MKZ 2005/2006 Rešavanje dispozicije industrijske hale – interni materijal za izradu eleborata M E T AL N E K O N S T RU K C I J E U Z G RA D AR S TV U
krov sleme
GENERALNA UPUTSTVA ZA REŠAVANJE DISPOZICIJE INDUSTRIJSKE HALE
venac
kalkanski zid
podužni zid
Rešavanje dispozicije je, svakako, jedan od najinženjerskijih poslova. Za uspešno rešavanje dispozicije, pored znanja, potrebno je i iskustvo. Pravilno odabranom dispozicijom se predupređuju mnogi problemi koji mogu iskrsnuti tokom detaljnog proračuna. Isto tako, manjkavosti načinjene pogrešno koncipiranom dispozicijom, po pravilu, je teško otkloniti na racionalan i inženjerski prihvatljiv na čin. Ova uputstva pretstavljaju sintetizovane delove udžbenika proširena objašnjenjima koja su se, iskustveno, pokazala kao najpotrebnija studentima tokom početka vežbanja iz ovog predmeta. Osnovni problem na vežbama je što je na samom po četku potrebno koncipirati sve elemente, uključujući i one koje još nisu slušali na predavanjima. Zato će se malo pažnje posvetiti rekapitulaciji pojmova i elemenata hale.
Pojmovi: Podužni zid – obimni zid hale koji se proteže "po dužini" ili upravno na glavni poprečni okvir. Kalkanski zid ili kalkan – zid hale koji zatvara halu "sa čela" ili paralelno sa glavnim poprečnim ramom. Sleme hale – najviša ta čka krova hale – mesto preloma krovne ravni Venac hale – najniža tačka krova hale – linija gde se susti ču krov i podužni zid. Raspon hale i visina hale – rastojanje između osovina stubova ili oslonačkih čvorova krovnog nosača ako su stubovi promenjivog poprečnog preseka ili su rešetkasti odnosno rastojanje od kote ±0,000 (gornje ivice konstrukcije poda hale) pa do preseka osovina krovnog vezača i stuba ili kota oslona čkog čvora vezača. Ovo su dimenzije koje se izvode iz zadatih veli čina kao što su " čista širina" hale i " čista visina" hale ili iz zadate mostne dizalice. Ako nema mostnih dizalica onda se, često, zadaju "čista širina" i " čista visina" kao veli čine koje su potrebne za, recimo, tehnološki proces ili slično. "Čista širina" hale je čisto rastojanje između unutrašnjih ivica stubova. Da bi se, prema tome, dobio raspon hale u slučaju hale bez mostne dizalice potrebno je predvideti "širinu" stuba odnosno njegovu statički visinu i nju dodati na " čistu širinu" – ova cifra se, obično, zaokružuje na prvu veću cifru u modulu od 100mm. Slično je sa visinom hale gde je potrebno predvideti visinu krovnog veza ča odnosno
1/7
MKZ 2005/2006 Rešavanje dispozicije industrijske hale – interni materijal za izradu eleborata E l em e nt i h a l e: Krovni pokrivač – obloga krova koja se zadaje u nekoliko oblika ali se može smatrati da je za sve tipove potreban nagib od 10%. Fasadna obloga – obloga obimnih zidova hale, tako đe se zadaje u nekoliko oblika Rožnjače – elementi krovne konstrukcije na koje se "polaže" krovni pokrivač i koji se protežu "paralelno" sa vencom odnosno u "podužnom" pravcu hale. Rožnjače najbliže "slemenu" objekta se nazivaju "slemenjačama" a one do "venca" se nazivaju "ven čanice" – ostale se, često, nazivaju i "me đurožnjačama". Raster rožnjača – međusobno rastojanje izme đu dve rožnjače – zavisi od tipa krovnog pokrivača - za sve zadate tipove krovnog pokriva ča zadovoljavaju će je 2,50m (2,0-3,0 m). Vrsta rožnjača u zavisnosti od raspona (zadati razmak glavnih poprečnih ramova u ovom slu čaju): • Za raspone od 6,0 m - prosta greda (može se smatrati da su to valjani "I" ili "[" profili ili pravougaone kutije sa visinom od oko l/20-l/30 raspona.) • Za raspone 7,0-9,0 m - kontinualna greda (izbor profila i dimenzije se ne razlikuju od proste grede) Za raspone 8,0-10,0 m - "greda sa kosnicima" (za samu gredu po • pitanju izbora profila i dimenzija važe ista pravila kao i za "prostu gredu" – kosnik je obi čno od 2L profila ili kvadratna kutija – greda sa kosnicima je predodre đena za kombinaciju sa rešetkastim vezačima koji tada moraju imati ispunu sa vertikalama koje će primiti uticaje iz kosnika - u dispozicijama sa punom riglom, čija je visina relativno mala, nije racionalno primeniti rožnja če sistema sa kosnicima. Za raspone 9,0-12,0 - "R"-rožnjače, u suštini rešetkaste rožnja če • sistema proste grede sa originalno dizajniranom ispunom od okruglog gvožđa – stati čka visina ovih nosača je, obično, 1/12 – 1/20 raspona a ispuna se formira tako da nagib dijagnale bude 45-60 °. • Za raspone 12,0-15,0 m - "Prava" rešetkasta rožnjača sistema proste grede kod koje je ispuna od "pravih" rofila i koja je dizajnirana po svim pravilima za rešetkaste nosa če – uobičajena statička visina je 1/10-1/14 raspona. • Za manje i veće raspone moguće je primeniti i druge tipove rožnjača od kojih se pominju rožnjače sa zategom, kontinualne rešetkaste rožnja če – sa i bez kosnika, posebno dizajnirani sistemi kontinualnih rožnjača "na preklop" i drugi Fasadne rigle – elementi obimnih zidova hale preko kojih se "polaže" fasadna obloga – po pravilu se raspore đuju u rasteru (me đusobnom
3/7
MKZ 2005/2006 Rešavanje dispozicije industrijske hale – interni materijal za izradu eleborata visinskom rastojanju) od oko 2,5m (2,0-3,0 m) i raspona su do oko 6,0 – 7,0 m – obično su statičkog sistema proste grede a eventualno sistema grede na dva polja – uobi čajeno se konstruišu od horizontalno orijentisanih valjanih "[" profila ili pravougaonih kutija, mada nisu retki i drugi sistemi i preseci (sistem za zategama, na primer).
Fasadni stubovi – vertikalni elementi obimnih zidova – ako su u kalkanskom zidu nazivaju se i kalkanski stubovi.-. Nisu obavezni element podužnih zidova – ako je raster glavnih stubo va 6,0-7,0 m obično se ne postavljaju fasadni stubovi. Naj češće primaju samo uticaje na fasadu a ne i opterećenje sa krova mada su kod kalkanskih zidova česta rešenja u kojima oni primaju i optere ćenje sa krova. Postavljaju se u rasteru (međusobnom rastojanju) od 4,0 – 7,0 m. Konstruiše se od valjanih ili zavarenih "I" profila ili pravougaonih kutija. Nosač kranske staze – Obično zavareni nosač "I" preseka sa stati čkom visinom od 1/10 raspona (rastera glavnih stubova). Glavni poprečni ram – svi zadati su jednobrodi i jednospratni pa se sastoje od dva stuba i rigle i čine glavni noseći sistem u popre čnom pravcu. Glavni stub je vertikalni element glavnog poprečnog rama koji se zadaje kao pun limeni ili rešetkasti – može biti konstantne ili promenivog (skokovito) preseka po visini. Rigla rama – rigla glavnog poprečnog rama koja se na vežbama zadaje kao pun limeni ili kao rešetkast nosa č. U slučaju rešetkastog nosača ispuna se formira tako da su čvorovi gornjeg pojasa obavezni na mestima rožnjača a da se ispuna konstruiše tako da sve dijagonale zaklapaju ugao 30-60°. Preporučene "visine" elemenata glavnog popre čnog rama u funkciji od visine stuba "H=H 1+H2" (gde je "H" ukupna visina a "H 1" odnosno "H2" visine donjeg odnosno gornjeg dela u slu čaju stuba sa "skokovitom promenom preseka) i raspona rigle "L" su slede će: Puni limeni stubovi konstante visine (za H=10,0-20,0 m)H/15-H/20 Gornji deo "skokovitih" stubova (ili, obi čno, 500mm). H2/8H2/12 Puni limeni donji deo "skokovitih stubova" (za H 1=10-30m) H1/10-H1/20 Rešetkasti donji deo "skokovitih stubova" (za H 1=10-30m) H1/9-H1/17 Poslednja veličina se često zokružuje tako što se unutrašnji pojas rešetkastog dela stuba centriše ispod nosa ča dizalice. Pun limeni nosač rigle (za uklješten okvir i okvir na dva zgloba) L/30 Rešetkasta rigla (u sredini raspona) L/8-L10
L/20-
4/7
MKZ 2005/2006 Rešavanje dispozicije industrijske hale – interni materijal za izradu eleborata • • • •
Podužni presek kroz sredinu hale Izgled konstrukcije podužnog zida (presek načinjen "iza" kranske staze - tako da se u prvom planu vidi konstrukcija podužnog zida) Poprečni presek (tipičan presek kroz halu) Konstrukcija kalkanskog zida (presek načinjen "iza" glavnog poprečnog okvira tako da se u prvom planu vidi konstrukcija kalkanskog zida).
7/7
