Tipic Athonit Kareia - Chilia Buna Vestire

Ι6ΡΟΝ ΚβλΧίΟ Ν 6 Y x r r e \ lC M O Y ΚΧΡΥΧΙ / ΧΓΙΟΝ OPOC

ΧΓΙΟΡ6ΙΧΙΚΟΝ χ Υ π ικ Ο Ν T H C е к к \н с 1 х с т 1 к н с α .κ ο \ο υ θ ια .ο

леУтеРн еклосн

екл,осе1С κλ.οχχΝΐωτΗ λ.θΗΝΧ 1997

'

/

У

-

лгю р е тк о м χ γ π ικ Ο Ν τ ή ς Έ κ κ λ η σ ια σ τ ίκ ή ς Α κ ο λ ο υ θ ία ς ήτοι βίβλος περίέχουσα τά τελουμενα έν τώ Ναώ καθ’ δλον το ετος έν τοίς Ίεροίς τού ’'A6oj Μοναστηρίοίς, καί δή εις τον Πάνσεπτον Ναον τού Πρωτάτου Καρεών, εχουσα (τχέδιά τινα καί πίνακας λίαν ωφελίμους έν τώ τέλει.

'Τ π ο Σ υνοδία ς Χ ρυσοστόμου 'Ιερομ ονά χου Ί . Κ . Ε υ α γ γ ελ ισ μ ο ύ Κ αρ εώ ν

У

Тф 'Οσιολσγΐύπάτφ Αρχιμανδρίτη κυρίφ Χρνσοστόμφ, Γέροντι τού 7. КеШои Είχτγγελισμού Καρύων, τέκνφ τής ημών Μετριότητος έν Κυρίφ άγαπητφ, χάριν καί ειρήνην παρά Θεού. ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ! 'Ασμένως έλάβομεν τήν τε από ιθ' Μαρτίου τρ. έ έπιστολήν καί τήν ϋττό τής ύμετέρας άγαπητής 'Οσιολογιότητος τφοφρόνως όσωσταλεϊσαν ήμϊν έκδοσιν τον Ί. Κελλίου υμών υπό τόν τίτλον " Αγιορειτικόν Τυπικόν τής Εκ­ κλησιαστικής 'Ακολουθίας ", ήνπερ καί μετά τής δεούσης τφοσοχής διεξελθόντες, όστεθησαυρίσαμεν έν τή καθ’ ημάς Πατριαρχική Βιβλιοθήκη πρός ευρυτέραν χρήσιν υπό των φιλομαθών. Εις όστάντησιν, τφοαγόμεθα ΐνα ενχαριστήσωμεν τή ύμετέρζχ 'Οσιολογιότητι επί τή αποστολή τής ωραίας τούτης περιγραφής τού ζώντος Τυπικού καί τής λειτουργικής ΓΤαραδόσεως τού Άθω, καί συγχαίροντες έπί τή ευλαβεί καί εποικοδομητική προσφορά ταύτη, τή θερμαινούση, διά τής Θείας Λατρείας καί τού τϋλούτου τής Μονοζ^ικής Αγιορειτικής Ακολουθίας, τάς ψυχάς τών πιστών, ινα ένδυναμώνται ούτοι καί καθίστανται μιμητοί Χριστού, έπιδαψιλεύομεν όλόθυμον τήν πατρικήν καί Ποτριαρχικήν ημών ευλογίαν, έπικαλούμενοι έπί τήν ϋμετέραν Όσιολογιότητα καί τούς σύν (χύτή αδελφούς τήν χάριν τού Άνοστάντος Κυρίου, διά πρεσβειών τήςΕίχτγγελιστρίος Θεοτόκου, καί τό άπειρον Αυτού έλεος.

Μάιου ζ'

τ Д

o ic o c io ic κλί е е о ф о р о ю π χ τ ρ χ ο ιν

HMQN, тою ем тфле τ φ opei του хошмос XCKHCXCI κλί ΛίλΤΗΡΗΟχοι ешс нмшм м е т х ΖΗΚΟΥ ΚλΙ ΠΟΝΟΥ ΤΧ λΡΧλΙλ ΤΥΠΙΚΧ λΠλΡλΟλλθΥΤλ ΚλΙ ΧΝΟΘθΥΤλ ΤΗΝ ΠλΡΟΥΟλΝ ΚΙΚλΟΝ θΥ λλκω ο λΝΧΤΙΘ6Μ6Ν

01лоннсштес

ήμερα πού ανθεί ό άγιορείΤίκος α ο να χιζ;σμός, το δέκα καί π λέον alojvojv σημαντικό "ζ^αύτο μοναστίκο κέντρο, με τη ν πλούσια ).αίί^'^ϊ<ί'^^ρευτίκή παράδοίτη και τη ν ανάδειξη π ο λ ­ λώ ν ά γίω ν μορφών, και υπά ρχει ζθ3ηρο 9ΐλοαθθ3νίτικο π νεύμ α, το παρόν π όνη μ α είνα ι πρακτικά αρ­ κετά χρήσιμο και είνα ι κ ά τι πού ά σφ α λώ ς θά κ α ­ λύψει ενα κενό. Τό 'Ά γιον ’Ό ρος ά π ο τ ε λ ε ΐ τον ιερό 7,ώρο τή ς συ­ νεχούς λ α τρ εία ς τού Θεού άπό 6λοκληρο>τικά α φ ιε­ ρωμένες ψ υχές προς τούτο, όπου μ ε γ ά λ ο μέρος τή ς ήμέρας

π α ρ ίσ τα ντα ι

στον ναό.

Οι καθτ,μερινές

θείες λειτο υ ρ γίες και οι μακρές ιερές ακολουθίες είνα ι α γ α π η τ ό έντρύφημα τώ ν φιλοθέω ν άγο3νι­ στώ ν τού π νεύ μ α το ς, τώ ν σεμνώ ν κ α ι υπομονετικώ ν δεομένω ν οίκητόρων του. Ό π ω ς ά να φ έρεται με τή ν διακριτική ταπείνωσ^Γ^ τ ή ς έν Χ ρισ τώ Σ υνοδίας τού π α ρ ά τ ις Κ αρυές Σ ι------------ -------------- -------- ------------------------------------ ---------

μ ω νο π ετρ ιτικ ο υ

Ίερ ο ΰ

Κ ε λ λ ίο υ

((Ε υ αγγελισ μ ό ς

τ ή ς Θεοτόκου» τοϋ Γέροντος Ίερ ο μ ο νά χο υ Χρυσό­ στομου (Κ α τσ ο υ λ ιέρ η ), ή έρ γ α σ ία ά π ο τ ε λ ε ϊ συνορομή κ α ί βοήθημ α προς μοναχούς κ α ί φιλομονάχους άδελφους. Π ρ ά γ μ α τ ι ή έπ ιμ ελ η μ έν η κι έπ ιτυ χ η μ έ ν η θεωρούμε προσπάθεια κ α τ α γ ρ α φ ή ς π ο λ λ ώ ν π ερ ιπ τω σ εω ν εύσυνοπτα, α π λ ά κ α ι π α ρ α σ τα τικ ά ά π ο τ ε λ ε ΐ άθλο δαμασμοΰ ένος τεράστιου υλικού. Ή κ α τα νο μ ή τ ή ς ύ λ η ς, ή κ α τ α γ ρ α φ ή τώ ν π ε ρ ιπ τ ώ ­ σ εω ν,

οί

ά π α ρ α ίτ η τ ε ς

σ η μ ειώ σ εις,

ευρετήρια,

σ χέόια κ α ι χρ ή σ ιμ οι π ίν α κ ε ς βοηθούν τον ά να γ νώ σ τη νά βρει αύτο πού χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι κι εχ ε ι α ν ά γ κ η . Ή

γ ν ω σ τή φ ίλ ε ρ γ η , φιλόπονη κ α ι φ ιλό κ αλη

α δ ε λ φ ό τ η τ α , τ ά ω ρ α ία ερ γα τ ή ς όποίας α γ γ ίζ ο υ ν π ο λ λ έ ς π τ υ χ έ ς τ ή ς θ εία ς τ έ χ ν η ς , μέ τή ν παρούσα άφιλόόοξη εκόοσ-η π α ρουσιά ζει μ ια εικόνα χρ ή σ ιμ η σέ 6λo'Jς εκείνους πού ά γαπούν τον ναό τού Θεού ώ ς μόνιμη σ τ έ γ η κ α ι σκέπη τους. 'Ά ς ε ίν α ι εύλογ-ημένος ό καρπός κι α υ τή ς τ ή ς -πνευματικής σποράς προς ώ φ έλ ε ια λιού τ ή ς

Π α ν α γ ία ς »

έπαινο τού ((Περιβο­ κ α ι δόξα τού Π ανα γά θο υ

Θεού. Ή

Ε υ α γ γ ε λ ίσ τ ρ ια Θεοτόκος μ ετά τώ ν Ό σ ίω ν

τού ’Ά θ ω Π α τέρ ω ν νά πρεσβεύουν π ά ν το τ ε προς τον υμνούμενο διά τ ή ς άενάου ευ χ ή ς Κύριον υπέρ τώ ν ά γ α θ ώ ς κοπιασάντο^ν κ α ι ά να γινω σ κό ντω ν ά δελ φών μ α ς τ ή ς χρησίμ ου α υ τή ς βίβλου τ ά ρ ή μ α τα . MONio«OC MODYCHC XriOPeiXHC 12

П РО \О ГО С

Ή α νοίκτίρμ .ω ν Θ εός, о ά γ ιά ζ ω ν τούς ά γ α ^;πώντας τη ν ευπρέπειαν τού οίκου αυτού ^Γηύδόκησε νά φέρωμεν ε ις πέρας το παρόν π ό νη μ α , καρπόν μακροχρονίου έργα σ ία ς κ α ι έρεύνης, πρός χρήσιν τώ ν Α θ ω ν ιτώ ν κ α ι φ ιλοα θω νιτώ ν π α τέρ ω ν κ α ι ά δελφ ώ ν. Ή

περιγραφ ομένη

έκ κλ η σ ια σ τικ ή

τ ά ξ ις,

ή

οποία α ν τικ α το π τρ ίζ ε ι τη ν τά ξιν τού ουρανίου κ α ι φρικτού θυσιαστηρίου, προσφέρεται ε ις π ά ν τα ς τούς ένδιαφερομένους ω ς θειον έντρύφημα κ α ι μυστικόν α νά γ νω σ μ α , τό όποιον α ν ά γ ε ι τούς νή φ οντα ς εις τ ά ς θεοπύκτους ά ρ χά ς τ ή ς Α θ ω ν ικ ή ς λ ειτο υρ γικ ή ς Π αραδόσεω ς εις π νευ μ α τικ ή ν κοινω νίαν με τούς θεοφόρους π α τέρ α ς πού έθέσπισαν, ένεπλούτισαν, διετήρησαν κ α ι μ έχρ ι σ·Γ]μερον διασώζουν αύτάς ά π α ρ α σ α λ ευ το υ ς. 13

--------------------

Ηά ήτο παράλειψις εδώ νά μην εύχαριστήσωμεν τον ευσεβή έκδοτην κ. Αθανάσιον Κ ασ τα νιώ την, τον διακρινόμενον διά την ενζηλον διακονίαν του εις τον έκδοτικον χώρον, τον προθύμως άναλαβόντα τά έξοδα τή ς παρούσης έκδόσεως, και τον φιλόχριστον άρχιτέκτονα-ναοδόμον κ. Γεώργιον Ά ξιώ τη ν διά τον κόπον καταστρώσεως τώ ν σχεδίω ν-κατόψεων ναού. Λεχθ-ήτε λοιπόν, φιλομαθείς ά ναγνώ σ ται, τήν παρούσαν βίβλον 0χι ώς στεϊρον περιγραφικόν κα ­ ταλογογράφ ημ α ά λ λ ’ ώς έλ α χίσ τη ν προσφοράν εις τήν προσπάθειαν προς έγρηγορεστέραν συμμετοχήν ποιμνίου και ποιμένων εις τά ς ίεράς μ υσ τα γω γία ς κ αι τον έμπλουτισμόν τώ ν έν τώ κόσμω μοναστηρ ιακώV ’Ακολουθ ιώ ν. Εύμενώς λοιπόν κρίνοντες και τά ήμαρτημενα εις τήν άvθρoJπίvηv άσθένειαν άποδίδοντες, έρρωσθε οι άναγινώσκοντες! Ό Γέρο^ν του 'I . Κ ελλίου Ε υαγγελισμού Καρεών Ά ρ χ ιμ . Χρυσόστομος και οι συν έμοι έν Χ ριστώ αδελφοί Έ γ γρ α φ ο ν τή 25η Μ αρτίου 1995 Ή μ ερ α ΠαvηγύpεoJς τού Ιερού ήμώ ν Κ ελλίου

еюхгшгн

κ τού πόθου τω ν να λατρευσουν έλευθέρως τον Θεον χ ω ρ ίς τους περιορισμούς τώ ν υ.αινομένων Αύτοκρατόρων τή ς Ρ ώ μ η ς, πολλοί εκ τώ ν πρώ τω ν χρ ισ τιανώ ν, μεμονωμένοι ή κ α τά ομάδας, κατέφυγον εις τ ά ς βαθέας έρημους. Ε ις τούς άκολουθήσαντας α ιώ να ς ήρχισαν αί μονάδαι και ομάδαι α ΰτα ι νά συσπειρώνονται και οργανώνονται δημιουργοΰσαι τ α π ρ ώ τα Κ οινόβια, χ ω ρ ίς βεβαίω ς νά λείψ η κ α ι ή έτέρα οψις μ ο να χι­ κής βιοτής, τού κ α τά μόνας. Ό Κοινοβιακός Μ ονα­ χισμός έδραιώθη με τον Μ έγαν Π αχώ μ ιο ν εις την Α ίγυπτον κ αι τον 'Ά γιο ν Σ άββαν εις τη ν Π α λ α ι­ στίνη ν. Έ νομοθετήθη δέ με τ ά ς δια τά ξεις τού Μ ε­ γάλου Β ασιλείου εις τη ν Α ν α το λ ή ν κ α ι τού 'Α γίο υ Βενεδίκτου εις τή ν Δύσιν. 15

Ή

ά ρ χ α ιο τ ά τ η Μ ονή τοϋ 'Α γ ίο υ Σ ά β β α (5ος

α ιώ ν ) έδημιούργησεν ενα ιδια ίτερ ο ν τύπον λ ειτο υρ ­ γ ικ ή ς ζ ω ή ς , έμ-πλουτιζόμενον μέ νέα σ τ ο ιχ ε ία κ α ­ τ ά τη ν πάροδον τώ ν χρόνων^ ώ ς ή ε ισ α γ ω γ ή τώ ν κανόνω ν κ α ι τ ή ς ((Π α ρ α κ λ η τικ ή ς» ύπο τού 'Α γ ιο σ α ββ ίτου Ί ω ά ν ν ο υ του Δ αμασ κηνού κ α τ ά τον 9ον α ιώ ν α . Ά λ λ α κ α ι ή Β ασιλεύουσα α νέπ τυ ξε σπουδαία μ-οναστικά κ έντρ α με παράδοσιν κ α ι φ ή μ ην διά τ ά ω ρ α ία κ α ι π ολυσύνθετα Τ υπ ικ ά τ ω ν , ώ ς α ι Μ οναι Π α ν τοκ ρά τορος, Ό δ η γ ώ ν , Σ τουδίου (με τή ν ε ισ α ­ γ ω γ ή ν του ((Τριωδίου») κ α ι α σ φ α λ ώ ς τό ((Μ έγα Μ ονασ τήριον», ή Α γ ί α Σ ο φ ία . Δ η μ ιο υ ρ γ είτ α ι δε κ α ι ετερον είδος Τ υπικού, τό ((’Α σματικόν» καλούμενον, τό οποίον χρ η σ ιμ ο π ο ιεί ή Μ ε γ ά λ η τού Χ ρ ι­ στού Ε κ κ λ η σ ία κ α ι α ι κ α τ ά τόπους ένορίαι εω ς τ ή ς κ υ ρ ια ρ χία ς τού Ί σ λ ά μ ε ις τ ά ς π ά λ α ι Β υ ζα ν τ ινά ς έ π α ρ χ ία ς , οπότε οί χρ ισ τια ν ικ ο ί πληθυσμ οί στρέφουσι τούς οφθαλμούς τω ν ε ις τ ά Μ ο νασ τή ρια, εκ τώ ν οποίω ν ά ντλούσ ι π νευ μ α τικ ή ν τροφήν. Τού­ το συνετέλεσ εν ε ις τή ν έπ ικ ρά τη σ ιν τού ((Μ οναστη­ ριακού» Τυπικού κ α ι άπομάκρυνσιν τού ((’Α σ μ α τικού», εο^ς άφανισμού του. Ε ις τούς μέσους Β υζα ντινο ύς χρόνους π ρ ο σ τίθεν­ τ α ι ε ις τον άριθμόν τώ ν μ ε γ ά λ ω ν μ οναστικώ ν κ έν­ τρω ν ο ’Ό λ υ μ π ο ς τ ή ς Β ιθ υ νία ς, τό Λ ά τρος κ α ι Γ α λήσιον τ ή ς π α ρ α λ ια κ ή ς Μ ικρας ’Α σ ία ς κ α ι ά λ λ α . Κ α τ ά δέ τον ΙΟον α ιώ ν α έπ ισ η μ ο π ο ιείτα ι κ α ι ό Ά ---------------------------------------------------------------------

16

---------------------------------------------------------------------

Οως ώ ς «Μ οναχώ ν κ α τ ο ικ ία » μιέ τη ν ίόρυσιν τ ή ς Μ ε γ ίσ τ η ς Λ α ύρα ς το ύ Ά γ ι ο υ Α θ α ν α σ ίο υ Οί’ εξό­ δων το ύ τ ό τ ε Α υτοκράτορος Ν ικηφόρου Φ ω κά, μέ εκδοσίν Ιδρυτικού τυπικού υπό το ύ τ ε λ ε υ τ α ίο υ . Ε ις τούς έπομ-ένους εζ α ιώ ν α ς ό λ ο κληρο)νετα ι ή άνοικοδόμησις τώ ν λ ο ιπ ώ ν Μ ονών κ α ι Μ ονυδριων τού 'Α ­ γίο υ Ό ρους^ ώ ς π λέο ν ο ν ο μ ά ζετα ι ή Ά θο^ϊκή χ ε ρ ­ σόνησος. Ε ις τό Ά γ ιο ν Ό ρ ο ς κ α τέφ υ γό ν τ ιν ε ς τώ ν τ ή ς Α ίγυ π το υ κ α ι Π α λ α ισ τ ίν η ς ά σ κ η τώ ν έκ δ ιω χ θ έν τες υπό τώ ν Α ρ ά β ω ν , μ ετα φ έρ ο ντες τ α Τ υπ ικά τώ ν περ ιοχώ ν τω ν . Μ ετ ά δε τη ν π τώ σ ιν τ ή ς Κ ω ν σ τα ν τιvoυπόλεoJς π ο λ λ ο ί τώ ν Σ το υ δ ιτώ ν κ α ι λ ο ιπώ ν π α τέρ ω ν με τ ά ίδικά τω ν Τ υ π ικ ά . Ο ύ τω ς, ε ις τό ά να π τυ χθ έν Τυπικόν όπερ ισ χύει τη ν (τημερον εις τό 'Α γιώ νυμ ον Ό ρ ο ς ά να κ α λ ύ π το μ εν τό Σ α β β α ϊτ ικόν κ α ι Σ τουδιτικόν Τ υπικόν, μ ε τ ά τώ ν ιδια ιτέρ ω ν το π ικ ώ ν σ το ιχ ε ίω ν ά τ ιν α π α ρ έλα β εν έκ τώ ν 'Α ­ γ ίω ν Κ τιτό ρ ω ν τώ ν Μ ονών τού Ά θ ω κ α ι τώ ν α να γ κ ώ ν τώ ν π α τέρ ω ν . Δ ιά τούτο κ α ι έκ ά σ τη Μο­ νή φέρει τ ά ίδιά ζο ντα χ α ρ α κ τη ρ ισ τ ικ ά τ η ς ε ις τή ν τέλ εσ ιν τώ ν Α κολουθιώ ν έν σ χέσ ει με τ ά ς λ ο ιπ ά ς Μ ονάς, χ ω ρ ίς νά ξεφ εύγη β ε β α ίω ς τού κεντρικού κοινού τύπου κ α ι κανόνος. 'Ω ς είν α ι εύνόητον, ή έπ ισ η μ α νσ ις κ α ι κ α τ α ­ γρ α φ ή α π ά ν τω ν τώ ν μ ια ς έκ α σ το υ Μ ονής ιδ ια ιτ έ ­ ρων τυ π ικ ώ ν διαφορών θά ά π ή τ ε ι ύπερβολικόν ό γ ­ κον χά ρ το υ κ α ι έρ γα σ ία ν Γσως μ ία ς ζω ή ς . ---------------------------------------------------------—

17

---------------------------------------------------------------------

'Η παρούσα βίβλος ά π ο τελ εϊ μίαν επιτομήν, μίαν προσέγγισιν είς τά τού 'Όρους Τυπικά, χω ρ ίς νά φιλοδοξή νά καταστή κανών ά λ λ α βοηθος και συμπαραστάτις εις άγιορειτικάς και μή μονάς, ιε­ ρείς και φιλομαθείς αδελφούς. Π ροσπαθεί να δωση μίαν εικόνα πενιχράν τού τεράστιου πλουτου τή ς Μ οναχικής Α κολουθίας και 5ή τή ς 'Α γιορειτικής τοι αυτής. Λιά τούτο θα πρέπη νά λάβη τον κόπον ό φιλοιχαθ'ης άνα')'νώστης προς γενικήν γνώσιν νά άναγνώστ^ άρχικώ ς τό πρώτον μέρος τή ς βίβλου, τό όποιον άναφέρεται εις τά ς γενικά ς περιπτώ σ εις τή ς Κ αθημερινής Α κολουθίας, τού Σαββάτου, τή ς Κ υριακής, τώ ν Βαθέων Ό ρθρων και Α γρ υπ νιώ ν κ α ί, τέλ ος, τή ς Π ανηγύρεω ς τή ς Μονής. Έ π ειό ή εις τό πρώτον μέρος γ ίν ε τ α ι μ ία γνω ρ ι­ μ ία τού αναγνώστου μέ τη ν άγιορειτικήν ορολο­ γ ία ν , όιά τούτο αί υποσημειώσεις και τ ά σχόλια εις τό κείμενον είναι ηύξημένα. Ε ις τό δεύτερον μέρος τή ς βίβλου κατα γρά φ ον­ τ α ι ειδικά ί τινες δια τά ξεις ορισμένων Α κολουθιών και το ν ίζε τα ι ή ίδιαιτερότης μέ τη ν όποίαν τελοΰντ α ι εις τά ς ά γιορειτικ ά ς μονάς. Ε ις τό τέλ ο ς τού Κ εφ α λα ίου τούτου προσετέθη κ αι παράγραφος περι τώ ν «πάγκοIVιών», τώ ν κοινών έργασιώ ν δηλαδή έν το ίς κοινοβίοις κ α ι περι τού π ώ ς τελ ο ύ ντα ι αύτ α ι υπό τό πρίσμα τ ή ς λ ειτουργικ ής ζω ή ς. Ε ις τό τρ ίτον μέρος α ναλύονται α ι ενιαύσιοι π ε-

_

------------------ ---

ριπτώ σείς τω ν άκινήτο^ν κ α ι κινη τώ ν έορτών.

Α-

ξιοπρό'τεκται είναι α ι ύποσ·<][γειώσεις τ ή ς Μ εγ ά λ η ς Έ βδομάδος διά τά ιδια ίτερ α κ α ι α ρ χα ιό τα τα Τ υπ ι­ κά τώ ν Α κολουθιών αύτώ ν έν σχέσει με τη ν σ-ημερινήν τέλεσ ιν αυτώ ν έν το ίς ένοριακοίς να ο ίς, κ α ι ή περιγραφ ή τ ή ς λ ιτα ν ε ία ς τ ή ς Έ φορου τού 'Ιερού ήμ.ών τόπου, Κ υρίας Θεοτόκου τού «’Ά ξιόν έστι» κ α τά τή ν Δευτέραν ήμέραν τού Π ά σ χ α , πέριξ τώ ν Κ αρεώ ν. Ε ις δε τό τέτα ρτον κ αι τελ ευ τα ίο ν μέρος θά ευρη τ ις χρησίμους π ίνα κ α ς π ερ ιέχο ντα ς τ ά ς συγκεκρι­ μένους φράσεις τώ ν ψαλλομένω ν τρ ο π α ρ ίω ν, έν α ίς εισοδευει ό Ίερ εύ ς εις τούς Ε σ π ερ ινο ύς τού έτους κα ι τ ά ς κ α τη γ ο ρ ία ς έορτασμού τώ ν α γ ίω ν τού ένιαυτού.

Ε π ίσ η ς υπ ά ρχει π ίν α ξ επ εξη γ η μ α τικ ώ ν

σχεδίω ν τώ ν σκευών ά τιν α χρησιμοποιούν οί Μ ονά­ χ ο ι τού ’Ά θω εις τ ά ς άκολουθίας, κ α ι κατόψ εις ναού

δεικνύουσαι

τή ν

θέσιν

α ντικειμ ένω ν

και

σκευών ε ις τον χώρον ένός άγιορειτικού Κ αθολικού. Ό ς είν α ι φανερόν, ή άνά χ ε ίρ α ς β ίβ λο ς δεν κ α ­ θορίζει τόσον τ ά τροπάρια κ α ι λ ο ιπ ά ψ α λλό μ ενα έν τ α ΐς

Ά κ ο λ ο υ θ ία ις, οσον τ ά ς κ ινή σ εις έντος τού

ναού

κατά

τή ν

κοινήν

λ α τ ρ ε ία ν .

Π λήν

ομω ς

αναφέρει έν γ έν ει τή ν διά τα ξιν τώ ν ψ α λ λο μ ένω ν, ω ς κ α ι τ ά έν χρ ή σ ει μουσικά β ιβ λ ία , προς βοήθειαν τώ ν φ ίλ ω ν ιεροψ αλτώ ν τώ ν ιερών μονών κ α ι ένοριακώ ν να ώ ν.

Τό 'Άγιον Όρος ως ζώσα πραγματικότης διαφυ19

λά ττει ζών Τυπικον και Παράδοσιν ύπερχιλιόχρονον. Αυτήν την αρμονίαν καί βαθεΐαν χαράν τή ς άγιορειτικής ακολουθίας θέλομεν να μεταδώσωμεν. Κ ατεβλήθη πάσα δυνατή προσπάθεια διά νά κα­ τανόηση τις και έγκολπωθή τον τρόπον και τον χώρον έντος τού οποίου ό 'Α γιορείτης Μοναχός, παρ’ οτι φέρη ε τι μ ετ’ αυτού τον σάρκινον χιτώ να «χαίρων τε και τρέμων άμα» μεταλαμβάνει του θείου και άκαταλήπτου πυρός εις μίαν αιώνιον χ α ­ ράν, εν σκίρτημα και άτέρμονον χορόν μετά τών οσίων πατέρων του, τών εν Χριστώ άδελφών του, και τών Α γ γ έ λ ω ν του Πατρός του.

20

«Τού άναγγελλειν го πρωί το ελεός σου, και την αλήθειαν σου χατά νύκτα».

» "

ч>

JT ' 1^ ’4S\'

% %:

f

У щш^·. t V.. ^ У"

* % ■I

. • - 'C i - '. '· - " Ч. ‘V '

w

. 4 4 ' '- .t:

>? * ^ ^ ^ 4'

'4 ^ ’·' .^ ........ «,.· . l,.% .,....'■--.^.Γΐΐΐ,. ίΛ .· M.,-...-^t,-.._ *· 'î4f.‘ ;.;. 7ΐ •«'‘.v V "; Λί'.;<·■'· л Ц

'îi .

t'V ' ş^U

·*-.""

- Г " ■? ·■■■ >' ч1 '.f / ··'·>>/ ·ν·:;4 /, ' ,£· >■·' / ·. ^V4 ;j

ΚΘψΧΧλΙΟΝ К

" r x ilC ΚΧΘΗΜΘΡΙΝΗ α) Μεσονυκτίκον ίαν ωραν προ τ ή ς ένάρξεω ς, ό έκ κ λ η σ ια σ τικος ά ν α β α iv£t εις το ή γουμενείον, λ α μ β ά ­ νει ευχήν άπο τον ήγούμενον κ α ι τ α ς κ λ εί-^-δας τού Κ αθολικού.' Κ α τό π ιν κ τυπ ά τή ν α καμπάνα-ξυπνητήρι» κ α ι τ ά ς θύρας τώ ν κ ελ λ ίω ν τω ν πα τέρω ν κ α τά σειράν έκφωνών το « Δ ι’ εύχώ ν» .^ Ε ις τ ά ς 7 .3 0 (Β υζαντινόν Ώ ρ ο λό γιο ν) тгμ α ίνει το Α' τάλαντον* κύκλοι τού Κ αθολικού, ά ν ά π τει τ ά ς κ α νδή λα ς, τ ά ς λουσέρνας,'" τ ά φ α νά ­ ρια^ κ α ι τούς φανούς' τού Κ αθολικού, Ε ις τ ά ς 7 .4 5 σ η μ α ίνει το Β' τά λ α ν το ν , ε ις τά ς 8 .0 0 το Γ' τά λ α ν το ν , κ α ι ευθύς ό ιερεύς άποκουκουλ ίζ ε τ α ι κ α ι φορεΐ το έπ ιτρ α χή λ ιο ν το κρεμάμενον 23

εις το προσκυνητάριον τού Κυρίου τή ς Λ ιτή ς. Π οιεί Εύλογητον εμπροσθεν τή ς κεκλεισμένης Β ασιλικής Πύλης^ διότι το Μεσονυκτικόν άναγινώ σκεται εις την Λ ιτήν.^ Ή ευχή «Βασιλεύ Ουράνιε» λ έγ ε τα ι ύπο του ήγουμ-ένου. Μέ τήν εναρξιν τού «Ά μώ μου», ό έκκλησιαστικός ποιεί μετάνοιαν εις τον ήγούμενον και (T^iJJxivzL τον καθημερινόν κόπανον^^ και το «σι­ δεράκι». Ή ευχή τού 'Α γίου Μαρδαρίου «Δέσποτα Θεέ» λ έγε τα ι υπό του ήγουμένου/^ αί δε εύχαι «Κύριε Π αντοκράτορ», «Σε εύλογοΰμεν» και «Μνήσθητι Κύριε» υπό τοϋ άναγνώστου του Μεσονυκτικοϋ και ούχι υπό τοΰ ίερέως, ώς άναφέρη τό «'Ωρολό13

γιον». Ε ις τό τρίτον κατανυκτικόν τροπάριον «Τής ευ­ σ π λ α χνία ς τήν πύλην», ό έκκλησιαστικός ποιεί με­ τάνοιαν εις τόν ήγούμενον και α νοίγει τήν Β α σιλικήν Π ύλην.

Ά ν ά π τ ε ι δέ και τό παπαδικόν κα-

τσίον^"^ διά τό «Έ πακούσαι σου». Ό ίερευς, όσον λ έγε ι τά «Έ λέησ ον ήμάς» είναι έστραμμένος πρός ά νατολάς. Ε ις τή ν άπόλυσιν στρέφεται πρός τόν λαόν και εις τ ά «Εύξώμεθα» π ά λιν πρός ά νατολάς. Λ έγει « Δ ι’ ευχών» και έπαναθέτει τό έπιτραχήλιον εις τή ν οίκείαν θέσιν. Φορεΐ τό κουκούλιόν του κ αι εισερχόμενος εις τόν κυ­ ρίως ναόν, ποιεί μετάνοιαν εις τόν ήγούμενον, όστις ήδη εχει κα τα λά βει τό στασίδιόν του. 24

β) Ό ρθρος - А ' "Ωρα. Ό ίερεύς άποκουκουλίζεται^ ανοίγει το βήλο τού Ίεροϋ Βήματος και φορεί το έπιτραχή/αον το κρεμ,άμενον εις τον Χρίστον τού τέμπλου. Ποιεί εύλογητον έξωθεν τού Ιερούς, εμπροσθεν τοίν Αγίων Θυρών. Άρξαμένου —έμμελώ ς— τού «Έ πακουσαι σου» υπο τού διαβαστού^^ άρχεται θυμιάν τον ναόν. Φρον­ τίζει έπιστρέφοντας^ δπως έκφωνήση το α Ό τ ι σού έστίν» ίστάμενος ύπο τον μέγαν πολυέλαιον. Ε ι­ σέρχεται θυμιών εις το Ίερον και κρεμά το θυμιατόν. Έμπροσθεν τής 'Α γίας Τραπέζης έκφωνει το «Έ λέησον ήμάς» και ευθύς « Ό τ ι έλεήμων» άνευ τής αιτήσεως τού Αρχιεπισκόπου (έκτος έάν χοροστατή άρχιερευς τις). Ό

Ε ξ ά ψ α λ μ ο ς ά ν α γ ιν ώ σ κ ε τ α ι υπό τού ή γ ο ύ μ ε ­

νου. Ό ίερεύς ά ν α γ ιν ώ σ κ ε ι —μ υ σ τ ικ ώ ς— τ ά ς ε υ χ ά ς έω ς τό «Δ όξα» τού Έ ξ α ψ ά λ μ ο υ έμπροσθεν τ ή ς 'Α ­ γ ί α ς Τ ρ α π έ ζ η ς . Ε ί τ α έ ξ έ ρ χ ε τ α ι έκ τ ή ς β ό ρ εια ς π ύ λ η ς κ α ί σ υ ν ε χ ίζ ε ι τ ά ς δ ια κ ο π είσ α ς ε ύ χ ά ς έμ π ρ ο ­ σθεν τού Κ υρίου τού τέ μ π λ ο υ . Δ ιά τούτο^ ό έ κ κ λ η σ ια σ τικός ά ν ά π τ ε ι τό κηρίον τού Έ ξα ψ ά λμ ο υ* ^ ε ίς τ η ν α ρ χή ν τού ψ αλμού « Ό Θ εός, ό Θεός μου προς σε όρθρίζω ». Ό τ α ν τελειώοΎ] 6 Ιερεύς τ ά ς εύ χ ά ς σβήνει τό κηρίον μόνος αυτός. Μ έ τό π έρ α ς τού Έ ξ α ψ ά λ μ ο υ εκφ ω νεί τ ά Ε ιρ η ν ικ ά έξω τού Β ή μ α το ς , έσ τρ αμ --------------------------------------------------------------------

25

---------------------------------------------------------------------

α έ ν ο ς π ρος α ν α τ ο λ ά ς , εατιροο-θεν τ ώ ν 'A y io jv Θ υρ ώ ν. ( ' Ά - α σ α ί α ί λ ο ιπ α ΐ α ιτ ή σ ε ις τού ’Ό ρθρου λ έ ­ γ ο ν τ α ι έκ τ ή ς α υ τ ή ς θέσ-εο^ς). Ό

ε κ κ λ η σ ια σ τ ικ ό ς , ά ρ χ ο μ έ ν η ς τ ή ς σ υ ν α π τ ή ς ,

ά ν ά π τ ε ι τ ά « λ α ο ο κ έ ρ ια » , τού Κ υ ρ ίο υ κ α ι τ ή ς Θ εο '

τοκου.

18 τπ ■)

>'

'

>

'

-

*'

'

Ρ '

Ιι,ις οε τ α ς α ρχας του А 'Ψαλτηρίου σβή­

νονται. ’Όσον άναγινώ σκονται τ ά ψ α λ τή ρια , οιορθώνει τά ς κανοήλας. Τ ον χ ε ιμ ώ ν α * · μ ε τ ά τ ο Β ' ψ α λ τ ή ρ ιο ν τ ίθ ε τ α ι Ά vά')''^OJσις.'*’ Ό

X ' ψ α λ μ ο ς ύπο του ή γ ο υ μ έ ν ο υ . Ό

έ χ ^ ίλ η σ ια σ τ ικ ό ς ά ν ά π τ ε ι ο λ α τ ά « λ α ο ο κ έ ρ ια » , εoJς τοΰ μεσoJoίoυ κ α θ ίσ μ α τ ο ς τ ή ς Γ' ώ ο ή ς.'* Μ ε τ ά τ ο π έ ρ α ς τ ή ς ΣΤ' ο^οής ά ν α γ ιν ώ σ κ ε τ α ι τ ο у '

_-υναςαριον.

22 ττ”

'

'

rp -

5

-

'

ϋ^ις την φρασιν «Iqj αυτqJ μηνι»

23 <·

ο

έκ^ζ-λησιαστικός ποιεί μετάνοιαν εις τον ήγούμενον^^ κ αι στ^μαίνει το καθημερινόν ((σιδεράκι». Έ π ισ τoι έ o1o v τα c ά νά π τει το παπαοικον κατσίον οιά την Θ ο^οην. Ε ι ς τ ο τ έ λ ο ς τ ή ς Η ' θ3θής ά ν ά π τ ε ι π ά λ ι ν τ ά ((λ α δ ο κ έρ ια » . Ά ρ χ ο μ έ ν η ς τ ή ς ((Τ ιμΐ03τέρας» ά π α ν τε^ ά π ο κ ο υ κ ο υ λ ί-ο ν τ α ι κ α ι κ α τ α β α ίν ο υ σ ιν έκ το>>

στασιδίο^ν αυτών. Η ((TιμιoJτέpα)), ή Θ' 0Jδή, ή Κ α τ α β α σ ία αυτή —ή ό ΕίρίΛος— κ αι το Έ ξα π ο σ τειλ ά ρ ιο ν ψ ά λ λ ο ντα ι π ά ν το τε ύπο τοΰ ήγουμένου έκ του δεξιού χορού και τού άρχαιοτέρου μ.οναχού έκ τού άριστερού, είναι δη/.αδή ((γεροντικά)). Οι σ τίχ ο ι τοΟν Aivojv λ έ γ ο ν τα ι χύ μ α . Το ((Σο'ι 26

οόξα πρέπει» ώς κ α ι το ί<’ΛγαΟον το έςομ.ο/.ογείο-Οαι» ύπο του ήγουαένου. Ε ι ς το τε λ ευ τα ίο ν ό έκκληο-ιαο-τικος σβήνει τ α «λαοοκέρια». Κις τ α πλτ,ρ οηικ ά έ λ ε γ χ ε ι τ ά ς κανοήλας. Μ ετά τ ά ά π ο λ υ τίκ ια ό ίερεύς έκφο^νεΐ τ α « Έ λέησον ή μ ά ς» , ποιεί ’Λπόλυ'Τίν κ α ι άνευ του <(Λι’ εύχό!)ν)) ά ρ χ ε τα ι (εις τον κυpίoJς ναόν) ή Α' Ώ ρ α / ' Ε ι ς το «Δόξα» τ ή ς Α' Ώ ρ α ς ό έκ^'λη'τιαστικος στ^ΐΛαίνει τη ν «καμπάνα-Ηυπνητήρι» κ α ι έν τα /.α ν τον εις τρ ε ις στάσ-εις κύκλω του ναού. Ή

ευχή «Χριστές το φώς» είναι «γεροντική».

Μ ετ ά τή ν ευχήν λέγοαεν (έκ παραοόο-εο^ς) χ ΰ α α το «Τή ύ π ερμ ά χω » , κ αι γ ί ν ε τ α ι τ ε λ ε ί α Ά π ό λ υ σ ις .

γ) ϊ ] ρ α ι Γ ' , ΣΤ'^* Ό

ίερεύς ποιεί Ε ύ λ ο γη το ν εις το παρεκ-/.λή:τιον

οπου θά τελεσ·θ*Γ^ ή Θ ε ία Λ ειτο υ ρ γία κ α ι άρχονται α ί 'Ω ραι. Αί εύ χα ι «Βασιλεύ ουράνιε» κ α ι «Δέσπο­ τ α Θεέ» είνα ι «γεροντικαί». Ε ι ς το «Δόςα» τ ή ς ΣΤ'

Ώ ρ α ς 6 εκκλησιαστικός ποιεί μετάνοιαν ε ις

τον ήγούμενον κ α ι στ,μαίνει καθ-Γ^αερινόν κόπανον κ α ι «σιοεράκι» (οιά τή ν Θ είαν Λ ειτο υ ρ γ ία ν). "Ο­ τα ν ό ίερεύς σΤ|μάνη τον κωοο^νίσκον τ ή ς προθέσεο^ς, μνημονεύουσιν οί π α τέ ρ ε ς. ' Κ α τ ό π ιν κ α λ ύ ­ π τ ε ι τ ά Τ ίμ ια Δ ώρα κ α ί θυμιά το Ίερ ό ν κ α ι τον ναόν έκ τ ή ς Ω ρ α ί α ς Π ύ λ η ς. Ή

εύχή τ ή ς Σ ϊ ' 'Ώ ρ α ς «Θεέ κ α ι Κύριε» είν α ι

------------------------------------ 27

---------------------------------------

αγεροντική». Μ ετά τη ν ευχήν λ έ γ ε τ α ι (έκ παρα8όσεως) χύμ α το «'Αξιόν έστι» και γ ίν ε τ α ι Ά π ό λυσις. Ό έκκλησιαστικός ά νά π τει τ ά ((δρακόντια» του τέμπλου διά τη ν Θ είαν Λ ειτουργίαν.^^’ 'Ά π α ν τες δε καταβαίνουσιν έκ τώ ν στασιδίω ν και άφαιροϋσι κουκουλιον κ α ι σκούφον έκ τ ή ς κ εφ αλής τω ν, διά το «Εύλο-^'ημένη».

δ) Θεία Λ ειτουργία εις παρεκκλήσιον^^ Μ ετά τό «Ε υλογημένη ή βασιλεία» ά π α ντες άνέρχο ντα ι εις τ ά σ τασ ίδια τω ν και καλύπ το ντα ι. Ό δε έκκλησιαστικός κ λ είε ι τ ά β η μ ό θ υ ρ α .Ψ ά λ λ ο ν ­ τα ι Τ υπικά και Μ ακαρισμοί ή τ ά Α ν τ ίφ ω ν α τ ή ς Καθημερινής^^

«Τ αίς πρεσβεία ις»,

«Π ρεσβείαις

τώ ν 'Α γ ίω ν σου» κ τλ . Ε ις τό «Κ α ι νυν» τώ ν Μ ακαρισμών ή τη ν Γ ' στάσιν τώ ν Α ν τιφ ώ ν ω ν , γ ίν ε τ α ι ή μικρά είσοδος, ω ς έξής: Ό έκκλησιαστικός φέρει τό άνημμένον εισοδικόν εις τη ν Βορείαν Π ύλη ν. Ε ίτ α α νο ίγει τ ά βημόθυ­ ρ α . Ε π ι σ τ ρ έ φ ε ι εις τη ν Βορείαν Π ύλη ν, π ο ιεί μ εγ ά λ η ν μετάνοιαν έω ς γ ή ς , ά νο ίγ ει ιίήν πύλην κ α ι είσοδεύει άσκεπής τόν ιερέα με τό Ε ύ α γγ έλ ιο ν , κρατά)ν διά τ ή ς άριστεράς χειρός τό εισοδικόν. Δ ιερ χετα ι ύπο τον μ εγα ν πολυέλαιον κ α ι ισ τα τα ι έμπροσθεν τού Κυρίου τού τέμ πλου. -------------------------------------------------------------------

28

--------------------------------------------------------------------

'Ό τα ν о Ιερεύς έκφο^νήση «Σοφία. Ό ρθοί» ο έκκλησ-ιαστικος ύψοί το εισοόικόν. Ά φ οϋ είσελθ-Γ] εις το Ίερ ό ν, ό έκκλη σι αστικός έπιστρεφει το είσοοικον εις. τη ν θέσιν αυτού, σβήνει αύτο κ α ι κ λ είε ι τα 'Ά γ ια Θύρια. Ό «Α πόσ τολος» έμ μ ελ ώ ς (ουδέποτε χϋμ.α) υπό τοΰ Διαβαστοΰ. Ά π ό τόν «Α πόστολον» κ α ι έξης, οί π α τέρ ες ού φοροΰσι τό κουκούλιον ά λ λ α διπλώνουσι κ α ι ρίπτουσιν αυτό πέριξ τοΰ λαιμού τω ν. Ό

ιερεύς ά νο ίγει τ α 'Ά γ ια Θύρια κ α ι ά π α ν τά

εις τόν Δ ιαβαστήν ώ ς έξης: ΔΙΑΒΑΣΤΗΣ: «Προκείμενον του Α ποστόλου!» ΙΕΡΕΤΣ: «Π ρόσχωμεν». ΔΙΑΒΑΣΤΗΣ; (π .χ .) « Ε ις πάσαν τη ν γη ν έξήλθεν ό φθόγγος αυτώ ν. Ο ί ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεοΰ». —«Μ εγαλύνει ή ψυχή μ.ου τόν Κύριον. 'Ό τ ι έπέβλεψεν έπ ι τη ν τα π είνω σ ιν τή ς δού­ λ η ς αύτοΰ». ΙΕΡΕΤΣ; «Σοφία». ΔΙΑΒΑΣΤΗΣ; «Πρός (δείνας) Ε π ισ τ ο λ ή ς Π α ύ ­ λου τό Α ν ά γν ω σ μ α » . ΙΕΡΕΤΣ; «Π ρόσχωμεν». ΔΙΑΒΑΣΤΗΣ; « Α δ ε λ φ ο ί, ...» Κ α τ ά τή ν διάρκειαν τού «Α ποσ τόλου» θυμιά ό ιερεύς τόν ναόν έκ τ ή ς 'Ω ρ α ία ς Π ύ λ η ς. Ό δέ έκ--------------------------------------------------------------------

29

--------------------------------------------------------------------

κ λ η σ ια σ τ ίκ ο ς ά ν ά π τ ε ι το κηρίον τ ώ ν βημ οθύρω ν, άν ε ίν α ί σκότoc/^^' Π λ η ρ ω θ έν το ς τού (('Α ποστόλου» κ α ΐ είρ η νευ σ α ντος τού ίερ έω ς τ ο π ο θ ε τ ε ί έμπροσθεν τ ή ς 'Ω ­ ρ α ία ς

Π ύλης

το

ά νη μ μ ένο ν

είσοδικόν κ α ί

ε π ι­

σ τρ έφ ει ε ις τό σ τα σ ίδ ιό ν του. Τό

Ε υ α γ γ έ λ ιο ν ,

ώς

και

ό

(( Α π ό σ τ ο λ ο ς » /^

α π α γ γ έ λ λ ο ν τ α ι π ά ν τ ο τ ε έ μ μ ε λ ώ ς . Μ ε τ ά το π έρ α ς τού Ε υ α γ γ ε λ ίο υ ό εκ κ λ η σ ια σ τικ ό ς σ β ή ν ει τό κ ηρίον τώ ν 'Α γ ίω ν Θ υρίω ν κ α ι τό είσ ο δικ ό ν, τό όποιον ε π ισ τ ρ έ φ ει ε ις τ η ν ο ίκ ε ία ν θέσιν. Ά κολ ουθούσ ι τ α ((κ α τη χο ύμ ενα » κ α ι ό χ ερ ο υ β ικός ύ μ νο ςJ ό όπ οιος ψ ά λ λ ε τ α ι ε ις τό ν τ ή ς έβδομ άδος Ά ρ χ ο μ έ ν ο υ τού ίερ έω ς θυμ ιά ν ε ις τό χερ ο υ β ικ ό ν, ό εκ κ λ η σ ια σ τικ ό ς ά ν ο ίγ ε ι τ α βημ όθυρα. Ό τ α ν ό ιερεύς π ο ίη σ η ((σχήμα»

κ α ι είρ η ν εύ σ η , ό ε κ κ λ η σ ια ­

σ τικ ό ς ά ν ά π τ ε ι τό είσοδικόν κ α ι φ έρει α υ τό έω ς τ ή ς β ο ρ εία ς π ύ λ η ς δ ιά τ η ν Μ ε γ ά λ η ν Ε ίσ ο δο ν . Ε ι ς τ η ν φράσιν ((... τ ώ ν ό λ ω ν υποδεξόμενοι»^^ γ ίν ε τ α ι ή Μ ε γ ά λ η Ε ίσοδος.'^ Ε ι ς τ ά ς κ α θ η μ ε ρ ιν ά ς Θ ε ία ς Λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς ό ιερεύς δεν ((μνημονεύει» ά λ λ ά μ ε τ ά τ ό ((Π ά ντω ν ή μ ώ ν » ε ισ έ ρ χ ε τ α ι ε ις τ ό 'Ιερ ό ν έκφο^ν(ΰν

((Κ α ι τ ή ς

Ίερ ω σ ύ νη ς

ήμών

μ ν η σ θ ε ίη

Κ ύρ ιος ό θ εός...»."^* Ό έ κ κ λ η σ ια σ τ ικ ό ς κ λ ε ίε ι τ ά β η μ όθυρα κ α ι σύρει τό β ή λ ο ν , σ β ή ν ει τ ό είσ ο δικ ό ν κ α ι έ π ισ τ ρ έ φ ε ι α υ τό ε ις τ η ν ο ίκ ε ία ν θ έσ ιν. 30

Τά λειτουργικά άπα γγέλλοντα ι έμ[0-ε>.ώς ύπο τού διαβαστοΰ (σχεόον χϋμ.α)/^^ Ε ις το «’^Λξιόν έστι»''^ ό ίερεύς ευλογεί το άντίδωρον. Ό έκκλησιαστικος θερ^χαίνει το «ζέον» έο^ς πλήρους βρασμού και τοποθετεί το άντίδωρον εις το άριστερον άναλόγιον, μετά φιάλης νάματος και μερικών ποτηρίων, δι’ οσους κοινωνήσουσι. Μ ετά το ((Πρόσχωμεν» ό διαβαστής έκφωνεί «Εις βοήθειαν-πάντων τών ευσεβών και όρθοδόξθ3ν Χριστιανώ ν», και ευθύς, «Τά 'Ά γ ια τ ο ΐς Ά γ ίο ις » . Ό

διαβαστής σ υ νεχίζει μέ το «Ε ίς 'Ά γ ιο ς, εις

Κύριος» και ό ψ άλτης το κοινωνικον τ ή ς ήμέρας. Ό

έκκλησιαστικος

σβήνει

τά

«δρακόντια»,

άνάπ τει το είσοδικον καί τοποθετεί αύτο έμπροσθεν τή ς 'Ω ραίας Π ύ λ η ς.

Οί πατέρες «χαιρετοΰσι» τάς εικόνας.^'' 'Όταν έτοιμασθή ό ίερεύς σημαίνει τον κωδωνίσκον τής Α γ ία ς Τραπέζης. Ό Εκκλησιαστικός ανοίγει τά βημόθυρα καί το βήλον καί, δσον διαρκή ή Θεία Κοινωνία, κρατεί το είσοδικον πλησίον του ιερέως φωτίζων αυτόν, Ιστάμενος έμπροσθεν τής Θεοτόκου τού τέμπλου^ έπειδγ] δεν υπάρχει έτερον φως έν τώ ναώ πλήν τών ά(λυδρών κανδηλών.^^ Ά π ό την θέσιν αυτήν άναχωρεΐ όταν ό ιερευς έκφωνήση «Πάντοτε* νυν και άει» και τοποθετεί τό άνημ.μ.ένον είσοδικον προ του Κυρίου τού τέα πλου.'^

Μ ετά την όπισθάμ-βωνον εύγ^ήν άποσ^υρει

και σβήνει αυτό. 31

'Ocrov о ίερεύς ποίή Ά π ό λ υ σ ίν , 6 έκκλησίαc7τίκος κ λ είεί τά βημόθυρα καί το β ή λον, καί κρατεί εκ οες'θ)ν τού [εpέoJς το άντίθο3ρον. Ό

έκκληο-ιαστικος έτ χα το ς π ά ντω ν λα μ β ά νει

άντ ioojpov. Ό σον γ ίν ε τ α ι ή Ά π ό λ υ σ ις οι π α τέρες ιστανται κάτω τώ ν σταοΊοίων τω ν. Ο ίερεύς, μ ετά τη ν οιανομήν τοΰ άντιοο)ρου, εισ έρ χετα ι εις το Ίερον έκ τή ς Β ορείας Π ύ λ η ς. Μ ετά το άvτίooJpov οί π α τέρες πίνουσιν ά γ ια '

σμον.

'ι8

Έ κ το ς Σ αρακοστής, ή ήμέρας με «έννάτην» (Δ ευτέρα , Τ ετά ρ τη , Π αρασν.ευή), κ α τά τά ς όποίας π α ρα τίθετα ι μία ν o^jpâv τη ν ήμέραν Τ ρ ά π εζα , μ ε­ τά 'zhv Έ σ π ερ ινόν, h/rJjc,^ λ έ γ ο μ εν , τούτο^ν τώ ν ημερώ ν, ό τρ α π εζά ρ η ς, ο λ ίγ ο ν προ τή ς άπολύσεο^ς τή ς Θ είας Ε ’^ /α ρ ισ τία ς, στ^ιχαίνει τη ν ακαμπάνας’^π'^Γ^τήρι» και εισ έρχονται ά π α ντες εις τη ν ΤράУ

π ε ία ν .

'ι9

ε) "Ωρα Θ ' - Ε σ π ε ρ ιν ό ς Ε ις τά ς 8 .3 0 ό έκκλησιαστικος ά να β α ίνει εις το ή γουμενεΐον και ποιεί μετάνοιαν εις τον ή γουμ ενον. Σ ηυ/χίνει μ ετά μ/χνούου τη ν «καμπάνα-ξυττ^ητήρυ> και το Α' τά λ α ντο ν. Ε ισ έρ χετα ι εις τον ναον και ά νά π τει τά

ο^ς τη ν προ/ίαν. ’*^ Ε ις τά ς

-

3

----------------------------------------------------------------------------

2

--------------------------------------------------------------------------------

8 .4 5 'ΤΓ)[Λαίνεί το Ij ' τά λ α ντο ν και εις τα ς 9 .0 0 το Γ' τ ά λ α ντο ν . Ч) ίερεύς π οιεί Ε ύ λογη τόν, ο^ς τη ν πpoJΐαv, έμ ­ προσθεν τή ς κεκλεισ[χένης Κ ασιλικής Ιίύ>.ης. ’Ά ρ χ ε τ α ι ή άνάγνο^σις τή ς Θ' 'Ώ ρας εις τη ν Λ ιτή ν. Ε ις το «Δόξα» τή ς (-)' 'Ώ ρας ό έκκλησιαστικος π οιεί μετάνοιαν εις τον ήγουμενον, α νο ίγ ει τη ν Β α σ ιλικ ή ν Π ύ λ η ν, εξέρ χετα ι τού ναού και 'ΤΓ,μαίνει τον καθημ.ερινόν κόπανον και το «σιοεράκι». Έ ν σ υ νεχεία επιστρέφει εις τον ναόν και ά νά π τ ει το παπαοικον κατσίον οιά το θυμίαμα του ίερέο^ς εις τ α αΚ εκραγάρια». Ή ευχή «Δ έσποτα θ ε έ » είνα ι «γεροντική». ’Λπόλυσις. ' 0 ίερεύς θέτει τό έπ ιτρα χή λιόν του εις τον Χ ρίστον τή ς Λιτής^

κουκούλιόν του

και π οιεί μετάνοιαν εις τον ήγούμενον, ό

|_

χ ε ι ήθη κ α τα λ ά β ει το στασίοιόν του εις τον κυρίους ναόν. Ε ϊτ α ό ίερεύς άποκουκουλίζετα ι, α νο ίγ ει το ζ ή ­ λον του Βήματος^ φορεϊ το έπ ιτρ α χή λιόν του Κυ­ ρίου του τέμ π λου και π οιεί Ε ύ λογη τόν, έμπροσθεν τω ν 'Λγίο^ν θυρίο^ν. Ό Προοιμιακός είνα ι «γεροντικός». Ε ις τό IV «Δόξα» τοϋ ψ αλτηρίου ό έκκλησιαστικός ά νά π τει ά π α ντα τ ά «λαοοκέρια». Τό «Κύριε έκέκραξα» ψ ά λ λ ετα ι σ’^ντομον.'"' Σ τιχη ρ ά έκ τ ή ς Π αρα κλη τική ς τρ ία (ούο έκ τή ς προ^-------------------------------- 33

------------------------

τη ς τριάδος κ αι *εν έκ τ ή ς δευτέρας) κ α ί τρ ία τού Μ ηναίου. «Λόξα», «Κ αι νυν» τοϋ Μ ηναίου. Ε ις τούς καθημερινούς Ε σ π ερ ινο ύς, μ ετά το «Φώς ιλαρόν» δεν εκφω νεί ό ιερεύς «Έοτπέρας Προκείμενον» ά λ λ α το προκείμενον ψ ά λ λ ετα ι ευθύς μ ετά το πέρας τή ς έπιλυχνίου ευχα ριστία ς. Το «Κ αταξίωσον» κ α ι το «Νυν άπολύεις» είναι «γεροντικά». Ε ις το «Νυν άπολύεις» ό έκκλησιαστικος σβήνει τ ά «λαδοκέρια». Το «Στερεώσαι» είνα ι «γεροντικόν». Τότε καταβαίνουσιν ά π α ντες έκ τώ ν στασιδίω ν τω ν διά τη ν Ά πόλυσιν. ' Προ τοϋ «Δ ι’ ευχών» ό δεξιός ψ ά λ τη ς λ έγ ε ι (χύμα); ^ —«Πρόσδεξαι, Κύριε Ιη σ ο ύ Χ ρισ τέ, τη ν δέησιν ήμώ ν τώ ν ά μ αρτω λώ ν και έλέησον ή μάς». Ό αριστερός ψ άλτης; —«Γένοιτο, Κ ύριε, τό έλεός σου έφ’ ή μ ά ς, καθάπερ ή λπ ίσ α μ εν έπι σέ». Ό δεξιός: —«Α ίω νία ή μνήμη υμών, άξιομακάριστοί και άείμνηστοι κτίτορες». Ό διαβαστής; -« Α ίω ν ία ή μνήμη αυτώ ν». Κ α ι ευθύς τό «Δ ι’ εύχών».^^ Ό δε τρα πεζά ρη ς ολίγον πρό τ ή ς Ά πολύσεω ς σ-ημαίνει τή ν «καμπάνα-ξυπνητήρι» κ αι μ ετά τό «Δ ι’ ευχών» εισέρχονται ά π α ντες εις τή ν Τράπε-

ζαν.^^^ 34

σ τ)

Ά π ό δ ε ιπ ν ο ν

Ε ίς τά ς 1 1 .4 5 ο έκκλησιαστικος ά νάπτεί τά κανδη λια τή ς Λ ίτή ς, τον φανόν καί τά φανάρια. Κ λ ε ίε ι δε καΐ την Β ασιλικήν Π ύλην. Ε ίς τά ς 1 2 .0 0 ποιεί μετάνοιαν εις τον Η γούμενον και σ-Γ]μα ίνει το καθημερινον «σιδεράκι». Ό ίερευς π οιεί Ευλογητόν^ ώς και έν τώ Μεσονυκτικώ, Ά να γιν ώ σ κ ετα ι το Μικρον Ά πόδειπνον είς την Λ ιτή ν. Μ ετά το Σύμ-βολον τή ς Π ίσ τεω ς ό έκκλησιαο7τικος ά νά π τει το «λαδοκέρι» τή ς Θεοτόκου και μονα­ χός τ ις (όρισθεις υπό του τυπικάρη) άναγινώσκει εμπροσθεν τή ς είκόνος τους «Χαιρετισμούς»^ ιστάμενος άσκεπής. Ό δε έκκλησιαστικός άνά πτει τό καθημερινόν κατσίον.^^ Μ ετά τό πέρας τώ ν «Χ αι­ ρετισμών» τό προτείνει είς τόν καθήμενον είς τό άριστερόν στασίδιον 'Ιερέαν (βλ. σχ. είς τό Π αράρ­ τη μ α έν τώ τέλ ει τή ς παρούσης βίβλου) διά νά εύλογήση τό θυμίαμα. Ά ρχομένου (χύμα) του «’Ά ξιόν έστι», ά ρ χετα ι έκ δεξιών τή ς Λ ιτή ς θυμιάν τά ς α γ ία ς εικόνας και τους πα τέρα ς, και είς τόν νάρΛ

с

'

56

υηκα ομοίως. Ό δε μοναχός-άναγνώ στης τώ ν «Χαιρετισμών» σβήνει τό «λαδοκέρι». Μ ετά τ ά άντιφωνικώ ς λεγόμενα

«’Άσπιλε»;,

«Κ αι δός»,

«'Υπερένδοξε»,

« Ή έλ π ίς μου», «Την πάσαν», λ έγ ε τα ι τό « Έ π ί --------------------------------------------------_

35

—

-------------------------------------- -------------

σοι χα ίρ ει» , το α 'Ά γιε ’Ά γ γ ε λ ε » , το «Θεοτόκε Παρθένε» τρ ίς και γ ίν ε τ α ι άπόλυσις, ώς και έν τώ Μ εσονυκτικώ. Κ α τά την διάρκειαν τή ς Ά πολυσεω ς, οι π α τέ ­ ρες «χαιρετούσι» τά ς εικόνας τή ς Λ ιτή ς και μ ετά τό ((Δι’ ευχών» ποιοΟσιν ά π αντες μίαν μετάνοιαν εις άλλήλους εως γής^ εις τον τόπον οπου ϊσ τα τα ι ό καθείς. Έ ξερχόμενοι λαμβάνουσιν ευχήν εκ τού ήγουμένου^ ό οποίος ισ τα τα ι εις τ ά δεξιά τή ς πύλης. Ό έκκλησιαστικός σβήνει τά φώ τα και τά κανδήλια πλήν τώ ν α κ ο ί μ η τ ω ν .Κ λ ε ί ε ι τό Κ αθολικόν, παραδίδει τά ς κλείδας εις τον ήγούμενον και 5

'

αποσυρεται.

59

ζ) Περί Θεοτοκαρίου καί Παρακλήσεως Ε ις τά ς άγιορειτικάς μονάς, εις τούς έσπερινους (πλήν τώ ν έστιερινών μ ε τ ’ εισόδου), μ ετά τό «Νΰν άπολύοις» ψ ά λλεται τό Θεοτοκάριον (του 'Α γίου Νικοδήμου) εις τόν ήχον τή ς έβδομάδος. Πρός τ ι ­ μήν τή ς Τ π ε ρ α γ ία ς Θεοτόκου ισταντα ι ά παντες αν ευ κουκουλίου.®^ Ό έκκλησιαστικός ά νά π τει τό καθημερινόν κατσίον και τό «λαδοκέρι» τή ς Θεοτόκου εις τό μ έγα μανουάλιον. Τάς ώδάς А' κ αι Γ' ψάλλουσιν οι ψ ά λτα ι και τά ς λοιπάς ώδάς διάφοροι π α τέρ ες, όρισθέντες υπό τού -----------------------------------------------------------------

36

------------------------------------------------------------------

τυπικάρη. Ε ις την Ζ' ωδήν ό έκκλησιαστικος κατσίζει^* μ ετά χεφομανόηλίου. ΠληpoJθέvτoς του Θεοτοκαρίου, σβέννυται το «λαδοκερί» τή ς Θεοτό­ κου. Σ υ νεχίζει 6 Ε σπερινός με το Τρισάγιον, τά άπολυτίκια κ λ π ., ώς είθισται. Ή αυτή τά ξις ακολουθείται και εις τήν Παράκλησιν. Άποκουκουλισμός, το ((λαδοκέρι» τή ς Θεο­ τόκου ά νάπτει και κατσίον εις τήν Ζ' ώδήν.^^ Τό εύαγγέλιον λ έγει ό ιερεύς έκ τή ς Ω ρ α ία ς Π ύλης και ό έκκλησιαστικός ένεργεί ώς και έν τή Θ εία Λ ειτουργία, εις τό εύαγγέλιον. Αι μοναι ώδαι άρχονται υπό τού δεξιοΰ χορού, α ί ζυγα ι ύπο τού άριστερού, έν α ίς λαμβάνει ό ετερος χορός τήν κατάληξιν. Τό «’Άξιόν έστι» και τά μεγαλυνάρια ψάλλονται πάντοτε υπό τώ ν χορών. Μ ετά τό Τρισάγιον, τά κατανυκτικά τροπάρια «Έ λέησον ήμάς» κλπ. Π αράκλησις δύναται νά τελεσθή εις τόν Έ σ π ερινόν, ά ντι θεοτοκαρίου, πρό τή ς Λ ειτουργίας μετά τήν ΣΤ' 'Ώ ραν, ή έντός τή ς Θ είας Λ ειτουργίας, ώς έξής; Μ ετά τό «Πρόσχωμεν» και τό «Ε ις 'Ά γιο ς, εις Κύριος» ευθύς τό «Κύριε είσάκουσον» και τά λοιπά έως και τή ς ΣΤ' ώδής (άνευ αιτήσεω ν). Ε ιτ α ψ άλ­ λ ετα ι τό κοινώνικόν τή ς ήμέρας, έως εξόδου του ίερέως μ ετά τού Α γ ίο υ Ποτηρίου. Μ ετά τή ν όπισθάμβωνον εύχήν συνεχίζεται ή Π αράκλησις μέ τό «Προστασία τώ ν Χριστιανών» -----------------------------------------------------------------

37

----------------------------------------------- -----------------

κα' λο'Τϊα εως τών κατανυκτικών τροπαρίων καί τής αίτήσεω ς.

χΥκολούθως ψ άλλεται «Είη το ονο-

αα Κυρίου» και γίνετα ι ή ’Απόλυσις τής Θείας Λ ειτουργίας, ώς συνήθως. Προ του «Δ ι’ ευχών» ψάλλονται τά «Πάντων προστατεύεις Άγαθ-η» και οιανέμει ο ίερεύς το άντίδωρον. Ε ις το τέλος το «Λι’ ευχών». Έ ά ν τεθή Π αράκλησις έκτος ά λλη ς άκολουθία ς, 6 έκ^'.λησιασ-τικος οφείλει άνάπτειν τάς κανοήλας τού Καθολικού ή Παρεκκλησίου και εΐτα κοούειν το «σιοεοάκι». Τήν ήμ,έραν του Σαββάτου και κατόπιν άγρυττηας ούοέποτε τίθεται Παράκλησις.

38

с н м е 1ш с е ю

к '

κ β ψ χ χ χ ιο γ

1. Έ αν ό ήγουμενος άπου-τιάζη, ό εκκλησιαστικός ποιεί μ ετά νο ια ν ε ις τη ν εικόνα τού 'Α γ ίο υ τ ή ς Μ ονής ή τού Κ υ ­ ρίου του Ν άρθηκος. 2.

« Κ α μ π ά να -ζυ τν/η τ'η ρ ι» κ α λ ε ίτ α ι ό κώ οω ν οστις εύ-

ρ ίσ κ ε τα ι ε ις το ια ύ τη ν θέσιν ώ σ τε να ά κούετα ι ε ις ολην τη ν Μ ονήν. "Αν το τοιοΰτον δεν ε ίν α ι έφ ικτόν, τυνή θω ς υ π ά ρ γει κ α ι δεύτερος κώ δω ν ε ις έτέραν θέσιν. Ή χ ρ ή σ ις του έ ξ ά γ ετ α ι έκ του ονόματος του, ειδ ο π ο ιεί τούς π α τέ ρ α ς δη λαδή διά τον π ρ ω ϊνόν κανόνα κ α ι τ ά ς έκ ά σ το τε α κολουθίας. 3.

Ό

έκ κ λ η σ ια σ τικ ό ς κρούει τ ά ς θύρας τώ ν κ ε λ λ ίω ν

έκ φ ω νώ ν τό « Δ ι’ ευχώ ν» . Ο ί α δελφ οί εσωθεν α π ο κρ ίνο ντα ι «Α μήν». 4.

Τ ά λ α ν τ ο ν . μακρύ, εύηχον ξύλον μέ λ α β ή ν ε ις το κέν-

τρ ον, είδοποιη τή ρ ιον τώ ν ακολουθιώ ν. Σ η μ α ίν ε τ α ι διά ξυ λ ίν η ς σφύρας. Ε ις τό τ έ λ ο ς τού Α' τα λ α ν το υ ό έκ κλ η σ ια σ τικ ό ς σ"Γ]μαίνει έντονα έναν κτύπ ο ν, ε ις τό τέ λ ο ς τού Β' τ α λ ά ν το υ δύο κτύπ ους κ α ι τού Γ ' τ ρ ε ις . (Β λ . σ χ ή μ α ε ις τό Π α ρ ά ρ τη μ α .) 5. Λ ο υσ έρ να : έκ του λ α τινικ ο ύ lu x = φ ώ ς. Κ α λ ε ίτ α ι είδικόν ύάλινον «λαδοκέρι» μ ε τ ά βαμβακερού φ υ τιλ ίο υ , προ-

-------------------------

----------

3 9

--------------------------------------------------------------------------

-ΓΓ^ρμ-οο-μ-ένον εις βάσιν μ ετα λ λ ικ ή ν . Χ ρη σ ιμ ο π ο ιείτα ι ο^ς φω τιστικον ιχεσον διά τη ν άνάγνο^σιν τώ ν ευχώ ν. 'Γ π ά ρ χο υ σ ι τυνήΟοος τρ εις έντος τού Κ αθολικού. Μ ία έπ ι τή ς

Α γ ια ς Τ ρατϊεζης, α ία εις τη ν ΙΙρόθεσιν (ά ν ά π τε τα ι

αόνον οταν τ ε λ ή τ α ι Λ ειτο υρ γία εις το Κ αθολικόν) κ αι μ ία εις το μανουαλιον ~ λησιον τού προσκυνηταρίου, προς τιμ ή ν τού ά γιου τοΰ ναοΰ. Ή

τ ε λ ε υ τ α ία λ έ γ ε τ α ι λουσέρνα τή ς

ακολουθίας κ α ι ά νά π τει εξ α ρ χή ς έο^ς τέλους τώ ν άκολουθιώ ν, χ ω ρ ίς νά ο-βήνη π ο τέ. (Β λ. <τχήμα εις το π α ρά ρ τη μ α .) 6. Φανάρι: ύα λ ίνη στρο γγυλή κούπα μ ετά βαμβακερού φυτιλίου κ α ι έλ α ίου μ εθ’ ΰοατος (εις τ ά ς πα νη γύρεις τοποθετοΰσιν οίνον έρυθρον ά ν τι υοατος). Κ ρ εμ α τα ι έξ ειδικής άλύσεω ς. Χ ρήσις; φίοτισμος τοΰ χώρου. (Β λ. σ χή μ α εις το Π α ρ ά ρ τη μ α .) 7. Φανός: είοιχον φανάριον έλαιου μ ετα φυτιλιου π ετρ ε/.α ιό λ α μ π α ς διά τή ν ά νάγνω σ ιν. Τ ίθ εντα ι άνωθεν τώ ν δύο άναλογίοϋν τοΰ Κ αθολικού, είς εις το δεξιον μέρος τ ή ς Λ ιτή ς (διά τή ν άνά·'ρ;ωσιν Μ εσονυκτικοΰ, Θ' 'Ώ ρ ας κ α ι Ά π ο δ είτΓ^ου), κ α ι —πpoαιpετικϋJς— είς προ τοΰ χοροΰ τού μεγάλου π ολυ ελα ίου, δηλαδή προς δυσμάς, διά τ ά ς άναγν(ί)σεις. (Β λ. σ γ ή μ α είς το Π α ρ ά ρ τη μ α .) 8. Β α σ ίλ ιχ η Π ύ λ η : ή Π ύλη ή τ ις ο δη γεί έκ τ ή ς Λ ιτή ς είς τ^^^ κυρίους ναον κ α ι κ λ ε ίε τ α ι μέ βήλον (πα ρ α πέτα σ μ α ). Λ έ γ ε τ α ι Β α σ ιλικ ή διότι είς τούς Β υζαντινούς χρόνους διήρχ ε τ ο δ ι’ α υτή ς ό α ’Ι)τοκράτο3ρ, έν τ ώ ναώ τ ή ς 'Α γ ία ς Σ ό φ ιας KoJvσταvτ ινουπόλεο^ς, 9. Μ ανούας: άς στ^μειoJO'fj o ti κ α τά τή ν διάρκειαν τώ ν ακολουθιών ό έφημέριος, ό έκκλησιαστικός κ α ι ό διαβαστής φέρουσι μ^ανδύαν, ή τοι μαΰρον μοναχικόν ένδυμα άνευ μ α νι­ κιού/, π λή ρ ες διπλο!>σεο^ν. Ч) έφημέριος φέρει π ά ντο τε μανδύαν οταν δεν φορή 40

φ ε λ ο ^ η ο ν ά λ λ α [χ ό ν ο ν έ π ι τ ρ α χ ή λ ' . ο ν . (ΙΓ α . ο γ ή μ - α ε ί ς τ ο Ι Ι α ρ ά ρ τ η μ α .)

10. Κ οπανος: μ έγα z'Wf/ov ξυλον κρεμάαενον εζο^ τοΰ Καθολικού (καθημερινός). Ч) έπισΤιμ-ος κα'λούμενος ^^ρί'τκετ α ι εις το κο^οο^νοο'τάοΊον και κρουεται οταν ό Ά γιο ς τή ς ήμέρας «εχη καμ πάνας», δηλ. τιμ α τα ι οιά κίυοο;νοκρουσιοίν. Ό κόπανος, oπoJς και το τάλαντον είναι α ρ χα ιότα τα ειδοποιητικά μέσα διά τά ς ακολουθίας, χρησιμοποιούμενα και ύπο τώ ν ένοριακό!)ν vao’jv πολύ προ τή ς έφευρέσεο^ς τώ ν xojδoJvωv. Ά ν α γ ο ν τα ι ύπό τινω ν εις την έποχήν του Ν ώε, οστις έσημανε παρομοίους διά νά Φυγκεντρο^ΐ" τ ά ζo'Jα έν τή Κ ιβoJτω. Ουτο^ς κ αι τανϋν, τά ιερά ξύλα καλοΰσιν τούς πιστούς εις τη ν Κ ιβω τόν τή ς σο^τηρίας, την Ε κ κ λ η σ ία ν . (Β λ. σ χή μ α εις το Π αράρτημα.) 11. ((Σιδεράκι»', εύηχον σίδηρον, είδοποιητήριον διά την Α κολουθίαν. 'Τ πάρχουσι δύο, το καθημερινόν, εξω τού Κ α ­ θολικού, κ αι το έπίστιμον, εις το κο^δωνοστάσιον. Π ρόκειται περί τού γνωστού «σιδηρούν» τή ς Α ρ χ α ία ς Ε κ κ λ η σ ία ς . (Β λ. σχήμα εις τό Π αράρτημα.) 12. "Οταν άπουσιάζη ο ήγούμενος λ έ γ ε τα ι ύπο τού πρώ­ του τ ή τά ξει μοναχού μ ετά τον ήγούμενον, α σ χέτω ς αν είναι ίερεύς. "Οταν λ είπ η και αυτός, λ έ γ ε τα ι ύπό τού δευτέρου τή τά ξει κ .ο .κ . Ή τά ξις αύτη ακολουθείται εις άπασας τα ς «γεροντικάς» εύχάς και ώδας. 13. Ε ις τά ς αναφοράς ήμών εις βιβ λία τή ς Ε κ κ λ η σ ία ς χρησιμοποιούμεν έκδόσεις τ ή ς Ά πο σ το λική ς Δ ιακονίας τή ς Ε κ κ λ η σ ία ς τ ή ς Ε λ λ ά δ ο ς , έάν δεν άναφέρεται ετερος εκδο­ τικός οίκος. 14. Ε ις ετερα μοναστήρια έπικρατούσι και ετερα Τ υπι­ κά. Ε ις τη ν Μονήν Μ εγίσ τη ς Λ αύρας, έπ ι π α ρ α δ είγμ α τι, σημαίνουσιν αφού άνοίξη ή Β ασιλική Π υλη , εις θε την τού Γρηγορίου στο β ' «Δόξα» τού Ά μίυμου. 41

15. ΙΙα -α ό ίκ ο ν χ α τσ ίο ν . κ α λ ε ίτ α ι ούτως το θυμιατον άνευ «ουρανού)), ή τοί σκέπαστρου. Λ έ γ ε τ α ι Π απαδικόν διά νά ξεχω ρίζγ; άπο το τού έκκλησιαστικοΟ. 'Η ά ρ χα ιό τη ς τ ή ς χρή σεω ς τοΰ θυμιατού αυτού φ α ίν ετα ι εκ τώ ν -ρω'ιμ.ων Β υζα ντινώ ν τοιχογρα φ ιώ ν διακόνων, κρα­ τουντών δμοια θυμιατά. (Β λ. σ χή μ α εις το Π α ρ ά ρ τη μ α .) 16. Λιαβαστ-ης: μοναχός διωρισμένος εις τό άναγινο> σκειν τό κάθισμα τού Ε σ π ερ ινο ύ, τό α Έ πακούσ αι σου» και τό Α' κάθισμα τού Όρθρου κ α ι έκφωνείν τ ά «Κύριε έλέησον» εις τ ά ς α ιτή σ εις τού ίερέω ς. Ε ις τ ά ς Θ εία ς Λ ειτουργία ς ά να γινώ σ κει έμ μ ελώ ς τόν «Α πόστολον» και εις τ ά ς καθημερινάς το ια ύ τα ς εκφω νεί έμ μ ελώ ς κ α ι τ ά «Λ ειτουργικά». Ό δε κανονάρχης κανοναρχεί εις τούς χορούς τ ά τροπά­ ρια, τ ά ς ώ δάς κ αι τούς Μ ακαρισμούς τ ή ς Λ ειτουργία ς. Σ υ­ νήθως όμως τ ά δύο αύτά διακονήματα α να λαμ βάνει εν πρόσω πον. 17. «Κ ηρίον έζαφάλμου»: κ α λ ε ίτ α ι εν κηρίον τό όποιον χρ η σ ιμ ο π ο ιείτα ι ύπό τού ίερέως διά τη ν άνάγνω σιν τώ ν ευ­ χώ ν τού Έ ξα ψ ά λμ ο υ. Β ρ ίσκετα ι εις τη ν δεξιάν παρασταδα τώ ν 'Α γ ίω ν Θυρίων. (Β λ. σ χή μ α εις τό Π α ρ ά ρ τη μ α .) Ε ις τόν άρχαίον ναόν τού Π ρω τάτου ά ντι κηρίου ύπάρχει λουσέρνα. Τό αύτό κ α ι εις έτερα μοναστήρια (π .χ . Φιλοθέου). 18. «Ααδοκερι»: μπρούτζινος σω λήν με έσωτερικόν μικρότερον τοιούτον^ ό όποιος γέμ ω ν έλ α ίου κ α ίει βαμβακερόν φυτίλιον. (Β λ. σ χή μ α εις τό Π α ρ ά ρ τη μ α .) 'Υ πάρχουσι δύο τουλάχιστον «λαδοκέρια» εις τ ά τώ ν μονών Κ αθολικά , εν εις τό δεξιόν μ έγ α μανουάλιον διά τόν Χ ριστόν κ α ι ετερον εις τό άριστερόν διά τη ν Θεοτόκον. Έ ά ν τό Κ αθολικόν έχ ει χώρον ίκανόν^ ύπάρχουσιν τέσ σε­ ρα άκόμη [Μανουάλια με ισάριθμα λαδοκέρια, δυο προ τώ ν μεγάλoJv προσκυνηταρίων τώ ν κιόνων κ α ι έτερα δύο πρό τώ ν 42

όυο πpoJτoJV xtovojv τού τρού}.λου. Ε Ις το «Θεός Κύριος») ομως, λ όγω τ ή ς μικράς του όιαρκείας, άνάπτουσ·', μόνον τα δύο τω ν \xey0.\ojv μ ανουαλiojv. (Ι]λ. 'τ/τμ α . ζΐς το Π αράρτη­ μ α .) 19. Χ ειμερινή περίοδος 0εoJpείται το διάστημα άτϊό τή ς έορτής του 'Α γίου ΊoJάvvoυ τού θεολόγου τον Σεπτέμβριον έως του 'Α γίου ’lojâvvou του Θεολόγου τον Μάϊον, ή έο;ς τό Π ά σ χα . 2 0. Π ριν τελειώ ο-η τό Β' κάθισμα του ψαλτηρίου ό έκκλησιαστικος τοποθετεί το δισχελίον —είδικόν ξΰλινον σκαμνίον— τ ή ς άναγνώ σεω ς άναμέσον τώ ν δύο γεροντικών στασιδίω ν, έστραμμένον προς δυσμάς, και κ ατα βιβά ζει τον φανόν τ ή ς άναγνώ σεω ς (έάν δεν ύπάρχη φανός λόγω έλ λ είψεως χώρου, αφήνει εν κηρίον έπι τοΰ δισκελίου). (Β λ. σ χή μ α εις τό Π αράρτημ α.) 2 1. Έ α ν οί κανόνες δεν ψαλούν ά λλ α άνα*'^νωσθοΰν, ό έκκλησιαστικός ά νά π τει τά «λαδοκέρια» εις τόν ψαλλόμενον ειρμόν τή ς Γ' ωδής διά τό Συναξάριον και την ((Τιμιωτέραν». 2 2 . Ά να γινώ σ κ ονται τά ονόματα τώ ν 'Α γίω ν και οί σ τίχ ο ι, ούχι δε οί βίοι τω ν. Χ ρησιμοποιείται συνήθως ό Συ­ ναξαριστής τοΰ 'Α γίου Νικοδήμου τοΰ 'Α γιορείτου, ως π λ η ­ ρέστερος. 2 3 . Β λ. Συναξαριστήν 'Α γίου Νικοδήμου. 2 4 . Ά πόντος αύτοΰ εις τόν Δεσποτικόν Θρόνον. 2 5. Τό «σιδεράκι» σημαίνει εις τό Συναξάριον διά τους διακονητάς (μαγείρους, τραπεζάρηδες κ λ π .). Τούς ειδοποιεί όπως ελθωσι διά νά θυμιατισθώσιν εις την «Τιμιωτέραν». Ε ις τιν α ς μονάς, ά ν τι τού Συναξαρίου, ση μ α ίνετα ι εις την «Τ ιμιω τέραν», π λή ν όμως ούτως δεν έκπληροΰται ό προαναφερθεις σκοπός. 2 6. "Οταν ό ίερεύς δεν φέρη φελώνιον ά λλ ά μόνον μαν­ δύαν μ ε τ ’ έπ ιτρ α χη λίο υ (ως έν τ α ΐς καθ-ημεριναίς άκολου_ _ _ —

------------------------------------------ —

-

4 3 --------------------------------------

Ο'.α'.ς), θυμιά πά ντοτε διά τού παπαδικοϋ κατσίου και ουδέ­ ποτε διά τού σκεπαστού θυμιατού. ’Ά ρ χ ετα ι δέ έκ τού 'Ιερού και κ α τ α λ ή γ ε ι πά λιν εις αυτό, και καθημερινής ούσης, κατά τήν όποίαν λ έγε ι εξωθεν τού Ιερ ο ύ τά ς α ιτή σεις. ^27. Π ολλοί τυπικάρηδες καταλιμπάνουσι τήν άπόλυσιν τού Ορθρου, έφ' οσον επα να λαμ βάνετα ι εις τό τέλος τή ς Α' Ω ρας, π λη ν όμως ή τά ξις αύτη δεν είναι ή κρατούσα. 58.

'Η καθημερινή Θ εία Λ ειτουργία τ ε λ ε ίτ α ι εις παρεκ-

κλήσιον και ουχι έν τώ Κ αθολικώ . Αί 'Ω ραι Γ'-ΣΤ' άναγινω σκονται εις το παρεκκλήσιον. Μ ερικαι μοναι εχουσαι πλήθος ιερέων τελούσι π ο λλ ά ς Λ ειτουργίας εις διάφορα π α ­ ρεκκλήσια τή ς μονής ταυτοχρόνως και μοιράζονται oi π α ­ τέρ ες (π .χ . Μονή Διονυσίου). Έ ά ν ή Θ εία Λ ειτουργία τ ε λ ή τ α ι έν τώ Κ αθολικώ ή εις παρεκκλήσιον αυτού, α ί 'Ω ραι Γ'-ΣΤ' άναγινώσκονται εις τή ν Λ ιτή ν. 29. Ό

προσκομίζων ίερευς σημαίνει ενα κωδωνίσκον,

εις τή ν πρόθεσιν ευρισκόμενον, και διακόπτεται ή άκολουθία. Οί π α τέρ ες άφαιρούσιν έκ τή ς κεφαλής τω ν τον σκούφον και τό κουκούλιον κ α ι καταβαίνουσιν έκ τώ ν στασιδίων. Μνημονευουσι - μ υ σ τ ικ ώ ς - όσα ονόματα βούλονται, ένώ 6 ίερευς έκβ ά λ λ ει «μερίδας» έπ ιλ έγω ν μόνον τό «Μ νήσθητι Κύριε». Μ ετά παρέλευσιν ένός ή δύο λ επ τώ ν σ υνεχίζετα ι ή διακοπ είσ α άκολουθία κ α ι κα λ ύπ τει ό ίερεύς. Ε ίτ α θυμιά όλον τον ναόν έκ τ ή ς 'Ω ρ α ία ς Π ύλη ς και π ο ιεί Ά πόλυσιν τώ ν 'Ω ρών. 3 0 . Ε π ε ιδ ή τ ά παρεκκλήσια είναι συνήθως περιορισμέ­ νου χώρου άπουσιάζουσι τ ά μανουάλια. Ά ν τ ’ αυτώ ν, υπό τά ς δεσποτικάς εικόνας τού τέμ πλου ύπάρχουσι μπρούτζινα «κλαδιά» μέ «λαδοκέρια» στερεωμένα εις τ ά ς άκρας τω ν. Ε π ε ιδ ή συχνά άναμέσων τώ ν κλάδω ν υπάρχει διακοσμητικός τ ις δράκων, ώνομάσθησαν «δρακόντια» (α λλα χού «δρα44

γώνια» -αρεφΟαρμέν^ος). (Βλ. σχήμα είς το ί ίαράρττ,[χα.) 31. Η Θεια Λειτουργία τών καθ·Γ,[χερινών είναί τ χ η ο μος. Διαρκεί τρία τέταρτα εως μίαν ώραν. 32. Τα βημόθυρα (ή «"Αγιαι θυραι» ή κα\ «'Ά για Θύρια») είναι κεκλεΐ07μένα εις πάσας τάς ακολουθίας (-λήν συλλειτουργών). Α νοίγονται μόνον προς οιέλευσιν τοΰ ίερέως (εις τινα Εισοόον ή διά να Θυμιάσ-Γ^) και έπανακλείοντα ι. 33. Β λ. «Όρολόγιον», εκό. Θ', σελ. 128 κ. έξ. 34. Διά νά άνοίξη ό εκκλησιαστικός τά βημόθυρα οφείλει ποιεΐν μικράν μετάνοιαν και άσπάζεσθαι τον σταυρόν εις την κορυφήν τών θυριων. 35. Τον σκούφον μέ τό κουκούλιον ρίπτει εις τόν άριστερόν αύτού ώμον, τό δέ «πτερόν» τό δεξιόν τού κουκουλίου εις τόν δεξιόν ώμον, διά νά μην τυχόν παραπέσ-r; εν ή ώρα είσοδεύει. 36. Ε ις την άριστεράν παραστάδα τών Α γ ίω ν Θυρών υπάρχει κηρίον εις μεταλλικήν βάσιν (ώς δρακόντιον) πρός φωτισμόν τοΰ άναγινώσκοντος ίερέως. 37. Π λήν Δεσποτικών και Θεομητορικών έορτών, άναγινώσκονται καθημερινώς δύο «Απόστολοι» και δύο «Ευαγ­ γέλια ». Τό έν τή ς «σειράς» και τό ετερον τού Α γίο υ τής ήμέρας ή τώ ν κεκοιμημένων (όταν γίνετα ι «Σαρανταλείτουργον» ή έν τοΐς Σάββασιν). Έ ά ν ό "Αγιος τής ήυ.έρας δεν εχη ’Αποστολικόν ή Εύαγγελικόν άνάγνωσμα, λ έγετα ι τή ς Θεοτόκου (τής 8ης Σεπτεμβρίου). "Οταν εις τόν Όρθρον λέγωνται κανόνες τής Θεοτόκου και τού έορταζομένου 'Α γίου και Μ εγάλη Δοξολογία, τίθετα ι εν άνάγνωσμα τού 'Α γίου και έν τή ς Θεοτοκου. 38. «Σχήμα»; ύπόκλισις πρός τόν λαόν α ιτώ ντας τυγχώρησιν. ^ , , , 39. "Απαντα τά υιουσικά βιβλία, παλαιότερα και νεωτε-

45

ρα, ά ρ χο ντα ί τ ή ς φράσεω ς « 'Ω ς τον Β α σ ιλέα » μ.έ κ εφ α λ α ϊο ν - α χ υ γ ρ ά μ μ α . Τούτο δη λ ο ί δ τι ή άρχαόα τ ά ξ ις είν α ι να δια ­ κ ό π τ ε τ α ι 6 υμ,νος ε ις τ η ν φράσιν «άποθώ μεθα μέριμναν». 4 0 . Ο ύδεποτε ό εκ κ λ η σ ια σ τικ ό ς φερει πατιαδικόν Ουμιατον ε ις εισόδους, ουτε σ τρ έφ ετα ι προς τον ιερέα, ά λ λ ’ είσοδεύει ά π λ ώ ς , μόνον μ ετά τού είσοδικοϋ, ώ ς εν τ ώ Έ σ π ε ρινώ . 4 1 . Ε ις τ ιν α ς πλέον ίεράς σ τ ιγ μ ά ς τ ή ς Θ εία ς Λ ειτουρ­ γ ί α ς , ώ ς ή έκ φ ώ νησ ις « Ε υ λ ο γη μ ένη ή Β α σ ιλ ε ία » , ή Μ ε γ ά ­ λ η Ε ίσ οδος, τ α « Σ ά έκ τώ ν Σ ώ ν » , «'Α ξιόν έσ τι» , «Πρόσχ(ομ ε ν τ ά 'Ά γ ι α . . . » , κ α ι έκ τού « Μ ετά φόβου Θ εο ύ ...» έο^ς τό « Ιίά ν τ ο τ ε , νυν κ α ι α ε ί» , οι π α τέ ρ ε ς κ α τα βα ίνο υσ ιν έκ τώ ν σ τα σ ιδ ίω ν τω ν κ α ι ίσ τ α ν τ α ι ά σ κ επ εϊς. 42.

Ή τ έ λ ε σ ις τ ή ς Θ ε ία ς Λ ειτ ο υ ρ γ ία ς με κεκλεισμένον

βήλον έω ς τ η ν μ ε τά λ η ψ ιν τ ώ ν π ισ τώ ν κ α ι ή έμ μ ελ ή ς α π α γ ­ γ ε λ ί α τ ώ ν λ ειτο υ ρ γ ικ ώ ν ά π ο τ ε λ ε ΐ, συμφ ώ νω ς προς τον καθ■r]γ■r]τήv κ. Ί . Φ ουντούλην, ά ρ χ α ιο τά τη ν κ α ι δη π α λ α ιο χ ρ ισ τ ια ν ικ ή ν παράδοσιν ή τ ις τ η ρ ε ίτ α ι σχεδόν μόνον έν 'Λ γ ίω Ό ρ ε ι. Τ ά ψ α λ λ ό μ ενα έν τ α ί ς κ α θ η μ ερ ιν α ίς είν α ι; α) ΑΝΉΦΩΝΙΚΑ — Τ υ π ικ ά , Μ α κ α ρισ μ ο ί (ή Α ν τ ίφ ω ν α ) . — Τ ρ ισ ά γιο ς 'Ύ μ νος. — « Ε ίη τό ονομα Κ υρίου». β) ΧΟΡΩΔΙΑΚΑ — Χ ερουβικός "Τ μνος. — «’Λ ξιό ν έσ τι» . — Κ οινω νικό ν, γ ) ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΑ ΕΙΣΟΔΟΤ. 43.

Ε ις τον ά ρ χ α ΐο ν ναόν τού Π ρ ω τά το υ ψ α λ λ ε τ α ι π ά ν ­

τ ο τ ε τό «’Λ ξιό ν έσ τι» ε ις Β ' ή χ ο ν , τό καλούμενον « ’Λρχαίον»;, τό όποιον, σύμ φ ω να μ έ τ η ν π α ρά δο σ ιν, ε ίν α ι αύτο

46

τούτο το ψαλέν ενώ πιον τ ή ς θαυματουργού είκόνος του <( 'Α­ ξιόν έστο) υπό τού Α ρ χ α γ γ έ λ ο υ Γ αβριήλ. 44. Ό

μ ετα λ α μ β ά νω ν τά)ν άχράντο^ν μυστηρίο^ν ‘λ α μ ­

βάνει μονος του άντίοω ρον κ α ι π ίν ε ι ο λίγον νάιχα προς π/.ύσιν τού στόμα τός του (μηπο3ς εμεινε τυχόν μ α ρ γα ρ ίτη ς τις ). Α ύτη ή συνήθεια επ ικ ρ α τεί κ αι εις τή ν PoJσικήv Έ κ^ίλησία ν. 4 5 . Π ρώ τος ό ήγούμενος «χαιρετά» τ ά ς εικόνας οεςιά κ α ι άριστερά (έάν εύρίσκεται εν τ ώ Κ αθολικώ , μόνον τα προσκυνητάρια κ α ι ουχι τό τέμ π λ ο ν). Ε ΐτ α π ο ιεί «σχήμ-α» υπό τον μ έγα ν πολυέλα ιον, δηλαόή τρ εις σταυρούς μ ετά κ εφ α λοκλισ ιώ ν προς τή ν Ώ ρ α ία ν ΙΙυ λ η ν, υπόκλισιν προς τον δεξιόν χορόν κ α ι προς τόν άριστερόν. Ε ίτ α οί ιερείς κ α τά π ρ εσ β εία , οί Ε π ίτ ρ ο π ο ι κ αι προϊστάμενοι τ ή ς Μ ονής κ α ι οι λ οιποί π α τέρ ες κ α τ ά πρεσβεία κουράς. Ή

αύτή σειρά

άκολ ουθείτα ι π ά ντο τε εις τ ά ά π ό σ τιχ α του Ε σ π ερ ινο ύ , εις δέ τους Α ίνους μόνον έάν ύπάρχη άγιον λείψανον ή «χρίσις». Ε ις τόν Έ σ π ερ ινόν μ ετά τόν ήγούμενον « χα ιρ ετά » ό εφ ημ έ­ ριος μ ε τά μανδύου. 4 6 . Τ ήν ώρα τ ή ς Θ εία ς Κ ο ινω νία ς δεν υπ ά ρχει λαμ π ρ ά φ ω το χ υ σ ία , τουναντίον κ α ίει μόνον έν κηρίον, τό τού εισοδικού, διά νά λ ά μ π η μ υστικώ ς μόνον τό Ά λ η θ ιν ό ν κ α ι Α ιώνιον φ ώ ς, ο Χ ρισ τός! 4 7 . Π ρός φ ω τισμόν τού άναγινώ σ κοντος τή ν όπισθάμβω νον ευχή ν ίερέω ς. 4 8 . Σ υνή θ εια υπ ά ρ χει εις τους μονάχους όπω ς μ ετά τό άντίδω ρον π ίν ω σ ι μικρόν α γιασ μ ό ν. Δ ιά τούτο φ ρ ο ντίζει ό έκ κ λ η σ ια σ τικ ό ς νά είν α ι π ά ν το τε π λ ή ρ η ς ή «φιάλη» τού α για σ μ ο ύ ε ις τή ν Λ ιτ ή ν . Έ ά ν ή λ ε ιτο υ ρ γ ία γ ίν ε τ α ι εις π α ρεκκλήσιον κ α ι όταν τό παρεκκλή σιον δεν ε χ η ίδικήν του « φ ιά λ η ν » , ό έκ κλ η σ ια σ τικ ό ς μ ετα φ έρει τη ν τού Κ αθολικού. (Β λ . σχ,ήμα ε ις τό Π α ρ ά ρ τη μ α .) 47

49. Ή ώρα τού γεύμιατος τιοικίλλεί άτιο μονής εις μονήν. Ο ϋτως, ε'.ς ά λλ α ς γευματίζουσιν εύθυς μετά την Ακολου­ θίαν, εις ά λλ α ς «5έ ψάλλουσι Παράκλησιν και γευματίζουσι μετά παρέλευσιν ολίγω ν ωρών έκ τή ς Θ είας Λειτουργίας κ.ο.κ. 50. Έ ά ν 6 φωτισμός τού ναού είναι έπαρκής, δεν χρειά­ ζονται τα φαναρια, Γσως και οί φανοί τών χορών. 51. Σύντομον ψ ά λλεται και το «Πάσα πνοή» τών Aivojv έφ’ οσον και το «Κεκραγάριον» έψάλη οϋτως. Έ ά ν ομως δεν ύπάρχωσι τροπάρια εις τούς Αίνους, λέγονται χύμα οί ψαλμοί. 52. "Οταν το Μη να iov εχη εξ τροπάρια, ψάλλονται μό­ νον αυτά, καταλιμπανομένης τή ς Π αρακλητικής. Προτιμ ώ νται δέ πάντοτε τά του Μηναίου Ά π ό σ τιχα , έάν υπάρχω σ ι. Ε ις την τού Βατοπεδίου μονήν είδομεν νά ψάλλωσι, έκ παραδόσεως τή ς μονής, τά τού Μηναίου στιχηρά εις ΣΤ' και έν τ α ΐς καθημεριναίς, ουδέποτε ψάλλοντες έ κ τ ή ς Π αρακλη­ τικ ή ς στιχηρά (πλήν Κυριακών). 53. Ή αυτή σειρά ακολουθείται και εις τήν Ά πόλυσιν τή ς ορθρινής Α κολουθίας, προ τή ς Θ είας Λειτουργίας.. Ε ις τον Ναον τού Π ρω τάτου, τά «Πρόσδεξαι» λέγονται ύπο τού Π ρω τεπιστάτου και τώ ν Ε π ισ τ α τ ώ ν (το «Λίων ία ή μνήμη» ύπο τού Διαβαστού), ίσταμένων έναντι τού άπολύοντος ίερέως, εις το σημεΐον δπου τίθ ετα ι το δισκέλιον τή ς άναγνώ σεω ς. 54. Μ ετά τον Έ σπερινον ή τή ν Τράπεζαν έθος έστιν έν το ίς άγιορειτικοίς μοναστηρίοις 6 «βηματάρης»

(ίερεύς

ΐύπεύθυνος διά το Ίερον Β ήμα) μ ε τ ’ έπιτραχηλίου ή ό έφημέριος ίερεύς (μ ετ’ έπιτρα χη λίου ομοίως) νά θέτωσιν εις προσκύνησιν τώ ν ευλαβίΰν προσκυνητών τ ά ιερά λείψανα τή ς [λονής.

55. Κατσίον (ή κατζίον); Ουμιατον χειρος το οτλΙοί με­ τα χειρ ίζετα ι μόνον ό έκκλησιαστικός. (Βλ. ^τ/;Γ^μα εις το Παράρτημα.) 56. Το θυμίαμα εις το Άπόδειπνον δεν είναι τυπικον εις άπαντα τά Κοινόβια τού 'Αγίου Όρους. 57. Διά τούτο υπάρχει συνήθως εις την δεξιάν παραστάδα τή ς πύλης τού νάρθηκος εις μαρμάρινος θρόνος διά τον ήγουμενον (και αλλαχού δεύτερος παpαπλεύpoJς διά τον έφημέριον, π .χ . 'Ιερά Μονή Ζωγράφου). 58. Α κοίμητοι κανδήλαι; απαραιτήτους μία εις τήν 'Α ­ γία ν Τράπεζαν (διά τό 'Άγιον ’Αρτοφόριον), μία εις τό προσκυνηταριον τού 'Αγίου τού Ναού, μία (ή τρείς) εις τό προ-τκυνητάριον τή ς Θαυματουργού Π ανα γία ς τή ς Μονής, μία εις τό προσκυνητάριον τών φορητών εικόνων και όπου βού­ λετα ι 6 προεστώς. Ε ί δυνατόν, μενέτωσαν άπασαι αί κανδήλαι άκοίμητοι. 59. Μ ετά τό πέρας τού Αποδείπνου οι άγιοι πατέρες άπαγορεύουσιν τά ς συντυχίας και συζητήσεις τών μοναχών, ετι δέ και τήν μετάληψιν τροφής και ύδατος (έκτος εύλογίας τού καθηγουμένου και κατόπιν α π α γ γ ελ ία ς τού Ν' ψαλμού). 60. 'Ό ταν ό Ε σπερινός εχη είσοδον ή είς τους κανόνας τού Όρθρου ύπάρχη κανών τή ς Θεοτόκου, καταλιμπάνεται τό Θεοτοκάριον. 61. Τάξις θυμιάματος μετά κατσίου. 'Ο Ε κκλησιασ τικός άρχεται θυμιάν όπισθεν τή ς 'Α γ ία ς Τραπέζης. Θυμιά τήν πρόθεσιν και έξέρχεται έκ τή ς Βορείας Π ύλης χω ρ ίς νά θυμιά. Ε ϊτ α α πέρχεται είς τόν Δεσποτικόν Θρόνον και θυμιά αυτόν, έπιστρέφει είς τήν 'Ω ραίαν Π ύλην, θυμιά αυτήν και τά ς εικόνας τού Κυρίου και τή ς Θεοτόκου τού τέμπλου, τά προσκυνητάρια τού δεξιού χορού, τόν χορόν, διέρχεται όπισθεν τών μανουαλίων και θυμιά τάς-λοιπάς ε ι­ κόνας τού τέμπλου, τό άριστερόν προσκυνητάριον και τόν χο ­ 49

ρόν. 'ϊ π ο τον φανόν τή ς άναγνώ σεω ς στρέφεται και θυμιά -ρ ο ς την Ώ ρ α ία ν Π ύλην. Σ υ ν εχ ίζει εις τά « Ό σ ια κ ά » , Λ ιτήν κ α ι Νάρθηκα (βλ. σχή μ α κατόψεων Ναού εις το Π αράρ­ τη μ α ) π ά ντοτε έκ δεξιών προς αριστερά. Ε π ισ τρ έ φ ε ι εις τον κυρίως ναον χ ω ρ ίς να θυμιά. Θυμιά τον Λεσποτικον Θρόνον, τ ά προσκυνητάρια δεξιά και άριστερά, τη ν 'Ω ρ α ία ν Π ύλη ν, Χ ρίστον και Θεοτόκον τού Τέμπλου κ α ι εισ έρ χετα ι θυμιών εις τό 'Ιερόν έκ τή ς Ν ο τία ς Π ύλης. Θυμιά τό Διακονικόν κ α ι παύει νά θυμιά όπισθεν τή ς 'Α γ ία ς Τ ρ απ έζης (εις τό 'Ά γιον Άρτοφόριον, από όπου και ήρχισεν). Σ πουδάζει ό Ε κ κ λ η σ ια σ τικ ό ς νά θυμιά σύμφωνα μέ τόν ρυθμόν τώ ν ψ αλλομένω ν. Τ άς καθημερινάς κ α λ ύ π τει τόν καρπόν τή ς χειρός του μέ μανδήλιον, τά ς δε έπισημους ήμέρας φέρει «άέραν» έπ ι τώ ν ώ μω ν του. (Π ρβλ. Κ εφ . Γ', Σ η μ . 2 6 , και σ χή μ α εις τό Π α ρ ά ρ τη μ α .) 6 2 . Ε ις τόν άρχαίον ναόν τού Π ρω τάτου θυμιά ό ίερευς εις τη ν Ζ' ωδήν μ ετά κατσίου παπαδικού. 63. Ε ις τό Π ρω τά το ν, έκάστην Κυριακήν εσπέρας ψ άλ­ λ ε τ α ι ή Μ ικρά Π αρά κ λη σ ις μέ τό Ε υ α γγέλ ιο ν όμως τή ς Μ ε­ γά λη ς.

50

ΚβφΧλΑίΟΝ к' x x i i c

χ κ ο \ ο Υ

θ ΐω Ν

C X R R X T O Y

α) 'Ώ ρα Θ' - Έοτπερινος (Παραοτκευή εσπέρας) κολουθεΐται ή γνωστή τάξίς καθ'ημ.ερινής. ^ Ε ί ς το ((Και νΰν» τών στιχηρών ψ άλλεται ^ το δογματικον Θεοτοκίον τού ήχου τής έβδομάδος (π .χ . Έ βδομάς Α ' ’Ή χου, Θεο­ τοκίον ((Τήν παγκόσμιον δόξαν»). Τ π ά ρ χ ε ι ή παράδοσις εις τάς μονάς τού 'Αγίου Ό ρους οπως έκάστην Παρασκευήν έσπέρας άναγινώ σκηται μνημόσυνον (βλ. Κ εφ. Η ') με κόλλυβα εις τό τή ς μονής κοιμητηριακόν παρεκκλήσιον προ του Ε σ π ε ρ ιν ο ύ / υπό τού εφημερίου, τού διαβαστού και τού έκκλησιαστικού.^ Μ ετά τήν άπόλυσιν τού 51

Ε σπερινού, ϊσ τα τα ι ό έκκλησιαστικος εξω τού Κ α ­ θολικού και διανεμει τά κόλλυβα εις τούς έξερχομένους π ατέρας.

β) Ά πόδειπνον (Παρασκευή έατιέρας) Έ π είδ ή το Σάββατον κ α τ ’ εθος μεταλαμβάνουσιν ά π αντες οΐ πα τέρες, ό διαβαστής τού Α ποδείπνου, μ ετά το Σύμβολον τή ς Π ίσ τεω ς, άναγινώσκει τον κανόνα τή ς Θ είας Μ εταλήψ εω ς. Ό έκκλησιαστικός ά νά π τει τό «λαδοκέρι» τού Χριστού τή ς Λ ιτή ς διά την Μ ετάληψιν. Οί Χ αιρετισμοί επονται (ή κ α τα λ ιμ π ά νο ντα ι).

γ) Μεσονυκτ^κον Ά ν τ ι οΆμιώμου)) άναγινώ σκεται τό Θ' κάθισμα τού Ψ α λτη ρ ίου και κατόπιν ή ευχή τού 'Α γίου Ε υ­ στρατίου ά ντι τω ν τού Μ εγάλου Βασιλείου.

δ) Όρθρος - Α ' Ώ ρ α

ε) 'Qpat Γ'^ Σ Τ ' - Θεία Μετάληψής Ε ις την ΣΤ' Ώ ρ α ν ό έκκλησιαστικός τοποθετεί τό τή ς άναγνώ σεω ς δισκέλιον πρός δυσμάς, εις την οίκείαν θέσιν. ---------------------------------------

52

---------------- ^-----------------------

Πληρο^θείσης τή ς γεροντικής ευχής τή ς ΣΤ' "Ω­ ρας «Θεέ και Κύριε» (άνευ τού «’Άξιόν έστι») ποιεί μετάνοιαν εις τον ήγούμενον και κρούει το καθ-ημερινον «σιδεράκι». Ούτως άρχεται ή Θεία Μ ετάληψις (άνευ Ευλογητού αλλά συνημμένη τή ΣΤ' 'Ώ ρα). 'Ά πα ντες οι πατέρες άκροάζονται όρθοι και άνευ κουκουλ ίου. Ή έσχάτη φράσις τή ς εύχής τού 'Αγίου Συμεών «Προσκυνώ και μ εγα λύνω ...» τρισσεύεται. Π ρώ­ τον λ έγε τα ι υπό τού ήγουμένου, κατόπιν υπό τού δευτέρου και τρίτου τή τάξει. Άκολουθούσιν αί εύχ α ι « Ό μόνος καθαρός» και «Προ τών θυρών». Ε ϊτ α τό «’Άξιόν έστι» χύμα. Ό ήγούμενος^ φορεί έπιτραχήλιον και ϊσ τατα ι άναμέσον τών δύο με­ γά λω ν μανουαλίων. Ά ναγινώ σκει συγχωρητικήν ευχήν και οί πατέρες πίπτουσιν εως γής - οίαδήποτε εορτή κι αν τύ χη. Ε ΐτ α γ ίνετα ι Ά πόλυσις υπό τού έφημερίου.

στ) Θεία Λειτουργία^ κόλλυβα κεκοιμημένων Ή Θ εία Λ ειτουργία τώ ν Σαββάτω ν τ ελ εΐτ α ι -<7υν ή θ ω ς- εις τό κοιμητηριακόν παρεκκλήσιον τή ς μο­ νής. Ό έκκλησιαστικός φροντίζει έκ τή ς προηγουμένης ήμέρας διά την καθαριότητα τού παρεκκλη­ σίου κ α ι τ ά ά π α ρ α ίτη τα τή ς Θ είας Λ ειτουργίας (πρόσφορα, νάμα κ λ π .). ------------------------------------------------------------------

53

-------------------------------------------------------- --------

Ε ις την Λειτουργίαν^ μετά την είσοδον τού ευα γγελίου καί έκτος τών λοιπών απολυτίκιων καί κοντακίων, λέγονται τα «Μνήσθητι Κύριε» και «Μετά τών 'Α γίω ν» εις ήχον Β'. Έ σ χα το ν κοντάκιον λ έγ ετ α ι —έκτος έορτής— το « Ό ς άπαρχάς τής φυσεως». Ό εις «Α πόστολος» και το εν Εύαγγέλιον είναι τών κεκοιμημένω ν/ Κοινωνικόν (έκτος τυχούσης έορτής): «Μακάριοι ους έξελέξω» ή «Ά γα λλιά σ θε δίκαιοι» (ώς άναφέρεται έν τώ τού 'Αγίου Σάββα Τυπικώ). 'Ό σ ο ν χρόνον 6 ίερεύς ά ν α γ ιν ώ σ κ ε ι τ η ν ό π ισ θ ά μ βω νον ε υ χ ή ν , ό έ κ κ λ η σ ια σ τ ικ ό ς τ ο π ο θ ε τ ε ί έμ π ρ ο ­ σθεν τ ή ς είκ όνος το ύ Κ υρ ίο υ τό τρ α π έζιο ν ^ μέ τ ά κ ό λ λ υ β α , χ ω ρ ίς ν ά άποσύρη τ ό εισοδικόν. Μ ε τ ά τό π έ ρ α ς τ ή ς ε υ χ ή ς λ έ γ ε ι ό δ ια β α σ τή ς χ ύ μ α τό Τ ρ ισ ά γιο ν κ λ π . Ό

ιερεύς τό « Ό τ ι Σου

έσ τίν» κ α ι ά ρ χ ε τ α ι ψ ά λ λ ε ιν τό τροπάρίον « Μ ετά ττνευμάτω ν δικ α ίω ν » έξερχόμενος του Ίερ ο ΰ . Τό Β ' τροπάριον υπό τού δεξιού χορού, τό Γ ' υπό τού ήδη έξελθόντος ίερ έω ς, κ α ι τό Δ ' υπό τού αριστερού χ ο ­ ρού. Ο ύτω ς σ χ η μ α τ ίζ ε τ α ι σταυρός.® Ό ίερεύς μνημονεύει τ ά ο νόμ α τα τώ ν κ τιτό ρ ω ν τ ή ς μονής κ α ι τώ ν κεκοιμ ημ ένω ν ά δελφ ώ ν κ α ι π α T8pojv κ α ι εύεργετώ ν-δω ρ η τώ ν, έκ τ ή ς «Π αρρησ ία ς».^ Μ ετά τη ν έκφο3νησιν « Ό τ ι σύ εΐ ή Ά νά σ τα σ ις» ψ ά λ λ ετα ι τό «Ε ιη τό όνομα Κυρίου». Ό έκκλη σια 54

στικος άποσύρεί το τραπέζιον με τά κόλλυβα καί το είσοδικόν. Ά πόλυσίς γίνετα ι ή τή ς Θείας Λει­ τουργίας («Χριστός ό αληθινός...») άνευ τής ειδι­ κής άπολύσεως του Μεγάλου Μνημοσύνου^ « Ό και νεκρών και ζώντων». 'Ό ταν τελ ή τα ι «Σαρανταλείτουργον» διά τινα κεκοιμημενον, παρατίθενται κόλλυβα καθ’ έκάστην (πλήν Κυριακών).^

55

СНМ61ШС61С к' Κ 6 ψ Χ \Χ ΙΟ Υ

1. Έ ά ν ύπάρχω σι μ-εθέορτα ή προεόρτια ή καί "Αγιος έορταζομ-ενος και δεν ψ αλλω σ ι τον νεκρώσιμον τού ηχου κ α ­ νόνα το Σάββατον π ρ ω ί, άναγινώσκουσιν αυτόν ά φ ’ εσπέρας, ά ν τι τού κανόνος τ ή ς φυλλάδος. 2. Ε ις τ α Μνημόσυνα τώ ν Σ α β β ά τω ν μνημονεύονται ά π α ν τες οί κεκοιμημένοι κ τίτο ρ ες κ α ι π α τέρες τ ή ς μονής. 3. Ά π ό ν το ς τούτου εις Π νευματικός τ ή ς μονής. 4. Έ ά ν , λό γω έορτής, δεν προβλέπη τό Τυπικόν νε­ κρώ σιμα γ ρ ά μ μ α τα εις τη ν Α κολουθίαν ουδέ «Α πόστολος» κ α ι Ε ύ α γγ έλ ιο ν νεκρώσιμα τίθ εν τα ι. Έ π ι έορτή 'Α γίου ή έτέρα π ερ ιπ τώ σ ει δύναται να λεχθή μόνον ό «Α πόσ τολος» τώ ν κεκοιμημένο3ν, ή μόνον τό Ε υ α γγέλ ιο ν, μ ετά τό τού 'Α γίο υ. 5. Μ ικρόν, όκταγω νικόν ξύλινον τρα πεζά κιον — ώ ς ανα ­ λογίου μικρογραφία. (Β λ. σ χή μ α εις τό Π α ρ ά ρ τη μ α .) 6. Τυπικόν του Π ρω τά του κ α ι τώ ν Κ αρυώ ν. Ε ις έτέρας μονάς λ έγο ν τα ι ά π α ν τα υπό τώ ν χορών. 7. «Π αρρησία» κ α λ ε ίτ α ι τό βιβλίον τό περιέχον τ ά ονόματα τώ ν κτιτόρω ν κ α ι μ εγ ά λ ω ν ευεργετώ ν τ ή ς μονής. Ά ν α γ ιν ώ σ κ ε τα ι εις τ ά Τ ρισ ά για τώ ν Σαββάτο^ν κ α ι εις τ ά

56

((EίπoJ[J.εv πάντες» τώ ν 'EoTispivojv, "OpOpojv καί Κ ατηγουμένων τά)ν Λ ειτουργιών εις την έξης αιτη-τιν: « Έ τ ι όεόμεθα ύπερ τώ ν μακαρία τή λήξει γεvo|J.έvoJV άοιοίμον iouXojv του Θεοΰ.. 8. Μνημόσυνον: πρόκειται περι ιδιαιτέρας άκολουθίας διαρκείας μ ία ς ώρας περίπου. Ψ ά λ λ ε τ α ι έξ ιδιαιτέρας φυλλαδος εις τα καθορισμένα μνημόσυνα κεκοιμημένου μοναχού (40ήμερον κ λ π .), εις τά Ψ υχοσάββατα τού Έ νιαυτοΰ, εις τον Έ σπερινόν τή ς έπομένης ήμέρας τή ς ΠαvηγύpεoJς κ αί, τέλ ο ς, άναγινώ σ κεται έκάστην Παρασκευήν εσπέρας εις το κοιμητήριον προ τοΰ Εσπερινού. 9. 'Α γιορειτική συνταγή διά κόλλυβα: Χ ρησιμοποιείται σίτος αποφλοιωμένος (δηλ. κοπανισμέ­ νος) διά νά βράζη γρήγορα. Β ράζεται τόσον ώστε νά γυρίσ-f, εξω τό έσωτερικόν του. Σ τ ρ α γ γ ίζ ε τ α ι εις σουρωτήριον και κατόπιν εις καθαρόν πανίον. Α να κ α τεύ ετα ι μ ετά τετριμμένου παξιμαδίου τόσον, ώστε νά μήν κολλώσιν αναμεταξύ τω ν οί κόκκοι τού σίτου. Π ροστίθενται τά εξής υλικά; - καρύδι τετριμμένον - άμύγδαλον καβουρδισμένον και τετριμμένον - φουντούκι καβουρδισμένον και τετριμμένον - σησάμι καβουρδισμένον και τετριμμένον - ό λ ίγ α ι σταφ ίδες - ο λ ίγ η κα νέλ λα σκόνη. Τοποθετούνται εις πινάκιον χρησιμοποιούμενον μόνον διά κόλλυβα, κ α ι πιέζομεν με τά ς π α λά μ α ς τήν έπιφάνειαν αυ­ τώ ν. Κ αλύπτομ εν ομοιόμορφα μέ παξιμάδι τετριμμένον την επιφ ά νεια ν, τοποθετούμε τεμ ά χιον χάρτου και πιέζομεν μέ τ ά ς π α λ ά μ α ς από έπάνω. Ά φαιρούμε τό χαρτίον και έπιθέτομεν σάκχαριν κοινήν (χονδρήν) κα'ι ούχ'ι άχνην. Έ π α ν α -

λαμβάνομεν το π ά τη μ α μέ τον χάρτην σύροντες έπ ’ αυτού ύαλίνην φιάλην ή με τά ς π α λ α μ α ς παλιν. Άνακατεύομεν σάκχαριν μετά κανέλλας και σχεδιάζομεν σταυρόν ή τον έορταζόμενον "Αγιον. Ε ις τα ς Π ανηγυρεις τού Ά θω νος οί πατερες χρησιμοποιούσι κεχρωσμένην σάκχαριν, κανέλλαν, λευκά και άσημένια κουφετα και ξηρούς καρπούς, και ζωγραφούσιν έπι τώ ν κολ­ λυβών ολοκλήρους εικόνας, δπως π .χ . ή Κ οίμησις τή ς Θεο­ τόκου! Έ ρ γ α υπομονής και εύλαβείας. 'Υπεύθυνος διά την κατασκευήν τώ ν κολλυβών είνα ί τις αδελφός καλούμενος «κόλλυβας». Ε ις δε περιορισμένον αριθ­ μόν πάτερω ν, ο έκκλησιαστικός.

—

58

Κ6 ψ Χ \Χ Ι θ Ν

Γ'

Ύ Χ ί ΐ Ο ΧΚ 0 \ 0 Υ θ ΐω Ν KYPIXKHC α) 'Ώρα Θ' - Έαττερινος (Σάββατον έσπέρας) ^ Ις το «Δ όξα» τ ή ς Θ' 'Ώ ρ α ς ό έ κ κ λ η σ ια σ τ ίκος^ π ο ιε ί μ ετά ν ο ια ν κ α ι ά ν α β α ίν ε ι ε ις τό ζ^κω δω νοστάσιον. Σ η μ α ίν ε ι έπίσ-ημον κ ό π α , ^ ν ο ν , «σιδεράκι» κ α ι μ ία ν σ τά σ ιν κ ώ ό ω ν α ς .' Έ π ισ τ ρ έ φ ο ν τ α ς , ά ν ά π τ ε ι τό θυμ ια τό ν (με σ κ έ π α ­ σ μ α , «ουρανόν»)^ κ α ι τ ο π ο θ ε τ ε ί ε ις τό προσκυνητά ρ ιο ν τ η ν εικ ό να τ ή ς Ά ν α σ τ ά σ ε ω ς . Ά ν α γ ιν ώ σ κ ε τ α ι τό Α' κ ά θ ισ μ α τού ψ α λ τη ρ ίο υ , τό όποιον ουδέποτε κ α τ α λ ιμ π ά ν ε τ α ι, ά κόμ η κ ι αν τύχη

Α γ ρ υ π ν ία

(π λ ή ν Δ εσ π ο τικ ώ ν έο ρ τώ ν). Τό

κ ά θ ισ μ α ά ν α γ ιν ώ σ κ ε ι ό δ ια β α σ τ ή ς εκ του δεξιού 59

αναλογίου ή κατά άρχαιοτέραν τάξιν παραπλεύρως τού προσκυνηταρίου έστραμμένος προς δυσμάς. Ε ις το δεύτερον «Δόξα» του καθίσματος, ό έκκλησιαστικος άνάπτεί τον σταυρόν τή ς 'Ω ραίας Π ύ λ η ς / τα κηρία τώ ν μανουαλίων^ και τα «λαδοκέρια» άπαντα. Μ ετά την έκφώνησιν του ίερέως « Ό τ ι πρέπει σοι», ό διαβαστής μετά μανδύου και κουκουλ ίου, έμπρός από τό δεξιόν άναλόγιον, έκφωνεϊ τό « Α ­ μήν» και τόν ήχον τή ς Κυριακής (π .χ . « Α μ ή ν. Π λά γιος τού Πρώτου!»). Τό Κεκραγάριον ψ ά λλεται άργοσύντομον εκ τού «Ά ναστασιματαρίου». Ό διάκονος θυμιά με «αέ­ ρα» και κιβωτόν. Ά πόντος διακόνου, θυμιά ό ίερεύς μ ετά φελωνίου.® Ό διαβαστής εις τήν φράσιν «Πρόσχες τή φωνή» ποιεί μετάνοιαν εις τόν χορόν (άνευ σταυ­ ρού) και έπιστρέφει εις τό στασίδιόν του. Μ ετά τά «Θού Κύριε» και εις τόν στίχον « Έ ξά γα γε έκ φυλακής» ερχεται εις τό δεξιόν άναλόγιον και κανοναρχεί. Τά έσπέρια ψάλλονται ως έξής: εν λ έγει ό δεξιός Χορός και εν ό άριστερός. Τό τρίτον υπό τού ήγουμένου και τ ά λοιπά εως τού Δοξαστικού υπό διαφόρων πατέρω ν, όρισθέντων υπό τού τυπικάρη. Α περχόμενος ό διαβαστής εις τόν άριστερόν χορον δια τό έσχατον στιχηρόν, ϊσ τα τα ι δ ι’ ολίγον ’^ ο τον μέγαν πολυέλαιον, ποιεί σταυρόν πρός τήν —

------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------

'Ω ρα(αν Π ύλην καί εχφο^νεί τον ήχον τού Δοξαστι­ κού (π .χ . «Δόξα. Δεύτερος»). Μ ετά το πέρας του τελευταίου στιχηροΰ^ έκφωνεΐ όμοίθ3ς τον ήχον τοΰ «ΚαΙ νυν» (π .χ . «Κ αί νΰ ν ό Αυτός»). Διερχόιχενος οπίσθεν τοΰ άριστεροΰ προσκυνηταρίου ιστατα ι εμπροσθεν τοΰ Κυρίου τοΰ τέμπλου, δσον χρόνον ψάλ­ λ ετα ι τό «Δόξα». Ε ΐτ α άσπασθεις την εικόνα ά πέρχετα ι εις τον δεξιόν χορόν και κανοναρχεί τό δοξαστικόν. 'Όσον ψ άλλεται τό «Κ αι νΰν» ιστατα ι εμπροσθεν τή ς Θεοτόκου τοΰ τέμπλου. Ε ις τό «Κ αι νΰν» γ ίνετα ι Ε ίσ ο δ ο ς/ ώς προανεφέρθη εις την Λ ειτουργίαν τή ς Κ αθημερινής, μόνον πού τ α νΰν είσοδεύουσι δυο έκκλησιαστικοι μέ ισάριθμα είσοδικά. Ό πρώτος κρατεί τό είσοδικόν διά τή ς άριστεράς χειρός και ισταται έμπροσθεν τοΰ Κυρίου τοΰ τέμπλου. Ό δεύτερος διά τή ς δεξιάς αύτοΰ και ιστατα ι έμπροσθεν τή ς Θεοτόκου. Ού­ τω ς, ισταμένου τοΰ ένός έναντι τοΰ ετέρου, τ ά εισοδικά εύρηνται έμπροσθεν τοΰ διακόνου κ αί τοΰ ιερέως. Ε ις τό «Σοφία. ’Ορθοι» υψοΰσι τ ά είσοδικά έως οτου εισέλθη εις τό Ίερόν Β ήμα και ό ιερεύς. Ε ΐτ α άποσύρονται. Τό «Φώς ίλαρόν» λ έ γ ε τα ι χΰμα υπό τοΰ ήγουμένου, διά τό μη είναι συλλείτουργον. Ό διαβαστής υπό τον μέγαν πολυέλαιον® άνευ κουκουλίου^ έκφωνεΐ τό προκείμενον κ αι τον σ τ ί­ χον. Ε ις τό τρίτον « Ό Κύριος έβασίλευσεν» ποιεί σταυρόν κ αι σχή μ α εις τούς χορούς κ αι αποχω ρεί. ------------------------------------------------------------------

61

-----------------------^------------------------------------------

Έ ά ν ύπάρχω σι π ροφ η τεϊα ί, ποιεί (τχήμ-α μ ετά την άνάγνω σιν αυτώ ν. Τά βημόθυρα κ λ είει ό έκκλησιαστικός μ ετά την είσοδον ή , ούσών προφητειώ ν, μ ετά τη ν έκφώνησιν «Σοφία. Πρόσχ,ωμεν» τ ή ς τρ ίτη ς προφητείας. Ε ις τ ά «Ε ιπω μεν πάντες» ή «Π αρρησία». Τά «Κύριε έλέησον» και τ ά «Παράσχου Κύριε» α π α γ ­ γ έλ λ ο ντα ι έμ μ ελώ ς υπό του διαβαστοΰ έκ του στασιδίου του. Ε ις τό «Ειρήνη πάσι» α π έρ χετα ι ό διαβαστής εις τόν άριστερόν χορόν διά νά κανοναρχή σ η τ ά ’Α πόσ τιχα , άφοϋ έκφωνήση πρ ω τίσ τω ς τόν ήχον. Ε ις τ ά

Ά π ό σ τ ιχ α «χαιρετά» τά ς εικόνας ό

ήγούμενος, ό έφημέριος κατόπιν μ ετά μανδύου και οί λοιποί κ α τά τάξιν. Έ ά ν τό Μ ηναΐον εχη Ά π ό σ τιχ α , συμφώνως τή Ά γιο ρ ειτικ ή Π αραδόσει, κ ατα λιμ π ά νο νται τά Α ­ ναστάσιμα —π λή ν του πρώτου— και ψάλλονται τά του Μ ηναίου. Ε ις τό «Νυν απολύεις» ό έκκλησιαστικός σβήνει σταυρόν, κηρία και «λαδοκέρια» - π λή ν τή ς «λου­ σέρνας» τή ς Α κολουθίας. Ό δε διαβαστής ποιεί σ χή μ α εις τούς χορούς (αίτούμενος συγχώρησιν διά τυχόν σ φ άλμ α τα ), και μετάνοιαν εις τόν ήγούμενον. Τό Θεοτοκάριον κ α τα λ ιμ π ά νετα ι, λόγω τή ς ε ι­ σόδου.

62

β) Άπόδειπνον Ή τά ξίς τού καθημερινού Α ποδείπνου, άνευ Χ α ι­ ρετισμών διά την ’Ανάστασιν. Μ ετά το πέρας τή ς Α κολουθίας, ού ποιούμεν έδαφιαίαν μετάνοιαν α λ ­ λά μικράν (προσκυνητήν).

γ) Μεσονυκτικον Το Μεσονυκτικον τώ ν Κυριακών τού ενιαυτού ψάλ­ λ ετα ι εις το Καθολικον (δηλ. κυρίως ναόν). Ε ις τον Ν' ψαλμον ό εκκλησιαστικός άνάπτει τ ά ς λαμ πάδας τώ ν μανουαλ ίων, ποιεί μετάνοιαν εις τον ήγούμενον και σημαίνει έπίσ'^]μον κόπανον, «σιδεράκι» και μίαν στάσιν κώδωνας,^^ Ό διαβαστής κανοναρχεί τον Τριαδικόν Κανόνα (και την «Λιτήν» έάν τύχη εορτή 'Α γίου). Μ ετά τον κανόνα ό ήγούμενος άρχεται ψάλλε ιν τό πρώτον τώ ν Τριαδικών Μ εγαλυναρίων ((’Άξιόν έστι». Οί πατέρες καταβαίνουσιν εκ τώ ν στασιδίων και άποκουκουλίζονται.^^ Τά λοιπά Μ εγαλυνάρια υπό διαφόρων πατέρων. Έ ν συνεχεία τό Τρισάγιον και ή Τ π α κ ο ή τού Ή χου.^^ Μ ετά τήν Τ π α κ ο ή ν σβήνει ό έκκλησιαστικός τά ς λαμπάδας τώ ν μανουαλ ίων και ά νά πτει τό παπαδικόν κατσίον διά τό «Έ πακούσαι σου».

63

δ) Ό ρθρος — A ' 'Ώ ρα Ό Ιερεύς ποιεί Ε ύ λογη τον έντος τού Β ή μ α τος καί λ έ γ ε ι τά ς συναπτάς έκ τή ς αυτής θέσεως — πλήν τή ς Μ εγ ά λ η ς Σ υ να πτή ς προ του «Θεός Κύριος», ή οποία λ έ γ ε τ α ι πά ντοτε έκτος τού Β ή μ α τος. Ό έκκλησιαστικός, διά το «Θεός Κ ύριος», ά νάπ τει τ ά . «λαδοκέρια». Μ ετά την έκφώνησιν « Ό τ ι πρέπει σοι», ό διαβαστής άνευ κουκουλ ίου, ύπο τον μ έγα ν πολυέλαιον ιστάμενος, έκφωνεΐ τον ήχον τού Α π ολυ τίκ ιου τής Κυριακής διά νά ψάλλω σιν οι χοροί το «Θεος Κ ύ­ ριος» εις τον αύτον ή χον. Λ έγ ει δε και τούς στίχους του «Θεος Κύριος». Το Ά να σ τά σιμ ον Ά π ολυτίκιον πά ντοτε δισσεύεται. Προ τού προτελευταίου Α π ολυτίκιου λ έγει το «Δόξα» ό διαβαστής, και προ τοΰ τελευταίου και Θεοτοκίου λ έ γ ε ι τό «Κ αι νυν».

Ά μ εσ ω ς ποιεί

σχήμα εις τούς χορούς και α πέρχεται εις το δεξιον άναλόγιον διά νά άναγνω ση το κάθισμά τοΰ ψ αλτη­ ρίου. Ά ρχομένου του ψαλτηρίου, ό έκκλησιαστικος σβήνει τά λαδοκέρια. Το έπόμενο κάθισμα τοΰ ψαλτηρίου και ό «’Ά μ ω μος» άναγινώ σκονται ύπο διαφόρων πατέρων, όρισθέντων ύπο τοΰ τυπικάρη. Ε ις τό Β' «Δόξα» τού «Ά μώ μου» ό έκκλησιαστικος άνάπτει τον σταυρόν τής 'Ωραίας Π ύλη ς, τά ς λαμπάδας τών προσκυνηταρίων και τά «λαδοκέρια» άπαντα. 64

Π ληρω θέντος τού Ά μ ώ μ ο υ ά ρ χο ντα ί τ ά ((Ευλο­ γη τ ά ρ ια » /^ Τα δυο πρώ τα oi χοροί κα ι τ ά υπόλοι­ πα 6 ήγουμενος καΐ π α τέρ ες κ α τά τ ά ξίν. Ε ις τά ((Ευλογητάρια» ένδύεται ό δ ι ά κ ο ν ο ς κ α ι μετά την λήξιν αυτώ ν έξέρ χ ετα ι διά τη ν α ιτ η σ ιν. Ό ιερεύς εκφω νεί ((Ό τ ι η ύ λ ό γ η τ α ί σου». Ό διαβαστής ά ναγινώ σκ ει τη ν Ύ π α κ οή ν καί κανοναρχεί τούς Α να βα θμ ού ς. Λ ό γω τ ή ς δισσεύσεως έκάστου τροπαρίου και τή ς μικράς διαρκείας του δεν προλαμβάνει ό διαβαστής νά π η γ α ίν η άπο χορού εις χορόν. Ο ύτως, κ α νονα ρχεί ολόκληρον το Α' άντίφωνον έκ του δεξιού ά ναλογίου και εις τ ά δεύτερα στρέφει α π λώ ς εις τά άριστερά. Τό δεύτε­ ρον Ά ντίφ ω νον κανοναρχεί ομοίως έκ τού άριστερού άναλογίου. Την κ α τά ληξιν τού ((Και νύν» έκά ­ στου άντιφώνου λαμβά νει ό έτερος χορός, π λ ή ν τού έσχάτου άντιφώνου, διά νά έλθη τό προκείμενον δε­ ξιά. Ό

Διαβαστής ϊσταται υπό τον μ έγα ν π ολυ έ­

λαιον άνευ κουκουλ ίου και έκφωνεί τήν α ρχήν τού προκειμένου και προ τού τρίτου, τον σ τίχον αυτού. Ε ιτα ποιεί σχήμα και έπιστρέφει εις τό στασίδιόν του. Οί Α ναβαθμοί είναι ((γεροντικοί». Ά ρ χομ ένου τού Α' τροπαρίου ό έκκλησιαστικός ποιεί μετάνοιαν εις τόν ήγούμενον και κρούει τό καθημερινόν ((σιδε­ ράκι» διά τό εύαγγέλιον. Τό ((Πάσα ττνοή» είναι έπίσης ((γεροντικόν».

То Ε υ α γ γ ελ ία ν α κ ροά ζοντα ι ά π α ντες άνευ κου­ κουλ ίου. Ό

έκ κ λη σιασ τικος ένερ γεϊ ώς εϊθισται,

π λ ή ν δμ-ως το είσοδικον πα ρα μ ένει εμ-προσθεν τής Ω ρ α ία ς Π ύ λ η ς άνημμιένον μ ετά το Ε ύ α γγέλ ιο ν διά τη ν έξοδον. Ό ήγούμ,ενος το « Ά ν ά σ τ α σ ιν Χριστού» και οι χοροί τον Ν' ψαλμον εις ή χον —πά ντοτε— Β'. Ε ις την φράσιν « Ιδ ο ύ γάρ ά λή θειαν ήγάπησας» αίρει ό έκκλησιαστικος το είσοδικόν, φέρων μαν­ δύαν και κουκούλιον, και προπορεύεται τού ιερέως μ ετά τού εύ α γγελ ίο υ (φέροντος και αυτού κουκούλιον).^^ Ό

ίερεύς ϊσ τα τα ι ύπο τον μ έγα ν πολυέ­

λαιον και έκ δεξιών του ό έκκλησιαστικος. Πρώτος ό ήγούμενος, «χαιρετά» το εύα γγέλιον και ποιεί σ χή μ α (άνευ σταυρών). Ε ίτ α οι λοιποί πατέρες τώ ν χορών κατά τά ξιν. Α κολούθω ς προχωρούσιν δ τε ιερεύς και ό έκκλησιαστικδς έως τά «Όσιακά»^"^ και «χαιρετούσιν» οι υπόλοιποι πατέρες. Έ σ χ α τ ο ς πάντω ν ό έκκλησιαστικός, πά ντοτε μέ τδ είσοδικδν εις την χ εϊρ α αυτού. Δ ιέρχετα ι έμπροσθεν τού ιερέως, «χαιρετά» και αποχω ρεί έξ εύωνύμων αυτού. Ό ίε­ ρεύς τον άκολουθεΐ. Τοποθετεί τδ Ε ύαγγέλιον εις την προέκτασιν τού προσκυνηταρίου, άριστερόθεν τή ς είκόνος τή ς Ά να σ τά σ εω ς/^ και έπιστρέφει εις τδ Ίερόν. Ά ρ χ ο μ έ ν ο υ τ ο ύ δια κ όνου τ δ « Σ ώ σ ο ν ό Θ εο ς τ ο ν λ α ό ν σ ο υ » , ό δ ια β α σ τ ή ς έ κ φ ω ν ε ί « Α μ ή ν » κ α ι π ο ιε ί 66

---------------- '

σχήμα ύπο τον μ έ γ α ν π ο λ υ έλ α ιο ν . Κ ίτα π ο ιε ί μ ε ­ τάνοιαν εις τον δεξιον χορον (ά νευ σταυρού) έχφο)νών τά ς π ρώ τα ς λ έξ εις τού ειρμού τού χανόνος (π .χ . ((Σου ή τροπαιούχος δ εξιά » ). 4)μοίο>ς κ α ι ε ις τον άριστερόν, έκφω νών το ((Δόξα τ ή ' Λ γ ί α .. .» . Μ ετά την έκφώ νησιν του ίερέω ς ( (Έ λ έ ε ι κ α ι οίκτιρμοΐς» ά ρχοντα ι οί κα νόνες.

Οί είρμ οι δεν

κανοναρχοϋνται. Τά τροπάρια κ α νονα ρ χοΰ ντα ι κ α ι ψαλλονται π ά ντοτε εις 14 (συν τ ο ΐς ε ίρ μ ο ΐς ), ε ίτ ε Κυριακή είναι ε ιτ ε καθημερινή ε ίτ ε ά λ λ η έορτή. Ε ις τό τέλ ος έκάστης ώδής ψ ά λ λ ε τ α ι ή α ν τ ίσ τ ο ι­ χος κ α τα βα σία. Α ί περριται ώ δαι Α', Γ ', Κ', Ζ', Θ' άρχονται έκ δεξιών και α ι ά ρτιαι Δ ', ΣΤ', ίΓ έξ αριστερών. Τήν κα τά λ η ξιν τ ή ς κ α τα β α σ ία ς τ ή ς Α' ωδής λαμβά νει ό αριστερός χορός διά νά ά ρ χίσ η ό δεξιός τήν Γ' ωδή. Μ ετά τή ν α ’ί τησιν α υ τή ς, 6 δια βαστής κανοναρχεί τά μεσώδια κ α θ ίσ μ α τα , ά ρχόμενος έκ του αριστερού χορού. Α ί ώ δαι Δ ', Ε ', ΣΤ', Ζ' και Η' κανοναρχούνται υπό έτέρου διακονητού, όρισθέντος υπό τού τυπικάρη.

Έ ά ν ύπάρχη εορτα­

ζόμενος 'Ά γιος μέ κοντάκιον και Οίκον ή ά λ λ η ν τινά έορτήν, τό ’Α ναστάσιμον Κ οντάκιον και ό Ο ί­ κος άναγινώ σκονται πρό τού μεσωδίου κα θίσμα τος. Ε ί δ’ ά λλω ς εις τήν οίκείαν θέσιν. Τό Συναξάριον άναγινώσκει ό διαβαστής έκ τού δεξιού α να λ ογίου και ό έκκλησιαστικός σημαίνει τό ((σιδεράκι». Ή

((Τιμιωτέρα», ή Θ' ωδή και τά έξα ποστει-

λάρια είναι ((γεροντικά». Έ κφω νούντος τού διακό67

νου «Την Θεοτόκον κα ί μητέρα τού Φ ω τός», ό διαβα στή ς έκφω νεί τ ά ς πρώ τα ς λ έξ εις τοΰ ειρμού τής Θ' ωδής διά να άκολουθήση ή «Τιμιω τέρα» τον ήχο τή ς ωδής ( π .χ . «Τύπον τή ς 'Α γ νή ς » ). Έ ν σ υνεχεία οι Α ίνοι και ή σ τ ιχ ο λ ο γ ία τω ν, ψ αλλομένη άντιφω νικώ ς και μ ετά μέλους. Τά τρο­ πάρια κανοναρχοΰνται. Τά Γ' και Δ' είναι «γερον­ τικά». Τά έπ ίλο ιπ α , έως τού «Ε ω θ ινού », ψ άλλον­ τα ι υπό διαφόρων πατέρω ν, όρισθέντων υπό τού τυ­ πικάρη. Τό «Έ ω θινόν» κανοναρχειται ως τό τού Ε σπερινού Δοξαστικόν.^^

^

Ε ις τό «Ά σμα τικ όν» τής Δ οξολογία ς ό διαβαστής ποιεί σχήμα εις τό μέσον (αιτούμενος συγχώρησιν διά τυχόν σφάλματα και α βλεψ ίας). Ό δέ έκκλησιαστικός σβήνει τόν Σταυρόν τή ς 'Ωραίας Π ύ λη ς, τά ς λαμπάδας και τά «λαδοκέρια».^^ Ή Α' ώρα έν τώ Καθολικώ. Ε ις τό «Δόξα» ο έκκλησιαστικός σημαίνει την «καμπάνα-ξυπνητήρι» και έν τάλαντον εις τρεις στάσεις κύκλω τού ναού.

ε) 'Ωραι Γ ', Σ Τ ' Ά να γινώ σκοντα ι εις την Αϊτήν. Ε ις τό «Δόξα» τής ΣΤ' 'Ώρας έπίσημος κόπανος, «σιδεράκι» και μία στάσις κώδωνες.

--------------------

68

-------

στ) Θ εία Λ ειτ ο υ ρ γ ία Κ υριακή ς Ή Θ εία Λ ειτου ρ γία κ α τά τ ά ς Κ υριακάς τού ένιαυτού, Δ εσ ποτικά ς καΐ Θ εομητορικάς έορτάς κα ι Α ­ γρυπνίας Λ γ ίω ν «έπισημω ν» τ ε λ ε ΐτ α ι εις το Κ α θολικον, κα τα τη ν άγιορειτικήν εκφρασιν « έχει Κ αθολικόν». Ψ ά λ λ ο ν τ α ι Τυπικά καΐ Μ ακαρισμοί εις 12 ( Α ­ να στά σ ιμ ος καί Μ ηναίου Γ' και ΣΤ' ώ<5ής). Ε ις τον Τρισάγιον 'Ύμνον σ ημα ίνει το καθημερινών «σιδε/ 9Я ρακι». Κ α τά την διάρκειαν τού «Α π οσ τόλου » θέτει 6 Ε κκ λησ ιασ τικός το δισκέλιον διά το Ε ύ α γ γ έλ ιο ν εις την αύτήν θέσιν τω ν άναγνώ σεω ν ά λ λ ’ έστραμμένον προς ά νατολά ς. Π ληρω θέντος τού « Α π ο ­ στόλου» δυο έκκλησιαστικοι μέ εισοδικά προπο­ ρεύονται τού διακόνου μετά τού Ε υ α γ γ ελ ίο υ , άπό τής 'Ωραίας Π ύλης έως τού δισκελίου. Έ μπροσθεν τού δισκελίου δια χω ρίζοντα ς διέρχεται ό διάκονος και θέτουσι τά εισοδικά έμπροσθεν τού δισκελίου. Μ ετά τό πέρας τού Ε υ α γγελ ίο υ , εισοδεύουσι τον διάκονον έως τής 'Ωραίας Π ύλης. Ε ις την Μ εγάλην Είσοδον, εισοδεύουσι δύο Ε κ ­ κλησιαστικοί. 'Ο ιερεύς μνημονεύει «Τού Α ρ χ ιε π ι ­ σκόπου ήμών» κλπ. Τά λειτουργικά ψ ά λλοντα ι άπαντα έκ δεξιών, ένουμένων τώ ν δύο χορώ ν. Τά λοιπά ώς έν τα ΐς καθημεριναΐς.

69

ζ)

Α κ ο λ ο υ θ ία Τ ρ α π έ ζ η ς ('Ύ ψ ω σις Θ εοτόκου)

'Ό τα ν προσκομ-ίζη ό Ιερεύς, έκβάλλε^ μ εγά λ η ν τρι­ γ ω νικ ή ς μ.ερίδα έξ ειδικού προσφόρου εχοντος σφρα­ γ ίδ α το μ.ovόγρα|лμ-α τ ή ς Θεοτόκου μ.όνον. Τοποθε­ τ ε ί αυτήν εις το ((Παναγιάριον».^^ Κ ρούοντος του τρα π εζά ρη το «ξυπνητήρι» δια το γεύμ-α, ό έκκλησιαστικος μεταφέρει εις τήν Τράπε­ ζα ν το κ α τσ ίον, το ύψωμα, έναν «άερα»^^ και ολ ί­ γον θυμίαμα. Π λη ρω θ είσ η ς τή ς Ε υχα ριστία ς τή ς Θ είας Μετ α λ ή ψ εω ς, εισ έρ χετα ι ό ήγούμενος εις τήν Τράπε­ ζα ν φέρων μ έλ α να μανδύαν,

σταυρόν έπιστήθιον

και « χα ζρ ά νιο ν» /^ προπορευομένου τού έκκλησιαστικού μ ε τ ’ εισοδικού και τώ ν ψαλτών ψαλλόντων το ’Α πολυτίκιον τή ς Κυριακής. Ό έκκλησιαστικος έχει προευτρεπίσει έμπρο­ σθεν τού κεντρικού τραπεζίου οκτάγωνον τραπεζάκιον μέ φορητήν εικόνα τής Ά να σ τά σεω ς και τά προαναφερθέντα κατσίον, ύψωμα κλπ. Έ κ εΐ τοπο­ θετεί και το είσοδικόν. Μ ετά το πέρας τού γεύματος, ό τραπεζάρης άποκουκουλίζεται και ύψοΐ τήν Π αναγίαν (μερίδα) σταυροειδώς λέγω ν: ΤΡΑΠΕΖΑΡΗΣ: « Μ έγ α

το ό ν ο μ α » .

ΔΙΑ Β Α Σ ΤΗ Σ ; «Τής 'Α γίας Τριάδος». Τ ΡΑ Π Ε Ζ Α Ρ Η Σ : « Π α ν α γ ί α Θ εο τό κ ε βοή θει ή μ ΐν » . 70

ΔΙΑΒΑΣΪΗΣ: αΤαΙς αυτής π ρ εσ βεία ις 6 Η εός, έλέησον ή μ ά ς. Α μ ή ν » . Ή ιίψωσις γ ίν ε τ α ι τρ εις φ ο ρ ά ς . Ч) εκ κ λη σ ια ­ στικός ά ποκουκοϋλίζετα^ φορεί τον «αέραν» και τείνει το κατσίον εις τον ήγουμενον διά να ευλογήση το θυμίαμα. Οι ψ ά λται άδουσι το ((’Ά ξιόν έστι». Ό τρα πεζά ρη ς προσφέρει άπο τη ν μερί<5α τής Θεοτόκου εις π ά ντα ς και ακολουθεί ό εκ κ λη ­ σιαστικός κ α τσ ίζω ν. Οι πα τέρες με τα 8υο <$άκτυλα λαμβάνουσι ψιχίον τί^ σταυρώνουσιν αυτό εις το θυμιόν κατσίον και τό τρώγουσι. Μ ετά την

Ά π όλυ σ ιν έξέρχετα ι ό διαβαστής

πρώτος λ έγω ν τό « Δ ι’ ευχώ ν», οι ψ ά λται άγοντες τό Ά π ολυ τίκ ιον τή ς Κυριακής^ ό έκκλησιαστικός μέ τό είσοδικόν και τό κατσίον^ ό ήγουμενος κι ό εφημέριος. Έ ξω θεν τή ς πύλης τή ς Τ ραπέζης ϊσ τα τα ι ο ήγουμενος δεξιά και ευλογεί μετά του έκκλη σιαστικοΰ κατσίζοντος, οί ψ άλται ψάλλουσιν έξ αρι­ στερών και ό διαβαστής, 6 τραπεζάρης και ό μ ά ­ γειρος ϊστανται ύποκλινόμενοι διά τυχόν α βλεψ ία ς των. Μέ τήν ιδίαν τάξιν καθ’ ήν είσήλθον εις τη ν Τ ράπεζανJ εισέρχονται έως τήν Λ ιτή ν, όπου γ ί ν ε ­ ται τελ εία Ά π όλυσ ις. 'Άς σημειωθή δέ ότι 'Ύψωσις γ ίν ε τ α ι μόνον εις τό γεύμα και ουδέποτε εις τό δείπνον.

71

η) 'Ώρα Θ' - Εσπερινός Δευτέρας (Κυριακή έσπέρας) Α κολουθείται ή είθισμ-ένη τάξις καθημερινού Ε ­ σπερινού, |λόνον πού λόγω τής απουσίας ψαλτηρίου, 6 έκκ>4ησιαστικος φροντίζει να άνάψη το παπαδικον κατσίον ένωρίτερον.

-

72

снме1шсею г' κβψχχχιογ ‘ 1. 'H αδελφός τις, εχων το διακόνημα τής κρούσεως τών κωδώνων, καλούμενος «καμπανάρης». 2. Ό επίσημος κόπανος καΐ τό «σιδεράκι» βρίσκονται έπι τού κωδωνοστασίου. 3. 'Όταν ύπάρχη διάκονος εις τό Ίερόν, συνήθως ανα­ λαμβάνει τό άναμμα του θυμιατού. 4. «Σταυρός»; πρόκειται περι έφευρέσεως του Ά γ ιο υ Χρυσοστόμου. Είναι δε μπρούτζινος σταυρός μέ δύο ύποδοχάς διά «λαδοκέρια» (ή κηρία) και έτέραν διά κανδήλαν οπου κρεμαται εις τό κάτω μέρος του. Κρεμάται έμπροσθεν τού σταυρού τού τέμπλου και καταβαίνει διά σχοινιού διά νά άνάψη. — Εις τό ήμέτερον Κ ελλίον, εις τό παρεκκλήσιον τού Α γίου Χρυσοστόμου, άνάπτομεν τούτον καθημερινώς πρός τιμήν τού Α γίου και εφευρέτου αυτού. (Βλ. σχήμα εις το Παράρτημα.) 5. Εις τά μανουάλια, πλήν τών «λαδοκηρίων», ύπάρχουσι λαμπάδες έκ δεξιών και άριστερών τών γεντεκίων («γεντέκια» καλούνται ξύλινοι σωλήνες μέ μπρουτζίνην κηροθή­ κην εις τήν κορυφήν των). (Βλ. σχήμα εις το Παραρτημια.) 6. "Οπότε όρίζη είσοδον τό Τυπικόν, ό ίερεύς θυμιά μιετά φελωνίου και σκεπαστού (διπλού) θυμιατού. 73

((Kιβcoτoς)) δε λ έ γ ε τ α ι μικρον μ ετα λ λ ικ ο ν (ή ξύλινον) Ν α ό σ χ η μ ο ν κιβώ τιον μ ε θήκην διά θυμ ία μ α . Αϊρει τούτο ό όιακονος ε ~ ι τού αριστερού ωμου του, φορών «αέραν». (Βλ. C7 ,ή μ α ε ις το ΙΙα ρ ά ρ τ η μ α .) Ο εκ κ λη σ ια σ τικ ός α να μ ένει τον διάκονον κάπου εις την Λ ιτ η ν κ α ι επ α να θ έτει θυμίαμα εις το θυμιατόν του έκ τής «κιβωτού)). Ε ις τη ν Μ ονήν Ί β ή ρ ω ν ευρηται μικρον έκκλησίδιον λαμβανομενον εις τη ν τταλάμην τού διακόνου μ ετά μανδηλίου 7 /ιρ ο ς α ντ ί «άέρος)). 7.

Ό

ιερεύς έξέρ χ ετα ι τού Ιερ ο ύ εις την φράσιν οπου

αναφ έρει 6 π ίν α ξ εις το Μ έρος Δ'. 8.

Ε π ε ιδ ή σ υνη θίζετα ι εσ χά τω ς εις τινα ς μονάς του

Αθοο το συλλειτουρ γόν έκάστην Κ υριακήν, άς άναφερθή ότι εις τοιαύτη ν περ ίπτω σ ιν ό διαβαστής έκφω νεί τό προκειμενον έκ τού στασιδίου του. 9.

'Τ πο τον μ έγα ν πολυέλαιον ίστάμενος 6 διαβαστής,

ουδέποτε φέρει κουκούλιον. 10. Ό μ ιλ ο ύ μ εν περι μ ία ς στάσεω ς προς άντιδιαστολην με τ ά ς Δ εσποτικά ς και Θεομητορικάς έορτας, κατα τας όποίας σ^ί^μαίνουσι τρεις στάσεις. 11. Μ ετά το τέταρτον Μ εγαλυνάριον « Έ κ νεκρών ίδοΰσα», υπάρχει π α λ α ιοτά τη παράδοσις εις το 'Ά γιον Ό ρος να ψ ά λ λη τα ι το Θεομητορικον Μ εγαλυνάριον «Την τιμιω τεραν». Τήν άρχα ιότητα τή ς παραδόσεως ταυτης πιστοποιεί και ή έτέρα παράδοσις περι τής προσθήκης «Ά ξιον έστιν ως αληθώς» εις τον ήδη γνω στόν ύμνον τού Α γ ίο υ Κοσμά έπισκόπου Μ αϊουμά «Τήν Τιμιω τέραν», ύπο τού Α ρ χά γγελ ου Γαβριήλ, ένώπιον τή ς θαυματουργού είκόνος τού « Αξιον έστι», εις αυτήν ταύτην τήν τού Μεσονυκτικού Ακολουθίαν, κατά τον ΙΟον αιώ να. 12.

Έ ά ν τύχη

’Α π ό δ ο σ ις Δ ε σ π ο τ ικ ή ς ή Θ εο μ η τ ο ρ ικ ή ς

74

έορτής ή έορτή 'Α γίου ά ντί τ ή ς 'Γ π α κ οή ς ψ ά λ λ ετ α ι το ο ί­ κε ίον Ά π ο λ υ τ ίκ ιο ν , 13. Τά Ε υ λ ο γη τά ρ ια τώ ν Κ υριακών ψ ά λλοντα ι α ργά , μουσικά, εις ή χο ν π λ ά γ ιο ν του Λ' εκ του ΚΚ ή τού ΙΙΛ (^Γλ. «Ό ρθρος», Ά νδρέου Μ οναχού Α γ ιο ρ είτ ο υ ). 14.

Ό διάκονος ένδυεται εις τ ά ς Κυριακάς του Ε ν ι α υ ­

τού, εις μνή μ α ς έορταζομένω ν 'Α γ ίω ν , εις Δ εσ ποτικά ς-Η εομητορικάς έορτάς και τά ς αποδόσεις αύτ(ΰν. 15. Ε ις τον ναόν τού Π ρω τάτου εξέρχετα ι ό διαβαστης και σ η μ α ίνει τό «σιδεράκι)) εις τη ν τού «Ά μ ώ μ ου » εναρξιν. Π λή ν όμως ή συνηθεστέρα τά ξις ώς και τό τού 'Α γίου Σ ά^βα Τυπικόν όρίζουσι νά κρούεται εις τους άναβαΟμούς. 16.

Ό ίερεύς δεν έ γ γ ί ζ ε ι τό Ε ύ α γ γ έλ ιο ν μέ γυμνα ς χ ε ϊ -

ρας ά λ λ α κ α λύ π τει αύτάς μέ τό φελώ νιόν του, «κ εχ α λ α σ μ ενον έχω ν τό φαιλόνιον)) ώς λέγουσι τά α ρ χα ία Τυπικά. Τά π α λ α ιά φαιλόνια ήσαν μ ε γ ά λ α και μακριά έμπροσθεν ώς και όπισθεν. Έ κ ά λ υ π τ α ν , περίπου, τ ά γό να τα τού ίερέως. "Οταν ή θελε ό ίερεύς νά ειρήνευσή, νά προσκομίστε^ κ τλ . ήρε τό έμπρόσθιον τμ ή μ α τού φαιλονίου και ήλευΟέροίνε τά ς χ εϊρ α ς του. "Οταν έπρεπε νά σηκώση τό Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν , ήτοι εις εισόδους Ε σ περινού και Λ ειτου ργία ς και εις τη ν Ό ρθρινήν Προσκύνησιν τή ς Κ υριακής, έρριπτε τό φ αιλόνιον και έκά λυπτε τά ς χεϊρ α ς του. Π ολύ καθαρά διακρίνεται αυ­ τή ή τά ξις εις τά ς π α λ α ιά ς τοιχογρ α φ ία ς όπου ουδεις ιεράρ­ χ η ς αίρει τό Ε ύ α γγέλ ιο ν μέ γυμνά ς χ ε ϊρ α ς , ώς τινες ά μ α θεϊς άγιογράφοι τανύν είκονίζουσι. Δ ιά τούτο ά π α ντες, φέροντες κουκούλιον, ά σ π ά ζο ντα ι τό Ε ύ α γγέλ ιο ν και ούχι τη ν χείρ α ν τού ίερέω ς. 17. Β λ . κατόψεις ναού εις τό Π αράρτημα . 18. Ε ις τό προσκυνητάριον, αν δεν είνα ι αρκετά μ ε γ ά λον, προσαρμόζεται προέκτασις εις τη ν άριστεράν του π λ ε υ ­ ράν, όταν χρ εια ζετα ι να τεθούν δύο εικόνες εις προσκύνησιν.

Τάς καθημ-ερινας υπάρχει εις το προσκυνητάριον το «Τρίμορφον», ήτοι Θεοτόκος - Πρόδρομος δεόμενοι τού Χρίστου. Τάς Κυριακάς, άντ’ αυτού τίθεται ή είκών τής Άναστάσεως. (Βλ. σχήμα εις τό Παράρτημα.) 19. "Οταν ψάλληται Παρακλητική και Μηναίον, δηλ. καθημερινάς και Κυριακάς, στιχολογούνται αί ώδαι τού Μωϋσέως (εις δε τά περισσότερα Κοινόβια πλέον μόνον τάς Κυριακάς) (πρβλ. Τυπικόν 'Αγίου Σάββα). ’Ά ρ χ ε τ α ι ό δεξιός χορός τήν Α' ωδήν τού Μωϋσέως «Τώ Κ υρίω άσω μεν» εις τον τού ειρμού ήχον. Ό άριστερός συνε­ χ ί ζ ε ι «Βοηθός και σκεπαστής» κ τλ. κ α τ’ άντιφωνίαν. Άπό τού στίχου «Ε ίπεν ό έχθρός» άρχεται ή στιχολογία των ειρ­ μών και τροπαρίων τή ς ωδής εις 14. Τέλος, ή καταβασία και ά ρχεται ή Γ' ωδή τού Μωϋσέως ομοίως. Τ ελευτα ίω ς χρησιμοποιείται είδικόν βιβλιάριον όνοματι « Σ τιχο λ ο γία τών εννέα ωδών» (Ε κδόσεις «'Αγιορειτικης Β ιβλιοθήκης», Υιο'ι Σ ω τ. Σ χοινά , Βόλος 1 979). Κ α τ’ αυτο, άρχεται ό δεξιός χορός μέ τόν ειρμόν, ό άριστερός λέγει το Α' άναστάσιμον τροπάριον μέ στίχον «Δόξα τή 'Α για Ά ναστάσει σου Κύριε» και ο δεξιός εύθύς άρχεται στιχολογειν τα έπόμενα 12 τροπάρια. Συμφώνως τή έπικρατούση τάξει εις τό κείμενον ήμών περιγράφεται ή έκφώνησις τού διαβαστού εις τον άριστερον χορόν «Δόξα τή 'Α γία» ήτοι άνευ στίχω ν. 20. Συνήθως α'ι ώδαι αύται άναγινώσκονται και εις το τέλος ψάλλονται αί καταβασίαι των μ α ζί. Αί καταβασίαι τής Γ', Ε' και ΣΤ', α ’ι τησις, Συναξάριον, αί καταβασίαι τής Ζ', Η' ώδής και ή έκφώνησις υπό τού διακόνου «Τήν Θεοτοκον και μ η τέρ α ...». Έ ά ν ψαλούν αί ένδιάμεσαι ώδαι δεν στιχολογούνται αί τού Μωύσέως ώδαι άλλά προτάσσονται οι συνήθεις στίχοι τών κανόνων. Ό δέ έκκλησιαστικός σβήνει σταυρόν, λαμ76

πάδας καΐ «λαδοκέρια» άρχομένης τή ς Δ' ο^5ής καί ά νά π τει πάλιν εις το τέλος τή ς ί Γ . Έ ά ν αί ώόα'ι avayvojoO wv, τά φώτα παραμένουν άνημμένα. 21.

Έ ν εορτή 'Α γίου ή άποδόσει Δ εσ ποτικής-βεομη τορι-

κής εορτής, ψ ά λλεται το οεκεΐον Δοξαστικόν. Το όέ ΊνυΟινον άναγινώ σκεται εις την αρχήν τής Λ' "Ωρας. ίία ρ α λειπ ο μέvoJV τών ωρών, προ του «Σήμερον σωτήρια». 22. Ε ις τούς τέσσαρας πρώτους ήχους ψ ά λλετα ι το «Σήμερον σωτηρία». Ε ις τούς π λα γίου ς το « Ά ν α σ τ ά ς έκ του μνήματος» (βλ. Ό ρολόγιον, σελ. 8). 23. Το «σιδεράκι» σημαίνει προς είδοποίησιν τώ ν διακονητών (μαγείρω ν, τραπεζάρηδων κ τ λ .) διά να ελθωσι εις τον ναον να άκροασθοΰν το έπικείμενον Ε ύα γγέλιον. 24. Αύτη ή τάξις είναι κατάλοιπον τής ά ρχαίας πράςεως τής Ε κκ λη σ ία ς οπου ό άμβων εύρίσκετο εις το μέσον τοΰ ναού. 25. «Παναγιάριον»; ξύλινον ειδικον σκεύος άποτελουμενον έκ δύο στρογγυλών και κοίλων μερών, τα οποία «κουμβώνουσι». Ε ις το άνω μέρος είκονίζεται ή Π λατυτέρα, εις δέ το κάτω ή «Φιλοξενία τοΰ Α βραάμ». 01 Ρώσοι άντ'ι τοΰ γνωστοΰ «Παναγιαρίου» είσήγαγον άργυροΰν δισκάριον μέ έγχάρακτον παράστασιν τής «Πλατυτέρας». Περίφημον είναι το «Παναγιάριον» τής Π ουλχερίας έκ λίθου στεατίτου, άνεκτιμήτου άξίας κειμήλιον τής Μονής Ξηροποτάμου. 26. «Άήρ»; πλήν τοΰ γνωστοΰ καλύμματος τών Τιμίων Δώρων, ονομάζεται τετράγωνον ύφασμα μέ σταυρόν εις το μέσον. Τάς Κυριακάς και έπισήμους ήμέρας θυμιά ο έκκλησιαστικος μέ τον «άέρα». Στερεώνει την άνω άριστεράν ά­ κρην του εις τον άριστερόν του ώμον και περνά έν δάκτυλον τής δεξιάς του χειρος εις το θηλύκιον οπου έχει ό «άήρ» εις το άνω δεξιον μέρος του. Τάς καθημερινάς θυμιά μέ «jJLαvδή-

----------=--------- ---- 77 ----------- ---- -----_________________________

λιον χ εφ ο ς» , ήτοι τετράγωνον μ.ίκρον ύφασμα μέ σταυρους είς τα ς γω νία ς, καλυπτον τον καρπόν τής χειρος τού θυμιώντος. (Β λ. σχήμα είς το Παράρτημα.) 2 7 . 'Ο μανδύας ούτος είναι ομοιος με τού έφημερίου. 2 8 . «Χαζράνιον)) ή Ράβδος; ήγουμενικον ξύλινον κοντον ραβδίον με άργυράν λαβήν. (Β λ. σχήμα είς το Παράρτημα.) 2 9 . Την πλήρη ακολουθίαν τής Τραπέζης θα ευρη τις είς το 'Ωρολόγιον ή —πλέον άναλυτικά— είς το φυλλάδιον «Ταξις και ακολουθία τής Τραπέζης», Εκδόσεις 'Αγιορειτών Πατέρων, 'Άγιον Όρος 1980.

78

Κ6φΧ\ΧΙΟΝ X X X i l C Γ6ΝΟΜ6ΝΗ

eni х п щ χίΜΟΟΜβΝω. л Г Ο ΡΘ ΡΟ Υ K x e e c D c α) Ώρα Θ' — Εσπερινός Ις το «Δόξα» τής Θ' Ώ ρ α ς σημαίνει έπίσ η^;μος κόπανος, «σιδεράκι» και μία στάσις ^κώδωνες. Ό έκκλησιαστικός τοποθετεί εις τό προσκυνητάριον την εικόνα τού 'Α γίου μετά τό Κοντάκιον τής Θ' 'Ώρας, άνάπτει την λαμπάδα τού προσκυνηταρίου και τό σκεπαστόν (διπλόν) θυμιατόν διά τά «Κεκραγάρια». Έ νδύεται ό ίεροδιάκονος. Ψ άλλετα ι συντόμως (εις ήχον πλάγιον Α' έκ του

ПА) ή А' σ τά σ ις του А' Κ αθίσ [χα τος τού ψαλτηρίου ((Μ ακάριος

Ά νήρ».

Ό

έκκ λη σιασ τικος άνάπτει

τον σταυρόν τ ή ς 'Ω ρ α ία ς Π ύ λ η ς , τ ά ς λαμπάδας κ α ι τ α ((λαδοκέρια» τώ ν προσκυνηταρίω ν. Γ ίν ε τ α ι είσοδος. Ε ις τυ χόν άκολουθούσαν Π αράκλησιν^ χρ η σιμ.οπ οιεΐτα ι έπίση μον κατσίον.

β) Ά π ό δ ε ιπ ν ο ν Ο ι ((Χαιρετισμοί)) τ ή ς Θεοτόκου δύνανται νά άντικα τα σταθώ σ ι μέ τούς ((Χαιρετισμούς)) τού έορταζομένου 'Α γίο υ , έάν ύπάρχη σ χετικ ή φ υλλάς εις την μ ο νή ν.

γ)

Μ εσονυκτικον — Λ ιτή

Ό

ιερεύς ποιεί Ε ύλογητον εις τήν Λ ιτή ν. Ε ις το

τέλ ο ς τού Ν' ψαλμού σ ημαίνει έπίσημος κόπανος, ((σιδεράκι)) και κωδωνας. ’Ά ρ χ ε τ α ι ό ήγούμενος ψ άλλε ιν τό Α' ίδιόμελον τή ς Λ ιτή ς τού 'Α γίου τή ς Μ ονής, και έν συνεχεία οι χοροί τά ιδιόμελα τή ς Λ ιτή ς τού 'Αγίου πού εορ­ τ ά ζε τ α ι. Μ ετά τό Τρισάγιον, τό Ά πολυτίκιον τού αγίου και ή καθημερινή Ά π όλυ σ ις.

δ) Ό ρθρος — A ' 'Ώρα Ά ρχομένου τού Β' καθίσματος τού ψαλτηρίου τού --------------------------------------------------—

80

--------------------------------------------

Όρθρου 6 έκκλησίαστικος ά νά π τ ει το επ ίσ η μ ον κ α τσίον. Ε ις δε το В ' ((Δόξα» του αυτού καθίσματος* λαμβά νει το ξυλον^ καί ά νά π τει τον μίκρον π ο λ υ έ­ λαιον έμπροσθεν τού μεγάλου^, δηλαδή προς το 7 ε '

ρον.

3

Π ληρω θέντος του κ α νονα ρχήμ ατος τού Θ εοτο­ κίου τω ν καθισμάτω ν τή ς Β' σ τιχολογία ς^ ό κανονάρχης στρέφεται προς τον δεξιον χορον έκφω νών «Δούλοι Κύριον.

Α λ λ η λ ο ύ ια !» . Ό «Π ολυ έλα ιος»

ψ ά λλεται σύντομος (οχι μουσικός). Ά ρ χο μ ένο υ του 135ου ψαλμού «Έ ξομ ολογείσ θε τώ Κυρίω»;, ό έκκλησιαστικος θυμια μέ το έπίσημον κατσίον και «άέραν». Α κολούθω ς ψ ά λ λετα ι ή εκ λογή τού 'Α -

γίου^ εις ήχον Β' ειρμολογικόν. Ε ίτ α , Κ υριακής ουσης, ευθύς τά «Ευλογητάρια»^ ει δ’ ά λ λ ω ς «Δ ό­ ξα. Τον Π ατέρα προσκυνήσωμεν», «Κ αι νυν. Την Μ ητέρα σου προσάγει σοι». Κ α ι σβήνει ό έκ κ λη σιαστικος

τον

μικρον

πολυέλαιον.

Α κ ολούθω ς

άνάπτει τον σταυρόν τή ς 'Ω ραίας Π ύ λ η ς, τ ά ς λ α μ ­ πάδας και τά «λαδοκέρια» τώ ν μανουαλ ίων και τέλος το σκεπαστον θυμιατον διά τούς κανόνας. Πληρωθέντων τών καθισμάτων έκφω νεί ό κανονάρχης « Έ κ νεότητός μου!» και 6 έκκλησιαστικός ποιεί μετάνοιαν εις τον ήγούμενον και κρούει τό καθημερινόν «σιδεράκι» διά τό Ε ύ α γ γ έλ ιο ν. Τά καθίσματα τή ς Γ' σ τ ιχ ο λ ο γ ία ς, οΐ Α ν α β α θ ­ μοί και τό «Πάσα ττνοή» πρό του Ε υ α γ γ ελ ίο υ είνα ι «γεροντικά». 81

Ό

κ α ν ο ν ά ρ χ η ς , υπο τον μ έ γ α ν π ολ υ έλα ιον και

άνευ κουκουλ ίου, έκφ ω νεί το Π ροκείμ ενον τω ν Α ­ να βα θ μ ώ ν

και

τον

σ τ ίχ ο ν .

Ό

έκκλησιαστικος

ά ν ά π τ ε ι το είσοδικον κ α ι το κηρίον τώ ν βημοθύρων διά το Ε υ α γ γ έ λ ιο ν του Ό ρθρου. Ε ι ς τ η ν Α' ωδήν κ α ι εις τη ν «Τ ιμιω τέραν» θυμιά δ διάκονος τον ναόν.^ Κ α νό νες ψ ά λ λο ντα ι τ ή ς Θεο­ τόκου κ α ι του 'Α γίου.^ Έ ά ν του έορταζομένου 'Α γίου ύπάρχη λείψανον εις τή ν μ ονή ν, α κολουθείται ή έξής τάξις; Ό

έκ κ λη σια σ τικ ός, κ α τά τή ν διάρκειαν τή ς Θ'

ω δής, τοπ οθ ετεί εν τρα π εζά κ ιον π λ η σ ίον του προσκυνηταρίου με τή ν εικόνα του έορταζομένου 'Α­ γίου .

Ά ρ χ ο μ ένο υ τού Έ ξα π οσ τειλ α ρ ίου τοΰ 'Α­

γ ίο υ , έξέρ χ ετα ι ό διάκονος θυμιών μ ετά σαντανίου'^ εις τή ν δεξιάν του έκ τ ή ς 'Ω ραίας Π ύ λη ς και ευθύς ό ιερεύς κρατώ ν τή ν λειψανοθήκην εις τό υψος τής κ εφ α λή ς του. ά π α ντες

Έ ξερχομ ένου του άγιου λειψάνου

καταβαίνουσιν

έκ τώ ν

στασιδίων και

ιστα ντα ι ά σ κ επ εις. 'Ο ιερεύς λαμ βά νει τό θυμιατόν έκ τού διακόνου και θυμιά τό λείψανον όπερ έτοποθέτησεν εις τό τρα πεζα κιον, προσκυνά αυτός καί ό διάκονος και έπιστρέφουσιν εις τό 'Ιερόν, ποιήσαντ ες «σ χήμα ». Ά ρ χ ο μ έν η ς τή ς σ τιχ ο λ ο γία ς τών Αϊνων ειρμολ ογικ ώ ς και άντιφω νικώ ς, μετά τό «Α ινείτε» έξέρ- ' χ ε τ α ι ό ιερεύς, έμ β α π τίζει τήν χριαλίδα® εις τήν κανδήλαν τοΰ προσκυνηταρίου μέ τήν εικόνα τού 82

Ά γ ι ο υ καί ισ τα τα ί ά ναμ έσον τοίν δύο μ ε γ ά λ (υ ν μ.ανουα λιω ν έστραμμένος προς δυσμάς. Ό ή γοόμενος « χ α φ ε τ ά » τ η ν εικόνα τού 'Λ γ ίο υ , π οιεί τρ εις έδα φ ιαία ς μ ετ α νο ία ς προ τοΰ λειψ ά νου, άφαιρεί τον σκούφον και το κουκούλιόν του, προσκυν ε ί, κα λύ π τει π ά λ ιν τη ν κ εφ α λή ν κα ι π ο ιεί τρ ε ις έδαφιαίας μ ετα νοία ς, Ε ίτ α π λ η σ ιά ζει τον ιερέα^ λ α μ β ά νει τ η ν χ ρ ια λ ίδα έκ τή ς χειρός του και π ο ιεί σταυρόν εις το μέτω πον του ιερέως. Κ α τόπ ιν ό έφ ημέριος χ ρ ίε ι τον ήγούμενον ομοίω ς. Ποιοΰσιν άμφότεροι ύ π όκ λ ισιν. Α κολούθω ς ό ήγούμενος π ο ιεί «σ χή μ α » ύπο τον μ έγα ν πολυέλαιον και έπιστρέφει εις το σ τ α σίδιόν του. Ό έπόμενος προσκυνεί ομοίω ς, χ ρ ίε τ α ι ύπο τού ιερέως, ά σ π ά ζετα ι τη ν δεξιάν αυτού κα ι π ο ιεί «σχήμα». Ακολουθούν οί λοιποί π α τέρ ες κ α τά τ ά ξιν. Κ α τά την χρίσιν οι πα τέρες έχουσι κ α λ υ μ μ ένη ν την κεφαλήν και μόνον άνασηκώ νουσιν έλαφ ρώ ς τον σκούφον διά νά μή τυχόν άκουμβήση τό ελ α ιο ν. Κ εχρισμένω ν οντων πά ντω ν τω ν παρευρισκομένω ν, ό ίερεύς ποιεί «σχήμα» υπό τόν μ έγ α ν π ο λ υ έ­ λαιον καί έπιστρέφει εις τό Ίερόν.^ Ε ις τ η ν Α' 'Ώρα ό ιερευς έπιστρεφει το λείψ ανον εις τό "Ιερόν ένεργών ομοίως κατά τήν έξοδον αυτού. Ό δε έκκλησιαστικός σημαίνει «ξυπνητήρι» κα ι έν τ ά λ α ν τον εις τρείς στάσεις κύκλω τού Κ αθολικού. 83

i b

.

—

ε) ^Ωραι Γ ' , Σ Τ ' Προ τής Γ' 'Ώρας, δ έκκλησιαστικος [χεταφέρει την εΙκόνα του 'Αγίου εις το παρεκκλήσιον οπου θά τελεσθή ή Θεία Λειτουργία. Εις τδ «Δόξα» τής ΣΤ' ■ 'Ώρας έπίσημος κόπανος, «σιδεράκι» και μ.ια στά­ σις κώδωνες.

στ) Θ εία Λ ειτ ο υ ρ γ ία Τδ Χερουβικδν εις οιον ήχον βούλεται δ ψάλτης (ούχι ά π α ρ α ιτή τω ς τδν τή ς έβδομάδος). Ε ις την δπισθάμιβωνον εύγ^ήν, δ έκκλησιαστικδς πλησίον τ ή ς εικόνος του 'Α γίου τοποθετεί τραπεζάκιον με­ τ ά κολλυβώ ν του 'Α γίου , έμπροσθεν του είσοδικού. Π λη ρω θείσ ης τή ς δπισθαμβώνου ευχής, ψάλλει δ δεξιδς χορδς τδ Ά π ολυ τίκ ιον του 'Α γίου, δ άριστερδς «Δόξα» τδ κοντάκιον αύτοΰ

και δ δεξιδς

«Κ αι νυν. Τή πρεσβεία Κύριε πάντω ν τών 'Α γίω ν και τή ς Θεοτόκου, την σην ειρήνην δδς ή μίν, και έλέησον ή μ ά ς, ως μόνος οίκτίρμων» εις Α' ήχον. Ό διάκονος, άρχομένω ν τών τροπαρίων, έξέρχεται και θυμιά τα κόλλυβα, τδ παρεκκλήσιον και τδν έξερχόμενον εις τδ «Κ αι νυν» ιερέα. Μ ετά τδ πέ­ ρας τών τροπαρίων έκφωνεί «Του Κυρίου δεηθώμεν» και δ ίερεύς την ευχήν « Ό πάντα τελεσφορήσας». Αηξάσ*/]ς τή ς ευχής, οι ψάλται τδ «ΕΓη τδ δ'νο---------------------------------- 84

--------------------- ------------

αα Κυρίου» καΐ γ ίν ε τ α ι ’Λ π όλυ σ ίς. Ч) <5έ έχκλτι~

σίαστικος αποσύρει το τρ α π εζά κ ιον μέ τ ά κ ό λ λ υ β α .

ζ) Ε σ π ε ρ ιν ό ς μ ετά άπό Βαθύν Ό ρθρον 'Α γίου Ψ ά λ λ ε τ α ι Π αράκλησις του 'Α γίου οστις έορτάσΟη (έάν ύπάρχη σχετική φ υ λλά ς) μ ετά τον Ε σ π ε ρ ι­ νών. Αι παρακλήσεις εις Α γ ίο υ ς άκολουθοΰσι τή ν αυτήν τυπικήν διάταξιν μέ τά ς τή ς Θεοτόκου.

85

снме1шсею X кефхАчхюУ 1.

’Ή

είς το μέσον τ ή ς Ά ν α γ ν ώ σ ε ω ς , χ ειμ ερ ινή ς π ε­

ριόδου ουσ"ης. 2.

«Ξ υλον»: μακρύ ξύλον μέ κ α νδ η λοκ η ρ ίον (λ επ τό ν κη-

ρίον έκ βα μ βα κερού ν ή μ α τ ο ς , δ ις έμ β α π τ ισ μ ένο ν ε ις κηρόν — ((σ π α ρ μ α τ σ έτο » ) ε ίς τ η ν κορυφήν του. Χ ρησιμέψ ει εις το ά ν ά π τ ε ιν τού ς π ο λ υ ε λ α ίο υ ς . (Β λ . σ χ ή μ α ε ίς το Π αρ άρ τη­ μ α .) 3.

Ε λ λ ε ί ψ ε ι τού του , ά ν ά π τ ε ι τ η ν κ ά τ ω σειράν του μ ε­

γ ά λ ο υ π ο λ υ ε λ α ίο υ . 4.

Ή ((Ε κ λ ο γ ή )) ευ ρ η τα ι ε ίς ομώ νυμον φ υλ λ ά διον (έκδ.

Σ χ ο ιν ά , Β ό λ ο ς ) κ α ι ψ ά λ λ ε τ α ι ε ίς ή χ ο ν Β' ειρ μ ο λ ο γικ ο ν (εκ τού Π Α ). 5.

Θ υ μ ία μ α ε ίς τ ή ν Α' ω δήν τ ω ν κ α νόνω ν γ ί ν ε τ α ι δταν

λ ε χ θ ή Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν ε ίς τον ’Ό ρθρον. 6.

Ό Κ α ν ώ ν τ ή ς Θ εοτόκου έκ τού Μ η να ίο υ . Μ ή οντος

τοιού του , ή μικρά Π α ρ ά κ λ η σ ις ή έκ τού Θ εοτοκα ρίου. 4·^άλλ ε τ α ι δε ο τ ή ς Θ εοτόκου ε ίς Σ Τ ' (μ ε τ ά τ ώ ν ειρ μ ώ ν) κ α ι ο τού 'Α γ ίο υ ε ίς Η '. 7.

((Σαντάνιον))·. κ α λ ο ύ ν τ α ι ούτω τ ά δύο κ η ρ ο π ή γ ια τ ά

έ π ι τ ή ς 'Α γ ί α ς Τ ρ α π έ ζ η ς (κ α ι γ ε ν ικ ώ ς τ ά αύτού τού είδους κ η ρ ο π ή γ ια ). ( Β λ . σ^,ήμα ε ίς τ ό Π α ρ ά ρ τ η μ α .) 86

8. «Χ ρ ία λίς»: ξύλινον ή μ ετ α λ λ ικ ο ν âvT ixccacvov ακίδα οπου στερεοΰταί βά μβα ξ διά τ η ν «χρ ισ ιν» . (J^X. 'T/r^\uoL

εις το Π α ρ ά ρ τη μ α .) 9. Αυτη ή τά ξίς δ ια σ ώ ζει ά ρ χα ιο τά τη ν πράξιν τ ή ς ’Ь]хκλησίας, καθ’ ήν ό ήγούμενος ή λ ειφ εν έ λ α ίω εκ τ ή ς κανδήλας τού έορταζομένου 'Λ γίου τούς δύο δακτύλους α ’ύ τού, δ ε ί­ κτην και μέσον, και έχριε τούς π α τέρ α ς εις το μέτo^πov (πρβλ. Τυπικόν 'Α γίου Σ ά β β α , ’Κκδόσεις Ιίεν ετ ία ς ΙΓ)77). 10.

Έ ορτά ζοντος και ετέρου 'Α γίου , λ έ γ ε τ α ι το κ οντά -

κιον του δευτέρου (π .χ . Ά π ο λ υ τ ίκ ιο ν 'Α γ ία ς β α ρ β ά ρ α ς, κοντάκιον 'Αγίου Δαμασκηνού). Έ ά ν τύχη το κοντάκιον να άναφέρη τη ν Θ εοτόκον, κ α τα λιμπάνεται το «Τη πρεσβεία Κ ύριε».

87

κ 6 ψ λ \χ ιθ Ν

e'

x x lic XrPYnNIXC eni X H ΜΝΗΜΗ ΧΓΙΟΥ α) Θ' 'Ώ ρα — Μικρός Έστιερινος Α κ ολουθία ά ρχεται την συνήθη ώραν τού Ц. καθημερινού Ε σπερινού ( 9 .0 0 Β υζαντινή). Ε ις το «Δόξα» τή ς Θ' 'Ώρας σημαίνει καθημερινός κόπανος και «σιδεράκι». Μετά τό κοντάκιον τή ς 'Ώ ρας, ό έκκλησιαστικός τοποθε­ τ εί εις τό προσκυνητάριον τήν εικόνα τού έορταζομένου 'Α γίου, άνάπτει τήν λαμπάδα του και ευθύς τό έπίσημον κατσίον (τού έκκλησιαστικού). Ά π ό λυσις τής Θ' 'Ώρας ου γίνετα ι. Ό Προοιμιακός δεν είναι «γεροντικός» ά λλα άναγινώ σκεται υπό τού διαβαστού. Ευθύς άμέσως,

άνευ Σ υ να π τή ς, ό διαβαστής εκφωνεί τον ήχον και άρχεται ό 8εζώς ψάλτης* το «Κ εκραγάριον» σύντο­ μον, ό δε έκκλησιαστικος ά νά π τει τ ά «λαδοκέρια». Ε ις την λέξιν «ώς θυμίαμα» άρχεται κ α τ σ ίζ ειν ό έκκλησιαστικος μ ε τ ’ «άερος» και έπισημου κατσίου. Ή σ τ ιχ ο λ ο γία («Θού Κ ύριε») κ α τ α λ ιμ π ά ν ετ α ι. ’Ά ρχονται ευθύς τά τροπάρια εις 4 , έκ τού στίχου « Ά π ο φυλακής πρω ΐας». Ό διαβαστής κανοναρ­ χ εί. Το τρίτον και τέταρτον τροπάριον δεν είνα ι «γεροντικά» ά λ λ ά ψ άλλονται ύπο διαφόρων π α τέ­ ρων ειδοποιηθέντων ύπο τού τυπικάρη. Ό διαβαστής λ έγ ει τό «Φως ίλαρον» και ευθύς εκφωνεί το Προκείμενον τής ήμέρας. Ή έκφώ νησις τού ίερέως « Ε σ π έρ α ς. Π ροκείμενον» κ α τ α λ ιμ πάνεται. Ε ίτα ό διαβαστής το «Κ αταξίω σον» και ευθύς κανοναρχεί τά Ά π ό σ τ ιχ α , άνευ πληρω τικώ ν. Ε ις το τέλος των Ά π ο σ τ ίχ ω ν σβήνει ό έκκλη σιαστικος τά «λαδοκέρια». Το «Νΰν άπολυεις» και το Τρισάγιον ύπο του διαβαστοΰ. Έ π ο ντ α ι τά Α π ο λ υ ­ τίκια και ευθύς ό ιερεύς «Σοφία. Ό ών ευ λ ο γη ­ τός». Τό «Στερεώσαι» λ έγ ει ό ήγούμενος. Μ ετά τό πέρας τής Α κολουθίας επεται Τ ράπεζα.

β) Α γρ υ π νία Π αλαιά συνήθεια τών μοναστηρίων του ’Ά θω νος είναι ή άνάρτησις εξωθεν του Καθολικού την προη89

γουμένην τ ή ς α γρ υ π νία ς ξυλίνου σταυρού μ ετ ’ έπιγρα φ ής « Α Γ Ρ Υ Π Ν ΙΑ » ή «Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΓΡΥ Π Ν ΙΑ Ν » προς είδοποίησιν τώ ν πα τέρω ν. Π λή ν ομως εις ό λ ίγ α ς μονάς τ η ρ είτα ι. Ε ις το τέλ ο ς του Γ ' τα λ ά ντου ά ρχεται εις τον κυρίως ναον το μικρον Ά π όδειπ νον και σημαίνει έπίση μος κόπανος, «σιδεράκι» και μία στάσις με­ γ ά λ ο ι κώδωνες.'^ Ό

έκκλησιαστικος άνάπτει το

παπαδικον κα τσίον. Ε ις το Ά π όδειπνον καταλιμπά νοντα ι οι Χ α ιρ ετισ μ οί, τό «Κ αι δός ήμίν Δέσπο­ τ α » , «'Ά γιε Ά γ γ ε λ ε » , «Θεοτόκε Παρθένε» και τό θυμίαμα εις τό « Α ξιό ν έστι», λόγω τής Α γρ υ ­ π νία ς. Μ ετά την Ά π όλυ σ ιν ά νάπ τει ο έκκλησιαστικος τό είσοδικόν και τό τοποθετεί έμπροσθεν τής άνοικτής 'Ω ραίας Π ύλης. Ό ιερεύς μετά μανδύου και έπιτραχηλίου άρχεται θυμιάν κύκλω την Α γ ία ν Τ ράπεζαν (άνευ Ε υλογητού) και έξέρχεται έκ τής 'Ω ραίας Π ύλης. Ό

Ε κκλησιαστικός άποκουκου-

λ ίζ ε τ α ι, λ έ γ ε ι «Κ ελεύσατε», αϊρει τό είσοδικόν, τοποθετεί αυτό εις την θέσιν όπου τίθεται Ά ν ά γνω σις και άπέρχεται εις πλησιέστερον στασίδιον. 'Ό ταν ό ιερεύς θυμιάση και τόν άριστερόν χορόν αίρει ό έκκλησιαστικός τό είσοδικόν και τοποθετεί αύτό υπό τόν σταυρόν τών «Ό σιακώ ν», έμπροσθεν τής Βασιλικής Π ύλης (βλ. κάτοψιν Ναοΰ εις τό Π αράρτημα), και άπέρχεται εις στασίδιον. Πληρωθέντος του θυμιάματος τών «'Οσιακών», 90

6 εκκλησιαστικός τοπ οθ ετεί το είσοδικον ύπο τον τής Λ ιτή ς π ολυέλα ιον και απέρχεται. Πληp6J0έvτος και τού τή ς Λ ιτή ς θυμιάματος, ό εκ κ λη σ ια σ τι­ κός αίρει το εισοδικόν και οδ η γεί τον ιερέα έω ς τή ς Ό ρ α ια ς Π ύ λη ς, οπου ιστα τα ι εμπροσθεν τού Κ υ­ ρίου τού τέμπλου μέ άνασηκω μένον εισοδικον έω ς οτου είσέλθη εις το Β ή μ α ό ιερεύς. Ούτος προ^τίστως ισταται άναμέσον τώ ν μ εγά λ ω ν μ α νο υ α λ lojv, χαράσσει σταυρόν μετά τού θυμιατού καί εκφ ω νεί «Κύριε, Ε υλόγησον», ό 8ε διαβαστής ά π α ντά « ’Λ μήν». Κ ατόπιν εισέρχετα ι θυμιών εις το Ίερον καί προ τής 'Α γία ς Τ ραπέζης έκφωνεί «Δόξα τή 'Α γ ία και Ό μοουσίω ». Ό έκκλησιαστικός σβήνει τό εισοδικόν, φορεί τό κουκουλ ιόν του καί έπιστρέφει εις την οικείαν θέσιν.^ Ό ήγούμενος τον Προοιμιακόν. Μ ετά τη ν Σ υναπτήν υπό τού διακόνου, έκφωνεί ό διαβαστής (έκ τού στασιδιού του) «Ά νή ρ . Α λ λ η λ ο ύ ια » καί άρχονται οι ψάλται τό άργόν «Μακάριος Ά νή ρ » εις ήχον πλάγιον τού Δ'. Ε ις την φράσιν «Κύριε, τί έπληθύνθησαν» ό εκ­ κλησιαστικός λαμβάνει τό ξύλον, ποιεί «σχήμα» υπό τόν μέγαν πολυέλαιον καί ά νάπτει τά γεντέκ ια καί ήμισυ χορόν.^ Μικρά Α ίτησις υπό τού διακόνου καί άρχεται, μετά την έκφωνησιν τού ήχου ύπο τού διαβαστού, τό άργόν Κεκραγάριον (Ια κ ώ β ο υ Π ρω ­ τοψάλτου) . Ό έκκλησιαστικός κινεί τόν χορόν μέ τόν κανδη91

λ ο π ά ρ τ η ν / о δέ διάκονος θυμιιά το Κ αθολικον μετά «κιβωτοΰ» και ((άερος». Τά ((Θοϋ Κύριε» λ έγ ο ντ α ι —συνήθως— εις ρυθμόν τρίσημον ά ργώ ς. Τά σ τιχηρά άργά (έκ το υ «Μουσι­ κού Α π α νθ ίσ μ α τος» Ί ω . Π ρω τοψάλτου). Οι ψάλτα ι λέγουσι τά δύο πρώτα^ είτ α τά δύο «γεροντικά» και τά λοιπά σύντομα, ύπο διαφόρων πατέρω ν όρισθέντων υπό του τυπικάρη. Τό δοξαστικόν άργόν (έκ τή ς α’Αθωνιάδος» του Π . Φιλανθίδου ή έκ τού « ’Αργού Δοξασταρίου» Ια κ ώ βου Πρωτοψάλτου. Τό δέ τώ ν Ά π ο σ τ ίχ ω ν έκ τή ς «Ά θω νιάδος» ή έκ τού «Δοξασταρίου» Χουρμουζίου Χ αρτοφύλακος). Ε ίσ ­ οδος. Μ ετά τό «Φώς ιλαρόν» άναγινώ σκει ό διαβαστής τά ς προφητείας έχω ν ήναμμένον κηρίον εις την χεΐρ α αυτού διότι ό έκκλησιαστικός σβήνει γεντέκια και χορόν μετά τήν είσοδον. Έ ν συνεχεία, ό έκκλησιαστικός ά πέρχεται εις τήν Α ϊτήν, άνάπ τει τήν κάτω σειράν τού πολυελαίου αύτής'^ και τοποθετεί ύπ’ αυτόν δισκέλιον έστραμμένον πρός ά νατολά ς. Έ πιστρέφω ν άνάπτει τό είσοδικόν και τοποθετεί αυτό υπό τόν μέγαν πολυέλαιον. Μ ετά τό πέρας τών Π ληρω τικώ ν, ό διαβαστής κανοναρ­ χ ε ί εις τόν ήγούμενον τό Α' ιδιόμελον τής Α ϊτής τού 'Α γίου τή ς μονής, και έξέρχονται εις τήν Α ϊ­ τήν. Προπορεύεται ό διαβαστής, άκολουθεΐ ψαλλων ό ήγούμενος, ό έκκλησιαστικός μετα είσοδικού, ό διάκονος —μετά κουκουλ ίου—θυμιών (με σκε-------------------------------------------------------

9 2

------ ------------------- -------------------- -------

παστόν —δ^πλούν—θυμιατον) και ό Ιερεύς μετ’ έπιτραχηλίου, φελωνίου καΐ κουκουλίου, δστις έξερχόμιενος έκ τής 'Ωραίας Πύλης αϊρει έκ τού προσκυνηταριου την εικόνα τού Ά γιου και τοποθετεί αυτήν επ\ του δισκελίου εις τήν Λιτήν. Ч) έκκλησιαστικός θέτει το είσοδικον όπισθεν τού δισκελιου και σύρει τό βήλον τής Βασιλικής Πύλης. Ό ήγούμενος καταλαμβάνει το στασίδιον του, ομοίως και ό ιερεύς (βλ. κατόψεις ναού εις το Παρ­ άρτημα) δστις ψάλλει και τό έπόμενον ίδιόμελον (δηλ. τό Α' τής Λιτής του έορταζομένου Ά γιου). Ό διάκονος —ανευ κουκουλίου— θυμιά τήν εικόνα του Ά γιου και τούς πατέρας εις Λιτήν και Νάρθη­ κα. Πληρωθέντος του θυμιάματος, δίδει τό Ουμιατόν εις τόν έκκλησιαστικόν διά νά έπιστρέ'ψη αυτό εις τό Ίερόν, φορει τό κουκούλιόν του και κάθηται πλησίον του ιερέως. 'Όσον διαρκεΐ ή Λ ιτή, ό έκκλησιαστικός έλεγχει τάς κανδήλας τού κυρίως ναού. Άρχομένου του «Δοξαστικού» τής Λ ιτής, τοποθετεί τήν «αρτοκλα­ σίαν» υπό τόν μέγαν πολυέλαιον κα\ άνάπτει τά τρία κηρία αύτής. Άρχομένου τού ιερέως τής ευ­ χής «Δέσποτα Πολυέλεε», ό έκκλησιαστικός ποιεί μετάνοιαν εις τόν ήγούμενον και ανοίγει τήν Βασιλικήν Πύλην. Ό διαβαστής έπιστρέφει εις τόν κυ­ ρίως ναόν και μετά τήν τού ιερέως ε’ύ χήν κανοναρ­ χ ε ί δεξιά τό Α' Ά πόστιχον (έκ τού «Μουσικού Α ­ πανθίσματος»). Ό ιερεύς φορεί τό κουκούλιόν του, ^ 3

------------------------------------------------ ------------

6μ.οίως κα\ ό διάκονος, και επιστρεφουσι την εικόνα εις το προσκυνητάριον, προπορευομ-ένου τού έκκλησιαστικοΟ |χετά του εισοδικοΰ. Κ α τόπιν εισέρχονται εις το Ίερον Βήμ-α. Μ ετά τα Ά π ό σ τ ιχ α , το Δοξαστικον και το. αΝΰν απολύεις» ύπο τού ήγουμ.ένου.^ Το Τρισάγιον και το Ά π ολυ τίκ ιον τοΰ 'Α γίου άργον δις (έκ του Μου­ σικού Ά π ανθίσ μ.α τος), άκόμ.η κι αν είναι Σάββατον έσπέρας. γον

Α κ ολουθεί το «Θεοτόκε Παρθένε» άρ­

(τού Μ περεκέτου). Ό διάκονος έξέρχεται εις

το μέσον περίπου τοΰ κρατήματος τοΰ πλα γίου Δ ' ήχου «τών ψυχών ήμ.ών» (δταν ά ρ χίζει τό μέλος νά κινήται εις τό όξυ τετράχορδον). Θυμιά τήν «άρτοκλασίαν» κύκλω και τούς πατέρας, υπό τόν μέγα ν πολυέλαιον ών. Τ έλος, θυμιά τόν έξερχόμενον εις τό τέλος τού «Θεοτόκε Παρθένε» ιερέα διά νά άναγνώ ση τήν εύχήν τών άρτων. Ό έκκλησιαστικός καταβιβάζει τόν φανόν τής άναγνώσεως^^ και άνάπτει αύτόν. Τοποθετεί ύπ’ αυτόν εν δισκέλιον πρός δυσμάς. Ό τυπικάρης ορί­ ζει άδελφόν τινα διά τήν Ά νά γνω σ ιν (ούχι τόν διαβαστήν). Μ ετά τό πέρας τής ευχής τών άρτων, ό ίερεύς και ό διάκονος άσπάζονται εναν άρτον και έπιστρέφουσιν εις τό 'Ιερόν, ενώ ό διαβαστής άναγινώσκει τόν Α Γ ' ψαλμόν «Ευλογήσω τόν Κύριον» εως τού στίχου «'Ότι ούκ έστιν ύστέρημα τοϊς φοβουμένοις αύτόν». Τότε διακόπτει και έκφωνεί τό -------------------------------------------------------

9 4

------------------------------------------------------

«Πλούσιοι έπτώ χευσαν!)). 'Ο 8εξίος χορος ψ ά λ λ ε ι αυτο μίαν φοράν ά ργώ ς (μουσικόν). Ч) εκ κ λ η σ ια ­ στικός αποσύρει μ ετά τη ν άναχώρησίν τού ίερέοκ την «άρτοκλασίαν». Μ ετά το

((Πλούσιοι έπ τώ χευ σ α ν»

έκφο^νεΐ 6

διάκονος ((Τού Κυρίου δεηθώ μεν» κα ι ό ίερευς ((Ευ­ λ ογία Κυρίου και ελεος». Ό τ α χθ είς α να γ νώ σ τη ς λ έ γ ε ι το προκ είμ ενον τής Ά να γνώ σ εω ς (π .χ . ((Βίος και π ο λ ιτ ε ία τού 'Αγίου και ένδοξου μάρτυρος Τάδε. Ε υ λ όγη σ ον Δ έ ­ σποτα») και ό ίερευς π οιεί Ε υ λ ο γ η τ ό ν /^ Ό Α ν α ­ γνώ στης ά πα ντά ((Α μ ή ν» και ά ρ χετ α ι ή Ά νά γνο ^ σις. Ε ις το μέσον σχεδόν τή ς Ά ν α γ ν ώ σ ε ω ς* ’^ σ η ­ μαίνει έπίσημος κόπανος, ((σιδεράκι» και μ ία σ τ ά ­ σις μεγάλοι κώδωνες. Ό τυπικάρης ε’ίς τινα σ τιγμ ή ν ειδοποιεί τον Α ­ ναγνώ στην και ούτος διακόπτει τή ν Ά ν ά γ ν ω σ ιν λέγω ν ((Αύτοΰ (-ής) ά γ ία ις πρεσβείαις Χ ρ ισ τέ ό Θεός έλέησον ήμάς. ’Α μήν». Ή έπ ιλο ιπ η ά ν ά γ ν ω σις τίθεται μετά το Β' ψαλτήριον, χειμ ερ ινή ς π ε ­ ριόδου ουσης, ή εις τήν Τ ράπεζαν (εις το γεΰ μ α εϊτε και τό Δεΐπνον έάν είναι μ ε γ ά λ η ). Ό έκ κ λη σιαστικός σβήνει τον φανόν τ ή ς 'Ά ν α γ ν ώ σ ε ω ς και αποσύρει τό δισκέλιον. Ευθύς ό ήγούμενος τόν Ε ξ ά ψ α λ μ ο ν (άνευ προη­ γούμενης αίτήσεω ς). Τό ((Θεός Κύριος» άργόν (έκ τού ((Μουσικού Α ­ πανθίσματος»). Ά π ολυτίκιον άργόν τού Α γ ί ο υ , 95

«Δόξα» το αυτό, «Κ αι νυν» σύντομον Θεοτοκίον (Κυριακής ούσης τό Ά ναστάσιμ-ον δίς, «Δόξα» του 'Α γίου, «Κ αι νϋν» Θεοτοκίον), Την τού χειμώ νος περίοδον τίθετα ι δεύτερα Ά νάγνω σις μετά τό Β' κάθισμα τού ψαλτηρίου. Ό έκκλησιαστικός φροντίζει διά τον φανόν και τό δισκέλιον, ώς ανωτέρω . Ε ις τό μέσον τή ς Ά να γ νώ σεως λαμβά νει τό ξύλον, ποιεί «σχήμα» και άνάπτει την κάτω σειράν του μεγάλου πολυελαίου. Την θερινήν περίοδον, κατά την όποίαν δεν τίθεται δευτέρα Ά ν ά γ ν ω σ ις, ό έκκλησιαστικός άνάπτει εις το Β' «Δοξα» τοΰ δευτέρου ψαλτηρίου. Τό «Δούλοι Κύριον» ψ άλλεται άργώς (Π . Λ αμπαδαρίου, ήχος π λ ά γιος Α'). Ε ις την φράσιν «Τά είδω λα τών Ε θνώ ν» ό έκκλησιαστικός άναπτει έπίσ*Γ|μον κατσίον και άρχομένου του «Έ ξομολογείσθε» θυμιά μετά «άέρος». Ακολουθεί ή Ε κ λ ο ­ γή τοΰ 'Αγίου και τά άργά «Δόξα. Ή ύπεράρχιος Θ εοτης», «Κ αι νυν», «Π αντάνασσα». Άρχομένου τού «Δόξα», σβήνει ό έκκλησιαστικός τόν πολυέ­ λαιον και άνάπτει τάς λαμπάδας, τά «λαδοκέρια» και τόν σταυρόν τής 'Ωραίας Π ύλης. Τά « Έ κ νεότητάς μου» (άργώς) και τό «Πάσα πνοή» είναι «γεροντικά». Μ ετά τήν άνάγνωσιν τοΰ Ν' ψαλμοΰ υπό τοΰ ήγουμένου, έκφωνεΐ ό διαβαστής έκ τοΰ στασιδιού του «Δόξα. Δεύτερος». 'Ο δεξιός χορός άργώς τό «Δόξα τα ΐς τοΰ (π .χ .) ’Αθλοφόρου πρεσβείαις...». 96

Ό διαβαστής «Κ αΙ νΰν. Ό αύτος» και 6 αριστερός χορος ((ΚαΙ νϋν. Τ α ίς τή ς Θ εοτόκ ου ...». Έ ν συνε­ χεία ό διαβαστής κα νονα ρχεί το ι<5ιόμελον τού 'Α ­ γίου εις τον δεξιον χορόν. Τούς κανόνας κ α νονα ρχεί ό διαβαστής ώς συνήθως. Ψ ά λ λ ο ν τ α ι τή ς Θεοτόκου εις ΣΤ ' (μετά δισσεύσεως του ειρμού) και του 'Α ­ γίου εις Η' (έάν ώσι δύο κανόνες^ εις Δ' έκα σ τος). Κ αταβασίαι εις τό τέλ ος έκάστης ω δής. Θυμιά ό διάκονος εις την Α' ωδήν και τή ν «Τ ιμιω τεραν». Έ ά ν ύπάρχη άγιον λείψανον ακολουθείται ή διάταξις πού προεγράφη εις τό Δ' Κ εφ ά λα ιον. Γ ίνετα ι «χρίσις»

(άσχετους λειψάνου). Τά Πασαττνοαρια

άργώς (Ια κώ βου Π ρω τοψάλτου), ή δε σ τ ιχ ο λ ο γ ία σύντομος. Τά προσόμοια άργώ ς (έκ του «Μουσικού Α πανθίσματος»). Τό Δοξαστικόν, ώς ε ’ί θισται. Δ ο ­ ξολογία αργή. Α κολουθεί ή Α' 'Ώ ρα. Ε ις τό «Δ ό­ ξα» ό έκκλησιαστικός σημαίνει «ξυττνητήρι» και εν τάλαντον εις τρεις στάσεις περιξ τού ναού.

γ) "Ωραι Γ ', Σ Τ ' Ά ναγινώ σκονται εις τον κυρίως ναον. Ε ις το «Δό­ ξα» τής ΣΤ' 'Ώρας έπίσημος κόπανος, «σιδεράκι» και μία στάσις μεγάλοι κώδωνες.

δ) Θεία Λειτουργία Μ ετά τό τής Λ ειτουργίας Ε ύα γγέλ ιον ά νά π τει ό --------------------------------

97

----------------------------------

έκκλησιαστικος ή[χισυ χορον κα ί γ ε ν τ έ κ ια . Ε ις το χερουβ ικον ένοϋντα^ οΐ δύο χοροί κα ί ψάλλουσιν αύτο εις οίον ή χον βούλονται (ούχΙ ά π α ραιτήτω ς τον τή ς έβδομάδος). Μ ετά τη ν όπισθάμβωνον ευχήν εύλογοΰντα ι κόλλυ βα εις τιμ ή ν κα ί μνήμην τοΰ 'Α'

γιου.

15

ε) Ακολουθία Τραπέζης Ε ις το τ έ λ ο ς τή ς Λ ειτου ρ γία ς σ η μ α ίνει μ ία στάσις κώδωνες ά ντι «ξυπνητηρίου» ύπο τοΰ τραπεζάρη. Ό ήγούμενος εισ έρ χετα ι εις τή ν Τ ράπεζαν μετά άτιλοΰ μανδύου/*^ προπορευομένου είσοδικοϋ. Α κ ο ­ λουθεί ή 'Ύψωσις τή ς Θεοτόκου (β λ . Κ εφ . Α').

στ) 'Ώρα Θ' — Εσπερινός κατόπιν Α γρυπνίας 'Αγίου Ή

Α κ ολ ουθ ία ώς εϊθισται. Το κάθισμα τού ψαλ­

τηρίου κ α τ α λ ιμ π ά νετα ι λ όγω τή ς προηγηθείσης Α γ ρ υ π ν ία ς . Ή δέ Ε ίκώ ν τοΰ 'Α γίου αίρεται έκ τοΰ προσκυνηταρίου μ ετά τό τή ς 'Ώρας Κοντάκιον, έκτος έάν ό "Αγιος έχη μεθέορτα (βλ. Π ίνακα εις τό Κ εφ . Α' τοΰ Γ' Μέρους). Έ ά ν ύπάρχη σχετική φ υλ λά ς, ψ ά λλετα ι ή τοΰ 'Α γίου Παράκλησις^ αντί θεοτοκαρίου.

снме1шсею е' κβψχχχιογ 1. Ό [Λίκρος Έστΐερινος ψ άλλεται ύπο πατέρω ν όρια-θέντων ύπο του τυπικάρη καί ούχΙ τόJv καΟορίσαένο^ν ψ αλ­ τών τής μονής, οί οποίοι 0ά ψάλλωσιν εΙς την Άγρυπ'^'.αν. 2. Ε ις έτέρας μονάς (καί το Π ρωτάτον) σημαίνουσιν εις κάθε Α γρυπνίαν τρείς στάσεις μεγάλους κο!)θο^νας. 3. Ε ις τον άρχαίον ναον του Προστάτου άντι τού εκκλη­ σιαστικού λαμβάνει το εισοόικον ό οιαβαστής. ΙΙλήν όιχίυς εις το τού 'Αγίου Σάββα Τυπικον άναφερεται ό έκκλησιαστικός. 4. Ε ις την Μονήν τής Μ εγίστης Λαύρας ψαλλουσι την Α' στάσιν τού «Μακάριος Ά νήρ» και άναγινο')σκουσι τά ς λοιπάς δύο. Ε ις τάς πλείστας όμως μονάς άρκούνται εις την Α' στάσιν. 5. «Γεντέκια» καλούνται τα μακρια και κυλινδρικά ςύλα εις τά μανουάλια τά όποια εις το έπάνω μέρος φέρουσι λαμπάδα. (Βλ. σχήμα εις το Π αράρτημα.) 'Ήμισυς χορος έννοείται οτι δεν άνάπτουσιν ά πα ντα τά κηρία τού χορού, ά λλά έάν είναι έπι πα ρα δείγματι οκτώ δυάδες άνάπτουσιν αί τέσσαρες. Ε ις τινας μονάς εις τά ς τών 'Αγίων Α γρυπνίας άνάπτουσι «σταυρο^τά» τον

δη>.α-

δή μία δυάς προς άνατολάς, μία προς δυσμάς, μία προς βορ--------------------------------- 99

----------------------------------

pâv και μία προς νότον. Ε ις δε τά ς μ,ικράς Δεσποτικάς και Θεομ-ητορικάς άνάπτουσιν ήμ-ΐσυ χορον και εις τα ς μ-εγαλας ολόκληρον. 6,

((Κανδηλοπάρτης»; έπίμ,ηκες ξύλον άπολήγον εις

μ.έγαν μεταλλικόν γά ντζον με όπάς και μεταλλικόν χω νίον (βλ. στ_ήμα εις τό Π αράρτημα.). Ό έκκλησιαστικός αϊρει διά τού κανδηλοπάρτου την κανδήλαν έκ τή ς θέσεώς της, στερεώνει εις την μίαν χεΐρα τό ξύλον και διά τής έτέρας λαμβάνει μίαν ϊσκαν (κεκομμένον και έπεξεργασμένον είδος άμανίτου φυομένου έπι τών όξυών, χρησιμοποιούμενον ώς φυτίλιον) έκ τών οπών και άλλάσσει την παλαιάν. Μ ετά την α λ λ α γ ή ν, καθαρίζει τούς δακτύλους του εις τό χωνίον και σ φ ογγιζει αύτους εις δέσμην στυπιου, την όποιαν φερει μεθ’ έαυτοΰ. Ε ίτα έπαναφερει την κανδήλαν εις την θεσιν της. Ό κανδηλοπάρτης χρησιμεύει εις τήν κίνησιν τών πολυε­ λαίω ν και τού χορού. Ό έκκλησιαστικός θέτει τόν γάντζον τού κανδηλοπάρτου εις τήν άκρην τών δικεφάλων αετών τού χορού άρχομενος έκ τής 'Ωραίας Π ύλης και κινεί αυτόν δια­ δοχικούς, έκ διαφόρων σημείων. ' 0 χορός κρέμαται έκ πολ­ λών αλυσίδων, διά τούτο μέ μίαν κίνησιν δεν δύναται νά κινηθή ολόκληρος. Οι δέ πολυέλαιοι «γαντζώνονται» κάτω­ θεν και κινούνται κυκλικώς. 7. Έ ά ν είναι μικρός, άνάπτει αύτόν ολόκληρον. 8. «Α ρτοκλασία»: σκεύος ξύλινον, μπρουτζινον ή άργυρούν μέ είδικάς ύποδοχάς διά δύο ποτηράκια (δεξιόθεν οίνον, αριστερόθεν ελαιον), εν πινάκιον έμπροσθεν μ ετ’ ώμών κόκκο3ν σίτου και μέγα πινάκιον εις τό κέντρον χωρούν πέντε μικρούς άρτους (βλ. σχήμα εις τό Παράρτημα.) Περίφημος και άρχαιοτάτη «άρτοκλασία» εύρηται εις τήν 'Ιεράν Μονήν 'Α γία ς Αικατερίνης ’Όρους Σινά. Μ ετά τό πέρας τής αρτοκλασίας, ό έκκλησιαστικός τεμα100

χ ίζ ε ί τούς άρτους εις λεπ τά τεμ ά χια . Τοποθετεί αύτά έντος δισκίου και ραντίζει μέ τον οίνον τή ς «αρτοκλασίας» (και ολίγον έπιπλέον, έάν χρ ειά ζη τα ι). Το ελαιον χ έ ε ι έντος τή ς κανδήλας τού Ά γ ιο υ , εις το προσκυνητάριον. Οι παλαιοί πατέρες εχεον το έλαιον και τον οίνον εις τους πίθους τού Δοχείου (αποθήκης τροφίμων) και τον σίτον έ'ρριπτον εις την σιταποθήκην, SC ευλογίαν. 9.

Ε ις τά Ά π ό σ τιχα τής Α γρ υ π νία ς ου ποιοΰσι «σ χή ­

μα» ούδε «χαιρετουσιν» εικόνας. 10. Θερινής περιόδου ούσ-ης, τό «Θεοτόκε Παρθένε» λ έ ­ γεται σύντομον. 11. Μη ύπάρχοντος φανού δίδει άνημμένον κηρίον εις τον Διαβαστήν τής Ά να γνώ σεω ς. 12. Πρόκειται διά τό «Ευλογητός» τή ς αρχής τή ς Α ­ γρυπνίας τό όποιον άντικατεστάθη

διά τού

«Δόξα

τή

Ά γ ια » . 13. Την θερινήν περίοδον κατά την όποίαν κ α τα λ ιμ π ά νεται ή Ά νά γνω σις, σημαίνει εις την αρχήν τού Έ ξα ψ ά λ μου. 14. Ε ις τινας μονάς άνάπτουσιν άπαντας τα ς σειράς εν παρά έν («παρδαλά»). 15. Ε ις τάς Α γρ υπνία ς τού Προφήτου Ή λ ιού και τώ ν Α ρ χα γγέλ ω ν ού γίνονται κόλλυβα τών Α γ ίω ν . Τό όμοιον εις τό Γενέθλιαν τού Προδρόμου και τής Θεοτόκου και τά Εισόδια αυτής και την 'Υπαπαντήν. 16. Α π λούς Μανδύας; μελανός, όμοιος μέ τον τού έκκλησιαστικού, ιερέως και διαβαστού. Α λ λ α χ ο ύ απέρχεται εις την Τράπεζαν μ ε τ ’ έπισημου μανδύου, έφ’ όσον βεβαίως έχοροστάτησεν εις τον Δ εσποτικόν Θρόνον κατά την Α γρ υπνία ν.

101

кефдлхюм ст'

TXilC ΧΓΡΥπ ΝΙΧΟ леспот1кнс-ееомнтоР1кнс еортнс а ) Ά γ ρ υ π ν ία ι Μ εγάλω ν Θεομητορικών Ε ορτώ ν κολουθεста! ή τάξις Α γρ υπνία ς 'Αγίου μ.έ έξης δίαφοράς. Σημαίνει έπίοτημος κό«σιδεράκι» και τρεις στάσεις μεγάλοι κο)δωνες. Ψ ά λλ οντα ι «Ά νοιξαντάρια» και άνάπτουσιν οί δύο εκκλησιαστικοί εις την φράσιν «Πάντα έν σοφία» ολον τον χορόν, τούς μικρούς πολυελαίους, γεντέκια, λαμπάδας, «λαδοκέρια» και τούς τέσσαρες σταυρούς (βλ. κατόψεις ναού εις τό Παράρτη­ 102

μα) πλήν τού μεγάλου πολυελαίου. Ε ις το Κ εκραγάριον κινούνται ό χορος και οί πολυέλαιοι. Έ ά ν ή Α γρ υ π νία τυχη Κυριακή, άναγινώ σκει ό διαβαστής το «Μακάριος Ά νή ρ» δλον. Ε ις τη ν Λ ιτήν άνάπτει πάντοτε ό πολυέλαιος ολόκληρος. Ε ις τα Α π ολυ τίκ ια τού Μ εγάλου Ε σ περινού <5ισσεύεται τό άργον Ά π ολυτίκιον τής Θεοτόκου και ευθύς ((Θεοτόκε Παρθένε» άργόν (Κυριακής ούσης, σύντομον). Τό Προκείμενον τής

Ά να γνώ σ εω ς ώς εξής;

«Λόγος τού έν 'Α γίοις Πατρός ήμών (Δ εινός) ή τού μακαρίου Διδασκάλου (Τάδε) εις την Κ οίμησιν (π .χ .) τής Ύ περα γία ς Θεοτόκου και Ά ειπαρθένου Μ αρίας. Ευλόγησον Δέσποτα». Ε ις τον Όρθρον τρισσεύεται τό τή ς Θεοτόκου Ά πολυτίκιον. Ά ν τ ι τής συνήθους Ε κ λ ο γ ή ς ψ ά λ­ λεται τό άργόν «Λόγον ’Λγαθόν» και κατόπιν τό άργόν «Δέσποινα πρόσδεξαι».

Ό

δε πολυέλαιος

άνάπτει ολόκληρος. Κυριακής ούσης, τό «Δούλοι Κύριον» λ έ γ ε τ α ι σύντομον, καταλιμπάνεται τό «Δέσποινα πρόσδεξαι» και άρχονται εύθύς τα Ε υλογητάρια, ά ντι Εωθινού λ έγετα ι τό τής Θεοτόκου Ε ύ α γγέλ ιον και ψάλλεται Τιμιωτέρα. Προσκύνησις Ε υ α γγελ ίου ού γίνεται. Οί κανόνες τής Θεοτόκου εις 14 (μετά δισσεύσεως τών ειρμών). Ά π ό Θ' ωδής έως και την Δ οξολογίαν ά νά π τει 103

ό χορος ολόκληρος καΐ τά γεντέκ ια . Γ ίνετα ι «χρίσις». Ε ις τά ς "Ωρας Α π ο λ υ τ ίκ ια το Ά να σ τά σ ιμ-ον, «Δόξα», τή ς έορτής, «Κ αι νυν», τή ς Ώ ρ α ς. Έ ν Κυριακή Κ οντάκιον μόνον τή ς έορτής. Α π ό ­ στολος και Ε ύα γγέλ ιον τή ς Κυριακής και τής έορ­ τή ς. Μ ετά τον «Α π όσ τολ ον», άργόν Ά λ λ η λ ο υ ϊα ριον, εις ο θυμ.ιά ό διάκονος. Μ ετά τό Ε ύαγγέλιον άνάπτουσι χορόν (ολόκληρον), γεντέκ ια , σταυρους (τέσσαρες), «λαδοκέρια» και μικρούς πολυέλαιους άτινα κινούνται εις τό Χερουβικόν. Μ ετά τον άντι τού «’Ά ξιόν έστι» ειρμόν τής Θεοτόκου σβήνουσιν αύτά.' Μ ετά την όπισθάμβωνον, εύλογούνται κόλλυβα τής Θεοτόκου.^ Ε ις την Τράπεζαν δύο είσοδικά, δύο κατσία, και ό Η γ ο ύ ­ μενος μέ έπίσημον μανδύαν.^ Ε ις την άπόλυσιν «Πολυχρόνιον» τού ήγουμένου (βλ. Κ εφ. Ζ').

β) Ά γ ρ υ π νία ι Μικρών Θεομητορικών Ε ορτώ ν ’Ανάπτει εις σταυρός και ήμισυς χορός εις τον Έ σπερινόν και την Λ ειτουργίαν. Ε ις την Λιτήν ή κατω σειρά τού πολυελαίου (εάν είναι μικρός, ολό­ κληρος). 'Η Ε κ λ ο γ ή εις τον Όρθρον σύντομος. « ’Λλληλουϊάριον» συνήθως δεν ψάλλεται. Ε ις την Τράπεζαν εν εισοδικόν, εν κατσίον και ό ήγούμενος μετά μανδύου απλού.

--------------------- --------------------------

γ)

’Α γ ρ υ π νία ι Μ ε γ ά λ ω ν Δ εστΐοτικώ ν Ε ο ρ τ ώ ν

Το Κ αθολικον σ τ ο λ ίζ ε τ α ι 8ι

έπισήμ-ων «ποδέο^ν»

εις τά προσκυνητάρια^ έπιτραχηλίο^ν εις το τέμιπ λ ο ν,

κανδηλοκούπω ν

κ λπ . Σ η μ α ίνει

έπίση μος

καΐ

κα νδηλώ ν

κόπανος,

έπισημ^^ν

«σιδεράκι»

και

τρεις σ τάσεις μ εγ ά λ ο ι κώ δω νες. Κ υριακής ούσης, τά Ά ναστάσιμ-α κ α τα λ ιμ π ά νο ντα ι. Ε ις τον Έ σπ ερινον ψ ά λλοντα ι « Ά νο ιξ α ντ ά ρ ια » , καταλιμπανομένου

π ά ντοτε

τού

«Μακάριος

’Λ-

νήρ». Ε ις τό «Π άντα έν σοφία» άνάπτουσιν οί δύο έκκλησιαστικοι τέσσαρες σταυρούς, γ εντέκ ια , ολον τον χορόν και τούς μικρούς π ολυ ελα ίου ς, λαμ π άδες και «λαδοκέρια». Ε ις τά Κ εκραγάρια κινοΰσι χορόν και πολυελα ίους. Κ υριακής ούσης, κα τα λιμ πά νοντα ι π ά ντα τά Α να σ τ ά σ ιμ α και ψ ά λλοντα ι μόνον τά τή ς έορτής. Τό

«Θεοτόκε

Παρθένε»

κ α τα λ ιμ π ά νετα ι

και

ά ν τ ’ αυτοΰ ψ ά λλετα ι μόνον τό Ά π ολυ τίκ ιον τρίς. Ό διάκονος έξέρχεται εις τό πρώτον Ά π ολυ τίκ ιον διά νά θυμιάση. Ε ις τόν Όρθρον ά νά π τει δλος ό πολυέλαιος. « Ά νά σ τα σ ιν Χ ριστού», Έ ω θινόν και προσκύνησις του Ε υ α γγελ ίο υ κ α τα λιμπά νοντα ι. Οι κανόνες τή ς έορτής (εις 14). Ά π ό Θ' ωδής έως και την Δ οξολογίαν ά νάπτει ολος ό χορός και τά γεντέκ ια .

---------------------- 105 ----------------------

Γ ίνετα ι ((χρίσις». Ε ις την Λ ειτουργίαν « Ά λ λ η λουιάριον» και τα φώτα ώς εις τον Έ στιερινόν/ Κ όλλυβα δεν γίνοντα ι οιίτε εις κεκοιμημένους ούτε εις τυχόν 'Αγίους τής ήμ-έρας. Ε ις την Τράπεζαν δύο είσοδικά, δύο κατσία και ό ήγούμενος με έπίσημον μανδύαν. Ε ις την έπιστροφήν, «Πολυχρόνιον» τοΰ ήγουμένου.

δ) Ά γ ρ υ π νία ι Μικρών Δεοτποτικών Ε ορ τώ ν Όμοίθ3ς μ.έ τά ς Α γρ υ π νία ς μ-ίκρών θεομητορικών έορτών, πλήν όμως άνευ Κ ολλύβων.

ε) Μεθέορτα έν Κυριακή Συμψάλλονται μετά τών Ά να στα σίμω ν. Ε ις τό «Δόξα» τοΰ Εσπερινού τό τής κυρίας ήμέρας τής Ε ορ τή ς. Ε ις τα Α π ολυ τίκ ια τό τής Ε ορτή ς πάν­ τοτε άντι Θεοτοκίου. Ε ις τούς Αίνους τό Έωθινόν. Ε ις τάς 'Ώρας Α π ολυ τίκ ια και Κοντάκια ώς έν τα ΐς Θεομητορικαΐς έορταΐς έν Κυριακή. Έ αν τύχη είς 'Άγιος έορταζόμενος, συμψάλλεται. Έ αν τύχωσι ο ό ο ο εις τίθεται είς τό ’Απόδειπνον.

,

106

στ) Ά πόδοσ ίς Δ εσ π οτίκ ώ ν-Θ εομ η τορ ικ ώ ν Ε ο ρ τ ώ ν έν Κ υριακή Τά τής έορτής συμψ άλλονται μετά τώ ν ’Λ να σ τ α σίμων. Ψ ά λ λ ε τ α ι καΐ ((Τιμιο^τέρα». « Α π ό σ τ ο λ ο ς » καΐ Ε υ α γγέλιον τή ς ήμέρας (το τού 'Α γίου Σ ά β β α Τυπικον ορίζει διά τά ς Α π οδόσ εις τώ ν Θ εομητορι­ κών έορτών έν Κυριακή « Α π ό σ το λ ο ν» και Ε ύ α γ γέλιον τής Κυριακής και τή ς Θεοτόκου).

ζ) ΠερΙ συλλειτουργώ ν Συλλείτουργα γίνονται^ κατά τη ν ά ρ χα ία ν τοΊ)ν Π ατριαρχείων και του 'Α γίου Ό ρους Π αράόοσιν, μόνον εις την τών Χ ριστουγέννω ν Ε ο ρ τ ή ν , τώ ν Θεοφανείων, τού Ε υα γγελισ μού, την Ααμπροφόρον τής Ά να στά σεω ς ήμέραν, εις την έορτήν τ ή ς Κ οι­ μήσεως τής Θεοτόκου και την Π ανηγυριν τή ς Μ ο­ νής. Α κολουθείται ή τά ξις τή ς άναλόγου έορτής ώς προανεφέρθη μέ τά ς έξής διαφοράς: Ε ις τον Μ έγαν Έ σπερινόν χοροστατεί ό ήγούμενος εις τον Δεσποτικόν Θρόνον μετά μανδύου έπισημου καί αρχιερατικής πα τερίτσ ας. Έ κδύετα ι τον μανδύαν μετα την τών άρτων εύλόγησιν εις την αρτοκλασίαν και ισταται εις τό παραθρόνιον. Έ πανενδύεται τον μανδύαν εις την Η' ωδήν τού Όρθρου και ψάλλει την Θ' ωδήν άπό θρόνου. Π ροΐ—

------------------------------------------------

107

---------------------------------------------------------

σταται τή ς Θ εία ς Λ ειτου ργία ς φέρων σταυρόν και έπιγονάτιον (μόνον ό ήγούμενος). Ε ις τά σ υλλείτουργα ά ναγινώ σκ ετα ι Θ εία Μ ετάληψ ις εις το 'Ιερον Β ή μ α κα τά την διάρκειαν τώ ν ψαλτηρίω ν του Όρθρου (έάν δεν άναγνωσθή κοινή δι’ ολους τούς πα τέρα ς). Ό ήγούμενος λ έγει τήν συγχω ρητικήν ευχήν. Τήν ((Προσκομιδήν» ποι­ εί ό Β' ιερεύς μετά τον ήγούμενον. Συλλειτουργούντω ν πλέον τών δύο Διακόνων^ ό Γ' λ έ γ ε ι τον ((Α ­ πόστολον» (ή και ο

, έάν είναι δύο οι ((Α πόστο­

λοι») έκ τώ ν βαθμιδών του Δεσποτικοΰ θρόνου. Ε ις τά συλλείτουργα και λοιπάς Α γρ υ π νία ς άνάπτει — κατά τήν τάξιν τού Πρωτάτου - το πολυκάνδηλον τής 'Ω ραίας Π ύλης (βλ. κάτοψιν Ναού εις τό Π αράρτημα.)

108

снме1шсею ст' кефхххюу 1. Συνήθεια πα λα ίά τοΰ 'Α γίου 'Όρους είνα ι νά ψ ά λ λ ε ­ ται ό Ειρμός τής Θεοτόκου ή το «’Ά ξιόν έστι» εμπροσΟεν τής έκασταχοϋ θαυματουργού Είκόνος τή ς Θεομήτορος, β ε ­ βαίως μόνον εις τάς μ εγ ά λα ς Θεομητορικάς και Δεστιοτικας έορτάς και δή εις την τή ς μονής Π ανήγυριν. 2. Ε ις τινας Μ ονάς προτίθενται κόλλυβα τή ς Θεοτόκου μόνον εις την Κοίμησιν αυτής (πρβλ. Κ εφ . Ε', Σ η μ . 1 5 ). 3. Θυμιώντων δύο έκκλησιαστικών εις τη ν Τ ρά πεζα ν και έξερχομένων μετά την 'Ύψωσιν, ϊσ ταντα ι ό εις π λη σ ίο ν τοΰ εύλογοΰντος ήγουμένου και ό ετερος έναντι αυτού θυμιώ ντες τούς έξερχομένους. 4. Ε ις μερικάς μονάς άνάπτουσι και τον μ έγα ν πολυέ­ λαιον εις την Λειτουργίαν.

-

109

Κ θφ Χ Χ Χ ΙΟ Ν X

x x iic eni χ κ х н е monhc ΙΘΡΧ,ΠΧΝΗΓΥΡΘΙ ρο μ-ερικών ήμερων τής Π ανηγυρεως καθαρίζονται

καί

στιλβώ νονται

άπαντα

τα

χ ' μπρούτζινα και αργυρά σχεύτι τού ναού, και οι πολυέλαιοι μ.έ τον χορόν. Τήν προηγουμ,ένην ήμέραν καθαρίζεται τό Καθολικον και στο­ λ ίζ ε τ α ι [θ.έ έπισήμ-ους «ποδέας» και έπιτραχήλια π α λα ιά εις τα προσκυνητάρια και το τέμπλον, π α ­ νηγυρικά καλύμματα 'Α γία ς Τραπεζης και Τιμίων Δώρων, κανδήλια και κανδηλόκουπες. Ε ις το δάπεδον διασκορπίζονται φύλλα δάφνης. Προ του μικρού Ε σπερινού τοποθετείται εις τό προσκυνητάριον ή είκών τού 'Αγίου τής Μονής και σ τολίζετα ι δι’ άνθέων. Τα δε δυο φύλλα των βημο­ --------------------------------------------------- ----

110

------------------------------------------------------

θύρων αίρονται καΐ φυλάσσονται —συνήθως— εις τον νάρθηκα. Ε ις τά ς πανηγύρεις τω ν άγιορειτικώ ν μονών προσκαλείται έτέρας μονής ήγούμενος διά νά χοροστατήση ή άρχιερεύς.* Π ροσκαλούνται δε και α ν τ ι­ πρόσωποι έκ διάφορων μονών.

α) Α γ ρ υ π ν ία Σημαίνει έπίσημος κόπανος και «σιδεράκι». Οί δύο έκκλησιαστικοι άναμένουσιν τήν άφιξιν τού Ά ρ χ ιε ρέως εις τον νάρθηκα με άνημμένα εισοδικά. Έ γ γίζοντος τού άρχιερέω ς, κρούει ενα κτύπον εις το καθημερινόν «σιδεράκι» ό τυπικάρης, ειδοποιών τον καμπανάρην, όστις σημαίνει τρεις στάσεις μ ε γ ά ­ λους κωδωνας. Ε ιτα ό τυπικάρης ένδύει τον άρχιερέα με τον έπίσημον μανδύαν και δίδει εις τήν χ εΐρ α αύτού τήν πατερίτσαν. Τήν «ουράν» τού μανδύου κρατεί διάκονός τις. Οί δύο έκκλησιαστικοι όδηγούσιν εις τον κυρίως ναόν τον αρχιερέα και άποσυρονται. Ч) άρχιερεύς «χαιρετά» τά ς εικόνας και εύ λ ο γεί υπό τον μέγαν πολυέλαιον, τού δεξιού χορού ψ ά λλοντος τό «Εις π ολλά έτη Δ έσποτα». Ε ίτ α κ α τα λ α μ β ά νει τον Δεσποτικόν Θρόνον. Ό έφημέριος ίερευς (μετά μανδύου και έπιτρα χηλίου) έξέρχεται και τείνει τό παπαδικόν κατσίον ------------------------------------------------------

111

_____________________________________

δια νά εύλογήση αυτο ό άρχιερεύς. Ε π ισ τρ έφ ει εις το Ίερον και ά ρχετα ι θυμιάν ώς ειθισται. Ό έκκλησιαστικος μετά τού είσοδικοΰ εκφω νεί «Κ ελεύσατε» και έξης ώς έν τ α ΐς συνήθεσιν Ά γ ρ υ π νία ις. Τον Προοιμιακον λ έ γ ε ι άπο θρόνου ό άρχιερευς. Ψ ά λ λ ο ν τ α ι τά εξ πρώ τα «Ά νοιξα ντά ρ ια » άργοσυντομ.α (τά καλούμενα «του Χουρμουζίου») και έκ του στίχου ((Έ ξαποσ τελείς» τά του Φωκαέως.^ Ε ις τον έσχατον σ τίχον «'Ω ς έμεγαλυνθη» ου λ έγετα ι τό «Π άντα έν σοφία» ά λ λ ’ ευθύς «Δόξα σοι Π άτερ». Εΐ τ α ό δεξιός χορός έπιστρέφει εις τά Ά ρ γο σύντομα και λ έ γ ε ι τό «Π άντα έν σοφία» και έξης έως τέλους.^ Ά ρχομένου του «Π άντα έν σοφία» οί δύο έκκλησιαστικοι άνάπτουσιν ολόκληρον τόν μέγαν πολυέ­ λαιον και τόν χορόν, τούς μικρούς πολυελαίους, γεντέκ ια , σταυρούς τέσσαρας, λαμπάδας και «λαδοκέρια». Ε ις τό τέλος τής Μ εγά λη ς Συναπτής ϊσταται ό Δ ιαβαστής έναντι του άρχιερέως και έκφωνεί «Κέλευσον Δέσποτα Ά γ ι ε .

Ή χ ο ς ( π .χ .) Πρώ­

τος». Τό Κεκραγάριον τού 'Αγίου Ίω άννου Δαμασκη­ νού (ή Ιακώ βου Πρω τοψάλτου). Άρχομένου τού­ του οι έκκλησιαστικοι κινοΰσι χορόν και πολυελαί­ ους. Θυμιώσι δύο διάκονοι μετά «κιβωτών» και έπισημων «αέρων». Ε ίς έκκλησιαστικός φροντίζει νά ----------------------------------------------- -—

1 1 2 ------------------------------------------------------

άνανεώση εις την Λ ιτή ν το θυμίαμα εις τα θυμια­ τά αυτών, ώς ειθισται. Τά «Θοΰ Κύριε» τρίσημα α ργά . Ιίροσόμοια α ργά (ή ιδιόμελα) και το Δοξαστικον εκ τού 'Αργού Δ οξασταρίου Ίακο)βου Πρωτοψάλτου. Ά ρχομένου τού «Δόξα» ο τυπικάρης ένδυεται μανδύαν (μελανόν) και ποιεί «σχήμα» υπο τον μέγαν

πολυέλαιον

(άνευ προσκυνήσεως

είκόvoJv).

Ούτως ειδοποιούνται οι παρευρισκόμενοι ιερείς και διάκονοι οπως ποιήσωσι μετάνοιαν εις τον άρχιερέα και ένδυθώσι τά ς ιερατικάς αυτών σ τολά ς διά τη ν είσοδον. Ό «βηματάρης»""^ φροντίζει διά τά άμφια και την διανομήν αυτών. Θ υμιατά λαμβάνουσι δ'^ο έκ τών διακόνων, ό πρώτος και ό δεύτερος τή τά ξ ει, οι δε λοιποί λαμβάνουσι σταυρούς. Τό «Φώς ίλ α ρόν» ψάλλουσιν οί ιερείς ίστάμενοι ενθεν καί ενθεν του Δεσποτικού Θρόνου.^ Ό διαβαστής έκφο^νει το Προκείμενον και τον σ τίχον έκ του στασιδιού αυ­ τού. Ψ άλλουσιν αυτό άπαξ οι ιερείς εις Κ' ή χον πάντοτε και εισέρχονται εις τό Β ή μ α , 6 δεξιός χ ο ­ ρός, ό άριστερός και τέλος οί ιερείς άπό Β ή μ α τος έως τό μέσον τού Προκειμένου. Τήν κ α τά λ η ξιν λαμβάνει ό δεξιός χορός. Αι Π ροφητεΐαι υπό τού διαβαστού, ώς εϊΟισται.^’ Τό «Καταξίωσον» ό άρχιερευς άπό θρόνου. Ε ις τ ά «Πληρωτικά» ειρηνεύει ό άρχιερευς και μ ετά ψ ά λ ­ λει τό Α' ίδιόμελον τή ς Λ ιτή ς. Ό πολυ έλα ιος τ ή ς Λ ιτής άνάπτει ολόκληρος και άρχομένης τ ή ς πομ------------------------------------------

113

-------------------------------------------

π ή ς προς τη ν Λ^τήν κινεί αύτον μ ονα χός τ ις . Μ ετά τ ά Α π ο λ υ τ ίκ ια τού Ε σ π ερ ινο ύ το άργον «Θεοτόκε Π αρθένε» εϊτ ε είνα ι Δ εσ ποτική έορτή ε ϊτ ε ο χι. Έ ά ν υπάρχη εις τη ν μονήν τονισμένον όκτά ηχον

Ά π ο λ υ τ ίκ ιο ν τ ή ς Δ εσ ποτική ς έορτής^,

προτιμ,άται. Ή εύλόγη σ ις τώ ν άρτων υπο τού άργ^ιερέως,

φέροντος

έπίσημον

έπ ιτρ α χή λιον

και

ώμοφόριον. Έ ν σ υ νεχεία έκδύεται τον μανδύαν και ϊσ τα τα ι εις το παραθρόνιον. Α κ ολου θεί ή Ά ν ά γνω σ ις. Ε ις τον Ό ρθρον ά νά π τει ολος ό μ έγα ς πο­ λυ έλα ιος διά το ((Δούλοι Κύριον». Ε ις το ((Έ ξομολογείσ θε» θυμιώσι δυο έκκλησιαστικοι με έπισημα κ α τσ ία και ((άέρας». Θυμιώσιν άμφότεροι συγχρό­ νω ς τον θρόνον, τ ά προσκυνητάρια, είτα χω ρ ίζον­ τα ι και θυμιά ό Α' έκκλησιαστικός τον δεξιόν χορόν, ό δέ Β' τον άριστερόν. Συναντώ νται υπό τον φανόν τή ς Ά ν α γ ν ώ σ ε ω ς. Στρέφονται και θυμιώσι προς την 'Ω ραίαν Π ύλην καί διαχω ρίζονται π ά λιν θυμιώ ντες τ ά ((Ό σιακ ά», Λ ιτήν και Νάρθηκα, ό εις έκ δεξιών ό ετερος έξ εύωνύμων. Έ πιστρέφουσιν εις τον κυρίως ναόν χω ρίς νά θυμιώσι. 'Ίστανται ύπό τον μ έγα ν πολυέλαιον και θυμιώσι τον Δεσποτικόν Θρόνον, ειτα άπέρχονται θυμιώντες τά προσκυνητάρια και τά ς ((Δεσποτικάς» εικόνας Χριστού - Θεοτόκου εις τό τέμ πλον. Ε ισέρχονται εις τό Ί ε ρόν, ό είς έκ τή ς βορείας ό δ’ έτερος έκ τής νοτίας πύλης. ’Ό πισθεν τή ς 'Α γία ς Τραπέζης θυμιώσιν ά λλή λους και παύουσι.^ Μ ετά την Μ εγάλην Δοξο114

Λ

.

λ ο γ ία ν κα ι τ ά αΠ ληρω τικά » ή Α' 'Ώ ρα κ α ι ’Λ πολυσις.

β) 'Α γ ια σ μ ό ς - ^Ωραι Γ ' , Σ Τ ' Έ ν δ υ σ ις ά ρ χιερ έω ς Ή

π α λ α ιά τ ά ξ ις τώ ν μονώ ν τού 'Α γιω νύ μ ου Ό ­

ρους ά π α ιτ ε ΐ διακοπήν (ά π ο ή μ ισ ε ία ς έω ς κ α ι δύο ωρών) ά ναμ έσον Α' 'Ώ ρ α ς κ α ι τ ώ ν Γ' κ α ι ΣΤ'. Τ ά τ ε λ ε υ τ α ία έτη ή συνή θεια α ΰ τη —ό ντω ς λ ία ν κ ο­ π ιώ δ η ς— τ ε ίν ε ι να έκ λ ειψ η . Έ ν τ ο ς τ ή ς μ ε γ ά λ η ς Φ ιά λ η ς τ ή ς μ ο νή ς τ ο π ο θ ε­ τ ε ί ό έκ κ λ η σ ια σ τικ ο ς δ ισ κ έλιον διά τ ο Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν κ α ι έ π ίμ η κ ε ς τ ρ α π έ ζ ιο ν διά τ ά Ά γ ι α Λ ε ίψ α ν α . Ε ξ έ ρ χ ο ν τ α ι οι ιερ είς ένδεδυμ ένοι τ ά ά μ φ ιά τ ω ν (φ ελώ νιο ν κ α ι έπ ιτ ρ α χ ή λ ιο ν )^ μ ε τ ά σκούφου κ α ι κουκουλ ίου έν π ο μ π ή προς τ η ν Φ ιά λ η ν φ έ ρ ο ν τ ε ς λ ειψ α νο θ ή κ α ς ά ν ά χ ε ί ρ α ς . Ό π ρ ώ τ ο ς τ ή τ ά ξ ε ι ί ε ρεύς φ έρει τ ο Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν κ α ι οι δ ιά κ ονοι θ υ μ ια τ ά , προπ ορευ ομ ένω ν δύο έ κ κ λ η σ ια σ τ ικ ώ ν μ ε τ ’ ε ίσ ο δ ι-

κ ω ν.

9

Ε ις την Φιάλην ποιοΰσιν Ε ύλογητόν

και ψ ά λ­

λεται μικρός 'Α γιασμός (βλ. Μέρος Β ', Κ εφ . Γ ') . Ό 'Αγιασμός γ ίνετα ι με σταυρόν π εριέχοντα Τ ίμιον Ξύλον, έάν υπάρχη εις την μονήν. Ψ α λ λ ό μ ε ­ νου άργώς τού «Π ηγήν ιαμάτω ν έχοντες» (г/^αιρετοΰσιν» πά ντες οΐ παρευρισκόμενοι τ ά λ είψ α να κα ι

1Λ

.

το Ιερον Ε ύ α γγ έλ ιο ν.

Έ ξερ χόμ ενοι τ ή ς Φ ιά λη ς

—

115 --------—

------------------------------------

_______________________________________________________________________

-------------------------------

ά σ π ά ζο ντ α ι τον Τ ίμ ιον Σταύρον κα ί «α γιά ζοντα ι» ύπο τού ίερέω ς. Έ πιστρ έφ ουσ ιν έν πομ-πή εις τον ναον ψ ά λ λ ο ντε ς το του 'Α γίο υ Ά π ο λ υ τ ίκ ιο ν . Ά κ ο λουθοΰσιν α ι 41ραι Γ' κα ι ΣΤ' μ.ετά κρούσεως έπισήμου κοπάνου, «σιδερακιου» κα ι τριών στάσεων μ εγ ά λ ω ν κω δωνω ν. Οι έκκλησιαστικοι εις τη ν αρχήν τή ς ΣΤ' 'Ώρας ά νάπτουσι «λαδοκέρια», λαμιπάδας και τεσσαρας σταυρούς και τή ν κάτω σειράν τού μεγά λου πολυε­ λα ίου (διά τήν του άρχιερέω ς ενδυσιν). Μ ετά τήν Ά π ό λ υ σ ιν τή ς ΣΤ' 'Ώ ρας έξέρχονται δύο διάκονοι μ ετά δικηροτρικήρων και ϊστα ντα ι πα ­ ρά τώ ά ρχιερεΐ. Ούτος κ α τέρχετα ι του Δεσποτικου Θρόνου, ποιεί Ε ύλογη τόν και λαμβά νει «καιρόν», οσον ό δεξιός χορός ψ ά λλει τό άργόν μάθημα «Τόν Δεσπότην και Α ρ χιερ έα » του βαρέως ήχου, τό καλούμενον «άρχαΐον». Ε ις τό τέλ ος ό άρχιερεύς ευλογεί διά τών δικηροτρικήρων^^ και οι διάκονοι έκφωνοΰσιν ό εις μετά τόν ά λλον ((Ιερ είς έξέλθετε», ((Έ ξέλθετε Ιερ είς» εως ότου έξέλθωσιν ά πα ντες οι ιερείς, φέροντες έκαστος ενα δίσκον μεθ’ ένός έκ τών τού άρχιερέως αμφίω ν. Ό άρχιερεύς ισταται υπό τόν μέγαν πολυέλαιον και οι δύο διάκονοι άναμέσον τών δύο μεγάλω ν μα­ νουαλ ίων, βλέποντες πρός αυτόν και έκφωνοΰντες τούς ψαλμικούς στίχους ((Του Κυρίου δεηθώμεν», ((Κύριε έλέησον», ((Ά γα λ λιά σ ετα ι ή ψυχή μου» 116

κ τ λ ., ένώ οι ιερείς ένούουσι τον α ρχιερέα . 'Ο οέ άριστερος χορος ψ ά λ λει το άργον προφήται»

τού

'Λ γίου

Ίο^άννου

«'Άνο^Οεν οί Κ ουκουζέλους,

οσον ένδύεται ο άρχιερεύς. Έ νδυθέντος αύτοΰ και εύλογοΰντος οιά τώ ν οικηροτρικήρων όιακόπτει ό οεξιος χορος τον άριστερον ψ ά λλω ν ((Εις π ο λ λ ά ετη Δ έσ π οτα ». Α κ ολούθω ς ό άρχιερεύς ϊσ τα τα ι σχεόον ύπο τον τή ς

’Λ να γνώ σ εω ς φανόν

έστραμμένος προς το

Ί ερ όν. 01 ιερείς ενθεν κακεΐθεν αύτοϋ λαμβάνουσι συγχώ ρησιν και ((ευχήν» και ό ήγούμενος μ ετά τοϋ άρχιόιακονου

έκφω νεϊ

((Ευλογημένη

ή

Β α σ ι­

λ ε ί α ...» . Ό Й αρχιδιάκονος λ έ γ ε ι τά ((Ειρηνικά».

γ ) Θ εία Λ ειτ ο υ ρ γία Π α νη γύρ εω ς Αί α ιτή σ εις και έκφω νήσεις διαμοιράζονται εις διακόνους και ιερείς ά ν τισ το ίχω ς, άναλόγο3ς τή ς τά ξεω ς και τώ ν πρεσβειώ ν, π λ ή ν τώ ν είρηνεύσεο^ν και τή ς Ά γ ι α ς Α να φ ορ ά ς, ά τινα είσι του ά ρ χιερέως εξά πα ντος. 4 ‘ά λλ ο ντα ι Τυπικά και Μ ακαρισμοί. Είσοόεύουσι δύο έκκλησιαστικοί.

Τό ((Είσοδικόν» ψ ά λ λ ετ α ι

υπό τώ ν ιερέων και τού άρχιερέω ς. Οί δύο πρώ τοι διάκονοι τοποθετοΰσιν έπι τή ς Ά γ ι α ς Τ ρ α π έζη ς το Εύαγγέλιον,^""* λαμβάνουσιν έπ ίσ η ς θυμιατά και Θ’Jμιώσι τούς εις τό Ίερ όν Β ή μ α είσερχομένους, τόν τε άρχιερέα και τούς ι ε ρ ε ί ς ,ί σ τ ά μ ε ν ο ι έμπροσθεν — --------------------------------------

117 --------------------------------------------

τών δύο Λεσποτικών εικόνων τού τέμ π λου. Ε ι ς τ ά Α π ο λ υ τ ί κ ι α μ,ετά τ η ν Ε ίσ ο δ ο ν έ ξ έ ρ χ ο ν τ α ι ά π α ν τ ε ς οι δ ιά κ ο νο ι κ α ι π α ρ α τ ά σ σ ο ν τ α ι ο λ ί γ ο ν υ ,ετά τ ο ν μ ,έγα ν π ο λ υ έ λ α ι ο ν , φ έ ρ ο ν τ ε ς σ τ α υ ρ ο ύ ς κ α ι ρ ι π ίδ ι α /^ Ε ξ έ ρ χ ε τ α ι ό ά ρ χ ιε ρ ε ύ ς ψ ά λ λ ω ν τ ο του 'Α γ ίο υ ’Α π ο λ υ τ ίκ ιο ν κ α ι ισ τ ά μ ε ν ο ς ύ π ο τ ο ν μ έ γ α ν π ο λ υ έ λ α ιο ν θυμ,ια το ν να όν.^

'Ό τ α ν θ υ μ ιά σ η το ύ ς

δ ια κ ό νο υ ς, ούτοι ε ισ έ ρ χ ο ν τ α ι ε ι ς τ ό Ί ε ρ ό ν . Τ ό Λ' Ά π ο 7 ν υ τ ίκ ιο ν κ α ι τ ό έ σ χ α τ ο ν Κ ο ν τ ά κ ιο ν α π ό Β ή ­ μ α τος. Ε ι ς τ ό Τ ρ ισ ά γ ιο ν θυ μ ιώ σ ι δύο έ κ κ λ η σ ια σ τ ικ ο ι α ε τ ’ έ π ισ η μ ω ν κ α τ σ ίω ν κ α ι α ά έρ ω ν». Ε ι ς τ ό «τού Β ή μ α τ ο ς » τ ρ ισ ά γ ιο ν ισ τ α τ α ι ό ά ρ χ ιερ εύ ς ά ν α μ έ σ ο ν τ ώ ν δύο μ ε γ ά λ ω ν μ α ν ο υ α λ ίω ν λ έ γ ω ν τ ά « Κ ύ ρ ιε, Κ ύ ρ ιε έπ ίβ 'λ εψ ον». Ά ρ γ ό « Δ ύ ν α μ ις» ύπό τ ώ ν χ ο ­ ρώ ν.

Τά

«Κ ύ ριε

σώ σον

τού ς

ευ σ εβ είς»

και

αι

φ ή μ α ι, ω ς εϊθ ισ τ α ι. Ο « Α π ό σ τ ο λ ο ς » ύ φ ’ ένός τώ ν διακόνω ν (ή ύπό δύο, έά ν ά π α ιτ ή ή Τ υ π ικ ή Δ ιά τ α ξ ις κ α ι δεύτερον) έκ τ ή ς π ρ ώ τ η ς β α θ μ ίδ ο ς του Δ εσ π οτικ οΰ Θρόο ν ου. « Ά λ λ η λ ο υ ϊ ά ρ ι ο ν » , κ α ι έξοδος του Ε υ α γ γ ε λ ίο υ ε ις τ ή ν ο ικ ε ία ν θέσ ιν. Μ ε τ ά τ ό Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν ά νά π το υ σ ιν οι έκ κ λ η σ ια σ τ ικ ο ι τ ά γ ε ν τ έ κ ια , τό ν χορόν ο λ ό κ λ η ρ ο ν, τούς μ ι­ κρούς π ο λ υ ε λ α ίο υ ς κα'ι τόν λ ο ιπ ό ν μ έ γ α ν π ο λ υ έ ­ λ α ιο ν . Ε ι ς τ ό χερ ου β ικ όν - έω ς τού Κ οινω νικ ού - ένούντ α ι οί δύο χο ρ ο ί ε ις τό δεξιόν ά ν α λ ο γ ιο ν . ------------------ --------- ------------ -------------1 1 8

------------ ------------- -----

Ο ά ρ χ ιε-

ρεύς θυμιά τον ναον μ ετά παρατάξεο^ς τώ ν διακό­ νω ν, ώς καΐ μ ετά τη ν μικράν εισοοον. Οί έκκλησίαστικοΐ κινούσαν ά π α ντα ς τούς πολυελαίους και τον χορόν. Κ α τά την Μ εγ ά λ η ν Κίσοόον ά π α ντες οί διάκο­ νοι φέρουσιν «άέρας» έπι τά>ν όίμο^ν αύτο^ν. 'Ο άρχιερεύς ά ναμένει τη ν πομπήν εις τη ν 'ϋ ρ α ία ν 11ύλ η ν, έκ τή ς οποί ας μνημονεύει. Το α’'Λξιόν έστι» (ή ή τή ς έορτής Κ α τα β α σ ία ) εμπροοΟεν τή ς θαυμα­ τουργού είκόνος τή ς Θεοτόκου εις τό άριστερόν προσκυνητάριον, ε ϊ έστι τοιαύτη έν τή Μονή. Μ ετά τό «’Ά ξιόν έστι» σβήνουσιν οί έκκλησιαστικοι ά π α ντα τ ά φώ τα π λ ή ν τή ς λουσέρνας και τή ς λαμπάδος τού προσκυνηταριου. Τό «Κοινωνικόν» εις τό άριστερόν ά να λόγιο ν. Τόν λαόν μ ετα λ α μ β ά νει μόνον ό άρχιερεύς. Έ ά ν ή μονή π α νη γυρ ίζη μνήμην Ά γ ι ο υ , εύλογοϋνται κόλ­ λυβα υπό του άρχιερέω ς μ ετά τή ν όπισΟάμβωνον. Μ ετά τή ν Ά π ό λ υ σ ιν ακολουθεί κέρασμα εις τό μ έγ α συνοδικόν τή ς μονής.

δ) Τράπεζα Πανηγυρική Ό άρχιερεύς ένδύεται εις τόν ναόν έπίσημ ον μ/χνδύαν, ό έφημέριος ίερεύς μ έλ α να μανδύαν κ α ι λ α μ ­ βάνει τή ν εικόνα τού 'Α γίου τ ή ς μονής ά νά χ ε ίρ α ς . Ε ισ έρ χοντα ι έν πομπή εις τή ν Τ ρ ά π εζα ν, προπορευομένων δύο έκκλησιαστικώ ν μ ετά είσοδικώ ν κα ι ------- -----------------------------------------------

τ ω ν ψ α λ τ ώ ν ψ α λ λ ό ν τ ω ν τ ο τοΰ 'Α γ ίο υ Ά π ο λ υ τ ί κ ιο ν, τ ώ ν δέ μ ε γ ά λ ω ν κ ω δ ώ νω ν κρουομένω ν είς μ ία ν σ τ ά σ ιν . Μ ε τ ά τ ο γ ε ύ μ α κ α ι το ύ ς ευ χ α ρ ισ τ η ρ ίο υ ς λ ό γ ο υ ς γ ί ν ε τ α ι 'Ύψωσις^^ κ α ι θυ μ ιώ σ ιν οι έκ κ λ η σ ια σ τ ικ ο ι μ ε δύο κ α τ σ ία . Α δ ε λ φ ό ς τ ι ς ά ν ά π τ ε ι τ ο ν μ έ γ α ν π ο λ υ έ λ α ιο ν κ α ι τ ο ν χ ο ρ ό ν το ΰ Κ α θ ο λ ικ ο ύ κ α ι κ ιν ε ί α υ το ύ ς έν τ ώ έ π ισ τ ρ έ φ ε ιν

την

πομπήν

έκ τ ή ς Τ ρ α π έ ζ η ς .

Ε ίς

δ ιά κ ο ν ο ς κ α ι ε ί ς ιερ εύ ς ά ν α μ έ ν ο υ σ ιν , ένδ εδ υ μ ένο ι τ ά έ α υ τ ώ ν ά μ φ ια . κ λ π .,

ό

Ό

ά ρ χ ιε ρ ε ύ ς

δ ιά κ ο νο ς τ ά « Έ λ έ η σ ο ν ή μ ά ς » «Έ πάκουσον

ήμώ ν

ό Θ εός».

Ε ί τ α π ο ι ε ί ’Α π ό λ υ σ ιν ό ιερ εύ ς κ α ί ε ύ λ ο γ ε ί ό ά ρ χ ι ε ρ εύ ς μ ε σ τ α υ ρ ό ν , τ ο ύ δ εξιού χο ρ ο ύ ψ ά λ λ ο ν τ α ς τ ό ((Π ο λ υ χ ρ ό ν ιο ν » α υ τ ο ύ .

120

-

CHMeiCDceic z' κβψχλχιογ 1. Ε ις το παρόν κείμ ενον άναφερόμεθα ε ις χ ο ρ ο σ τ α σ ία ν άρχιερέως. 2 . Ό σ τ ί χ ο ς « Έ ξ α π ο σ τ ε λ ε ίς » έ π α ν α λ α μ β ά ν ε τ α ι οιά να έλθωσί τ ά περ ιττά « Ά νο ιξα ντ ά ρ ια » εις τον δεξιον χο ρ ό ν, τ ά δέ άρτια εις τον άριστερόν. 3. Ε ις τη ν πανήγυριν τ ή ς Μ ε γ ίσ τ η ς Λ α ύρ ας τού 'Α γ ίο υ Α θανασίου ψάλλουσιν —έξ α ρ χ α ία ς παραδόσεω ς— τ ιν ά τ ώ ν πρώτων μ εγίσ τω ν « Ά νο ιξα ντ α ρ ίω ν» του 'Α γ ίο υ Ί ω ά ν ν ο υ

*

Κουκουζέλους και έπιστρέφουσιν εις τ ά τού Χ ουρμ ουζίου. Οΰτως ή ά λ λ ω ς τ ά τ ελ ε υ τ α ία έκ τού « Π ά ντ α έν σοφ ία»

^

ψάλλονται τρεις φθόγγους υψηλότερα συνήθω ς. 4. «Β ηματάρης»; πρόκειται περι διακ ονήμ α τος τ ή ς μονής διδομένου κυρίως εις ιερείς (ή κα ι διακόνους). Κ α λ ε ίτ α ι

|

οΰτως ό υπεύθυνος διά τ ά σκεύη του Ί ερ ο ϋ , τ ά ά μ φ ια τού

^

σκευοφυλακίου και γενικώ ς δι’ ό ,τ ι ά ναφ έρεται ε ις τό Ί ερ ό ν

J

Β ήμα. Έ χ ε ι την ύποχρέωσιν καθ’ έκάστην μ.ετά τ η ν έ σ π ε-

i

ρινήν Α κολουθίαν νά θέτη τ ά ά γ ια λ είψ α να ε ις προσκύνησιν

^

τών έπισκεπτώ ν. Ε ις τινα ς μονάς διακονεϊ καθημερινώς εις τό Ί ερ ό ν ά ν ά -

з

πτων τό θυμιατόν, έτοιμάζω ν τό «ζέον» κ .ά . ώ σ τε νά ά π α λ -

i

121

λάσσεταί о έκκλησιαστίκος έκ τή ς του 'Ιερού διακονίας. 'Α λλαχού υτϊάργ^ει κα'ι διακόνημ,α παραβημ-ατάρη (συνήθως δίδεται είς μ.οναγ_ούς) δια τήν καθημιερινήν διακονίαν. 'Ο δε βηιJ.ατάpης άναλαμ-βάνει τα σημαντικότερα (π.χ. α[χφια). Έγ^ουσι δε και ιδιαίτερα στασίδια έν τώ 'Ιερώ. δ. Ε ίς ώρισμένας μ.ονας ψάλλουσιν το άργον «Φώς ιλαρον», το καλουμ.ενον uapy^aiov» . 6. Ούδέτΐοτε λέγονται αι προφητεΐαι ύπο τοΟ άρχιερεως. 7 . Οί έκκ λη σιαστικοι σπουδάζουσιν οπως κινώσι τα κατ σ ια συαφω νω ς τώ ρυθιχώ τώ ν ψαλλομ.ενων. 8 . Οι ιερείς ένδύονται γ^ωρις νά λάβουν «καιρόν». Μό­ νον ό άρχιερεύς λ α μ β ά νει «καιρόν» μετά τήν ΣΤ' 'Ώραν. 9.

Ε λ λ ε ί ψ ε ι Φ ιάλης ό 'Α γιασμός γίνετ α ι είς μεγα

τρατίέζιον είς το προαύλιον του Καθολικού ή είς τήν Λ ιτήν, χειμ ώ νο ς όντος. 10. Ε ίς μερικά μοναστήρια ποιούσιν Ευλογητόν εντός τού Κ αθολικού και έξέρχονται άvαγιvcoσκoμέvoυ τού «Κύριε είσακουσον» ύπο τού διαβαστού. 11. Ε ίς - ο λ λ ά ς μονάς ό αριστερός χορός διακόπτει τό ά­ σμα τού δεξιού ψαλλoJv συντόμως «Είς π ολλά ετη Δέσπο­ τα » , π ρ α γμ α άτοπον κατά τινας, καθ’ ότι ή φράσις αύτη έμ π ερ ιεχετα ι είς τό άργόν «Τόν Δεσπότην καί Αρχιερέα» το ψαλλομενον ύπό τού δεξιού χορού. 12. Έ ά ν ό άρχιερεύς είναι ήλικιω μένος, φέρουσιν ζπί(τημον κάθισμα είς αύτόν. 13. Ε ίς ~TiV Μ εγίστην Ααύραν, είς τήν Πανήγυριν, είσοδεύουσι τέσσαρες έκκλησιαστικοι μ ετ’ άργυρών εισοδικών. 14. Ά ναφ έρομεν δύο διακόνους διότι είς τάς πανηγύρεις τώ ν Μονών γίνετα ι χρήσις πολύ μ,εγάλο^ν Ε υαγγελίω ν έκ τώ ν σκευοφυλακίων τών μ,ονών, άρχαίο^ν ή νεωτέρων ρωσι­ κών . ------------------------- --------- ----------------------

J 22

--------—

--------------

----------------- -

15.

’Κάν έκάΟητο ό ά ρχιερεύς, άποτ^ρεταί το κάθισμα

αυτού. 16. «Ρ ιπίδια » ή «οΟόναι»; πα λα ιοχριστια νικ ή τ^νήΟεια τώ ν διακόνων φέρειν ριπίδια (ήτοι μικρά έξα πτέρυγα τήν σήμερον) και κινεΐν αυτα έπανίο τώ ν 'Λ γκ υν Afopruv «ινα μή συμβή έμ π εσ εΐν τ α μικρά τώ ν έντόμίον έντος τού 'Α γίου Π οτηρίου». Ε ις τή ν ά ρ χα ία ν έπ οχή ν ήσαν όΟόναι έκ /,επτου ύφασματος ή πτερά ταώ νος. 17.

Έ ά ν είσι π ο λ λ ο ί διάκονοι, εις το ί^^μίαμα τού ά ρ χιε-

ρεως (ή ίερέως) ού παρατασσονται α π ένα ντι του ί>^μΐίόντο; εις τήν 'Α γία ν Τ ρ ά π εζα ν, διότι δεν χο^ροΰσιν, άλ>.ά 7 /·-»ρίζονται και εις τ ά ς ά λ λ α ς δύο πλευράς τή ς 'Α γ ία ς Ί ρα π έζη ς και περιστρέφονται μ ετά τού Ουμιώντος, ώστε νά αχτ^ματίζη τα ι σταυρός. 18.

' 0 « Α π ό σ το λ ο ς» λ έ γ ε τ α ι ύπο τώ ν διακον(ον μονον

εις τήν περίπτω σιν όπου ό άριθμός τώ ν διακόνίον 'υπερβαίνει τούς δύο. ’Ά λ λ ω ς , λ έ γ ε τ α ι ύπο τού διαβαστού. 19. Ε ις τά Κ οινόβια τά κόλλυβα πα ρα τίθεντα ι εις τήν Τ ρά πεζα ν, εις δε τά Κ ε λ λ ία εις τό κέρασμα τού Συνοδικού. 20.

Ε π ε ιδ ή συνήθως συρρέει πλήθος κόσμου εις τά ς 11α-

νηγύρεις, τ εμ α χίζο υ σ ι τήν μερίδα μ ετά τήν 'Ύ'\κοσΐΊ εις δ-ύο μέρη και προσφέρουσιν αύτήν δύο τραπεζάρη δες άκολουίν/ύμενοι έκαστος ύφ’ ένός έκκλησιαστικού κα τσ ίζοντος. 2 1 . Χ οροστατούντος ήγουμένου και ούχι άρ'/ιερέίος ακο­ λουθείται ή αύτή τά ξις με τά ς έξής διαφοράς: εισερχομένου αύτού εις τον ναόν ού ψάλλουσιν «Ε ις π ο λ λ ά έτη Δ έσ π οτα ». Ε ις τά Κ εκραγάρια και τούς Αίνους έκφ(υνεΐ ό διαβαστής «Κ έλευσον Π άτερ Ά γ ι ε . Ή χ ο ς (Δ είν α )» . Κ α τα λ ιμ π ά νοντα ι δε και τά μαθήματα « Ά νω θ εν οί προφήται» και «Ί’όν Δ εσπότην και Α ρ χ ιερ έα » . Ό ήγούμενος ένδύεται εντός τού 'Ιερού, άφού λά βη «καιρόν» μ ετά τώ ν συλλειτουργίόν αύτού. Ού γ ίν ε τ α ι χρήσις δικηροτρικήρων. Ε ις τήν Λ ειτου ργία ν 123

ψ ά λ λ ε τ α ι « 'Ά γ ίο ς ό Θ εός» τού Β ή μ α τ ο ς άνευ τώ ν «Κύριε, Κ ύ ρ ιε έ π ίβ λ ε ψ ο ν » . Ούκ εσ τ ι φ ή μ η κ α ι «Κ ύριε σώσον τούς ε υ σ ε β ε ίς » . 22.

'Ό τ α ν ό χρ ό νο ς ε ίν α ι περιορισμ ένος, ψ ά λ λ ετ α ι ό 'Α ­

γ ια σ μ ό ς μ υσ τικ ώ ς ε ις τούς κα νό να ς ύφ’ ένός ιερέω ς. Ό άρχ ιε ρ ε ύ ς λ α μ β ά ν ε ι «Κ αιρόν» μ ε τ ά τό « Α ινε ίτ ε » τώ ν Α ϊνω ν, ψ α λ λ ο μ ένο υ τού «Τον Δ εσ π ό τ η ν κ α ι Α ρ χ ιε ρ έ α » . Ε ις τη ν Δο­ ξ ο λ ο γ ία ν κ ω δ ω νες, άκολούθω ς τό « Ά ν ω θ ε ν οι προφήται» κ α ι ευθύς ή Θ εία Λ ε ιτ ο υ ρ γ ία . Ό άρχιερεύς δύναται νά ένδυθή έντό ς τού 'Ιερού, διά συντόμευσιν χρόνου.

124

Κ θ φ Χ Λ Α ίΟ Ν

η'

x x lic eni хШс KTITOPlKOc m nhm ocyncd . κ λί

\e ix o Y P r iX v

α) Κ τιτορικ ος Έσ7cεpιvoς κ α ι Μ νη μ όσ υνον Ι^^ημαίνει ο λ ίγ ο ν βραδύτερον τ ή ς συνήθους :^';ώρας διά τον τ ή ς Α γ ρ υ π ν ία ς κόπον. Κ ό π α ^ς^νος έπ ίσ η μ ος, «σιδεράκι» κ α ι τ ρ ε ις σ τ ά σ ε ις Η^εγάλοι κώ δω νες. Χ ο ρ ο σ τ α τ εί ό ά ρ χιερ εύ ς (ή ό ήγούμ.ενος). Το κάθισμα τοΰ ψ α λτη ρίου κ α τ α λ ιμ π ά νετα ι. Άρχομ-ένου τού Π ροοιμιακού, ά νά π του σ ιν οι έκ κλησιαστικοι

«λαδοκέρια», λ α μ π ά δ α ς ,

τέσ σ α ρ ες

σταυρούς, γεντ έκ ια , χορον (ολόκληρον) κ α ι μικρούς πολυελαίους.

Π λη ρω θέντω ν

-------------------------------------------

125

τώ ν

«Ε ιρη νικ ώ ν»

---------------------------------------------

έκφωνεί о διαβαστής «Κέλευσον Δέσποτα "Ayiz. 'Η χος (Δείνα)» καί οί έκκλησιαστικοι κ^νούσ^ν πο­ λυελαίους και χορόν. Θυμ,ιώσι δύο διάκονοι μετ’ έπισήμιων θυμ-ΐατών, «αέρων» και κιβωτών. Μή

υ πα ρχόντω ν

μεθεόρτω ν,

ψ ά λλοντα ι τρία

τροπάρια τώ ν Α ϊνω ν τ ή ς κυρίας έορτής. Ά κολουθοΰσιν π ά ντο τε τρία τ ή ς έπομένης ήμέρας. Δοξαστικόν ψ ά λ λ ετ α ι τό του Ε σ π ερ ινού τή ς κυρίας έορ­ τ ή ς . Ε ις τό «Δόξα» ποιεί «σχήμα» ό τυπικάρης και εις τό «Κ αι νυν» γ ίν ε τ α ι είσοδος υπό πάντω ν τών παρευρισκομ-ένων ιερέων και διακόνων. Μ ετα τήν είσοδον οι έκκλησιαστικοι σβήνουσι χορόν, γεντεκια και μικρούς πολυελα ίους. Ε ις τ ά Ά π ό σ τ ιχ α ό εις έκκλησιαστικός άναπτει τον μ έγα ν πολυέλαιον (ολόκληρον), ό δέ έτερος μ ετά μανδύου πά ντοτε— διανέμει κηρία εις τον χοροστατοΰντα αρχιερέα (ή ήγούμενον), εις τούς ιε­ ρείς και μοναχούς και λοιπούς παρευρισκομένους. Μ ετά τά Α π ο λ υ τίκ ια άποχωροΰσιν οι ψάλται έκ τά)ν στασιδίων τω ν. Ό τυπικάρης (ή ό βηματάρης) διανέμει έπιτρα χή λια εις τούς ιερείς και ένδύει τον άρχιερεα έπίσημον ώμοφόριον και έπιτραχήλιον. Οί διάκονοι συνήθως ένδύονται και στιχάριον. Οι ιερείς και οι διάκονοι κάθηνται εις τά στασίδια τών δύο χορών. Κ α τά τήν διάρκειαν τής Ά πολύσεω ς, ό έκκλησιαστικός θέτει υπό τον μέγαν πολυέλαιον τραπέζιον με τά κόλλυβα τών κτιτόρων* και όπισθεν αυ1 2 6 -----

τού (προς το Ί ερ ον) είσοδικον μέ θυμιατά 86ο κρεμάμενα έξ αυτούς καΐ ο λ ίγ ο ν θυμίαμα εις το τού εισοδικοΰ πινάκιον. Ό πρώ τος διάκονος λ έ γ ε ι «Ε ύλόγησον Δ έσ π ο ­ τα» και ό άρχιερευς π οιεί Ε υ λ ογη τον άπο Θρόνου

τού διακόνου θυμιώντος τ α κόλλυβα και το Κ α θ ολικόν^ ώς έν τη ά ρτοκλα σία . Ό διαβαστής έκ τού δεξιού α να λ ογίου λ έ γ ε ι τον Η' ψαλμόν^ και έκφω νεί ((Α λ λ η λ ο ύ ια » . Ό άρχιερευς ψ ά λ λει τρις το ((Α λ ­ λ η λ ο ύ ια » , ό Α ' τη τά ξει π ά λ ιν τρις έκ τού ά ριστερού χορού και π ά λ ιν 6 άρχιερεύς, τού διαβαστού πα ρεμ βά λλοντος τούς σ τίχους. Ε ίτ α ό άρχιερευς μ ετά τού Α' τη τά ξει έκ τού αριστερού χορού τά τροπάρια ((Ό βάθει σοφίας» κ τλ . άντιφ ω νικώ ς, ένώ ό διαβαστής λ έ γ ε ι τό ((Δό­ ξα », ((Και νύν». Ευθύς ό διαβαστής (ή έτερός τις μονα χός) τον ((’Ά μω μον» εις στάσεις δύο."^ Τήν κ α τά λ η ξιν τώ ν στάσεω ν ψ ά λλει τρις ό άρχιερευς μέ τον Α' έξ αρι­ στερών ιερέα.

Ή

Α' στάσις κ α τ α λ ή γ ει εις τον

σ τίχον ((Εις τον α ιώ ν α ...» εις ήχον π λ ά γ ιο ν Λ' είρμολογικόν. Ό διάκονος μ ετά θυμιατού τήν α ϊτη σ ιν και κ α τα βα ίνει τού θρόνου ό άρχιερευς, ιστα τα ι προ τώ ν κολλυβώ ν λ έγω ν τήν ευχήν. Α κ ολουθεί ομοίως ή κ α τά λ η ξις τή ς Β' στάσεο 3 ς (ά ρχετα ι ό άριστερός ίερεύς) ((Ζήσεται ή ψυχή μου» εις ήχον π λ ά γιο ν Α ' ειρμολογικόν (έκ τού Κ Ε ). Κ α ι εύθύς άντιφω νικώ ς τά νεκρώσιμα ευ λογη τά ρια. Ό -------------------------------------------

127 -------------- — --------------------------

8ε δια βα στή ς κ α νονα ρ χεί έν έκ τού δεξιού καΐ έν έκ τού αριστερού α να λ ο γ ίο υ . Το Α' εύλογητάριον κα ΐ το «Δόξα» υπο τού ά ρ χιερέω ς. Α κ ο λ ο υ θ εί Α ίτη σ ις —μ ετ ά θυμιατού π ά ντοτε—^ υπό τού έπομένου διακόνου κα ι ή έκφ ώ νησις υπό τού ήγουμένου ή τού έπομένου τή τά ξ ει κ α ί τινω ν έτέρων

ιερέων.^ Τά άκολουθούντα κ α θ ίσ μ α τα χύμα

υπό τού διαβαστού. Ό

άρχιερεύς τόν Ν' ψ αλμόν.

Ό δια βα στή ς έν σ υ νε χ εία έκφ ω νει τόν ειρμόν τή ς Α' ω δής ούτως; «'Ω ς έν ή π είρ ω π εζ εύ σ α ς » . Ό άρχιερ εύ ς ψ ά λ λ ει τό Α' τροπάριον, ό έπόμενος έκ δε­ ξιώ ν καθήμενος τό Β ', ό τρ ίτο ς έκ δεξιώ ν τού ά ρ χιερέως τό Γ' και ό τέτα ρ το ς τό Δ'. Έ ά ν ώσιν και άλλοι

ιερείς και διάκονοι, σ υ νεχίζου σ ιν τη ν Γ'

ω δήν, ει δ’ ά λ λ ω ς π ά λ ιν ό άρχιερεύς κ .ο .κ . έκφω νούντος τού διαβαστού π ά ν τ ο τ ε τόν ειρμόν τώ ν ώ δώ ν.

Ε ις τό τέλος τή ς Γ' ωδής ό ειρμός αύτής ψάλλε­ τ α ι ύπο πάντων τών τού δεξιού χορού ιερέων. Α κ ο λ ο υ θ ε ί Α ϊτ η σ ις κα ι έκφ ω νήσεις υπό τινω ν ιερέω ν. Τ ά κ α θ ίσ μ α τα χ ύ μ α υπό τού διαβαστού. Ή ώ δή υπό τού άριστερού χορού.

Δ'

Τό Α' τροπάριον ό

π ρ ώ το ς, τό Β' ό έπόμ ενος κ .ο .κ . Ή Ε' ώδή έκ δε­ ξιώ ν κ α ι ή ΣΤ' μ ε τ ά τού ειρμού έξ άριστερώ ν. Α ίτ η σ ις κ α ι έκφ ω νή σεις υπό τώ ν λοιπ ώ ν ιερέω ν. Ε ί τ α ό δ ια β α σ τ ή ς έκ φ ω νει « Μ ετά τώ ν 'Α γ ίω ν » κ α ι ψ ά λ λ ε τ α ι ε ις ή χ ο ν π λ ά γ ιο ν Δ '. Ό δ ια βα σ τή ς --------------------------------

1 2 8 --------------------------------

άναγινο)σκεί τον Ο ίκον και έκφο>νεΐ έκ όε·^:έρου ((Μετά το'^ν Ά γ ίο ^ ν » , ο και ψ ά λ λ ετ α ι υπο τού αρι­ στερού χορού τώ ν ίερέο^ν. Ή Ζ' ώδ-η έκ δεξιο'^ν, ή Ιί έξ άριστερο^ν (ό ειρ­ μός ού λ έ γ ε τ α ι) και ή Η' έκ όεξκϋν. Κις τη ν Η ωδήν ό άρχιδιάκονος Ουμιά τ α κ όλλυβα και τούς χ ο ­ ρ ο ύ ς ώ ς και έν τη ένάρξει. Ч) είρμος τή ς Η' (υδής ύπο τού δεξιού χορού τώ ν tεpέoJv. Α κ ολού θω ς ό δ ια βα στής το Τ ρισάγιον.

'Ο άρ-

χιερεύς κ α τα β α ίνει εμπροσθεν τώ ν κ ο λ λ ’ύ ζίον και περι

αύτον κύκλω

οί

ιερείς ψ ά λ λοντες

«Μ ετά

Π νευ μ άτω ν δικαίο3ν» κ λ π . Ε ίτ α α ι συνήθεις εύχα'ι και ή συγχoJpητική ύπο τού άρχιερέω ς (έκ τού Μ ε­ γ ά λ ου Ε ύ χ ο λ ο γ ιο υ ). Ά π ό λ υ σ ις . Προ τού ((Λι’ ευ­ χώ ν» ψ άλλουσιν οι ιερείς ((Aiojvia ή μνήμη (γ ')» έκ τρίτου. Ε ις το έσ χα το ν λέγου σιν ((Aiojvia αύτών ή

μ νή μ η ».

Ψ α λ λ ο μ έν ο υ

τούτου

ό καμπανάρης

κρούει π ενθ ίμ ω ς τον μ έγισ τ ό ν τ ή ς μονής κώδίυνα και 6 εις τώ ν έκκ λη σιασ τικώ ν κινεί έλαφ ρώ ς τον π ολ υ έλα ιον. Τ έλ ος το ((Δι’ ευχώ ν» και ΤΓ^μαινει μ ία στάσ ις μ εγ ά λ ο ι κώ δω νες. Ακολουθεί κέρ ασ μ α .' Έ τοιμ α σ θείσ τ,ς τή ς Τραπ έ ζ η ς σ η μ α ίνει μ ία στάσ ις μ ε γ ά λ ο ι κόρδωνες. Ч) άρχιερεύς εισ έρ χ ετ α ι ε ις τή ν Τ ρ ά π εζα ν μ ε τ ’ έπισήμου μανδύου κα ι δύο έκκ λη σιασ τικοι με είσοδικά. 'Ύψωσις ού γ ίν ε τ α ι. Α κ ο λ ο υ θ εί σύνηθες Ά π ό δ ε ιπνον εις τή ν Α ϊτ ή ν .

129

β)

Ч )р О р ο ς τώ ν

κ α ι

Θ ε ία

Λ ε ιτ ο υ ρ γ ία

Κ τ ιτ ό ρ (ο ν

II ταξις π ο ικ ίλ λ ε', άναλόγως τής έορτής οπουπα­ νηγυρίζει ή μ-ονή, ήτοι Λεσποτικής έορτής, θεομη­ τορικής, Ά γ ιο υ ή έάν ό κτίτωρ τής μονής είναι 'χΥγιος έορταζόμ,ενος την έπομένην τής πανηγύρεως κλτι. 'Οπωσδήποτε ομως σημαίνουσι μεγάλοι κώοωνες, γίνετα ι άρχιερατική Θεία Λειτουργία και κόλλυβα τών κεκοιμημένων κτιτόρων («Τρισαγιον») μετά την όπισθάμβωνον και υπό τόν μέγαν πολυέλαιον. Ε ις τό Χερουβικόν άνάπτει χορός, γεντέκια και μικροί πολυέλαιοι, εις δε το Κοινωνικόν ή κάτω σειρά τού μεγάλου πολυελαίου δια τα κόλ/.υβα.

----- 1 3 0 --------

снме1шсею н' κβψλΑχιοΥ 1. ΣυvήθoJς είκ ονίζου σ ι σταυρόν ή ο ίκ έ^ α λ ο ν ά ε τ ο ν г τέλ ος τούς κ τίτο ρ α ς, έάν είν α ι "Α γιοι. 2 . ’ΤΙ έπάvoJ τού τρ α π εζα κ ίο υ ε ις κ ν τ ίο ν τ ι. 3 . Το κτητορικον μνημοσυνον κ α νο ν α ρ '/εΐτ α ι υτ:ο έτερ/νυ όιακονητοΰ άπο του τον Έ σ π ερ ινο ν κ α νονα ρ χή -τα ντος.

'II

Ακολουθία αυτη ε χ ε ι έκδοΟεί ύπο τά)ν Α γιο ρ ειτώ ν 1 Ιατέρ<ον με τ ίτ λ ο ν « Α Κ Ο Λ Ο νθ ΙΑ TOV Μ Μ ΙΜ Ο ΙΓ Ν Ο Γ ΚΑΤΑ Τ1ΙΝ ΓΛΞΙΝ ΙΙρόκ ειτα ι τ:ερι τ ή ς

ТОТ Α Γ ΙΟ Ϊ Ο Ρ Ο ΪΣ . ΑΓΙΟΝ ()1 4 )Σ \ Ш \ » .

Α κ ολου θία ς τή ς εις τ α α ρ χ α ία Τυτ:ικα ά ναφ εροιχένης ίο; ((Π αννυχίδος». 4.

'Η τοι δεν παρεμ^^άλλονται «Λόςα»> κ α ι « Ά λ /.r///yj>-

ϊα» ά λ λ α διακόπτεται ό ψ αλμος ε ις το μ έτο ν. 5. Ό

έκκλησιαστικος

να ε ίν α ι το ί»·>μιατον

πλήρες ώ στε να έπαρκέσ-Γ, εω ς το π έρ α ς τοϋ \x 'ir\u /rst'ij. 6. ’Ά νευ έπαναλήψ είϋς τή ς α ιτή σ ε(υ ς λ έ γ ο ν σ ι ji/>^ov «Του Κυρίου δεηΟώμεν» « 4 ) τ ι 't j t i ή Ά ν ά τ τ α σ ις » . 7 . Ό διαβαστής μ ετ α κ ινείτ α ι

ά ν α λ ο γ ίν ^ ε ις ά ν α /ό -

γιον μόνον εις τα ς τώ ν ωδών ά 'λ λ α γ ά ς.

131

8 . Χ ο ρ ο σ τ α τ ο ΰ ντο ς άργ^ιερέως, προτά σ σει το «Ε ις πολλ α ετη Δ έ σ π ο τ α » . 9 . Τ ο «κτητορικον» κέρασ[Λα είν α ι γλυκ ύς οίνος και τά κ ό λ λ υ β α τώ ν κ τιτόρω ν. 1 0 . Ε ις τ ά ς κ ε λ λ ιω τ ικ ά ς π α νη γύ ρ εις ε ις τη ν Τ ράπεζαν, ψ ά λλουσ ιν τ ά α π ο λ υ τίκ ια τώ ν μονών κ α ι κ ε λ λ ίω ν τώ ν παρευρισκομ-ένων πατέρο^ν κ α ι τ έ λ ο ς το «Π ολυχρόνιον» τού Γ έροντος τού έορ τά ζοντος Κ ε λ λ ίο υ . 11.

Ό άργ^.ερεύς ένδύεται έντός του Β ή μ α το ς.

____

132

« Β λ έ π ε , τ έχ ν ο ν , ο ϊα ς συνΟιηκας oίόOJζ τ ώ Δ έ σ π ο τ ί Χ ρ ισ τ ώ . . . »

^ ,г <

«, и

'i

^ Î >‘■4 / ’ а ' ί· ^ 1 *, -V ^ ·,} .· -.-^ ,. 41. v>r ·' '■ ..■■ -. -.. . ■ '.'ν r i '■;»?» '' - ^ ^ ■ /· , ί · / -*» ·>*'■ V

· ■ ,.

■ 5 .-Я -

> '· ■’. ■

■

■ϊ··'-'·*^^/5^;./4:,:“ ,. .' β' , ^Y "^ψ^.

f-# 5 '

^ -1 ·'

■:;Ш

r-h

Λ"

α) Τ άξίς ένθρονίσεω ς ή γουμ ένου Ις τον Έσπερινον τής παραμονής γοροσ^οίϋ ^ ^ ^ τ ε ί ό καθ’ ιεραρχίαν Α' τών προσχεχλτ^μέήγουμένων, δστις καί ευλογεί την έσπερινήν Τράπεζαν. Κ ατά τον "Εσπερινον γίνεται Μ εγάλη Είσοδος έκ τών εύριζτκομένων ιε­ ρέων και διακόνων. Ε ις τον ’Όρθρον οι ιερείς και οι διάκονοι λ α μ βάνουσιν καιρόν εις τους κανόνας (μ ετά τ η ν Δ' ωδήν). ’Αρχιερέως οντος, λα μ β ά νει ούτος «καιρόν» εις τούς Αίνους, ώς είθισται, κα ι ένδύεται έντος τοϋ Β ήματος. Μ ετά τό Ά σ μ α τικ όν τή ς Δ ο ξ ο λ ο γία ς ό έψηφισμένος ήγούμενος, ήδη προκεχειρισμένος εις α ρ χ ι­ μανδρίτην υπό έπισκόπου, ϊσ τα τα ι άναμέσον τώ ν δυο μεγάλω ν μανουαλ ίων μεταξύ δύο διακόνων ένδεδυμένων, φέρων σταυρόν και βλέπ ω ν προς δυσμάς. ’ΊΕναντι τούτου ϊστα τα ι ή Ίεροκοινοτική Έ -

-------------------- - 135 -----------------------

π ιτρ οπ ή , ή τ ις ά να γ ινώ σ κ ει το ένθρονιστήριον γρά μ­ μα τ ή ς Ί ε ρ ά ς Κ οινότη τα ς. Ό Α ντιπ ρ ό σ ω π ο ς τής Μ ονής

Μ ε γ ίσ τ η ς

Λ αύρα ς

προσφ ω νεί

τον

νέον

ή γού μ ενον (κ α τά τ η ν προσφώ νησιν π ερ ιβ ά λ λ ετα ι τον μανδύαν) κα ι του έ γ χ ε ιρ ίζ ε ι τ η ν ποιμαντορικήν ράβδον. Ε ιτ α α ντιφ ω νεί ό νέος ή γού μ ενος και άναβ ιβ ά ζ ε τ α ι ε ις τον θρόνον. Ψ ά λ λ ο υ σ ιν τό ((Πολυ­ χρόνιον» αυτού, ένώ ούτος ε υ λ ο γ ε ί διά σταυρού. Έ π ο ν τ α ι τό ’Α π ο λ υ τ ίκ ιο ν, ή Ε κ τ ε ν ή ς , τ ά π λ η ρω τικά κ α ι α ί 'Ω ραι. Ε ις τ η ν λ ειτ ο υ ρ γ ία ν λ α μ β ά νουσι μέρος οί λ ο ιπ ο ί ή γ ο ύ μ ενο ι, ιερ είς κ α ι διάκο­ νοι. Μ νημονεύουσι τον νέον ή γού μ ενον ε ις τ ά ς Α ιτ ή ­ σ εις. Ό νέος ή γο ύ μ ενο ς λ έ γ ε ι τ ά ((Ειρήνη π α σ ι» , ((Π ιστεύω » κ α ι ((Π άτερ ή μ ώ ν » , δ ια νέμ ει τό Ά ν τ ι δωρον κ α ι τ έ λ ο ς ε υ λ ο γ ε ί τ ή ν Τ ρ ά π ε ζα ν . Ε ι ς τ ή ν Τ ρ ά π ε ζα ν έκφο^νούνται λ ό γ ο ι. Ε ί τ α ε ισ ­ έ ρ χ ο ν τ α ι ε ις τον να όν διά τ ή ν Ά π ό λ υ σ ιν , κινουμένου τού ά νη μ μ ένο υ π ο λ υ ε λ α ίο υ κ α ι χορούς, ενθα π ο ­ λ υ χ ρ ο ν ίζ ε τ α ι π ά λ ιν ό ή γ ο ύ μ ενο ς.

β) Τάξίς υποδοχής (άρχίερέων^ ήγουμένο^ν^ έπίσημων) καί Δοξολογίών Εθνικών Εορτών Ε π ί σ η μ ο ς υ π ο δ ο χή γ ί ν ε τ α ι ε ις ά ρ χ ιερ έα ή ή γ ο ύ ­ μ ενο ν έ π ισ κ ε π τ ό μ ε ν ο ν διά π ρ ώ τ η ν φοράν τ ή ν μ ο' 1 νήν. --------------------------------- -----------------------------

J 36

Έ ξω θ εν τού Κ αθολικού ά ναμ ένουσ ι δύο εκ κ λ η ­ σιαστικοί μ ετά είσοδικών^ ε ίς ίερευς ένδεδυμένος τα

άμφια

αυτού

(έπ ιτ ρ α χ ή λ ιο ν

και

φ ελώ νιον)

φέρων άνά χ ε ΐρ α ς το Ί ερ ο ν Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν , ε ις διά ­ κονος ένδεδυμένος κα ι ό χορος τώ ν ψ α λ τώ ν. Έ γ γ ίζ ο ν τ ο ς τού ά ρχιερέω ς τ η ν π ύ λ η ν τ ή ς μο­ νής, ό τυπικάρης κρούει ενα κτύπον ε ις το κα θη μ ερινον «σιδεράκι»^ ειδοποιώ ν τον κ α μ π α νά ρ η ν νά σημάνη μ ίαν στάσιν μικρούς κώ δω νας.^ Ε ίσ ελ θ ό ντο ς τού άρχιερέω ς είς τον νάρθηκα, ό τυπικά ρης ένδύει αυτόν έπίσ“ί]μον μανδύαν. Ε ισ έ ρ χ ε τ α ι είς τον κυ­ ρίως ναόν, τώ ν ψ α λτώ ν ψ α λ λόντω ν το ((’Ά ξ ιό ν έστι» (τού Β' ή χου , το ((άρχαΐον»). Ε ν τ ό ς τού ναού ό άρχιερεύς «χα ιρετά » τ ά ς ε ι ­ κόνας και εύ λ ο γεΐ υπό τόν π ο λ υ έλα ιο ν, τού χορού ψ άλλοντος «Ε ίς π ο λ λ ά έτη Δ έσ π ο τα » . Ε ίτ α άνέρχ ετ α ι είς τόν Δεσποτικόν Θρόνον και τού διακόνου έκφω νήσαντος «Ε ύλόγησον Δ έσ π οτα » π οιεί Ε ύ λογη τόν. Ό χορός ψ ά λ λει τό Ά π ο λ υ τ ίκ ιο ν τού τή ς μονής 'Α γίου , τώ ν αγιορειτώ ν πα τέρω ν κα ι «Τή Υ περμάχω ».

Α κολούθω ς τ ά

« Έ λ έη σ ο ν ή μ ά ς»

υπό τού διακόνου και ό άρχιερεύς —άπό θρόνου— τό «Έ πάκουσον ήμώ ν ό Θ εός». Γ ίν ετ α ι Ά π ό λ υ σ ις . Ψ ά λ λ ε τ α ι τό «Π ολυχρόνιον», τού άρχιερέω ς (ή ήγουμένου) εύλογούντος διά σταυρού. Έ ν σ υ νεχεία προσφωνήσεις και άντιφ ω νήσεις και τ έλ ο ς τό « Δ ι’ ευχώ ν». Ε ίς τά ς Δ οξολ ογία ς τώ ν έθνικών έορτών άκο137

λουθεΐται ή αύτή τάξ^ς τώ ν ψαλλομ.ένων, μόνον πού μ ετά το «Τή Τ περμ.άχω » ψ άλλονται στίχοι τινές έκ μιας αργής Δ οξολογία ς (μουσικής).^

γ ) Τ άξις Α κ ολουθ ία ς μ.ίκρού 'Α γιασμού Ή Α κολουθία τού μικρού 'Αγιασμού τ ελ εΐτ α ι την πρώτην έκάστου μηνος εις την μ εγά λη ν τής αυλής «Φιάλην»'* είτε εις την μικρήν «φιάλην» τή ς Α ϊ­ τή ς, μή ουσης μ εγά λη ς. Δύναται νά άναγνωσθή μετά την Α' ή την ΣΤ' 'Ώραν ή και έν τή Θεία Λ ειτουργία. Ό έκκλησιαστικος χέει έντος τού χ ω ­ νευτηρίου (ή ρίπτει εις τον κήπον) τον υπόλοιπον 'Αγιασμόν του προηγουμένου μηνός και πληροί ύδατος νέου την Φιάλην. Θέτει πλησίον κλώνον βα­ σ ιλ ικ ο ύ / ξύλινον σταυρόν μέ παραστάσεις «Σταυρώσεως» και «Βαπτίσεω ς», καθαρόν προσόψιον, ολίγον θυμίαμα και την του 'Αγιασμού φυλλάδα.® Μ ετά την γεροντικήν ευχήν τής Α' (ή ΣΤ') 'Ώ ­ ρας άπέρχεται ό ιερεύς μετά θυμιατού εις την Φιά­ λ η ν / προπορευομένου τού Εκκλησιαστικού μετά είσοδικού, ταυτοχρόνως άναγινωσκομένου υπό τού διαβαστού τού «Κύριε είσάκουσον» (συνημμένως τή 'Ώρα, άνευ Εύλογητού). 'Ο τυπικάρης ορίζει δύο πατέρας διά νά ψάλλωσι τόν κανόνα μετά στίχου «'Υ περαγία Θεοτόκε σκέπε^, φρούρει, φύλαττε τούς δούλους σου» ή απλώ ς «Σώσον ήμας». 'Ο έκκλησιαστικός φροντίζει νά σφογγίζη την δεξιάν τού ίε------------------------------------------

1 3 8 ----------------------------------------

______

ρέως εις έκάστην έμβά πτισιν δι’ ευ λ ογία ν τού ΰόατος. Ό

ίερεύς άρχόμ-ενος τού « Ώ ν τ α ίς πρεσβείαις

φ υλαττε Κύριε» αϊρει τον Τίμ-ίον Σταύρον καΐ χ α ράττει σταυρόν προς ά να τ ο λ ά ς. Ε ις το δεύτερον «φύλαττε» προς βορράν. Ε ις το τρίτον προς ουσμάς, εις δε το τέτα ρτον προς νότον. Ψ α λ λ ό μ ενω ν τώ ν ιδιομέλων «Π η γή ν ιαμάτω ν εχοντες»^

«Νεύσον παρακλήσεσι» και τού « Έ κ

παντοίω ν

κινδύνων»^

προσκυνοΰσιν ά π α ντες τον

Τίμιον Σταύρον και ά σ π ά ζοντα ι την χείρ α τού ραίνοντος αυτούς ίερέω ς. Μ ετά τη ν άπόλυσιν έπιστρέφουσιν εις τον κυ­ ρίως ναόν, οπου σ υ νεχίζετ α ι ή διακοπείσα Α κ ο ­ λουθία. Μ ετά τη ν Θ είαν Λ ειτου ρ γία ν, ό ίερεύς μ ε τ ’ επ ι­ τρα χη λίου ραίνει δι’ αγιασμού δλην τη ν μονήν και τούς κήπους, τού έκκλησιαστικού άκολουθοΰντος μ ετά σκεύους πεπλησμένου αγιασμού. Τού 'Α γιασμού τελουμένου έν τή Θ εία Λ ειτουρ­ γ ία —είτ ε εις τό Κ αθολικόν εϊτε εις παρεκκλήσιον— ά ντι κοινωνικού ψ ά λ λετα ι ό Κ ανώ ν τού 'Α γιασμού. 'Ο έκκλησιαστικός θέτει τραπεζάκιον με τ α προαναφερθέντα και τήν μικρήν «φιάλην» υπό τον μέγ α ν πολυέλα ιον. Έ ά ν τελ ειώ σ η ό Κ α νώ ν προτού έτοιμασθή ό ίερεύς, ψ ά λ λ ετ α ι και τό τ ή ς ήμέρας Κ οινώ νικόν. Μ ετά τή ν όπισθάμβωνον (και τή ν τυ­ χόν κολλύβω ν εύλόγησιν) σ υ ν ε χ ίζετ α ι ή τού 'Α γ ια 139

σμ.οϋ Α κολουθία. Ά π όλυ σ ις κοινή τή ς Θ είας Αειτουργιας.

8,9

δ) Τάξις Ακολουθίας Εύχελαίου Το του Ε ύχελαίου Μυστήριον τ ελ εΐτα ι την πρωίαν τής Μ εγά λης Πέμπτης^

καΐ τήν τών Χριστού

Γεννών παραμονήν. Ε π ίσ η ς εις βαρέως άσθενουντα ή ψυχορραγοΟντα.^^ Προ του «Εύλογητος» ο έκκλησιαστικος ποιεί μ-ετάνοιαν εις τον ήγούμενον και κρούει το καθημερινον ((σιδεράκι», 'Υπο τον μ-έγαν πολυέλαιον υπάρ­ χει τραπεζάκιον μ-ετά κανδήλων και έπτά ((χριαλίδω ν». Έ κ δεξιών το δισκέλιον έπι τού οποίου θέ­ τει ο ιερεύς το Ε ύαγγέλιον, και όπισθεν τού τραπεζακίου είσοδικον μ-ετ’ ολίγου θυμ.ιάματος εις το πινάκιον αύτού και κρεμαμένου θυμιατού (διπλού). Ό έκκλησιαστικος διανέμει κηρία εις τούς έπτά ιερείς τούς το μυστήριον τελούντας και τούς λοι­ πούς παρευρισκομένους. Ό Κανών ύπο τών ιε ρ έ ω ν .Τ ο ύ ((Αποστόλου» άναγινωσκομένου θυμιώσι. Τού δέ Εύαγγελίου ά παγγελλομένου έκ τού Ευχολογίου, εις ιερεύς αίρει έκ τού δισκελίου το Ευαγγέλιον και ευλογεί δι’ αύτού σταυροειδώς άχρι πέρατος τής τού Εύαγ­ γελίου α π α γγελ ία ς. Ψ αλλομένω ν τών ιδιομέλων τών 'Α γίω ν Αναργύρων διέρχονται οι πατέρες κα­ τά τάξιν και οι προσκυνηταί, άσπάζονται το Εύαγ140

γελ ιο ν κ α ι χ ρ ιο ν τ α ι ε ις το προσω πον κα ι τ α ς χ ε ί ρας ύπο έκαστου τώ ν έπ τά ιερέω ν. Ό

ίερεύς δσο

χ ρ ίε ι λ έ γ ε ι τη ν εύχήν «Π άτερ 'Ά γ ιε , ιατρέ». Ε ις το δεξιον ά να λ ό γιο ν θέτει ό έκκλησιαστικος δίσκον μ ετά τ ε μ α χ ίω ν βάμ-βακος προς σφογγισμον τώ ν χριομ ένω ν. Μ ετά τη ν Ά π ό λ υ σ ιν ό έκκλησιαστικος σ υγκεν­ τρώ νει τ ά κηρία.

ε) Τ ά ξις Α κ ο λ ο υ θ ία ς του Μ οναχικού Σ χ ή μ α τ ο ς Μ ετά άπο τουλάχιστον έτησίαν δοκιμασίαν εις την μονήν, και έφόσον εύλογήσει ή τή ς μονής Σ ύνα ξις, ό δόκιμος κείρεται μοναχός. Ε ις τινα ς μονάς ό δόκιμος κείρεται μ εγ α λ ό σ χ η ­ μος, α λλ α χο ύ πρώτον μικρόσχημος (σταυροφόρος) και είτα μ εγα λ όσ χη μ ος, εϊτε πρώτον «ρασοευχή» και έπειτα μεγα λόσχη μ ος. Ή

«ρασοευχή» δεν έχει έρωταποκρίσεις και

υποσχέσεις, α λ λ ά άναγινώ σκεται ή εύχή του Μ ε­ γά λου Ε υχολογίου «ΕΙς αρχάριον ρασοφορούντα». Ό ρασοφόρος κείρεται σταυροειδώς και ένδύεται τά μοναχικά ένδύματα. Ά λ λ ά σ σ ε ι ονομα και φέρει κουκούλιον, κατά τό έπικρατήσαν έθος. Θ εω ρείται δε κανονικός μοναχός. Η μικροσχημια ακολουθεί τήν κατω τέρω τά ξιν. 141

Τοποθετούνται τά ένδύματα τού νέου μοναχού εις το 'Ιερον την νύκτα προ τή ς κουράς έντος πανεριού. Ά ρ χ ο μ ένη ς τή ς Θ είας Λ ειτουργίας αναχω ρεί ό δόκιμος έκ του Καθολικού και υπάγει εις το κελλίον του. Έ νδύεται λευκον ύποκάμισον και μέλαν πανδαλόνιον. Ό

έκκλησιαστικός τοποθετεί

έμπροσθεν τού

Χριστού του τέμπλου τραπέζιον κενόν και παραπλεύρω ς ετερον με το πανέριον και τά ένδύματα. Με τά την είσοδον άπέρχεται ό ήγούμενος μετά μέλανος απλού μανδύου, παραλαμβάνει τον δόκιμον και εισά γει αυτόν εις τον ναόν, ασκεπή οντα και άνυπόδητον. Μ ετά τά Α π ολυ τίκ ια και τά Κοντάκια τής ήμέρας έξέρχεται ό ιερεύς και θέτει τό Εύαγγέλιον έπι τού τραπεζακίου και επάνω αυτού ψαλίδιον φυλασσόμενον μόνον διά τάς κουράς. Οί χοροί ψάλλουσιν τρις το « Ά γ κ α λ α ς πατρικάς» άργώς. Ό δόκιμός όδηγουμενος υπό τού ήγουμένου ποιεί τρεις μ εγά λ α ς μετανοίας προς τήν Ό ρα ία ν Π ύλην, μίαν εις έκαστον τών χορών και μίαν προς δυσμάς. Τέ­ λος δέ και εις τόν ήγούμενον. Π λησιάζει τον ιερέα και άρχεται ή στιχομυθία. Ό ήγούμενος ϊσταται πάντοτε πλησίον τού δο­ κίμου και λ έγει τό νέον ονομα εις τήν εύχήν «Κύριε ό Θεός ήμώ ν, ό άξίους είν α ι...» . Ένδυομένου τού νέου μοναχού, οi ψάλται άργώς τό «Κύριε έλέησον» τού Β' ήχου, έκ τρίτου εις έκα142

στον τών ίματίω ν. Ε ίς το τέλ ος φορεΐ χα\ μ έλ α να μ-ανδυαν. Μ ετά την ένδυσιν εισέρ χετα ι ό ίερευς μ ετά τού Ε υα γγελίου εις το 'Ιερον και ό ήγούμενος οδ η γεί τον νεον μονάχον εις το Γεροντικον στασί<5ιον (συ­ νήθως το τού αριστερού χορού). «Α πόστολος» και Ε υ α γγέλ ιον τή ς κουράς και τής ήμέρας. Μ ετά το Ε υ α γγέλ ιον οδηγεί π ά λ ιν ό ήγουμενος τον νέον μονάχον εως τή ς 'Ω ραίας Π ύ­ λης^ οπου ό ίερευς τού παραδίνει Σταύρον και άνημμένην λαμπάδα μέ τυλιγμένον κομβοσκοίνιον 100 κόμβων, έπιλέγω ν τά Ε υ α γγελ ικ ά λόγια : «Ει τις θέλει όπίσω μου έλθεΐν» κλπ. Ό μοναχός έπιστρέφει εις τό Γεροντικον στασίδιον και σ υ ν ε χ ίζε ­ ται ή Θεία Λ ειτουργία. Ε ις τά «Ε ίπω μεν π ά ντες» μνημονεύεται ό νέος μοναχός. Τό «Πιστεύω» και τό «Πάτερ ήμών» υπό τού νεοκαρέντος. Ά ν τ ι κοινωνικού ψ άλλεται τό ίδιόμελον τή ς Κυριακής τού Ασώ του «Έ π ιγνώ μ εν άδελφ οί». Ч) νέος μοναχός «χαιρετά» πρώτος και έπιστρεφει εις τό Γεροντικόν στασίδιον. Ε ΐτα οι πατέρες κατά τάξιν ποιούσι «σχήμα» και άσπάζονται τον νεοκαρέντα ευχόμενοι, ώς έξής: - Π ώ ς έκ λή θ η ς, άδελφ έ;

- (Τάδε) μοναχός. - Νά ζήσης, νά ευαρεστήσης Θεόν, α γ γ έλ ο υ ς, ανθρώπους και τον Γέροντά σου! Ό νέος μοναχός μεταλαμβάνει πρώ τος, χ.0 3 ρις 143

νά έκβάλτ) το\^ σκούφον και το κουκούλιόν του, οπως έποίησε και καθ’ ολην την Θ είαν Λ ειτουργίαν. Μ ετά την τή ς Θ είας Λ ειτουργίας άπόλυσιν άναγινώ σκεται ή εύχή του άποκουκουλισμοΰ τού μοναχοΟ.^' Ή

«μεγαλοσχημία» ακολουθεί την τάξιν τοΰ

μικρού Σ χή ματος πλήν ώρισμένων διαφορών. Ε ις τον Όρθρον ψ άλλεται μετά τών συνήθων κανόνων και ό τού μεγάλου Σ χή ματος. Μ ετά τά Α π ο λ υ τ ί­ κια και Κ οντάκια τής Θείας Λ ειτουργίας ψάλλον­ ται α ν τ ί φ ω ν α .Τ έ λ ο ς , το έπιδιδόμενον κομβοσκοινιον είναι 3 0 0 κόμβ(ων.

19

сгт) Τάξις Νεκρώσιμου Α κολουθίας εις μοναχούς και Ιερομονάχους Έ ά ν συμβή νά κοιμηθή είς μοναχός, δεν άλλάζουσιν κ α τ’ έθος τά έσωτερικά του ένδύματα ουτε πλένουσιν το σώμα του. Ένδύουσιν αυτόν ζωστικόν καθαρόν και ράπτουσι τό σώμα έντός τού ράσου, ώστε νά μή φαίνηται διόλου. Ένδύουσιν αυτόν τό σχήμα και τό πολυσταυρίαν, θετουσιν έπι τού προ­ σώπου τό κουκούλιον, έπι δέ τής κεφαλής έν «ποτηροκάλυμμα». Ε ίς τό στήθος τοποθετούσιν εικόνα τή ς Θεοτόκου, τής προστάτιδος τών μοναχών και πρέσβειρας. Έ ά ν είναι ιερομόναχος, φορούσιν αύτώ τό έπι_____________ ____

144 -

τρ α χή λιον καΐ εις τά ς χ εΐρ α ς αύτοΰ Ε ύ α γγέλιον. Έ ά ν είνα ι ίεροδιάκονος, το ojpâptov. Έ ά ν είνα ι μονα χός, τοπ οθ ετείτα ι εις τη ν Λ ιτ ή ν , έάν δέ ιερομόναχος ή ίεροδιάκονος, εις τον κυ­ ρίως ναόν. Γ ίνετα ι κηροδοσ ία εις ά π α ντα ς, ύπο τοΰ έκκλησιαστικοΰ. Ό τυπικάρης διανέμει έπ ιτρ α χή λ ια εις ά π α ντα ς τούς ιερείς, οι δέ διάκονοι ένδύονται και στιχάριον. Ή

ακολουθία κα νονα ρχείτα ι υπό τοΰ διαβαστοΰ,

ψ ά λ λ ετ α ι δέ υπό τώ ν ιερέω ν, ώς εΰρηται εις το Μ έγα Εύχολόγιον.^® Ό ((’Ά μω μ ος» ά ναγινώ σκ ετα ι εις στάσεις δύο. Ά ρ χο μ ένω ν τώ ν τροπαρίω ν «Δεύ­ τ ε τελ ευ τα ίο ν άσπασμόν» προσέρχονται οι ιερείς και οι πα τέρες κα τά τ ά ξιν, ποιούσι μικρήν μ ετά ­ νοιαν, προσκυνούσι τη ν εικόνα και τη ν κεφ αλήν τού κεκοιμημένου και άπέρχονται. Ε ις τό τέλ ο ς αϊρουσι τον κεκοιμημένον έως τού τ ή ς μονής κοιμητηρίου ψ ά λλοντες τό άργόν «'Ά ­ γιος ό Θ εός». Ποιοϋσιν τρεις σ τά σ εις, έκτος τού Κ αθολικού μ ίαν και έξω τή ς π ύ λη ς τή ς μονής δύο, μνημονεύοντες τόν κοιμηθέντα. Ε ις δέ την ττύλην τ ή ς μονής ό «πορτάρης» θυμιά διά κατσίου τόν κεκοιμημένον και τούς έξερχομένους. Πρό τού τάφου τ ε λ ε ίτ α ι «Τρισάγιον». Ό ήγούμενος ρίπτει ο λ ίγο ν χ ώ μ α και τό έλαιον τή ς κα νδήλας σταυροειδώς έπ ι τού σ ώ μα τος, έπ ιλ έ γ ω ν τ ά συνήθη. Ε ιτ α ό διαβασ τής ά ναγινώ σκ ει τόν λόγον; «Π ατέρες κα ι αδε­ λ φ ο ί, ό άδελφός ήμώ ν έπ λ ή ρ ω σ εν .. 145

Λ

.

Ό ήγούμενος ή ετερός τις ποιεί (έκφώνως) εν κομ.βοσχοίνιον 1 0 0 κόμβων (μετά σταυρού και με­ τανοιών μικρών) λ έγω ν «Κύριε ανάπαυσαν την ψυ­ χή ν τοϋ δούλου σου». Ε ις δε το έκατοστον λέγει: «Κύριε άνάπαυσον την ψυχήν του δούλου σου (Δ ε ι­ νός) μοναχού». Μ ετά το «Δ ι’ ευχών» λ έγ ει συνήθως ό ήγούμενος ο λ ίγ α τινά δια τον άναχωρησαντα. Έ ν συνε­ χ ε ία σκεπάζουσι τον τάφον θέτοντες μίαν πλάκαν προς προστασίαν τής κεφαλής τοΰ κεκοιμημενου. Τάς τεσσαράκοντα ήμέρας τοΰ κεκοιμημένου όφείλουσιν οι πατέρες ϊνα ποιώσι καθημερινώς εν κομβοσχοίνιον υπέρ άναπαύσεως. Τ ελεΐται δε «σαρανταλείτουργον» μέ κόλλυβα καθ’ έκάστην. Τρία ετη μνημονεύεται εις τήν Πρόθεσιν και κατόπιν άναγράφεται εις τον «Κουβαράν».^^ Γενομένης τής ανακομιδής, τελεϊτα ι Θεία Λ ει­ τουργία μετά κολλύβων εις τό κοιμητήριον και το­ ποθετείται ή κάρα, άναγραφέντος έπ’ αυτής τού ονόματος, μέ τάς λοιπάς, τά δέ υπόλοιπα οστά εις τον κοινόν σωρόν.

ζ) Π ερί «πάγκοIVιών» «ΠάγκοIVιαί» ονομάζονται αί συλλογικά! έργασίαι αί έπιτελούμεναι ύφ’ όλης τής άδελφότητος (παν + κοινώς). Τοιαύται είναι «ή ζύμη» (άπαξ τής έβδομάδος), ό τρύγος, ή έλαιοσυγκομιδή κ.ά. ------------------------------------—

1 4 6 -----------------------------------------

Ε ντα ύ θα γ ίνετα ι λόγος περί τή ς «ζύ μ η ς», ή οποία γίνετα ι έντος τής Α κ ολουθία ς - τ ο υ λ ά χ ι­ στον εις τα παλαιότερα κοινόβια. Ή «ζύμη» γίνετα ι κατά την διάρκειαν τώ ν τού Όρθρου καθισμάτων τού ψαλτηρίου. «Ζύμης» γενομένης καταλιμπάνεται ή άνάγνω σις. Άρχομένου τού Α' καθίσματος τού ψ αλτηρίου άπέρχεται ό ίερεύς μετά μανδύου και έπ ιτρ α χη λίου, φέρων και θυμιατόν (παπαδικόν κατσίον) εις τό «μαγκιπείον».^^ Άκολουθοΰσιν οί π λ εΐσ τοι τοΟν πατέρων, ολίγω ν παραμενόντων εις το Κ αθολικόν διά τό επόμενον ψαλτήριον και τά ένδιάμεσα καθί­ σματα. Ό ίερεύς, εμπροσθεν τού άλεύρου, άναγινώ σκει την τής άρτοκλασίας ευχήν «Δέσποτα Κ ύριε», μονον άντι τής αναφοράς εις άρτους λ έ γ ε ι «Αυτός ευλόγησαν την ζύμην ταύτην» ευλογών τό άλευρον. Μετά τό πέρας τής ευχής έπιστρέφει εις τόν ναόν και οι πατέρες άρχονται τού ζυμώ ματος και π λ α ­ σίματος τών άρτων. Παλαιότερον έποίουν εν μικρόν στρογγυλόν άρτίδιον δι’ έναν έκαστον τών μ ο ν α χ ώ ν .Τ α ν ΰ ν ποιοΰσι στρογγυλούς άρτους μεγάλους και εις την Τράπεζαν παραθέτουσι κεκομμένον εις τ εμ ά χ ια . Μετά τό πλάσιμον, νίπτονται και έπιστρέφουσιν εις τό Καθολικόν. Ό δέ «μάγκιπας»^''^ ά ναμένει έως ότου έτοιμασθώσιν οι άρτοι διά νά έμβάλη αυ­ τούς έντός τού φούρνου. 147

Τά πρόσφορα ποιούνται έξ άλεύρου ιδιαιτέρου εις ετερον χώρον (το «προσφορείον») υπό έντεταλμένου μοναχού καλουμένου «προσφοράρη». Ταύτα δεν ζυ­ μώνονται

έντός τής

Ακολουθίας ουδέ γίνεται

«πάγκο IVιά». Διά τάς λοιπάς «πάγκοινιάς» ειδοποιούνται οι πατερες δια κρούσεως τού κοπάνου.

148

снме1шсею к m gpo yc 1. Ε ις τον ναον τού ΙΙρω τάτου επ ίσ η μ ο ς υπ οδοχή γ ί ν ε ­ τ α ι εις α ρχιερ είς έπισ κεπ τομένους τ ο 4 )ρ ο ς διά π ρ ω τ η ν φοράν, εις νέον ΙΊολιτικον Δ ιο ικ η τή ν κ α ι ε ις Ε ξ α ρ χ ί α ν τού Οικουμενικού Π α τρια ρ χείο υ . Ε ις έπιση μους λ α ϊκ ο ύ ς δεν γ ί ­ νετα ι υποδοχή εις τον ναον ά λ λ α ε ις τ ο κτήριον τ ή ς Ί ε ρ ά ς Κ οινότητος άνευ εκ κ λη σιασ τική ς Α κ ο λ ο υ θ ία ς . 2. Μικροί κώδωνες κ α λ ο ύντα ι έπειδή δεν σ η μ α ίν ε ι ο μ έγισ τος κώδων τ ή ς μονής. 3. Δ ο ξο λ ο γ ία ι έθνικών έορτών ε ις το "Α γιον ϊ) ρ ο ς τ ε λούνται μόνο εις τον τού Π ρω τάτου να όν. 4. «Φ ιάλη»; κ α λ είτ α ι ούτως τό π ο λ υ γω νικ ο ν ο ίκ οόομ η μα εις τό προαυλιον τ ή ς μονής τό εχο ν π ε τ ρ ίν η ν λ ε κ ά ν η ν διά τόν 'Α για σμ όν. Ε π ίσ η ς μικρά φ ιά λ η κ α λ ε ίτ α ι ή π ορ σ ελάνινος ή μ ετ α λ λικ ή λ εκ ά νη διά τ ή ν καΟημερινήν μ ε τ α λ η ψιν 'Α γιασμού, ή ευρισκόμενη ε ις τ ή ν Λ ιτ ή ν . (Η λ . σ χ ή μ α εις τό Π α ρά ρτη μ α.) 'Ο 'Α γιασμ ός τ ή ς πρώ τη ς έκάστου μ η νός γ ίν ε τ α ι ε ις τ ή ν έξοηερικήν μ εγ ά λ η ν Φ ιά λην. Ε ις τ ή ν τού Η α τοπεδίου Μ ονήν μ ά λ ισ τ α , λ ιτ α νεύ ετα ι εω ς τ ή ς Φ ιά λ η ς ή θ α υ μ α του ργός εικών τ ή ς Π α ν α γ ία ς «Β η μ α τα ρ ίσ σ η ς» .

149

5. Δ ιά τον χ ε ιμ ώ ν α ό έκ κ λ η σ ια σ τικ ο ς δ ια τ η ρ εί ά π εξ η ραμένον φυτόν. 6 . Ε ύρέω ς γ ίν ε τ α ι χ ρ ή σ ις ε ις τον ’Ά θ ω ν α τ ή ς έκδόσεω ς τ ώ ν 'Α γιο ρ ειτώ ν Π α τέρ ω ν «ΑΠΑΣΜΑΤΑΡΙΟΝ». 7.

Έ ά ν ύπ ά ρ χη διάκονος ένδεδυμένος, α κολουθεί τον ιε­

ρέα διά τ ά «Ε ιρ η νικ ά ». 8 . Δ ια νο μ ή άντιδώρου ού γ ίν ε τ α ι διότι 6 ιερεύς « α γ ιά ­ ζ ε ι» . Ά ν τ ίδ ω ρ ο ν λαμ βάνουσιν οι π α τ έρ ες μόνοι τ ω ν. 9 . Ε ις τ ή ν μονήν τ ή ς Μ ε γ ίσ τ η ς Λ αύρας ποιοΟσιν 'Α ­ γ ια σ μ ό ν τού μηνός ε ις τ ή ν μ ε γ ά λ η ν Φ ιά λην. Έ ά ν ή έπομένη ή μ ερ α ε χ η 'Ά γ ιο ν έορτα ζόμ ενον, φυλάττουσι τον 'Α για σμ ό ν ε ις τ ή ν μ ε γ ά λ η ν φ ιά λη ν κ α ι λαμβάνουσιν από έκεϊ διά μ ε­ γ α λ ό π ρ ε π ε ιαν. Τ ην έπομένη ν πληροΟσι τ ή ν μικράν φ ιά λη ν κ α ι κενοΰσι τή ν μ ε γ ά λ η ν . 1 0 . Μ ετ ά τ ή ν Α' (ή ΣΤ') 'Ώ ραν. (Β λ . σ χή μ α εις τό Π α ­ ρ ά ρ τη μ α .) 1 1 . Κ α τ ά τή ν ά ρ χ α ία ν Παράδοσιν τ ή ς Ε κ κ λ η σ ία ς , τή ν άναφ ερομένην εις τή ν Κ αθολικήν Ε π ισ τ ο λ ή ν τού ’Α δελφοθέου Ια κ ώ β ο υ . 1 2 . Ε ις τ ιν α μοναστήρια έκτός 'Α γίου Ό ρ ο υ ς, θέτουσι σκεύος μεστον άλευρου μ ετά έπ τά κηρίων ά τινα άνάπτουσιν ε ις έκαστον τώ ν Ε υ α γ γ ε λ ίω ν . Μ ετά τό Μ υστήριον, παραλ α μ β ά ν ε ι ό «προσφοράρης» τό άλευρον διά πρόσφορα. 1 3 . Ε ις τή ν του 'Α γίου Π αύλου Μ ονήν έάν υπάρχη εις διάκονος ε ις τ ή ν μονήν δεν ένδύεται, ά λ λ ά φορει μανδύαν κ α ι κ α νο να ρ χεί. 1 4 . 'Ά ς σημειω θή 0τι εις τ ά μοναστήρια τοΰ Ά θ ω νο ς αι κουραι δεν γ ίν ο ν τ α ι εις τό Κ αθολικόν ά λ λ ά εις κάποιο παρεκκλή σιον, είδικώ ς όταν ύπάρχη παρεκκλήσιον Θαυματουρ­ γού ε ικ ο νίσ μ α το ς τ ή ς Θεοτόκου ( «Π όρταιτίσσης» Ί βή ρ ω ν, «Π α ρα μυθία ς» Β ατοπεδίου κ .ά .). 150

—

1 5 . Π ρ β λ . « Μ εγά λο Ε ύ χο λ ό γ ιο ν » , έκδ. Ά σ τ έρ ο ς, 1 9 8 6 , σ ελ . 1 8 8 . 16.

Ή κουρά τ ε λ ε ΐτ α ι ύπο τού έκάστοτε έφημιερεύοντος

ίερέω ς τ ή ς μονή ς. Ό ή γούμ ενος προσκομ-ίζει τον δόκιμ-ον, ώ ς ά νά δ οχος. 1 7 . Π α λ α ιό τερ ο ν διέμ ενε ό νεοκαρ είς π έ ν τ ε ή μ έρ ας έντος τού ναού προσευχόμενος κα ί ε ίτ α ά π εκ ου κ ου λίζετο. ΙΙλ ή ν δμω ς ο φ ε ίλ ει κα ι σήμερον νά π α ρ α μ είν η ε ις το κ ε λ λ ιο ν του προσ ευχόμενος τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν κ α τ ά τ η ν τ ή ς κουράς ή μ ερ αν. 1 8 . Α ι μοναχικα'ι κουράί, κ α τ ά π α λ α ιά ν Π αραδοσιν κ α ι συμφώ νω ς τ ο ίς π α λ α ιο ίς Ε υ χ ο λ ο γ ίο ις , τ ελ ο ϋ ντ α ι μόνον ε ις τ η ν Θ εία ν Λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ν κ α ι ο ύ χι ε ις έτέρ α ς ά κολουθία ς τ ή ς

ήμέρας. 1 9 . Ε ις ώ ρισμένα κ ε λ λ ί α κ α ι μ ονα σ τή ρια διανέμουσι κ η ­ ρία ε ις τούς παρευρισκομένους διά τ η ν κουράν. 20. Β λ.

« Μ εγ ά λ ο Ε ύ χ ο λ ό γ ιο ν » , έκδ. Ά σ τ έ ρ ο ς ,

1986,

σελ. 4 2 1 . 21.

«Κ ουβα ρά ς»:

μ έγα

β ιβ λ ίο ν

π ε ρ ιέχ ο ν

τά

ο νό μ α τα

π ά ν τ ω ν τ ώ ν μ ο να χ ώ ν τ ώ ν κ εκ ο ιμ η μ ενω ν ά π ο σ υ σ τα σ εω ς τ ή ς μ ο νή ς. Ά ν α γ ι ν ώ σ κ ε τ α ι μόνον κ α τ ά τ ά Ψ υ χ ο σ ά β β α τ α . Ε ις τ η ν Μ ονή ν τ ή ς Μ ε γ ίσ τ η ς Λ α ύ ρ α ς σ ώ ζ ε τ α ι ό π α λ α ιό τ ε ρ ο ς τού Ό ρ ο υ ς , ο ό π ο ιο ς ά ρ χ ε τ α ι διά τού ο νό μ α τ ο ς τού Α γ ί ο υ Α θ α ν α σ ίο υ τού κ α ι κ τ ίτ ο ρ ο ς τ ή ς μ ο νή ς ( 1 0 ο ς α ιώ ν ).

22. «Μαγκιπείον»; βυζαντινή ονομασία τού χώρου δπου ζυμώνεται και ψήνεται 6 άρτος. 23. Π αλαιά συνήθεια, ϊσως και άπό τήν έποχήν τού Χ ρι­ στού, δπως φαίνεται και εις τάς παλαιάς εικόνας τού «Μυ­ στικού Δείπνου». 2 4 . «Μάγκιπας»; υπεύθυνος διά τό ψήσιμον τού άρτου, φούρναρης.

151

'V·

' ■

'1·.*

-

■ t 'V J f t.,· : ! : | /Л 1^.«»·■·.?'*-

,?'■; -»·Ι

((Ευλογήσεις τον στέφανον τού ενιαυτού τής χργιστότιητός σου...»

к е ф х \х 1 0 ы

к'

ΜΗΝΟλ,ΟΓίΟΝ αταχωρεϊταί εις το «Παράρτημα» πίναξ έπισημαίνων τούς 'Αγίους οΐτινες τιμώνΙ^^'ται 8С Α γρ υ π νία ς, Βαθέως Όρθρου, Δοξοκ .ά ., έτι δέ καί τούς έχοντας Δοξα στικον είς τον Έσπερινον 'Αγίους διότι, συμφώνως τώ τοΰ 'Αγίου Σάββα Τυπικώ, είς το τέλος του 'Ε ­ σπερινού, είς την αρχήν και τέλος τοΰ Όρθρου και μετά την μ-ίκράν τής Α ειτουργίας Είσοδον ψ άλλον­ ται τά Α π ολυτίκια τών 'Α γίω ν μόνον δταν εχω σι Δοξαστικόν. ’Ά λ λ ω ς , ψάλλονται τά τή ς ήμέρας Απολυτίκια.^ Αυτη ή τάξις τηρείται σήμερον μό­ νον κατά τάς μεθεόρτους τών Δεσποτικών και Θεο­ μητορικών έορτών και τά ς Κυριακάς τοΰ έτους. Ε ις τον πίνακα δεν συμπεριλαμβάνονται οί μή ---------------------------------------- 155

-------------------------------------------

έχοντες Α κολουθίαν εις τα Μ ηναία τή ς Αποστολικής Διακονίας 'Ά γιοι, διότι ψ αλλονται εξ ιδιαι­ τέρας φυλλάδος.

Μ η ν Σ επ τέ μ -β ρ ιο ς 6/9.

Του 'Αγίου έχοντος Δοξολογίαν σημαί-

νουσι [πικροί κώδωνες και γίνετα ι κατάλυσις οίνου και έλα ίου. 7 / 9 . ’Απο σήμερον έως τής ’Αποδόσεως (τχρΚάζει το Θεοτοκάριον.^ 1 4 / 9 . Ή 'Ύφωσίς τού Τίμιου Σταυρού Ό βηματάρης προ τής Α γρ υπνία ς τοποθετεί τον Τίμιον Σταύρον έπι τής 'Α γίας Τραπέζης και άνάπτει λαμπάδα δι’ ολην την Α γρυπνίαν. Ε π ίσ η ς «αργεί» ό Σταύρος τού τέμπλου διότι τοποθετείται μία μεγάλη λαμπάς έπι του Σταυρου καίουσα εις δλην την Α γρυπνίαν χωρίς νά καταβαίνη ό Σταυρός.^ Ε ις την Θ' ωδήν ό έκκλησιαστικος ποιεί «σχή­ μα» και άνάπτει χορόν, γεντέκια και τον μέγαν πολυέλαιον και άρχομένης τής Δοξολογίας θέτει ύπ’ αύτόν τραπεζάκιον με έπίσημον κάλυμμα.^ Ε ις την άρχήν του ’Ασματικοΰ τής Δοξολογίας γίνετα ι ή έξοδος του Τίμιου Σταυρού. Προπορεύον­ ται δύο έκκλησιαστικοι μετά είσοδικών, άκολουθεί - ......--------------------------

156

----------------------------------------------------

о διάκονος φέρων σαντάνιον καΐ θυμιατον^ και είτα ό Ιερεύς μετά τοΰ δίσκου τού Τιμίου Σταυρού έπι τή ς κεφ αλής αυτού. 'Ά π α ντες καταβαινουσιν έκ τώ ν στασιδίων και ϊστα ντα ι ά σκ επείς εως τέλους τή ς Τ ψ ώ σεω ς. Ή πομπή στρέφεται τρεις φοράς περι του τρα­ πεζίου^ ώς φ αίνετα ι εις το σχή μ α τοΰ Π αραρτήμα­ τος. Ε ίτ α θέτουσιν οι έκκλησιαστικοι τά εισοδικά όπισθεν τοΰ τρα πεζίου, προς το Ίερόν. Ό

ιερεύς

ύψοΐ τον Σταύρον μετά κλάδου βασιλικοΰ. Οι έκκλησιαστικοι λαμβάνουσι το σαντάνιον και το θυμιατον έκ τοΰ διακόνου και άποχωροΰσι. Τά «Κύριε έλέησον» ψ άλλονται εις ήχον π λ ά ­ γιον Α' (ώς έν τ α ίς Λ ιτα ΐς) ώς έξής: 3 «Κύριε έλέησον» (άργώς);, 10 (συντόμως) έπι 10 φοράς και π ά λιν 3 «Κύριε έλέησον» (άργώ ς). Μ ετά την προσκύνησιν δλων κατά τά ξιν, ό έκκλησιαστικος θέτει τον δίσκον με τον Τίμιον Σ τα υ­ ρόν εις τό προσκυνητάριον και αποσύρει τά εισοδικά και τό τρα πέζιον. Ό Τ ίμιος Σταυρός παραμένει εις τό προσκυνητάριον έως Ά ποδόσεω ς. Κ λάδοι βασιλικοΰ ου διανέμονται ώς έν τ α ίς ένορίαις. Συμφώνως τώ τοΰ 'Α γίου Σ άββα Τυπικώ και τή έπικρατούση τά ξει τώ ν ιερών μονών τοΰ ’Ά θω νος, γ ίνετα ι κατάλυσις οϊνου και έλ α ίου, λόγω τή ς Α ­ γρυπνίας τή ς Δεσποτικής έορτής.

Αί τύ χη Κ υριακή, ου λ έγο ντα ι Ά νοιξα ντά ρ ια — ----------------------------------------

157 -------------------------------------------

ουδε Π ολυέλα ιος, ά λ λ α ’Άμωμ.ος. Λ έγ ετα ι σύντο­ μον ((Θεοτόκε Παρθένε» και δεν γίν ετ α ι χρίσις εις τον Όρθρον. 26/9.

Ά γιου Ίωάννου Θεολόγου

Ό διαβαστής ό άναγινώσκων τά ς Ά ποστολικ άς Έ π ισ το λ ά ς εις τον Έ σπερινον άφαιρεί και τον οτκοϋφον αύτοΰ, οι δε λοιποί Π ατέρες τά κουκούλια τω ν, έπειδη είναι Ά π οστολικ ά Α να γνώ σ μ α τα . Ε ις έκάστην δέ έορτήν Α ποστόλου έκ τών 12 εχει μ εγά λην Δοξολογίαν και γίνετα ι κατάλυσις οίνου και έλα ίου.

Μ ην Ό κτώ βριος 2 6 / 10. Άγιου Δτημητριού Του 'Αγίου εχοντος μεθέορτα, παραμένει ή εικων αύτοΰ εις το προσκυνητάριον και διά την έπομένην ήμέραν.

Μην Νοέμβριος 8 / 1 1 . Ά γιω ν Αρχαγγέλων Ά ν τ ι του ((Μακάριος Άνήρ» ψάλλονται ((Άνοιξαντάρια». Κ όλλυβα τών Α γ γ έλ ω ν ου γίνονται. 15 / 11.

Άρχγ] τής τών Χριστουγέννων νη­

στείας Ε ις ταύτην την νηστείαν, ως και εις την τών ------------------ --------------— -

1 5 8 ----------------

'Αγιω ν Α π οστόλω ν, γίνετ α ι κατάλυσις οίνου και ελαίου έκάστην Τρίτην και Π έμπτην και ιχθύος έκαστον Σάββατον και Κυριακήν άπο το*^ν Είσοδίων έως και τού 'Αγίου Σπυρίδωνος (ή κ α τ ’ ά λ ­ λους τού 'Αγίου Διονυσίου Ζακύνθου). 'Εκάστην Κυριακήν έσπέρας, Τρίτην και Π έμ ­ πτην εις τον 'Εσπερινον άντι τού Προκειμένου ψ ά λ­ λεται το ((Άλληλουϊάριον)),^ Ά ν τ ι δε Α π ο λ υ τ ί­ κιων το «Έ ν τω Ναω έστώτες» κλπ. Ά ν τ ι του μικρού Α ποδείπνου λ έγ ετ α ι χΰ μ α το Μ έγα. Τό Μεσονυκτικον τής Δευτέρας, Τ ετάρτης και Παρασκευής άναγινώσκεται εις τον κυρίως ναόν, και ούχι εις τήν Λ ιτήν. Α κολουθεί ’Όρθρος, Α ' Ώ ρ α , Μεσώριον και γίνετα ι διακοπή. Κ ατόπιν ή Γ' 'Ώρα, Μεσώριον, ΣΤ' "Ωρα, Μεσώριον, Θ' 'Ώρα

και Μεσώριον. Εύθύς δε ή Θεία Λ ειτουργία. Τό έσπέρας τρία τά λ α ντα , εύθύς κόπανος και «σιδεράκι» και άρχεται άμέσως ό 'Εσπερινός. 21 / 11. ΕΙσοΒίων Θεοτόκου Άρχομένης τής καταβασίας αΧριστός γ εννά ται, δοξάσατε», σημαίνει μία στάσις μ εγά λ οι κώ ­ δωνες.

Μην Δεκέμβριος 6/12.

Άγιου Νικολάου

Ε πειδή τό τού Α γ ίο υ Σάββα Τυπικόν ά π α γο-----------------------------------------

159 -------------------------------------------

ρεύει δύο σ υνεχομένα ς Α γ ρ υ π ν ία ς , ορίζει νά τελ ε ΐτ α ι το εν έτος Α γ ρ υ π ν ία εις τά ς 5 Δεκεμβρίου το δε έτερον εις τά ς 6 . Π λ ή ν ομ.ως εις το "Αγιον ’Ό ρος τ ε λ ε ΐτ α ι Α γ ρ υ π ν ία πά ντοτε μόνον του 'Α­ γίου Ν ικολάου, εις τά ς 6 Δεκεμβρίου. 15 / 12.

'Ό ποια Κυριακή τύχη τών 'Αγίων

Προπατόρων εύλογοΰνται κόλλυβα τών 'Α γίω ν και ψ ά λ λετα ι Κοινωνικόν τό « Ά γ α λ λ ιά σ θ ε δίκαιοι».^ 2 0 / 12. Ά π ό σήμερον άρχονται τά Τριώδια εις τά Α π όδ ειπ να . 2 4 / 12. Παραμονή τών Χριστουγέννων α) ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΘΕΙΑΣ Μ Ε Τ Α Λ Η Ψ Ε Ω Σ Ε Υ Χ Ε Α Α ΙΟ Ν

Μ ετά τήν τού ’Όρθρου Ά πόλυσιν γίνετα ι διακο­ πή και σ τολίζετα ι έπισήμως τό Καθολικόν. Ση­ μαίνει τό καθημερινόν «σιδεράκι» και άναγινώσκετα ι ή Α κολουθία τής Θείας Μ εταλήψεως. Έ ν συ­ νε χ ε ία τό του Ε ύχελαίου Μυστήριον (βλ. Μέρος Β'). β ) ΑΚΟΑΟΤΘΙΑ Μ ΕΓΑΑΩΝ ΩΡΩΝ

Μ ετά τήν του Εύχελαίου Άπόλυσιν σημαίνει ο έκκλησιαστικός τό «ξυπνητήρι» και έν τάλαντον εις τρεις στάσεις πέριξ του ναού. Ε ίτα θέτει εις τό προσκυνητάριον τήν εικόνα τής Χριστού Γεννήσεως. ------------------------------------------

160 -----------------------------------------

’Ά ρχονται at Μ εγ ά λ α t Ώ ρ α ι τώ ν Χ ρισ τουγέν­ νων. Ό εκκλησιαστικός θέτει το τού Ε υ α γγελ ίο υ δισκέλιον εμπροσθεν τής 'Ωραίας Π ύλης μ ετά <5ύο είσοδικών^ έως και τού Ε υ α γγελίου τής ΣΤ' Ώ ρ α ς . Το τής Θ' Ώ ρ α ς Ε ύα γγέλιον λ έγ ετ α ι ύπο τού δια­ κόνου εις τον συνήθη τόπον. Ά ρχομένω ν τών τροπαρίων ο είς έκκλησιαστικός άνάπτει τάς λαμπάδας τών μανουαλ ίων και τά ((λαδοκέρια))^ ό δ’ έτερος θυμιά δι’ έπισήμου κατσίου και «άέρος». Τά τροπάρια δισσεύονται ά π α ν­ τα. Ψ ά λλοντα ι έκ τής «Άθωνιάδος» τού Π . Φιλανθίδου ή τής «Μουσικής Κυψέλης» τού Στεφάνου Λαμπαδαρίου. Ε ίτα ό διαβαστής άνευ κουκουλ ίου άναγινώ σκει υπό τον μέγαν πολυέλαιον την προφητείαν και ευ­ θύς, άσκεπής, α π α γγέλ λει έμμελώ ς τον ((Α πόσ το­ λον». Τότε ό έκκλησιαστικός άνάπτει τά δύο εισοδικά. Μετά το Ε ύαγγέλιον σβήνει ά πα ντα τά φώτα. Ε ίς την Θ' 'Ώραν ψάλλεται ((Δόξα. Κ α ι νύν» και ευθύς ό διαβαστής άσκεπής υπό τον μ έγα ν πο­ λυέλαιον ά πα γγέλ λει έμμελώ ς ολόκληρον τό Δ οξαστικόν. 'Όταν τελείω ση, ποιεί ((σχήμα» και απέρ­ χετα ι, τών χορών ψαλλοντων άργώς και άντιφω νικώς τό Δοξαστικόν. Ε ίς τά Τυπικά σημαίνει έπίσημος κόπανος, ((σι­ δεράκι» και τρεις στάσεις μεγά λοι κώδωνες.

161

γ)

Ε Σ 1 1 Ε Ρ ΙΝ 0 Σ Κ Α Ι Θ ΕΙΑ Α Ε ΙΤ Ο ΪΡ Γ ΙΑ ΤΟΥ Μ ΕΓΑ Λ Ο Υ Β Α Σ ΙΑ Ε ΙΟ Υ

Ά ρ χο μ ένο υ τού Προοιμιακού οι δύο έκκλησιαστικοι άνάπτουσι γεντ έκ ια , χορον (ολον), μέγαν καΐ μικρούς π ολ υ ελα ίου ς, τέσσαρες σταυρούς, λαμπ ά ­ δες κα ι ((λαδοκέρια». Ε ις το Κ εκραγάριον κινοϋσι χορον και πολυε­ λ α ίου ς. Ε ις τα σ τιχηρά ιδιόμελα γίνετ α ι ή προσκομιδή. Μ ετά την είσοδον ό έκκλησιαστικος θέτει το δισκέ7αον ύπο τον μέγα ν πολυέλαιον έστραμμενον προς ά να τολά ς, διά τον διαβαστήν ό οποίος λέγει τ ά Α ν α γ ν ώ σ μ α τ α και έκφωνεϊ τούς στίχους τών Ά ντιφ ω νικ ώ ν «Λαθών έτέχθης» κλπ. Τά

Ανα­

γνώ σ μ α τα λ έγοντα ι άπαντα. Ε ις το Τρισάγιον, ό εις έκκλησιαστικος κατσίζει δι’ έπισήμου κατσίου και «αέρος» και ό ετερος απο­ σύρει το δισκέλιον. Μ ετά το « Έ π ι σοι χαίρει» σβήνει ό χορος και οι Π ολυέλαιοι. Ε ις την Τράπεζαν άνευ είσοδικοΰ και κωδωνο­ κρουσιών. 25/12.

Ή τού Χρίστου Γεννησίς

Δ ιά την Α γρ υ πνία ν σημαίνει ολίγον βραδύτερον του συνήθους διότι ό Εσπερινός έτελέσθη την πρωϊαν. Σ ημαίνει έπίσημος κοπανος, τρεις στάσεις μεγάλοι κωδωνες. ------------------------------------------

«σιδεράκι» και

162 -----------------------------------------

Ά ναγινώ σκεταί το Μ έγα Άπόοειττνον (χϋ(χα) έως τού «Δόξα έν ύψίστοις» είς τον κυρίως ναόν. Οι εκκλησιαστικοί άνάπτουσι τα γεντέκ ια (ή «λαδοκέρια») τής Λ ιτή ς, τον πολυέλαιον αυτής (ολον) και το διπλούν (σκεπαστόν) Ουμιατόν. Τοποθετοΰσι Suo άνημμένα εισοοικά υπό τον μέγαν πολυέλαιον και κινοΰσι τον τής Λ ιτή ς. Μ ετά τό μέγα Άπόδειπνον άρχεται ή Λ ιτή με τήν έξοοον τής είκόνος, ως ειθισται. ’Λκολουθοΰσι τά ’Λ πόστιχα και ή λοιπή ’Λκολουθία ως προεγράφη οιά τάς Μ εγάλας Δεσποτικάς έορτάς. «Θεοτόκε Ιία ρθένε» ου λ έγετα ι. Μ ετά τήν Τράπεζαν γίνετ α ι άπόλυσις είς τον κυρίως ναον άνημμενου όντος και κινουμένου του μεγάλου πολυελαίου καί τού χορού. Ψ ά λλ ετα ι τό τού ήγουμένου «Πολυχρόνιον». Έ άν ή έορτή τύχη Κυριακήν ή Δευτέραν, το Εύχέλαιον καί αί

'Ωραι τελούνται τήν Π αρα­

σκευήν άνευ Μ εταλήψεως, διότι δεν γ ίνετα ι Β εία Λειτουργία. ’Λντίδωρον φυλάσσει 6 έκκλησιαστικός έκ τής προηγουμένης. Τό Καθολικόν στολίζεται πρό τής ’Λγρυπ^ηας, κατά τήν όποίαν γίνετα ι Ε σ περινός. Έ α ν είναι Σάββατον έσπέρας, τό «Μακάριος ’Λνήρ» ολον. Ή Θεία Λειτουργία είναι τού Μ εγάλου Β α σ ι­ λείου. ’Λπό σήμερον και έως την τών Θεοφανειο^ν ’Λπόδοσιν τό Θεοτοκάριον «σχολάζει».

163

2 6 / 1 2 . Ή Σύναξίζ τής Θεοτόκου Σ η μ α ίνουσ ι κόπανον, έπίσημον «σίδεράκυ) καΐ τρ εις σ τά σ εις μ εγά λ ου ς κώ δωνας. Ά νά πτουσιν οι μικροί πολυ έλα ιοι και ο χορός εις τόν Έσπερινόν κα ι Λ ειτου ρ γ ία ν, θυμ,ιώσι δύο Διάκονοι εις τόν Έ σπερινόν μ ετά «κιβωτών». Πρό και μετά τή ς Τ ραπέζης μία στάσις κώδω­ νες. Ε ις την Τ ράπεζαν με δύο είσοδικά πλήν όμως άνευ 'Τψώ σεω ς.

Μ η ν Ι α ν ο υ ά ρ ιο ς 1 / 1 . Μεγάλου Βασιλείου Ε ις τινας μονάς γίνετα ι Α γρ υ π νία , αλλαχού δέ Βαθύς Ό ρθρος. Π λή ν όμως τό του 'Αγίου Σάββα Τυπικόν ορίζει Α γρ υ π νία ν μόνον έν Σαββάτω έσπέρας. 2 / 1 . Τριώδιον εις τα Α πόδειπνα. 5 / 1 . Παραμονή των Θεοφανείων Αί Μ εγά λα ι 'Ωραι και ό Εσπερινός μετά τής Θ είας Λ ειτουργίας του 'Αγίου Βασιλείου άκολουθοΰσι τήν αυτήν τυπικήν διάταξιν μέ τήν Παραμο­ νήν τω ν Χριστουγέννων. Εύχέλαιον ου γίνεται. 'Ο Μ έγας 'Αγιασμός τελεΐτα ι μετά τήν Ό π ισθάμβωνον τής Λειτουργίας εις τραπέζιον υπό τόν

------------------ -— 164--------- -----

μέγαν πολυέλαιον.

Έ κ εΐ τοποθετείται ή μικρά

φιάλη τής Λ ιτής και τα λοιπά άναφερόμενα εις το Β' Μέρος, περι μικρού 'Αγιασμού. Ό πολυέλαιος παραμένει άνημμένος έκ τή ς Λ ει­ τουργίας. Τού ίερέως άρχομένου το « Έ ν Ιορδάνη» ό εις έκκλησιαστικος κινεί τον μ έγα ν πολυέλα ιον, ό 8’ έτερος κρούει άπαξ το καθημερινον «σιδεράκι» ειδοποιών τον καμπανάρην νά σ*^]μάνη μίαν στάσιν μεγάλους κώδωνας. Ε ις την Τράπεζαν απλώ ς, ώς έν τ α ΐς καθτ|μεριναΐς. Ακολούθως ό ιερεύς μετά τού έκκλησιαστικού φέροντος σκεύος μεστον 'Αγιασμού, «α γιά ζει» την μονήν και τους κήπους. 6 / 1. Θεοφάνζια Εις την Α γρυπνίαν τελ εΐτα ι άκριβώς ή προμνημονευθεΐσα τάξις τής τών Χριστουγέννων έορτής. Μετά την τής Α' 'Ώρας Ά π όλυσιν κρουομένων τών κωδώνων έξέρχεται ό ήγούμενος και οί ιερείς ένδεδυμένοι, αίροντες τον Τίμιον Σταυρόν, την ει­ κόνα τής Βαπτίσεω ς και λειψανοθηκας. Προπο­ ρεύονται τούτων δύο έκκλησιαστικοι μετά είσοδικών, ό διαβαστής κανοναρχών τά ιδιόμελα και δύο διάκονοι μετά σαντανιων θυμιώντες. Κ ατευθυνονται εις την Φ ι ά λ η ν . Ε ι ς τό « Έ ν Ιορδάνη» ση­ μαίνει μία στάσις μεγάλοι κώδωνες. 'Η Ά πόλυσις έντός τού ναού. Τό άντίδωρον λαμβάνεται υπό έκάστου τών πατέρων μετά την -----------------------------------------

165 -------------------------------------------

του Μ ε γ ά λ ο υ 'Αγιασμ-οΰ μ ετά λη ψ ιν εις την φιάλην κ α ι δεν δ ια νέμ ετα ι υπο τού ίερέω ς. Μ ε τ α τη ν Τ ρ ά π εζα ν εις τη ν Ά π ό λ υ σ ιν έντος τού Κ α θ ολικ ού , ό πολυχρονισμος του ήγουμιένου. 7/1.

Ή Σύναξίζ τού Τίμιου Προδρόμου

Κ ό λ λ υ β α τού Προδρόμου ου γίνοντα ι.

Μ η ν Φεβρουάριος 1/2.

Ά γιο υ Τρυφωνος

Γ ίν ε τ α ι ό α για σ μός τοΰ μηνός, άναγινωσκομένη ς και τή ς τοΰ 'Α γίου Τρυφωνος ευχής.

"2 1 2 . Ή Υπαπαντή τού Κυρίου Συμφώνω ς τώ τού 'Αγίου Σάββα Τυπικώ, έάν τύ χη ή έορτή Κυριακή τού Τριωδίου, ψάλλονται τα Α ν α σ τ ά σ ιμ α και τα τή ς Ε ο ρ τή ς. Ή Ακολουθία τή ς Κυριακής την παραμονήν.

Μ η ν Μ ά ρ τ ιο ς 9 / 3 . Ά γιω ν Τεσσαράκοντα Μαρτύρων Ε π ε ιδ ή εις τον ’Όρθρον άναγινώσκεται Εύαγγέλ ιο ν, εις τό Β' «Δόξα» τού δευτέρου ψαλτηρίου ά νάπ τει ό έκκλησιαστικός τον σταυρόν τής Ώ ραιας Π ύ λη ς, λαμπάδας και «λαδοκέρια».

166

25/3.

Ό Ευαγγελισμός τής Θεοτόκου

Έ ά ν ή εορτή τύχη την Κυριακήν τώ ν Β α ίω ν,

εις τον Όρθρον λ έγετα ί Ε υ α γγέλιον τή ς Κυριακής τών Βαίω ν. Έ ά ν τύχη άπο Μ εγά λη Δευτέραν και έξής^ δεν γίνετα ι κατάλυσις ιχθύος, ά λ λ α μόνον οίνου και έλα ίου ((διά τήν άντίληψιν τή ς Κ υρίας Θεοτόκου».

12

'Όταν πανηγυρίζη μονή τού Ε υα γγελισ μού κατά τήν Μ εγάλην Παρασκευήν τ ελ εΐτ α ι Θ εία Λ ειτουρ­ γία του Ίεροΰ Χρυσοστόμου^, ((ώς εΰρομεν έν τώ Συναξαρίω τής Μ εγάλης Ε κκλησίας».*^ Έ ά ν ή εορτή τύχη Τρίτην, Π έμπτην ή Σ άββατον, τό Τυπικόν τοΰ 'Αγίου Σάββα ορίζει Π ροηγια­ σμένη ν εις τον Έ σπερινόν τήν παραμονήν τό πρωΐ και κατάλυσιν οϊνου και έλα ίου.

Μ ην Ά π ρ ίλ ίο ς 23 / 4. Άγιου Γεωργίου Τροπαίοφόρου Έ ά ν τύχη ό 'Άγιος Μ εγάλην Ε βδομ ά δα, μετα φέρεται κατά τήν Διακαινήσιμον, εύλογοΰνται κόλ­ λυβα τοΰ 'Αγίου και τίθεται ή είκών του εις τό προσκυνητάριον.

167

Μ η ν Μ ά ιο ς 8/5.

Ά γιο υ Ύωάννου Θεολόγου

Έ ά ν συμπέση ό 'Ά γιο ς μ ετά τή ς έορτής τής Ά να λή ψ εω ς ή Μ εσοπεντηκοσ τής, συμψ άλλεται μετά τω ν τ ή ς έορτής. Ό 'Ά γιος Α ρ σένιος τίθεται «εν τ ο ίς Ά π ο δ είπ ν ο ις» .

Μ η ν Ιο ύ ν ιο ς 11/6.

((’Άξίόν έστυ)

Τ ε λ ε ιτ α ι Π ανηγυρική Α γ ρ υ π νία εις τον Ίερον Ν αον Π ρω τάτου Κ αρεών.

Μ η ν Ι ο ύ λ ιο ς

Μ η ν Α ύγουστος 1 / 8 . Πρόοδος Τίμιου Σταυρού και Μακκαβαίων

'Αγίων

Ά ρ χ ε τ α ι ή νηστεία τής Κυρίας Θεοτόκου. Ά πασα ή έβδομάς «άλάδωτος» πλήν Σαββάτου και Κυριακής. Ε ις τον (συντόμου) πολυέλαιον Ά σ μα τικ όν

’Όρθρον^ άρχομένης τής Δοξολογίας ό έκκλησιαστικός άνάπτει τον μεγαν και θέτει ύπ’ αυτόν τραπέζιον. E k το (0χι πολύ άργόν ώς τής Τψώσεως) 168

γίνετα ι ή έξοδος τού Τίμιου Σταυρού προπορευομένων δύο έκκλησιαστικών μετά εισοδικών κα ΐ θυμιάζοντος διακόνου φέροντος καΐ σ αντάνιον. Ποιοΰσι τρεις γύρους πέριξ τού τραπεζίου^ ψ α λλεται τρίς το «Σώσον Κύριε τον λαόν σου» και ευ­ θύς έξέρχονται εις την Φιάλην τή ς αυλής ψ ά λ λοντες τον κανόνα τοΰ μικρού 'Αγιασμού « Ή το χα ίρ ε δι’ Α γ γ έλ ο υ δεξαμενή» (τό «Κύριε εισάκουσον» παραλείπεται). Τελεΐται ό τού μηνός 'Αγιασμός διά τού Τιμίου Ξύλου. Ά ν τ ι «Π ηγήν ιαμάτων έχοντες» ψ ά λ λ ετ α ι το «Δεύτε πιστοί». Τών πάτερων άσπαζομενω ν το Τίμιον Ξύλον, ό έκκλησιαστικός κρούει τό «ξυτυνητήρι» και εν τάλαντον εις τρεις στάσεις πέριξ τού ναού. Έπιστρέφουσιν εις τόν ναόν οπου λ έγ ο ντ α ι «Πληρωτικά», Ά πόλυσις και 'Ωραι. Ε ις τά ς 'Ώ ­ ρας άντι Τρισάγιου το «Τόν Σταύρον σου προσκυνούμεν Δέσποτα». Α κολουθεί ή Θ εία Λ ειτου ργία . Εύλογούνται κόλλυβα τών 'Α γίω ν Μ ακκαβαίω ν. Μετά την Τράπεζαν ό ιερεύς μετά τού έκκλησιαστικού «άγιάζει» άπασαν την μονήν και τους κή­ πους. Τό έσπέρας άρχονται αι Π αρακλήσεις τή ς Θεο­ τόκου κατά τάς όποίας άνάπτουσι τά «λαδοκέρια» τών μανουαλ ίων και γενικώ ς ώς άναφερονται εις τό Α' Μέρος περι Π αρακλήσεως.

169

6 / 8 . Ή Μ εταμόρφω σίς τού Σ ω τ ψ ο ς Μ ετά

την

Ό π ισ θ ά μ β ω ν ο ν

ε ύ λ ο γ ε ίτ α ι

δίσκος

π λ ή ρ η ς σ τ α φ υ λ ώ ν , α ΐ ό π ο ΐ α ι π α ρ α τ ί θ ε ν τ α ι ε ις τη ν Τ ρά π εζα ν.

1 5 /8 . Ή

Ή

Κ ο ίμ η σ ίς τής Θεοτόκου

έ ο ρ τ ή δ ια ρ κ ε ΐ

1 3 ή μ έ ρ α ς . Ε ι ς τ ά ς 2 2 τού

[Ληνός έ π ^ σ τ ρ έ φ ε ι τ ο Μ η ν α ί ο ν ε ι ς τ ά ς

1 7 δίά νά

φ θ ά σ ο υ ν τ ά τ ρ ο π ά ρ ι α τ ή ς Θ εο τό κ ο υ .

2 9 / 8 .

Ή Ά ποτομη της Κ εφ α λή ς τού Τίμιου

_Προδρόμου Γ ί ν ε τ α ι κ α τ ά λ υ σ ή ς ο ίνο υ κ α ΐ έ λ α ίο υ (π ρ β λ . 14 Σ ε π τ ε μ β ρ ίο υ ).

170

снмб1шсею

к'

κθψχΛΧίοΥ

1. Βλ. «Μέγα Όρολόγιον», σελ. 4 84. 2. Πρβλ. Τυπικον 'Αγιου Σάββα. 3. Αυτη είναι παράδοσις τού Πρωτάτου. Ε ις έτέρας μονας δεν τοποθετείται κηρίον ά λ λ ’ άνάπτουσι τά «λαδοκέρια» συνεχώς. 4. Ψ άλλεται ή Δοξολογία εις ήχον Δ' ('Ά για), ή λεγομένη τοΟ Σταυρού, με άργον ’Ασματικον τού Ιακώβου Πρω­ τοψάλτου. 5. Ε λλείψ ει διακόνου, θυμιά ιερεύς τις φέρων έπιτραχήλιον. 6. Εις τινας μονάς του 'Αγίου ’Όρους ο δίσκος τοποθε­ τείται εις το προσκυνητάριον έπισημως ύπο τού ίερέως και του διακόνου, κατά την Α' 'Ώραν. 7. Βλ. «Μέγα 'Ωρολόγιον», σελ. 152. 8. Πρβλ. Τυπικόν 'Αγίου Σάββα. Τό Κοινωνικόν «’Αγαλλιάσθε δίκαιοι» ευρηται εις τά μουσικά βιβλία, εις την Κυριακήν τών 'Αγίων Πάντων. 9. Αυτη ή τάξις δεν ισχ_ύει εις άπάσας τας τοϋ Αθω μονάς. ’ΑλλαχοΟ τό Εύαγγέλιον τής Θ' 'Ώρας λ έγει ο ίερευς. 10. Μόνον εις την 'Ιεράν τών Ίβήρων Μονήν ο Μ εγας ----------------------------------------- 171

------------------- -----------------------

Λγι^ΤΑο; γίνετα ι ε ΐ; ττ,ν ΟίλαΊσαν, λιτανε·->ο<χεντ,ζ και τή ; Ιερά; εΙκόνο; τ τ ; «ЛΙο ρτιιτισ της». Ι'^ίναι 8ε αϋ/τη άρ■■V - , » . . V γ α ιο τα ττ -αραοοσι; τη ; εν λογίο αονη;, υ ω ; ^ιοτι .α ΗεΓ/^ανεια έτ:ινη 'ρριζε το πάλαι, -ρο τ ή ; έλε'^είο; τής Ιε­ ρά; είκονο;, ή Μονή Τ(ον Ίοήρ/ον. Ι Ι Μή ονχΓ,; ‘Ι'ιάλη;, ό Μ έγα; Ά για-τμο; τελεΐται έπι τραΓ.εζιου ε ΐ; τήν αυ'λήν ή ε ΐ; τον νάρθηκα. Ι'^. Ηλ. Γυπικον Ά γιο υ Σά^^^α. \ 'λ. ΚνΟ. άνωτ. χτα . 1'Λ Ι'». Με τ ά ; Ι Ιαρακλη^ει; τά ; apyoijiva; τήν Ιην Λύγο·>σ·του, τήν Γ.αρατατιν τή ; έορτή; τή ; Κοιμήσε^ί; ε(ο; τά ; 0S τού ατνο; και τήν έορτΓ,ν τή ; Α γ ία ; Ζίόνη; ει; τήν 3 l r v , ά^ιερουται όλοκλτρο; ό αήν ει; τήν Ηεοτόκον (πλήν τή ; του ΙΙροορο'^χου εορτή; και τή ; έτ:οαένη; μ^εΟεόρτου). '11 TjvrOsia ά-ον^τεω; τή ; έορτή; εί; τά ; 38 έτιεκράτει το “ άλαι ε ι; τά ; αονά; τή ; Κωνσταντινουπόλείο;, άπο οπου και οιε^^η ε ΐ; το Άγκόνυαον Ο ρο;. li

172

к е ф х л л ю

м

к'

ΤΡΐω Λ»Ο ϋ 1) Κυριακαί προ τής 'Λγ £ας Τεσσαρακοστής Κ υ ρ ια χ η

Τ ε λ ώ ν ο υ xcl\

Σά^ν^^ατον έττιέρας

T'/S ‘ lCTr:cpiwj τν·

ποΟετεϊ ό έκκλητιαστίΛ ος τραηέζΐί'Λ r:;>o ς;Τής εΙκόνος τοΟ Χριττο·3 T'/S τέμ π/ί/-» л ш ; έ π ’ α ’ΙτΓοΰ το ^ ι^ λ ίο ν «'I‘pUi>6io'/· To-j o n C » στοΰ. 1 ΓληρίοΟέντος τού «Μ ακάριος W/r^p· ό στής ποιεί έοαφ ιαίαν α ετ ά νο ια ν, ά τ π ά Χ ίτ α ι τή ν εικόνα του Χ ρίστου, τ:οιεΐ έκ δευτέρου μ«*:ά*#οιαν και λαμ^^άνει το ζι^ λ ίο ν . Ί ο тот:о(>стс1 «U το ξιον άναλόγιον άτ:ο οτ:ου Οά κα'/Ο'^χρχή'τγ; κ αι i r u f 173

χ ετ α ι εις τον συνήθη τόπον δ ώ νά έκφωνήση τον τών Κ εκραγαρίω ν ή χον. Κ α ταβα σ ία ι εις τον Όρθρον λ έγ ο ντα ι «'Ω ς εν ήπείρω πεζεύσας». 'Άν ή τή ς 'Υ π α π α ντή ς έορτή δεν έχη άποδοθεί, το «Χέρσον ά βυσσ οτόκον»/ Ά π ο σήμερον έως και τή ς τώ ν 'Α γίω ν Π άντω ν Κυριακής το 'Εωθινόν Δοξαστικον τίθ ετα ι εις τήν Α' 'Ώραν (χύμα). τών

'Ο ήγούμενος άναγινώ σκει έκ

«Κ ατηχήσεω ν»

του

'Α γίου

Θεοδώρου τού

Στουδίτου έκάστην Κυριακήν^ Τ ετάρτην και Π α ' 2 ρασκευην. Ε ις τήν Λ ειτουργίαν ό « Α π όσ τολ ος» τή ς Κ υ­ ριακής και τής Θεοτόκου — π λή ν μνήμης έορταζομένου 'Αγίου. Αυτήν τήν έβδομάδα γ ίν ετ α ι κατάλυσις εις π ά ν­ τα (Δευτέρα, Τ ετάρτη, Π αρασκευή). Έ ά ν —σήμερον και τά ς λοιπάς Κ υριακάς τού Τριωδίου— συμπέση 'Α γιος εορταζόμενος, ή ακο­ λουθία του συμψ άλλεται μετά τή ς άκολουθίας τή ς Κυριακής τού Τριωδίου. Ε ις δε τον 'Εσπερινόν ψ α λλετα ι ή Α' στάσις του «Μακάριος Ά νή ρ » και άναγινώ σκονται α'ι λοιπάι δυο. Έ ά ν ό 'Α γιος δεν έχη δοξολογίαν, ψ ά λ λετα ι ό κανών του εις τό Ά π όδειπνον τή ς προηγουμένης Π αρασκευής.

Κυριακή τού Άσωτου Π ερι καταβασιώ ν και «Α π οστόλου» άκολουθεΐ174

ται ή τής παρελθουσης Κυριακής τά ξις. Κ αταβασίαι —πλήν 'Υ παπαντής— «Ίην Μο^ϋσέως ωδήν». Ή Τετάρτη καΐ ή Παρασκευή τή ς έβόομάόος άπαιτούσι ξηροφαγίαν^ διότι συμπληρούσι τά ς έλ λειπούσας δύο ήμέρας τής 'Α γία ς Τεσσαρακοστής. Ή δε Δευτέρα είναι καταλυσιμος.

Παρασκευή τού Άσωτου εσπέρας (ΓΙαννυχΙς) Σημαίνει ήμ-ΐσείαν ώραν ένωρίτερον τού συνή­ θους. Το Θεοτοκάριον (ή Π αράκλησις) κ α τα λιμ π ά νεται. Άρχομένω ν τών Ά π ο σ τίχω ν ό έκκλησιαστικος -μ ε τ ά μανδύου- διανέμει κηρία τοίς άδελφοίς.^ Τα «λαδοκέρια» παραμένουσιν άνημμένα εο^ς τέλους τού μνημοσύνου. Ό διαβαστής ποιεί σχήμα εις το τέλος του μνημοσύνου. Γ ίνεται Ά π όλυ σ ις εις τον Έσπερινον και ό ίερεύς ποιεί Εύλογητον διά την παννυχίδα, ήτοι το Μ έγα Μνημιόσυνον. Ψ ά λλετα ι ύπο τών ψαλτών. Τά κόλλυβα τοποθε­ τούνται έμπροσθεν τού Χριστού εις το τέμπλον.'* Ό Ά μω μος παραλείπεται. 'Η λοιπή Α κολουθία ώς εις τό Κτιτορικόν Μνημόσυνον (Β λ. Μέρος Α', Κεφ. Η'). Τά κόλλυβα διανέμονται μετά την ’Λπόλυσιν εις τον νάρθηκα.

Ψυχοσάββατον Μετά την άνάγνωσιν τών καθισμάτων, ό ’Άμο3μος εις δύο στάσεις και μνημονεύονται εις έκάστην ----------------------------------------

175 ------------------------------------------

σ τάσιν ol κεκοιμη[χένοι, έμπροσθεν του Χριστού του τέμ π λ ο υ , οπου είνα ι τοποθετημένα κόλλυβα (ώς κ α ι έν τώ Κ τιτορικώ Μ νημοσύνω ). Κηροδοσία ού γ ίν ε τ α ι. Τα κόλλυβα εύλογουνται διά τρίτην φοράν εις τη ν Θ είαν Λ ειτουργία ν (ώς «Τρισάγιον») ή οποία γ ίν ε τ α ι εις τό κοιμητηριακόν παρεκκλήσιον. Σήμερον εις την Πρόθεσιν άναγινώ σκεται άπας ό «Κουβαράς».^

ΚυρίαχΎ] τής Άπόχρεω Μ ετά την Ά νά γ νω σ ιν ό Π ολυέλαιος «Δούλοι Κύριον» (συντόμω ς), «Έ ξομολογείσθε» και ή αργή Ε κ λ ο γ ή ((Έπ'ι τώ ν ποταμώ ν Βαβυλώνος». Ά ρχομένων τώ ν Ε υλογηταρίω ν σβήνει ό μέγας πολυέ­ λα ιος. Ε ις τήν Α' 'Ώραν τό Έ ωθινόν και ή τού Στουδίτου

«Κ α τή χη σ ις»,

Κοινώνικόν

((Αινείτε»

και ((Ά γα λ λ ια σ θ ε δίκαιοι» (Τυπικόν 'Αγίου Σάβ­ βα). Ά π ό σήμερον εως τής Καθαράς Δευτέρας ((σχο­ λ ά ζει» τό Θεοτοκάριον.

Έ^δομάζ τής Τυρίνής Έ κ τή ς Λ ειτουργίας Τρίτης και Πέμπτης φυλάσσει ό έκκλησιαστικός άντιδωρον δια την επομένην (Τετάρτην και Παρασκευήν) διότι δεν γίνε­ τα ι Θ εία Λ ειτουργία. Τό εσπέρας Τρίτης και Π έμπτης χύμα τό Μ έγα Ά πόδειπνον. Τήν Τετάρτην και Παρασκευήν πρωί

το Μεσονυκτικον ώς είθισται, π λ ή ν ομο3ς εις τον κυρίως ναόν. Μ ετά την Α' 'Ώραν Ά π ό λ υ σ ις και διακοπή. Ά ργότερον σημαίνει το «ξυπνητήρι» και εν τ ά λαντον εις τρεις στάσεις πέριξ τού ναού διά τά ς 'Ώρας. ’Α ναγινώ σκονται αι Γ ', Σ Τ ', Θ' και τά «Τυ­ πικά». Ε ις την Σ Τ ' ό διαβαστής άναγινώ σκει την προφητείαν. Μ ετά τ ά «Τυπικά» Ά π ό λ υ σ ις, έκτος έάν τεθή Π αράκλη σις, οπότε ό έκκλησιαστικός κρούει τό καθημερινόν «σιδεράκι» εις τό τέλ ο ς τώ ν «Τυπικών». Τό άντίδωρον εις την Λ ιτ ή ν , π λη σ ίον τ ή ς φιά­ λη ς του Α για σ μ ο ύ . Δ εν διανέμεται υπό τού ίερέω ς. Ό Ε σ π ερ ινός σ ημα ίνει ήμ ισεία ν ώραν ά ρ γότε­ ρον τού είθισμένου. Δ εν κρούονται τ ά λ α ν τ α , ά λ λ ά έν τέταρτον τή ς ώρας πρό τή ς ένάρξεω ς σ η μ α ίνει τό «ξυττνητήρι» ( 9 .1 5 βυζα ντινή ώ ρα). Ε ις τ ά ς 9 .3 0 κόπανος καθημερινός και «σιδεράκι» και εύθυς ό Ε σ π ερ ινός εις τόν κυρίως ναόν. Ε ις τόν τ ή ς Π α ­ ρασκευής Έ σπερινόν γ ίν ε τ α ι είσοδος διά τη ν έορτήν τώ ν « Ό σ ίω ν Π ατέρω ν». Έ ά ν τή ν Τ ετάρτην ή Π αρασκευήν τ ή ς Τυρινής τύ χη Ά γ ι ο ς έορταζόμενος δι’ Ά γρυττνίας ή Β α θέως Ό ρθρου, τ ε λ ε ΐτ α ι Θ εία Λ ειτο υ ρ γ ία τού Ίεροΰ Χρυσοστόμου, ά λ λ ’ εις παρεκκλήσιον.

Κυριακή τής Τυρινής Ό Π ολυ έλ α ιος ώ ς έν τή παρελθούση Κ υριακή. ----------------------------------------

177 -----------------------------------------

Άπό

σήμερον δέ έω ς τ ή ς Σταυροπροσκυνήσεως

σ χ ο λ ά ζ ε ι ό Π ο λυ έλ α ιος (π λή ν Δεσποτικής Εορτής ή Π α νη γύ ρ εω ς Μ ονής). Σήμερον και κ α τά τά ς λοιπά ς Κυριακάς τής Μ ε γ ά λ η ς Τ εσσαρακοστής και Β αΐω ν 6 έφημέριος ιερευς έξ ά γ ει έπιπλέον ((άμνούς» διά τάς Προηγιασ μ ενα ς, ((ύψοΐ» δέ τά υπόλοιπα τώ ν προσφορών εις το « Α ξ ιό ν έστι» τή ς Λ ειτουργία ς. Ό εκκλησια­ στικός φυλάσσει αυτά δι’ άντίδωρα τών Προηγια­ σμένω ν Λ ειτουργιώ ν.

А ' Κατανυκτίχος Έσττερίνος (Κυρίακη τής Τυρίνής εσπέρας) Σ η μ α ίνει ένωρίτερον (8 .3 0 ). Προ του Ε σπερι­ νού σ το λ ίζετ α ι τό Καθολικόν μέ πένθιμους ποδέας και καλύμματα.® Ε ις τον Προοιμιακόν ό έκκλησιαστικός ά νάπ τει λαμπ άδα ς, «λαδοκέρια» και τον Σταυρόν τή ς 'Ω ραίας Π ύλης. Έ χ ε ι είσοδον και Μ. Π ροκείμενον. Μ ετά την είσοδον άνάπτει ό μεγας πολυέλαιος και ό χορός. Ε ις τά Ά π ό σ τ ιχ α ποιούσιν άπαντες «σχήμα» δι’ έδαφιαίων μετανοιών προς τούς χορούς και προς δυσμάς, αίτούντες ούτως συγχώρησιν διά την Μ εγαλην ΤεσσαρακοστήV. Προ τής Άπολύσεω ς πιπτουσιν άπα ντες εις γήν και ό ήγούμενος άναγινωσκει συγχω ρητικήν εύχήν, φέρων έπιτραχηλιον πενθιμον. Μ ετά την Ά πόλυσιν σβήνονται άπαντα τα φώτα.

--- ------- --------- — 178---------

То Θεοτοκάριον (ή Π αράκλησις) κ α τα λ ιμ π ά νεταί. Ή Τράπεζα γ ίνετα ι άργότερον ( 1 2 .0 0 ) . Σ η -

μαίνει μία στάσις μικροί κώδωνες^ καΐ 6 -ηγούμενος εισέρχεται μετά μελανός μανδύου και ένος εισοδικοϋ. Ε ίς την Τράπεζαν γίνετ α ι « μ εγά λ η Ιία ρ ά κλησις τοϊς άδελφοίς». Μ ετά την Ά ν ά γ ν ω σ ιν -ijuνήθω ς- όμιλεΐ ό ήγούμενος έπικαίρω ς. Το Ά π ό δ ειπνον άναγινώσκεται εις την Τ ράπεζαν (άνευ ((Χαι­

ρετισμών»). Αδελφού κοιμηθέντος σήμερον ή έντος τή ς Κ α θαράς Έβδομάδος γίνονται τα τριήμερα αυτού το Σάββατον, τα δε έννεάμερα το έπόμενον Σ ά ββα τον. Τά Τεσσαράκοντα οταν συμπληρωθώσιν αί ήμέραι.

—

179

2 ) Μ ε γ ά λ η Τ εσσα ρα κοστή Καθαρά Δευτέρα α)

Μ Ε Σ Ο Ν Υ Κ Τ ΙΚ Ο Ν

Κ α τ α λ ίμ π ά ν ετ α ^ , διά τούτο καί σημαίνει ή Α ­ κολουθία ά ργότερον. β)

Ο ΡΘ ΡΟ Σ - Α' ΩΡΑ

Ε Ις το μ ετά τον Ε ξ ά ψ α λ μ ο ν Ά λλη λουϊά ριον ο δ ια βα σ τή ς ένερ γ εί ώς καί εις το «Θεός Κύριος», π λ ή ν ομω ς λ έ γ ε ι τούς σ τίχους τούς άναφερομένους ε ις το Μ έγ α 'Ω ρολόγιον και εις το τέλος ποιεί έδ α φ ια ία ς μ ετα νοία ς εις τούς χορούς. Ε ις το τέλ ο ς τού Α' καθίσματος τού ψαλτηρίου ό έκκλη σι αστικός τοποθετεί το τή ς Ά να γνώ σεω ς δισκέλιον και ά νά π τει τον φανόν. Δ ιά το εχειν τρ εις Α ν α γ ν ώ σ ε ις δεν απομακρύνεται το δισκέλιον εω ς και τή ς τρίτης.® ----------------- ---------------------------180

---------------------------------------------

То А' ’Α π όστιχον τώ ν Α ϊνω ν (και τοΰ 'Ε σ π ερ ι­ νού) το όποιον δισσεύεται, ψ ά λ λ ε τ α ι π ά ν τ ο τ ε ά ργοσύντομον (ώ ς δοξαστικον) κα θ’ δ λην τη ν Μ ε γ α λ η ν Τεσσαρακοστήν. Τό Γ' Ά π ό σ τ ιχ ο ν κ α ι το Δ ο ξα σ τ ικόν σύντομα.

Ε ις

τα

Ά π ό σ τ ιχ α

((χαιρετουσιν»

ά π α ντες τ ά ς α γ ία ς εικ όνα ς μ ε τ α ν ίζ ο ν τ ε ς εω ς γ η ς προς τους χορούς κ α ι τ η ν 'Ω ρ α ία ν Π ύ λ η ν . Ε ις τό τ έ λ ο ς τού Ό ρθρου ή ευ χ ή « Έ π ο υ ρ ά ν ιε Β α σ ιλ εύ» ε ίν α ι «γεροντική )). Ή

ευ χ ή τού 'Α γ ίο υ

Έ φ ρ α ιμ «Κ ύριε κ α ι Δ έ σ π ο τ α τ ή ς ζ ω ή ς μου)) λ έ ­ γ ε τ α ι μυστικώ ς ύφ’ έκάστου τώ ν α δ ε λ φ ώ ν , «έν τ ώ •ίδίω λ ο γισ μ ώ )), ώ ς ά να φ έρ ετ α ι ε ις τ ό τού 'Α γ ίο υ Σ ά β β α Τ υ π ι κ ό ν / ε ις ο ια ν δ ή π ο τ ε σ τ ιγ μ ή ν τ ή ς Α κ ο ­ λου θία ς ευρηται ή έν λ ό γ ω εύ χ ή .

Πληρωθέντων τών τριών ψαλμών τής Α' 'Ό ρας, ό διαβαστής υπό τόν μέγαν πολυέλαιον έκφωνεί «Τό πρωί εισάκουσον)) μετά τών στίχω ν. Τ έλος, λέγει χύμα «Δόξα Πατρί)) και ποιεί «σχήμα)) δι’ έδαφιαίων μετανοιών. Ό δε αναγνώ στης τή ς 'Ώ ­ ρας συνεχίζει «Και νύ ν ... ΤΙ σέ καλέσω μεν». Τά άντιφωνικά «Τό πρωι εισάκουσον» και «Τά διαβήματά μου» ψ άλλονται υπο τώ ν χορώ ν. Τά τή ς Α' και ΣΤ' 'Ώρας άρχονται έκ τού δεξιού χορού και

τά τής Γ' και Θ' έκ τού αριστερού. Μ ετά τήν Ά π όλυ σ ιν γ ίν ε τ α ι διακοτιή (μ ία ς ή δυο περίπου ωρών).

181

γ)

LiPAl Γ' ΚΑΙ ΣΤ'

'Έ\» τ έ τ α ρ τ ο ν προ τ ή ς ένά ρ ξεω ς 6 έκκλησιαστικος (τημαίνε^ το « ξ υ π ν η τ ή ρ ι» . Ε ις τ ά ς ·4.()() (βυ­ ζ α ν τ ιν ή ώ ρα ) π ερ ίπ ο υ ό έκ κ λ η σ ια σ τικ ο ς κρούει διά τρ ιώ ν δ υ να τ ώ ν κ τύ π ω ν τον κόπ α νον κα ι ά ρχετα ι ή Γ' 4 } ρ α . Ε ι ς τ ά ς 'Ώ ρ α ς φ ω τ ίζο υ σ ιν α ι λουσέρναι και αι κ α ν δ ή λ α ι μ όνον, εκ τός έάν υ π ά ρ χη είκώ ν 'Αγίου ε ις τό π ρ οσ κ υ νη τά ρ ιον, οπ ότε ά ν ά π τ ε τ α ι ή λαμ π άς τού π ρ ο σ κ υ νη τ α ρ ίο υ /^ ’ Μ ε τ ά τό αΘ εοτόκε σύ εί ή ά μ π ελ ο ς» τ ίθ ετα ι Ά ν ά γ ν ω σ ις . Τό δε δισ κέλιον ά πομ α κρύνετα ι μ ετά την τ ή ς ΣΤ' 'Ώ ρ α ς Ά ν ά γ ν ω σ ι ν . Ε ις τή ν ((γεροντικήν» ευ χ ή ν τ ή ς Γ' 'Ώ ρ α ς «Δ έστιοτα Θ εέ» ό έκκλησιαστικος κρούει εξ κτύπους εις τόν κόπανον. Ό δ ια β α σ τ ή ς μ ετ ά τό «'Ό τι ούκ έχομ εν παρρη­ σ ία ν» δέν ά π ο χ ω ρ ε ί, α λ λ ά π α ρ α μ ένει υπό τόν Π ο­ λ υ έ λ α ιο ν έω ς ότου ά να γ νώ σ η κα ι τή ν προφ ητείαν. Ά π ό λ υ σ ις κ α ι γ ίν ε τ α ι διακοπή. δ)

Ω ΡΑ Θ '-Ε Σ Π Ε Ρ Ι Ν Ο Σ

'Έ ν τέτα ρ το ν πρό τή ς ένάρξεω ς ό εκκ λη σιαστι­ κός σ η μ α ίν ει τό «ξυπνητήρι». Π ερι τ ά ς 7 .0 0 (βυ­ ζ α ν τ ιν ή ώρα) σ η μ α ίνει έννέα κτυπους εις τον κοπ α νο ν. Ή

'Ώ ρα έ χ ε ι Ά ν ά γ ν ω σ ιν , και πληρω θεί-

σ*Γ]ς τ ή ς Ά ν α γ ν ώ σ ε ω ς α ίρετα ι ευθύς τό δισκέλιον. Ε ις τό τ έ λ ο ς τ ή ς 'Ώ ρας ού λ έ γ ε τ α ι « Ό έν π α ντι καιρώ » α λ λ ά « Δ ό ξ α ... Κ α ι v G v ... Τήν T ιμ ιo J τ έ -

ραν». Ч) Ιερευς «'О Η εος οικ τη ρ ή σ α ι» κ α ι (^ετανίζουσιν ά π α ντες ίο)ς γ η ς λ έ γ ο ν τ ε ς τ ή ν ε ύ χ η ν το*3 'Λ γίου ’Ь]фра1[л. ’Λ νισ τά μ ενοι οί χορ οί ψ ά λ λο υ σ ιν τούς Μ ακαρισμούς (εις ή χ ο ν π λ ά γ ιο ν Λ '). Τ α έκ του ((Χορος ό έπουράνιος» κα ι εφ εξή ς χΟ|χα ύπο τού διαβαστοΰ. Ε ις το «Χορος ό έπουράνιος» ό ε κ κ λ η ­ σιαστικός π οιεί μ ετά νοια ν εις τον ή γο ύ μ ενο ν κ α ι σ ημα ίνει τον καΟημερινον κόπανον κ α ι «σιδεράκι» διά τον Έ σ π ερ ινόν. Ε πιστρ έφ ουν δε ά ν ά π τ ε ι το π α παδικον κα τσίον διά το «KατευfЬvf>r;τ6J». Μ ετά τή ν τού Α γ ί ο υ Έ φρα'ιμ ε»>χήν ε ις το τ έ ­ λος τώ ν Μακαρισμο'^ν ά ρ χ ετ α ι ό ή γο ύ μ ενο ς ε’^^ύς τον Π ροοιμιακόν, άνευ άπολύσεο^ς τ ή ς Η' "Ωρας. Ή ευχή «Δ έσ ποτα Κ ύριε Ίη σ οΰ » κ α τ α λ ιμ π ά ν ε τ α ι καθ’ ολην τή ν Μ εγ ά λ η ν Τ εσ σα ρα κ οσ τή ν,

πλήν

Σ αββάτου και Κ υριακής. Το Ш ' κάθισμα («Π ρος Κ ύριον») ά ν α γ ιν (ό ο χ ει ό διαβαστής π λ η σ ίο ν τού δεξιού μ ε γ ά λ ο υ μανο·>αλίου, έστραμμένος προς δυσμάς (μή ούστ,ς ^^^^αίο>ς Π ροη για σμ ένη ς). Ч) έκκ λη σιασ τικος ά ν ά π τ ε ι ε ις το Β' «Δόξα» τ ά «λαδοκέρια». Ч) διαβαστ^ςς «Αετά τό «Φώς ιλαρόν» λ έ γ ε ι τ ά Α ν α γ ν ώ σ μ α τ α . Ε ις τ ά Ά π ό σ τ ιχ α «χαιρετούσι» τ ά ς εικ ό να ς μ ετ α νίζο ντ ες έως γ ή ς προς τή ν 'ϋ ρ α ία ν Π ύ λη ν κ α ι τούς χορούς. Ε ΐτ α τό «Νύν α πολύεις» κα ι το Τ ρ ισ ά γιο ν. 'Ε ν σ υνεχεία τό «Θεοτόκε Π αρθένε» κ λ π . άντιφ<ονικ/ός ύπο τώ ν χορώ ν. "Λ παντες ποιούσι μ ία ν έδ α φ ια ία ν

1 μ-ετανοιαν εις έκαστον τώ ν τροπαρίω ν. Το έσχατον « ' ϊ π ο τη ν σην ευ σ π λα χνία ν» χύ μ α ύπο τού δίαβαστού κα ι ποιοΰσιν ά π α ντες μικράν (προσκυνητήν) μ ετά νοια ν. Τ ά ς δύο πρώ τα ς ήμέρας ούκ άναγινώσκεται ό

ΓΜΛ' ψ αλμος «'Υψώσω σε 6 Θεός μου» διά το μή έχειν Τ ρ ά π εζα ν. Ε ίτ α Ά π ό λ υ σ ις. Αντίδωρον και άγιασμος δεν δίδεται τάς δυο πρω τα ς ήμέρας διότι οί πατέρες ποιοΰσι τελείαν νη σ τεία ν εως τήν Π ροηγιασμένην τής Τετάρτης, οπότε και μεταλαμβάνουσι, τό καλουμενον «Τριή­ μερον». Α π α γορ εύ οντα ι έπίσης αί συντυχίαι και γενικώ ς αι περιττά ι όμιλίαι. ε) Μ ΕΓΑ Α Π Ο ΔΕΙΠ Ν Ο Ν

'Έν τέταρτον προ τής ένάρξεως σημαίνει ό έκκλησιαστικός τό «ξυπνητήρι». Περι τάς 1 0 .0 0 (βυ­ ζα ντινή ώρα) κρούει δώδεκα κτύπους εις τον κόπα­ νον και άρχεται τό Μ έγα Ά πόδειπνον. Τά ψ αλλόμενα εις τό Άπόδειπνον λέγονται ύπο τών ψαλτώ ν, εις δέ τον Μ έγαν Κανόνα ψάλλουσι διάφοροι πατέρες. Μόνον ή ευχή «Δέσποτα Θεέ» είναι «γεροντι­ κή». Ό διαβαστής μετά τό «Δόξα έν ύψίστοις» έκφωνεί τόν ειρμόν «Βοηθός και σκεπαστής!» εις τούς δύο χορούς και κανοναρχεί όλον τό τμήμα τού Με­ γάλου Κανόνος. Ό δέ έκκλησιαστικός άνάπτει τά 184

((λαδοκέρια». όια

το «Κύριε το)ν ^υνάμείονη (htxiâ.

τού καθημερινού κατσίου.'*

ΚΙς

το «' Γπερεν^>-

ξε» άνάπτει το κηρίον τής Ωραίας ΙΙύλης και ανοίγει τα βημόθυρα οιότι ολα τά Μ εγά λα Α πό­ δειπνα τής Α' Έβόομάδος έχουσιν Ινύαγγέλιον — τό τής παννυχίδος καλουμενον. Ί α «λαδοκέρια» ΟΓ^ΐήνονται μετά την ’Λπόλυσιν, 'Οποτεδήποτε κατά την 'Λ γία ν Τεσσαρακοστήν τύχη εορταζόμενος 'Ά γιος εις τον 'Κσπερινόν τίθ ε­ ται τό «Μακάριος Ά νήρ» και εις το τέλος τό τοϋ 'Αγίου Ά πολυτίκιον μετά Θεοτοκίου. Το Μ έγα ’Λπόδειπνον ολον χύμα, αν ευ OJμιά(JLατoς και «λαδο­ κηρ ίων». Ά ν τ ι Μεσονυκτικοΰ ή τοϋ 'Α γίου Λ ιτή . Εις τον ’Όρθρον Μ εγάλη Δοξολογία. Λί 4 ip a t άνευ ψαλτηρίου. Τ ελεϊται ΙΙροηγιασμενη, όποιανδήποτε ήμέραν τυχη (πλήν Σαββάτου και Κυρια­ κής βεβαίως) και ψάλλονται έσπέρια τού 'Α γίου πάλιν και Δοξαστικόν αυτού. Γίνεται είσοδος μετά Ευαγγελίου. Μ ετά τό έσχατον «Κατευί>υν()·Γ,το^» λέγονται «Α πόστολος» και Ε υαγγέλιον τού Α γ ί­ ου, Κοινωνικόν «Εις Mvημόσ’JVOv» και υιετά την όπισθάμβωνον ευλογούνται κόλλυβα τού 'Α γίου. ’Ανάπτουσι δε εις τον Έ σπερινόν, 4)ρΟρον και Προηγιασμένην αί λαμπάδες, τά «λαδοκέρια» και ό τής Ω ρα ίας Π ύλης σταυρός. Ε ις τά «Τ·>πικά» τής Παραμονής, εις τό Μεσονυκτικόν - ΑιΤΓ,ν και εις τά «Τυπικά» προ τής Προηγιασμένης σημαίνο-^ σι μίαν στάσιν μικρούς κώδίονας. Κ ατα'λιμπάνεται 185

ή ε ύ χ ή τού 'Α γ ίο υ Έ φ ρ α ιμ . κ α ί α ΐ μετάνοιαι έκ τού Ε σ π ε ρ ιν ο ύ τ ή ς Π α ρ α μ ο νή ς έω ς και τή ς Προη­ γ ια σ μ έ ν η ς . Ε ι ς τ η ν Τ ρ ά π εζα ν δυο είσοδικά. 'Ύψωσις ου γ ί ­ ν ε τ α ι, ά πο Δ ευ τέρ α ς έω ς Π αρασκευής.

Τρίττ] Α ' Έβδομάδος Ή

Α κ ο λ ο υ θ ία ω ς έχ θ ές, μόνον πού το πρωι ση­

μ α ίν ε ι-ε ις τη ν ειθισμένην ώραν διότι έχει Μεσονυκ τικόν. Κ α τ ά μ ία ν παράδοσιν τό Μ εσονυκτικόν κα­ τ ά τη ν Κ αθαράν Ε β δ ο μ ά δ α ά ναγινώ σκ ετα ι εις τον κυρίω ς ναόν.

Τετάρτη А ' Έβδομάδος Π Ρ Ο Η Γ ΙΑ Σ Μ Ε Ν Η Θ ΕΙΑ Α Ε ΙΤ Ο Υ ΡΓ ΙΑ

Μ ετά τη ν Σ Τ ' 'Ώραν ό έκκλησιαστικός κρούει τό καθημερινόν «σιδεράκι» και άρχεται ή Θ εία Μετ ά λ η ψ ις (β λ . Μέρος Α ', Κ εφ. Α '). Ε ϊτ α γίνετα ι διακοπή και εις την τετα γμ ένη ν ώραν άρχεται ή θ '. Ε ις τό τέλ ο ς τω ν Τυπικών ό ίερεύς θυμιά τον ναόν και γ ίν ε τ α ι Ά π ό λυ σ ις. Μ ετά την έκφώνησιν τοΰ ίερέως «Ε υλογημένη ή Β α σιλεία » ό Ε κ κ λ η ­ σιαστικός κ λ είει τά βημόθυρα. Τό ΙΙΓ κάθισμα λ έγ ετ α ι υπό τόν μέγαν πολυέ­ λ α ιον. Ό διαβαστής όταν φθάση εις τό «Δόξα» δεν διακόπτει ώς συνήθως, ά λ λ α λεγει: - «Δόξα. Κ α ι νυν. Α λ λ η λ ο ύ ια (γ ') δόξα σοι ό _______ ______________________

1 8 6 ------ -----------------------------------

Θεός (τρίς). Κύριε έλέησον ( γ ') Δ όξα . Κ α ί νυν και άε'ί καί εις τους α ιώ να ς τω ν α ίω νω ν!» Ό ίερευς ποιεί τη ν α ιτη σ ιν κα ι ό δια βα στή ς λέει «Άμ-ήν» και σ υ ν ε χ ίζει τό διακοπέν κάθισμα. Ε ις τό β' ((Δόξα» 6 έκκλη σιαστικός ά ν ά π τ ει τον σταυρόν τή ς 'Ω ραίας Π ύ λη ς κα ι τ α ((λαδοκέρια». Ε ις τό ((Κατευθυνθητω» 6 ιερεύς θυμιά διά σ κ επ α ­ στού (διπλού) θυμιατού. Είσοδος μ ετά θυμιατού (εί ουκ εστιν Ε υ α γγέλ ιο ν έορταζομένου 'Α γίο υ ). 'Ο έκκλησιαστικός έκκινεΐ ένω ρίτερον διότι τό ((Δόξα. Κ α ι νύν» εΐνα[ σύντομον. Τού ιερέω ς είσ ελθόντος εις τό 'Ιερόν, ό εκκλησιαστικός θέτει τό άνημμένον είσοδικον προ τή ς 'Ω ρα ία ς Π ύ λ η ς κα ι άποχωρεϊ. Μ ετά τό ((Φώς ιλαρόν» ό διαβαστής λ έ γ ε ι τ ά Α να γνώ σ μ α τα άνευ κουκουλ ίου υπό τόν μ έγ α ν π ο­ λυέλαιον. Μ ετά τό προκείμενον τώ ν ((Παροιμιών» έκφωνεΐ: — ((Κελεύσατε!» 'Ο ιερεύς λαμβά νει τό θυμιατόν μ ετά τού είσοδικού και ύψοί αυτά σταυροειδώς εμπροσθεν τ ή ς Π ροθεσεως έκφωνών ((Φώς Χ ριστού». Ε ΐτ α ερ χ ετα ι εις την 'Ωραίαν Π ύλην και ύψοί π ά λ ιν σταυροειδώς προς τόν λαόν έκφωνών: ((Φαίνει πάσι!» Κ αι ό Διαβαστής: - ((Παροιμιών τό Α ν ά γ νω σ μ α » κ λ π . Μ ετά τά Α ν α γ ν ώ σ μ α τ α ό δια βα στή ς, έκ τ ή ς αυτής θέσεως, λ έ γ ε ι τούς σ τίχους εις τ ά ((Κ ατευ-

----------- ----—_ 187 -----------------------

θυ νθ η τω ». Ε ι ς έκ ά σ τη ν φράσιν «Θυσία έσπερινή»

είσοδίκών. Τας δέ λοιπάς ά π λ ώ ς κα ι όκ ctOicrrat

(χ ε τ α ν ίζ ε ι εω ς γ η ς προς τη ν Ό ρ α ία ν Π ύλην. Εις

έν ταΐς καθημεριναΐς.

δε το έ σ χ α τ ο ν τροπάριον π οιεί «σχήμα» εως γης κ α ι α π ο χ ω ρ ε ί. Ε ι ς έορτήν 'Α γίου λ έγ ει και τον «Α πόστολον». Τ α «Κ ατευθυνθήτω » ψ ά λ λοντα ι εις ήχον πλά­ γ ιο ν Α' (έκ του ΚΕ) π λ ή ν τού πρώτου τής πρώτης Π ρ ο η γ ια σ μ έ ν η ς , το όποιον ψ ά λ λετ α ι εις πλάγιον Β' ά ρ γόν (τό καλούμενον «ά ρ χα ίον»). Ό δε ίερεύς

Πέμπτη Α' Έ6δομά$ος Ά πό σήμερον και οσάκις ού· γ ίν ε τ α ι Π ρ ο η για ­ σμένη, οι πατέρες λαμβάνουσι μόνοι το^ν άντίδίορον έκ δίσκου πλησίον τής φ ιά λη ς τοΰ 'Aγιασ(JLoύ τ ή ς Λιτής.

θυμιά τ α «κέρατα» (ήτοι γ ω ν ία ς) τή ς 'Α γία ς Τραπ ε ζ η ς κ α ι τον ναον. Ά ρ χ ο μ έ ν ω ν τώ ν «Ε ιπ ω μ εν π ά ντες» ό έκκλησιαστικ ός κ λ ε ίε ι τ α βημόθυρα. Κ α τ ά τη ν Μ ε γ ά λ η ν Είσοδον έξέρχεται ό Ε κ ­

Παρασκευή Α '

^

α) ΠΡΟΗΓΙΑΣΜ ΕΝΗ ΘΕΙΑ А Е 1 Т 0 Г Р П А

Άντ'ι Κοινωνικού ή Π αρ άκ λη σις τού

"Αγίου

Θεοδωρου. Μ ετά την όπισθάμβωνον ψ ά λ λ ο ντα ι τό

κ λ η σ ια σ τικ ό ς μ εθ ’ ένός εισοδικοΰ, και τού ιερέως

Απολυτικιον καί Θεοτοκίον έκ τού Τριωδίου κα ι

εισ ελ θ ό ντο ς εις τό Β ή μ α , κρούει τρις τό είσοδικόν

ευλογούνται κόλλυβα τού 'Α γίου. Μ ετά τη ν Ά π ό -

ε ις τό δάπεδον.^^ Ούτως ειδοποιούνται οι ψάλται

λυσιν αίρονται τά πένθιμα κα λ ύ μ μ α τα κα ι τ ίθ εν τ α ι

κ α ι ά νισ τά μ ενοι συνεχίζουσι τό διακοπέν μέλος,

τα καθημερινά εως Κυριακής έσπέρας.

διότι κ α τ ά τη ν τώ ν Π ροηγιασμένω ν Μ εγά λην Ε ί­ σοδον π ίπ του σ ι π ά ντ ες εις γή ν. Ε ίτ α

β) «ΧΑΙΡΕΤΙΣΜ ΟΙ» Τ Η Σ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

ό έκκλησιαστικός κ λ είει βημόθυρα και

Προ τής ένάρξεως σημαίνουσιν τό «ξυτινητήρι»

βή λ ον κα ι θέτει πυρ εις τό «ζέον» εως πλήρους βρα­

και τρία τά λ α ντα , ώς έν το ΐς Έ σ π ερ ινο ίς τού έ­

σμού. Τ ε μ α χ ίζ ε ι τό άντίδωρον και θέτει αυτό μετά π οτη ρ ίω ν κ α ι νά μ ατος έπι δίσκου εις τό άριστερόν

τους (8 .3 0 , 8 .4 5 και 9 .0 0 ) .

ά ν α λ ό γ ιο ν διά τούς μετα λαμ βά νοντα ς. Τό άντίδω ­ Π ρ ο η για σ μ ένη ς ως είθισται. Τ ην Α' Π ροηγια σμένην άκολουθεΐ Τράπεζα μετά

πλου θέτει ό έκκλησιαστικός τό δισκέλιον μ ε τ ’ έπ ισημου ποδέας, έστραμμένον προς τη ν εικόνα , μιέ φυλλάδα τών «Χαιρετισμώ ν» έπ ’ αυτού και 6'jo εισοδικά όπισθεν αυτού. Ε ις τό εν έξ αυτών κρεμά τό

________ _____ ________ 1 8 8 -------------------------- ------------------------

----------------- ---- 189 -----------------------

ρον δεν «ύψοΰται» υπό τοΰ ιερεως. Τα λοιπά τής

Έμπροσθεν τή ς εικόνος τή ς Θεοτόκου τού τ έ μ ­

έπ ίσ η μ ο ν θυμ ιατον κ α ι θ έτ ει θυμ-ίαμα είς το πινάκιον αυτού. Ε ί ς τ α ς 9 . 0 0 σ η μ α ίν ε ι το «σιδεράκι» και μ,ίαν σ τ ά σ ιν κώδωνας.^^^ Ή

Α κ ο λ ο υ θ ία ε ίς τον κυρίω ς να ό ν. Άρχομ.ένου

του Συμ-βόλου τ ή ς Π ίσ τ ε ω ς ό έκ κ λη σ ια σ τικ ος άνάπ τ ε ι τ ά ς λ α μ π ά δ α ς , τ α «λα δ οκ έρια » κ α ι τον τής 'Ω ρ α ία ς Π ύ λ η ς σ τα υ ρ όν. Τ η ν Π α ρ α σ κ ευ ή ν τ ή ς Α' Έ β δ ο μ ά δ ο ς ψ ά λ λ ε τ α ι τ ό ά ρ γό ν «Τή 'Τ π ερ μ ά χ ω » . Ε ί ς τ η ν ά ρ χ ή ν α υτού θυμ ιά ό Ί ε ρ ε ύ ς (μ ε τ ά φ ελω νίο υ ) το ν ναόν*^ π ρ οπ ορευ ομ ένου τού διακόνου μ ετά μικρού έ ξ α π τ ε ρ ύ γ ο υ ή σ ταυρ ού. Ε ί ς τ ό τ έ λ ο ς τού ά ρ γο ύ μ έ λ ο υ ς έ ξ έ ρ χ ε τ α ι, θυμιά τ η ν ε ικ ό ν α τ ή ς Κ υ ρ ία ς Θ εοτόκ ου κ α ι α π α γ γ έ λ λ ε ι έ μ μ ε λ ώ ς τ η ν Α' σ τ ά σ ιν τ ώ ν « Χ α ιρ ε τ ισ μ ώ ν » . Ε ι ς έκ α σ το ν « Χ α ΐρ ε Ν ύμ φ η α νύμ φ ευτε» κ α ι « Α λ λ η ­ λ ο ύ ια » θ υ μ ιά α ύ τ ή ν δ ι’ ο λ ίγ ο ν το ύ δ ια κόνου δίδον­ τ α ς τ ό Θ υ μ ια τ ό ν . Π λ η ρ ω θ ε ίσ η ς τ ή ς σ τ ά σ ε ω ς θ υ μ ιά τ ο ν ν α ό ν , τού σ υ ντομ ου «Τ ή Ύ π ε ρ μ ά χ ω » ψ α λ λ ο μ έν ο υ . Ε ί τ α ό Ε κ ­ κ λ η σ ια σ τ ικ ό ς α ϊρ ε ι τ ά ε ίσ ο δ ικ ά κ α ι τ ό δ ισ κ έ λ ιο ν . Ε ί ς τ ο υ ς π ρ ώ τ ο υ ς « Χ α ιρ ε τ ισ μ ο ύ ς » ά ν α γ ιν ώ σ κ ε τ α ι Ε υ α γ γ ε λ ία ν (τ ή ς « π α ν ν υ χ ίδ α ς» ). Ε Ις τ ό τ έ λ ο ς , τ ό ά ρ γ ό ν « Τ η ν ω ρ α ιό τ η τ α » .

Σ ά ββα το ν Α ' Εβδομάδας Κ ό λ λ υ β α μόνον διά τους κεκοιμημένους («Τρισ ά γ ιο ν » ) διότι τού 'Α γ ίο υ η ύλογή θ η σα ν έχθ ές.

-------- -----------------—

190 --------------------------

j

Κυριακή Λ ' Νιηστείών Ε ις ά π ά σ α ς τ ά ς Κ υρια κά ς τ ή ς 'Λ γ ία ς Τ εσσαρα­ κοστής τ ε λ ε ίτ α ι Α γ ρ υ π ν ία . 'II λ ιτ α ν ε ία κα ι ή τοϋ Συνοδικού τ ή ς Ό ρ θ οδ οξία ς άνάγνο^σις ου σ υ νη θ ίζε­ τα ι έν 'Λ γ ίω Ό ρ ε ι , ούόέ καν ε ις τον τοϋ Π ρω τάτου ναόν.

Β ' Έ €8ομάς Ν η σ τειώ ν Ά π ο τού Λ α ζ ά ρ ο υ Σ ά β β α τ ο ν έο^ς κ α ι τ ή ς τοϋ Ά ν τ ίπ α σ χ α να ίο ν.

Κ υ ρ ια κ ή ς

κ α τα λ l(J.π ά vετα t τ ο

Μ η-

Ό π ό τ ε , σ υ μ φ ώ νω ς τ ώ τού 'Α γ ίο υ Σ ά ζ β α

Τ υπικώ κ α ι τ ή έπ ικ ρ α το ύ σ η Ά γ ι ο ρ ε ι τ ι κ ή ΙΙα ρ α δ όσει^ ε ις τ ά Α π ό δ ε ι π ν α τ ή ς Β' Έ βδο(;.άδος κ α ι έξ ή ς ψ ά λ λ ο ν τ α ι —δ τ α ν ό ρ ίσ η ό τ υ π ικ ά ρ η ς — οι π α ρ α λ ε ι ­ π όμ ενοι κ α ν ό ν ε ς τ ώ ν ' Α γ ί ω ν .

Μ ετά δέ τό «Νϋν άπολύεις» τοϋ Έ σπερινοϋ ψάλ­ λεται Θεοτοκάριον καί θυμιά ό έκκλησιαστικος ώς ειθισται. Ε ί βούληται ό τυπικάρης, ψ ά λλετα ι Ηεοτοκάριον καΐ εις τά ς Π ρ οη για σμ ένα ς, άντ'ι Κ οινω ­ νικού. Κ υ ρ ία κ η Β ' Ν η σ τ ε ιώ ν

Γ ίνοντα ι κ όλλυβα διά τον Ά γ ι ο ν Γρηγοριον 11αλαμ ά ν.

Γ ' Έ β δ ο μ ά ζ Ν η σ τ ε ιώ ν Κ υ ρ ία κ η Γ ' Ν η σ τ ε ιώ ν

Ακολουθείται ή τυπική διάταξις τής ' Γ'ψο^σεο^ς ----- -

----- ----------------- -

(1 4 Σ επ τεμ β ρ ίου ). Λ έγο ντα ι Ά νοιξα ντά ρ ια , Πο­ λ υ έλ α ιο ς και Ε υ λ ογη τά ρ ια . «Χρίσις» ού γίνεται. Ό

ίερεύς ύψοί τον Τ ίμιον Σταύρον και έπιστρέφει

ευθύς εις το 'Ιερόν, άνευ αιτήσεων.'^’

Λ ' Έβδομάζ Νηστειών Ό Τ ίμιος Σταύρος παραμένει εις το προσκυνητάριον —και ά νάπ τει ή λ α μ π ά ς α υτού- έως την Θ' 'Ώ ραν τή ς Π αρασκευής, οπότε έπιστρέφουσιν αύτον ό ιερεύς μετά τού διακόνου εις τό Ίερόν. Ε ις την Α' 'Ώραν Δευτέρας και Τετάρτης και την Α' και Θ' τή ς Παρασκευής ψάλλεται «Τον Σταυρόν σου προσκυνούμεν» και γίνετα ι προσκύνησις.

Κυρίακη Δ ' Νηστειών Ε'

Έ^δομας Νηστειών

Ά π ό την Δευτέραν τής Ε' Έβδομάδος έως και τή ς Μ εγά λη ς Τετάρτης εις τάς Γ ', ΣΤ' και Θ' 'Ώ­ ρας οι ιερείς τής μονής άναγινώσκουσι τό Τετραευα γγέλ ιον ολόκληρον. Αί 'Ωραι σημαίνουσιν ήμισείαν ώραν ένωριτερον. ΕΓ έστι και Προηγιασμένη, μίαν ώραν ένωρίτερον. Τό Τετραευαγγέλιον άναγινώσκουσιν οι ιερείς τής μονής κατά πρεσβεία.*'^ Προς τό τέλος τού κα­ θίσματος τού ψαλτηρίου τής Ώ ρα ς θυμιά ό μέλλων άναγινώσκειν ίερεύς τόν ναόν διά τού παπαδικού

----- ^^2

κατσίου (μετά [χανόύου καί επ ιτρ α χη λ ίου). '0 εκ­ κλησιαστικός θέτει ύπο τον μ έγα ν πολυέλαιον το δισκέλιον προς ^υσμάς και κατόπιν προπορεύεται μετά εισοδικού τού έξερχομένου ίερέίυς μ ετά του Ευαγγελίου. Το Ε υαγγέλιον άναγινο'^σκει ό ίερεύς φέρων μα ν­ δύαν και έπιτραχήλιον. 'Ίστανται θέ ά π α ντες ορ­ θοί, άνευ κουκουλ ίου. IίληpoJOείσης τή ς άναγ'χόσεως θυμιά πά λιν 6 ίερευς. Προκειμένου νά γ^ωρίσθ-ή το Τ ετρ αευα γγέλιον ύπο τού τυπικάρη δι’ έκαστην τώ ν 'Ωρών, δύναται νά άναγινώσκηται μόνον εις μίαν ΐίρ α ν (διάρκεια Άναγνώσεο3ς ήμισείας ό!>ρας περίπου),

0 Jς

έν τή

τού 'Αγίου Παύλου Μονή ποιοΰσι.

Τετάρτη

Ε'

Έβ8ομ.ά8ος

Εις την Θ' 'Ώραν τίθετα ι εις το προσκυνητάριον ή εικών τής 'Α γία ς Μ αρίας τή ς Λ ίγ ’υ πτίας. '‘Αν και τά τροπάρια είναι υπεράριθμα, ή είσοδος γ ίν ε ­ ται ώς εϊθισται εις το «Δόξα. Κ αι νΰν». Το Μ έγα Άπόδειπνον χΰμα.

Πέμπτγ]

Ε'

Τελεΐται Βαθύς Όρθρος διά τον Μ έγαν Κ ανόνα. Το Μεσονυκτικόν καταλιμπάνεται ή λόγω τής μή ιδιαιτέρας άναφοράς εις τά κυκλοφοροΟντα τ’J πικα, έαν βούληται ό τυπικάρης, άναγινώ σκεται, π λη ν ομως εις τον κυρίως ναόν.

_

---------

’Λ ν α γ ιν ώ σ κ ε τ α ι о βίος τ ή ς 'Α γ ία ς Μαρίας εις δόσεις δύο [χεταξύ τώ ν ψ α λτη ρίω ν.

δις σύντομον. Τό «Π ροσταχθέν» δις άργόν (άρχα ίον μέλος)^^ και άπαξ σύντομον. Άκoλoύ0oJς τό ΙΣΤ'

Ά ρ χ ο μ έ ν ο υ τού Κ α νόνος 6 έκκλησιαστικος άνά-

κάθισμα τού ψαλτηρίου κ α τά τό οποίον ό έκκλη σια-

π τ ε ι «λαδοκέρια» κα ι λ α μ π ά δ α ς εως τή ς Γ' ωδής

στικός τοποθετεί τό δισκέλιον και τ ά είσοδικά έ'μ-

κ α ι εις το τ έ λ ο ς τ ή ς Η' π ά λ ιν έω ς τέλους τών Ά -

προσθεν τής Θεοτόκου του τέμ π λ ου , ώς προεγραφη

π ο σ τ ιχ ω ν . Τ α έ π ίλ ο ιπ α ώς εϊθισται. Τον κανόνα

εις την τώ ν Χ αιρετισμώ ν άκολουθίαν. Ε ις τό άρ­

ψ ά λλουσ ι διάφοροι π α τέρ ες, όρισθέντες υπό τού τυ­

γόν «Τή 'Υ περμάχω » θυμιά ό ίερεύς τόν ναόν, και

πικά ρη.

τά λοιπά ώς έν τοΐς «Χ α ιρετισμοίς».

Ή Α' 'Ώ ρα συνημμένη τώ Ό ρθρω άνευ ψαλτη­

Μ ετά την Α' στάσιν τίθετα ι Ά ν ά γ ν ω σ ις . Ό έκ-

ρίου. Δ ιά τ ά ς λ ο ιπ ά ς 'Ώ ρας και την Προηγιασμέ-

κλησιαστικός ά νάπτει τόν φανόν και θέτει τό δι-

νην σ η μ α ίνει ένω ρίτερον. Μ ετά την Προηγιασμε-

σκέλιον κατά την διάρκειαν του συντόμου «Τή ' 1 -

νην έξέρ χετα ι ή είκών έκ του προσκυνηταρίου.

περμάχω». Εις την Α' ώδήν ου θυμιά ό ίερεύς, διότι δεν

Παρασχευη Ε ' Έβδομάδος

έλέχθη Ε ύα γγέλιον εις τόν ’Όρθρον. Ό δέ έκκλη-

Μ ετά την ΣΤ' 'Ώραν αίρονται τά πένθιμα κα­

σιαστικός άνάπτει τούς τέσσαρας σταυρους, λ α μ ­ πάδας και «λαδοκέρια» έως τή ς Γ' ώδής. Ε ις την

λύ μ μ α τα και τίθεντα ι χαρμόσυνα, εις δέ τό προσκυνηταριον ή είκων του Ε υαγγελισμού. Ε ις τά «Τυπικά» έπίσημος κόπανος, «σιδεράκι» και μ ία στάσις κώδωνες. Ά πόδειπνον μικρόν (άνευ

Η' ώδήν άνάπτει τά προηγούμενα σύν τοΐς γ ε ν τ ε -

Χ α ιρετισμ ώ ν).

Τα έπίλοιπα ώς έν τα ΐς μικραϊς Θ εομητορικαις έορταΐς.

Σάββατον

Ε'

κίοις και τώ χορώ (ήμισυ). Γ ίνετα ι «χρίσις». Ε ις τό Άσματικόν τής Δ οξολογία ς σβήνουσι τά φώ τα.

Έβδομάδος^^

Τ ελ εΐτ α ι Βαθύς ’Όρθρος διά τον Ακάθιστον 'Ύ­ μνον. Τό Μεσονυκτικόν καταλιμπάνεται. Προ τής ένάρξεως σημαίνει - ώ ς εϊθισ τα ι- «ξυπνητήρι», τρία τ ά λ α ντ α , έπίσημος κόπανος, «σιδεράκι» και , / / 20 μ ια στασις κωόωνες. Τό «Θεός Κύριος» δις άργόν (άρχαίον μέλος) καί 194

Έβδομάς Νηστειών Παρασκευή Σ Τ ' Έβδομάδος

ΣΤ'

Μετά την ΣΤ' 'Ώραν τό Καθολικόν σ το λ ίζετα ι χαρμόσυνα και τοποθετείται εις τό προσκυνητάριον κατα την Θ' 'Ώραν ή είκών του 'Α γίου Ααζάρου (τής Έ γέρσεω ς). Ε ις τά «Τυπικά» σημαίνει έπ ί195

σημος κόπανος, «σιδεράκι» και μ,ία στάσις μεγάλοι κώδωνες. Ά π ό δ ειπ ν ο ν

μ.ικρον ά νευ ((Χαιρετισμών». Ση­

μ α ίν ε ι ένω ρ ιτερ ο ν διά τ ό ψ ά λ λ ειν τον τού 'Αγίου Λ α ζά ρ ου κανόνα. Ά π ό σ ή μ ερον έω ς κ α ι του Σ αββάτου τής Διακ α ιν η σ ίμ ο υ ((άργοΟσι» τό Μ η να ίο ν, ή Παρακλητι­ κ ή , α ί Π α ρ α κ λ ή σ ε ις τ ή ς Θεοτόκου και τό Θεοτοκ ά ρ ιον. Δ ε ν γ ίν ο ν τ α ι έ π ίσ η ς κ όλλυβ α εις κεκοιμημ ένου ς ούτε ε ις 'Α γ ίο υ ς - π λ ή ν τού 'Αγίου Γεωρ­ γ ίο υ κ α ί τ ή ς Ζ ω οδόχου Π η γ ή ς (β λ . Κ εφ . Α', Μην Α π ρ ί λ ι ο ς , κ α ι Κ εφ . Γ ', Π αρασκευή τή ς Διακαινησ ίμ ο υ , ά ν τ ισ τ ο ίχ ω ς ).

Σ ά ββα το ν τού Ά γιο υ Λαζάρου Ε ι ς τό σύνηθες Μ εσονυκτικόν σημαίνουσιν επί­ σ η μ ος κόπανος, ((σιδεράκι» και μ ία στάσις μεγάλοι κ ώ δ ω νες. Ε ις τόν Ό ρθρον τ ίθ ετα ι Ά νά γ νω σ ις τής έορτή ς. Ε ις τ ή ν Α' ωδήν ου θυμιά ό ιερεύς διότι δεν έ λ έ χ θ η Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν εις τόν Ό ρθρον. Ε ις τους κα­ νόνα ς ά νά π τ ο ντ α ι ά π α ντες οι σταυροί, αι λ α μ π ά ­ δες κα ι τ ά ((λαδοκέρια». 'Η Θ εία Α ειτο υ ρ γία εις Π αρεκκλήσιον ή εις τό Κ οιμ η τή ριον (άνευ κολλυβώ ν). Ά π ό σήμερον ά ρ γεί ή ευχή τού Μεσονυκτικοΰ ((Κύριε Π αντοκράτορ», εως τή ν 22αν Σεπτεμβρίου.

196

1

KupiocxY] τώ ν Β α ίω ν α)

Α Γ Ρ Υ Π Ν ΙΑ

Ε ις το προσκυνητάριον ή είκώ ν τή ς Βαϊφορου. Τά Α ν α σ τ ά σ ιμ α κ α τα λ ιμ π ά νο ντα ι. Τ ίθετα ι Ά ν ά γνω σις τή ς έορτής. Προ του Ε υ α γ γ ελ ίο υ του 4 )ρ θρου ό έκκλησιαστικος τοποθ ετεί εμπροσΟεν τού Χριστού τού τέμ π λ ου εν τρα πέζιον με πανέριον πλήρες δάφνινων σταυρών. 'Ό ταν ό ίερεύς^ κ α τά τη ν τού Όρθρινού Ε υ α γ γ ε ­ λίου άνάγνωσιν^ φθάση εις τη ν φράσιν «εκοπτον κλάδους άπο τώ ν δένδρων και έστρώννυον εν τή όδώ», οί δύο έκκλησιαστικοι μ ετά μανδύο^ν (άνευ κουκουλ ίου, διά το σέβας τού Ε υ α γ γ ελ ίο υ ) άρχοντα ι όπισθεν τή ς 'Α γ ία ς Τ ρα πέζη ς σκορπίζειν δαφ­ νόφυλλα έκ πα νερίω ν εις ολον το Καθολικών. Μ ετά το Ε ύ α γ γ έλ ιο ν τοποθετεί ό έκκ λη σιαστικος το είσοδικον δπισθεν τού τρα πεζίου και ο ίερεύς άναγινώ σκει την ευχήν «Ε ις το εύλογήσ αι Β α ία » . Ευθύς ό έκκλησιαστικος α ’ίρει το τρα πεζά κιον και θέτει αύτο π λ η σ ίον τού Δεσποτικού Θρόνου. Γ ίν ε ­ τα ι ή έξοδος τού Ε υ α γ γ ε λ ίο υ (μόνον υπό τον μ έγα ν πολυέλαιον) υπό τού έτέρου έκκλησιαστικού, και ή προσκύνησις. Ό ή γούμενος, ιστάμενος εις τ ά ς βαθ­ μίδας τού Δεσποτικού, διανέμει εις εναν έκαστον τώ ν έπιστρεφόντω ν έκ τού άσπασμού τού Ε υ α γ γ ε ­ λίου μ ονα χόν, δάφνινον σταυρόν εύχόμενος; « Κ α ­ λή ν Ά νά σ τα σ ιν!» Ή λοιπή Ά γρυττνία ως συνήθως. Οι έκκ λη σια----------------- -------------------------- 197 ------------------------------------------------

στίκοΐ εις τ ά ς εισόδους, ό ίερεύς κ α τ ά τ η ν ’Α πόλυσιν και τη ν τού άντιδώ ρου δ ια νομ ή ν, οί διάκονοι κ α τά τά ς α ιτ ή σ ε ις , οι π α τ έρ ες κ α τ ά τη ν Θ ειαν Κ οινω νία ν κα ι εις ολη ν τ η ν Α γ ρ υ π ν ία ν φέρουσιν εις τή ν άριστεράν αυτώ ν τον δάφνινον σταυρόν^ ώς σύμβολον νίκ η ς τοΰ ((Ε υλογημένου Ε ρ χ ο μ έ ν ο υ έν όνόματι Κ υρίου»! Ό

ιερεύς κ α τά τή ν Π ροσκομιδήν εξ ά γ ε ι τρ εις

((άμνούς» διά τ ά ς ισαρίθμους Π ρ ο η για σ μ ένα ς τή ς Μ ε γ ά λ η ς Έ βδομ άδος. β ) Κ Υ Ρ ΙΑ Κ Η Β Α ΙΩ Ν Ε Σ Π Ε Ρ Α Σ

Ά π ό δ ο σ ις τ ή ς έορτής μ ετ ά κω δώ νω ν κα ι εισ ό­ δου. Ά νά π τ ο υ σ ιν ό σταυρός τ ή ς 'Ω ρ α ία ς Π ύ λ η ς , αί λ α μ π ά δ ες και τ ά ((λαδοκέρια». Τό

Ά π ό δ ειπ νο ν εις τή ν Λ ιτ ή ν .

Ψ ά λλετα ι ό

Τριώδιος κανώ ν. Μ ετά τή ν Ά π όδ οσ ιν κ α θ α ρ ίζετα ι τό Κ αθολικόν έκ τώ ν δαφνοφ ύλλω ν κα ι σ τ ο λ ίζ ε τ α ι με π ένθ ιμ α έ π ιτ ρ α χ ή λ ια , ποδέα ς κα ι κανδηλόκουπας (σκούρων χρ ω μ ά τω ν). Κ α τ ά μ ία ν παράδοσιν κ α λ ύ π το ντα ι τ ά μ α νουάλια διά π ενθ ίμ ω ν κρεπ ίων κ α τά μήκος τού στύλου τω ν.

198

3) Μ εγά λη Έ βδο[λας Μεγάλη Δευτέρα α) ΜΕΣΟΝΥΚΊΊΚΟΝ - ΟΡΘΡΟΣ^='’“ Ή είκών του «Νυμφίου» το π ο θ ετείτ α ι επ ι τ ή ς 'Α γίας Τραπέζης καΐ ά π τετα ι κηρίον εμπροσθεν αυτής.

Ό Ιερεύς θυμιά εις το «Έπακούσαι σου» διά τού παπαδικοΰ κατσίου, ώς εϊθιοτται.^^ Ό έκκλησιαστικος φροντίζει νά διατηρηθή άνημμ-ένον εως τής του «Νυμφίου» έξόδου ύπο τού ίερέως, άν και κατά την άρχαίαν τάξιν ή είκών τοποθετείται ύπο του έκκλησιαστικοΰ εις το προσκυνητάριον^ άνευ ιδιαιτέ­ ρας τίνος έξόδου. Μετά τον Εξάψαλμον και την Συναπτήν ψάλ­ λεται δις τό «Αλληλούια» άργόν (άρχαΐον μέλος) και δις σύντομον. Ε ίτα τό άργόν «Ιδού ό Νυμφίος» δις και άπαξ σύντομον.Ά ρχομένου του Α' τροπα­ ρίου εξέρχεται διά τής 'Ωραίας Πύλης 6 ιερεύς με------------------------ ^ ---------------- 199

___________________

τή ς εικόνος τού αΝ υαφίου» κ α ι θ έτ ει α ’> :ή ν εις “ ροσκυνητάριον, “ ροτΐορευομένου του έκκ λη σια,κοϋ α ε τ ά εισοδικοΰ. « Χ α ιρ ετ ά » ό ιερεύς, ε ίτ α ο ούαενος κ α \ οι λοιτ:ο'ι κ α τ α τ η ν τ ά ξ ιν α υ τώ ν. Ό ^./.τ,σιαστικος άνάτ:τει τ η ν του προσκυνηταρίου χα “ άδα. Ε ι ς τα ψ α λ τή ρ ια τ ίθ ε τ α ι Ά ν ά γ ν ω σ ι ς επίκαιρος. '].ις το κά θισαα α ε τ ά το Γ' ψ α λτή ριον ό έκκ λη σια;τικος τοπ οθ ετεί το όισκέ/.ιον έατιροσθεν τ ή ς 'Ω ­ ραίας Π ύ λ η ς . Ά ν ά π τ ε ι το κηρίον τώ ν βημοθύρων κα ι το εισοοικον κα'ι θ έτει αύτο εμτιροσθεν του δισκελίου. Ά ν ά π τ ε ι κ α ι τ α α/.αδοκέρια» έω ς τέλ ου ς τώ ν Ά π ο σ τ ίγ ω ν . Ε ις τη ν φράσιν «Τώ αύτώ α η ν ί» , κρούει το «σι­ δεράκι». Ε ι ς τη ν Θ' ωδήν θυμιά δ ιερεύς διά του Γ.α-αδικοϋ κ α τσ ίου, φέρων αανδύαν κ α ι έπ ιτρ α χη 7αον. Οι Α ίνοι ψ ά λ λο ντα ι συνήθως έκ τ ή ς « Ά θ ω ν ιά δος» του Π . Φι7.ανθίδου. Μ ετά τή ν Ά π ό λ υ σ ιν διακοπή. β)

Ω Ρ Α Ι Α ', Γ ', Σ Τ '

'Ώ ς εΐθισται κα ι άνευ Α ν α γ ν ώ σ ε ω ν . γ)

Ω Ρ Α Θ' - Ε Σ Π Ε Ρ ΙΝ Ο Σ Μ ΕΤΑ Θ Ε ΙΑ Σ Λ Ε Γ ΙΟ Υ Ρ Π Α Σ Π Ρ Ο Η Γ ΙΑ Σ Μ Ε Ν Ω Ν Δ Ω Ρ Ω Ν

Ά να γ ινώ σ κ ετ α ι Ε ύ α γ γ έλ ιο ν ά λ λ ’ ουχι κα ι « Α ­ πόστολος» . 200

б) MITA ΑΙΙΟΛΕΙΙΙΧΟΧ 4 ‘ά λλ ετα ί ό Κ ανώ ν τού Τριωδίου.

Μεγά?<'η ΤρίτΎ] Μεγάλη Τετάρτη Ή τελευ τα ία Π ροηγιασμένη και ή ϊ^ ίτ τ τ ^ ’Λ νάγνωσις τού Τ ετραβά γγελου. Το εσπέρας μικρον Άπόοειπνον, άνευ ((Χαιρετισμών».

Μεγάλη Π έμπτη α) Μ ΕΣΟΝY K T Ж O N - ΟΡΘΡΟΣ - Λ ' ΩΡΑ

Ακολουθείται ή διάταξις του Όρθρου τής Μ ε­ γάλης Δευτέρας. Ψ αλλομένου τού Α' αργού τροπα­ ρίου ((Ό τε οι ένδοξοι Μαθ“ηται» γίνετα ι ή έξοδος τής είκόνος του ((Μυστικού Δείπνου». Ό εκκλησιαστικός τοποθετεί προ τού Ε υ α γγε­ λίου το τής Ά να γνώ σεω ς δισκέλιον διότι διά το μη έχειν ψαλτήριον ή Ά νά γνω σ ις τίθεται ευθύς μετά το Ε ύαγγέλιον. Ε πισυνάπτεται ή Α' 'Ώρα, κατά την όποίαν 6 διαβαστής υπό τόν μέγαν πολυέλαιον άναγινώσκει την Προφητείαν. Μετά την Ά πόλυσιν γίνετα ι διακοττη και αίρον­ ται τά πένθιμα καλύμματα. Τό Καθολικόν στολί­ ζεται έπισημως (ούχι διά των Ά ναστασίμω ν κα­ λυμμάτων ά λ λ ’ ούδέ πενθίμων) εως και τόν Έ σπ ερινόν, την πρωίαν τού Μ εγάλου Σαββάτου.

201

β) F.YXE.UION - Ш'Л1 Γ', ΣΤ' - ΜΕΤΑΛΗΤΕ Προ τού Ε ύχελαίου σημ.αίνει ό έκκλησιαστικος το «ξυτυνητήρο) και τρία τά λ α ντα (περί τού Εύχε­ λαίου δρα Μέρος R', Κ εφ. Γ'). Προ τής Θείας Μ εταλήψεως το «σιδεράκι». γ) QPA Θ' - ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΜΕΤΑ ΘΕΙΑΣ ,\ΕΙΤΟΪΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΑΟΐ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ε ις τα '(Τυπικά)) σημαίνει έπίσημος κοπανος, «σιδεράκι» κα'ι τρεις στάσεις μεγάλοι κώδωνες. Γίνεται συλλειτουργόν (βλ. Μέρος Α', Κεφ. ΣΤ' ε ) με χαρμόσυνα άμφια. Άργ^ομένου του Π ροοιμιακού οί δύο έκ κ λη σ ια σ τικο'ι ά νά π του σιν ολους τούς σταυρούς, λ α μ π α δ α ς, αλαδοκέρια)), γ ε ν τ έ κ ια κ α ι ολον τον χορ όν. Ε ις το Κ εκ ρ α γά ρ ιον κ ιν ε ίτ α ι ό χορός κ α ι θυμιώσι δύο διά­ κονοι μ ε τ ά «κιβωτών)) κ α ι έπισή μ ω ν «αέρων)). Ε ίσοδος μ ετ ά Ε υ α γ γ ε λ ίο υ . Ε ις τό Τ ρισάγιον θυμ ιώ σι δυο έκκ λη σιασ τικοι δι’ έπ ισή μω ν κ α τσ ιω ν. Μ ετ ά το Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν ά ν ά π τ ετ α ι ά π α ς ό μ έ γ α ς πο­ λ υ έλ α ιο ς. Μ ετά τό « Έ π ι Σ οι χαίρεί)) σβήνουσιν ά π α ν τ α τ ά φ ώ τα . Ά ν τ ι χερουβικού και κοινωνικού τό «Τού Δ ε ί ­ πνου σου τού Μυστικού)). Τό αυτό λ έ γ ε τ α ι π ο λ λ ά κ ις εω ς

ότου

μ ετα λ ά β ω σ ιν

ά π α ντες

και

ά ντι

τού

«Π λη ρω θήτω » λ έ γ ε τ α ι χύ μ α . Ε ις τη ν Τ ρ ά π εζα ν ά π λ ώ ς , ως έν τ α ΐς καθημεριν α ΐς . 'Ά ν κα ι τό «Τριώδιον)) όρίζη κατάλυσιν οϊνου ________________________ 202

-- -----------------------------------------

καί ελ α ίου , π α ρ α τ ίθ ε τ α ι σ υ νή θ ω ς (χόνον οίνος. Το εσπέρα ς το μικρον Ά π ό δ ε ι π ν ο ν ά ν ε υ Χ α ιρετι­ σμών.

Μ εγά λη

Ιίαρασκευη

α) ΜΕΣΟΝΓΚΤΙΚΟΝ - ΟΙ>ΗΡ()Σ Σ η μ α ίνει έπ ίσ η μ ο ς κ ό π α ν ο ς, «σ ιοερά κι» κ α ι oojδεκάκις ό μ έ γ α ς κο)δο^ν (πενΟ ίμο^ς). 'Ο εφ η μ έρ ιο ς θυμιά εις το « Έ π α κ ο ύ σ α ι σου» ο^ς ειΟ ισται. ί ί λ η ρωθέντος τού Έ ξ α ψ ά λ μ ο υ ο έ κ κ λ η σ ια σ τ ικ ο ς ά ν ά πτει τά «λαδοκέρια» κ α ι τ ά ς λ α μ π ά ο α ς κ α ι θ έ τ ε ι το δισκέλιον μ ετ ά δύο είσoδικo'Jv εμπροσΟεν τ ή ς '12ραίας Π ύ λη ς. Τά « Α λ λ η λ ο ύ ια » κ α ι « Ό τ ε οί ένδοξοι» άργο*>ς (τά δύο π ρώ τα ) ώ ς έν τ α ΐς πρ ολ α β ού σ α ις ή μ έρ α ις. Ευθύς μ ετά το τρ ίτον « Ό τ ε οι ένδοξοι» (σύντομΛ»ν) άρχεται το Α' Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν κ α ι ό έκ κ λ η σ ια σ τικ ο ς άνάπτει τ ά δύο είσοδικά. Το κηρίον τώ ν βημοθύρω ν «αργεί» διότι φ ω τίζουσιν ίκα νώ ς τ ά δύο είσοδ ικ ά . Τό Α' Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν λ έ γ ε ι ό ή γ ο ύ μ ενο ς, τ ά δέ λ ο ι­ πά οι ιερείς τ ή ς μονής κ α τά τ ά ξ ιν . Φέρουσι δέ μ α ν ­ δύαν και έπ ιτρα χή λιον.^ ”^ Μ ετά τό Ε ύ α γ γ έλ ιο ν τ ίθ ε τ α ι Ά v ά γ v o J σ ις, οπ ότε φροντίζει 6 έκκλησιαστικος διά τό δισκέλιον κ α ι τον φανόν πρό τού Ε ύ α γ γ ε λ ίο υ . Α ι λ ο ιπ ά ι δύο ή τρεις Α ν α γ ν ώ σ ε ις τίθ εντ α ι όποτε όρίση ό τ υ π ικ ά ­ ρης.^® Έ ά ν τεθή μόνον μ ία Ά ν ά γ ν ω σ ις , συνήΟίος λ έ γ ε τ α ι μ ετά τό έβδομον Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν . 203

Τ ά τ ρ ία π ρ ώ τα Α ν τ ί φ ω ν α λ έ γ ο ν τ α ι μουσικά έκ τώ ν ψ α λ τ ώ ν . Τ ά

λ ο ιπ ά ύπο διαφόρων πατέρων

όρισθέντω ν υπό του τυ π ικ ά ρη . Έ κ α σ τ ο ν τροπάριον τώ ν Α ν τ ιφ ώ ν ω ν δισσεύεται^ έάν ού χι όλω ν τώ ν Α ν τ ιφ ώ ν ω ν , τουλάχιστον τώ ν τριώ ν πρώ τω ν τώ ν ψ α λ τώ ν. Τ ά τρ ία πρώτα ά ρ χο ντα ι έκ δ εξιώ ν, τ ά έπόμιενα τρ ία έξ άριστερών κ .ο .κ . Μ ετά τό π έμ π τ ο ν Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν ό εκκλησιαστικός άποσύρει τ η ν εικ όνα του «Μ υστικού Δ είπνου» έκ του προσκυνηταρίου κ α ι τό δισκέλιον έκ τή ς 'Ω ­ ρ α ία ς Π ύ λ η ς . Τ ά δε ά νη μ μ ένα είσοδικά φέρει ώς τη ν Β . Π ύ λ η ν . Ό δ ια β α σ τ ή ς μ ετ ά τού δεξιού ψ άλτου εισέρχον­ τ α ι ε ις τό Β ή μ α κ α ι γ ίν ε τ α ι ή έξοδος τ ή ς εικόνος τ ή ς Σ τα υ ρ ώ σ εω ς. Π ροπορεύεται ό δ ια βα στής κανονα ρ χώ ν τό «Σ ήμερον κ ρ εμ ά τ α ι» , ακολουθεί ό ψ άλ­ τ η ς με τούς βοηθούς του ψ ά λ λω ν (ή κ α τ ’ ά λλους έκ τ ή ς ο ικ εία ς αυτού θέσ εω ς, τού δεξιού δηλονότι χορ ού)/® ε ίτ α δύο έκ κ λη σια σ τικ οι μ ετ ά είσοδικώ ν, εις (ή δύο) διάκονος με σ α ντά νιον κα ί θυμιατόν^^ και ό έφ ημέριος ιερεύς με τη ν εικόνα . 'Ά π α ν τ ες δε κα τα βα ίνου σ ιν έκ τώ ν στασ ιδίω ν τω ν και ίσ τα ντα ι α σ κ επ είς. Ό ιερεύς το π ο θ ετεί τ η ν εικόνα εις τό προσκυνητά ριον, τ η ν θυμιά, προσκυνεί και εισ έρ χετα ι εις τό Β ή μ α . Ε ίτ α «χα ιρ ετά » ό ήγούμ ενος και οί πα τέρ ες κ α τά τ ά ξ ιν , μ ε τ α ν ίζ ο ν τ ε ς εω ς γής.^^ ---------------------------------------------

204 -------------

Οί έκκλησιαστικοΐ τοποθετούσι το δισκέλιον κα ΐ τά εισοδίκά εις τ η ν Ώ ρ α ία ν Π ύ λ η ν , ώ ς κ α ι προ τής έξόδου. Π ληρω θέντος τού άργοΰ «Σ ήμερον κρ εμ άται» τοΰ δεξιού ψ άλτου, έ π α ν α λ α μ β ά ν ει αύτο συντόμω ς ό άριστερος και άκολουθούσιν τ ά λ ο ιπ ά τω ν Α ν τ ι ­ φώνων τροπάρια. Μ ετά το έβδομον Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν κα ι τ η ν Ά ν ά γ ν ω σιν, λ έ γ ε ι ό ή γού μ ενος τον Ν ' ψ αλμον κα ι εύθυς λ έγετα ι το ογδοον Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν . Ή Ε ' κ α ι ?Γ ωδή τοΰ κανόνος ύπ,ο διαφόρων π α τέρ ω ν. Ή Θ' ο^δή και τά έξα ποστειλά ρια είνα ι «γερ οντικ ά ». Θ υμιά ό ιερευς διά τοΰ παπαδικοΰ κα τσίου. Οί Α ίνοι κα ι τ ά Ά π ό σ τ ιχ α έκ τ ή ς « ’Α θω νιάδος». Το «Δόξα» κα ι τό « Κ α ι νΰν» τώ ν Ά π ο σ τ ιχ ω ν ψ άλλονται ά ρ γά μουσικά. Μ ετά τό ένδέκατον Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν ο έκ κ λη σ ια σ τικός αϊρει έκ τ ή ς 'Ω ρα ία ς Π ύ λ η ς τό δισκέλιον και θετει αύτό εις τή ν είθισ μένην θέσιν οπου λ έ γ ε ι ό διάκονος τό Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν , διότι τό δωδέκατον Ε ύ α γ ­ γέλ ιον ά π α γ γ έ λ λ ε τ α ι υπό τοΰ πρώτου διακόνου τή ς μονής. Γ ίν ε τ α ι ή έξοδος τοΰ Ε ύ α γ γ ε λ ίο υ έκ τ ή ς 'Ω ­ ραίας Π ύ λη ς και ή λ οιπ ή γνω σ τ ή τ ά ξ ις . Έ ν ώ εις τό τ έλ ο ς τώ ν ένδεκα Ε ύ α γ γ ε λ ίω ν ό δεξιός χορός έψ α λλε «Δόξα τή μακροθυμία σου Κ ύριε, δόξα σοι», εις τό δωδέκατον λ έ γ ε ι «Δ όξα σοι Κ ύριε, δόξα σοι». Μ ετά τό ’Α π ολυτίκιον γ ίν ε τ α ι ’Α πόλυσις και διακοπή. 2D5

-----------------

β)

Μ Ε Γ Α Λ Α ΙΩ Ρ Α Ι

Α κ ο λ ο υ θ ε ίτ α ι ή δ ιά τ α ξις τώ ν Μ ε γ ά λ ω ν Ό ρ ώ ν τώ ν Χ ρ ισ τ ο υ γ έν ν ω ν με τ ά ς έξη ς διαφοράς: ού θυμιά ό έκ κ λ η σ ια σ τικ ο ς μ ε τ ά «άερος» α λ λ ά μανδηλίου χειρος.^^ Ε ι ς τούς Μ ακαρισμούς ου κρούονται κώ­ δ ω νες. Μ ε τ ά δε τ ά «Τυπικά» Ά π ό λ υ σ ις και διακο­ π ή . Τ ρ ά π ε ζα ού γ ίν ε τ α ι.

Μεγα, Σάββατον α)

Ε Σ Π Ε Ρ ΙΝ Ο Σ ^ ^

Σ η μ α ίν ε ι το «ξυπνητήρι» κα ι τρ ία τ ά λ α ν τ α , ώς συνή θω ςJ έπ ίσ η μ ο ς κόπα νος, «σιδεράκι» και δωδεκά κ ις ό μ έ γ α ς κώδων τ ή ς μονής (π ενθ ίμ ω ς). ’Ά ρ χ ε τ α ι ευθύς 6 Ε σ π ε ρ ιν ό ς διότι ή Θ' 'Ώρα έλ έ χ θ η τή ν π ρ ω ία ν. Οί έκκλη σιαστικοι άνάπτουσιν ά π α ν τ α ς τούς σταυρούς, λ α μ π ά δ α ς, «λαδοκέρια», γ ε ν τ έ κ ια κα ι δλον τον χορόν. Ε ις τό Κ εκραγάριον κ ιν είτ α ι ό Χ ορός κα ι θυμιώσι δύο διάκονοι. Ε ις το «Δόξα» π οιεί «σ χή μ α » υπό τόν μ έγα ν πολυέλαιον ό τυπικά ρης φέρων μανδύαν διά νά είδοποιηθώσιν οι ιερείς διά τή ν Είσοδον. Ούτοι, ποιούντες μετά­ νοιαν εις τόν Δ εσποτικόν Θρόνον, εισέρχονται εις τό Ί ερ όν και ένδύονται τ ά άμφιά τω ν (χρυσά ή κόκ κ ινα ). Είσοδος μ ετά Ε υ α γ γ ελ ίο υ . Ε ίτ α ό διαβαστής τ ά ς προφ ητεία ς και τόν « Α π ό σ το λ ο ν» . Τό Ε ύαγγ έλ ιο ν υπό του πρώτου τώ ν διακόνων εις τόν συνήθη τόπον. Κ α τ ά τήν τού Ε υ α γ γ ελ ίο υ άνάγνω σιν ό έκ-

-----------------------

206-------------------- -

κλησιαστικος α ίρει έκ τοΰ προσχυνηταρίου τή ν τή ς Σταυρώσεως εικόνα κ α ι θ έτει τ ή ν τοΰ Ε π ιτ α φ ίο υ Θρήνου (ή τ ή ς Ά π οκαθηλθ3σ εο3ς). Ε ις τα « Ε ιπ ω μ εν π ά ν τ ε ς» οι δύο έκκ λη σιαστικοί τοποθετοΰσιν ύπο τον μ,έγαν π ο λ υ έλ α ιο ν το τοΰ Ε ­ πιταφίου τρ α π έζιο ν.

Ε ι ς τ ά ((Π ληρω τικά» φέρου-

σι τά είσοδικά εω ς τ ή ς βορ εία ς π ύ λ η ς . Ч) 8ia^jaστής εισ έρ χετα ι (α σ κ επ ή ς) εις το Β ή μ α κ α ι κανο­ ναρχεί εις τούς ιερ είς τ ά Ά π ό σ τ ι χ α . Ό ήγού μ ενος μετά τώ ν ιερέων ψ ά λ λ ο ν τ ε ς το άργον προσόμοιον « Ό τ ε έκ τοΰ ξ ύ λ ο υ » , α ϊ ρ ο υ σ ι ν υπέρ τ ά ς κ εφ α λ ά ς αυτών τον

« Ε π ιτ ά φ ιο ν » ,

ποιοΰσιν τ ρ ε ις γύρους

πέριξ τή ς 'Α γ ία ς Τ ρ α π έ ζ η ς κ α ι έξέρ χ ο ντα ι διά τ ή ς βορείας π ύ λ η ς . Π ροπορεύ ονται τού τω ν ό δ ια βα στή ς κανοναρχώ ν, δύο έκ κ λ η σ ια σ τικ ο ί μ ε τ ά είσοδικών και δύο διάκονοι μ ε τ ά σ α ν τ α ν ίω ν θυ μ ιώ ντες. Π ο ιουσι τρ εις γύρους π έρ ιξ τοΰ τ ρ α π ε ζίο υ κ α ι ένα ποθέτουσι τον « Ε π ι τ ά φ ι ο ν » . Τ ά Ά π όστιχ^ α ψ ά λ λ ο ντα ι μόνον υπό τώ ν ιερέω ν. Ε ί τ α ό αριστερός χορός τό άργόν Δ ο ξα σ τικ ό ν « Σ ε τόν ά να β α λ λ ό μ εν ο ν » ' κα ι «χαιρετοΰσι» τό ν Ε π ι τ ά φ ι ο ν Χ ρ ισ τ ό ν οί ιερ είς κ α ι

οι π α τέρ ες κ α τ ά τ ά ξ ιν , μ ε τ α ν ίζ ο ν τ ε ς έω ς γ ή ς .

Γίνεται Ά πόλυσις και σβήνουσιν άπαντα τά φώτα. Ό «Ε π ιτάφ ιος» στολίζεται δι’ άνθέων. Τό έσπέρας μικρόν Ά ποδειπνον, άνευ «Χαιρετι­ σμών».

207

β)

Ο ΡΘ ΡΟ Σ

Σ η μ ,α ίν ε ί ώ ς έν τ ώ Έ σ π ε ρ ιν ώ . Ό

ίερεύς ποιεί

Ε υ λ ο γ η τ ο ν έμ πρ οσθεν του «Έπιταφίου».'^*^ Θυμιά ώ ς ε ϊθ ισ τ α ι ε ις τ ο « Έ π α κ ο ύ σ α ι σου». Μ ετά τον Ε ­ ξ ά ψ α λ μ ο ν ά ν ά π τ ε ι ό έκ κ λ η σ ια σ τ ικ ο ς τ ά «λαδοκέρια» κ α ί τ ά ς λ α μ π ά δ α ς . Μ ε τ ά το «Θεός Κύριος» κ α ι τ ά Α π ο λ υ τ ί κ ι α , ψ ά λ λ ο ν τ α ι ε ις άργον μέλος τ ά κ α θ ίσ μ α τ α κ α ι ό κ α ν ώ ν . Ή

μέν Α' και Γ' ωδή

ύπο τ ώ ν ψαλτών"^' α ί δε λ ο ιπ α ι υπο διαφόρων (συντ ό μ ω ς ). Ή Θ' ώ δή ε ίν α ι « γερ ο ντικ ή » . Θυμιά ο ίερεύς. Ό δ ’ έ κ κ λ η σ ια σ τ ικ ο ς φέρω ν τον μανδύαν αυ­ τού δ ια ν έ μ ε ι κ η ρ ία τ ο ίς ά δ ελ φ ο ίς κ α ι ίερεύσι. Μ ε τ ά τ ο τ ρ ίτ ο ν « 'Ά γ ιο ς Κ ύριος ό Θεός ήμών» τ ίθ ε τ α ι Ά ν ά γ ν ω σ ι ς π λ η σ ίο ν του προσκυνηταρίου. Ό

ή γ ο ύ μ ε ν ο ς , οί ιερ είς κ α ι διάκονοι εισέρχονται

ε ις τ ό Β ή μ α κ α ι ένδ ύ οντα ι χρ υσ ά ά μ φ ι α . Τ ό τ ε δ ια κ ό π τ ει

ό τυ π ικ ά ρ η ς

το ν

ά να γ ινώ σ κ ο ντα και

ά ν ά π τ ο υ σ ι τ ά ς λ α μ π ά δ α ς τ ω ν ά π α ν τ ε ς . Οί δέ ιε­ ρ είς έξέρχ^ονται διά τ ή ς 'Ω ρ α ία ς Π ύ λ η ς ψ άλλοντες τ ά ε γ κ ώ μ ια . Ό δ ια β α σ τ ή ς , π λ η σ ίο ν τού προσκυνη­ τ α ρ ίο υ ίσ τ ά μ ε ν ο ς , σ τ ιχ ο λ ο γ ε ΐ ε ις έκαστον τροπαριον ε να ν σ τ ίχ ο ν έκ τοϋ 1Z’ κ α θ ίσ μ α το ς του ψ αλτη­ ρίου. Ό δέ ή γ ο ύ μ εν ο ς θυμιά τό Κ α θ ολικ όν ευχόμε­ νος ε ις ενα ν έκ α σ τον τ ώ ν α δ ελφ ώ ν « Κ α λ ή ν Ά ν α σ τ α σ ιν !» . Έ μ π ρ ο σ θ έ ν του π ροπ ορεύετα ι εις διάκο­ νος κ α ι ετερ ος α κ ολ ο υ θ εί όπισθεν αύτου. Οί

ιερ είς

ϊσ τ α ν τ α ι

-----------------------------------------------

κύκλω 208

“

του

Ε π ιτ α φ ίο υ

--------------------------------

έστραμμένοι προς ά ν α τ ο λ α ς , ψ α λ λ ο ντες εν εγκίο[Λίον έκαστος, έω ς τού τελ ευ τ α ίο υ διακόνου. Ε ιτ α πάλιν ο ήγούμενος, κα ΐ οί λοιποί εω ς τέλου ς και πάλιν ό ήγουμενος κα ι οί υπόλοιποι διά τρ ίτη ν φοράν. Ε ίτ α οί χοροί ψ άλλουσιν άντιφωνικοΟς ο λ ί­ γα και π ά λ ιν οί ιερείς, ώ ς άνω τέρω . Το έσ χα τον τροπάριον λ έ γ ε τ α ι εις χρόνον άργότερον υπό τώ ν ιερέων και άκολουθεΐ α ίτη σ ις. Ή αυτή τά ξις άκολουθεΐται και εις τά ς υπο­ λοίπους δύο στάσ εις. Ε ις μ.έν τη ν δευτέραν στάσιν θυμιά ό Β' τϊ) τά ξει ίερευς, εις δε τη ν τρίτη ν ο Γ'. Τέλος ψάλλουσιν οί ιερείς τ α αργά Ε υ λ ο γη τά ­ ρια"^^ και εισέρχονται εις τό 'Ιερόν. Άκολουθοΰσιν ό

Ϊ

Αίνοι (έκ τή ς «Ά θ ω νιά δος») και ή αργή Δοξολο­

γία ([Λουσική). Ό έκκλησιαστικός διανέμει εις διαφόρους π α ­ τέρας τον σταυρόν, έξα πτέρυγα κλπ. Γ ίνετα ι ή έ­ ξοδος και περιφορά τού « Ε π ιτ α φ ίο υ » . Προπορεύε­ ται εις μοναχός μετά μανδύου κρούων τό τά λαντον, άκολουθοΰσιν έτεροι φέροντες τόν σταυρόν, τά δύο φανάρια και τά δύο έ ξ α π τ έ ρ υ γ α . Ε ί τ α οί χοροί συνημμένοι ψ άλλοντες τό άργόν μ έγα δοξαστικόν «Τόν ήλιον κρύψαντα» τρών).^^

(τού Γερμανού Ν .

Π α-

Έ ποντα ι δύο μονάχοι μετά μανδύων φέροντες τά δυο εισοδικά, οί διάκονοι θυμιώντες και οί ιερείς φεροντες άνωθεν τών κεφαλώ ν αυτών τον « Ε π ι ­ τάφιον» (μόνον τό ύφασμα, άνευ τού τραπεζίου). 209

Ч) κ α μ π α ν ά ρ η ς σ τ]μ α ίνει π ε ν θ ίμ ω ς τον μ έ γ α ν κώ ­ δω να τ ή ς μ ο ν ή ς , ό δέ δ ια β α σ τ ή ς κ α ν ο ν α ρ χ ε ί το δοξα στ^κ όν, π ρ οπ ορ ευ όμ ενος τ ώ ν ψ α λ τ ώ ν . riotou at τ ρ ε ίς γύρους πέρ^ξ του ναοΰ μ ετ ά σ τά ­ σ εω ν κ α ι διαφ όρω ν α ιτ ή σ ε ω ν . Ο ι δύο εκ κ λη σ ια σ τι­ κοί π α ρ α μ ένο υ σ ιν έν τ ώ Κ α θ ο λ ικ ω , έλ έ γ χ ο υ σ ι τά ς κ α ν δ ή λ α ς κ α ι α ιρουσι τ ό τού « Ε π ιτ α φ ίο υ » τρα π έζ ιο ν . Ε ι ς τ η ν έπ ισ τρ οφ ή ν οί ιερ είς ισ τ α ν τ α ι έντος τής θύρας τού νάρθηκος"^^ κ α ι ύψοΰσι τον « Ε π ιτ ά φ ιο ν » εω ς δτου δ ιέλ θ ω σ ιν ά π α ν τ ε ς υ π ’ α υ τό ν, εισ ερ χό μ ε­ νοι ε ις το ν να ό ν . Ο ί ψ ά λ τ α ι ισ τ α ν τ α ι π λ η σ ίο ν συν ε χ ί ζ ο ν τ ε ς τ ό δ οξα σ τικ όν. Ό

ε ις έκκ λη σιαστικός

θυμια του ς εισ ερ χ ό μ ενο υ ς δ ι’ έπισή μ ου κα τσίου με­ τ ά μ α ν δ η λ ίο υ χ ε ιρ ό ς , ό δ ’ έτερ ο ς, ίσ τά μ ενο ς ά πέν α ν τ ι τού π ρ ώ το υ , ρ α ίν ει διά τοΰ μυροδοχείου τούς π α τέρα ς. Ε ίσ ε λ θ ό ν τ ω ν α π ά ν τ ω ν δ ια κ ό π τ ετ α ι τό δοξαστι­ κ όν, ε ισ έ ρ χ ο ν τ α ι οί ιερ είς ε ις τό Β ή μ α διά τή ς 'Ω ­ ρ α ία ς Π ύ λ η ς , ψ ά λ λ ο ν τ ε ς τό « Ό

ευ σ χή μ ω ν Ι ω ­

σ ή φ » , ενώ οί τ ά είσοδικά φ έροντες ισ τα ντα ι προ τ ώ ν δ εσ π οτικ ώ ν εικ ό νω ν. Ο ί ψ ά λ τ α ι κ α τ α λ α μ β α νουσι τ ά σ τ α σ ίδ ιά τ ω ν . Οί ιερ είς ποιοΰσι τρ είς γύ ­ ρους π έρ ιξ τ ή ς 'Α γ ί α ς Τ ρ α π έ ζ η ς κ α ι έναποθέτουσι τόν « Ε π ιτ ά φ ιο ν » ε ις τ ή ν φράσιν «κηδεύσας άπέθετο». Έ π ο ν τ α ι ή Π ρ ο φ η τ εία κ α ι ό « Α π ό σ τ ο λ ο ς » ύπο

τού δ ια βα στοϋ κ α ι τό Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν υπό τού πρώτου ----------------------------------------------

210

τών Siaxrjvojv, ώς είΟισται. Κίτα ’Λπόλυσις και διακοπή.

γ)

Ω Ρ Α Ι, Α ', Γ ', Σ Τ ', Η '

Λέγονται χύμα καί άνευ διακοπής. Ιίίς την Η' 'Ώραν τίθεται εις το προσκυνητάριον ή είκών «Εις ’Άδου Κάθοδος» εως τής ’Λποδόσεο^ς τού Ιίάσχα. Εις τα αΤυπικά» έπίσημος κόπανος, «σιδεράκι» και τρεις στάσεις μεγάλοι κoJδoJvες.'^^ ’Λνάπτονται τά «λαδοκέρια», οί σταυροί άπαντες και αί λαμπάδες.

δ) Ε Σ Π Ε Ρ ΙΝ Ο Σ Μ Ε Τ Α Θ Ε ΙΑ Σ Α Ε ΙΤ Ο Γ Ρ Π Α Σ ТОТ Μ Ε Γ Α Λ Ο Ι Β Α Σ Γ Υ Ε ΙΟ Γ

Γ ίνετα ι σ υλ λ ειτουρ γόν. Ά ρ χο μ ένο υ τού Προοι­ μιακού οί εκκ λη σιαστικοί ά νάπτουσι γ εντέκ ια και δλον τον χορόν. Ε ις τό «Κ α ι νύν» είσοδος μετά Ε υ α γγελίου . Π ροκείμενον ου λ έ γ ε τ α ι. Ό διαβαστης θέτει τό δισκέλιον υπό τόν μ έγα ν πολυέλαιον έστραμμένον πρός ά να τ ο λ ά ς και άναγινο)σκει τάς προφητείας. Οί έκκλησιαστικοι σβήνουσι τά γ ε ν ­ τέκια και τόν χορόν. Κ α τ ά τη ν τού Δ α νιή λ προφη­ τείαν είς έκκλησιαστικός ά νά π τει τά γ εντέκ ια , χ ο ­ ρόν και μικρούς π ολυ ελα ίο υ ς, ό δ ’ έτερος τά επ ίσ η ­ μα κα τσ ία .

Ό

διαβαστής έκφω νεϊ τους στίχους

και, πρώτος ό ήγούμενος, εΐτα οί χοροί άντιφω νικώς ψάλλουσιν τό έφύμνιον «Τον Κύριον υμνείτε». Ε ίς τό « Ό σ ο ι είς Χριστόν» αίρει τό δισκέλιον --------------------------------------------

211 -------------------------------------------

о δ ια βα στή ς, ol δε έκκλησιαστικοΐ θυμ.ιώσι φεροντ ε ς έπισήμ,ους «άερας». Α κ ολού θω ς ό « Α π ό σ το λ ο ς» ύπο τον μ έγ α ν π ο­ λ υ έλα ιον. Ε ις το τέλ ο ς τούτου, ό δ ία βα στής έπιστρέφει εις το στασίδιόν του, άνευ μ ετα νο ία ς τώ ήγουμένω . Ε ίτ α ό ήγούμενος ά ρ χετ α ι ψ ά λλειν το « Α ν ά σ τ α ό Θεός» και έν σ υ νεχεία οι χορ οί, τού διαβαστοϋ έκφωνοΰντος τούς σ τίχους έκ του σ τασ ι­ διού αύτου. Ό ήγούμενος ψ άλλω ν σκορπίζει δαφνόφυλλα έκ τίνος πανεριού εις δλον τον ναόν. Ό έκκλησιαστικός κρούει ένα κτύπον εις τό καθημερινόν «σιδερά­ κι» ειδοποιών τον καμπανάρην οπως σημάνη μίαν στάσιν μ εγά λους κώδωνας. Ή

υπόλοιπος Θ εία Λ ειτουργία του Μ εγάλου

Β α σιλείου , ώς εϊθισται. Τ ρά πεζα ου γίν ετ α ι. Τα δε δαφνόφυλλα παραμένουσιν εις τό δάπεδον τού ναοΰ έως και την Λ ι­ τα νεία ν τή ς Διακαινησίμου.

—

212

снме1шсею

к'

кеф>^юу

1. Ε ις τη ν Μ ονήν Μ εγ ίσ τ η ς Α α ύ ρ α ς ψάλλουσιν έκ πα ραδόσεως το « Α ν ο ίξ ω το στόμα μου» —π λ ή ν έορτής Υ π α ­ π α ν τ ή ς - εις ά πάσα ς τ ά ς του Τριωδίου Κ υριακάς. 2. «Κ α τη χή σ εις 'Α γίου Θεοδώρου Στουδίτου», έκδ. Σ. Σχοινά , Β όλος 1 9 7 5 . 3. Τό Τυπικόν τή ς Μ εγ ίσ τ η ς Λαύρας δεν ορίζει κηροδο­ σ ίαν. 4. Ε ις τινα ς μονάς ή π α ννυ χις τ ε λ ε ιτ α ι εις την Λ ιτη ν. Σβήνουσι τα φώ τα εις τον κυρίως ναόν, κ λ είετ α ι ή Β ασιλική Πύλη και τοποθετούνται τ α κόλλυβα εμπροσθεν του Χριστού τής Λ ιτή ς. 5. Ε π ειδ ή εις τή ν Μ ονήν Μ εγ ίσ τ η ς Λαύρας 6 «Κουβαράς» είναι πολύ μ εγ ά λ ο βιβλίον άρχόμενον έκ τή ς τού Ά γ ιο υ Αθανασίου έποχή ς (1 0 ο ς α ιώ ν), τοποθετούσι δισκελιον και κηρίον εις εν τω ν τού Καθολικού παρεκκλησίω ν και ά να γινώσκουσιν ά παντες οι ιερείς κα τά τ ά ξιν, φέροντες έπιτραχή λιον, έξ αρχής τή ς Α κ ολουθ ία ς. 6. Ε ις τινα ς μονάς άλλάσσουσι τ ά κυριακάτικα καλύμ­ ματα (εις τήν Α γ ί α ν Τ ρά πεζα ν τούλά χισ τόν) μ ετά τή ν ε ί­ σοδον. 7. Ε ις τή ν του Γρηγορίου Μ ονήν σημαίνουσι πενθίμω ς.

~

----- —--------- 213 ----- ------------ ——

8. Τάς Α να γ νώ σ ε ις ορα εις το «Τριώδιον». 9 . Δεν έκφω νεΐται ύπο τού Ιερέως, ώς συνήθως γίνετα ι έν τ α ΐς ένορίαις οπου βεβαίω ς ό λαος δεν γνω ρίζει την εύΧή'^· 10. Έ κ τος τών τριών πρώτων ήμερών τής Καθαράς Έ βδομ-άδος, κατα τά ς οποί ας έάν τύχη έορταζόμ,ενος 'Άγιος προψ άλλεται την Τυρινήν έβδομ-άδαν ή μετατίθεται οπου αν ό τυπικάρης βούληται. 11. Μ ετά τον Μ έγαν Κανόνα δύναται, έάν κρίνη ούτως 6 τυπικάρης, νά άναγνωσθώσιν οι τής Θεοτόκου «Χαιρετισ[Λθί». 12. Ε ις τον του Πρωτάτου άρχαίον ναόν και άλλαχοΰ συνήθως έξέρχεται θυμιών προ του λειτουργοϋντος ιερέως ετερος ιερεύς φέρων έπιτραχήλιον και κρατών σαντάνιον (έλλείψ ει διακόνου). 13. 'Υπάρχει συνήθεια ή άνάγνωσις τών 'Ωρών άπό σή­ μερον νά γίνετα ι άνευ διακοπής, πλήν όμως ουχι εις άπάσας τά ς τοΰ ’Άθω μονάς. 14. Ή Α κολουθία τών «Χαιρετισμών» εις τά Α πόδει­ πνα τών τής 'Α γίας Τεσσαρακοστής Παρασκευών είναι νεωτέρα συνήθεια, διά τούτο και τά αρχαία Τυπικά ουκ εχουσιν ιδιαιτέραν διάταξιν περι ταύτης. Άναφέρονται άπλώς τά συνήθη μικρά Α πόδειπνα. Λόγω τής διαδόσεως τής Α κ ο­ λουθίας ταύτης έπεκράτησε και έν 'Αγίω Ό ρει ή κρουσις κωδώνων, πλήν ούχι εις άπάσας τάς μονάς. Α'ι τελευταΐαι άρκοΟνται εις τό σιδεράκιαν. 15. Ε ις τήν κρίσιν τού τυπικάρη έναπόκειται τό ψάλλεσθαι τό άργόν «Τή 'Υπερμάχω» εις έκάστην τών «Χαιρετι­ σμών» Ακολουθίαν κατά τάς Παρασκευάς τής 'Αγίας Τεσ­ σαρακοστής. 16. Πρβλ. «Τριώδιον» ’Απ. Διακονίας. 17. «Τετραευαγγέλιον»; καλείται ούτως ή συγκέντρωσις 214

τώ ν τεσσάρων Ευαγγελίο^ν Μ ατθαίου, Μάρκου, Λουκά καΐ Ίω άννου εις εν βιβλίον. 18. Το τή ς Μ εγίσ τη ς Λαύρας Τυπικον ορίζει εναρξιν τού Βαθέος ’Όρθρου, τοϋ Μ εγάλου Κανόνος και του Ακαθίστου εις τά ς 5 .0 0 (βυζαντινή ώρα). 19. Π ρβλ. «Τριώδιον», σ ελ. 2 9 6 . 2 0 . Ε ις τήν Μ εγίσ την Λαύραν κρούουσι τρεις στάσεις κώδωνας μεγάλους. 2 1 . Εύρηνται εις τά ς κυκλοφοροΰσας μουσικάς συλλογάς Ε σπερινού (π .χ . «Μουσικος Θησαυρός Εσπερινού», "Αγιον ’Όρος 1 9 3 1 ). 2 2 . Μ ετά τήν Λ ειτουργίαν και Τράπεζαν γίνετα ι «παγκοινιά» (βλ. Μέρος Β ', κεφ. Σ Τ ') διά τούς σταυρούς. Είναι δέ οΰτοι δύο κλάδοι δάφνης δεδεμ-ένοι σχημα τίζοντες σταυ­ ρόν. Ε π ίσ η ς πληρούσι δύο πανέρια δαφνοφύλλων διά τούς εκκλησιαστικούς. 2 3 . Αί Ά κολουθίαι τών Νυμφίων —οΐ ’Όρθροι δηλαδή Μ. Δευτέρας, Μ. Τ ρίτης, Μ. Τετάρτης, Μ. Π έμπτης—, αί τών 'Α γίω ν Παθών (’Όρθρος Μ. Παρασκευής) και τού ’Όρθρου τού Μ. Σαββάτου τελούνται ως «Βαθύς Όρθρος». Ε ις τάς ένορίας συνηθίζεται νά τελούνται τό έσπέρας τής παραμονής διά τήν δυνατήν προσέλευσιν τού λαού, πλήν δμως εις τας ίεράς μονάς δέον νά φ υλάττεται ή ορθή τάξις. 2 4 . Τά Μεσονυκτικά τής Μ εγάλης Έβδομάδος καταλιμπάνονται. Π λή ν δμως ή άκριβεστέρα τάξις ορίζει τήν άνάγνωσιν τού συνήθους Μεσονυκτικού, ά λλ α έν τώ κυρίως ναώ. Ό δέ τυπικάρης άς πράξη ως βούλεται. 2 5 . Ε ις τά ς ένορίας συνηθίζουσιν οί ιερείς, μάλλον έξ αγνω σίας τού παπαδικού κατσίου, νά θυμιώσι διά τού κατσίου τού εκκλησιαστικού (τής χειρός). "Οπου δμως υπάρχει παπαδικδν κατσίον, άς γίνετα ι χρήσις αυτού, ως όρθότερον. 2 6 . Π ρβλ. σημ. 21. 215

27.

Διά την τών Ε ύα γγελίω ν τής Μ. Παρασκευής άνα-

γνωσιν οί Ιερείς είς το 'Άγιον ’Όρος ού φέρουσι φελωνιον. Ε ις τον άρχαΐον ναον τού Πρωτάτου [j-αλιστα, το επιτραχήλιον είναι κοκκινου χρώματος. Το κόκκινον χρώμα τών αμφίων (σχεδόν βυσσινι) κατα τούς Βυζαντινούς χρόνους έθεωρεΐτο πένθιμον και συναμα πανηγυρικόν. Την Μ. Π έμπτην, Μ. Παρασκευήν και Μ. Σάββατον αι ποδέαι εις το Πρωτάτον είναι κόκκιναι. Ά πο δε τον του Μ. Σαββάτου Έσπερινον οι ιερείς φέρουσι χρυσο­ κόκκινα άμφια. Κ α τ ’ αύτόν τον τρόπον έκφράζεται ή «χαρ­ μολύπη» τής Όρθοδόξου Ε κκλησίας. Τά μαύρα άμφια, κα­ λύμματα και ποδέαι είναι καινοφανή —μόλις εις τό τέλος του προηγουμένου αίώνος ένεφανίσθησαν είς την Α νατο­ λήν— κατ’ έπήρειαν τού υπερβολικού συναισθηματισμού και δραματισμού τής Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. 2 8. Ε ίς τήν τού Γρηγορίου Μονήν τίθεται μετά τό τρί­ τον, πέμπτον και έβδομον Εύαγγέλιον. 2 9. Έ κ τής «Άθωνιάδος» Π. Φιλανθίδου. 30. Έ νθ. άνωτ. σημ. 21. 31. Ε λ λ είψ ει διακόνου, ίερεύς τις μετά σαντανίου και θυμιατού, φέρων έπιτραχήλιον. 32. Έ κ τού 1864 έτους έπι τής Πατριαρχείας Σωφρο­ νίου τού άπό Ά μα σεία ς, είσηχθη ή έξοδος «Εσταυρωμένου» είς τό Πατριαρχεΐον Κωνσταντινουπόλεως και είς τάς κατά τόπους Ε κκλησίας — κατά μίμησιν ’ισως τών Δυτικών Λι­ τανειών Εσταυρωμένων άγαλμάτων. Αύτη ή τάξις έπικρατεΐ έσχάτως είς πολλάς μονάς, ως και είς τό Πρωτάτον. Π λήν όμως ή συνήθεια αύτη τής έξαιρετικώς πομπώδους και δραματικής έξόδου τού Εσταυρωμένου σώματος, ιδιαίτατα ως γίνεται σήμερον είς τάς ένορίας, άπάδει προς τήν λιτό­ τητα και ήγιασμένην απλότητα τής Όρθοδοξίας (πρβλ. «Τυπικόν τής ΜΤΧΕ», έκδ. Σαλιβέρου, σελ. 404). __________ ___________ _- 216

--------------------------------

П ар’ δλα ταΰτα, έφ’ οσον ή μονή ακολουθεί αύτο το Τυπικόν, ό έκκλησιαστικος θέτει την βάσιν τού «Εσταυρωμέ­ νου» ύπο τον μέγαν πολυέλαιον μετά το πέμπτον Ευαγγέλιον και τοποθετεί καινουργή κηρία έπ'ι τοϋ Σταυρού, άτινα καίουσι συνεχώς, και κατά τά ς Μ εγάλας 'Ώρας. Ε ις την έξοδον γίνονται τρείς γϋροι περι την βάσιν και θυμιά ο διάκονος σταυροειδώς (ώς εις τάς 14 Σεπτεμβρίου). Μετά την έξοδον

6 εκκλησιαστικός θέτει εις το προσκυνητάριον την τής Σταυρώσεως εικόνα. Αι έπόμεναι Α να γνώ σ εις λέγονται πλησίον του προσκυνηταρίου, διά νά μή στρέφη ό άναγινώσκων τά νώ τα εις τον Σταυρόν. 3 3 . Β λ . «Μουσικός Θησαυρός Ε σπερινού», "Αγιον ’Όρος 1931. 3 4 . Ε ις τινας μονάς θυμιά ό έκκλησιαστικός διά κατσίου άνευ κωδωνίσκων. 35.

Ό Ε σ π ερ ινός σημαίνει ώς είθισται (9 .0 0 ) ή ολίγον

ένωρίτερον. 3 6 . Εις τό ’Όρος τού ’Άθωνος «Άποκαθήλωσις» τοϋ Ε ­ σταυρωμένου σώματος ού γίνεται, ώς συνηθίζεται εις τάς ενορίας, τό οποίον είναι στοιχείον έντελώς διάφορον τής Όρθοδόξου Παραδόσεως. Ό «Εσταυρωμένος» εις τόν τού Πρωτάτου ναόν κατά την τών Μεγάλων 'Ωρών Ακολουθίαν, βρίσκεται ουχι εις τό κέντρον τού ναού, άλλ’ εμπροσθεν τού προσκυνηταρίου διά νά «χαιρετώσιν» οι πατέρες. Άφού τό «Επιτάφιον σώμα» κατατεθή, ό «Εσταυρωμένος» τοποθετείται 0πισ6εν τού

«Επιταφίου» δι’ δλον τόν τού Μ. Σαββάτου ’Όρθρον. Εις έτέρας μονάς έπιστρέφουσιν αυτόν άπλώς εις τό Ί ερον, πρό τού Εσπερινού. 37. Ό «Επιτάφιος» δεν τοποθετείται εις κουβούκλιον ά λλ ’ έπι τραπεζίου απλού και ολίγον έπικλινούς -διά νά φαίνηται ό «Ε π ιτά φ ιος»- κεκαλυμμένου διά λευκής οθόνης. ■^7

38. Β λ.

«Μουσικον Α π άνθισ μα»

Ίω .

Πρωτοψάλτου,

Κ ω νσταντινούπολις 1 9 0 4 (έπανεξεδόθη). 3 9 . Έ κ τή ς «Ά θω νιάδος» συνήθως. 4 0 . Ό « Ε π ιτά φ ιο ς» χρησιμοποιείται ως 'Α γία Τράπεζα εις ολον τον ’Όρθρον. 4 1 . Έ κ του άργοϋ «Είρμ-ολογίου» Πέτρου Πελοποννησίου, Κ ω νσ τα ντινούπ ολή 1 8 2 5 (έπανεξεδόθη). 4 2 . Ε ις ώρισμένας μονάς άνάπτουσι τότε χορόν και μι­ κρούς Π ολυελαίους, π λήν όμως ούχι εις τό Πρωτάτον. 4 3 . Πέτρου Λαμπαδαρίου, Ή χ ο ς π λά γιος Α' έκ του ΠΑ (ή ΚΕ). 4 4 . ΤαΟτα δεν έξέρχονται έπι κονταρίων, ώς συνηθίζεται εις τον κόσμον, ά λ λ α κρατούνται έκ τής βάσεώς των. 4 5 . Εύρηται

εις

■

μουσικάς συλλογάς τοΟ Εσπερινού

(πρβλ. σημ. 3 3 ). 4 6 . Αι έρωταποκρίσεις «’Ά ρατε πύλας» κλπ. δεν συνη­ θίζονται έν 'Α γίω ’Ό ρει, εί μή μόνον εις Ε γ κ α ίν ια Ε κ κ λ η ­ σιών. 4 7 . Έ ά ν εις την μονήν τεθησαύρισται θαυματουργόν ει­ κόνισμα τής Θεοτόκου (εις τό 'Ιερόν ή Παρεκκλήσιον), φέρετα ι, κατόπιν Π αρακλήσεως, εις τον άριστερόν κίονα τού Καθολικού υπό ένδεδυμένων άμφια ιερέων. Τίθεται εις δισκέλιον μετά έπισ-ήμου ποδέας και «ουρανίας», ήτοι άλεξιβροχίου χρυσού ή κοκκίνου. Παραμένει έν τώ Καθολικω έως τή ς Λ ιτα νεία ς τής Διακαινησίμου Έβδομάδος (πρβλ. Κεφ. Γ ', Λ ιτα νεία ).

21^

-

кефхл^^юм

г'

n e N T T H K O C X X P lO N

Κυριακή τού Π άσχα α ) Α Γ ΡΥ Π Ν ΙΑ

ο έσπέρας του Μ εγάλου Σαββάτου κοσμεί­ τα ι πανηγυρικώ ς ή έκκλησία και τοποθε­ τούνται καιναι λαμ πάδες εις τα μανουάλια^ πολυελαίους και χορόν. Προ τή ς ένάρξεως τή ς

Ά γρυττνίας ά να γινώ -

σκονται «Αί Π ράξεις τώ ν Α ποστόλω ν».* Ό έκκλησιαστικός θέτει τό τή ς άναγνώ σεω ς οισκέλιον εις την οίκείαν θέσιν, ά νά πτει τον φανόν και ποιήσας μετάνοιαν εις τον ήγούμενον κρούει το καθ-ημερινον ((σιδεράκι». Ο ιερευς ποιεί Ε ύλογητόν και άρχετα ι πρώτος -------- 2 1 9

6 η γού μ ενος ά να γ ινώ σ χ ειν τ α πρ ώ τα κ εφ α λα ία .

Ο

τυπικά ρης ο λ ίγ ο ν άργότερον διακόπτει αυτόν δια να σ υ νέχισ η έτερος αδελφ ός κ .ο .κ . Π λη ρ ω θ έντω ν

α π ά ντω ν τώ ν κ εφ α λα ίω ν των

((Πράξεων» ό ιερεύς λ έ γ ε ι ((Δι’ ευχώ ν» άνευ Ά π ο λύ σ εω ς. Ε ίτ α σ η μ α ίνει ό έκκλησιαστικος τον μ.εγισ τόν τ ή ς μ-ονής κώδωνα δωδεκακις και ούτως αρχ ε τ α ι ή προ τ ή ς Ά ν α σ τ ά σ ε ω ς Α κ ο λο υ θ ία . Ό έκκ λη σ ια σ τικος ά νά π τει τ ά ς λ α μ π ά δ α ς και ((λαδοκέρια» τώ ν μανουαλ ίων και διάνεμε ι κηρία τοίς ά δ ελφ οΐς. Ψ ά λ λ ε τ α ι ό Κ ανώ ν ((Κύματι θαλάσσης» ως εις τον προλα βόντα Ό ρθρον, ήτοι άργώ ς αι δύο πρώται ώ δαι έκ τώ ν ψ α λτώ ν, α ι λοιπ ά ι συντόμως υπό διά­ φορων π λ ή ν τή ς Θ', ή οποία είναι ((γεροντική». Μ ετά την του κανόνος συμπλήρωσιν ά ρχεται, π λ η σ ίον του προσκυνηταρίου, ή ά νάγνω σ ις του λό­ γου του 'Α γίου Έ π ιφ α νίου Ε πισκ όπου Κύπρου ((Τι τούτο; Σ ιγ ή π ο λ λ ή έν τή γ ή » . Ο ήγουμενος και οί ιερείς μετά τώ ν διακόνων εισέρ χοντα ι

εις τό

Ίερόν Β ή μ α και ένδύονται

π λή ρ η σ τολή ν, πανηγυρικήν. Οί έκκλη σι αστικοί σβήνουσιν ά πα ντα τά φώτα και κα νδηλια του ναοΰ. Ε ΐτ α ά πέρχονται εις τον καθορισμένον τόπον οπου γίν ετ α ι ή τ ελ ετ ή τής Ά ναστάσεω ς^ και θέτουσι δισκέλιον μ ε τ ’ έπισήμου ποδέας. Ό

τυπικάρης διακόπτει τήν άνάγνω σιν οταν 220

έτοιμασθώ σιν oi ιερείς. Ό ήγουμενος έξέρ χετα ι έκ τή ς Ω ρ α ία ς Π ύ λη ς ψ ά λλω ν «Δ εΰτε λ ά β ετε φώς». Το αυτο ψάλλουσιν άπο μ ία ν φοράν καΐ οί χοροί. Έ ν σ υ νεχεία δυο άδελφ οι (ουχΙ οί έκκλησιαστικοΐ) αίρουσι τα είσοδικά καΐ εξέρχονται μ ετά τώ ν ιε­ ρέων ψ αλλόντω ν τη ν « Ά ν ά σ τ α σ ίν σου Χ ρ ισ τέ Σ ο> τήρ» και φερόντων κηρία. Ε ις εξ αυτών φέρει και την τή ς Ά να σ τ ά σ εω ς εικόνα. Έ ρ χ ο ντ α ι εις τον τόπον όπου γ ίν ε τ α ι ή τ ε λ ε τ ή . Οί εκκλησιαστικοί φροντίζουσι διά τά θυμιατά νά διατηρηθώσιν άνημμένα εις ολην τη ν Α κ ολουθία ν και Άγρυττνίαν. Ά ρ χομένου του «Χριστός άνέστη» υπό του ήγουμένου ό καμπανάρης σημα ίνει τους μ εγά λους κώδωνας. Τό «Χριστός άνέστη» ψ ά λλετα ι δεκατρείς φοράς.

(Ε ις άργόν μέλος^ τό καλούμενον

«άρ-

χα ίον». 'Άν όχι και τά δέκα τρ ία , τουλάχιστον τό Α' του ήγουμένου και τά τέταρτον και πέμπτον τώ ν χορώ ν.) Ψ ά λ λ ε τ α ι τρις υπό τώ ν ιερέων, τρις υπό τώ ν χορών, έξάκις υπό διαφόρων πατέρω ν και τέλ ο ς, πάλιν άπαξ υπό του ήγουμένου, έως την μέσην, δ και τελειώ νει ό δεξιός χορός. Ε ίτα ή Μ εγά λη Συναπτή και εισέρχονται εις το Καθολικόν ψ άλλοντες τόν τή ς Ά να σ τά σ εω ς κα­ νόνα, ον κανοναρχεί ό διαβαστής. Έ ν τώ μεταξύ οί δύο έκκλησιαστικοι άνάπτουσιν άπαντα τά κανδήλια, πολυελαίους, χορόν κ λπ. ό^τι δηλαδή φώς ύπάρχει εις τόν ναόν.^ Ε ις τήν 221

έπ ισ τρ οφ ή ν τ ή ς π ο μ π ή ς , κινοΰσι τούς π ολ υ ελα ίου ς ά π α ν τ α ς κ α \ τον χορ όν. Έ κ α σ τ η ωδή τού κανόνος ψ ά λ λ ε τ α ι ύπο δυο ιε­ ρ έω ν, όρισθέντω ν υπό τού τυ π ικ ά ρ η , ο ϊτ ινες κ α τα λ α μ β ά νο υ σ ι τό σ τα σ ίδιον τώ ν ψ α λτώ ν εις τούς χ ο ­ ρούς. Ε ι ς τ ή ν Α' ωδήν δ ήγούμ-ενος μ-ετά δύο διακόνων —ε ις προπορευόμενος κ α ι ετερος ακολουθών— θυμιά τον να ό ν. Φέρει ούτος —κ α ι οι διάκονοι— σταυρόν [χετά λ α μ π ά δ ο ς εις τή ν άριστεράν χ ε ίρ α . Ε ις ενα έκα σ τον θυμιά, λ έ γ ε ι; «Χ ριστός ά νέσ τ η » , ό δε θυμ ιώ μ ενος ά π α ντά : « Α λ η θ ώ ς ά νέσ τη ». Ε ι ς τό τ έ λ ο ς τ ή ς ω δής γ ίν ε τ α ι α ϊτη σ ις υπό τού Α' διακόνου κ α ι έκφ ώ νησις υπό του ήγουμ.ένου. Ευ­ θύς ά ρ χο ντα ι δύο ετεροι ιερείς τήν Γ' ωδήν και έ ξ έρ χ ετ α ι ό Β' τή τά ξ ει ίερεύς διά νά θυμιάση μ-ετά δύο διακόνω ν. Ο ύτω ς, εις έκάστην ωδήν. Ε ις δέ τ ή ν ΣΤ',"^ ά ν τ ι θυμιατού, ό ίερεύς έξέρχετα ι φέρων μυροδοχείον κα ι ραίνει τούς π α τέρα ς. Ε ις τό Συναξάριον σ η μ α ίνει ώς είθισται τό «σι­ δεράκι». Ε ίτ α ή έναρκτήριος Α κ ολου θία τού Π ά ­ σ χ α , ά ν τ ι Μ ετα λή ψ εω ς. Ή δέ συγχω ρητική ευχή, πρό τ ή ς Θ εία ς Κ οινω νία ς. Ή Θ' ωδή μ ετά τώ ν έξαποστειλαρίω ν ψ ά λλεται υπό τού ήγουμένου και τού Β' τή τά ξει ίερέως τής μ ονή ς. Ε ις τούς Α ίνους σ τ ιχ ο λ ο γ ία ου ψ ά λ λετα ι, διότι « ά ρ γεί» τό ψαλτήριον ολην τήν Διακαινήσιμον.

--- -------------- ------ 222 ----------------------

Ευθύς μ ετ ά το « Α ϊν εΐτ ε» τ ά τροπάρια μ ετ ά

tojv

προτιθεμένω ν στίχο^ν α υ τώ ν. Τά σ τιχ η ρ ά του ΙΙάζτχα ψ ά λ λ ο ντ α ι ύπο to'jv ιε­ ρέων, έξερχομ ένω ν έκ του Ιε ρ ο ύ . Προ'^τος ό ή γού μενος, φέρων το μικρον Ε ύ α γ γ έ λ ι ο ν / ισ τα τα ι εις τον Δ εσ ποτικον Θρόνον. Ε ίτ α ο 1Γ ίερευς, φέρουν την εικόνα τ ή ς Ά να σ τά σ εο^ ς, ά σ π ά ζ ε τ α ι το Ε ύ α γ ­ γ έλ ιο ν τού ήγουμένου και ούτος τη ν τού ίερέθ3ς ε ι ­ κόνα και ά λ λ η λ ο ε ύ χ ο ν τ α ι. Εύθύς ό ίερευς κ α τ α ­ λ α μ βά νει τό έπόμενον π λ η σ ίο ν τού θρόνου σ τ α σ ίδιον. Έ ρ χ ε τ α ι ό Γ' ιερεύς μ εθ ’ έτέρας εικόνος και ά σ π ά ζετα ι ομοίω ς τον ήγούμενον και τον Ь' ιερέα και κ α τα λ α μ β ά νει τό έπόμενον στασίοιον. Ούτο; ποιούσιν οι λοιποί ιερείς μ ε τ ’ εικόνω ν, οί «διάκονοι μ ετά σταυρών ή έξα πτερύγω ν και οί πα τέρ ες (άνευ εικόνων) κ α τά τά ξιν. Τ έλ ο ς, οι προσκυνηταί. 'Ίσ ταται δε έκαστος π λ η σ ίον τού προηγουμένου κυκλικώς εις τ ά τώ ν δύο χορών στασίδια και έξη ς, έως οτου άσπασθώ σιν ά π α ντες. Μ ετά τό πέρας τώ ν στιχηρώ ν ό αριστερός χορός ψ άλλει τό άργόν δοξαστικόν « Ά ν α σ τ ά σ εω ς ήμέρα» τού Μ ανουήλ Χρυσάφου^ μ ετά τού κρ ατή μ ατος, διά νά έξοικονομηθή χρόνος διά τόν ασπασμόν. Έ ν σ υνεχεία ψ ά λ λετα ι τρις τό «Χ ριστός ά νέστη» και άναγινώ σκει ό ήγούμενος έκ τού Δ εσ π οτικού Θρόνου τόν Κ α τη χη τικ όν Λ όγον τού 'Λ γίου Ίω άννου τού Χρυσοστόμου. Μ ετά τήν ά νάγνω σ ιν ψ ά λλεται τό τού 'Α γίου Χρυσοστόμου άπολιττίκιον

—

_

223 -----------------------------------------

-

κ α ι γ ί ν ε τ α ι Ά π ό λ υ σ ις . Ά κολουθοϋσιν α ί Ώ ρ α ι εις τον κυρίω ς ναον (έναρκτήριος Α κ ο λ ο υ θ ία ). Ά να γινω σ κ ομ -ένω ν τώ ν 'Ωρών σημ.αίνει ό έκκ λ η σ ια σ τικ ος εν τ ά λ α ν τ ο ν εις τρ είς σ τάσ εις πέριξ τού Κ αθολικού. Διάφοροι π α τέρ ες άναλαμ-βάνουσι τη ν κρούσιν τώ ν «σιδερακιών» και κοπάνω ν μετά του κα μ πα νά ρη κρούοντος τούς κώ δω νας. Ά ρ χ ο μ ένου δηλαδή τού τα λ ά ντ ο υ , άρχοντα ι ταυτοχρόνω ς κρούειν ά π α ντ ες τ α «σιδεράκια», τούς κοπάνους και τούς κώ δω νας. Μ ε τη ν παύσιν του τα λ ά ντου , παύουσι κα ι οί λο ιπ ο ί. Ουτω ποιοΰσι και διά τά ς υπο­ λοίπου ς στάσ εις τοΰ τα λ ά ντου . Αυτη ή τά ξις άκολου θείτα ι καθ’ δλην τη ν Διακαινήσιμον Ε β δ ο μ ά ­ δα. Οι π ολυ έλα ιοι ου σβήνονται εις τά ς Ώ ρ α ς , α λ ­ λ ά μ ετά το « Ό ’Ά γ γ ε λ ο ς έβόα» τή ς Λ ειτουργίας. Τ ά βημόθυρα άπο σήμερον έως τή ς Α γ ρ υ π νία ς τής Κ υριακής τοΰ Ά ν τ ίπ α σ χ α (Θωμά) δεν κλείονται π α ν τ ελ ώ ς . Ε ις τινα ς μ ά λισ τα μονάς έκβάλλουσιν α υτά και φυλάττουσιν εις τον νάρθηκα. Ε ις τή ν Λ ειτουργία ν ψ άλλονται κατά τήν κρίσιν τοΰ τυπικάρη ’Λ ντίφ ω να ή Τυπικά-Μ ακαρισμοί. Ε ις τ ά « Ό σ ο ι εις Χρίστον» θυμιώσι δύο έκκλησιαστικοι μ ετά κατσίω ν έπισήμων και «άέρων». «Κ α­ τη χούμ ενα » ου λ έγο ντα ι, ά λ λ ά μετά το Ε ύ α γγέλιον ά ρ χετ α ι το «Χερουβικόν».

Κ α τά τήν Μ εγά-

λ η ν Είσοδον κινοΰνται χορός και πολυέλαιοι. Κ α τ ά π α λ α ιά ν τοΰ ’Άθωνος παράδοσιν τό « Ό 224

"Α γγελος έβόα» ψ ά λ λ ετ α ι έμπροσθεν τή ς θαυμα­ τουργού είκόνος τή ς Θεομήτορος εις τον άριστερον κίονα τού Κ αθολικού η , έλ λ ε ίψ ει τοια ύ τη ς, εις τη ν του τέμ π λ ου εικόνα.

Έ ν συνεχεία σβήνονται τα

φώτα ύπο τω ν έκ κ λη σιασ τικώ ν, π λ ή ν τώ ν κανδηλών και τή ς λαμπ άδος τού προσκυνηταριου. Προ τή ς Θ εία ς Κ οινω νία ς ά ναγινώ σκ ει ο ήγουμενος τη ν σ υγχω ρητικήν ευ χή ν. Ε ις τη ν Θ ειαν Κ οινω νίαν προσέρχονται ά π α ντες. Έ ω ς να μ ετα λάβωσι^ ψ ά λ λετ α ι π ολ λ ά κ ις εις Γ' ήχον το «Σώ μα Χριστού μ ετ α λ ά β ετ ε, π η γ ή ν αθανάτου γεύσασθε. Α λ λ η λ ο ύ ια » . Οι πατέρες ου σβήνουσι τά ς λαμ π άδα ς τω ν έως τέλους τή ς Λ ειτου ρ γία ς, οπότε γ ίν ε τ α ι ή ά ντιφώνησις μετά τού ήγουμένου «Χριστός ά νέσ τη », « Α λ η θ ώ ς άνέστη» (τρ ίς), «Δόξα τή 'Α γ ία τριημέρω Αυτού έγέρσει», «Προσκυνούμεν Αυτού την τριήμερον έγερσιν». Ε ις την Τ ράπεζαν μετά δύο εισοδικών, και δύο κατσιω ν. Ό ήγούμενος μ ε τ ’ έπισήμου μανδύου και ράβδου. Σημαίνουσι μ εγά λοι κώδωνες. Α ντι τού «Π άτερ ήμών» τό «Φ ω τίζου, φ ω τίζο υ ... Χριστός ά νέσ τ η ... Κύριε έλέησον ( γ ' ) .. . «Ευλόγησαν». Ά ν τ ι τού «Εύχαριστούμέν σοι», τό αυτό. Ο δέ ήγούμενος και ό διαβαστής ά ντι τού « Δ ι’ ευχών»

λέγουσι

«Χριστός

ά ν έ σ τ η ...» .

Γ ίνετα ι

υψωσις με ολόκληρον τό πρόσφορον τή ς Θεοτόκου. 225

Ά ν τ ι τού « Μ έγα το ονομα» κ λ π . λ έ γ ε τ α ι το «Χ ρί­ στος ά ν έσ τ η » , «Δ όξα τή 'Α γ ία τριημ.έρω ..

κλπ.

Ό ’Ά ρ τ ο ς δεν κ α τα λ ύ ετ α ι α λ λ ά μόνον ά σπά ζοντ α ι αυτόν οί π α τέρ ες καθημερινώ ς εω ς καΐ τη ν Π α ­ ρασκευήν τ ή ς Ζωοδόχου Π η γ ή ς . Τό δε Σ άββατον κ α τ α λ ύ ετ α ι διότι ά πα σα ή Δ ιακ αινήσιμος Έ βδομ ά ς ώ ς ήμέρα μ ία λ ο γ ίζ ε τ α ι. Μ ετά τή ν Τ ρά π εζα ν έπιστρέφουσιν εις τό Καθολικόν όπου, κινουμένων τω ν π ολ υ ελα ίω ν και τού χορούJ π ο λ υ χρ ο νίζετα ι ό ήγούμενος και γ ίν ε τ α ι τ ε ­ λ ε ία Ά π ό λ υ σ ις . β ) Ε Σ Π Ε Ρ ΙΝ Ο Σ ТОТ Π Α Σ Χ Α

Ε ις τό Μ έγα Συνοδικόν ή τό Ή γουμ ενεΐον τής μονής οι ιερείς^ οί διάκονοι και ό ήγούμενος ένδύοντα ι άπασαν τήν ίερατικήν τω ν στολήν και ά ναγινώσκουσι τήν 0 ' 'Ώραν (Έ ναρκτήριον). Οι έκκλησιαστικοι άναπτουσιν ά πα ντα τα φώτα τού ναού και κινούσι τους πολυελαίους και τόν χ ο ­ ρόν, ώς έχθές. Ό ήγούμενος ποιεί εύλογητόν εις τό Συνοδικόν και ψ ά λλοντες τό άργόν «Χριστός άνέστη» εισέρ­ χονται' εις τόν ναόν, φέροντες κηρία. Οί δέ έκκλησιαστικοι σημαίνουσιν εις τρεις στάσεις άπαντα τά σήμ α ντρα , ώς έχθές. Μ ετά τ ά δεκατρία «Χριστός άνέστη», ή μεγά λη Ε κ τ ε ν ή ς και τά Κ εκραγάρια (άνευ σ τιχολογία ς). Ε ις τό «Κατευθυνθήτω» θυμιά ό ήγούμενος μέ ------ ------------------ ----------------

226 ------------------------------------------

δυο διακόνους καΐ ειίχετα ι τους θυμιασμένους, ώς έχθέζ·^ Τά δύο πρώ τα σ τιχη ρ ά τώ ν ψ α λτώ ν έκ του αργού Ά να σ τα σ ιμ α τα ρ ίο υ τού

'Α γίου

Ίω ά ννου Δ α μ α ­

σκηνού.^^ Προ τή ς εισόδου θέτει εις τώ ν έκκ λη σιαστικών τό δισκέλιον τού Ε υ α γ γ ε λ ίο υ εις τη ν Λ ιτή ν διά τον διάκονον^ έστραμμένον προς ά να τ ο λ α ς. Είσοδος μ ε τ ’ Ε υ α γ γ ελ ίο υ και Μ έγα Π ροκείμενον. Ε ΐτ α έξέρ χετα ι ό διάκονος μ ετά τού Ε υ α γ γ ε ­ λίου έκ τή ς 'Ω ραίας Π ύ λη ς και υ π ά γει εις τη ν Λ ιτήν^ προπορευομένων δυο είσοδικών. Οι ιερείς με φυλλάδια διασκορπίζονται εις τά στασίδια τού ναου/^ Ό ήγούμενος μετά τώ ν δύο χορών ίστα τα ι εις την Ό ρ α ία ν Π ύ λη ν. Κ άποιος έκ τώ ν προτέρων ε ^ δοποιημένος μοναχός θέτει δισκέλιον έμπροσθεν του ήγουμένου. Α ρ χ ίζ ε ι ό ήγούμενος μετά τώ ν χορών τό « Ό μ η ρικόν» Ε ύ α γγέλ ιο ν «Ό φρακε νοητέροις» (ποίημα τού

'Α γίου Γρηγορίου του Θεολόγου)

εις ήχον

πλά γιον τοΰ Δ' έως τό τέλος τή ς Α' στάσεω ς. Έ ν συνεχεία οί ιερείς μέ την σειράν από μίαν στάσιν εις διαφόρους γλώ σ σ ας. Τέλος ό διάκονος έκ τή ς Λ ιτής την Α' στάσιν τοΰ Ε λ λ η νικ ο ύ Ε ύ α γγελ ίο υ «Ούσης όψίας». Ε ις τό τέλος τή ς Α' στάσεω ς τοΰ διακόνου ό τυπικάρης κρούει άπαξ τό καθημερινόν «σιδεράκι» και ειδοποιεί ούτως τόν καμπανάρην διά σημάνη μίαν στάσιν μεγάλους κώδωνας. Τό ----------------------------

227 -------------------------------------------

αυτο κ α \ ε ις το τ έ λ ο ς τ ή ς Β' κα ι Γ' σ τάσ εω ς. Ε Ις το τ έ λ ο ς τ ή ς Δ' σ τάσ εω ς του «Ό μηρικού» γ ίν ε τ α ι κ α τ ά λ η ξ ις κα ι άποσύρεται το δισκελιον του ηγουμ ένου, οι δε χοροί έπιστρεφουσιν εις τ α σ τασ ιδιά τω ν. Ε ις το τ έλ ο ς τ ή ς Δ' σ τάσ εω ς του έκαστος τώ ν ιερέων π οιεί κ α τά λ η ξιν και εισ έρ χετα ι εις το 'Ιερον Β ή μ α . Ουτω π οιεί και ό διάκονος έκ τή ς Λ ι­ τ ή ς , ως συνήθως. Οι χοροί ψάλλουσιν το «Δόξα σοι Κ ύριε, δόξα σοι» και ό καμπανάρης σ ημα ίνει την τετά ρ τη ν και τ ελ ευ τ ά ία ν στάσιν μ εγά λ ω ν κωδώ­ νω ν, ο λ ίγο ν περισσότερον χρόνον. Α κ ολούθω ς τ α «Ε ιπω μεν π ά ντ ες» , «Κ α τα ξίω ­ σαν», Π λη ρω τικ ά . Ε ις τ α Ά π ό σ τ ιχ α γίν ετ α ι ό ά σπα σμός, ως έχθ ές. Τό δοξαστικόν τού Μ ανουήλ Χρυσάφου, ως προεγράφη. Μ ετά τον άσπασμόν α νέρχονται π ά ντες εις τό Μ έγα Συνοδικόν οπου γ ί ­ νετα ι ή ’Α πόλυσις, έκδύονται τά ς στολά ς τω ν οι ιερείς και ακολουθεί κέρασμα. Ε ις την Τ ράπεζαν μεθ’ έπισήμου μανδύου και δυο είσοδικών. Σημαίνουσι μ εγά λ οι κώδωνες. γ)

Α Π Ο Δ Ε ΙΠ Ν Ο Ν

Ά π όδειπνον (Ε να ρκτή ριος Α κολουθία) εις την Λ ιτή ν. Σημαίνουσιν ά παντα εις τρεις στάσεις, ώς προεγράφη. Ά νά πτουσιν ά παντα τά φώτα τής Λ ι­ τ ή ς , π λ η ν του πολυελαίου. Ή Β ασιλική Π ύλη εί­ ναι κεκλεισμένη. Ε ις τό τέλος ό ήγούμενος ά ναγινώσκει τήν ευχήν του Μ εγάλου Βασιλείου. -------------------------------------------

228 ------------------------------------------

То Θ εοτοκάριον κα ι ή ΙΙα ρ ά κ λη σ ίς «σ γ/Α ά ζο υ σι» καθ’ δλην τ η ν Δ ια κ α ινη σ ιμ ο ν.

Λεύτερα τού Πάσχα Ή Α κ ο λο υ θ ία ώ ς έξης: ζΤΓ]μαίνουσιν ά π α ν τ α τ α σήμαντρα εις τρ είς σ τά σ εις.

Ό

ψαλτών και διαφόρων π α τέρ ω ν.

κα νώ ν υπο τώ ν ’Λ νά πτουσ ι τ α

φώτα ά π α ντα π λ ή ν τώ ν πoλuελαίoJV. Ε ις τούς Λ ι­ νούς και το Χερουβικόν κ ιν είτ α ι ό χορ ος. Ή έβδομάς αυτη ε χ ε ι «Κ α θ ολικ όν», ή τοι ή θ ε ί α Λ ειτουργία τ ε λ ε ΐτ α ι καθημ ερινώ ς ε ις το Κ α θ ο λ ι­ κών τής μονής και ούχι ε ις π α ρεκ κ λη σ ιον. Θ υμιά έν κατσίον εις το « Ό σ ο ι εις Χ ρ ίσ τον» κα ι ε ις τη ν Τράπεζαν μεθ’ ένός είσοδικοΰ, άνευ κω δώ νω ν. Λ ΙΤΑ Ν Ε ΙΑ

Ε ις τον πανίερον ναόν του Π ρω τά του Κ αρυώ ν πανηγυρίζει σήμερον ή θαυματουργός εικώ ν τ ή ς Θεοτόκου «’^Λξιόν έσ τι». ’Λ να γ ινώ σ κ ε τα ι Ε υ α γ γ ε ­ λίαν τής Θεοτόκου εις τόν Ό ρθρον κ α ι ψ ά λ λ ο ντα ι τροπάρια του Π ά σ χ α και τ ή ς Θ εομήτορος ε ις τούς Κ ανόνας και τούς Λ ινούς. Ε ίτ α τ ά σ τιχ η ρ ά « Π ά ­ σχα ιερόν» (άνευ ασπασμού) κα ι α ργή Δ ο ξ ο λ ο γ ία . Ε ις την Λ ειτουργία ν Τυπικά κ α ι Μ ακ αρισ μοί, «''Λγιος ό Θεός», « ’Λ πόστολος» κα ι Ε ύ α γ γ έ λ ιο ν τ ή ς Θεοτόκου και τή ς ήμέρας. ’Λ ντι του «ό ’'Λ γ γ ελ ο ς εβοα» το « Λξιον εστι» του Π ρω τάτου ενώ πιον τ ή ς θαυματουργού εικόνος, κρουομένων τώ ν μ ε γ ά λ ω ν 229

------ -------------------------------

κω δω νω ν του ναοΰ. Κ οινω νικ ον Θ εομητορικόν. Μ ε τ ά τ η ν Λ ειτ ο υ ρ γ ία ν ακολουθεί κέρασμα εις το κτήριον τ ή ς Ί ε ρ α ς Κ ο ινό τη το ς. Ε ίτ α ψ ά λ λετα ι ή Π α ρ ά κ λ η σ ις κ α ι ά ρ χ ετ α ι ή Μ ε γ ά λ η Λ ιτ α ν εία , δ ια ρ κ εία ς τεσ σά ρω ν έω ς π έν τ ε ωρών. Π ρ ο η γ ε ίτ α ι

ίερεύς τ ις μ ετ ά σκεύους πλήρους

α για σ μ ού ρ α ντίζω ν τή ν όδον κα ι τ ά Κ ε λ λ ία έκ των όποιω ν θα διέλθη ή ιερά εΐκ ώ ν, εις μονάχος κρούων το τ ά λ α ν τ ο ν , εις λ α ϊκ ό ς με τή ν έλλη νικ ή ν ση­ μ α ία ν , π α τέρ ες φέροντες τον σταυρόν, δύο έξα πτέρ υ γα , δύο φ ανά ρια , δύο είσοδικά (έω ς ένός σημείου — λ ό γ ω βάρους), οί ψ ά λ τα ι ψ ά λ λοντες τον κανόνα τού Π ά σ χ α κα ι τή ς Θεοτόκου. Άκολουθοΰσιν οι ιε­ ρείς μ ετά φ ελω νίου, έπ ιτρ α χη λ ίου και κουκουλ ίου, κ α ι δύο έξ αυτώ ν αϊρουσι τή ν ιεράν εικόνα. Ε ις μο­ ν α χ ό ς ή λ α ϊκ ό ς κρατά υπέρ τή ν εικόνα τήν «ούρα, 14 ν ια ν » . Ή

Ι ε ρ ά Ε ίκ ώ ν έπ ισκ έπ τετα ι Κ ο ν ά κ ια -Α ν τ ι­

προσ ω πεία τώ ν Μ ονών και Κ ε λ λ ία τώ ν Καρυών κ α ι μή και εισ έρ χετα ι εις τον ναόν αυτών, ψαλλομένου τού δοξαστικού του 'Α γίου του ναοΰ, και άναγινώ σ κ ετα ι τό Ε ύ α γγέλ ιο ν του 'Α γίου τού ναου. Ε ίτ α γ ίν ε τ α ι α ϊτη σ ις υπέρ τώ ν έκεΐ οίκούντων και σ υ ν ε χ ίζε τ α ι ή πορεία άφοΰ παρατεθή κέρασμα

εις

τούς πα νη γυριστάς. Ε ις τήν οδόν γίνοντα ι στάσεις κα ι ά ναγινώ σκ οντα ι εύχαι διά τούς κήπους και τάς ά μ π έλ ου ς, έπι ανομβρία κλπ. Ε ις τή ν έπιστροφήν κρούονται οί μεγά λοι κώδω­

-------------------- — 230 ----------------------

νες.

Οί

δύο εκ κ λ η σ ια σ τικ ο ί

έ χ ο ’-^·ιν ά ν η μ μ έ ν α ς

λ α μ π ά δ α ς, « λ α δ οκ έρ ια », σταυρόν

'ίϊραίας

ΙΙ υ λ η ς ,

γ ε ν τ έ κ ια , χορον κ α ι μ έ γ α ν π ο λ υ έ λ α ιο ν κ α ι κινούν­ τα ι οί δύο τ ε λ ε υ τ α ίο ι. Ο ί έκκλη σιαστικο'ι ί^Λ ΐώ σι και ραίνουσι τούς εισ ερ χό μ ενο υ ς ε ις τον νάρ(>Γ;κα, ώς και έν τ ή έπιστροφ ή τού « Ε π ιτ α φ ίο υ »

(€ λ .

Μέρος Γ ', Κ εφ . Β ) . Γ ίν ετ α ι α ίτ η σ ις (ώ ς έν τ α ϊς τό!)ν άρχιερέο^ν ύποδ ο χα ΐς, β λ . Μ έρος Β ), π ο λ υ χ ρ ο ν ίζ ε τ α ι ό ίΐρο^τεπισ τά τη ς (έά ν ε ίν α ι ίερεύς) κ α ι γ ί ν ε τ α ι τ ε λ ε ί α ’Λ πόλυσις. φώ τα. Ή

Ε ίτ α

οί

έκκλησιαστικο'ι

σβήνουσι

τά

δε θαυματουργός είκ ώ ν έπ ισ τρ έφ ει εις

το σύνθρονον τού Ιε ρ ο ύ Β ή μ α τ ο ς. Ά π α σ α ι α ί τού Ά θ ω μονα'ι έχουσι Τυπικον να λιτανεύω σι τ ά ς θαυματουργούς το^ν εικ όνα ς τ ή ς Θεοτόκου τή ν Δ ευ τέρ α ν ή Τ ρ ίτη ν ή ά λ λ η ν ή μ έρ α ν έως τού Σ α ββά του τ ή ς Δ ια κ α ινη σ ίμ ο υ , ποιού ντες αγιασμούς εις τούς κήπους κ λ π .

Τρίτγ] τού Πάσχα Ή Α κ ο λ ο υ θ ία ώ ς έχ θ ές. Ε ις τή ν Τ ρ ά π εζα ν έν εισοδικόν τή ν π ρ ω ία ν, α π λ ώ ς άνευ είσοδικού το έσπέρας κα ι

άνευ κωδωνοκρουσιών

πpoJιαv κα ι

έσπέρας.

Τετάρτη τού Πάσχα Π έμπτη τού Πάσχα ------ ------- --------------------------231

-------------------------------------------

Παρασκευή τού Π άσχα Κ ό λ λ υ β α τ ή ς Θεοτόκου κ α ί είκώ ν τ ή ς Ζωοδόχου Π η γ ή ς π λ η σ ίο ν τ ή ς Ά ν α σ τ ά σ ε ω ς ε ις τό προσκυνητά ρίον.

Σάββατον τού Πάσχα Κ υριακή τού Ά ντίπ α σ χ α (Θωμά) Τ ε λ ε ΐτ α ι Α γ ρ υ π ν ία ε ις ά π ά σ α ς τ ά ς του ’Ά θω μονά ς ε ις ανάμνησήν τ ή ς ά π ελευ θερ ώ σ εω ς του Ό ­ ρους έκ του τουρκικού ζυ γοΰ υπό τ ή ς Κ υ ρ ία ς Θεο­ τόκου. Α ΰτη ώράθη υπό τίνο ς ώ ς γυ νή σαρώνουσα κ α ΐ κα θα ρίζουσα π λ έο ν τον τόπον δτι κ α φ ό ς ή ν, ώ ς ά π ή ντ η σ εν έρ ω τη θ είσ α τ1 π ο ιεί ένταΰθα γυνή ούσα. Κ α ι ούτω ς ά φ α ντο ς γ εν ο μ έν η τ η ν έπομένην ή μ έρ α ν ά νεχώ ρ η σ α ν οί Τούρκοι. Ψ ά λ λ ε τ α ι μικρός Ε σ π ε ρ ιν ό ς . Ε ις τό προσκυνητάριον ή είκώ ν τ ή ς τού Θ ω μά Ψ η λ α φ ή σ ε ω ς π λ η ­ σίον τ ή ς Ά ν α σ τ ά σ ε ω ς . Ή

Α κ ο λ ο υ θ ία τ ή ς Θεοτόκου έξ ιδια ιτέρας φυλ-

λ ά δ ο ς. Ά ν ά π τ ε ι ήμ ισυς χορ ός. Σ τ ιχ ο λ ο γ ία ι ε ις τά Κ εκ ρ α γ ά ρ ια κ α ι Α ίνο υ ς, Π ροοιμ ια κός, «Μ ακάριος Ά νή ρ»,

Ε ξ ά ψ α λ μ ο ς , ψ α λ τή ρ ια κ α ι Δ ο ξ ο λ ο γ ία ,

ώ ς εϊθ ισ τ α ι. Τ ά ξις ε ις μικράς Δ εσ π ο τ ικ ά ς έορτάς. Ε ι ς τ η ν α ρ χή ν έκ ά σ τη ς Α κ ο λ ο υ θ ία ς ψ ά λ λ ετ α ι τ ρ ις τό «Χ ρ ισ τός ά νέσ τ η » εω ς τ ή ς Ά π ο δ ό σ εω ς τού Π ά σ χ α . Ε ι ς τ η ν α ρ χή ν Μ εσονυκτικού κ α ι Α π ο ­ δ είπ νου τό «Χ ρ ισ τός ά νέσ τ η » (τρ ις) χ ύ μ α ά ν τ ι Τρι----------------------------------------------

232

------------------------ ---------------------

σαγίου . Τ ά υ π ό λ ο ιπ α Τ ρ ισ ά γ ια τ ή ς

Α κ ο λ ο υ θ ία ς

κανονικώ ς. Ε ι ς μ έν τ ά ς κ α θ η μ ερ ινά ς Α π ο λ ύ σ ε ις ή «Τιμιωτέρα»;, ε ις δε τ ά ς έο ρ τ ά ς μ ε κώδο^νας, Κ υριακάς κ α ι Π α ν η γ υ ρ ε ις τ ο «Φ ο^τίζου, φ ο^τιζου». Ά π ο τ η ν Δ ευ τ έρ α ν τού Θ ωμά ά ρ χ ο ν τ α ι α ί Λ ε ιτουργίαι ε ις τ ά π α ρ ε κ κ λ ή σ ια , π ο ιο ύ ντα ι κ ό λ λ υ β α εις κεκ οιμημένους κ α ι 'Α γ ίο υ ς , κ α τ α λ ιμ π ά ν ε τ α ι ή καθημερινή Ά ν ά γ ν ω σ ι ς κ α ι ή Α κ ο λ ο υ θ ία ά ρ χ ε τ α ι ένο3 ρίτερον, διά το μ ή κ ος τ ή ς ή μ έρ α ς κ α ι βρ α χύ τή ς νυκτός. Τό Σ ά β β α τον τοΰ Θ ω μ ά ά π ο σ ύ ρ ετα ι ή τ ή ς 4 ‘η λαφ ήσεω ς είκ ώ ν.

Τετάρτγ] Μ εσοπεντηκοστης Μ ία σ τά σ ις κ ώ δ ω νες. Ά ν ά π τ ο υ σ ι Σ τα υ ρ ός Ω ­ ραίας Π ύ λ η ς , «λαδοκ έρια » κ α ι λ α μ π ά δ ε ς . 'П τ ή ς έορτής είκώ ν π λ η σ ίο ν τ ή ς Ά ν α σ τ ά σ ε ω ς . ’Λ π ό τ η ν Κυριακήν εω ς τ ή ν Τ ετ ά ρ τ η ν π α ρ ε μ β ά λ λ ε τ α ι ή ε ί ­ κών τή ς Σ α μ α ρ είτ ιδ ο ς.

Τετάρτη τού Τυφλού Α π ο δ ίδ ετα ι ή έορτή τοΰ Π ά σ χ α . Ό Ε σ π ε ρ ιν ό ς , τό Ά π ό δ ειπ νο ν, ό Ό ρθρ ος κ α ι α ί 'Ω ραι Α ν α σ τ ά ­ σιμα. Σ ημα ίνουσ ιν π ρ ο τ ο ύ Ε σ π ε ρ ιν ο ύ , ’Όρθρου κα ι Θείας Λ ειτο υ ρ γ ία ς ά π α ν τ α τ ά σ ή μ α ντρ α ε ις τ ρ ε ις στάσεις, ώ ς έν τ ή Δ ια κ α ιν η σ ίμ ω Έ β δ ο μ ά δ ι. Δ εν άνάπτονται γ ε ν τ έ κ ια , χορός κ α ι π ο λ υ έλ α ιο ι.

233

Πέμπτ-η τής Ά ναλήφ εω ς Π ρο τού μικρού Ε σ π ερ ιν ο ύ ή Θ' τού Π ά σ χ α . Ψ ά λ λ ε τ α ι το «Χ ρ ίσ τος ά νέσ τη » έω ς οτου προσκυνήσω σι π ά ν τ ε ς τη ν τ ή ς Ά ν α σ τ ά σ ε ω ς εικ όνα . Ε ίτ α α ίρ ετα ι κα ι τ ίθ ετ α ι έω ς Ά π ο δ ό σ εω ς ή τ ή ς Ά ν α λή ψ εω ς. Τ ε λ ε ΐτ α ι

Α γ ρ υ π ν ία .

’Α ν ά π τ ει ήμισυς χορός.

Τ ά ξις ώς εις μ-ίκράς Δ εσ π οτικ ά ς έορτάς.

Σάβζατον τώ ν 4'υχών 'Ω ς εις τό τού Τριωδίου Ψ υ χ ο σ ά β β α τ ο ν .

Κυρίακτ] τής Π εντηκοστής Τ ελ εΐτ α ι Α γ ρ υ π ν ία . Ή

είκώ ν τ ή ς Π εντηκο­

στής εις τό προσκυνητάριον.

Δευτέρα Ά γιου Πνεόματος^^ Ή είκών τή ς 'Α γ ία ς Τριάδος εις τό προσκυνη­ τάριον. Σημαίνουσι τρεις στάσεις μ εγά λ ο ι κώδω­ νες. Ή

σ τ ιχ ο λ ο γ ία τώ ν Κ εκρα γα ρίω ν κα τα λ ιμ -

π ά νετα ι (ήτοι τά «Θού Κ ύριε»). Ά ν ά π τ ε ι ολος ο χορός. Είσοδος και αί τρεις εύχα ι τή ς γονυκλι­ σ ία ς. Π αράκλησις ή Θεοτοκάριον κ α τα λιμπά νοντα ι. Ε π ίσ η μ ο ς Τ ράπεζα μετά δύο είσοδικών και κωδωνοκρουσιών. Την πρωίαν έπίσημος κόπανος, «σιδεράκι» και τρεις στάσεις μεγά λοι κώδωνες. Ό ιερεύς δεν θυμιά εις την Α' ωδήν τών κανόνων διότι δεν έλέχθη ------------------------------------------- 234

----------- — ------------—

------ -

Ε υ α γ γ ελ ία ν ’Όρθρου. Ε ις τ η ν Η' ώ όήν ά ν ά π τ ε ι ό χορος έω ς τού τ ή ς Δ ο ξ ο λ ο γ ία ς

’Λ σμ α τικ ού .

Ιίίς

τους Α ίνους κ ιν ε ίτ α ι. Ε ις τ ά ς 'Ώ ρα ς εν τ ά λ α ν τ ο ν ε ις τ ρ ε ις σ τ ά σ εις, έπίσημος κ όπ α νος, «σιδεράκι» κ α ι τ ρ ε ις σ τά σ εις μ,εγάλοι κώ δω νες. Π ρο τού Χ ερουβικού ά ν ά π τ ε ι ό χορός κα ι κ ιν είτ α ι κ α τ ά τ η ν Μ ε γ ά λ η ν Ε ίσοδον. Ε π ίσ η μ ο ς Τ ρ ά π εζα μιετά δύο είσοδικώ ν κ α ι κο^δο;νοκρουσιών. Τό έσπέρας έω ς Ά π ο δ ό σ εω ς ή είκώ ν τ ή ς Π ε ν τ η ­ κοστής εις τό προσκυνητάριον.

Κυριακή Ά γ ιω ν Π άντω ν Δευτέρα 'Α γίω ν Πάντω ν ’Ά ρ χ ε τ α ι ή ν η σ τ εία τώ ν 'Α γ ίω ν Α π ο σ τ ό λ ω ν . Έ κ ά στη ν Δ ευ τέρ α ν, Τ ετά ρ τη ν κα ι Π αρασκευήν ή τάξις τού « Α λ λ η λ ο ύ ια » (β λ . Μ έρος Γ ', Κ εφ . Λ', εις την 1 5 η ν /1 1 ).

Κυριακή 'Αγιορειτών Π ατέρω ν Π ανηγυρική Ά γρυττνία εις τό Π ρω τά τον μ ε τ ’ αρχιερατικού συλλειτούργου.

Ή

Α κ ο λ ο υ θ ία τώ ν

Ό σ ίω ν Π ατέρω ν έξ ιδιαιτέρας φ υλλά δος.

235

снмб!шсе!с Γ' кесрк\х\оу 1. Δ ια ρ κ εία ς τεσσάρω ν περίπου ωρών. 2 . Ε ις τον ά ρχα ΐον ναον του Π ρω τάτου ή τ ελ ε τ ή τή ς Ά ν α σ τ ά σ εω ς γ ίν ε τ α ι π λ η σ ίον τού μ εγά λου κωδωνοστασίου αύτοΰ. Ε ις έτέρας μονάς εξωθεν τού Κ αθολικού και ά λλ α χού εις τον νάρθηκα. 3 . Οι φανοί τή ς Ά ν α γ ν ώ σ ε ω ς, Λ ιτή ς και χορών «άργούσι» λ ο γω τή ς γενικ ή ς φω ταψ ίας. 4. Ε ίτ ε εις την Γ' ωδήν. 5. Μικρον Εύαγγελίον: πρόκειται περι Τ ετραευαγγέλου [j-ΐκρού σγ^η[Λατος, έπενδεδυμ-ένου διά πολυτίμου καλύμματος, χρυσού ή αργυρού. Εύρηνται π ο λ λ ά α ρχα ία τοιαύτα εις τα τά)ν μονών σκευοφυλάκια. 6. Β λ . «Μουσικος Θησαυρός Λ ειτουργία ς», Β' τόμος, 'Ά γιον ’Ό ρος 1 9 3 1 . 7. «Κ ατηχούμενα» ου λέγοντα ι διότι εις τούς πρωτο­ χριστιανικούς χρόνους υπήρχε συνήθεια νά β α π τίζω ντα ι οί κατηχούμενοι αύτήν τήν νύκτα, οπότε και παρέμεναν εις τον ναόν. Ά ρ α και αί αιτή σεις και εύχαι διά τούς κατηχουμέ­ νους οπως και αί έκφο3νήσεις δια να άναχωρήσωσιν έκ τού ναού δεν εΐχον θεσιν. 236

8. Ε ις το ΙΙρω τά τον ό άρχιερευς και οί ιερείς ένίυονται εις το κτήριον τ ή ς Ί ε ρ ά ς Κ οινότη τος. 9.

Ά ρ χ ιε ρ έ ω ς πα ριστα μ ένου , Ουμιά ούτος κα τά τήν άρ-

χ α ία ν β υ ζα ντινή ν τάξιν^ κ α θ ’ ήν εις τή ν Μ εγ ά λ η ν του Χ ρ ι­ στού Ε κ κ λ η σ ία ν έΟυμίων ό Ιία τρ ιά ρ χη ς μ ετά τοΰ Λύτοκράτορος τον ναόν. Π λή ν ομω ς, μόνον εις το Προ^τατον, τό Ουμιάν εις τ ^ Έ σπερινον τού Π ά σ χ α είνα ι το">ν διακόνων π α λα ιόν προνό[J.10 V. Θυμιώσι δύο διάκονοι μ ετά «κιβω τώ ν». 10. Δ υ σ τυ χώ ς, δεν έπανεξεδόΟη και είνα ι σπάνιον βιβλίον. 11. Κ α τ ά π α λ α ιά ν παράδοσιν τώ ν τού ’ΆΟωνος ίεροΟν μοναστηρίω ν οί ιερείς άναβαίνουσιν έπι τώ ν θέσεο^ν τώ ν στασιδίων διά νά φ αίνω ντα ι και άκούγο^νται καλύτερον. 12. Ε ις τό κτήριον τή ς Ί ερ ά ς Κ οινότητος, ό Γίρίοτεπιστάτης μ ετά τό κέρασμα διανέμει εις έκαστον τώ ν παρευρισκομένων δύο κόκκινα αύγά. 13. Μ ετά τήν λή ξιν τού Α ποδείπνου ού γ ίνετ α ι εδαφι­ αία μετάνοια α λ λ ά μικρά (προσκυνητή). Γενικώς καθ’ όλην τήν Δ ιακαινήσιμον «άργούσιν» αι μετάνοιαι εις τον προσο> πικον τώ ν μοναχώ ν κανόνα. Έ δαφ ιαϊαι γίνοντα ι μονον επι προσκυνήσει θαυματουργού είκόνος ή άγίου λειψάνου. 14.

«Ουρανία)): όμβρέλλα χρυσή ή хохулщ . Al βυζαντι-

ναι αύτοκράτειραι είχον δικαίωμα φέρειν ομβρέλλαν χρυσ·^ν ή κοκκίνην εις τό Β υζάντιον. Κυρίαι τινές τής Αυλής έφερον μέν όμβρέλλαν, π λή ν όμως άλλου χρώ ματος. Ό ναός δεν έπετρέπετο νά φέρη όμβρέλλαν, ά λ λ ’ ήρκειτο εις τά χονδρά επανωφόρια. (Β λ . σ χήμα εις τό Π αράρτημα.) Ή δέ Κ υρία Θεοτόκος, ως Β ασίλισσα ουρανού και φέρει τήν αύτοκρατορικήν «ούρανίαν» κατά τάς λιτα νείας τών εικόνων τη ς. ---------------------- -----------

237

.....................

15. То κέρασμ.α καθ’ δλην την Διακαινήσιμον είναι τυ­ ρός, άρτος, α υ γά καί οίνος έρυθρός. 16. Σημ,αίνει ήμ ισεία ν ώραν ένωρίτερον ( 8 .3 0 Β υ ζα ντι­ νή ώ ρα). Ό

Έ(77ΐερινος γ ίν ε τ α ι το έσπέρας και ούχι μετά

την Θ είαν Λ ειτου ργία ν, ώς εΐθισται έν τ α ϊς ένορίαις.

238

«"Α γιος 6 Ναός σου, θαυμαστός έν δίχαίοσύνγι...»

.....

к ж

,

';?,. '■ 'V*'·.

' ί " ' '

' ' i!

'Я М

’f.

... , f : ·

A i x x x i i c e Y P iC K O M eN H е ю т о lePON Τ Ο Υ n x N c e r r r o Y ν χ ο υ Χ Ο Υ n P C D X X T O Y KXPYCDN ΠβΡί Τ Ο Υ п о т е о le p e Y c e ie P x e T x i Τ Ο Υ

le P O Y

Λ ,ι χ

ΤΟ Υ

ΗΧΟΣ

ΤΗ Ν

Ά π ο τού:

A'

Τ αύτην ούν κ α τ έ χ ο ν τ ε ς ...

Β'

ουτω Παρθένος ε τ ε κ ε ν ...

Γ'

ά λ λ ’ έκατέρας ο υ σ ία ς...

Δ'

το ίς ώ μοις ά ν α λ α β ώ ν ...

πλ. Α '

Ή θάλασσα μ ε τ ά ...

π λ .Β '

και φύσει γ εν ό μ ε ν ο ς ...

Βαρύς

α κ α τά λ η π το ς έ σ τ ί...

πλ . Δ '

διό τέλ ειο ν α ύ τ ό ν...

ΜΗΝ

’А л б τού:

Σ ε π τ .1 η 8η

τον στέφανον το ύ ενιαυτού. ούρανον έμψυχον έ ν . , .

13η

Σήμερον διά πιστον Β ασιλέαν

14η

τα έν ξύλω λΟσα ι πά&η...

15η

το έκ Θεού α ίτουμένη...

Ό κ τ. 26η

Πρόφθασον ά χ ρ α ν τ ε...

Νοεμ. 8η

Έ ποπτα νομ ένη ά γ ιά ζ ε ι...

Δεκ.

e ic o A O N

e c n e P iN O Y

21η

τ ά ούράν ια π ά ντα έξέστησαν..

30η

και Μ άγοι πορεύεσθε ίδ είν...

6η

δνπερ και κύψασα δουλικώ ς...

12η 25η 25η έστυ.

περιφρουρήσαι και σ ώ σα ι... Ά πεγρ ά φ η σα ν οι λ α ο ί ... τον καθημενον διά π α ντ ό ς ...

------ ---------------- —

241 -

Ί α ν.

Ιη

ο ύ κ έ β δ ε λ ύ ξ α τ ο σ α ρ κ ό ς ...

6η

'Υ π έ κ λ ι ν α ς κ ά ρ α ν ... (Α Ρ Χ Η )

6η έσπ.

Ά λ λ ’ ο ίδ α σ έ Θ εό ν π ρ ο α ιώ ν ιο ν .

1 1η

(Α Γ Χ Η )

Φ εβ.

2α

κ α ί τ ο ύ τ ο ν ά γ κ ά λ α ις ...

Μ αρ.

55η

τ ΐ ο ύ ν ί σ τ α μ α ι κ α ί ού λ έ γ ω . ..

Ί ου ν. 24η Α υγ.

Θ α υ μ ά σ α σ α ή Μ ή τ η ρ ...

6η

Μ ή φ έ ρ ο ν τ ε ς ό ρ ά ν ...

15η

Π ε ρ ιφ ρ ο υ ρ ή σ α ι κ α ι σ ώ σ α ι ...

Τ ε τ . τ ή ς Μ ε σ ο ν η σ τ η σ ίμ ο υ ; κ α ι δ ε ιν ή Τ ετ. τή ς Ε '

έβ δ . τ ο ύ Μ . Κ α ν .;

Α κ α θ ίσ τ ο υ ;

'Ό τ ι

Λ α ζά ρου; Α ύτώ Β α ίω ν ; Β α ΐω ν

Α ρ χά γγελος

Π α ρ θ έ ν ω ...

π ρ ο σ υ π α ντ ή σ ω μ εν...

Σ ή μ ε ρ ο ν ή γ ^ ά ρ ις ... έ σ τ ΐ.;

μ ο ι ρ ο μ φ α ία ...

ό έ ξ α ύ τ ή ς σ α ρ κ ω θ ή ν α ι.

(Α Ρ Χ ΙΙ)

Ι ο υ δ α ί ο ι έ β λ α σ φ ή μ ο υ ν ...

Μ εγά λη

Β ';

ά λ λ ’ α υ τ ό ς κ α τ α λ ι π ώ ν ...

Μ εγά λη

Γ ';

ϊν α

Μ εγά λη

Δ '; Τ ο ϊς ώ σ ιν ή χ η θ ε ΐσ α ...

Μ εγά λη

Ε ';

Μ ε γ ά /^ η

Σ Τ '; ξ ύ λ ω

σ τ ή ς έ κ δ ε ξ ιώ ν ...

ό ν τ ω ς έ χ ιδ ν ώ ν υ ι ό ς ...

Θ ο^μά; έξ ή ς

κ α τ α κ ρ ί ν ε τ α ι ...

ιά θ -η τ ό μ έ γ α . . .

Τ ετ. τή ς Μ εσ οπεντηκ οστής; Ά να λή ψ εω ς; Π εντη κ οσ τή ς; Π εντη κ .

(Α Ρ Χ Η )

ο τ ο ύ ς Μ α θ -η τ ά ς κ α ί . . . " Α γ ιο ς

Α θ ά ν α τ ο ς ...

έ σ π .; ό π α ν τ α χ ο ΰ π α ρ ώ ν .. .

’Ά ξ ι ό ν

έστι ( 11η

Σ κέπη

Θ ε ο τ ό κ ο υ ; ό θ εν κ α ι ή μ ε ΐ ς σ ή μ ε ρ ο ν ...

Ί ο υ ν .) ; τ ά

π έ ρ α τ α τ ή ς ο ι κ ο υ μ έ ν η ς ...

242

π ίΝ χ Ι

епе1нгнмхх1кшы cxeA.iCDN

Λ ο υ σ έρ να

243

Δ ισ κ έλιον

Φ ιάλη 'Α γιασμ ού

Δρακόντιον Φ ιάλη 'Α για σμ ού

-

245 ----

Κ ατσίον (καθημ,ερινον)

Θ υ μ ία μ -α о С έ π ίσ η μ ο υ κ α τ σ ίο υ

χ’Αήρ» 246

Οίά καΟ-г][χερινοΰ κατσίου

Τραπεζάκιον

Σ α ν δ ά ν ίο ν

«Κ ίβω τος» Ί ε ρ ά ς Μ ονής Σ ίμ ω νος Π έτρα ς

« Χ α ζ ρ ά ν ίον » ή Ράβδος

Σ βηστήρ ά ν ά π τ ε ιν τ ο ν Ι ίο λ υ έ λ α ιο ν

Κ α νδη λοπά ρτη ς

248

------------ ---

.7,F Ш

Χ ρ ία λις

Α ρ τοκ λα σ ία

Τ ά του Ε υ χ ε λ α ίο υ Φ ιά λ η έ ξω τ ε ρ ικ ή

Δ ιά τ α ξ ις 'Τ ψ ώ σ εω ς Τ ιμ ίο υ Σ ταυρ ού

------------------ 249

« Ο υ ρα νία »

Μ ικ ρ ον Ε ύ α γ έ λ λ ιο ν τής Ά ναστάσεω ς

Π ροσκυνητάριον φορητώ ν εικόνω ν

250

n i N X i K XXH rO PiC D N eO P X XZO M G N C D N XnCDN

251

g

S

a, ^

у

5^

О

О

^

03 CtJ

у

S

s

<

<Ι

19

Δ

-

-

-

-

Δ

_

20

Β.Ο.

-

-

-

-

-

ΔΞ

Δ

Δ

21

Δ

-

-

-

ΑΓ

-

-

ΑΠΟΔ

Δ

ΑΓ

-(ΠΡ)

22

Δ

-

-

-

-

-

Δ

Λ

Δ

Δ

Δ

Δ(ΠΡ)

23

Δ

-

-

ΑΓ

-

-

Δ

-

ΔΞ

ΔΞ

_

Δ(ΠΡ)

24

-

Β.Ο.

-(IIP)

-

Δ

ΑΓ

Δ

-

Δ

Δ-

Δ

-(ΠΡ)

25

Β.Ο.

-

ΑΓ

Β.0.+ ΑΠΟΔ.

ΑΓ

26

-

-

-

27

Β.Ο.

-

-

28

Δ

-

29

Δ

30 31

ΔΞ

Β.Ο.

-(ΜΘ)

ΔΞ

ΔΞ

Δ

Δ

-

-

Δ

Δ

ΑΓ

ΑΓ

-

-

-

ΑΓ

-

-

-

-

-

-

-

-

-

—

ΑΓ

_

ΑΓ

-

-

ΔΞ

-

ΔΞ

-

-(ΜΘ)

Δ

Δ

Δ

-

-

-

Δ(Ι1Ρ)

ΔΞ

-

-

-

-

ΑΠΟΔ. ΑΓ

Δ

_

Δ

Δ

_

_

АГ: ΑΓΡΥΠΝΙΑ ΔΞ: ΔΟΞΟΛΟΓΊΑ Δ: Δ Ο Ξ Α Σ Τ ΙΚ Ο (Σ ΤΟ Ν ΕΣ ΙΙΕΡ1Ν Ο ) ΑΓΙΟΔ.: Α Π Ο ΔΟ ΣΙ Ι

—

252 -

Δ _

Δ(ΜΘ)

B.C),: Β Α 0 Υ Σ Ο Ρ 0 Ρ Ο Σ

(И Р );П Р О Е ()Г П А

ΔΞ Λ

Δ

ΒΡΑ Χ Υ ΓΡΑ Φ 1Α Ι

(Μ Ο):ΜΕ(-)ΕΟΡΓ1Α

-(ΠΡ) Δ(ΠΡ)

ΑΓ

Δ _

\ΠΟΔ.

KXTO TeiC ΝΧΟΥ

СХ.Х^ KYPICDC NXOC 1: 2; 3; 4: 5; 6: 7: 8; 9: 10;

Κερί βημοθύρων Μανουάλι Χριστού Μανουάλι Π αναγίας Προσ. θαυματουργού Π ανα γία ς Προσ. 'Αγίου Προσκυνητάριον Στασίδιον έφημεριου Στασίδιον διαβαστού Στασίδια έκκλησιαστικών Βιβλιοθήκη 253

-

Λ Α Π β Α ,Ο Ν

11: 12: 13: 14: 15: 16: 17: 18: 19: 20:

Ά να λόγιον Ψ ά λ τ η ς А και В Ψ άλται Στασίδια Στασίδιον Γέροντας Αρχιερατικός θρόνος Προσκυνητάρια Βασιλική Πύλη Β. Πύλη λιτής 'Αγιασμός

■Щ :9

cx.

R

KVPiCDC Nxoc -

l; Άρτοοόριον 2·. Σταύρος εύ>.ογίας 3: Σ α ντά νι 4; Λουσέρνα δ: Σταύρος А 6; Σταύρος В 7; Σταύρος Γ 8; Σταύρος А 9: Πο>.υ-κάνοη'λον (οχι άτιαραίτητον)

η ο κ Ύ θ κ χ \ο \ 10; 11: 12: 13: 14: 15: 16: 17: 18:

Π ολυέλαίος А Πολυέλαιος В Πολυέλαιος Γ Πολυέλαιος Δ Χορος Κεντρικός πολυέλαιος Φανός άναγνώσεως Φανός άναγνώσεως Φανός άναγνώσεως

ΣΠ Μ : Οί -ολυέλαιοι Α, Β , Γ δεν είναι απαραίτητοι οταν ό χοίρος δεν επαρκή. ΌίΛοίο^ς και διά τούς σταυρούς Γ και Δ. 2 5 4

KYPICDC NJ
C X . Γ' -M T H 1; Είκών Χριστού

7; 8: 9: 10: 11: 12:

2 : Εικών Θεοτόκου

3: 4; 5: 6:

Δρακόντιο Μανουάλι μ.έ γεντέκι 'Αγιασμός Φανός

Π ολυέλαιος λιτής Φανάρι λιτής Στασίδια Στασίδι προεξάρχοντος Στασίδι έφηαερίου Στασίδι διαβαστοΟ

ΣΙΙΜ: Τά στασίδια. А καί В δυνατον, έλείψη χώρου νά άντίκατασταθοΰν άπο τά στασίδια Γ καΐ Δ .

2 5 5

.-ъ** '■"Г

^

, V- .

ι

'·■.

"" ■'

?

' V ’» t

Ки~

v - ; . , ' t . t ' - v ‘•· * * 'j,.>.'·, .(,■, . - ţ ■ Г г

^

'. .

."'

^'^Чг^чА4

^

■■ ο·4 ^ 1Г .ii* ..-’- -.;- .ι-ϊ'*^*·':;., H f î- .·..' ;, а ^ ’А Μ -,ν .г is*-; ,- 1 » " К*" -' ^ : " i , ' ·ί r ^ · 'i\u f ^ ,, '.

'V

'i i ^ : i ’ . f . · ; #

... . , ’V/."' "' ' ■ ■ =■', .

’ i' -

.,

,»i«‘W >''” ’*^·'' . 4;· ■'■

f ’··% ii·" .· '■' ’ ■; ^ y j ''/ ^λ'^^\ ■ <■.·"■: i" .· V i- Ч, ^ / ' .pWf.'fL· ,y-i fl ur ■'·· >/ ,· J s ,-v.. .'■*

.

'<■,,■

l

,

<:■»

Ж

ϊ5

. :,x -

' ·Λ.-.ί

ΙΊΕΡΙΕΧΟΜ ΚΝΛ Πρόλογος Εισαγωγή Ж РО Х А' ΓΕΝΙΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

21

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'. Τ άξίς καθημερινή α) Μ εσονυκτικον

23

β) ’Ό ρ θ ρ ο ς - Α ' "Ωρα

25

γ ) ^Ωραι Γ ', Σ Τ '

27

δ) Θ εία Λ ειτουρ γία εις παρεκκλήσιον

28

ε) 'Ώρα Θ' - Ε σ π ερ ινό ς

32

στ) Ά πόδειπ νον

35

ζ) Π ερι Θεοτοκαρίου και Π α ρα κλή σεω ς

36

Σ ημειώ σεις

39

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ В

Τ άξις Α κολουθιώ ν Σ αββάτου

α) 'Ώρα Θ' - Ε σ π ερ ινό ς (Παρασκευή έσπέρας)

51

β) Ά πόδειπνον (Παρασκευή έσπέρας)

52

γ ) Μεσονυκτικον

52

δ) ’Όρθρος - Α ' 'Ώρα

52

ε) Ώ ρ α ι Γ ', Σ Τ ' - Θ εία Μ ετά ληψ ις

52

στ) Θ εία Λ ειτουρ γία , κόλλυβα κεκοιμημένω ν

53

Σ ημειώ σεις

56

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ'. Τ άξις Α κολουθιώ ν Κ υριακής α) 'Ώρα Θ' - Ε σ π ερ ινό ς (Σ ά ββατον έσπέρας)

59

β) Ά πόδειπ νον

63

γ ) Μεσονυκτικον

63

δ) Όρθρος - Λ ' 'Ώρα

64

ε) Ώ ρ α ι Γ ', Σ Τ '

68

στ) Θ εία Λ ειτου ρ γία Κ υριακής

69

ζ ) Α κ ο λο υ θ ία Τ ρ α π έζη ς ('Ύψωσις Θεοτόκου)

70

η) 'Ώ ρα Θ' - Ε σ π ερ ινό ς Δευτέρας (Κυριακή έσπέρας) 7 2 Σημ-ε ιώσεις

73

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Λ '. Τ ά ξ ι ς γ ε ν ο μ .έ ν η έ π ι Ά γ ί ω τ ι μ ω μ έ ν ω δ ι’ ’Ό ρ θ ρ ο υ Ι ία θ έ ω ς α)

'Ώ ρ α Θ ' — 'Ε σ π ε ρ ιν ό ς

β)

Ά π ό δ ε ιπ ν ο ν

80

γ)

Μ ε σ ο ν υ κ τ ικ ο ν — Λ ι τ ή

80

δ) 'Ό ρ θ ρ ο ς ε)

Λ ' 'Ώ ρ α

79

80

Ώ ρ α ι Γ ', Σ Τ '

84

σ τ ) Θ ε ία Λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α

84

ζ)

Ε σ π ε ρ ι ν ό ς μ ε τ ά ά π ο Β α θ ύ ν ’Ό ρ θ ρ ο ν 'Α γ ίο υ

Σ η μ ε ιώ σ ε ις

85 86

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε '. Τ ά ξ ι ς Α γ ρ υ π ν ί α ς έ π ι τ ή Μ ν ή μ η 'Α γ ίο υ α ) 'Ώ ρ α Θ ' -

Μ ικ ρ ό ς 'Ε σ π ε ρ ιν ό ς

88

β)

Α γ ρ υ π ν ία

89

γ)

41ραί Γ ', Σ Τ '

97

δ) Θ ε ία Λ ε ιτ ο υ ρ γ ία

97

ε)

98

Α κ ο λ ο υ θ ία Τ ρ α π έζη ς

σ τ ) 'Ώ ρ α Θ ' -

'Ε σ π ε ρ ιν ό ς κ α τ ό π ιν Α γ ρ υ π ν ί α ς 'Α γ ίο υ

Σ η μ ειο ')σ εις

98 99

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ'. Τ ά ξ ις Α γ ρ υ π ν ί α ς Δ ε σ π ο τ ικ ή ς Θ ε ο μ η τ ο ρ ικ ή ς 'Ε ο ρ τ ή ς α)

Ά γ ρ υ π ν ί α ι Μ εγ ά λ ο ^ ν Θ ε ο μ η τ ο ρ ικ ώ ν Ε ο ρ τ ώ ν

β)

Ά γ ρ υ π ν ί α ι Μικρο^ν Θ εο μ η τ ο ρ ικ ώ ν Ε ο ρ τ ώ ν

104

γ)

Ά γ ρ υ π ν ί α ι Μ ε γ ά λ ω ν Δ ε σ π ο τ ικ ώ ν Ε ο ρ τ ώ ν

105

δ)

Ά γ ρ υ π ν ί α ι Μ ικ ρ ώ ν Δ ε σ π ο τ ικ ώ ν Ε ο ρ τ ώ ν

ε) Μ ε θ έ ο ρ τ α έν Κ υ ρ ια κ ή στ)

Ά π ό δ ο σ ι ς Δ ε σ π ο τ ικ ώ ν -Θ ε ο μ η τ ο ρ ικ ώ ν Ε ο ρ τ ώ ν έν Κ υ ρ ια κ ή

102

106 1^ ^

ζ) Ιίερί συλλειτουργών

107

Σημειώσεις

109

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ'. Τάξις έπι τή τής Μονής Ιε ρ ά

Πανηγύρει

110

α) Α γρ υπνία

111

β) 'Αγιασμός - 'Ωραι Γ'^ Σ Τ ' — Έ νδυσις άρχιερεως

115

γ) Θεία Λ ειτουργία Πανηγύρεως

117

δ) Τράπεζα Πανηγυρική

119

Σημειώσεις

121

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'. Τάξις έπι τω Κτιτορικώ Μνημοσύνω

και Λειτουργία α) Κτιτορικος Εσπερινός και Μνημόσυνον

125

β) Όρθρος και Θεία Λειτουργία τών Κτιτόρων

130

Σημειώσεις

131

ΜΕΡΟΣ Β' ΕΙΔΙΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

133

α) Τάξις ένθρονίσεως ήγουμένου

135

β) Τάξις υποδοχής (αρχιερέων, ήγουμένων, έπισημων) και Δοξολογιών Εθνικών Ε ορτώ ν

136

γ) Τάξις Ακολουθίας μικρού 'Αγιασμού

138

δ) Τάξις Ακολουθίας Εύχελαίου ε) Τάξις Ακολουθίας τού Μοναχικού Σχήματος

140 141

στ) Τάξις Νεκρώσιμου Ακολουθίας εις μοναχούς και ίερομονάχους

144

ζ) Περί «πάγκοIVιών»

146

Σημειώσεις

149

Μ Ε Γ Ο Σ Γ' Ε Μ Α \·Σ ΙΛ 1 Λ ΙΑ Τ Λ Ξ Ε ΙΣ

153

Κ Ε Φ Λ .νΛ Ι()Ν Α '. Μ η ν ο λ ό γ ι ο ν

[5 5

]\1ήν Σ ε-τέμ -β ρ ιος

156

Μ ην Ό κ τ ώ β ρ ιο ς

158

Μ ην Ν οέμβριος

158

ΙΝΙήν Λεκέμ-βριος

159

Μ ην Ια ν ο υ ά ρ ιο ς

1β 4

Μ ην Φεβρουάριος

100

ΛΙήν Μ άρτιος

100

Μ ην Ά - ρ ί λ ι ο ς

107

Μ ην Μ ά ιος

108

^Ιήν Ιο ύ ν ιο ς

108

Μ ην Ι ο ύ λ ιο ς

108

]\Ιήν Α ύγουστος

108

Σ η μ ειώ σ εις

171

Κ Ε Φ Α .\Α Ι()Ν Β '. Τ ρ ιώ δ ιο ν 1) Κ Υ Γ Ι Λ Ι ^ Ι Π ΡΟ Τ Η Σ ΑΓ. Τ Ε Σ Σ Α Ρ Α Κ Ο Σ Τ Η Σ

173

Κυριαχτ^ Τελώ νου χοαΐ Φαρισαίου

173

Κυρίαχτ^ τού Ά σ ω το υ

174

Π αρασκευή τού Άσο^του έσπερας (Π αννυχΙς)

175

4 'υ χ ο σ ά ^ ^ α τ ο ν

175

Κυριαχ-η τ-ής Ά πόχρ εω Έ ^ΰ ο μ α ς ττ^ς Τυρίν'ής Κ υρ ια χη τ·ής Τυρίνής А ' Κ α τα ν υ χ τιχ ο ς 'Εσπερινός (Κυριαχ'η τή ς

176

Τυριν'ής εσπέρας)

176 177

178

2) Μ ϊ:ΓΑΛΗ Τ ΕΣΣΑ ΡΑ ΚΟΣΤΗ

180

Κ αθαρά Δ ευτέρ α

180

α)

Μ ε σ ο ν υ κ τ ικ ο ν

180

β)

’Ό ρ Ο ρ ο ς - Α ' "Ω ρα

180

γ ) τ ίρ α ι Γ ' καί Σ Τ '

1Ηΐ>

δ) 'Ώρα θ ' - Εσπερινός ε) Μ έγα Ά πόδειπνον

Τρίτη А ' Έβδομάδοζ Τετάρτη А ' Έ^δομάδος Π ροηγίασμένη Θ εία Λ ειτουργία

Πέμπτη А ' Εβδομάδας Παρασκευή А ' Έ^δομάδος

1^·^

α) Π ροηγίασμένη Θ εία Λ ειτουργία β) «Χ αφ ετίσμοί» τή ς Θεοτόκου

Σάβ^ατον Α ' Έ^δομάδος Κυριακή А ' Νηστειών В ' Έβδομάς Νηστειών Κυριακή В ' Νηστειών Γ ' Έ6δομάς Νηστειών Κυριακή Γ ' Νηστειών Δ ' Έβδομάς Νηστειών Κυριακή Δ ' Νηστειών Ε ' Έβδομάς Νηστειών Τετάρτη Ε ' Έβδομάδος Πέμπτη Ε ' Εβδομάδας Παρασκευή Ε ' Έβδομάδος Σάββατον Ε ' Εβδομάδος Σ Τ ' Έ6δομάς Νηστειών Παρασκευή Σ Τ ' Εβδομάδος Σάββατον τού Αγίου Ααζάρου Κυριακή τών Βαίων α)

ΙΗίί

1 I 1 1 1 1 ΙίΜ 1ii 1 192 192 192 19Л 193 1 \)\ 195 |^ 5

Α γ ρ υ π ν ία

β) Κ υ ρ ια κ ή Β α ί'ω ν έσττέρας 3) 1ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΣ

j

Μεγάλη Δευτέρα Μεσονυκτικον — Όρθρος

1 9ί)

β)

4 V t А ', Γ ' , Σ Τ '

γ ) "Ωρα Θ ' -

200

Έ σττερινος μ ετ ά Θ εία ς Λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς

Ι ΐρ ο η γ ια σ μ έ ν ω ν Δ ώ ρω ν

200

δ) Μ έ γ α Ά π ό δ ε ιπ ν ο ν

201

Μ ε γ ά λ η Τ ρ ίτ η

201

Μ εγ ά λ η Τ ετάρτη

201

Μ εγά?^ η Π έ μ π τ η

201

α ) Μ εσονυκτικον — ’Όρθρος — Α ' 'Ώ ρα

201

β) Ε ύ χ έ λ α ιο ν — 'Ω ραι Γ ', Σ Τ ' — Μ ετά λ η ψ ις

202

γ ) Ώ ρ α Θ ' — Έ στΐερινος μ ετ ά Θ εία ς Λ ειτ ο υ ρ γ ία ς τού Μ εγ ά λ ο υ Β α σ ιλ είο υ

202

Μ ε γ ά λ η Π α ρα σκευή

203

α) Μ εσονυκτικον — ’Όρθρος

203

β) Μ ε γ ά λ α ι 'Ωραι

206

Μ έ γ α Σ άβ^ ατον

206

α) Ε σ π ε ρ ιν ό ς

206

β) ’Όρθρος

208

γ ) Ώ ρ α ι Α ', Γ ', Σ Τ ', Θ'

211

δ) Ε σ π ερ ιν ό ς μ ετά Θ εία ς Λ ειτο υρ γία ς τού Μ εγά λο υ Β α σ ιλ είο υ Σ η μ ειώ σ εις

211 213

ΚΕΦΑτΥΑΙΟΝ Γ'. Π εντηκοστάριον Κ υ ρ ια χ η τ ο ύ Π ά σ χ α

219

α) Α γ ρ υ π ν ία

219

β) Ε σ π ερ ινό ς του Π ά σ χα

226

γ ) Ά π όδ ειπ νο ν

228

Δ ευ τ έ ρ α τού Π ά σ χ α

229

Λ ιτ α ν ε ία

229

Τ ρ ίτ η τ ο ύ Π ά σ χ α

231

Τ ετά ρ τη τού Π ά σ χ α

231

Π έ μ π τ η τού Π ά σ χ α

231

Π α ρασ κευή τού Π ά σ χ α

2·^^

Σ ά ^ β α τον τού Π ά σ χ α Κ υ ρ ια κ ή τ ο ύ Ά ν τ ί π α σ χ α (Θ ω μ ά )

2.32

Τ ετάρτη Μ εσ οπ εντη κοσ τή ς

2.:{3

Τ ε τ ά ρ τ η το ύ Τ υ φ λ ο ύ

23.Ί

Π έμπτη της Ά να λη φ εω ς

234

Σ ά ^ ^ α τ ο ν τ ώ ν Ψ^υχών

234

Κ υ ρ ια κ ή τ ή ς Π ε ν τ η κ ο σ τ ή ς

234

Δ εύτερ α Ά γ ιο υ Π νεύ μ α το ς

234

Κ υ ρ ια κ ή Ά γ ι ω ν Π ά ν τ ω ν

235

Δ ε ύ τ ε ρ α 'Α γ ίω ν Π ά ν τ ω ν

235

Κ υ ρ ια κ ή 'Α γ ιο ρ ε ιτ ώ ν Π ά τ ε ρ ω ν

235

Σημειώσεις

236

ΜΕΡΟΣ Δ' ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

239

Δ ιάταξις ευρίσκομ-ένη εις το 'Ιερον τού Π άνσεπτου Ναού τού Πρωτάτου Καρυών περί τού πότε 6 ίερευς έξέρχεται τού Ιερού διά την είσοδον τού Ε σπ ερινού Π ίναξ έπεξηγηματικώ ν σχεδίω ν

241 243

Π ίναξ κατηγοριών έορταζομένων 'Α γίω ν

251

Κατόψεις Ναού

253