Makalah Pencegahan Dan Penanganan Penyakit Cacingan

PENCEGAHAN DAN PENANGANAN PENYAKIT CACINGAN Makalah Diajukan Untuk Memenuhi Nilai Mata Kuliah Gizi dan Diet

Disusun oleh :

Ade Ade HanHan-ha han n : 3440 344035 3515 1500 001 1 Annisa Annisa F!i F!i "e "es#a s#a$i $i : 344035 344035150 1501% 1% Dase& Dase& 'inald 'inaldii 'a(da 'a(dani ni : 344035 344035150 150%) %)

Tin*ka# 1-A

AKADEMI KEPE'A+ATAN PEME'INTA PEME'IN TAH H KA,PA KA, PATEN TEN CIAN.'  CIAN. '  BADAN LAYANAN UMUN DAERAH ( BLUD !ln" #asi$ Gede Ra%a No&' tel)" (*+,- +,.+*, /a0"+.*1- 2ianju$ 3-+',

KATA PENGANTA'  Den4 Den4an an men% men%e5 e5ut ut nama nama Allah llah 67 678 8 %an4 %an4 maha maha )en4 )en4asi asih h la4i la4i maha maha  )en%a%an4 kami )anjatkan se4ala )uji dan s%uku$ atas kehadi$atN%a9 %an4 telah melim melim)a )ahk hkan an $ahm $ahmat at dan dan hida% hida%ah ahn% n%aa ke)a ke)ada da kami kami99 sehi sehin4 n44a 4a kami kami da)a da)att men%elesaikan makalah #ene4ahan Dan #enan4anan #en%akit #en%akit 2ain4an" Dalam makalah tentan4 tentan4 #ene4ahan #ene4ahan Dan #enan4anan #enan4anan #en%akit 2ain4an ini9 kami usahakan semaksimal mun4kin9 da$i 5e5e$a)a sum5e$ mate$i sehin44a kami da)at men%elesaikan makalah ini den4an 5aik" Untuk itu den4an se4ala ke$end ke$endaha ahan n hati hati kami kami men%am men%am)ai )aikan kan 5an%ak 5an%ak te$ima te$ima kasih kasih ke)ada ke)ada ;5u Ratih Ratih Dianin4$um9 6" Ke)"  Namun tidak le)as da$i semua itu9 kami men%ada$i se)enuhn%a 5ah
2ianju$9 A)$il +*',

1

DAFTA' I/I

KATA PENGANTA' """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""i DAFTA' I/I"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""ii ,A, I PENDAH"AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""' A "ATA' ,E"AKANG"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""' , 'M/AN MA/A"AH"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+ C T.AN PEN"I/AN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""D MANFAAT PEN"I/AN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""",A, II PENCEGAHAN DAN PENANGANAN PENYAKIT CACINGAN""""3 A PENGE'TIAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""3 , .ENI/-.ENI/ CACING"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""3

'"

2ain4 %an4 Men4untun4kan Ba4i Manusia""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""3

+"

2ain4 %an4 Me$u4ikan Ba4i Manusia"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""1

C TANDA DAN GE.A"A CACINGAN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""> D DAMPAK PENYAKIT CACINGAN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" E

CA'A PEN"A'AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'*

F

PENCEGAHAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'+

G

PENANGANAN CACINGAN""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'-

,A, III PENTP""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'3 A /IMP"AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'3 ,

/A'AN"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'1

DAFTA' P/TAKA"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""'

2

3

,A, I PENDAH"AN A "ATA' ,E"AKANG

#$e?alensi an4ka keain4an di ;ndonesia masih uku) tin44i9 anta$a 31  @ ,19 5ahkan )ada dae$ah @dae$ah te$tentu %an4 kondisi lin4kun4ann%a  5u$uk 5isa mena)ai >*9 an4ka te$se5ut te$4olon4 tin44i" Di 5e5e$a)a dae$ah di ;ndonesia te$utama di dae$ah )edalam 5elum semua menda)atkan  )ela%anan kesehatan %an4 la%ak9 kasus in/eksi ain4 %an4 k$onik 5an%ak  ditemukan di dae$ah )edalaman %an4 sea$a lata$ 5elakan4 )en4etahuan kesehatan dan )endidikan $endah" Ada 5e5e$a)a /ato$ %an4 mem)en4a$uhi tin44in%a an4ka keain4an  )ada mas%a$akat ;ndonesia selain ka$ena kondisi lin4kun4an 4eo4$a/is9 ju4a ka$ena /ato$ kesada$an untuk melakukan )ola hidu) 5e$sih dan sehat9 $endahn%a )en4etahuan kesehatan9 dan ku$an4n%a )en%uluhan ke)ada mas%a$akat te$utama di dae$ah te$)enil mem5e$i kont$i5usi tin44in%a an4ka keain4an di ;ndonesia" A)a5ila die$mati le5ih lanjut9 in/eksi ain4 ini se)ele9 teta)i  )en4a$uhn%a 5isa san4at men44an44u te$utama )ada anak&anak %an4 dalam masa )e$tum5uhan9 in/eksi $in4an men4akhi5atkan anemia den4an 5e$5a4ai mani/estasi kilinis9 5aik %an4 te$lihat sea$a n%ata mau)un %an4 tidak te$lihat" Kasus in/eksi %an4 sedan4 sam)ai 5e$at 5isa men4akhi5atkan adan%a 4an44uan )en%e$a)an )ada usus dan 4an44uan 5e5e$a)a /un4si o$4an dalam" A)a5ila hal ini te$jadi )ada masa anak&anak te$utama disekolah9 maka akan san4at men44an44u )$oses 5elaja$ men4aja$9 sea$a n%ata anak 5isa men4alami kemundu$an )$estasi9 %an4 disada$i atau tidak hal te$se5ut mem)en4a$uhi masa de)an me$eka" Kasus in/eksi )ada o$an4 de
1

enomena in/eksi ain4 ini se)e$ti 4un4in4 es9 %an4 munul ke  )e$mukaan keil9 teta)i se5ena$n%a 5an%ak kasus dan kejadian in/eksi ain4 %an4 tidak te$eks)os" Kita se5a4ai
, 'M/AN MA/A"AH

'" +" -" 3" 1" ," ."

A)a )en4e$tian ain4anC 2ain4&ain4 a)a sajakah %an4 men%e5a5kan ain4anC Ba4aimana 4ejala&4ejala jika manusia men4alami ain4anC Ba4aimana dam)ak da$i ain4anC Ba4aimana a$a )enula$an ain4anC Ba4aimana a$a )ene4ahan a4a$ te$hinda$ da$i )en%akit ain4anC Ba4aimana a$a )enan4anan da$i )en%akit ain4anC

2

C T.AN PEN"I/AN

'" 8ujuan Umum 8ujuan umum dalam 5ahasan ini adalah da)at memahami )ene4ahan dan )enan4anan )en%akit ain4an khususn%a di5idan4 ke)e$a
ain4an Da)at memahami 4ejala&4ejala jika manusia men4alami ain4an Da)at memahami dam)ak da$i ain4an Da)at memahami a$a )enula$an ain4an Da)at memahami a$a )ene4ahan a4a$ te$hinda$ da$i )en%akit

ain4an 4" Da)at memahami a$a )enan4anan da$i )en%akit ain4an

D MANFAAT PEN"I/AN '" Ba4i Mahasis
,A, II PENCEGAHAN DAN PENANGANAN PENYAKIT CACINGAN

3

A PENGE'TIAN

;n/eksi ain4 atau 5iasa dise5ut den4an )en%akit ain4an te$masuk  dalam in/eksi %an4 di se5a5kan oleh )a$asit" #a$asit adalah mahluk keil %an4 men%e$an4 tu5uh inan4n%a den4an a$a menem)elkan di$i (5aik di lua$ atau di dalam tu5uh dan men4am5il nut$isi da$i tu5uh inan4n%a" #ada kasus ain4an9 maka ain4 te$se5ut 5ahkan da)at melemahkan tu5uh inan4n%a dan men%e5a5kan 4an44uan kesehatan" 2ain4an 5iasan%a te$jadi ka$ena ku$an4n%a kesada$an akan ke5e$sihan 5aik  te$hada) di$i sendi$i atau)un te$hada) lin4kun4ann%a" 2ain4an da)at menula$  melalui la$?atelu$ %an4 te$telan  masuk ke dalam tu5uh" 2ain4 me$u)akan he
, .ENI/-.ENI/ CACING 2ain4 memiliki dua man/aat 5a4i kelan4sun4an hidu) manusia9 %aitu ada

 jenis ain4 %an4 men4untun4kan dan jenis ain4 %an4 me$u4ikan 5a4i manusia"

'" 2ain4 %an4 Men4untun4kan Ba4i Manusia 2ain4 tanah ( Lubricus rubellus te$masuk he
4

nut$isi oleh tanaman menjadi 5aik ka$ena ain4 tanah akan menin4katkan  )o)ulasi mik$o5a %an4 men4untun4kan tanaman" 6elain itu9 ain4 tanah  )un mem)un%ai man/aat 5a4i manusia" Da4in4 ain4 tanah me$u)akan salah satu se5a4ai alte$nati/ )en4o5atan  5a4i kesehatan manusia: a"  Lubricus rubellus da)at menjadi khasiat untuk men%am5uhkan  5e$5a4ai )en%akit (hi)otensi dan hi)e$tensi9 kenin4 manis9 t%)oid9 $ematik9 disent$i9 4ast$itis9 munta5e$9 asma dan )en%akit k$onis lainn%a"  5" Men4andun4 5e$5a4ai enzim )en4hasil anti5iotik dan asam a$hidonat " d" e" /"

%an4 5e$khasiat menu$unkan demam" Diman/aatkan se5a4ai )en4ham5at )e$tum5uhan kanke$" Bahan 5aku kosmetik" Mam)u men4ham5at 5akte$i )atho4en )en%akit t%)oid dan dia$e" Mam)u men4u5ah =me4a&, menjadi =me4a&-" =me4a&- da)at mene4ah te$jadin%a )en4e$asan )em5uluh da$ah %an4 diaki5atkan oleh lemak" 6ehin44a da)at men4u$an4i 4an44uan di )em5uluh a$te$i %an4 da)at men4aki5atkan se$an4an jantun4"

+" 2ain4 %an4 Me$u4ikan Ba4i Manusia 2ain4 %an4 me$u4ikan 5a4i manusia )un 5an%ak jenisn%a9 ada ain4 4elan49 ain4 )ita dan ain4 )i)ih" Be$ikut jenis&jenis ain4 : ' + - 3 a  5 

e

a" 2 a  in 4 G e la n 4 ( As  a $ is L u m 5$ i  oi d e s 7a$na : Me$ah muda atau )utih Besa$n%a : +* & -* m Hidu) di : Usus keil 2a$a #enula$ann%a: 8elu$ ain4 masuk melalui mulut Menetas di usus keil menjadi la$?a La$?a di5a
Gambar. 2-1 Cacing Gelang (Ascaris Lumbricoides)

5

+" 2 a  i n 4 2 a m 5 uk ( 8$ i  u $ i s 8 $i  h i u $ a  ' 7a$na : Me$ah muda atau a5u&a5u + Besa$n%a : - & 1 m - Hidu) di : Usus 5esa$ 3 2a$a #enula$ann%a: a 8elu$ ain4 te$telan 5e$sama den4an ai$ atau makanan  5 Menetas di usus keil dan tin44al di usus 5esa$  8elu$ ain4 kelua$ melalui koto$an dan jika telu$ ini te$telan9 te$ulan4lah siklus ini"

Gambar. 2-2 Cacing Cambuk (Tricuris Trichiura)

6

-" 2 a  i n 4 8a m 5 an 4 ( A n  % l os t o m i a s i s  Gambar. 2-3 C a c i n g T am b a n g ( A n c  l o s t o m i a s i s )

' + - 3

7a$na : Me$ah Besa$n%a : > & '- mm Hidu) di : Usus keiL 2a$a #enula$ann%a: a La$?a menem5us kulit kaki  5 Melalui salu$an da$ah la$?a di5a
2ain4 tam5an4 me$u)akan i n/ eks i

 a in 4

%an4

)alin4

me$u4ikan kesehatan anak& anak";n/eksi ain4 tam5an4 da)at men%e5a5kan anemia (ku$an4 da$ah" 2ain4 tam5an4 da)atmen4isa) da$ah '* & '+ mililite$ setia) ha$i" 3"

2a i n4 K$e mi ( Ent e$ o5 iu s e$ mi ul a$ is  Gambar. 2-! Cacing "remi (#nterobius $ermicularis)

7

' + - 3

7a$na : #utih Besa$n%a : ' m Hidu) di : Usus 5esa$ 2a$a #enula$ann%a: a 2ain4 5etina 5e$telu$ )ada malam ha$i di anus  5

An us menjadi 4atal9 4a$ukan  )a da

anu s

mem5a
C TANDA DAN GE.A"A CACINGAN #en%akit ain4an )ada manusia se$in4 dimani/estasikan oleh )a$asit ain4 %an4 hdu) di usus" 2ain4&ain4 ini 5isa 5e$tahan hidu) ka$ena menda)at sa$i makanan %an4 ada di dlam tu5uh manusia" Be$ikut tanda dan 4ejala )en%akit ain4an: '" 2ain4 K$emi a" N%e$i )e$ut  5" Mual " Gatal %an4 intens )ada du5u$ atau ?a4ina d" 8idak 5isa tidu$ ka$ena 4atal +" 2ain4 Gelan4 a" N%e$i )e$ut sama$ 

8

 5" " d" e" /" 4"

Mual muntah Dia$e atau tinja 5e$da$ah atuk ke$in4 Be$at 5adan tu$un 8e$da)at ain4 )ada muntahan atau tinja !ika jumlahn%a 5an%ak da)at men4ham5at (o5st$uksi usus"

-" 2ain4 8am5an4 a" Anemia  5" N%e$i di)e$ut 5a4ian atas " Demam dise$tai 5atuk den4an 5un%i na)as men4i ka$ena la$?a ain4 di  )a$u&)a$u d" Ruam %an4 menonjol dan te$asa 4atal 5isa munul di tem)at masukn%a la$?a )ada kulit"

D DAMPAK PENYAKIT CACINGAN Dam)ak da$i )en%akit ini tidak da)at dian44a) se)ele9 seseo$an4 %an4 men4ida) ain4an maka )e$tum5uhan /isikn%a akan te$ham5at9 ju4a ;F menjadi 5e$ku$an49 anemia atau kada$ hemo4lo5in )ada tu5uh manusia"

'" Anemia un4si utama H5 adalah men4an4kut oksi4en dan ju4a makanan ke selu$uh tu5uh" !ika kada$ H5 dalam tu5uh 5an%ak maka su)lai oksi4en dan  ju4a nut$isi ke selu$uh tu5uh9 te$utama otak dan 4injal menjadi lana$" Ketika kada$ H5 dalam tu5uh ku$an4 maka oksi4en dan nut$ient ke s elu$uh tu5uh te$utama otak dan 4injal 5e$ku$an49 dan hal ini %an4 mem5uat seseo$an4 te$kena anemia" +" Men44an44u )e$tum5uhan )ada anak9 menu$unakan da%a tahan tu5uh9 dan ;F te$4an44un4" #ada dasa$n%a

seo$an4

anak

%an4

sedan4

masa

)e$tum5uhan

mem5utuhkan 5an%ak sekali nut$isi" Nut$isi sendi$i di5a4i menjadi +  5a4ian9 %aitu mak$o nut$ient (ai$9 lemak9 )$otein9 dan ka$5ohid$at dan mik$o nut$ient (?itamin dan mine$al" !ika nut$isi ini diu$i maka ain4 akan 5e$tam5ah suu$ dan tentun%a akan mem)e$e)at )e$kem5an45iakan ain4 itu sendi$i" 2ain4 te$kadan4 men44uma)al atau mem5etuk se)e$ti se5uah 5ola9 ka$ena 5an%akn%a ain4 di dalam tu5uh atau ain4 ju4a da)at e$$ati atau kelua$ le
9

Ketika seo$an4 anak mende$ita anemia maka da%a tahan tu5uh tentu saja akan menu$un" Anak te$se5ut tidak akan d)at menin4katkan da%a tahan tu5uh ka$ena 5e$5a4ai maam nut$isi %an4 di5utuhkan untuk menja4a da%a tahan tu5uh di u$i oleh ain4" Hal ini ju4a %an4 akan men%e5a5kan anak  te$se5ut kehilan4an 5e$at 5adan9 dan )$esta$i 5elaja$ akan men4alami  )enu$unan"

E CA'A PEN"A'AN

'" Ku$an4 Memeliha$a Ke5e$sihan Anak&anak tidak 5isa jika diha$uskan menja4a ke5e$sihan9 5an%ak  anak&anak

%an4

me$asa

uek

den4an

ke5e$sihann%a"

6e)e$ti

setelah 5e$main tanah anak tidak ui tan4an dan dia memasukkan makanan men44unakan tan4ann%a ke dalam mulut" Hal inilah %an4 menjadi )en%e5a5 utama men4a)a anak&anak te$kena ain4an"  5 Lin4kun4an Yan4 Koto$  Lin4kun4an %an4 koto$ ju4a menjadi )en%e5a5 anak&anak te$kena ain4an" Anak&anak 5isa saja 5e$main di lin4kun4an %an4 koto$ dan men4andun4 ain4 di dalamn%a sehin44a anak 5isa $entan untuk te$kena ain4an"  BAB Di 6em5a$an4 8em)at Anak jan4an di5iasakan untuk mem5uan4 ai$ 5esa$ di sem5a$an4 tem)at9 hal itu dika$enakan jika BAB di sem5a$an4 tem)at anak $entan untuk te$kena ain4an" Alasann%a adalah )ende$ita ain4an saat men4elua$kan tinja ain4 itu akan ikut kelua$9 saat tinja men4e$in4 maka ain4 itu akan hidu) dan 5e$kelia$an kem5ali" Alasan itulah %an4 tidak   5oleh mem5ia$kan anak untuk BAB sea$a sem5a$an4an" d 8idak Memakai Alas Kaki Ke5iasaan anak tidak memakai alas kaki ju4a da)at men%e5a5kan anak te$kena ain4an" 2ain4 jenis 4elan4 5isa menem5us )e$mukaan kulit dan )o$i&)o$i manusia" 2ain4 itu 5isa 5e$telu$ dan kemudian menim5ulkan ain4an" =leh se5a5 itu 5iasakan ke)ada anak&anak anda

10

untuk selalu memakai alas kaki saat memijak tanah" 8anah adalah sum5e$  kuman dan tem)at tin44al ain4 )en%e5a5 ain4an"

e Makanan 2ain4an ju4a 5isa dise5a5kan oleh makanan %an4 te$ema$ oleh la$?a ain4" La$?a itu saat 5e$ada di dalam usus kemudian 5e$telu$ dan kemudian 5e$kem5an4 5iak" Hal itulah %an4 men%e5a5kan anak menjadi  )en%e5a5 ain4an" / Minuman 6ia)a san4ka jika meminum ai$ mentah sea$a te$us mene$us da)at men%e5a5kan telu$ ain4 tum5uh dalam )e$ut" Minum ai$ mentah adalah salah satu ke5iasaan 5u$uk %an4 ha$us dihinda$i9 te$uatama untuk anak&anak %an4 5elum men4e$ti  5aha%a minum ai$ mentah" 6e5a5 ai$ %an4 masih mentah te$da)at 5akte$i jahat %an4 da)at menum5uhkan telu$ ain4 5e$sa$an4 dan men%e5a5kan ain4an )ada anak" =leh ka$ena itu 5iasakan )ada anak untuk meminum ai$ matan4 a4a$ tidak ada kuman %an4 5e$sa$an4 di dalam )e$ut"

F PENCEGAHAN '" Menui 8an4an 6e5elum Makan #enula$an  )ene4ahann%a

ain4

da)at

men4hinda$i

te$jadi tan4an

sea$a dalam

o$al9 keadaan

maka

se5a4ai

koto$9

ka$ena

kemun4kinan adan%a kontaminasi telu$&telu$ ain49 dan mem5iasakan menui tan4an se5elum makan" +"

Memasak 6a%u$&6a%u$an 8e$le5ih Dahulu Men4hinda$ikan sa%u$&sa%u$an %an4 mentah %an4 tidak dimasak  te$le5ih dahulu dan jan4an mem5ia$kan makanan tet$5uka 5e$4itu saja9 sehin44a de5u&de5u %an4 5e$te$5an4an da)at men4kontaminasi makanan te$se5ut atau)un dihin44a)i se$an44a %an4 mem5a
-"

Men4adakan )en%alu$an )em5uan4an /eses %an4 te$atu$ 

11

Untuk menekan ?olume dan lokasi ali$an telu$&telu$ melalui /eses ke tanah dan da$i tanah kem5ali melalui 5e$5a4ai jalan ke )enduduk9 makan  )ene4ahann%a den4an men4adakan )en%alu$an )em5uan4an /eses %an4 te$atu$ dan sesuai den4an s%a$at )em5uan4an koto$an %an4 memenuhi atu$an kesehatan dan tidak 5oleh men4oto$i ai$ )e$mukaan9 untuk  mene4ah a4a$ tanah tidak te$kontaminasi telu&telu$ ain4" 3"

Minum o5at ain4 #ene4ahan den4an meminum o5at anti ain4 setia) , 5ulan9 te$utama %an4 5e$isiko tin44i te$kena in/estasi ain4 ini9 se)e$ti )etani9 anak&anak %an4 se$in4 5e$main )asi$9 )eke$ja ke5un9 dan )eke$ja tam5an4 (o$an4&o$an4 %an4 te$lalu se$in4 5e$hu5un4an den4an tanah"

G PENANGANAN CACINGAN  Ka$ena te$kadan4 sulit mendeteksi o$an4 %an4 ain4an9 maka ha$us $utin untuk minum o5at ain4 setia) enam 5ulan satu dosis %an4 sesuai dan dianju$kan" !ika sudah men4etahui te$kena ain4an 9 se4e$a 5a
12

,A, III PENTP A /IMP"AN

;n/eksi ain4 atau 5iasa dise5ut den4an )en%akit ain4an te$masuk  dalam in/eksi %an4 di se5a5kan oleh )a$asit" #a$asit adalah mahluk keil %an4 men%e$an4 tu5uh inan4n%a den4an a$a menem)elkan di$i (5aik di lua$ atau di dalam tu5uh dan men4am5il nut$isi da$itu5uh inan4n%a" !enis&jenis ain4 %an4 da)at men4in/eksi adalah a  5  d

2ain4 Gelan4: (Asa$is Lum5$ioides 2ain4 2am5uk: (8$iu$is 8$ihiu$a 2ain4 8am5an4: (An%lostomiasis 2ain4 K$emi: (Ente$o5ius e$miula$is Gejala umum jika te$in/eksi ain4 adalah tim5uln%a $asa mual9 lemas9 hilan4n%a na/su makan9 $asa sakit di 5a4ian )e$ut9 dia$e9 dan tu$unn%a 5e$at 5adan ka$ena  )en%e$a)an nut$isi %an4 tidak menuku)i da$i makanan" #ada in/eksi %an4 le5ih lanjut a)a5ila ain4 sudah 5e$)indah tem)at da$i usus ke o$4anlain9 sehin44a menim5ulkan ke$usakan o$4an  ja$in4an9 da)at tim5ul 4ejala demam9 adan%a  5enjolan di o$4anja$in4an te$se5ut9 da)at tim5ul $eaksi ale$4i te$hada) la$?a

13

ain49 in/eksi 5akte$i9 kejan4 atau 4ejala 4an44uan s%a$a/ a)a5ila o$4an otak sudah te$kena" #ende$ita ain4an akan men4alami )enu$unan da%a tahan tu5uh se$ta meta5olisme ja$in4an otak" Bahkan9 dalam jan4ka )anjan49 )ende$ita akan men4alami kelemahan /isik dan intelektualitas" Kate4o$i in/eksi ain4 ditentukan da$i jumlah ain4 %an4 dikandun4n%a" !ika anak&anak itu sudah te$in/eksi ain49 5iasan%a akan menunjukkan 4ejala kete$lam5atan /isik9 mental dan seksual" ;n/eksi usus aki5at ain4an9 ju4a 5e$aki5at menu$unn%a status 4izi )ende$ita %an4 men%e5a5kan da%a tahan tu5uh menu$un9 sehin44a memudahkan

te$jadin%a

in/eksi

)en%akit

lain9

te$masuk

H;A;D69

8u5e$kulosis dan Mala$ia" #enula$an ain4 : ain4 masuk ke dalam tu5uh manusia le
, /A'AN

6e5aikn%a )en4o5atan di5e$ikan ke)ada selu$uh an44ota kelua$4a untuk mene4ah atau me
DAFTA' P/TAKA

14

Irianto Kus dan Kusno Waluyo. 2004. Gizi dan Pola Hidup !"at. #andun$ % &ra'a (idya.

2

3