Seminário VI - InEJE - Modulo I

INEJE/IBET

ESPECIALIZAÇÃO EM DIREITO TRIBUTÁRIO Tributo e Segura!a Jur"#i$a

Seminário VI – REGRA-MATRIZ REGRA-MATRIZ DE INCIDÊNCIA – HIPÓTESE TRIBUTÁRIA

L%o Sartori A&&u!'o

1 !"e # re$r%-m%&ri' (e in)i(*n)i% &ri+"&ári%, !"% ."% /"n)ion%i(%(e o0er%)ion% no (irei&o 0o.i&io, O (ro)e&&or Pau*o #e Barro& Car+a*,o e&ia -ue .o e&-uea #a regra0atri1 % u #e&#obraeto a(*i$ati+o #o $o&truti+i&o *2gi$o0&e3ti$o45

E

e6(*i$ita!'o ai& &i(*i)i$a#a7 a regra0atri1 % a teoria -ue &e $o&ub&ta$ia e )2ru*a $ria#a (e*o (ro)e&&or e$ioa#o7 a -ua* #e&$re+e a i$i#8$ia tribut9ria atra+%& #a ,i(2te&e tribut9ria -ue a$arreta o $o&e-:ete #a re*a!'o ;ur"#i$a tribut9ria5 Sa*ieta o e&iaeto #e PBC -ue .o& o#ero& $ieti&ta& #o Direito Tribut9rio te i&i&ti#o a $ir$u&t3$ia #e -ue7 tato o #e&$ritor <,i(2te&e= -uato o (re&$ritor <$o&e-:8$ia= e6i&te re)er8$ia& a $rit%rio&7 a&(e$to&7 e*eeto& ou #a#o& i#i$ati+o&> a ,i(2te&e <#e&$ritor= ,a+ereo& #e e$otrar u $rit%rio ateria* <$o(ortaeto #e a (e&&oa=7 $o#i$ioa#o o te(o <$rit%rio te(ora*= e o e&(a!o <$rit%rio e&(a$ia*=> ;9 a $o&e-ue$ia <(re&$ritor=7 #e(arareo& $o u $rit%rio (e&&oa* <&u;eito ati+o e &u;eito (a&&i+o= e u $rit%rio -uatitati+o a $o;u!'o #e&&e& #a#o& i#i$ati+o& o& o)ere$e a (o&&ibi*i#a#e #e e6ibir7 a &ua (*eitu#e7 o ?$*eo *2gi$o0e&trutura* #a ora (a#r'o #e i$i#8$ia tribut9ria45 Segu#o o ete#ieto #e Pau*o #e Barro& Car+a*,o7 .regra0atri1 #e i$i#8$ia tribut9ria7 $oo ora gera* e ab&trata7 'o tra17 a ,i(2te&e7 a #e&$ri!'o #e u e+eto e&(e$i)i$aete #eteria#o7 tra!o (e$u*iar @& ora& i#i+i#uai& e $o$reta&45 Segue .ate&7 a*u#e a ua $*a&&e #e e+eto&7 a -ua* &e e$ai6ar'o i)iito& a$ote$ieto& $o$reto&> e a o(era!'o *2gi$a #e i$*u&'o #e u e*eeto ua $*a&&e % $,aa#a #e .&ub&u!'o445 Ai#a .Sati&)a1e#o o& re-ui&ito& #e (ertie$ia*i#a#e a $erta $*a&&e .C47 u ob;eto #eteria#o <.o4= e*a &e &ub&ue> e&ta ota re+e*a ie#iataete7 -ue a i$i#8$ia #a regra 'o o$orrer9 e-uato ora i#i+i#ua* e $o$reta7 #a#o $ota #a &ub&u!'o #o )ato @ $*a&&e #e a$ote$ieto& #e&$rito& o &u(o&to7 'o )or e6(e#i#a (e*o 2rg'o $o(etete45 De&&a )ora7 ete#o -ue a )u$ioa*i#a#e o(era$ioa* #a regra0atri1 #e i$i#8$ia tribut9ria o #ireito (o&iti+o7 % a #e &er ua )2ru*a eto#o*2gi$a o#e a (artir #a &ub&u!'o #o )ato @ ora #etro #e re)eri#a )2ru*a7 e6trai0&e a re*a!'o

 ;ur"#i$a tribut9ria $o(*eta o u#o #o& )ato&7 i$*u&i+e $o a tra#u!'o #o +i$u*o tribut9rio obriga$ioa* etre &u;eito ati+o e (a&&i+o <$rit%rio (e&&oa*=5

2 !"e # 3i04&e.e (e in)i(*n)i% &ri+"&ári%, !"% ."% /"n56o n% )om0o.i56o RMIT, Há ne)e..i(%(e (e "m )ri&#rio 0e..o% )om0or % 3i04&e.e (% RMIT, Por  7"*, E&ia Pau*o #e Barro& Car+a*,o e6(*i$a#o a ,i(2te&e #e i$i#8$ia tribut9ria -ue .ie6(*i$a+e*ete )ora &e $o$etra#o a& ate!e& o ate$e#ete7 -ue $,aao& #e &u(o&to ou ,i(2te&e tribut9ria7 (ara #e*e $o&truir  #a#o& e e*eeto& -ue ti+e&&e a +irtu#e #e #e&$re+er e )u#aetar to#a& a& $o&tru!e& tribut9ria& (o&&"+ei& e iagi9ria&45 De&&a )ora7 ete#o a (artir #e ta* e&iaeto -ue a ,i(2te&e #e i$i#8$ia tribut9ria % o $rit%rio a#ota#o o ate$e#ete7 o#e e&ta &e #i+i#e e $rit%rio ateria*7 te(ora* e7 e&(a$ia*5 Ete#o -ue a )u!'o #a ,i(2te&e #e i$i#8$ia tribut9ria % #eteriar o ate$e#ete #a ora ;ur"#i$a tribut9ria #etro #a RMIT7 i&to %7 #eteriar atra+%& #o& $rit%rio& ateria*7 te(ora* e7 e&(a$ia*7 re&(e$ti+aete o ato/)ato ;ur"#i$o #o tributo e a9*i&e7 -ua#o &e #eu a re)eri#a i$i#8$ia7 e e -ue *o$a* o$orreu o e+eto #a i$i#8$ia tribut9ria5  a (rieira (arte #a i$i#8$ia tribut9ria7 -ua#o &e $o,e$e &e a-ue*e e+eto % u tributo ou 'o <&e 'o )or tributo7 'o ,ou+e i$i#8$ia e &e e6tigue (or a" &ua ature1a tribut9ria=5 Ete#o -ue 'o ,9 e$e&&i#a#e #e u $rit%rio (e&&oa* (ara $o(or a RMIT7 (oi& e&te $rit%rio e&t9 i&eri#o o Co&e-uete #a RMIT7 e 'o o ate$e#ete5 E&te $rit%rio e&t9 #i&(o&to o $o&e-:ete ao *a#o #o $rit%rio -uatitati+o7 &e $ara$teri1a (or #eteriar o &u;eito ati+o e o &u;eito (a&&i+o #a re*a!'o tribut9ria5 O $o&e-:ete % a &egu#a (arte #a i$i#8$ia7 -ua#o &e aa*i&a o& #oi& $rit%rio& re)eri#o& ateriorete7 (ara #eteriar &e o e+eto i$i#i#o (o&&ui tai& $ara$ter"&ti$a&7 tora#o0&e a&&i $o(*eta a re*a!'o ;ur"#i$o tribut9ria5

8 !"e # in)i(*n)i%, De.)reer9 )om ."%. 0%%r%.9 % /enomenoo$i% (% in)i(*n)i% &ri+"&ári%9 (i/eren)i%n(o9 .e 0o..:e9 in)i(*n)i% (e %0i)%56o (o (irei&o Pau*o #e Barro& #e&$re+e o )eeo #a i$i#8$ia -ua#o &a*ieta -ue .'o &e #ar9 i$i#8$ia &e 'o ,ou+er u &er ,uao )a1e#o &ub&u!'o e (roo+e#o a i(*i$a!'o -ue o (re$eito orati+o #eteria> a& ora& 'o i$i#e (or )or!a (r2(ria45 E6traio a (artir #i&to -ue a i$i#8$ia % -ua#o ,9 a &ub&u!'o #o )ato @ ora7 tra&(orta#o a (re+i&'o (ara o u#o #a rea*i#a#e #o& )ato&5 No eu ete#ieto7 a i$i#8$ia tribut9ria &e #9 -ua#o ,9 o e+eto #e&#obra#o (e*o regra0atri1 #e i$i#8$ia tribut9ria7 a -ua* % $o(o&ta (e*o ate$e#ete e &eu& $rit%rio& ateria*7 te(ora* e7 e&(a$ia*> be $oo (e*o $o&e-:ete e &eu& $rit%rio& (e&&oa* e -uatitati+o5 A i$i#8$ia tribut9ria % u )eeo -ue &e atigir u )ato ;ur"#i$o7 e (o&&uir to#o& o& $rit%rio& #e&$rito& a RMIT7 tora0&e ua re*a!'o ;ur"#i$a tribut9ria5 A #i)ere!a -ue +eri)i$o $o a i$i#8$ia #e a(*i$a!'o #o #ireito7 % -ue e&ta % a &ub&u!'o #e )ato& @ ora& (re+i&ta& o gera* atra+%& #a& *egi&*a!e&7 (o&&ui#o ua ?i$a (o&&ibi*i#a#e #e i$i#8$ia #a ora7 tro$a#o e i?#o&7 ou %7 ou 'o %5 J9 a i$i#8$ia tribut9ria -ue &e #9 atra+%& #a RMIT7 eg*oba to#o& o& tributo& (re+i&to& a& *egi&*a!e&7 #eteria#o7 (or $o(*eto &e a-ue*e )ato i$i#e7 ou 'o i$i#e7 atra+%& #o "io irre#ut"+e* #o #eti$o5

; !"e # een&o, E /%&o, E /%&o <"r:(i)o, !"% % re%56o en&re /%&o <"r:(i)o e &eori% (%. 0ro%., Ete#o -ue e+eto % to#o )ato #e$orrete #e a$ote$ieto atura*7 ou &e;a7 -ua#o 'o ,9 a (arti$i(a!'o ite$ioa* #o ,oe5 Ne&te $a&o7 )ato % &iio #e e+eto5 Para e6trair e*,or o $o$eito #e )ato7 ete#o e*,or e6(*aar o -ue % &u(orte )9ti$o (ara Pote& #e Mira#a .ba&e #o& )ato& #e ua ora ;ur"#i$a7 ou &e;a7 )ato& (re+i&to& (e*a ora e -ue #'o ba&e a e*a45 O &u(orte )9ti$o re)ere0&e a

a*go <)ato7 e+eto ou $o#uta= -ue (o#er9 o$orrer o u#o e -ue7 (or ter &i#o $o&i#era#o re*e+ate7 torou0&e ob;eto #a orati+i#a#e ;ur"#i$a5  u $o$eito #o u#o #o& )ato& e 'o #o u#o ;ur"#i$o5 E&ia a #outria #e Pau*o #e Barro& Car+a*,o -ue .o& )ato& ;ur"#i$o& &er'o a-ue*e& eu$ia#o& -ue (u#ere &u&tetar0&e e )a$e #a& (ro+a& e #ireito a#iti#a&45 Co i&&o7 ao aa*i&ar a re)eri#a #outria7 ete#o -ue a re*a!'o etre )ato  ;ur"#i$o e a teoria #a& (ro+a& e&t9 a e$e&&i#a#e #o )ato ;ur"#i$o uti*i1ar0&e #a (ro+a (ara $o)irar &ua i$i#8$ia5 PBC $ita#o abiaa De* Pa#re To% #i1 -ue .a (ro+a (o&&ui ua e&trutura7 ua )ora e&(e$")i$a7 a(re&eta#o e*eeto& e&&e$iai& <or)o*ogia= -ue &e re*a$ioa etre &i <&ita6e=7 &er+i#o $oo e&t"u*o (ara $o&tru!'o #e &eti#o <&e3ti$a=7 #e&e$a#ea#o e)eito& e (ro(i$ia#o &ua uti*i1a!'o e #eteria#a& &itua!e& <(rag9ti$a=45 Ai#a &a*ieta o (ro)e&&or -ue .a-ui o ,ei&)%rio #o #ireito7 u&ar $o(eteteete a *iguage &igi)i$a ai(u*ar #e aeira a#e-ua#a &eu& &igo& e7 e e&(e$ia*7 a &ibo*ogia -ue #i1 re&(eito @& (ro+a&7 i&to %7 @& t%$i$a& -ue o #ireito (o&iti+o e*egeu (ara arti$u*ar o& eu$ia#o& )9$ti$o& $o -ue o(era45

= Por 7"e % e>0re..6o ?/%&o $er%(or? # e7":o)%, An%i.%r o. %r&. ;@ 19 1=9 1189  1@9 11; e 1;; (o C4(i$o Tri+"&ário N%)ion%9 e no RE.0 21=28 Fi(e %ne>o I e>0i)%n(o o .en&i(o em 7"e o &ermo /%&o $er%(or /oi em0re$%(o em )%(% "m% (e ."%. %0%ri5Je.  A e6(re&&'o )ato gera#or % e-u"+o$a7 (oi& e*a re(re&eta a e6(*aa!'o #e #ua& +ertete& a uti*i1a!'o (e*a #outria (9tria e*a % uti*i1a#a (ara re)erir0&e -uato a (re+i&'o *ega* #o )ato7 e*abora!'o ti(i$aete ab&trata> be $oo % uti*i1a#a (ara re)erir0&e -uato ao& )ato& ;ur"#i$o&7 $oo eu$ia#o& #eotati+o& -ue o$u(a a (o&i!'o #e ate$e#ete #a& ora& i#i+i#uai& e $o$reta&5 Para o (ro)e&&or Pau*o #e Barro& Car+a*,o7 a e6(re&&'o .)ato gera#or4 % e-u"+o$a7 a)ira#o &eu eba&aeto a #outria (9tria7 &a*ieta#o -ue .Ai*$ar 

#e Ara?;o )a*$'o arti$u*ou re&tri!e&> Souto Maior Borge& &a*ietou a #i&ti!'o -ue #e+e e6i&tir etre o #e&e,o ab&trato #e u e+eto e &ua $o$retu#e )a$tua*> )oi7 etretato7 A*)re#o Augu&to Be$Fer -ue *e+atou7 #e$i#i#aete7 a& gra#e& i#aga!e& -ue e6(u&era @ *u1 a& )*agrate& i(ro(rie#a#e& -ue o u&o #a-ue*a )ora #e *iguage (o#e e&e;ar7 #a#o e&(e$ia* re*e+o ao #etrieto -ue (or $erto tra1 ao (re$9rio a$er+o #a &ibo*ogia ;ur"#i$a> (ou$o #e(oi&7 (arti#o #a& $a#ete& $e&ura& #o ;uri&$o&u*to ga?$,o7 Gera*#o Ata*iba (ro(& a a#o!'o #e ,i(2te&e #e i$i#8$ia (ara #eoiar a #e&$ri!'o ab&trata7 $oti#a a *ei7 e )ato i(o"+e* (ara re(re&etar a o$orr8$ia o u#o #o& )eeo& )"&i$o&7 -ue &ati&)a1 o& ate&&u(o&to& re-ueri#o& (e*a ora ;ur"#i$a45 O& art&5 H7 7 K7   #o CTN uti*i1a a e6(re&&'o .)ato gera#or4 $oo (re+i&'o *ega* #o )ato7 e*abora!'o ti(i$aete ab&trata5 J9 o& art&5 H e HH #o e&o #i(*oa be $oo o RE&( Q7 % uti*i1a#a a e6(re&&'o .)ato gera#or4 $oo eu$ia#o #eotati+o -ue o$u(a a (o&i!'o #e ate$e#ete #a#a& ora& i#i+i#uai& e $o$reta&5

6.

Di/eren5%rK % (%&% (o /%&o <"r:(i)o &ri+"&ário (% (%&% no /%&o <"r:(i)o &ri+"&ário

Fi(e %ne>o II e9 o. )on)ei&o. (e erro (e /%&o e erro (e (irei&o Ete#o -ue a #ata #o )ato ;ur"#i$o tribut9rio % o i&tate #e $o&titui!'o #o eu$ia#o #eotati+o a ,i(2te&e #e i$i#8$ia  i#i$a o& e*eeto& $o&tituti+o& e #e$*arat2rio& #o )ato> ;9 a #ata o )ato ;ur"#i$o tribut9rio % o oeto #e o$orr8$ia #o e+eto  a&&ia*a o& e)eito& #e$*arat2rio& o eu$ia#o5 A #ata #o )ato &er9 e$e&&ariaete (o&terior ao te(o o )ato5 Pau*o #e Barro& Car+a*,o e&ia -ue .$o e)eito7 +i&to o )ato a &ua $ote6tura #e *iguage7 o erro #e )ato #iria re&(eito @ uti*i1a!'o ia#e-ua#a #a& t%$i$a& *igu"&ti$a& #e $erti)i$a!'o #o& e+eto&7 i&to %7 #o& o#o& $ab"+ei& #e re*atar0&e ;uri#i$aete u a$ote$ieto #o u#o rea*> &eria u (rob*ea re*ati+o @& (ro+a&> $o&titu"#o ;uri#i$aete o )ato7 ob&er+a0&e7 *ogo e &egui#a7 -ue ,ou+e egao $o re*a!'o ao& re$ur&o& #e *iguage uti*i1a#o& (ara a &ua

ti(i)i$a!'o> *i#a& a& (ro+a& $o ai& $ui#a#o7 (er$ebe0&e -ue a(ota (ara o+a &itua!'o ;ur"#i$a7 -ue 'o a-ue*a (rieira> a $o$*u&'o &er9 ie#iata ,ou+e erro #e )ato45 E $otiua!'o ao e&iaeto &u(ra7 o (ro)e&&or PBC #e)ie -ue .(or outro *a#o erro #e #ireito &eria u (rob*ea #e &ub&u!'o> o eu$ia#o (roto$o*ar E7 $o&titu"#o $oo )ato ;ur"#i$o7 bu&$ou &eu )u#aeto #e +a*i#a#e a ora N7 -ua#o #e+eria &ub&uir0&e a abitu#e #a ora N45 Cotiua &a*ieta#o -ue .o erro #e #ireito % a #i&tor!'o etre o eu$ia#o (roto$o*ar #a ora i#i+i#ua* e $o$reta e a ui+er&a*i#a#e eu$iati+a #a ora gera* e ab&trata7 ao (a&&o -ue o erro #e )ato % o #e&a;u&te itero a )ora!'o #o eu$ia#o (roto$o*ar45