PROSES TENDER
2.1 Pengenalan Di Malaysia, amalan yang biasa diamalkan ialah klien menawarkan sesuatu projek pada kelompok kontraktor di mana kontraktor tersebut masing-masing akan bersaing menyerahkan tender yang paling optimum dan keputusannya adalah terletak kepada klien untuk memilih kontraktor yang layak. Apabila tender daripada sesebuah kontraktor itu diterima oleh klien, maka wujudlah ikatan yang dinamakan kontrak antara kontraktor yang dipilih oleh klien. Tender Tender ialah suatu suatu kenyataan kenyataan yang dikeluarkan dikeluarkan kepada kepada seseorang seseorang untuk melakuka melakukan n kerja di samping mendapatkan persetujuan daripada pihak yang berkenaan berkenaan !aidin, 1""#$. Menurut Mar%h 2&&'$ pula, proses menender merupakan proses taktikal bagi pemilihan satu-satu pihak bagi membekalkan suatu perkhidmatan, produk atau item kerja. Tanpa menghiraukan mekanisme pemilihan, proses tawaran dan pemerimaan perlu ada di dalam tender. (a merupakan suatu proses bertaktik sebagai keputusan yang strategik terhadap suatu pihak serta skop kerja yang telahpun dikenalpasti. Tender Tender merupakan merupakan proses proses utama yang dilakuk dilakukan an oleh klien untuk mendapatkan mendapatkan kontraktor yang layak. Pemilihan kontraktor biasanya dibuat melalui pertandingan yang melibatkan perbandingan antara perkara tertentu seperti harga dan masa pembinaan. (ni adalah antara )aktor utama pemilihan kontraktor selain reputasi serta pengalaman kontraktor tersebut.
2.2 Perolehan *erajaan Di Malaysia 2.2.1 !yarat-syarat Perolehan *erajaan Perolehan yang melebihi +M2&&,&&& perlu dipelawa se%ara tender. Tender terbuka hendaklah dipelawa untuk bekalan yang nilainya melebihi +M2&&,&&& setahun bagi satu jenis item atau kelas jenis item, ke%uali jika dibenarkan oleh *etua !etiausaha Perbendaharaan atau Pegawai *ewangan egeri mengikut mana-mana yang berkenaan. !emua jabatan kerajaan hendaklah menggunakan syarat-syarat am tender sebagaimana ditentukan oleh *etua !etiausaha Perbendaharaan. ika perlu sesuatu jabatan itu menambah syarat-syarat tertentu asalkan ianya tidak ber%anggah dengan syarat-syarat am Arahan Perbendaharaan A.P. 11.1$. !emua perolehan yang dipelawa se%ara tender hendaklah dipertimbangkan oleh /embaga Perolehan.
2.2.1.1 *erja
*erja merupakan perolehan yang melibatkan kerja-kerja pembinaan dan si0il seperti bangunan, lapangan terbang, pelabuhan, jalanraya, tapak kawasan dan empangan air serta kerja perparitan. (a juga merangkumi kerja-kerja mekanikal dan elektrikal.
Menurut lias 2&&&$, sebelum sesuatu tender kerja ditender, pihak penguasa tempatan memperuntukkan sekurang-kurangnya '& daripada nilai kerja tahunan khas untuk ditandingi di kalangan kontraktor 3umiputera sahaja dan ianya tidak termasuk kontrak kerja di bawah +M1&&,&&&.&&. Tambahan Tambahan beliau beliau lagi, pihak pihak penguasa tempatan tempatan juga mengkhususkan mengkhususkan semua tender bernilai +M1&&,&&&.&& kepada kontraktor 3umiputera sahaja dan mengagihkan sekurang-kurangnya 4& daripada kerja-kerja yang bernilai dari +M1&&&,&&&.&& hingga +M'4&,&&&.&& kepada kontraktor 3umiputera. Pelawaan tender dibuat kepada syarikat-syarikat tertentu mengikut had kewangan iaitu tender kerja yang kurang daripada +M1& juta dibuka kepada syarikat 1&& milik tempatan sahaja. 3agi tender di antara +M1& juta hingga +M24 juta pula dipelawa daripada kalangan syarikat 1&& tempatan dan syarikat tempatan yang disenaraikan di 3ursa Malaysia iaitu syarikat yang ditubuhkan dan diperbadankan di Malaysia oleh warganegara Malaysia dengan syarat pegangan saham indi0idu asing tidak melebihi '& dan /embaga Pengarah, pengurusan dan pekerja dianggotai 1&& oleh warganegara Malaysia. 3agi tender yang melebihi +M24 juta pula boleh dipelawa daripada 1&& milik tempatan, syarikat temapatan yang disenaraikan di 3!*/ dan syarikat usahasama yang diperbadanka diperbadankan n di Malaysia dengan syarat pegangan ekuiti asing tidak melebihi 5" dan majoriti ahli /embaga Pengarah, pengurusan dan pekerja adalah warganegara Malaysia lias, 2&&&$. Tender kerja-kerja khas yang memerlukan kepakaran khusus yang tidak boleh diperolehi melalui kepakaran tempatan boleh ditender se%ara antarabangsa.
2.2.1.2 3ekalan 3ekalan adalah dimaksudkan sebagai barangan yang dibekalkan bagi menjalankan sesuatu akti0iti, program atau projek agensi *erajaan. (a juga merupakan input kepada sesuatu proses kerja atau perkhidmatan. 3ekalan dimaksudkan adalah seperti bahan binaan, makanan, pakaian, kenderaan dan kelengkapan pejabat. 3agi tender yang bernilai +M1&&,&&&.&&, pihak penguasa tempatan perlu mempelawa tender di kalangan syarikat 3umiputera sahaja. Tender tempatan hendaklah dipanggil berasaskan harga bersih sekiranya sumber boleh didapati di dalam negeri. 3agi tender antarabangsa, ianya hanya boleh dipelawa bagi tender bekalan yang tidak boleh diperolehi di dalam negeri atau tidak mempunyai
sekurang-kurangnya lima pembekal yang berda)tar dengan pihak penguasa tempatan lias, 2&&&$.
2.2.1.' Perkhidmatan Perkhidmatan adalah ditakri)kan sebagai khidmat tenaga manusia atau kepakaran6kemahiran yang diperolehi untuk melaksana dan menyiapkan sesuatu kerja tertentu. 3idang perkhidmatan terbahagi kepada dua seperti berikut7
Perkhidmatan Perunding Perkhidmatan perunding meliputi semua jenis kajian seperti kajian ekonomi, penswastaan, pengurusan, pembangunan 89ikal yang memerlukan input seperti senibina, kejuruteraan dan kerja-kerja ukur, pengurusan perundangan dan perkhidmatan kepakaran dalam bidang-bidang khusus seperti alam sekitar dan pertanian.
Perkhidmatan 3ukan Perunding Perkhidmatan bukan perunding meliputi perkhidmatan seperti pengendalian kursus dan latihan, penyenggaraan dan pembaikan, pen%u%ian dan pembersihan, penyewaan dan pengurusan bangunan. 3agi tender perkhidmatan yang bernilai tidak melebihi +M1&&,&&&.&&, pihak penguasa tempatan hendaklah mempelawa tender di kalangan syarikat 3umiputera sahaja. Tender perkhidmatan ini hendaklah dipelawa di kalangan pentender tempatan sahaja. Tender antarabangsa boleh dipelawa sekiranya didapati perkhidmatan yang hendak diperolehi tiada di dalam negeri atau tidak mempunyai sekurang-kurangnya lima syarikat yang berda)tar dengan pihak penguasa tempatan lias, 2&&&$.
2.2.2 Prosedur Perolehan 3ekalan, Perkhidmatan dan *erja Perbendaharaan adalah pihak berkuasa pusat bagi perolehan bekalan, perkhidmatan dan kerja$ kerajaan sama ada di Malaysia atau di luar negara dalam pengawalan, penguatkuasaan, penyeliaan, penyelarasan, penggunaan, pembahagian, penyimpanan, pemindahan antara jabatan dan pelupusan barangbarang. !elain kuasa am yang diberi kepadanya dengan nyata oleh A.P. 1::.1, Perbendaharaan mempunyai kuasa khusus bagi perkara-perkara berikut yang antaranya adalah7
Menentukan kriteria, syarat-syarat penda)taran dan menda)tarkan indi0idu, 8rma, syarikat atau pertubuhan bagi membolehkan mereka berurus niaga dengan kerajaan Membeli atau memperolehi dengan %ara yang paling menguntungkan, sama ada melalui tender6sebut harga atau lain-lain Membuat kontrak bagi perolehan jabatan dengan mengenakan terma-terma dan syarat-syarat yang paling menguntungkan Mengambil tindakan termasuk menggantung atau membatalkan penda)taran ke atas indi0idu, 8rma, syarikat dan pertubuhan serta perunding yang didapati oleh Perbendaharaan telah bersalah kerana keingkaran dalam melaksanakan sesuatu kontrak atau prestasi tidak memuaskan daripada memasuki tender atau menyebut harga atau memberi perkhidmatan kepada kerajaan bagi suatu tempoh yang berpatutan
2.' Proses Tender Tender merupakan suatu kenyataan yang dikeluarkan kepada seseorang bagi mendapatkan persetujuan daripada pihak yang tertentu. !esuatu tender merangkumi beberapa peringkat, tata%ara dan prosedur yang berkenaan. (a melibatkan proses dokumentasi, proses pemilihan dan penilaian kontraktor dan proses untuk menentukan harga kontrak terbaik yang boleh dipersetujui serta masa penyiapan yang paling rele0an untuk menyiapkan sesuatu projek pembinaan Mohamed, 2&&2$. Tender boleh diringkaskan sebagai satu sistem untuk memilih kontraktor bagi menjalankan kerja-kerja kontrak pembinaan. Menurut Marsh 2&&'$, prosedur spesi8k yang diadaptasi bagi sesuatu proses tender akan bergantung kepada %iri%iri berikut, iaitu7 enis pentenderan yang akan dibuat 3ilangan pentender yang dipilih *eadaan kontrak !ama ada proses yang melibatkan peringkat tunggal atau dua peringkat Pertanggungjawaban yang diperlukan ilai jangkaan tender /okasi pentender tempatan atau antarabangsa$
/okasi projek Mekanisme pemilihan mekanisme kualiti6harga atau harga sahaja$
!e%ara ringkasnya, semua prosedur pentenderan adalah mengikut set akti0iti utama yang sama, dengan akti0iti minor dihuraikan berpandukan )aktor-)aktor yang digariskan di atas, iaitu seperti merujuk +ajah 2.1 di bawah. Akti0iti Major Akti0iti Minor *aedah pentenderan Dokumentasi tender Pemilihan pentender Prosedur pentenderan Penilaian tender +espon terhadap )aktor-)aktor Membangunkan strategi Program Program untuk produksi Dokumentasi yang perlu dimasukkan emputan pra-kelayakan kepada yang pentender berkelayakan Menilai respon Temubual Pemeriksaan bebas *oordinasi dokumentasi Mengisu tender Pemindaan isu Pemeriksaan tapak dan luaran Menilai dokumentasi
(nput terhadap mekanisme kualiti6harga Temubual Pemberian kontrak
+ajah 2.1 7 Akti0iti pentenderan !umber 7 Mar%h, 2&&'$ !e%ara umumnya, tujuan utama proses menender adalah untuk memilih seorang kontraktor yang benar-benar berkelayakan dan bagi mendapatkan satu tender yang boleh dipersetujui dan diterima oleh kedua-dua pihak yang terlibat.
2.'.1 enis Tawaran Terdapat beberapa jenis tender yang dipraktiskan di Malaysia. Antara yang sering diamalkan adalah tender terbuka, tender terpilih dan tender perundingan. !etiap jenis tender mempunyai kelebihan dan kelemahan masing-masing dan perlaksanaannya adalah bergantung kepada kesesuaian dalam proses menender. Pemilihan jenis tender dalam sesuatu projek pembinaan banyak bergantung kepada beberapa )aktor utama seperti sai9 projek, lokasi pembinaan, kesesuaian dengan masa serta kos yang diperuntukkan, pengalaman dan sebagainya.
2.'.1.1 Tender Terbuka Tender jenis ini terbuka untuk ditandingi oleh semua kontraktor 6 pembekal yang berda)tar dengan *ementerian *ewangan bagi bekalan dan perkhidmatan dan /embaga Pembangunan (ndustri pembinaan Malaysia ;(D3$ dan Pusat *hidmat kontraktor P**$ bagi kerja. Tender terbuka sering diamalkan di dalam industri pembinaan di Malaysia untuk memilih kontraktor yang berkelayakan dan untuk melaksanakan suatu pembinaan yang diran%ang. Persaingan se%ara tender terbuka adalah lebih adil dan dapat menjamin harga tender yang ditawarkan mengikut pasaran semasa. *lien akan mengiklankan tawaran dalam akhbar-akhbar tempatan untuk menjemput kontraktor yang berminat menawarkan harga yang munasabah bagi projek tersebut. Di dalam iklan tawaran, akan disebut tentang skop kerja yang ditawarkan dan isuisu yang penting berkenaan projek yang akan dijalankan yang perlu diberi perhatian oleh pihak kontraktor. (klan bagi tender terbuka juga men%akupi rangka yang
terperin%i tentang jenis, ukuran, program dan si)at utama kerja atau projek Turner, 1"#'$. Pentender akan dikenakan sejumlah wang tertentu untuk membeli dokumen tender terebut dan dokumen yang telah lengkap diisi hendaklah dihantar pada tarikh dan tempat yang telah ditetapkan. Penawaran harga oleh kontraktor biasanya berdasarkan jumlah anggaran kasar sesebuah pembinaan berdasarkan pengalaman kontraktor itu sendiri.
!elain itu, tender terbuka kurang menggalakkan penggunaan alatan-alatan moden kerana projek yang biasanya terlibat dengan tender terbuka adalah berkos rendah atau sederhana. *esukaran untuk memilih kontraktor yang layak juga menjadi satu masalah bagi pihak klien kerana ia melibatkan jumlah yang agak besar dan ini memba9irkan masa dan wang bagi kedua-dua pihak iaitu kontraktor dan klien.
2.'.1.2 Tawaran Terhad dan Tertutup Tender terpilih adalah tender yang hanya dikemukakan kepada kontraktorkontraktor yang telah dipilih oleh klien. (ni bermakna jumlah kontraktor yang boleh memasuki tender untuk tender jenis ini adalah ke%il tetapi kontraktor ini dipilih berdasarkan kepada pengalaman dan kemahiran yang luas dalam sesuatu bidang. *ontraktor yang berpengalaman luas dan mempunyai kemahiran tertentu yang bersesuaian akan dikenalpasti terlebih dahulu dan hanya mereka sahaja yang akan dipelawa untuk menyertai tender. 3ilangan kontraktor terpilih biasanya ke%il iaitu antara 4 hingga # orang. Persaingan juga berlaku tetapi dalam jumlah yang ke%il. Melalui sistem tender ini, pemilihan kontraktor adalah berdasarkan lukisan lakar, senarai bahan dan juga penyediaan kontraktor binaan dan kelayakannya. Terdapat dua %ara menyenaraikan kontraktor yang biasa diamalkan iaitu7 Perunding bagi pihak klien akan menyenaraikan nama-nama kontraktor yang layak. Tender hanya akan ditawarkan kepada mana kontraktor yang termasuk dalam senarai tersebut. *ontraktor yang meletakkan harga yang munasabah dan rendah biasanya akan dipilih. Proses yang telah diterangkan dalam >*od Peraturan Pemilihan?. Tender terpilih mengurangkan risiko kegagalan pembinaan dan mengurangkan kos penyediaan dokumen tender. (a amat sesuai bagi kerja-kerja khas yang memerlukan kemahiran tertentu. Projek dapat disiapkan dengan baik kerana kontraktor yang berpotensi, bereputasi tinggi serta yang benar-benar layak telah dipilih di peringkat awal lagi Mohamed, 2&&2$. !istem tender terpilih juga tidak dapat lari dari kekurangannya iaitu tidak semua kontraktor mendapat peluang dalam tender jenis ini terutamanya kontraktor yang baru berda)tar dan kurang pengalaman kerana ia terhad untuk kontraktor yang mahir serta berpengalaman. !alah satu masalah yang sering timbul apabila mengamalkan tender jenis ini ialah terdapatnya pakatan harga di antara kontraktor yang disenaraikan. *lien tidak mempunyai pilihan lain jika semua kontraktor meletakkan harga yang tinggi dari kos yang ditaksir dari anggaran kasar, maka pemilihan terpaksa dibuat ke atas kontraktor yang menawarkan harga yang paling rendah antara kontraktor tetapi lebih tinggi dari kos asal. 3iasanya kes ini berlaku jika kontraktor itu mengenali antara satu sama lain !aidin, 1""#$.
Tender terhad hanya boleh dilaksanakan setelah agensi mendapat kelulusan khas Perbendaharaan Malaysia sebelum ianya dilaksanakan. Tawaran terhad biasanya terbuka kepada semua kontraktor yang termasuk di dalam kategori yang telah dinyatakan dalam iklan tawaran. ;ontohnya tawaran terhad kepada kontraktor bumiputera sahaja.
2.'.1.' Tawaran Perundingan Dalam tender perundingan, klien akan menghantar surat kepada kontraktor tertentu untuk menjemput kontraktor tersebut menyediakan rangka perbelanjaan bagi projek yang diran%angkan. *lien akan berunding dengan seorang kontraktor se%ara langsung mengenai projek pembinaan yang akan dilaksanakan sebelum memilih kontraktor yang bersesuaian melalui tender perundingan. 3iasanya klien akan menjemput kontraktor yang mempunyai reputasi dan rekod yang baik yang diketahui latarbelakang projek yang terlibat serta semestinya berkemahiran. 3iasanya, kos yang ditawarkan oleh kontraktor adalah lebih tinggi jika dibandingkan dengan jenis-jenis tender yang lain. (ni kerana kontraktor akan terlibat se%ara langsung dari peringkat awal kitaran hidup projek pembinaan sehinggalah ke peringkat penyerahan projek kepada klien. *lien akan diberi penerangan yang jelas dan terperin%i mengenai kesesuaian rekabentuk, penggunaan bahan binaan, teknologi yang digunakan serta %ara binaan yang boleh memaksimumkan keuntungan sesuatu projek pembinaan. amun begitu, kos bagi membiayai proses tender adalah murah memandangkan klien telahpun mempunyai kontaktor pilihan yang dirasakan layak tanpa perlu melibatkan jemputan untuk menender yang mengambil masa yang panjang dan tanpa melibatkan kontraktor yang ramai. Terdapat dua jenis tender perundingan yang biasa dijalankan7
Tender yang diambil oleh kontraktor antarabangsa Tender ini biasanya dijalankan untuk membina projek yang besar, berteknologi tinggi dan memerlukan kepakaran yang sangat khusus. ;ontohnya adalah pembinaan lapangan terbang antarabangsa, empangan hidroelektrik, bangunan pen%akar langit dan sebagainya. !atu jemputan tawaran akan dikeluarkan iaitu antara kontraktor antarabangsa yang terlibat. Tujuannya adalah memberi kemudahan kepada klien untuk berhubung dengan kontraktor bagi mengetahui keupayaan dan kebolehan sebenar kontraktor bagi menjalankan projek tersebut. *emudian, tawaran yang dihantar akan ditapis dan borang tawaran tender akan diberikan kepada kontraktor yang layak.
Tawaran oleh 8rma arkitek Dalam tender jenis ini, borang tawaran hanya dikeluarkan kepada sejumlah ke%il kontraktor yang terpilih atau telah menjadi anak syarikat. !egala keperluan dan perbelanjaan akan dibin%angkan bersama antara kontraktor terlibat dengan 8rma arkitek yang dilantik dan keputusannya adalah bergantung kepada arkitek yang bertanggungjawab. !e%ara umumnya, tender perundingan membolehkan perbin%angan diadakan antara pihak klien dan kontraktor bagi mendapat kos yang sesuai selain kontraktor dapat memberi nasihat tentang rekabentuk, teknologi, bahan, %ara pembinaan dan sebagainya.
2.'.1.5 Tender Prakelayakan Peraturan pra-kelayakan adalah bertujuan untuk menapis kontraktor-kontraktor supaya mereka yang mempunyai pengalaman, kebolehan teknikal, kewangan se%ara pengurusan bagi melaksanakan sesuatu projek sahaja dibenarkan mengambil bahagian di dalam sesuatu tender yang diadakan setelah agensi mendapat kelulusan khas Perbendaharaan Malaysia. !e%ara amnya, tender prakelayakan adalah agak sama dengan tender terbuka. Perbe9aannya %uma kontraktor yang akan dipilih adalah kontraktor yang mempunyai latarbelakang yang kukuh dan rekod yang baik sahaja akan dipilih berbanding tender terbuka di mana semua kontraktor mempunyai peluang sama rata. 3agi memastikan kontraktor yang dipilih mempunyai kelayakan yang sepatutnya iaitu mempunyai kepakaran kerja, modal pusingan yang %ukup dan kemahiran dalam bidang tertentu, satu borang tawaran akan diberi kepada kontraktor yang memohon. Dalam borang tawaran ini kontraktor dikehendaki memberi maklumat tentang kenyataan kewangan dan pengurusan untuk memastikan latar belakang diketahui dengan jelas oleh klien !aidin, 1""#$. otis tawaran tender prakelayakan juga sama dengan tender terbuka iaitu dibuat dengan menyatakan skop kerja dan tarikh tawaran dan butir-butir lain mengenai projek yang akan dijalankan. Tambahannya adalah klien selalunya menetapkan jangka masa pembinaan bagi projek tersebut. !elain itu, notis tawaran juga berkehendakkan kontraktor membuat pembayaran tertentu bagi menjamin semua kontraktor yang memasuki tawaran adalah bona 8de !aidin, 1""#$.
2.'.2 Persediaan Tender
3agi pihak klien, suatu projek pembinaan akan berjaya jika ia memenuhi objekti) projek bagi menyiapkan projek di dalam masa yang ditetapkan serta kos yang munasabah. Pembinaan juga perlu disiapkan mengikut jadual tertentu dan dibina berdasarkan kepada peran%angan serta spesi8kasi yang ditetapkan. Peran%angan yang jelas dan terperin%i perlu bagi menentukan setiap akti0iti yang dilakukan adalah mengikut apa yang telah diran%ang dan dipersetujui. 3eberapa persediaan tender antaranya melibatkan7 Mende8nisikan jenis kontrak yang akan ditawarkan Menyusun dan menetapkan jawatankuasa tender yang men%adangkan pakej kontrak Penjadualan akti0iti tender yang terlibat. Persediaan dokumen tender
2.'.2.1 Peran%angan Tender Peran%angan tender adalah amat penting bagi memastikan bahawa setiap proses tender yang terlibat dilaksanakan mengikut jadual berdasarkan pemilihan kontraktor yang berkelayakan dengan mengambilkira kriteria dari segi kualiti, kuantiti, masa serta kos. Pihak klien perlu menyediakan jadual tertentu bagi menetapkan jangkaan proses tender yang terlibat seperti tempoh penyediaan spesi8kasi, pengiklanan, penilaian serta keputusan tender.
2.'.2.2 Penyediaan !pesi8kasi *ementerian dan abatan tertentu dikehendaki menyediakan spesi8kasi tender. 3agi maksud ini, awatankuasa Teknikal perlu ditubuhkan. !pesi8kasi hendaklah se%ara terperin%i bagi memberi gambaran se%ara jelas kepada pentender akan apa yang diperlukan atau yang dikehendaki. !pesi8kasi tersebut hendaklah berdasarkan kepada )ungsi dan prestasi dengan kepatuhan kepada piawaian antarabangsa atau serupa boleh dimasukkan ke dalam sepsi8kasi tersebut. Apabila tender atau sebut harga dipelawa, penentuannya hendaklah jelas supaya pentender mendapat gambaran mengenai kehendak-kehendak klien. ;ontohnya, sekiranya pihak *+ ingin membeli kelengkapan atau jentera di mana penentuan penuh tidak dapat dikemukakan, butir-butir lain hendaklah diberikan kepada kontraktor supaya kontraktor berkenaan mempunyai suatu asas yang saksama untuk menyertai tender. Misalnya, jika suatu kelengkapan dikehendaki, keupayaan minimum kelengkapan berkenaan perlulah dinyatakan dan terpulanglah kepada
kontraktor untuk memberi butir-butir kelengkapan yang mereka tawarkan beserta dengan harga. ama dagangan atau nama jenama tidak boleh digunakan dalam penentuan tender. !pesi8kasi yang menjurus kepada sesuatu jenama atau negara ditegah sama sekali. ika ini tidak dapat dielakkan, ungkapan atau persamaan hendaklah ditulis selepas nama dagangan atau nama jenama di atas dokumen tender itu A.P. 15.1$. Pentender boleh membantah di dalam 15 hari dari tarikh tender diiklankan jika spesi8kasi tersebut menjurus kepada sesuatu jenama. +ingkasnya, spesi8kasi yang tepat perlu dinyatakan dengan jelas bagi memastikan pentender mendapat gambaran sebenar apa yang dikehendaki oleh klien di dalam sesuatu tender.
2.'.' Prosedur Penyediaan Tender Tender ditawarkan apabila adanya keperluan untuk projek tersebut %ontohnya sesebuah kawasan itu memerlukan sekolah, maka %adangan akan dikemukakan kepada pihak *+ Daerah ohor 3ahru. Proses penyediaan Dokumen Meja Tender DMT$ bermula apabila pelan-pelan akan diterima daripada abatan Arkitek ataupun arkitek yang dilantik. Dari sini, segala kerja-kerja akan diprogramkan iaitu menentukan item untuk kos utama P;$ dan Pro0isional !um dan seterusnya menganggarkan jumlah untuk P; dan Pro0isional !um itu. ilai anggaran ini kemudiannya akan dimasukkan ke dalam anggaran kos projek. Dra) ringkasan tawaran dan tambahan kepada penentuan juga akan ditentukan. !elain itu juga, borang-borang yang berkenaan juga disusun dan dihantar untuk ditaip dan kemudiannya dikumpul, disusun dan dihantar untuk dijilid. !etelah anggaran kasar kos sesuatu projek itu diperolehi, anggaran tersebut akan dihantar ke ibu pejabat *+ di *uala /umpur untuk menentukan jenis tender. !elain itu, ia juga dihantar ke 3ahagian *ewangan untuk mendapatkan pengesahan peruntukan. (ni untuk memastikan projek tersebut tidak melebihi dari peruntukan yang disediakan. !etelah mendapat pengesahan daripada 3ahagian *ewangan, anggaran kos tersebut akan dimasukkan ke dalam bahan yang telah dijilid. amun begitu, hendaklah dipastikan bahawa 3ahagian *ewangan telah meluluskan pengesahan peruntukan kerana masalah akan timbul apabila projek bermula. !etelah itu, dokumen tender dan DMT boleh disediakan dan maklumat ini akan disemak semula oleh ibu pejabat *+ untuk penentuan tender. Dalam dokumen tender dan DMT itu hendaklah dipastikan kelas, tajuk dan tajuk ke%il selain daripada tempoh untuk pengiklanan serta bilangan tender. Tender kemudiannya akan diiklankan ke dalam akhbar-akhbar tempatan.
Dokumen tender akan dikenakan sejumlah bayaran yang berpatutan kepada kontraktor seperti yang digariskan oleh abatan Perbendaharaan Malaysia. Menurut +a89a 2&&2$, jumlah bayaran tender dokumen boleh dikira berdasarkan perkaraperkara berikut7 !pesi8kasi, senarai kuantiti dan dokumen-dokumen lain dalam kertas bersai9 A5 ialah +M&.4 setiap helai mukasurat. /ukisan-lukisan dalam kertas A' ialah +M1.5& sehelai, sai9 A2 ialah +M.&&, sai9 A1 ialah +M1'.&& sehelai manakala sai9 A berharga +M1:.&& sehelai. !etiap set dokumen tender adalah tertakluk kepada bayaran minimum sebanyak +M1&&.&& manakala bagi tender yang mempunyai lukisan dan dokumen sulit, deposit sebanyak +M1&,&&&.&& akan dikenakan dan kemuadian akan dipulangkan semula apabila dokumen tender dikembalikan dalam keadaan yang baik *andungan Dokumen Tender akan meliputi syarat-syarat dan terma am, spesi8kasi, salinan perjanjian, jadual harga, tempoh penghantaran, tempoh bantahan dan skop kerja yang diperlukan. Dokumen Tender bagi *+ biasanya berharga dari +M2&&.&& sehingga +M5&&.&& termasuk pelan dan lukisan spesi8kasi. *ebiasaannya bagi sektor swasta, harga dokumen tender perlu juga dimasukkan wang kesungguhan yang biasanya dalam bentuk bank dra).
2.'.5 Deposit Tender Pembekal atau kontraktor tempatan yang telah berda)tar dengan *ementerian *ewangan dike%ualikan dari mengemukakan deposit tender. 3agi tender antarabangsa, petender asing diperlukan mengemukakan deposit tender bernilai antara +M:2,4&& bagi tawaran kurang dari +M4 juta sehingga deposit bernilai +M1 juta bagi tawaran bernilai +M'& juta bagi tender bekalan dan perkhidmatan. 3agi tender kerja, petender dikehendaki mengemukakan deposit tender bernilai +M4&,&&& bagi kontrak di bawah +M1& juta sehingga deposit bernilai +M1 juta bagi kontrak kerja bernilai +M1&& juta. Deposit tender adalah dike%ualikan bagi tender tempatan. 3agi tender antarabangsa, deposit tender hendaklah dikenakan seperti berikut7 adual 2.1 7 Deposit tender bekalan 6 perkhidmatan A.P. 14.1$ Anggaran ilai Tender umlah Deposit Tender
Melebihi +M 1& juta sehingga +M 2& juta +M '4,&&& Melebihi +M 2& juta sehingga +M '& juta +M :24,&&& Melebihi +M '& juta +M 1 juta adual 2.2 7 Deposit tender kerja A.P. 14.1$ Anggaran ilai Tender umlah Deposit Tender
3agi pentender tempatan yang mendapat penge%ualian daripada penda)taran, deposit tender hendaklah dikenakan sebanyak 2.4 daripada harga tawarannya atau maksimum +M1&,&&&. !emua deposit tender hendaklah dalam bentuk dra) bank6jaminan bank A.P. 14.1$. @leh kerana pentender tempatan tidak dikenakan deposit, sekiranya kontraktor menolak tawaran setelah tawaran dibuat kepadanya dalam tempoh sah laku tawaran berkenaan, tindakan penggantungan penda)taran akan diambil terhadap mereka. *ontraktor tersebut akan digantung oleh Perbendaharaan daripada mengambil bahagian dalam tender kerajaan selama dua tahun bagi kesalahan pertama dan lima tahun bagi kesalahan kedua. ntuk kesalahan ketiga, penda)taran syarikat berkenaan akan dibatalkan, seterusnya nama pemilik modal atau ahli /embaga Pengarah disenaraihitamkan A.P. 14.1$. Dalam pelawaan tender hendaklah disyaratkan bahawa bagi mereka yang dikenakan bayaran deposit tender, jika pentender enggan menandatangani sesuatu kontrak selepas tendernya disetuju terima atau menarik balik tendernya sebelum keputusan dibuat, maka deposit tendernya akan dirampas. (ni adalah bagi memastikan bahawa pentender benasr-benar serius dalam menender sesuatu bekalan, perkhidmatan atau kerja. Deposit tender bagi pentender yang tidak berjaya hendaklah dipulangkan setelah tender itu disetuju terima oleh pentender yang berjaya atau selepas tamat tarikh sah laku tender. Deposit pentender yang berjaya akan dikembalikan selepas bon perlaksanaan diterima. Dalam AP. 1:.2 menyatakan bahawa sebelum sesuatu kontrak bekalan atau peerkhidmatan yang nilainya melebihi +M4&,&&& tetapi tidak melebihi +M4&&,&&&
disempurnakan, kontraktor yang berjaya hendaklah memberi 3on Perlaksanaan sebanyak 2.4 daripada jumlah harga kontrak. 3agi kontrak yang melebihi +M4&&,&&& pula, 3on Perlaksanaan yang diperlukan ialah sebanyak 4 daripada jumlah harga kontrak. ntuk kontrak bekalan atau perkhidmatan bermasa yang berkuatkuasa selama dua tahun atau lebih, peratus 3on Perlaksanaan hendaklah dikira mengikut harga anggaran kontrak bagi setahun sahaja dan tidak daripada keseluruhan harga kontrak. =alaubagaimanapun, tempoh tamat 3on Perlaksanaan tersebut hendaklah meluputi keseluruhan tempoh kontrak bermasa.
2.'.4 Proses Memasuki Tender Penguasa Tempatan @leh *ontraktor Tender biasanya diiklankan di dalam akhbar tempatan tusan Malaysia$ pada hari (snin atau *hamis. *ontraktor tidak perlu berda)tar dengan penguasa tempatan bagi menyertai tender. !ebelum menyertai tender penguasa tempatan kontraktor perlu mempunyai sijil penda)taran dengan Pusat *hidmat *ontraktor P**$ bagi tender kerja atau dengan *ementerian *ewangan Malaysia **M$ bagi tender bekalan atau perkhidmatan. *ontraktor dikehendaki menyemak syarat penda)taran untuk menyertai tender seperti di dalam iklan iaitu kelas, kepala dan sub-kepala bagi tender serta kod bidang bagi tender bekalan atau perkhidmatan. *ontraktor juga diwajibkan berda)tar dengan /embaga Pembangunan (ndustri Pembinaan Malaysia ;(D3$ bagi tender kerja.
M/A !erahkan lesen kontraktor kepada Pembantu Tadbir untuk semakan dan Pembantu Tadbir akan menyediakan bil bayaran dokumen 3uat bayaran di kaunter abatan *ewangan *emukakan resit bayaran ke kaunter 3ahagian kur 3ahan B *ontrak untuk mendapat dokumen tender !emak dokumen serta pelan jika ada$ dan pastikan ianya betul dan men%ukupi sebelum meninggalkan kaunter TAMAT +ajah 2.2 7 ;arta alir penjualan dokumen tender oleh penguasa tempatan *elayakan kontraktor boleh dikategorikan seperti berikut7 adual 2.' 7 *elayakan kontraktor untuk memasuki tender penguasa tempatan *+A A=AM 6 3ACA *+A /*T+(*
*elas ilai Projek +M$ *elas ilai Projek +M$ A Melebihi 1&,&&&,&&& ( 1,&&&,&&1 ke atas 3 4,&&&,&&1 hingga 1&,&&&,&&& (( 1,&&&,&&& ke bawah ; 2,&&&,&&1 hingga 4,&&&,&&& ((( 4&&,&&& ke bawah D 4&&,&&1 hingga 2,&&&,&&& ( 14&,&&& ke bawah 2&&,&&1 hingga 4&&,&&& 4&,&&& ke bawah E sehingga 2&&,&&& ( 2&,&&& ke bawah
!ekiranya kontraktor merasakan diri mereka layak, mereka dikehendaki datang ke *aunter 3ahagian kur 3ahan B *ontrak pada masa yang telah ditetapkan seperti berikut7 adual 2.5 7 Masa urusan pembelian dokumen tender oleh penguasa tempatan
*ontraktor juga dikehendaki membawa bersama dokumen-dokumen berikut7 !ijil perakuan penda)taran P** atau **M beserta salinan !ijil pengiktira)an status 3umiputera beserta salinan jika dikehendaki$ !urat perwakilan kuasa sekiranya kontraktor berkenaan mewakilkan kakitangan untuk mengambil dokumen tawaran !ijil perakuan penda)taran asal ;(D3 yang berkaitan 3ayaran untuk dokumen tender sama ada dalam bentuk tunai, %ek, wang pos atau bank dra)
2.'.4.1 Peraturan 6
!emua perolehan *erajaan hendaklah dibuat daripada *ontraktor yang penda)tarannya masih berkuatkuasa. Pihak berkuasa bagi penda)taran kontraktor dalam bidang bekalan dan perkhidmatan ialah *ementerian *ewangan manakala bagi kontraktor kerja ialah Pusat *hidmat *ontratkor P**$ dan /embaga Pembangunan (ndustri Pembinaan Malaysia ;(D3$. Penge%ualian hanya dibenarkan bagi perolehan yang tidak melebihi +M1&,&&&.&& setahun bagi bekalan dan perkhidmatan mengikut AP 1#5.2a$. !emua projek yang dilaksanakan di penguasa tempatan sama ada kerja, bekalan atau perkhidmatan yang melebihi +M 1&&,&&&.&& setahun perlu dipelawa se%ara tender.
2.'.: Proses Memasuki Tender *+ @leh *ontraktor Terdapat beberapa prosedur tertentu yang perlu dilalui oleh kontraktor sebelum ia dapat bertanding untuk memperolehi tender tersebut iaitu iklan, mengisi dokumen tender dan menghantar dokumen tender sebelum tarikh tutup.
2.'. (klan Apabila mempelawa tender, publisiti yang seluas-luasnya hendaklah dibuat supaya semua pembekal yang bona 8de berpeluang untuk menyertai tender dan dengan yang demikian membolehkan kerajaan memperolehi tawaran yang terbaik. Tender tempatan hendaklah diiklankan dalam sekurang-kurang satu akhbar harian utama berbahasa Melayu. =alaubagaimanapun, untuk tender antarabangsa, sekurangkurangnya di dalam dua akhbar, di mana satu berbahasa Melayu dan satu berbahasa (nggeris pemberitahuan juga dihantar kepada kedutaan dan Pesuruhjaya Tinggi negara-negara yang sesuai dan boleh mengambil bahagian di dalam tender tersebut. 3agi tender yang diuruskan oleh *ementerian *ewangan, iklan tender juga akan dipaparkan di dalam laman web 3PP*. Pentender diberi tempoh tidak kurang dari 21 hari bagi tender tempatan. bagi tender antarabangsa, tempoh tersebut adalah tidak kurang dari 4: hari. =alaupun publisiti meluas digalakkan bagi urusan tender, pertimbangan sewajarnya mengenai kos iklan hendaklah juga diambilkira. !ekiranya kontraktor yang berkelayakan di bawah satu-satu bidang adalah diketahui tidak melebihi lima kontraktor, iklan tidak perlu dibuat A.P. 12$. Dalam hal demikian, kelulusan *etua !etiausaha Perbendaharaan atau Pegawai *ewangan egeri hendaklah diperolehi terlebih dahulu. !etelah mendapat kelulusan, pemberitahuan tender kepada kontraktor yang diluluskan hendaklah dihantar melalui surat berda)tar A.P. 12$ . (klan tender dikeluarkan pada setiap minggu iaitu pada hari (snin dan *hamis di dalam akhbar-akhbar tempatan iaitu bagi projek yang melebihi +M 1&&,&&&. 3agi
projek yang nilai tendernya kurang +M 1&&,&&&, sebut harga akan dipamerkan pada papan kenyataan jabatan. *ontraktor yang ingin memasuki tender perlu menyemak keperluan kerja, kelayakan kelas, kepala dan subkepala serta masa dan tempat kepala. uga perlu dipastikan tarikh tutup tawaran serta jumlah wang %agaran dan wang tebusan. Di samping keperluan di bawah Arahan Perbendaharaan bagi publisiti tender, kenyataan tender hendaklah juga menyatakan bahawa dokumen tender hendaklah dimasukkan ke dalam sampul berlakri dan dituliskan rujukan tertentu supaya boleh dikenali sebelum ianya dibuka. =aktu tender ditutup bagi penerimaan hendaklah ditetapkan pada jam 12.&& tengahari pada hari bekerja.
2.'.# Mengisi Dokumen Tender ;ara mengisi sesuatu borang tender adalah penting untuk menjamin Dokumen Tender dari kontraktor tersebut sah dan layak memasuki tender. *ontraktor hendaklah membuat perkiraan awal sendiri untuk dibandingkan dengan Guotation dari *+ dan seterusnya dapat memberikan harga yang kompetiti). 3agi dokumen tender yang menggunakan senarai kuantiti 3H$, hendaklah dipastikan kadar harga dan mendarabkan kuantiti dengan betul. *esilapan yang ke%il sekalipun seperti mengisi jenama peralatan tidak seperti yang dihargakan adalah perlu dielakkan. *ontraktor juga perlu memastikan jumlah senarai kuantiti atau ringkasan tawaran dipindahkan dengan betul ke +ingkasan Tender dan seterusnya ke 3orang Tender. Akhir sekali, kontraktor perlu men%atatkan harga tender, tempoh kerja dan kemudiannya menandatangani 3orang Tender. Dokumen Tender akan dijual mulai tarikh iklan tender tersebut dibuat di dalam akhbar tempatan.
2.'." Penutupan Tender Tender mahupun sebut harga yang diterima tanpa dibuka hendaklah dimasukkan ke dalam peti tawaran berkun%i. Peti tawaran hendaklah ditanda tarikh dan waktu peti akan dibuka. Dua kun%i yang berbe9a bagi peti tawaran hendaklah diadakan dan anak kun%i dipegang se%ara berasingan oleh dua orang pegawai kanan abatan berkenaan. *eselamatan peti tawaran hendaklah sentiasa dijaga.
3iasanya tempoh antara penyediaan tender hingga penutupan tender adalah minima antara 21 hari. amun tempoh ini akan lebih lama jika membabitkan projek yang lebih besar kosnya. !ebelum menghantar sesuatu dokumen tender itu, kontraktor hendaklah menyemak pada iklan tarikh tutup dan tempat mengemukakan tender kerana ia mungkin berbe9a dengan tempat membeli tender. *ontraktor juga perlu memastikan tajuk dan nombor projek di%atatkan di luar sampul surat tender. 3orang Tender hendaklah dimasukkan ke dalam peti yang bertulis tajuk projek berkenaan sebelum pukul 12 tengahari. 3egitu juga jika borang tersebut dihantar melalui mel udara. Penghantaran borang tender selepas masa dan tarikh tersebut tidak akan dilayan. !atu lagi perkara penting dalam menghantar 3orang Tender adalah elakkan menggabungkan 2 tender dalam 1 sampul walaupun kedua-dua tender tersebut mempunyai tarikh tutup yang sama kerana projek yang berlainan mempunyai peti yang berbe9a dan dalam kes ini kerugian adalah bagi pihak kontraktor itu sendiri.
2.5 *ontrak *ontrak ialah satu perjanjian yang terjalin apabila satu pihak bersetuju untuk menerima tawaran daripada satu pihak yang lain !aidin, 1""#$. (anya merupakan satu persetujuan bertulis berdasarkan perjanjian yang boleh dikuatkuasakan oleh undang-undang yang mengikat kedua-dua belah pihak yang berkontrak yang terlibat iaitu klien dan kontraktor. *ontrak merupakan elemen yang sangat penting dalam industri pembinaan kerana terdapatnya proses kerjasama antara pelbagai pihak bagi mewujudkan tujuan persetujuan yang dipersetujui. Dalam projek-projek kerajaan, jika didapati perlu atau sesuai untuk mengadakan satu kontrak )ormal, kontrak itu hendaklah dibuat atas nama *erajaan dan ditandatangani oleh pegawai diberi kuasa di bawah Akta *ontrak *erajaan 1"5" disemak 1"'$.
!ebelum sesuatu kontrak kerja dimulakan, kontraktor hendaklah mengemukakan 3on Perlaksanaan sebanyak 4 daripada keseluruhan kontrak. 3on Pelaksanaan yang dikemukakan hendaklah dalam bentuk aminan dari bank berlesen di bawah akta 3ank dan (nstitusi *ewangan 1"#" yang menjalankan perniagaan di Malaysia atau aminan (nsurans yang dikeluarkan oleh syarikat insurans berlesen di bawah Akta (nsurans 1":'. 3on Perlaksanaan yang dikeluarkan dalam bentuk aminan (nsurans hendaklah bagi kontrak kerja yang bernilai tidak melebihi +M1 juta. 3agi nilai melebihi +M1 juta, jaminan hanya boleh dikemukakan dalam bentuk aminan 3ank sahaja.
enis-jenis kontrak yang biasa dipraktiskan di Malaysia mempunyai 5 jenis iaitu kontrak /ump !um Cumpalan6
2.5.1 *ontrak /ump !um *ontrak /ump !um boleh dilaksanakan dalam tiga %ara. Pertamanya berdasarkan kepada lukisan spesi8kasi yang disertakan dengan spesi8kasi. 3iasanya kontrak ini digunakan untuk kerja yang memerlukan projek disiapkan %epat dan lukisan spesi8kasi yang disertakan adalah kurang memuaskan untuk mendapatkan ukuran yang tepat. (ni menyebabkan kontraktor terdedah kepada risiko yang tinggi. *ontrak /ump !um berdasarkan lukisan dan senarai bahan digunakan untuk projekprojek yang bernilai lebih +M ( juta. Dengan menggunakan kaedah pengukuran yang tepat berdasarkan pelan yang disediakan, kedua-dua pihak yang terlibat dapat merasai keadilan. enis kontrak seperti ini juga akan memudahkan pembayaran kemajuan kerja dan untuk kerja-kerja ubahsuai !aidin, 1""#$. *ontrak /ump !um berdasarkan kepada lukisan dan jadual kadar harga pula digunakan jika masa tidak men%ukupi untuk menyediakan dokumen-dokumen lain dan kebanyakan projek ini mengikut harga yang ditetapkan kontraktor. (a juga kadangkala digunakan dalam kerja penyelenggaraan bangunan. Menurut !aidin 1""#$, kontrak /ump !um jenis ini juga telah diubahsuai se%ara umum yang boleh dibahagi kepada dua kategori iaitu7 *ontrak EiIed Pri%e F merangkumi penetapan terhadap kerja-kerja ke%il di dalam kontrak tersebut serta harganya tidak boleh diubah setelah kontrak ditandatangan. *ontrak Eirm Pri%e F boleh dibuat perubahan terhadap harga tetapi tidak boleh mengubah jumlah besar kontrak tersebut.
2.5.2 *ontrak Measure and alue *ontrak jenis ini se%ara khususnya digunakan bagi bangunan-bangunan yang besar serta perlu dirahsiakan daripada pengetahuan masyarakat kedudukan bahagianbahagian tertentu di dalam bangunan tersebut, misalnya ialah penjara dan institusi kewangan atau bank kerana )aktor utama yang diambilberat adalah )aktor keselamatan. Pembinaan dilakukan se%ara %epat di mana tiada penyediaan lukisan spesi8kasi yang setara dan senarai bahan bagi tujuan perlaksanaan. Masalah yang biasa di dalam kontrak jenis ini adalah dari aspek menentukan harga perbelanjaan sebenar khususnya pada peringkat permulaan kerja. Tawaran projek adalah se%ara sementara atau dikenali juga sebagai pro0isional. 3ayaran hanya
dibuat setelah kontraktor yang terlibat memulakan kerja pembinaan berdasarkan pengukuran dan kerja-kerja yang telah disiapkan. Pengubahsuaian kontrak biasa berlaku dan bahagian yang dimaksudkan itu adalah !aidin, 1""#$7 /ukisan, spesi8kasi kerja dan jadual kadar harga F pembayaran dilakukan mengikut jadual yang telah dipersetujui terlebih dahulu antara pihak klien dan kontraktor. /ukisan, analisa kos dan spesi8kasi kerja F pembayaran bagi projek adalah berpandukan pada projek-projek lain yang setara iaitu mempunyai )unsi dan bentuk 89ikal yang agak sama.
2.5.' *ontrak ;ost +eimbursement *ontrak ;ost +eimbursement kadangkala juga dikenali sebagai *ontrak ;ost Plus. !e%ara umumnya, kontrak jenis ini boleh dibahagikan kepada ' kategori utama iaitu !aidin, 1""#$7 =ang *os Prime J Kuran Tetap =ang *os Prima J Peratus Kuran =ang *os Prima J Kuran !asaran
Kuran yang terlibat adalah kiraan keuntungan dan perbelanjaan pengurusan manakala =ang *os Prima merupakan kos-kos yang melibatkan kos bahan, kos pekerja dan kos peralatan atau jentera dan juga lat-alat sampingan di dalam pembinaan projek berkenaan. 3iasanya, kos pengurusan dan keuntungan telah dipersetujui terlebih dahulu dalam bentuk sejumlah peratusan tambahan ke atas kos bahan, kos pekerja dan kos peralatan. !istem pengurusan ini amat sesuai untuk projek-projek yang sulit, kompleks dan perlu disiapkan %epat. @leh sebab itu, para pakar perunding dan kontraktor yang mahir dan jujur diperlukan supaya projek tersebut dapat disiapkan mengikut jadual masa tanpa menjejaskan mutu kerja dengan kos pembinaan yang paling minimum. Kuran sasaran adalah bayaran tambahan yang dipersetujui oleh kontraktor dengan juruukur bahan sebelum sesuatu surat perjanjian kontrak ditandatangani. *adar tambahan bayaran biasanya diberikan kepada kontraktor sekiranya kontraktor tersebut dapat menyiapkan projek dengan lebih %epat dari masa yang diperuntukkan dengan memuaskan !aidin, 1""#$. ;ara ini dapat mendorong kontraktor melipatgandakan usaha serta berlumba untuk menyiapkan projek berkenaan.
!ebelum kadar tambahan bayaran dipersetujui oleh kedua-dua pihak, beberapa perkara penting perlu diambil perhatian serius iaitu7 Angka atau jumlah harga anggaran 3onus atau denda yang perlu dibayar jika belanja sebenar kurang atau lebih tinggi daripada harga anggaran Mutu kerja semata-mata untuk menjaga kualiti bagi pihak klien dan kontraktor yang mementingkan pen%apaian kos daripada harga anggaran
2.5.5 *ontrak Turnkey Dalam kontrak turnkey, pihak klien meneyrahkan sepenuhnya tanggungjawab penyiapan projek kepada pihak kontraktor. 3iasanya projek-projek besar seperti pembinaan hospital, jambatan, empangan dan lebuhraya diserahkan kepada suatu organisasi atau perunding luar negeri untuk mengurus, merekabentuk serta mengendalikan projek tersebut sehingga siap mengikut masa, harga dan arahan serta kemahuan pihak kerajaan yang bertindak sebagai klien. *ebaikan menggunakan pendekatan turnkey adalah dapat mengurangkan penglibatan klien se%ara langsung mengenai hal-hal yang bersangkutan dengan masalah teknikal, ke%epatan dan pengawalan kos pembinaan se%ara keseluruhan. Penyediaan awalan, iaitu merekabentuk serta kerja-kerja pengurusan bagi pengurusan bagi projek-projek besar yang sulit lagi kompleks adalah satu tanggungjawab yang amat besar dan memakan masa yang agak lama. Menurut 9airi 1""#$, terdapat dua )aktor yang menyebabkan konsep turnkey diketengahkan iaitu7 *eperluan dan permintaan serta desakan yang semakin menginkat terhadap projekprojek yang sedia dalam peran%angan daripada pihak-pihak tertentu *ekurangan dari segi kepakaran teknikal serta sumber tenaga kerja
2.4 *esimpulan Dalam industri pembinaan, terdapat banyak jenis tender yang membolehkan klien mendapat kontraktor yang layak untuk melaksanakan projek. !etiap tender juga mempunyai kelebihan serta kekurangannya yang tersendiri. *lien boleh memilih iaitu untuk mengemukakan pelawaan tender terhadap semua kontraktor melalui tender terbuka atau hanya mengemukakan pelawaan terhadap kontraktor yang dipilih melalui tender terpilih. Tender perundingan pula lebih menguntungkan klien
di mana terdapat perundingan se%ara terperin%i antara klien dengan kontraktor sebelum bermulanya peringkat rekabentuk dan segala keperluan dibin%ang bersama. Tender prakelayakan pula biasanya diamalkan untuk mendapatkan kontraktor yang mempunyai kemahiran tertentu sahaja. =alaupun begitu, keputusan untuk memilih jenis tender yang ditawarkan bergantung juga kepada jenis, kos serta keperluan projek tersebut. /ebih besar serta kompleks projek tersebut, lebih tinggi risiko yang perlu ditanggung oleh klien. !e%ara umumnya, prosedur dalam proses tender adalah boleh dikatakan tiada be9anya di antara praktis *+ dan penguasa tempatan kerana kedua-dua abatan masih mempraktikkan landasan yang digariskan di dalam Arahan Perbendaharaan dan pemilihan tender yang berjaya perlu dirujuk kepada /embaga Perolehan seperti yang ditekankan di dalam Arahan Perbendaharaan.
