SEMINARSKI RAD
Cerska Bitka
Biljana Vasić Ekonomska Škola
Cerska bitka je znamenita bitka vođena o 16. do 20. avgusta 1914. na širokom prostoru planine Cera u kojoj je hrabra srpska vojska izvojevala protiv austrougarskih trupa prvu
savezničku pobeu u Prvom svetskom ratu. U istoriografiji pominje se i kao Jadarska bitka, jer su se glavne operacije odvijale u slivu reke Jadar. Srpske su se snage borile pod komandom generala Stepanovida.
Cerskoj bici prethodile su borbe srpskih predstraţnih odreda na Drini i Savi, koji su puna četiri dana, od 12. do 15. avgusta, hrabro odolevali nadiranju znatno brojnijih i jačih austrougarskih trupa.
Znajući da Austrougarska priprema veliku letnju ofanzivu na Srbiju, srpska Vrhovna komanda pripremala se za taktičko -operativna dejstva i kontraofanzivu. P rocenjujući da će glavnina austrougarskih snaga udariti sa severa i dolinom Morave, dok će pomoćne snage nadirati sa zapada od Drine, Komanda je svoje snage rasp oredila na sledeći način: Prva armija, pod komandom generala Petra Bojovića, nalazila se na prostoru Grocke, Smederevske Palanke, Rače i Topole. Druga armija, pod komandom generala Stepe Stepanovića, nalazila se u rejonu Obrenovca, Lazarevca i Aranđelovca. Treća armija, pod komandom generala Pavla Jurišića, štitila je severnu i severozapadnu granicu od ušća Kolubare do Ljubovije, dok se Uţička vojska, pod komandom generala Miloša Boţanovića , nalazila u rejonu Uţica, kako bi kontrolisala pravce koji od Višegrada i Bajine Bašte vode dolinom Zapadne Morave. Nasuprot njima, Peta armija Austrougarske, pod komandom generala Franka, nalazila se na prostoru Bijeljina, Zvornik, Priboj, Brčko. Šesta armija, pod komandom generala Poćoreka, bila je grupisana u rejonu Vlasenica, Rogatica, Kalinovik, Sarajevo, dok se Druga armija, pod komandom Bem-Ermolija, nalazila u Sremu i Banatu. Austrougarska komanda glavninu snaga koncentrisala je na Drini, odlučujući se za severozapadni strategijski pravac što je donekle iznenadilo srpsku Vrhovnu komandu.
Uočavajući stratešku vaţnost planine Cer, a prema trenutnom rasporedu snaga, komandant Druge armije Stepa Stepanović izradio je plan dejstva Druge armije po glavnom strateškom pravcu, kao i plan sadejštva Treće armije i delova Prve armije (Moravske 2 i Timočke 1. divizije).
Do prvog okršaja na planini Cer došlo je u noći 15. na 16. avgust između delova 21. austrougarske divizije i delova Kombinovane divizije. U ogorčenim noćnim borbama kod Tekeriša, Srbi su primorali austrougarske snage na povlačenje. Međutim, sutradan ujutro, 9. austrugarska divizija ugrozila je levo krilo Kombinovane divizije i primorala je da se povuče. Front se stabilizovao nakon neposredne intervencije komandanta Stepe koji je uvođenjem Moravske 1. divizije odbacio 9. austrougarsku diviziju i zauzeo Begluk . Konjička divizija dejstvovala je sa snagama Druge armije i Šumadijske 1. divizije. Povlačenje preko Drine razbijene austrougarske snage otpočele su u noći 19. na 20. avgust i nastavile ceo sutrašnji dan.
Zbog izuzetnih zasluga u rukovođenju i komandovanju u Cerskoj bici, komandant Druge srpske armije Stepa Stepanović unapređen je u čin vojvode. Ta prva pobeda saveznika u Prvom svetskom ratu afirmisala je komandanta Stepu, što je bitno ojačalo i moral savezničke vojske.
Gonjenjem neprijatelja o Drine i završnim borbama ko Šapca, 21-24. avgusta 1914. godine, okončana je tzv. cerska operacija. U Cerskoj bici srpske snage izgubile su više o 16.000 vojnika, ok su austrougarski gubici iznosili oko 25.000 poginulih. Neposredan povod za rat je atentat na prestolonasljednika Austro –Ugarske nadvojvodu Franju Ferdinanda i njegovu suprugu 28. 06. 1914. godine u Sarajevu. Potaknuta od N emačke, Austro–
Ugarska je procenila a lako može poraziti Kraljevinu Srbiju i time ostvariti svoje političke i vojne ciljeve, buudi a su vojni pl aneri imali u vidu iscrpljenost srpske vojske i naroda u dva balkanska rata (1912. i 1913. godine). Ultimatum koji je Srbiji poslala Austro –Ugarska bio je po prirodi takav da ga nije mogla prihvatiti nijena suverena ržava, iako je srpska iplomatija na nagovor Rusije išla krajnje fleksibilno, ozvoljavajudi i arbirtražu Međunaronog sua, s ciljem a se izbegne rat. Prekinuvši diplomatske odnose sa Srbijom 25. 07. 1914, Austro –Ugarska je objavila rat Srbiji 28. 07. 1914. Nastojedi a svom starom "kajzeru" Franji Josipu II za rođenan (18. augusta) pokloni prvu vojničku pobeu na saveznicima, načelnik austrougarskog Generalštaba Konra fon Hercenorf i Oskar fon Podorek, komanant Balkanske vojske, nareili su 5. i 6. armiji a 12. avgusta napanu Srbiju i da ovladaju linijom Valjevo – Užice i time stvore polaznu osnovu za "vojničku šetnju o Niša". Austro – Ugarska je svoje agresivne aspiracije prema Srbiji ispoljila znatno ranije. Svoj vojni
strategijski dokument (početni operacioni plan) protiv Srbije uradila je još 1907. godine, pripremajući se za aneksiju Bosne i Hercegovine 1908. god., očekujući vojničku reakciju Kraljevine Srbije i Rusije. Aktom aneksije Austro –Ugarska je prekršila odluke Berlinskog kongresa iz 1878. godine. U tom smislu formirala je Balkansku vojsku za rat protiv Srbije, koju je koncepcijski predviđala da upotrijebi u dvije varijante: prva – ukoliko se rat na
Balkanu ograniči samo na taj prostor, bilo je predviđeno za upotrebu 20 pješadijskih divizija i 13 tzv. "landšturmskih" brigada (jurišnih), koje bi izvodile ofanzivna dejstva, i druga varijanta – ukoliko bi se istovremeno angaţovala Rusija na strani Srbije, bila su predviđena defanzivna dejstva, pri čemu bi se angaţovalo osam pješadijskih divizija i sedam "landšturmskih" brigada, sa osnovnom zamisli – sprečavanja prodora srpske i crnogorske vojske na tadašnju teritoriju Austro – Ugarske. Osnovna ideja srpskog Početnog operacijskog plana bila je: koncentrisati se na upornu, elastičnu odbranu dok se ne "razbistri" politička i vojna sit uacija, a potom dejstvovati prema nametnutoj situaciji. Očekujući da će glavne austrougarske snage udariti donjim tokom Save i Dunava – moravskim pravcem, prema Nišu, strategiski razvoj srpske vojske je izgledao ovako: l. armija na prostoru: Svilajnac, Top ola, Rača pod komandom đenerala Petra Bojovića; 2. armija na pravcu Aranđelovac – Lazarevac – Beograd, pod komandom đernerala Stepe Stepanovića; 3. armija u trouglu Drine i Save, pod komandom Pavla Jurišića Šturma; Uţička vojska na prosatoru: Rogačica, Bajina Bašta, Mokra Gora, Priboj, Uţice, pod komandom đenerala Miloša Boţanovića. Budući da je Crna Gora objavila rat Austro–Ugarskoj kao najbliţi saveznik Srbiji i ušla u rat, raspored crnogorske vojske na koncentracijskoj prostoriji izvršen je na slijedeći način: -Lovćenski odred (oko 8.000 Lovćen – Sutorman;
vojnika i 26 topova) divizijara Mitra Martinovića na prostoru
– Hercegovački odred (oko 15.000 ljudi i 20 topova) pod komandom seradara Janka Vukotića, načelnika Vrhovne komande, na prostoru Krstac , Grahovo Trubjela;
– Sandţački odred (oko 6.000 ljudi i šest topova) pod komandom brigadira Luke Gojnića u širem reonu Pljevalja i – Starosrbijanski odred (oko 6. 000 ljudi i 12 topova) brigadira Radomira Vešovića raspoređen je na granicu prema Albaniji . Vrhovni komandant srpske vojske bio je regent Aleksandar Karađorđević, načelnik Štaba Vrhovne komande vojvoda Radomir Putnik, a njegov pomoćnik đeneral Ţivojin Mišić. Prateći paţljivo razvoj operativne situacije (12. 08), srpska Vrhovna komanda je post epeno i oprezno pomerala glavninu snaga prema s everozapadu čim je došla do saznanja da gla vni pravac udara neće biti sa severa, nego preko Drine. U tom smislu vojvoda Radomir Putnik naređuje 3. armiji da angaţovanjem svih raspoloţivih snaga upornom odbranom što duţe zadrţi neprijatelja, razvuče njegove snage po celoj duţini fronta, da se 2. armija rokira na pravac Obrenovac – Šabac, a 1. armija na prostor Aranđelovac – Lazarevac, s tim što se delovi 1. armije stavljaju u strategijsku rezervu Vrhovne komande. U isto vreme zadatak
Uţičke vojske je prelazak na ofanzivna dejstva prema Višegradu radi vezivanja što jačih neprijateljskih snaga na tom pravcu.
Nalazeći se u funkciji odsudne odbrane sa 3. armijom, Vrhovna komanda srpske vojske je sa snagama 2. armije izvršila marš – manevar preko sela Koceljeva prema Tekerišu, gde je došlo do odsudne bitke između srpske vojske – "Cerske udarne grupe" i 8. austrougarskog korpusa. Cerska bitka traje od 12. 08. do 24. 08. 1914 na liniji: Šabac – Tekeriš – Krupanj sa širinom fronta od 50 kilometara. Austrougarska vojska u svom sastavu ima preko 200.000 ljudi, dobro uveţbanih i opremljenih, a srpska vojska angaţuje 180.000 vojnika, ali ima neviđen moral..
Dvadeset četvrtog avgusta 1914. godine, na području Kraljevine Srbije nema više nijednog neprijateljskog vojnika.
U bici na Ceru izbačeno je iz stroja 25.000 pripadnika austrougarske vojske, a zarobljeno je oko 5.000 neprijateljskih vojnika, 50 topova i velike količine ostalog ratnog materijala. Iz vojničkog stroja srpske vojske izbačeno je 259 oficira i 16.045 vojnika i podoficira.
Bitka na Ceru se i dan- danas proučava na najpoznatijim vojnim akademijama (Vest Pointu). Cerska bitka je prva pobeda saveznika u 1. sv etskom ratu i početak kraja Habsburške monarhije. Vrhovna komanda srpske vojske majstorski je rukovodila ovu sloţenu oper acijom, njene odluke su bile sm ele, rizične, ali dobro proračunate i u svakom pogledu nadmašile su
vojničko znanje generalštabnih oficira austrougarske vojske. Posebnu ulogu u bici na Ceru odigrala je 2. armija, kao najsnaţnija operativna grupa, i njen komandant, đeneral (unaprijeđen u čin vojvode) Stepa Stepanović. Upućivanje, u odsudnom trenutku bitke, jednog puka da ovlada samim grebenom Cera, ima presudnu ulogu za sam ishod bitke. Masovni heroizam i samoţrtvovanje koje je u Cerskoj bici ispoljila srpska vojska braneći
svoju otadţbinu i svoj narod od agresije, sluţilo je i sluţiće na čast i ponos pokoljenjima.
