ISHRANA Prirodna ishrana – odojce se hrani iskljucivo majcinim mlijekom (HM-humano mlijeko) Dohrana – dvovrsna ishrana - odojce se hrani istovremeno majcinim mlijekom i mlijekom drugih sisara (KM-kravlje mlijeko) Vjestacka ishrana - iskljucivo mlijeko drugih sisara, adaptirana i djelimicno adaptirana mlijeka, zamjena za mlijeko (soja), industrijske formule, Prihrana - prestanak tzv.bijelog rezima ishrane – uvodjenje bilo koje druge hrane osim mlijeks PRIRODNA ISHRANA Prednosti: - bakterioloski ispravna, svjeze, uvijek i svuda dostupna - zadovoljava nutritivne i energetske potrebe NN - odgovara mogucnostima GIT-a NN i odojceta (digestija u zelucu 1,5-2h) - ne opterecuje ekskretorni sistem - manja mogucnost preuhranjenosti - otpornost prema infekcijama – sekretorni IgA - najmanja mogucnost alergija – jer nema proteina drugog porijekla - podspjesuje pravilan somatski i psihicki rast i razvoj,kao i emotivan, intelektualni i soc.kontakt Nedostaci: - nedostatak vit.C i D - kolicina vit.A zavisi od ishrane dojilje - skroman sadrzaj Fe ispod 32.gestacijske nedelje nema sigurnog reflexa sisanja normalno anemija na rodjenju,jer su prvi mjeseci mjeseci najintenzivnijeg rasta djeteta trajanje ishrane: - minimum 6 nedelja - neophodno 6 mjeseci - optimum 6-12mjeseci - napustanje sa 10-12mjeseci - uvodjenje KM sa 6 tj.9mjeseci kolicina mlijeka- laktacija - 1.postpartalni dam – 10-20ml max.30ml - 2.dan – 120ml - 3.dan – 180ml - 4.dan - 300ml - 7.dan – 500ml - 2-3ned. – 800ml
Broj obroka: - NN – 7 - 2 mjeseca – 6 - 3-5 mjeseci – 5 - Od 9mjeseci – 4 FORMULA 110kcal/kg TT 24h SASTAV HM – sastav cijedjenog je razlicit u odnosu na sastav posisanog mlijeka Varijabilan je prema: - fazi laktacije - periodu dana - periodu podoja - ishrani majke - nekim individualnim faktorima (kolicina masti je povecana pri kraju podoja i od ranog jutra do sredine dana). KOLOSTRUM - rani proizvod sekrecije ml.zlijezde – pocinje vec od 2.trimestra trudnoce - lucenje – perinatalni period - bogat IgA uz visoku boil.aktivnost istog - volumen prva 3 dana varira – 2-10dl/sisanje/dan,a zavisi od pariteta dojilja - B-karoten-zuta boja kolostruma - ↑ sadrzaj – pepela, Na, K, Cl, proteina, vit.rastvorljivih u mastima Kolostrum 250kJ/100ml - ↑ proteini 60-70g/l – poslije 10.dana proteini ↓ - ↓ lipidi 30g/l - ↑ minerali (Na, K, Cl) 0,3% - ↑ vit.A - ↑ laktoza 60g/l - karakteristicna za zrelo mlijeko,a poslije 10.dana ↑ jos vise (laktoza je jedino prisutna u tkivu dojke) - ↑ sekretorni IgA cak 600mg/100ml PRELAZNO MLIJEKO - u prve 2 nedelje (7.-10.dan) - ↓ Ig, ↓ proteini - ↑ sadrzaj laktoze (↑ kalorijska vrijednost), ↑ masti, prisutni vit.rasvorljivi u void ZRELO MLIJEKO - ↑ linolne kis u ishrani I umjeren sadrzaj ugljenih hidrata → ↑ linolne kis.u mlijeku iz dojke (kozne lezije, nenapredovanje u tezini, neznatan .pad otpornosti - Zatita – humoralni i celularni imunitet mf, T i B-Ly → sintetisu IgA B-Ly humanog mlijeka→ sadrze celije sa Iga, IgM i IgG
Zrelo mlijeko 320kJ/100ml - ↓ proteina 11-14g/l – laktalbulini i globulini - ≈40%kazeina → fini koagulumi,pa se zato mlijeko lakse vari - esencijalne amino kisjeline u dovoljnim kolicinama) (taurin!!! Znacajan zaCNS) - ↑ lipidi 25-50g/l 51,4%saturisane m.k.sa srednje dugim lancem ↑ holesterol, linolna kisjelina 120% - glicidi 68-70 g/l Beta-izomer laktoze 60% - ↑ Na, K, Cl - ↓ Fe (27mmol/l : 17mmol/l u KM) - ↓ D-vit. (prevencija poslije 2.ned.zivota, 1-2kapi D-vit. Umjesto AD3 kapi) - Odnos Ca i :P je optimalan - B-vit.i C-vit. Razlicita konc.i zavisi od ishrane - Vit.A, tiamin, niacin u dovoljnim kolicinama DNEVNI UNOS 180-200ml/kg TT (min. 150ml?kg TT) Smetnje pri dojenju: - Urodjene mane (↓ zl.tkiva dojke,slabo razvijen sfinkter na izvodnim kanalima, izostanak bradavice ili njene anatomske anomalije) - Hipogalaktija (inicijalna ili trajna) - Ragade (ne mazati nicim dojke, niti stavljati dijete da sisa, zbog candied albicans, manuelno praznjenje, susenje. U 90% nastaju zbog loseg polozaja i nepravilne tehnike dojenja.) - Mastitis - upalni proces dojke (preduslovi su ako postoji izvor inf.St.Aureus,koji se preko limfnih puteva siri na mlijecne kanale,pa na parenhim dojke, zatim ako postoji brzo naviranje mlijeka, nedovoljno praznjenje dojke,ragade) Simptomi mastitisa: - ↑ temp. jeza, drhtavica….. - Tvrdi tumefakt u zl.tkivu,a moze biti zahvacen 1 ili vise reznjeva - Koza – crvena, sjajna, topla - Bradavica – skracena Th.ab obavezno!!!!! Floxacilin ili eritromicin Obavezno praznjenje!!!! Suspenzorijum – specijalni grudnjak Moze se dojiti ako nema gnojne sekrecije,ali obavezno iscijediti dojku, prokuvati mlijeko i dati mlijeko na kasicicu ili spric.Dolazi do prolaznog smanjenja sekrecije dojke i to je bitno da ne dodje do formiranja oziljka.Kod nepravilno lijecenih moguc nastanak apscesa.
Smanjenje broja podoja ili neizmazanje poslije poslije podoja vodi redukciji laktacije.Ako porodilja ne doji nakod porodjaja, dolazi da naglog pada prolaktina i laktacija opada i gubi se za 2-3ned. Kontraindikacije za dojenje su bolesti majke,a od strane NN samo galaktozemija - TBC - Lues - Leukoze - Teska oboljenja srca, bubrega - Progresivna oboljenja jetre (ciroza, progresivni hepatitis) - Nervna i dusevna oboljenja - Ak.infektivne bolesti (trbusni tifus) - Ljekovi!!! Dijete koje dobro sisa: - Stolica – zlatno-zuta sa primjesama, bijelim tackicama i grudvicama - Stalno mokre pelene - Prirodna ishrana – cesce stolice - Kad god sisa odmah postprandijalni proliv koji je NORMALAN - Adipozni panikulus na svim mjestima - Dobija 200-250g nedeljno - Stolice – 70-80%voda, nema secera ni proteina, masti 7% (grudvice), biliverdin (zucni pigment) - Zelene stolice su stolice gladi!!!! - pH kisjela, kisjelkast miris gladno odojce: - sisa bez ikakvog reda - place vise popodne - cesce se budi - ako je izuzetno gladno i ta glad duze traje-tih i oskudan plac, pospano, apaticno - nemaju dovoljan porast tezine, cak imaju pad - prvo zatvor, pa onda proliv (izgled sluzi, zabokrecine, bez fekalija, kao talog caja) - malo mokri, zbog malo tecnosti - povracanje -Kod prevremeno rodjene djece neophodno je da 1.obrok bude u prvih 6h da bi se sprijecila hipoglikemija i obicno se daje 5%glukoza, kao i parenteralna ishrana
DOHRANJIVANJE Mjesovita ishrana – HM + KM ili adaptirano Kozije ne, zbog megakariocitne anemije!!!!!!
Koje mlijeko preporuciti – prema SZO su do god.dana obavezne industrijske formule do god.dana!!!!!! a to zavisi iod soc.-ek.statusa, zdravstvene culture majke, podneblja. Vrste mlijeka: - neobrano 28-30g masti (510-530 kCal) 13,5g/kgTT/24h - poluobrano 12-15g masti (430kCal) 15g/kgTT/24h - obrano 0,5g masti (320kCal) 20-25g/kgTT/24h -do 4.mjeseca adaptirano industrijsko mlijeko - kol.proteina manja,pa je laktalbulin:kazein=HM - obogacen vitaminima - NMK:ZMK=HM - nemaju sekretorni IgA -poslije 4.mjeseca djelimicno obrano industrijsko mlijeko - smanjena kol.masti i minerala - dio masti je zamijenjen biljnim uljima - dodati drugi ugljeni hidrati -nakon toga standardno punomasno mlijeko - unositi dovoljno vode I zastitne materije Problemi vjestacke ishrane: - zadovoljitinutritivne potrebe - teskoce u digestiji KM - otkloniti m.o.i obezbijediti bakt.ispravno mlijeko - tehnika hranjenja (mora uvijek biti svjeze pripremljeno, otvor cucle “kap po kap”, bocica nagnuta,da je cucla uvijek puna. Obrok ne treba biti duzi od 20min.a obavezno uobrociti dijete na 3,5-4h uz dovoljan unos vode.) KM je mlijeko kazeinskog tipa (80% kazeina i 15%albumina) - siromasno u cistinu I triptofanu (poluesencijalne a.k.) - masti-ista ukupan sadrzaj kao HM samo je hem.struktura razlicita - 3x vise proteina nego HM - 3x vise minerala – opterecuju ekskretorni system I varenje duze traje 3-3,5h - 3x manje slatko - Mnogo veca mogucnost kontaminacije nego HM - pH=5,1 HM je mlijeko albuminskog tipa , sa upola manje kazeina - iskoristivost bjelancevina je 100% - masti- nezasicene m.k.:zasicene= 60%:40% - esencijalne a.k.10% pogotovo linoleinska(dok linolne I arahidonske ima i KM),a EAK su znacajne za maturaciju CNSa, ocuvanje integriteta cel.membrane i takodje stede energiju. - u.h. – 7g/100ml mlijeka – laktoza (potpomaze razvoj bifidus faktora u crijevima)
laktoza je u.h.najmanje slatkog ukusa,gradjena od glukoze i galaktoze koja utice na kisjelost zel.sadrzaja - varenje traje 1,5-2h - pH=3,6 (isto kao pH zeluca) - Fe- bolje se resorbuje iz HM nego KM 0-5mj. 6mg/24h 6-12mj. 10mg/24h preko 12mj 15mg/24h Prilagodjavanje KM dig.traktu odojceta (modifikacija I adaptacija): 1. kuvanje 2. razblazivanje 3. zakiseljavanje KUVANJE - grub kazeinski koagulum postaje sitniji, meksi, porozniji, a samim tim i pristupacniji zeludacnom soku - unistavaju se bakterije i toksini (dozvoljeno do 200000klica u 1ml,a najbolje je kada je do 50000klica) - snizavaju se alergena svojstva - “neposredna sterilizacija” Termicka obrada: - pasterizacija - sterilizacija - kuvanje (vri 3-5min.pa se naglo ohladi, ostaju neki saprofiti i spore,a sve bakterije su unistene) RAZBLAZIVANJE - omeksavanje koaguluma - zbog vel.kolicine proteina i minerala dolazi do povecanog opterecenja ekskretorne funkcije bubrega - zbog hiper-Na je povecana potreba odojceta za vodom 0-5mjeseci - 2/3 mlijeko uz dodavanje secera (+5g/100ml pripremljenog mlijeka) (2/3mlijeka + 1/3vode) Seceri – saharoza, dekstroza, dekstrin-maltoza, kukuruzni i psenicni skrob, pirincano brasno Za razblazivanje se koristi prokuvana pijaca voda. Pirincana corba – od punog zrna, pirincanog brasna i pahuljica, 1-3% dekokte cerealija Do kraja 5.mjeseca koristi se 2/3 mlijeko Do kraja 1.godine koristi se 1/2:1/2 (mlijeko I voda u = odnosima) ZAKISELJAVANJE - smanjuje se puferska moc mlijeka
-
poboljsava se odnos Ca:P,a samim tim se povecava apsorpcija Ca i P u tankom crijevu - povecava se peristaltika zeluca - postize se koagulacija kazeina, formiraju se meke fine grumuljice,sto je u stvari predfaza zel.digestije - unos C-vit. Dodaje se sok od limuna 3-5ml/100ml mlijeka Sok od narandze 6ml/100ml mlijeka “maja” krajem 1.godine,a to je bioloski dirigovana fermentacija raznih bakt.i omogucava bolje iskoriscavanje KM.
PRIHRANA SZO-do pola god.iskljucivo bijeli rezim ishrane,a onda pocinje prihrana Pedijatar uvodi 4.-6.mjesec,a kriterijum za uvodjenje je “pravilo 3 dvojke”- Ako u 2 uzastopna pedijatrijska pregleda koja se izvedu u roku od 2 nedelje, odojce ima TT manju za 2 SD u odnosu na normalnu, pedijatar moze da uvede nemlijecnu hranu. Redosled unosa namirnica nije od bitnog znacaja.prvo se unose vocne kase,jer je odojce naviklo na slatko,pa onda na kisjelo, zatim povrce, uvodi se slano I treba voditi racuna da se jedna vrsta hrane uvodi bar 5-6dana. Moguci osipi, bronchitis, prolivi,a kada toga nema, uvodi se druga namirnica,pa se prati,a kombinuju samo one kod kojih se nije ustanovila neka od ovih promjena. 4 mjeseca - vocni sok bez secera - zitarice u kombinaciji sa vocem ili mlijekom bez glutena - kukuruz, pirinac - voce, povrce – krompir tek sa 5 mjeseci 5mjeseci - prvo bijela, pa crvena mesa - riba-poslije god.dana,pogotovo kod pozitivne atopijske anamneze kod alergija - zumance- 5mjeseci-postepeno, nakon povrca - jaje se ne daje nikada vise od 2-3x nedeljno,a daje se ¼,a obavezno je da je tvrdo kuvano.Nedeljno 2x1/4, pa tek nakon 2 nedelje cijelo zumance. - Bjelance nakon 9-10mjeseci,jer je to strana bjelancevina I visoko alergena,pa voditi racuna -
“P” 5. mjesec puno KM 5 obroka Piletina 5% skrobna kasa
Prevencija- Fe izmedj 3.i 4.mjeseca,a kod nedonesene djece 1.i 2.mjesec. Rizik od alergije- paradajz, jaja, riba, pomorandza Voce- orah, ljesnik, badem nakon 2 god. borovnica, jagodicasta voca, nakon 1 god. Zbog alergija pectin- antidijaroicno dejstvo
IZRACUNAVANJE JELOVNIKA – prof. Katanic Proteini
U.H.
Lipidi
HM
1
7
4 g/100ml
KM
3
5
4
1g=4kCal HM
4 + 28 + 36 = 68 kCal/100ml
KM
12 + 20 + 36 = 68 kCal/100ml
1g=4kCal
1g=9kCal
70kCal/100ml
100 ml KM + 200 ml H2O 3g Posto beba nece iskoristiti sve proteine iz KM,pravi se dvotrecinsko KM 200 ml KM + 100 ml H2O 2g 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
uzrast idealna TT koliko energije treba djetetu fluid – tecnost – koliko treba unijeti volumen pojedinog obroka broj obroka korigens – secer
3. E = 100kCal/kg/24h 4. F
za prvih pola god.150ml/kg/24h a za drugu polovinu 1.god. 130ml/kg/24h zato sto je veca relativna tjelesna povrsina (TP/kg), evaporacja je veca
5. VOL
min. 1 MO (mlijecni obrok) Max. 1MO + MO VOL= F/No 6. No 1.mjesec 2.-5.mj. 7 6 5 7. na pocetku zivota vise vit.C zbog vece tjel.povrsine
9.mj. 4
Na pr. NN star 3 mjeseca TT 3500g 500 750 750 ──── 5500g 3. E 550 kCal/dan 4. F 825ml (550 ml KM + 275 ml H20) 5. 130-160 ml po obroku 825/6=137,5 6. 6 obroka 7. 550ml KM x 70 Kcal/100ml = 385kCal Max.8%saharoze (5-8%) – zbog osmotske diureze a to je1 kafena kasicica na 100ml TT g 5500g 1% 1% = 55,a to je >30 ─── 55-10=45g saharoze > 30 – oduzima se 10 ↓ < 30 – dodaje se 10 180kCal Ne smije se vise od 500ml mlijeka,da se ne bi dodatno opterecivalo kalcijumom 2/3 mariot – 70 ml mlijeka i 30 ml vode 1 kafena kasicica secera 1 kafena kasicica limuna
