nagkakaroon nito at ano ang masamang epekto o dulot nito sa kalusugan ng tao gayundin kung papaano maiiwasan ang pagkakaroon nito at ang mga posibleng maging paraan upang malunasan ang sakit na ito. Nagbigay ang mga mananaliksik ng mga talatanungan sa mga respondente. Ito ang pinaka unang ginawang basehan ng mga mananaliksik sa paggawa ng mga ebalwasyon at pagtataya. Ang pag-aaral na ito ay isinagawa sa Baranggay Commonwealth, Lungsod ng Quezon sa batayang taong 2014-2015.
13
KABA NATA 2 Mga Kau gn ay na Pag-aaral Pag-aaral at Literatura
LOKAL NA PAG-AARAL
Ayon kay kay Dr. Philip Philip M. Chua, Chua, M.D., isang isang Pilipinong Pilipinong doktor, doktor, ang depinisyon ngpagtulog ay nasa estado ng pagkawalang-malay ng isang tao kung saan ang tao ay nagpapahinga. Sa estadong ito, ang utak ay nagiging responsive sa ating internal stimuli. Ang pagtulog ay inuugnay sa coma. Ang Coma ay isang pagkawalang-malay kung saan ang tao ay nagpapahinga. Ang pagtulog ay esensyal para sa normal at maayos na paggalaw ng katawan ng tao. Ito ay isang komplikadong physiological phenomenon na maging mga siyentista ay hindi maintindihan.
Sino ang mga mas posibleng magkaroon ng Insomnia ?
Bihira sa atin ang nagkakaroon ng problema sa pagtulog. Pero merong ibang mga tao ang nakakaranas ng malubhang problema sa pagtulog kaysa sa iba. Alamin natin kung sino ang mga taong maaaring magkaroon ng sakit na Insomnia. Halos nasa 40 hanggang 60 porsiyento ng matatanda (edad 60 pataas) ang nakakaranas ng insomnia dahil sa mga iba’t -ibang problemang medical at
dahil na din sa paggamit atp ag- inom ng iba’t -ibang gamot. Mula sa edad na 16 hanggang 50, ang mga lalake ay nawawalan ng halos 8 porsiyento ng kanilang kabuuang pagtulog. Ang mga babae naman ay doble sa mga lalake sa
14
pagkakaroon ng insomnia na maaaring maging dahilan ng pagbaba ng mga hormones sa katawan dahil sa menstruation, pagbubuntis at menopause. Nasa 51 porsyente sa mga balisadong tao ang mayroong insomnia. Nasa 90 porsiyento naman ng mga taong depressed ang may insomnia. 56 porsiyento naman ang mga taong nagtatrabaho ang nakakaranas ng isa sa mga klase ng insomnia kada linggo at nasa 40 hanggang 40 porsiyento ng mga bata ang hindi nakakatulo ng tama sa oras. Sa mga edad 13 hanggang 19 o mga teenagers, dahil sa pagiging busy sa pag-aaral, hindi pagtulog ng maaga at hindi tamang pagkain ang nagiging sanhi sa kanila ng pagkakaroon ng insomnia.
BANYAGANG PAG-AARAL
Ang Insomnia o kawalan kawalan ng tulog ay isang karaniwang karaniwang problema na nakababawas sa iyong enerhiya at nakasasama sa iyong kalusugan at kakayahang magtrabaho sa umaga. Maaari ding magdulot ng malalang problemang pangkalusugan ang chronic insomnia. A ng simpleng pagbabago ng iyong pamumuhay at mga nakagawian ayu makatutulong upang malunasan ang iyong insomnia.
Ang pagtulog ay isa sa mahahalaga mahahalaga at likás na gawain na kinakailangan kinakailangan ng tao sa kaniyang araw-araw na pamumuhay. Sinasabing ang pagtulog ay napakasensitibong tungkulin ng katawan dahil sa pisikal at iba pang sanhi na humahadlang sa tao na magkaroon ng masarap na pahinga.
15
Tumutulong ang pagtulog upang mapasigla ang pag-iisip at katawan at nang maibalik ang nawalang lakas na kinokonsumo sa loob ng maghapon. Kailangan ito upang mapanatili ng tao ang pagiging alerto sa pang-araw-araw na ginagawa. Habang natutulog, pumapasok ang tao sa paulit-ulit na estado ng paghimbing. Humihinto ang kamalayan pansamantala upang mabigyan ng kalayaan ang katawan na makapagpahinga. Ang utak ng tao ay may bilang ng kani-kaniyang kani-kaniyang gawain, gawain, estruktura, estruktura, at sleep centers na pumapailalim sa siklo ng pagtulog at paggising. Ang katawan ay gumagawa ng mga sustansiya na kapag sumama sa daluyan ng dugo ay nakapagpapaantok sa sinuman. Kapag ang prosesong ito ay nabago, dahil sa pagod, pag-aalala, gulo, at pisikal na pagkakasakit, maaaring maranasan ang insomnia. Base sa mga nakalap na datos ng laboratoryo ni Dr. Scammell, napagbigyan-alamna ang pagtulog ay may epekto sa ating pisikal at mental na kalusugan, at ito ayesensyal para sa ating normal functioning sa lahat ng sistema ng ating katawan,kasama ang immune system. Ang epekto ng pagtulog sa immune system aynagbubunga ng paglaban at makaiwas sa mga sakit. Sa tao, naipakita na angmetabolic activity ng utak ay nababawasan pagkatapos ng 24 na oras sa atingpaggising. Para gumana ng maayos ang nervous system ng isang tao, kailangan ng bawat isang pagtulog.Ayon nga sa sinabi ni Gian Magapuro, isa sa mga taga16
tugon, kaya niya mas gusto matulog sa gabi, dahil sa ganito siyapinalaki at nasanay. Kahit wala siyang masyadong maisip na madaming epekto sa hindi pagtulog sa gabi, ang pinaka nararamdaman niyang epekto ay pagkahilo. Pinatunayan ito ng laboratoryo ng National Institute of Health o NIH nanagsabing ginagawang drowsy nito ang isang tao at hindi ito makapagconcentratena sususunod
na
araw.
physicalperformance
Ito at
ay
nagdudulot
binabawasan
ang
din
ng
memory
abilidad
na
impairment,
gumawa
ng
mathematicalcalculations. Ito ay ang mas kilalang tawagin na Sleep Deprivation sa ingles. Dagdag dito, pag nagpatulog ang sleep deprivation, maaaring magkaroon angisang ta o ng hallucinations at mood swings.Ang pagtulog ay may ibat’ ibang estado ng buhay at ang mga sanggol ay maypinakamaraming oras ng pagtulog sa lahat ng age group. Ang kanilang oras ngpagtulog ay maaaring ihati sa madaming bahagi. Sa mga bagong panganak nabata, ang total sleep duration nila sa isang araw ay 14-16 na oras. Sa pinakaunangbuwan ng kanilang pagkabuhay, ang oras ng kanilang pagtulog ay nababawasan;sa edad na 5-6 na buwan, ang kanilang pagtulog ay nangyayari sa overnightperiod mula sa isang idlip sa isang araw. Sa mga matatanda, ang pagtulog sa 8-8.4 na oras ay masasabing fully restorative.Sa ibang kultura, ang totalidad ng pagtulog ay hinahati sa overnight sleep period ng 6-7 na oras at ang pag-idlip ng 1-2 oras. Ang iba ay maaaring kailangan ng konting tulog katulad ng 5 oras o sa pinakamahaba na 10 oras araw-araw. Ang kahabaan ng oras ng pagtulog ng isang tao ay depende din 17
kung siya ay may pangit na kalagayan sa kanyang pagtulog sa mga nakaraang araw. Ang konting pagtulog ang nagkakaroon ng “sleep debt”. Itong debt ay kailangang i-adjust i-adj ust sa pamamagitan ng pagtulog ng mahabang mah abang oras sa mga m ga susunod na araw. Ang mgataong natutulog ng konting oras ay may sakit sajudgement at reaction time. Ang tao na nasasama sa hanay naman ng old age ay natutulog ng magaan at samaikling oras lamang habang sila ay tumatanda. Sa mga matandang-matanda na, ang oras na nagagamit sa stage III at IV ay nababawasang ng 10-55% at ang oras sa stage II at tumataas ng 5% kumpara sa kabataan, na nagpapakita ng overall na pagbawas ng total sleep duration at ayon ito kay Dr. Jeanne Duffy. Ngayon may mga ibang bagay na pwedeng baguhin ang balance ng mganeurotransmitters at makakaapekto ito sa ating pagtulog at paggising. Ang mga caffeinated drinks (halimbawa, kape) at mga gamot (halimbawa, diet pills) ay nagsi-stimulate nagsi-stimula te ng ibang iba ng bahagi ng utak at a t maaaring maging sanhi ng mahirap na pagtulog. Maraming gamot na prescribed presc ribed para pa ra gumaling gumal ing ang depresyon suppress ng REM sleep. Ang mga taong naninigarilyo ay madalas na matulog ng magaan at nababawasan ang REM sleep nito. ni to. Ang mga taong mabigat magyosi ay maaaring gumising pagkatapos ng 3-4 na oras sa pagtulog dahil sa nicotine withdrawal. wit hdrawal. Ang ibang taong may insomnia insom nia ay maaaring m aaaring gumamit ng alcohol. alcoho l. Maaaring Maaarin g ang alcohol ay a y makatulong makatul ong sa magaan na pagtulog ng tao, nakakabawas naman ito sa kanilang REM sleep at mas malalim at more retorative ang kanilang estado ng tulog. Bagkos, nilalagay sila sa mas magaan na mga estado ng tulog kung saan makakagising sila agad.
18
MGA URI NG INSOMNIA
1. Pansamantalang insomnia. Tumatagal ito mulang isang gabi hanggang ilang araw. Karaniwang sanhi nito ang pansamantalang pagbabago sa buhay ng tao, gaya ng pagbibiyahe, pagpapalit ng iskedyul, pagkabalisa, o pakikipagtalo. 2. Magaang insomnia. Ang pinagmumulan nito ay pisikal na pagkakasakit, o mga sandali ng stress na batay sa mga pangyayari. Tumatagal ito nang tatlong Linggo. 3. Paulit-ulit na insomnia. Para sa mga espesyalista, ito ang tinatawag na tunay na sleep disorder. Nararanasan ito halos kapag gumabi, nagbibigay ng labis na pagtitiis o paghihirap, at tumatagal nang hanggang isang buwan o mahigit pa (minsan ay ilang taon). MGA SINTOMAS NG INSOMNIA
1. Panimula. Mahirap humanap ng tulog; ito ang pinakakaraniwang sintomas. 2. Paputol-putol. Madalas na paglalakad tuwing gabi at hirap na makabalik muli sa pagtulog. 3. Malubha. Hindi karaniwang gising at kawalan ng kakayahan na muling bumalik sa pagtulog. MGA SANHI NG INSOMNIA
Ang pagpupumilit pagpupumilit na makatulog kapag ikaw ay napapagod napapagod at ang hindi pagkakatulog ay isang malaking kaparusahan. Hindi kinakailangang magkaroon 19
ng paulit-ulit na insomnia; o kaya'y maghanap ng mga paraan kung paano magkakaroon ng masarap at mapayapang pagtulog. Maraming bagay ang maaaring gawin upang labanan ang di-pagkatulog. Maraming sanhi kung bakit nakararanas ng insomnia: 1. Stress. Kapag ikaw ay binabagabag ng mga personal na problema at kabiguan. 2. Uri ng pamumuhay. Pagbabago sa oras ng pagtulog, pagpupuyat, problema sa trabaho, jet lag, pagdiriwang at parti, at matagal na pagkakaidlip sa hapon; 3. Mga salik sa kapaligiran . Ingay o kaguluhan sa paligid, kama o higaang dikomportableng tulugan, masyadong malambot na kutson, matigas na unan, sobtang liwanag na ilaw, at sobrang init o sobrang lamig, ang ilan sa mga sanhi ng di-pagkakatulog ng tao. 4. Malabis na pagkain o pag-inom . Ang pagkain ng mataas sa saturated fats (taba) bago matulog, ang at pag-inom ng alkohol o pampagising ay makadaragdag sa hindi mapayapang pagtulog. 5. Ugali sa gabi. Pagbabasa, pakikinig ng musika, panonood ng telebisyon, o kapag may iba pang gawaing pampagising. 6. Labis na ehersisyo at labis na pagkalampa . Ang pag-eehersisyo bago matulog ay maaaring maging dahilan ng insomnia.Sa kabilang banda, kapag walang sapat na ehersisyo ay maaari ding maging dahilan ng hirap sa pagtulog.
20
7. Psychological problems. Depresyon, pagkabalisa, bipolar disorder, chronic
stress at post traumatic stress disorder 8. Medication o gamot. Mga gamot para mabawasan ang depresyon o anti-
depressant, gamot sa sipon o trangkaso na may sangkap na alcohol, gamot sa sakit ng katawan na may sangkap na caffeine (midol,excedrin) at gamot sa altapresyon o high blood pressure 9. Sleep disorders. Paghilik o paghagok, narcolepsy, pamamanhid o
pangingimay ng paa 10. Medical problems. Hika, allergies, sakit sa bato o kidney stones at
malulubhang sakit
Ang ilang mga bagay na ginagamit ginagamit natin upang malabanan malabanan ang insomnia insomnia ang sya pang lalong nakakapagpalala pa nito. Halimbawa, ang pag-inom ng alak o pampatulog ay maaaring makasira sa oras na kinakailangan ng iyong pagtulog at maaaring maging pangmatagalan ang epekto nito. Kung umiinom ka naman ng sobrang dami ng kape sa isang araw ay magiging mas mahirap makatulog sa gabi. Madalas ang mga pagbabago sa mga naging kagawian ang makakatulong upang malabanan ang inomnia at magkaroon ng maayos na tulog. Kailangan mo lang sanayin ang iyong sarili sa mga pagbabagong ito at kapag nasimulan mo ito ay tiyak na makakatulog ka na ng maayos at mahimbing.
21
LOKAL NA LITERATURA
PAPAANO MAGAGAMOT ANG INSOMNIA O HIRAP MAKATULOG?
Kung ang sanhi ng insomnia ay natukoy, maaaring magamot ang sakit sa pag-iwas sa sanhing ito. Maaari ding may baguhin sa sleeping habits sapagkat maaari ding ito ang dahilan ng hirap sa pagtulog. Kung hindi pa rin umepekto ang mga hakbang na ito, ang doktor ay maaaring magrekomenda ng ilang behavioral therapy na makakatulong sa pagtulog. Layunin ng therapy na ito na ituro sa pasyente ang mga tamang sleeping habits o ang mga dapat at hindi dapat gawin bago matulog. May ilang relaxation therapy din na itinuturo na makakatulong sa mas mahaba at malalim sa tulog. Maaaring din namang magreseta ang mga doktor ng sleeping pills o gamot pampatulog na makakatulong sa pagpapahimbing ng pagtulog. Ilan sa mga gamot na maaaring i-reseta ay ang zolpidem, eszopiclone, zaleplon or ramelteon.
MABISA BANG PANGONTRA SA INSOMNIA ANG MGA SLEEPING PILLS? Bagama’t makatutulong ang mga sleeping pills o mga gamot na
pampatulog sa pagpapahimbing ng tulog, hindi ang pag-inom nito ang pangunahing solusyon na pinapayo ng mga doktor sa pasyente. Tandaan na ang mga sleeping pills ay maaaring makapagdulot ng ibang epekto sa katawan gaya ng problema sa pag-ihi at pagiging antukin sa araw.
22
Tips para maging mahimbing ang Tulog
MAHIRAP ang hindi makatulog. Ang bawat tao ay kailangan ng 6 hanggang 8 oras ng tulog. Ito ang mga payo ng mga eksperto para makatulog: 1. Magkaroon ng regular na oras ng pagtulog. 2. Kumain ng masustansya at tama. 3. Magkaroon ng regular na ehersisyo. 4. Umiwas sa pag-inom ng kape. 5. Umiwas din sa pag-inom ng alak. 6. Umiwas sa paninigarilyo. Maliban sa mga payong ito, mayroon pa akong karagdagang tips para maging mahimbing ang iyong tulog: 7. Subukan ang Melatonin. Ayon kay Dra. Rebecca Castillo, ang melatonin ay nakatutulong sa pagtulog at nagpapalakas ng ating immune system. 8. Uminom ng Vitamin B Complex. Pampagana ito ng pagkain at makatutulong din sa pagtulog. 9. Huwag masanay sa sleeping pills. Puwedeng uminom ng sleeping pills paminsan-minsan. Huwag itong araw-arawin dahil mawawalan ito ng bisa. Mas safe ang Melatonin inumin araw-araw. 10. Pagurin ang iyong katawan. Ayon sa Bibliya, masarap ang tulog ng manggagawa. Ito’y dahil pagod ang katawan ng isang nagtratrabaho.
23
11. Huwag umidlip sa hapon. Umiwas sa siesta at pagtulog sa araw. Dahil kapag nakatulog ka na sa araw ay hindi ka na aantukin sa gabi. Ipunin mo na lang ang iyong tulog sa gabi. 12. Mag-meditate, mag-relax o makinig sa musika. Magpamasahe at maligo ng maligamgam na tubig. Masarap diba? 13. May tulong ang sex sa gabi. Ayon sa pagsusuri, nakatatanggal ng stress ang pagtatalik. Nagiging mahimbing din ang pag-tulog. Walang malisya po! 14. Kung hindi talaga makatulog ay humiga na lang sa kama at mag-relax. Kahit hindi ka makatulog ay mare-relax naman ang iyong katawan. 15. Mag-isip ng hindi importanteng bagay para malibang ang isipan. Maya-maya ay aantukin ka na. 16. Magdasal. Ipasa mo ang iyong iniisip sa Diyos. Siya na ang bahala lumutas nito. Magdasal ng ganito: “Diyos ko, naging maganda ang araw natin ngayon. May
mga problema ako pero alam kong hindi mo ako pababayaan. Matutulog na ako at ipapakiusap ko na bantayan mo ang aking mga mahal sa buhay. Ipapasa ko na sa iyo ang lahat ng problema ko. At paggising ko bukas, ng malakas at masaya, magagawa ko na po ang pina gagawa mo sa akin. Amen.” Good luck sa iyong pagtulog!
BANYAGANG LITERATURA
24
Sa panahon ngayon kung saan ang mga tao ay subsob sa pagtatrabaho at sa mga taong puspusan ang paggawa para maabot ang mga iba’t -ibang
pangarap sa buhay, ang pagtulog ang pinakaimportante at pinakamahalagang bagay. Maraming mga tao ang nakakatulog lamang ng hindi lalagpas sa lima hanggang anim na oras sa gabi kahit na ang mga sinasabi sa mga isinagawang pag-aaral na ang dapat na maging pagtulog ay pito o walong oras. Ang pagkakaroon pagkakaroon ng insomnia na tumatagal tumatagal ng araw hanggang linggo ay nakakaapekto sa mahigit 50 porsiyento ng mga nasa tamang edad at ang insomnia naman na tumatagal ng halos anim na linggo ay maaaring maka apekto ng 10 hanggang 15 porsyento ng kabataan.
Ang insomnia ay maaaring kahirapan sa pagtulog o pananatiling pananatiling gising sa oras ng pagtulog. Ang mga ito ay nagdudulot ng maraming problema sa taong nakakaranas nito. Ang iba sa mga hindi magandang dulot nito ay ang labis na pagkapagod, pagiging iritable at kawalang ng pokus at konsentrasyon sa ginagawa.
KATUTURAN NG MGA SALITANG GINAMIT Insomnia – karamdaman na kung saan ang isang tao ay hirap sa pagtulog o
hindi makatulog Sleep disorder – mga karamdaman sa pagtulog gaya ng sleep apnea,
narcolepsy at iba pa.
25
Stress – Stress – dulot ng mga kabagabagan, problema at suliranin sa buhay Sleep centers – centers – ito ang mga parte ng utak na responsible sa pagiging gising o
kaya naman ay pagiging tulog Sleep Deprivation –isang kondisyon kung saan hindi sapat ang kinakailangan
oras ng pagtulog Sleep Debt – Debt –kaunti o napaikling pagkatulog Neurotransmitters - ay mga kemikal na nagpapadala ng mga signal mula sa
isang neuron isang neuron sa ibang neuron. Ang neurotransmitter ay nakabalot sa isang besikulong sinaptiko na tinipon sa ilalim ng membrano sa presinaptikong bahagi ng isang sinapse, at inilabas sa synaptic cleft(pagitan cleft( pagitan ng axon at dendrite), kung saan sila kumakapit sa mga reseptor ng ibang neuron sa postsinaptikong bahagi ng sinapse nito. Coma - pagkawalang-malay kung saan ang tao ay nagpapahinga. Chronic Insomnia – Insomnia – malalang insomnia
sistemang imyuno imyuno o sistemang sistemang panlaban panlaban o sitemang sitemang Immune System – System – Ang sistemang pangsanggalang o sistemang pananggalang (Ingles: immune system) ay isang kaluponan ng mga mekanismong mga mekanismong nagbibigay proteksiyon laban sa mga karamdaman mga karamdaman sa pamamagitan ng pagkilala at pagpatay sa mga patohen at mga selulang lumilikha ng mga bukol. Nervous System - Ang sistemang nerbiyos ng isang hayop ang nagsasabi ng
mga aktibidad ng mga muskulo, mga muskulo, minamasid minamasid ang mga organo, mga organo, binubuo binubuo at 26
pinoproseso ang mga nakuhang impormasyon mula sa mga pandamdam, at pandamdam, at sinisumlan ang mga aksiyon. mga aksiyon. (tignan (tignan Sentro Sentro ng Sistemang Nerbiyos) . Sa mga hayop na may utak, may utak, nagbubunga nagbubunga ang sistemang nerbiyos ng mga emosyon at isipan. Sa gayon, ito ang sistema na nagpapagalaw sa mga hayop (maliban sa mga espongha) mga espongha)..
KABA NATA 3 M e t o d o n g P a n a n al al i k s i k
Ang
kabanatang kabanatang
ito
ay
naglalahad naglalahad
ng
mga
pamamaraan pamamaraan
at
instrumentong ginamit upang malikom at mapag aralan ang mga datos na magbibigay kasagutan sa paksa ng thesis na ito. PAMAMARAAN NG PANANALIKSIK
Ang pamamaraang pamamaraang ginamit ginamit ng mga mananaliksik mananaliksik ay ay deskriptibo. deskriptibo. Ito ang pinaka epektibong paraan upang malaman ang katotohanan at napag aralan ang tungkol sa sakit na Insomia at makuha ng mga aktwal na datos ukol dito. INSTRUMENTO NG PANANALIKSIK
Gumamit ng mga talatanungan ang mga mananaliksik upang mas mapabilis at mas maging mabisa ang pagkuha nila ng impormasyon tungkol sa sakit na insomia. Sa pamamagitan nito nasuring mabuti ang mga datos na kakailanganin sa pag aaral. 27
PAGKUHA NG SAMPOL NG POPULASYON
Ang pamamaraang pamamaraang ginamit sa pagkuha ng sampol ng populasyon populasyon ay convenience sampling. Malaya ang respondente na tumugon sa mga sarbey na ikinalat ng mga mananaliksik. Ang mga sumagot din ay random at walang partikular na kahanayan. MGA RESPONDENTE
Ang mga respondente respondente ay binubuo ng mga ibat- ibang residente ng Lungsod ng Quezon na babae at lalake, edad 15 hanggang 25 taong gulang. Ang mga sumusunod sumusunod na talahanayan talahanayan ay nagpapakita nagpapakita ng demograpikong demograpikong propayl propayl ng mga napiling respondente. TALAHANAYAN BLG.1 PAGKAKAHATI HATI NG MGA RESPONDENTE BATAY SA KANILANG EDAD EDAD
FREQUENCY
FREQUENCY
15-18
40
80%
19-22
5
10%
23-26
5
10%
KABUUAN
50
100%
28
Ipinapakita sa taas ang pagkakahati hati ng mga taga tugon batay sa kanilang edad. Sa unang hanay nakatala ang mga respondente na edad 15 hanggang 18 taong gulang na may frequency na 40 o porsyento na 80. Ikalawa, may mga respondente na edad 19 hanggang 22 taong gulang na may frequency na 5 o porsyento na 10. panghuli ay ang mga respondente na edad 23 hanggang 25 taong gulang na may frequency na 5 o poesyento na 10. Ang kabuuang bilang ng mga respondente batay sa kanilang edad ay may frequency na 50 o porsyento na 100. TALAHANAYAN BLG.2 PAGKAKAHATI HATI NG MGA RESPONDENTE BATAY SA KANILANG KASARIAN KASARIAN
FREQUENCY
FREQUENCY
BABAE
26
52%
LALAKE
24
48%
KABUUAN
50
100%
Pinapakita sa itaaas ang pagkakahati hati ng mga respondente batay sa kanilang kasarian. Sa unang hanay, makikita ang bilang ng mga babae na may frequency na 26 o porsyento na 52. Sa ikalawang hanay, makikita naman ang bilang ng mga lalake na may frequency na 24 o porsyento na 48. Ang kabuuang bilang ng mga respondente batay sa kanilang kasarian ay may 29
frequency na 50 o porsyento na 100. PAGSUSURING ISTADISTIKA NG MGA DATOS
Matapos makalap ang mga tala tanungan ay tinala ng mga mananalksik ang mga nakalap na datos gamit ang tally sheets at nilagay ito sa mga talahanayan upang mas maintindihan ng maigi ang mga datos.
OPSYON
DEPINISYON
MEAN
5
Lubos na sumasang-
4.50 to 5
ayon na nakakaranas sila ng insomnia 4
Sumasang-ayon na
3.50 to 4.49
nagkaroon na sila ng insomnia 3
May kaunting pagsang-
2.50 to 3.49
ayon 2
Di sumasang-ayon
1.50 to 2.49
1
Lubos na di sumasang-
1.00 to 1.49
ayon
30
RESULTA NG SARBEY PANANALIKSIK TUNGKOL SA KAHIRAPAN SA PAGTULOG SANHI NG INSOMNIA
Porsiyento ng mga respondente na may problema sa pagtulog Respondente
OO
%
HINDI
%
50
26
57.5
24
42.5
Ipinapakita sa itaas ang bilang at porsiyento ng mga respondente na nagsabi na sila ay nakakaranas ng problema sa pagtulog gaya ng paputol-putol na pagtulog sa gabi.57.5 % ang nagsasabing oo at 42.5 % ang nagsabing hindi Porsiyento ng mga respondente na nagigising sa kalagitnaan ng gabi Respondente
OO
%
HINDI
%
50
17
35
38
65
Ayon sa talahanayan, talahanayan, 35 porsiyento porsiyento sa mga responde respondent nt ay nagigising nagigising sa kalagitnaan ng gabi mga bandang alas 10 at 12 ng hating gabi. Porsiyento ng mga respondente na napakaagang nagigising Respondente
OO
%
HINDI
%
50
32
72.5
18
27.5
31
Ang talahanayan talahanayang g ito ay nagpapakita nagpapakita na 72.5 porsiyento porsiyento ng mga respond respondente ente ay nagigising sa pagitan na alas tres at alas kuwatro ng umaga Porsiyento ng respondente na tumugon sa tanong na “kapag ikaw ay nagigising sa kalagitnaan ng gabi o napakaaga sa umaga, nagkakaproblema ka ba sa pagbalik sa pagkakatulog?” Respondente
OO
%
HINDI
%
50
21
52.5
19
47.5
Ayon dito, dito, mas higit higit ang nakakaranas nakakaranas ng kahirapan kahirapan sa pagbalik sa pagkakatulog pagkakatulog sa tuwing sila ay nagigising sa lakagitnaan ng gabi o kaya naman ay sobrang aga sa umaga Porsiyento ng mga respondent sa tanong na “Depressed ka ba madalas?” Respondente
OO
%
HINDI
%
50
14
35
26
65
35 % sa kanila ay sumagot ng oo at 26 % naman ang sumagot ng hindi Porsiyento ng mga respondent na nagsasabing sila ay nakakaranas ng labis na pagkapagod pagkatapos ng kanilang pagtatrabaho Respondente
OO
%
HINDI
%
50
31
57.5
19
42.5
32
Marami sa mga tumugon ay oo dahil sa dami ng kanilang ginagawa sa trabaho o kaya sa pag-aaral gaya ng mga school papers, pag-aayos ng mga dokumento at ilang mabibigat na Gawain. Porsiyento sa tanong na “Madalas ka ba sa ba sa pag-inom pag-inom ng alak?” Respondente
OO
%
HINDI
%
50
26
57.5
24
52.5
Ayon sa kanila, madalas sila sila umiinom umiinom para mas madali silang silang makatulog makatulog sa gabi gabi at para daw makalimot sa mga personal nilang problema sa buhay Porsiyento ng mga respondente na iniisip na meron silang insomnia Respondente
OO
%
HINDI
%
50
26
57.5
24
52.5
Marami ang sumagot ng oo dahil sabi nila ay hindi na ito naaalis sa pang arawaraw na buhay nila, Ang kahirapan sa pagtulog.
33
PANANALIKSIK TUNGKOL SA KAHIRAPAN SA PAGTULOG SANHI NG INSOMNIA Pangalan: Edad:
TANONG
OO
HINDI
1. May problema ka ba sa pagtulog sa gabi? 2. May mga pagkakataon ban a ikaw ay nagigising sa kalagitnaan ng gabi? 3. Minsan ba ay napakaaga mong magisin sa pagitan ng alas 3 at alas 4 ng umaga? 4. Kapag ikaw ay nagigising sa kalagitnaan ng gabi o napakaaga sa umaga, nagkakaproblema ka ba sa pagbalik sa pagkakatulog? 5. Depressed ka ba madalas 6. Nakakaranas ka ba ng labis na pagkapagod pagkatapos ng pagtatarabaho? 7. Madalas ka ba sa pag-inom ng alak 8. Sa tingin mo, ikaw ba ay may insomnia o sakit na kahirapan sa pagtulog?
34
STATISTIKAL NA PORMULA
Ginamit ng mga mananaliksik ang dalawang pormula sa pag interpret ng mga datos. WEIGHTED MEAN
Kabuuang frequency at ang katumbas na bilang ng baryabol na hinahati sa kabuuang bilang ng frequency PORMULA:
Kung saan: = frequency f = x = rank n = bilang ng respondente PERCENTAGE PORMULA: P= r/n*100 Kung saan: P = percentage r = = rate n = bilang ng responde
35
BIBLIOGRAPIYA AKLAT :
1. Jacobs, Gregg . Say Goodnight to Insomnia. New York : Henry Holt and Co., 1866 2. Johanssohn J.R. The Night Walkers. New York : Flux. June 8, 2013 3. Wilson, J.F. Is sleep the new vital sign ? Annals of Internal Medicine. 2005 ; 142(10) : 877-880
INTERNET :
http://health.yahoo.com/centers/sleep/disorders/_114.ehealthMD.com. 2005 http://en.wikipedia.org/wiki/Insomnia http://www.helpguide.org/articles/sleep/cant-sleep-insomnia-treatment.htm http://www.webmd.com/sleep-disorders/guide/insomnia-symptoms-and-causes http://www.minddisorders.com/Flu-Inv/Insomnia.html
36