Panitikan ng Panahon ng Kastila
Maagang nagtatag ng mga paaralan ang simbahan. Sinumulan Sinumulan ito ng mga misyonaryo sapagkat ang pangunahing layunin ng mga k astila ay mapalaganap ng pananampalatayang katolisismo katolisismo ang edukasyong ibinigay sa mga Pilipino ay balot n g mga araling panrelihiyon. Ang mga Imlpuwensiya ng Kastila sa Panitikang Pilipino 1. Ang pagkakapalit ngalib ata sa alpabetong Pilipino 2. Ang pagkakasulat ng aklat pambalarila sa iba¶t-ibang wikaing wikaing Pilipino Pilipino gaya ng ng tagalong, ilukano, cebuano at hiligaynon. 3. Ang malaking ginawang pagtulong sa simbahan sa pagsulat ng iba¶t-ibang uri ng panitikan. 4. Ang pagkakaturo ng doctrina cristina. 5. Ang pagsisinop at pagkakasalin ng mga makalumang panitikan sa tagalong at sa i bang wikain. 6. Ang pagkakadala sa p ilipinas ng mga alamat sa Europa at n g tradisyong Europeo na nagging bahagi ng panitikang Pilipino sa n gayon, gaya ng awit,corridor at moro-moro. 7. Ang wikaing kastila na siyang wika ng panitikan nang panahong yaon at marami sa mga salitang ito ang nagging bahagi na rin ng wikang Pilipino. Uri ng Panitikang Lumaganap
1. awit 2. corridor 3. duplo 4. karagatan 5. comedia 6. moro-moro 7. cenakuloi 8. saruwela Mga Unang Aklat
1. Doctrina Cristiana by: Padre juan de plasencia at padre domingo de nicua 2. Nuestra Señora del Rosario by: padre blancas de san jose at juan de vera 3. Ang Barlaan at Josaphat isinalin isinalin ni padre Antonio de borja 4. Ang Pasyon by: gaspar aquino de belen, don luis guian, padre aniceto de la merced at padre mariano pilapil 5. Ang Urbana at Felisa by: padre modesto de castro ay tinawag na ³ ama ng klasikong tuluyang tagalong´ Iba pang isinulat niya:
-coleccion de sermons tagalog -exposicion de las siete palabra en tagalog -novena de san isidro en tagalog 6. Ang Dalit kay Maria- flores de mayo by: padre mariano sevilla Mga Akdang Pangwika
1. Pag-aaral ng Barirala sa Tagalong 2. Talasalitaan sa Tagalog 3. Mga Barirala sa mga ibang Wikain Mga Kantahing Bayan
Bago pa dumating nag m ga kastila mayroon nang mga awiting bayan ang mga Pilipino at ang mga ito¶y isinalin nila sa mga sumusunod na salin lahi. Nang dumating ang mga kastila¶y lalo pang nadagdagan ang mga kantahing bayan ng mga Pilipino. Ang mga kantahing bayan ay
bunga ng kulturang silangan at kanluran narito ang ilang halimbawa : 2. Kundiman- awit ng pag-ibig 3. Paghehele ng bata- awit sa pagpapatulog sa bata 4. Balitaw- awit sa paghaharana 5. Paghahanapbuhay- awit sa pagtatrabaho 6. Paninitsit-
7. Colado- awit ng mga taong hindi inaanyayahan sa kainan 8. Panunukso- awit sa mga bata kung nagtutuksuhan 9. Pangangaluluwa- awit sa araw ng mga patay 10. Panunuligsa- awit laban sa mga babaeng masasagwa 11. Pananapatan- awit ng mga binata sa dalagang pinipintuho. Mga Aklat Pangwika Upang ang mga pilipino¶y maturuan ng dasal, ang mga misyonaryo ay nagsulat ng mga aklat na pangwika gaya ng :
1. bokabularyo 2. balirala 3. nobela 4. dasal 5. talambuhay ng mga santo 6. misteryo Ang mga Awit at Corrido CorridoAng mga paksa ng corrido ay galin g sa Europe na dinala sa Filipinas ng mga kastila.
Karamihan sa mga corridor ay walang nakasulat ng may akda. Ang mga m anunulat ng corridor ay sina: jose de la cruz, ananias zorilla at Francisco balagtas. Ang corridor ay may 8 panting bawat taludtod. Ang mga corridor ay: Ang ibong adarna by: Francisco balagtas Don juan tiñoso doce pares de francia Rodrigo de villa by: jose dela cruz Bernando del carpio by: jose dela cruz Doña ines by: ananias zorilla Ang haring patay Principe orentis Awit
Ang corridor at awit ay magkatulad ng paksa, ang pagkakaiba lamang ay ang awit ay binubuo ng 12 panting at ang corridor ay may 8 panting bawat taludtod. Ang mga sumusunod ay mga popular na awit: Florante at laura Doce pares sa kaharian ng pransiya Salita at buhay ni segismundo Bernando carpio Principe florino by: ananias zorilla Se don juan tenorio Principe igminio Francisco Balagtas Wala pang makakapantay ng kalagayanginabot ni balagtas sa Panitikang Pilipino. Mga sinulat ni balagtas: La India elegante y el n egrito amante Oarsman at zafira
Don nuno at zelinda Clara balmori Nudo gordeano Almonzar at rosemando Auredato at astrono Abdol at miserena Mahomet at constanza Bayaceto at dorlisca Ang mga dulang patula
Hindi totoong ang pagpasok ng r elihiyong katoliko sa pilipinas ay napawi dahil ang mga ritwal at seremonya sa pagkamatay ay isang tao ay nagpatuloy padin. Dalawang uri ng seremonya: Karagatan
Ang karagatan ay nanggaling sa isang alamat tungkol sa isang dalagang nawalan ng singsing. Ang mga binatang maghahanap ng singsing dapat sasagot n g patula kapag nahanap ang singsing matutuloy ang ka salkasalan kapag hindi malulunod ang binata. Duplo Isang madulang pagtatalong patula karaniwang ginaganap sa maluluwang ang bakuran. Ang Tibag Pagsasadula ng paghahanap ng krus na pinagpakuan kay kristo nina reyna Elena at principe constantino. Ito ay ginaganap sa buwan ng mayo. Ang Panunuluyan Isang prosisyong ginaganap kung bisperas ng pasko. Isinasadula dito ang paghahanap ng habay na matutuluyan ni maria para sa nalalapit niyang panganganak. Ang Panubong Ay isang mahabang tulang paawit bilang handog a t pagpaparangal sa isang dalagang mag kaarawan. Ang Karilyo Isang dulang ang mga na gsisiganap ay mga tautauhang karton. Ang Cenaculo Isang dulang naglalarawan ng buong buhay sa muling pagkabuhay n gating panginoon. Ito rin ang pasyon. Dalawang uri ng cenaculo: Hablada- hindi inaawit kung hindi patula Cantada ± ito ang inaawit katulad ng pasyon. Ang Moro-Moro Dula-dulaang ang usapan sa moro-moro ay pat ula at karaniwang matataas ang tono ng nagsasalita. Ito ay nag mula sa Europa. Ang mga banyagang pamagat ng mga moro-moro: Amedato at antone Adbal at miserena Rosalona, mohamet at constanza
Doña ines cuello de garpa at principe nicanor Doña beatriz at haring ladislaw Cleodovas at felipe Arasnan at zafira Rodolfo at rosamunda Clavela at segismundo Lumaganap ang moro-moro kaya ang mga negosyante naman ay sinamantala ang pagkahilig na ito at nagpatayo ng mga teatro. Ang mga unang teatrong natatag a y:
-teatro cornico -tondo teatro -primitivo teatro Ang manunulat ng moro-moro ay sina a t ang kanilang mga naisulat: Jose dela cruz o huseng sisiw La Guerra civil de Granada Hernandez at galisandra Reyna encantada Rodrigo de vivar Honorato de Vera Doña ines cuello de garga y el principe nicanor Juan crisostomo o crisot na taga pampangga Ang sultana Parla Zafiro at rubi Padre Jorge fajardo kilala sa panitikang pampangga Vida de gonzalo de cordova Nicolas Serrano na taga bicol Pantinople at aduana Orentis orantias Eriberto gumban ama ng panitikang bisaya taga ilo-ilo Carmelina Felipe Cladones Zarzuela
Isang dulang musical o isang melo dramang may tatlong yugto na ang mga paksa ay tungkol sa pag-ibig, panibugho at paghihiganti. Ito¶y naglalarawan din ng pang araw-araw na buhay ng mga pilipino. Sa makatuwid ang
zarzuela ay iba sa moro-moro sapagkat buhay Pilipino na ang tinatalakay. Upang lalong magustuhan ng mga manonood ang zarzuela ay may kasamang katatawanan na lagging ginagampanan ng mga katulong sa dula. Nagmula sa Europa .
Liwanag at Dilim- and kodigo ng rebulusyon. Katipunan ng mga sanaysay na may ibat- ibang paksa gaya n g ³ang ningning at liwanag,akoy umaasa ,kalayaan, ang tao magkakapantay, ang pag-ibig ang gumawa, ang bayan at ang mga pinuno, ang maling pananampalata Sa Anak ng Bayan- isang tulang nagpapahayag ng pag-alaala sa mga kababayan. Pahayag- isang manipestong humihikayat sa kaniyang mga kababayan upang ipaglaban ang kalayaan at humiwalay sa Espanya. Apolinario Mabini Ang dating kasapi sa la liga na palihim na gumagawa upang magkaroon ng pagbabago sa pamahalaan, siya ang nagging utak ng himagsikan. Programa Constitucional de la Republica Filipina- ito¶y palatuntunang pan saligang-batas ng republican ng pilipinas. El Desarollo y Caida de la Republica Filipina- ito¶y naglalaman ng paliwanag tungkol sa pagtaas at pagbagsak ng r epublika ng Pilipino. Sa Baying Filipino- salin niya buhat sa kaniyang akdang sinulat sa kastila ³ El Pueblo Filipino. El Simil de Alejandro- nalathala sa pahayagang ³ El Liberal´ ito¶y tumutuligsa sa pamahalaang Amerikano at nagbigay diin sa karapatan ng tao. Ang Tunay na Sampung Utos ng Diyos- salin sa tagalong ng kanyang ³El Verdadero Decalogo. Jose Palma Kasama sa paghihimagsik laban sa mga amerikano tagalibang sa mga kasamahang kawal sa pamamagitan ng kaniyang mga kundiman. Melencholias- pamagat ng aklat na pinagtipunan niya ng kaniyang mga tula. De Mi Jardin- isang tulang nagpapahiwatig ng pangungulila sa minamahal. Himno Nacional Filipina- ang mga titik nito ang pinakadakila niyang ambag sa ating panitikan. Na nilapatan ng musika ni Jualin Felipe. Iba pang mga manunulat ng Awit Julian Felipe ± Sa Biak na Bato Lucino Buenaventura ± Liwayway Pedro Paterno ± Himno de la Revolucion Domingo Enrile ± El Anilli de la Dalaga de Marmol Joaquin choco ± Pepita at Jocelynang Baliw. Ang mga pahayan sa panahon ng himagsikan Heraldo de la Revolucion
Indice Official Gaceta de Filipinas La Independencia La Republica Filipina La Libertad Ang Kaibigan ng Bayan La Oportunidad La Revolucion Kalayaan PANAHON NG AMERIKANO
Isang mahalagang pangyayari sa panahong ito¶y ang m abilis na pagdami ng mga babasahim,ang pagkaakroon ng kalayaan sa pag sasalita, sa p[ahayagan, sa paniniwala at sa mga samahan ng ipinag utos sa panahon ng amerikano. Ang pagkakaroon ng ganitong kalayaan, ng bagong panginoon ay malaking bagay sa kalingngan n gating panitikan, ang totooy maraming naniwalang higit na maraming nalimbag mula sa pagdating ng mga amerikano kaysa sa mahigit na tatlong daang taong pagkasskop ng mga kastila.Ang mga moro moro at senakulo n oong panahon ng kastila ay un ting unting pinalitan ng mga makabagong dula at saesuwela. Mga katangian ng panitikan saq panahong ito:
Una, sa panahong ito dumami ang limbag na panitikan. Ito ang µbunga ng kalayaan sa pamamahayag, sa salita, sa relihiyon, at sa mga samahan. Sa paglaya nila sa mga paraan ng pagsulat, at sa mga paksa ng relihiyon ang mga manunulat ay nagpasok ng mmga bagong panananaw at pakasa tulad ng sa pamahalaan, kalikasaan at mga sanaysay na personal na ginamitasn ng kani kanilang istilo.
Ikalawa, ang pagdami ng mga samahan sa panitikan. Ang pagdami ng mga samahan sa wika ay nakatulonh nang malakai sa paglinang sa panitikan. Ang mga samahang ito¶y may kani kanyuang saliganbatas at siyang nag pasimuno sa ibat ibang palatuntunan, paligsahang pampanitikan tungkol sa mga sanaysay,mga tula, nobela, dula at balagtasan, bukod sa mga
bilang ng musikal,ang mga pinakilalay ang samahan ng mga Mananagalog; ilaw at panitik; akademya ng wikang tagalong; kapulungan balagtas; aklatang florante; aklatang bayan; atbp. Ikatlo; lumitaw din ang makatotohanang panitikan. Ang panitikang nagpapakita ng tunay na mga pangyayari sa mga tao ay nag mualt sa siglong ito. Lumitaw din ang mga satiriko at mga
katatawanang tula sa mga pahayagan. Ang mga n obela kahit na maromansa ay di na kaligtaang gawing makatotohanan. Nagging kilala rin ang mga aklat tungkol sa pulitika¶t lipunan at relihiyon. Panitikan sa kastila
SA larangan ng panitikang Pilipino sa kastila naipakita ng mga manunulat natin ang likas na kakayahang sumulat sa banyagang wika. Ang mga sumusunod ay kinilala sa larangan ng pa g tula. Cecilio Apostol(1877-1936) Naging mamahayag siya sa la union noong 1902, at nang
bandang huli bapabilang siyang manunulat ng el Renacimiento. Sa larangan ng pagtula siya ay higit na nakilala. Sa paligsahang itinaguyod ng ³Club International´noong 1902, siya ang nanalo ng unang gantingpala sa tula niyang ³mi Raza´. Siya ay sumulat ng tulang handog kina Gat.Jose rizal, Emilio jacinto, Apolinario mabini. At sa lahat ng mga bayaning Pilipino. Ang sumusunod ay halimbawa ng tulang panghandog ni Apostol. ³A RIZAL´ ³A Emilio Jacinto´ ³SOBRE EL PLINTO´ Fernando Maria Guerrero (1873-1899)
Siya ay nnaging kinatawan sa ka pulungan pambansa at patnugot ng ³La Opinion´ nagging kasama din siya n i Antonio Luna sa pahayagang ³La Independencia´ . Si Guerrero¶y binawian ng buhay noong ika-12 ng hunyo, 1929. Ang pinalagay na malaking tula ni Fernando Ma. Guerrero ay tinipon sa isang aklat na pinamagatang ³Crisalidas´ . Jesus Balmori (1886-1948) Ang unang aklat ng tula niyang pinamagatang ³Rimas Malaya´ ay lumabas noong 1904 nang siya¶y labing pitong taong gulang lamang. Nag lingcod siya sa ibat ibang pahayagang kastila tulad ng ³La Vanguardia´, ³El Debate´
at ³La Voz de Manila´. Sa ³la Vanguardia´ siya nag karoon ng tudling na pang araw-araw na may pamagat na ³Vida Manilenia´ na pawing tulang mapanudyo at mapagpatawa. Sa tudling na ito¶y gumanit siya ng sagisag-panulat na ³BATIKULING´.
Nag wagi siya sa maraming paligsahan. Noong 1908 ang kanyang ³Gloria!´ ay nanalo sa paligsahang inilunsad ng ³El Renacimiento´. Noonga1902, ang dalawang tulang´A Nuestro Senior Don Quijote de la Mancha´ at ³Triptico Real´ ay kapawa nanalo sa paligsahang pinamamahalaan ng ³Caza Espania´. Ilan sa pinakamasining niyang mga tula ang ³La Venganza de las Flores´; ³El Volcan de Taal´; ³En el circo´; ³Buenaventuranza´; ³Canto a Espania´; at iba pa.
Si Balmori¶y nahirang maging ka gawad ng Philippine Historical committee at katulong tekniko sa tanggapan ng pangulo hanggang siya¶y namatay noong ika-23 ng mayo, 1948. sa pamamagitan ng isang huling tulang hinabi niya sa banig ng karamdaman. Ang tulang ito na pinamagatang ³A Cristo´ ay lumabas na ³Voz de Manila´ sa araw ng kanayang kamatayan. Ang mga sumusunod ay talaan ng kanyang mga sinulat: 1. ³ Rimas Malayas´(mga tugmang Malaya, 1904) 2. ³Vidas Manilenias´(buhay maynila, 1928) 3. ³Balagtasan´(1937) 4. ³Mi Casa de Nipa´(ang bahay kong pawid, 1938)nag tamo ng unang gantimpala sa timpalak ng komonwelt. Mga tulang nagwagi sa timpalak-panitik ng ³El Renacimiento´, 1908:
1. ³Specs´ (Mga pananaw) unang gantimpala 2. ³Vae Victis´ (Pala ng natalo) 3. ³Himno a rizal´(Awit kay Rizal) Mga Nobela;
1. ³Bancarrote de Almas´ 2. ³Se Deshojo la Illor´ 3. ³La Suerte de la Fea´ Manuel Bernabe
Sa labanan nina Balmori at Bernabe sa isang balagtasan noong 1920 sa paksang ³El Recuerdo y el Olvido´ ay walang nahayag na nanalo sapagkat kapwa magaling ang dalawa. Ang panig ng ³Gunita´ ay ipinagtanggol ni Balmori at ang ³Limot´ ay kay Bernabe. Ayon sa ugong ng palakpakan pagkatapos ng balagtasan na si Bernabe ang nakaakit sa ma dla.
Ang kanyang mga tula a y tinipon at ipinaaklat at pinamagatang ³Cantos del Tropico³. Isa pang aklat na may pam agat na ³Perfil de cresta´ ay nag lalaman ng salin niya sa ³Rubaiyat´ ni Omar Khayyam at prologo ng yumaong Claro M. Recto.
Ang mahuhusay at kilalalang mga tula niya ay ang mga sumusunod; ³El Imposible´, ! Canta Poete!´ ³Soldado-Poerta´, ³Blason´, ³Mi Adios a Iloilo´; ³Castidad´, ³Espania en Filipinas´, ³Excelsitudes´, ³No Mas Armor Que El Tuyo´ at sa kanyang na tagpuan ni de la Camara ang isang karangalan ng pinakamagaling na makata sa kastila. Claro M. Recto(1890-1960)
Ang itinatag niyang partido Demokrata ay nagging subyang pamumuno ni Manuel L. quezon na noo¶y puno ng partidong nasyonalista at pangulo ng mataas na kapulunga(senado) ng pilipinas. Mga sinulat ni Recto; ³ANG DAMPA KUNG PAWID´ ³ANINO AT PAG-ASA´ Zoilo J. Hilario (1891-1963)
Ang unang aklat ng tula na inalathala ni Hilario noong 1911 ay may pamagat na ³Adelfas´ sinundan ito ng ³Patria Y Redencion´ noong 1914. naputungan siya ng karangalan´makatang Laureado´ sa lalawigan ng pampanga noong 1917 sa k anyang tulang ³Almas Espaniola´ at ng sumunod na taoon pamuling pinarangalan siyang ³Makatang Laureado´ sa tulang ³Jardin de Epicureo´. Nagging patnugot-tagapagmathala si Hukom Hilario ng ³New Day´. Ang hulinh aklat na ipinalimbag niya ay ang ³Bayung Sunis´ Creation of bicameral legislative body, with the Philippine Commission as the upper h ouse and a still-to-be-elected Philippine Assembly as the Lower House
Retention of the executive powers of the civil governor, who was also president of the
Philippine Commission Designation of the Philippine Commission as the legislating authority for non-Christian tribes Retention of the Judicial powers of the Supreme court and other lower courts Appointment of two Filipino resident commissioners who would represent the Philippines in the US Congress but would not enjoy voting rights Conservation of Philippine natural resources The bill contained 3 provisions that had to be fulfilled first before the Philippine Assembly could be establishing these were the:
Complete restoration of peace and order in the Philippines Accomplishment of a Nationwide census Two years of peace and order after the publication of the census. The Philippine Assembly The assembly was inaugurated on October 16, 1907 at the Manila Grand Opera House,
with US secretary of War William Howard Taft as guest of honor. The Recognition of the Philippine Assembly paved the way for the establishment of the bicameral Philippine Legislature. The Assembly functioned as the lower House, while the Philippine Commission served as the upper house. Resident Commissioners Benito Legarda and Pablo Ocampo were the first commissioners. Other Filipinos who occupied this position included Manuel Quezon, Jaime de Veyra, Teodoro Yangco, Isaro Gabaldon, and Camilo Osias. The Jones Law To further train the Filipinos in the art of government, the U.S. Congress enacted the
Jones Law on August 29, 1916. It was the first official document that clearly promised the Philippine independence, as stated in its preamble, as soon as a stable government was established. The Jones Law or the Philippine Autonomy act, Replace the Philippine bill of 1902 as the framework of the Philippine government. Creation of the Council of State Upon the recommendation of Manuel L. Quezon and Sergio Osmeña, Governor General Francis Burton Harrison issued an executive order on October 16, 1981, creating the first Council of State in the Philippines.. The Os-Rox Mission One delegation, however, that met with partial success was the Os-Rox Mission, so called
because it was headed by Sergio Osmeña and Manuel Roxas. The Os-Rox group went to the United States in 1931 and was able to influence the U.S. Congress to pass a pro- independence bill by Representative Butter Hare, Senator Henry Hawes, and Senator Bronso Cutting. The Hare-Hawes-Cutting Law provided for a 10-year transition period before the United States would recognize Philippine independence. U.S. President Herbert Hoover did not sign the bill; but both Houses of Congress ratified it.
When the Os-Rox Mission presented the Hare-Hawes-Cutting Law to the Philippine Legislature, it was rejected by a the American High Commissioner representing the US president in the country and the Philippine Senate, specifically the provision that gave the U.S. president the right to maintain land and other properties reserved for military use. The Tydings-McDuffie Law In December 1933, Manuel L. Quezon returned to the Philippines from the United States with a slightly amended version of th e Hare-Hawes-Cutting bill authored by Senator Milliard Tydings and representative McDuffie. President Franklin Delano Roosevelt, the new U.S. president, signed it into law on March
24, 1934. The Tydings-McDuffie Act (officially the Philippine Independence Act of the United States Congress; Public Law 73-127) or more popularly known as the The Tydings-McDuffie Law provided for the establishment of the Commonwealth government for a period of ten years preparatory to the granting of Independence. See the full text of the Tydings-McDuffie Law. Reference Books: Pineda, P.B.P. etal.(1979)Ang Panitikan Pilipino sa Kaunlarang Bansa. Metro Manila:
National Bookstore.
Ramos, M. R.etal(1984)Panitikang Pilipino. Quezon City: Katha Publishing.
Santiago, E. M.etal (1989)Panitikang Filipino:Kasaysayan at pag-unlad. Metro,Manila: National Bookstore. Internet:
http://www.philippine-history.org/philippine-commonwealth.htm http://en.wikipedia.org/wiki/Commonwealth_of_the_Philippines.
