Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego 1. Przyporządkuj opisom odpowiadające im pojęcia. Wpisz litery (A–I) w odpowiednie kratki. A. hydraty B. zaprawa wapienna C. zaprawa gipsowa
D. wapno palone E. wapno gaszone F. właściwości sorpcyjne gleby
3 p.
G. próchnica H. wietrzenie skał I. degradacja gleby
Im jej więcej w glebie, tym lepsze warunki rozwoju roślin. Zdolność gleby do pochłaniania cząsteczek lub jonów z zawiesin znajdujących się w glebie. Długotrwałe działanie na skały wody, powietrza i temperatury. Proces niszczenia gleby wskutek nieracjonalnego jej użytkowania i zanieczyszczeń. Tlenek wapnia. Wodorotlenek wapnia. Sole uwodnione zawierające w sieci krystalicznej cząsteczki wody. Mieszanina gipsu palonego i wody. Mieszanina wapna gaszonego, piasku i wody. 2. Uzupełnij ogólny podział surowców mineralnych.
2 p.
3. Zapisz wzory sumaryczne głównych składników przedstawionych skał i minerałów.
3 p.
kalcyt
kreda
kwarc
gips
agat
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
1
4. Uzupełnij równania reakcji chemicznych. Przy każdym z nich zaznacz nazwę procesu, w którym ta reakcja chemiczna zachodzi. Wstaw znak X w odpowiednią kratkę. A. otrzymywanie wapna gaszonego B. otrzymywanie zaprawy wapiennej CaO + H2O
C. identyfikacja skał wapiennych D. otrzymywanie gipsu palonego
___________________________
A/
B/
C/
D
Ca(OH)2 + SiO2
_______________________ + H2O
A/
B/
C/
D
CaCO3 + 2 HCl
________________________ + H2O + CO2↑
A/
B/
C/
D
A/
B/
C/
D
2 (CaSO4 · 2 H2O)
3 p.
T _____________________ + 3 H2O
5. Uzupełnij zdania, zapisując wzory sumaryczne związków chemicznych lub nazwy odpowiednich rodzajów szkła.
2 p.
Podstawowymi surowcami do produkcji szkła krzemianowego są: piasek (___________), wapień (_____________) i soda (__________). ________________________ uzyskujemy, dodając do masy szklanej tlenki metali (niklu, kobaltu, chromu). ___________________________________________________ pękając, rozpada się na kawałki o zaokrąglonych brzegach. 6. Oblicz zawartość procentową wody w hydracie Na 2SO4 · 10 H2O (mNa = 23 u, mS = 32 u, mO = 16 u, mH = 1 u).
2 p.
Obliczenia:
Odpowiedź: Zawartość procentowa wody w hydracie Na2SO4 · 10 H2O wynosi ___________________________________. 7. Wapień zawiera 83% węglanu wapnia. Oblicz, ile gramów tlenku wapnia można otrzymać w wyniku prażenia 200 g wapienia (mCa = 40 u, mC = 12 u, mO = 16 u). Zapisz równanie tej reakcji chemicznej. Równanie reakcji chemicznej: _________________________________________________________________________ Obliczenia:
Odpowiedź: Podczas prażenia 200 g wapienia można otrzymać ____________________________________ tlenku wapnia.
2
3 p.
Grupa B
Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego 1. Przyporządkuj opisom odpowiadające im pojęcia. Wpisz litery (A–I) w odpowiednie kratki. A. wapno palone B. zaprawa wapienna C. próchnica
D. hydraty E. wietrzenie skał F. degradacja gleby
3 p.
G. zaprawa gipsowa H. wapno gaszone I. właściwości sorpcyjne gleby
Im jej więcej w glebie, tym lepsze warunki rozwoju roślin. Zdolność gleby do pochłaniania cząsteczek lub jonów z zawiesin znajdujących się w glebie. Długotrwałe działanie na skały wody, powietrza i temperatury. Proces niszczenia gleby wskutek nieracjonalnego jej użytkowania i zanieczyszczeń. Tlenek wapnia. Wodorotlenek wapnia. Sole uwodnione zawierające w sieci krystalicznej cząsteczki wody. Mieszanina gipsu palonego i wody. Mieszanina wapna gaszonego, piasku i wody. 2. Uzupełnij podział surowców mineralnych ze względu na zastosowania.
. 2 p.
3. Wpisz wzory sumaryczne głównych składników przedstawionych skał i minerałów.
3 p.
kryształ górski
marmur
piasek
anhydryt
ametyst
_____________
______________
_______________
______________
_______________
1
4. Uzupełnij równania reakcji chemicznych. Przy każdym z nich zaznacz nazwę procesu, w którym ta reakcja chemiczna zachodzi. Wstaw znak X w odpowiednią kratkę. A. produkcja szkła krzemianowego B. twardnienie zaprawy gipsowej
CaCO3
T
A/
B/
C/
D
A/
B/
C/
D
_____________________
A/
B/
C/
D
______________________________
A/
B/
C/
D
___________________________ + H2O
2 CaSO4 · H2O + 3 H2O Na2O + SiO2
C. otrzymywanie wapna palonego D. twardnienie zaprawy wapiennej
__________________________________ + CO2↑
Ca(OH)2 + CO2
3 p.
5. Uzupełnij zdania, zapisując wzory sumaryczne związków chemicznych lub nazwy odpowiednich rodzajów szkła.
2 p.
Szkło kryształowe zawiera znaczne ilości tlenku ołowiu(II) __________________ i tlenku potasu __________________. Szkło laboratoryjne wytwarza się z dodatkiem tlenku boru __________________ i tlenku glinu ____________________. ________________________________________ charakteryzuje się dużą gęstością, a po oszlifowaniu silnym połyskiem. 6. Zawartość procentowa wody w hydracie CuSO4 · x H2O wynosi 36%. Ustal wzór sumaryczny tego hydratu (mCu = 64 u, mS = 32 u, mO = 16 u, mH = 1 u).
2 p.
Obliczenia:
Odpowiedź: Wzór sumaryczny hydratu to ________________________________________________________________. 7. Wapień zawiera 83% węglanu wapnia. Oblicz, ile gramów tlenku węgla(IV) wydzieli się podczas reakcji identyfikacji 200 g wapienia kwasem solnym (mCa = 40 u, mC = 12 u, mO = 16 u). Zapisz równanie reakcji chemicznej. Równanie reakcji chemicznej: _________________________________________________________________________ Obliczenia:
Odpowiedź: Podczas reakcji identyfikacji 200 g wapienia kwasem solnym wydzieli się ______________ tlenku węgla(IV).
2
3 p.
Grupa
a
Sprawdziany
!"#$%&'('!)**
! "# #$%&' ()*#+,&$ %
-%.%
I
)/%(%
!"#$%&'(!'!")$*+'!("!+)#(#&,-.')/'"!&0-)#1 !"#$% &#'()* +,-./ 0 12"10#(23#( 4)5'4#6 A. alotropia B. 2($'*&59:5 ;)549*:35
107
C. "#)1&#%5 078&5 D. %<5 14'53105
2 p.
21 4)54#38 F. )(;1)=#38
>8)%(053#( 078&5 45=#(33(81 <(% 21$'7"? "10#(')%5 0 '(="()5'?)%( 146 @AAABC6 !*$'7"1053#( "#()0#5$'45 9D(=#9%3(81 0 4#&4? 12=#5359D )EF3#G9*9D $#7 2"1)31IK 35 $"5&53#( 2('1359*:3(6 L%1=()*%59:5 # 9*4&#%59:56 J(549:5 )1%4H52? 5&453E0 1 2H?8#9D H5M9?9D59D 078&10*9D6
2
34%".56)&'4(#6)#'7#89'#:;')6
6 O5 $'5H( '1 078#(& 45=#(33*P 078#(&
NHE03*= $4H523#4#(= 85%? %#(=3(81 :($' <)?35'3* #
''2 p.
6 !78#(& 45=#(33* "1225:( $#7 ")19($10#
0 4'E)(81 0*3#4? 1')%*=?:( $#7 85% 414$103#9%*P 0127 "185%10GP
P # 414$6
:($' "5�(= 9#(4H*=6 ! 0*3#4? 2($'*&59:# ;)549*:3(: )1"* 35;'10(: 1')%*=?:(=*Q 85% )5R3()*:3*P <(3%*3*P 35;'*P 1&(:( 35"7210( #
3
>#")$4'6#4+;'!(/)#6'#?!7=!"!+;-@'+0A?#'!:!8'!")$%'8#B(.&'4'6)-@. S1"5$?: 1"#$ 21 =12(&# $')?4'?) 0(037')%3*9D "1$%9%(8E&3*9D 12=#536 C")$4'?)7.=0'+'!("!+).(6),'8=#780. A. T#744#P 21<)%( ")%(012%# ")G2P :(81 5'1=* '01)%G $%(I9#14G'3( "#()I9#(3#(6 B. T#744#P "EH")%(0123#4P :(81 5'1=* '01)%G "#79#14G'3( # $%(I9#14G'3( "#()I9#(3#(6 C. U05)2*P 3#( ")%(012%# ")G2?P :(81 5'1=* '01)%G )(8?&5)3G $#(K 4)*$'5 %3G6
.
2 p.
108
Sprawdziany
4
C$8#B'6#4+;'"=!(%87*+'(.$7;?#-&)'=!";'6#<7!+.&'%"!=4,(8!+#6.'4A!(6).'4.'+4=#$7#&,-, 7./".=#7%=,'+=4.6)#')-@'$85#(6)8*+1
1 p.
A. V5;'5P 85%* )5R3()*:3(P <(3%*35P 1&(:( 35"7210(P =5%?'6 B. N5%* )5R3()*:3(P <(3%*35P 35;'5P 1&(:( 35"7210(P =5%?'6 C. W(3%*35P 35;'5P 1&(:( 35"7210(P =5%?'6 D. >&(:( 35"7210(P =5%?'P 35;'5P <(3%*35P 85%* )5R3()*:3(6
5
>#46#-4'6#4+0'$%:$7#6-&)9'87*=#'4#+).=#'+;5,-46).'+0A).?'").=+)#$78!+;1
A. 8)5R'
6
B. 414$
B.
[#9%<5 14'53105 '(: <(3%*3* 0*31$#
<#1"5
.
)1"5 35;'105
078#(& 41"5&3*
4 p. 4.*(+$5)#!%(*'3
–!– ! – – –!– !12
5
>< %(3#5Q
1 p.
9#("H1 037')%5 ]#(=#
34%".56)&'7#:.?01
0&12# (+!%23,&$3
2 p.
C.
G!(4).?'"!(#6.'H=*(5#'.6.=A))9'+")$%&,-'?)7.=0'F +12350#5&3(/ ?%:'I +3#(12350#5&3(/ +'!("!+).(6), 8=#780.
\H1M9(
8
D. 078#(& 45=#(33*
C. 53')59*'
O129%5$ ")E<* $"5&53#5 "(03(: <(3%*3* $'0#()2%131P F( %59D10?:( $#7 135 :54 =#($%53#35 XYZ #%114'53?6 C$8#B'/!(.?'(=%A).A!'4.'$85#(6)8*+'/).$4#6)6;'!=#4'!8=.D?'EF'7.&':.64;6;1'
A.
7
1 p.
6%(%#,&7(.5,&)*'%
4)8%-#92*,5$.*'3
""#$
%&'#(# )#*%'#(#!
+#,#* %"'#(# )#*-'#(#!
Grupa
b
Sprawdzian
!"#$%&'('!)**
%&%'!%!()*+%,-.!/0*(%)
data
I
-1),)
!"#$%&'(!'!")$*+'!("!+)#(#&,-.')/'"!&0-)#1 !"#$% &#'()* +,-./ 0 12"10#(23#( 4)5'4#6 A. 2($'*&5785 9)547*835 B. 5&1')1"#5
1
C. %:5 14'53105 D. "#)1&#%5 0=<&5
!"#
E. )(91);#3< F. 4)54#3<
><)%(053#( 0=<&5 45;#(33(<1 :(% 21$'="? "10#(')%5 0 '(;"()5'?)%( 146 @AAABC6 !*$'="1053#( "#()0#5$'45 7D(;#7%3(<1 0 4#&4? 12;#5357D )EF3#G7*7D $#= :?210G 1)5% 0H5I7#01I7#5;#6 J1%2%#(&53#( ;#($%53#3* 35 9)5478( % 0*41)%*$'53#(; )EF3#7 0 '(;"()5'?)57D 0)%(3#5 8(8 $4H523#4E06 >2"1)31IK 35 $"5&53#( 2('1357*83(6 L%1;()*%5785 # 7*4&#%57856 J(54785 )1%4H52? 5&453E0 1 2H?<#7D H5M7?7D57D 0=<&10*7D6
2
23%".45)&'3(#5)#'6#78'#9:')5;!
'' !"# 6 O1253#(
"120*F$%5 P> :(3%*3*6 Q(3%*35 5"'(7%35 8($' ;#($%53#3G
#
!=<#(& 41"5&3* 1 3580#=4$%(8 %505)'1I7# 0=<&5 "#()0#5$'410(<1 '1
$
=#")$3'5#3+:'!(/)#5'#>!6#'!9!7'!")$%'7#A(.&'3'5)-?1 O1"5$?8 1"#$ 21 ;12(&# $')?4'?) 0(03=')%3*7D "1$%7%()6.<0'+'!("!+).(5),'7<#6706 A. N#=44#R "EH")%(0123#4R 8(<1 5'1;* '01)%G "#=7#14G'3( # $%(I7#14G'3( "#()I7#(3#(6 B. S05)2*R 3#( ")%(012%# ")G2?R 8(<1 5'1;* '01)%G )(
6 6 !"#
Sprawdzian
2
4
!"#$%&'#()*+,(-%",./01,23%,4'5676(#1)#%&',*8"49(%*/!46.#:0)%',&6%1#;4,(/0<
1 p.
=< !"#$"% &"'( )"*+,)(-+,% .,+'(+"% /0,-, +"123/4,% 5"'6$7 >< 80,-, +"123/4,% 5"'6$% +"#$"% .,+'(+"% &"'( )"*+,)(-+,7 ?< 9,+'(+"% +"#$"% /0,-, +"123/4,% 5"'6$7 @< :"'( )"*+,)(-+,% .,+'(+"% +"#$"% /0,-, +"123/4,% 5"'6$7
5
A#51#:5%1#5(B%!8C!4#1:0)D%"49'#%0/!4%,*7)#1-%#.,4',&,(-%(BE.#<%% %
=< ;/;<
6
>< &)"*$
%%%%
%
%
%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%
%><%%
%
%
%
%%%%%
4/3@)
7
4/3"
4="$)
4 p. Stosunek masowy
!"!#$%&"'($%)*+! 30 u
C–H–
,)-!.#/0*$(1'*+2 80% – C, 20% – H
CH4 C–H– C–H– %
8.0=>',+="I
1 p.
1)',5="+( 1)/5=,+=/$4@)>',
K58&/+1)0%4#C/.B<
Wzór sumaryczny
2 p.
%?<
H,*5)/.%&,*#1/%I'9*+#%/1/'E))D%(&)!80-:%.)4/'B%G G/3+"4="0+,H .8C%J G+=,/3+"4="0+,H (%,*&,()/*1)"'#4"B7
&"' '=,5+(
%%%1 p.
@< "+$)">($
?< 42&=,0 ;"5=,++(
F=>'." /;$"+/4" $,- .,+'(+( 4(+/<=
8
%%%
?/3>'"< 1)@.( <1"0"+=" 1,4+,- .,+'(+( <$4=,)3'/+/% A, '">B/46-, <=2 /+" -"; 5=,<'"+=+" CDE ='//;$"+67 !"#$%7,*/.%*'8E)/E,%5/%!"+#*1)"9(%7)/!5#1)16%,'#5%,"'/2.%FG%4/0%C/15616<%
%=<%
7
%
84% – C, 16% – H 5:1
Grupa A
Środki czystości i kosmetyki 1. Dopasuj pojęcia do ich opisów. Wpisz litery (A–G) w odpowiednie kratki. A. emulsja typu O/W B. emulgator C. eutrofizacja
D. materiały hydrofilowe E. materiały hydrofobowe F. substancje powierzchniowo czynne
3 p.
G. zmydlanie tłuszczu
A Jej dominującym składnikiem jest substancja hydrofilowa. F Substancje zmniejszające napięcie powierzchniowe cieczy. B Substancja ułatwiająca tworzenie się emulsji. D Ich powierzchnie chłoną wodę. C Intensywny rozwój roślin i mikroorganizmów w zbiorniku wodnym. E
Ich powierzchnie nie chłoną wody.
G Jeden ze sposobów otrzymywania mydła. 2. Oceń prawdziwość podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiednią kratkę.
2 p.
A. Mydła sodowe i potasowe są nierozpuszczalne w wodzie.
PRAWDA
FAŁSZ
B. Mydła to sole wyższych kwasów karboksylowych.
PRAWDA
FAŁSZ
C. Mydła sodowe to mydła szare i maziste.
PRAWDA
FAŁSZ
D. Roztwory mydeł o odczynie zasadowym nie są przyjazne dla skóry człowieka.
PRAWDA
FAŁSZ
3. Skorzystaj z poniższych określeń i podpisz ilustracje.
1 p.
● zachowanie się mydła w czasie prania ● zachowanie się emulgatora w emulsji typu O/W ● zachowanie się emulgatora w emulsji typu W/O
_____________________________ _____________________________
________________________________ ________________________________
1
4. Wypisz po dwa rodzaje kosmetyków o funkcji:
2 p.
a) oczyszczającej______________________________________________________________________________________ b) pielęgnacyjnej _____________________________________________________________________________________ 5. Oceń prawdziwość podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiednią kratkę.
2 p.
A. Aroma jest składnikiem dodatkowym.
PRAWDA
FAŁSZ
B. Sacharyny jest w paście więcej niż wody.
PRAWDA
FAŁSZ
C. W paście najmniej jest Olafluru.
PRAWDA
FAŁSZ
D. Woda jest składnikiem bazowym.
PRAWDA
FAŁSZ
E. Limonene poprawia smak pasty.
PRAWDA
FAŁSZ
6. Zaznacz na rysunku część hydrofilową i hydrofobową substancji. Podkreśl wyrażenia tak, aby zdania były prawdziwe.
1 p.
Rysunek przedstawia model substancji powierzchniowo czynnej kationowej / anionowej / niejonowej. Dodanie do wody substancji powierzchniowo czynnej zwiększa / zmniejsza jej napięcie powierzchniowe. 7. Zaproponuj sposoby oczyszczenia wymienionych przedmiotów. Wpisz nazwy substancji, które można wykorzystać do usunięcia zanieczyszczeń.
3 p.
a) tłusty talerz _________________________________________________________________________________ b) zaśniedziała patelnia miedziana __________________________________________________________________ c) sczerniały srebrny pierścionek ___________________________________________________________________ 8. Krem nawilżający zawiera 5% emulgatora (procent masowy). Oblicz, ile gramów emulgatora zawiera 250 g kremu. Obliczenia:
Odpowiedź: 250 g kremu zawiera ____________________________________________________________ emulgatora.
2
1 p.
Grupa B
Środki czystości i kosmetyki 1. Dopasuj pojęcia do ich opisów. Wpisz litery (A–G) w odpowiednie kratki. A. emulgator B. materiały hydrofilowe C. emulsja typu O/W
D. substancje powierzchniowo czynne E. zmydlanie tłuszczu F. eutrofizacja
3 p. G. materiały hydrofobowe
Jej dominującym składnikiem jest substancja hydrofilowa. Substancje zmniejszające napięcie powierzchniowe cieczy. Substancja ułatwiająca tworzenie się emulsji. Ich powierzchnie chłoną wodę. Intensywny rozwój roślin i mikroorganizmów w zbiorniku wodnym. Ich powierzchnie nie chłoną wody. Jeden ze sposobów otrzymywania mydła. 2. Oceń prawdziwość podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiednią kratkę.
2 p.
A. Mydła wapniowe i magnezowe są nierozpuszczalne w wodzie.
PRAWDA
FAŁSZ
B. Mydła to sole niższych kwasów karboksylowych.
PRAWDA
FAŁSZ
C. Mydła potasowe to mydła szare i maziste.
PRAWDA
FAŁSZ
D. Roztwory mydeł o odczynie zasadowym są przyjazne dla skóry człowieka.
PRAWDA
FAŁSZ
3. Skorzystaj z poniższych określeń i podpisz ilustracje.
1 p.
● zachowanie się mydła w czasie prania ● zachowanie się emulgatora w emulsji typu O/W ● zachowanie się emulgatora w emulsji typu W/O
_____________________________ _____________________________
________________________________ ________________________________
1
4. Wypisz po jednej nazwie powszechnie używanego kosmetyku o funkcji:
2 p.
a) zapachowej ______________________________________________________________________________________ b) upiększającej _____________________________________________________________________________________ 5. Oceń prawdziwość podanych informacji. Wstaw znak X w odpowiednią kratkę.
2 p.
A. Aroma jest składnikiem bazowym.
PRAWDA
FAŁSZ
B. Sacharyny jest w paście więcej niż wody.
PRAWDA
FAŁSZ
C. W paście najwięcej jest Olafluru.
PRAWDA
FAŁSZ
D. Woda jest składnikiem dodatkowym.
PRAWDA
FAŁSZ
E. Limonene jest barwnikiem.
PRAWDA
FAŁSZ
6. Zaznacz na rysunku część hydrofilową i hydrofobową substancji. Podkreśl wyrażenia tak, aby zdania były prawdziwe.
1 p.
Rysunek przedstawia model substancji powierzchniowo czynnej kationowej / anionowej / niejonowej. Dodanie substancji powierzchniowo czynnej do wody powoduje, że lepiej / gorzej zwilża ona materiały hydrofobowe. 7. Zaproponuj sposoby oczyszczenia wymienionych przedmiotów. Wpisz nazwy substancji, które można wykorzystać do usunięcia zanieczyszczeń.
3 p.
a) czajnik z kamieniem na grzałce ________________________________________________________________________ b) zardzewiały klucz ___________________________________________________________________________________ c) lustro ze smugami ___________________________________________________________________________________ 8. Faza wodna w kremie nawilżającym powinna stanowić 80% masowych. Oblicz, ile gramów wody znajduje się w 250 g kremu. Obliczenia:
Odpowiedź: W 250 g kremu znajduje się ____________________________________________________________ wody.
2
1 p.
Grupa A
Żywność 1. Podziel składniki żywności zgodnie z ich funkcjami. Wstaw znak X w odpowiednie kratki. A. sacharydy i tłuszcze B. hormony i enzymy C. białka i niektóre sole mineralne
D. witaminy, mikroelementy i makroelementy E. sole mineralne F. woda
I. składniki budulcowe
A/
B/
C/
D/
E/
F
II. składniki energetyczne
A/
B/
C/
D/
E/
F
III. składniki regulujące
A/
B/
C/
D/
E/
F
2 p.
2. Oblicz dzienne spożycie każdego ze składników wymienionych na etykiecie produktu spożywczego. kalorie: GDA = 1936,36 kcal cukier: GDA = __________________________ tłuszcz: GDA = __________________________
3 p. 11% – 213 kcal 100% – x kcal _____________________
x = 1936,36 kcal
kwasy tłuszczowe nasycone: GDA = _________
Obliczenia:
3. Ustal nazwy składników żywności wykrytych w doświadczeniu chemicznym przedstawionym na schemacie.
Nr probówki
Obserwacje
Wykryty składnik
1
Pojawia się ciemnoniebieskie zabarwienie.
_________________
2
Substancja się pieni.
_________________
1
2 p.
4. Uzupełnij tabelę.
2 p.
Rodzaj fermentacji
Proces (tlenowy/ beztlenowy)
Zapis słowny przebiegu reakcji chemicznej
alkoholowa
___________
___________________________________________________________________
mlekowa
___________
Etap I.: ______________________________________________________________ Etap II.: ______________________________________________________________
5. Przyporządkuj pojęciom (A–F) odpowiadające im opisy (1–7). 1. usunięcie wody z żywności 2. działanie wysokiej temperatury w celu zniszczenia m.in. mikroorganizmów 3. moczenie w mieszaninie NaCl i soli kwasów azotowych 4. obsuszenie żywności dymem 5. przetwarzanie żywności z wykorzystaniem fermentacji mlekowej 6. moczenie w zalewie zawierającej 10-procentowy roztwór kwasu octowego 7. obróbka żywności w wodzie w wysokiej temperaturze
A. marynowanie B. wędzenie C. liofilizacja D. kiszenie E. pasteryzacja F. peklowanie
A.
B.
2 p.
C.
D.
E.
F.
6. Uzupełnij schemat podziału dodatków do żywności. Skorzystaj z poniższych wyrażeń.
1 p.
● aspartam ● cynamon ● kwas octowy
7. Ustal wzory sumaryczne i nazwy systematyczne dodatków do żywności ukrytych w poniższych równaniach reakcji chemicznych. a) S + O2
E 220
wzór sumaryczny: ________________ b) Ca3(PO4)2 + 6 HNO3
nazwa systematyczna: _______________________________________________
3 Ca(NO3)2 + 2 E 338
wzór sumaryczny: ________________ c) C2H5OH + O2
3 p.
nazwa systematyczna: _______________________________________________
H2O + E 260
wzór sumaryczny: ________________
nazwa systematyczna: _______________________________________________
8. Dzienne zapotrzebowanie człowieka na β-karoten (czytaj: betakaroten) wynosi 30 mg. Pomidory zawierają 5 mg β-karotenu w 1 kg świeżej masy. Oblicz, jaki procent dziennego zapotrzebowania na β-karoten pokryje zjedzenie jednego pomidora ważącego 90 g. 2 p. Obliczenia:
Odpowiedź: Jeden pomidor pokryje ____________________________________ dziennego zapotrzebowania na β-karoten.
2
Grupa B
Żywność 1. Podziel składniki żywności zgodnie z ich funkcjami. Wstaw znak X w odpowiednie kratki. A. witaminy, mikroelementy i makroelementy B. sole mineralne C. woda
D. sacharydy i tłuszcze E. hormony i enzymy F. białka i niektóre sole mineralne
I. składniki budulcowe
A/
B/
C/
D/
E/
F
II. składniki energetyczne
A/
B/
C/
D/
E/
F
III. składniki regulujące
A/
B/
C/
D/
E/
F
2 p.
2. Oblicz dzienne spożycie każdego ze składników wymienionych na etykiecie produktu spożywczego.
3 p.
kalorie: GDA = ____________________________ cukier: GDA = 85 g
8% – 6,8 g 100% – x g ____________________
tłuszcz: GDA = ____________________________
x = 85 g
kwasy tłuszczowe nasycone: GDA = ___________ Obliczenia:
3. Ustal nazwy składników żywności wykrytych w doświadczeniu chemicznym przedstawionym na schemacie.
Nr probówki
Obserwacje
Wykryty składnik
1
Pojawia się żółte zabarwienie.
______________________
2
Substancja się pieni.
______________________
1
2 p.
4. Uzupełnij tabelę.
2 p.
Rodzaj fermentacji
Proces (tlenowy/ beztlenowy)
Zapis słowny przebiegu reakcji chemicznej
octowa
__________
_________________________________________________________________
masłowa
__________
_________________________________________________________________
5. Przyporządkuj pojęciom (A–F) odpowiadające im opisy (1–7). 1. usunięcie wody z żywności 2. działanie wysokiej temperatury w celu zniszczenia m.in. mikroorganizmów 3. moczenie w mieszaninie NaCl i soli kwasów azotowych 4. obsuszenie żywności dymem 5. przetwarzanie żywności z wykorzystaniem fermentacji mlekowej 6. moczenie w zalewie zawierającej 10-procentowy roztwór kwasu octowego 7. obróbka żywności w wodzie o wysokiej temperaturze
A. marynowanie B. kiszenie C. peklowanie D. wędzenie E. pasteryzacja F. liofilizacja
A.
B.
2 p.
C.
D.
E.
F.
6. Uzupełnij schemat podziału dodatków do żywności. Skorzystaj z poniższych wyrażeń.
1 p.
● celuloza ● kwas cytrynowy ● benzoesan sodu
7. Ustal wzory sumaryczne i nazwy systematyczne dodatków do żywności ukrytych w poniższych równaniach reakcji chemicznych. a) E 220 + H2O
H2SO3
wzór sumaryczny: __________________ b) NaOH + HNO3
nazwa systematyczna: _____________________________________________
E 251 + H2O
wzór sumaryczny: __________________ c) E 260 + C2H5OH
3 p.
nazwa systematyczna: _____________________________________________
CH3COOC2H5 + H2O
wzór sumaryczny: __________________
nazwa systematyczna: _____________________________________________
8. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C u człowieka wynosi 75 mg. Szpinak zawiera 64 mg witaminy C w 100 g produktu. Oblicz, jaki procent dziennego zapotrzebowania na witaminę C pokryje zjedzenie porcji szpinaku o masie 90 g. 2 p. Obliczenia:
Odpowiedź: Porcja szpinaku o masie 90 g pokryje ________________________ dziennego zapotrzebowania na witaminę C.
2
Grupa A
Leki 1. Podanym wyrażeniom (I–V) przyporządkuj ich definicje (A–F). A. Ilość substancji powodująca działanie lecznicze. B. Mieszanina substancji leczniczej i substancji pomocniczych. C. Silna potrzeba fizyczna lub psychiczna ciągłego zażywania danej substancji. D. Ilość substancji wywołująca zatrucie organizmu. E. Pierwiastek lub związek chemiczny, który modyfikuje czynności organizmu, tak aby zapobiec chorobie lub ją wyleczyć. F. Substancje naturalne i syntetyczne silnie oddziałujące na ośrodkowy układ nerwowy człowieka.
I. substancja lecznicza II . dawka lecznicza DC III. dawka toksyczna DT IV. narkotyki V. uzależnienie
I.
II.
III.
2 p.
IV.
V.
2. Uzupełnij tabelę. Skorzystaj z poniższych określeń.
3 p.
● półsyntetyczne ● syntetyczne ● naturalne ● usuwające objawy choroby ● usuwające przyczyny choroby ● tabletki ● roztwory ● maści Podział substancji leczniczych ze względu na: efekt działania ________________________ ________________________ ________________________ ________________________
postać, w jakiej występują
metody otrzymywania
np. ____________________________ ____________________________ ____________________________
_________________________ _________________________ _________________________
3. Zaznacz odpowiedzi tak, aby zdania zawierały poprawne informacje. Leki podawane w formie zastrzyków dożylnych działają
A/
B. Podanie leku w postaci tabletek
jego działania. Wstrzyknięcie leku podskórnie lub domięśniowo powoduje, że działa on H skutecznie niż zastrzyk dożylny. Wdychanie leku
I/
2 p.
E/
D szybkość
C/
F niż tabletka, ale
J szybkość jego działania. Pary rtęci są
K/
G/ L
toksyczne niż rtęć metaliczna. A. najszybciej C. zwiększa E. szybciej
B. najwolniej D. zmniejsza F. wolniej
4. LD50 dla cyjanowodoru wynosi 1,5
G. mniej I. zmniejsza K. bardziej
H. bardziej J. zwiększa L. mniej
mg mg , a LD50 dla arszeniku – 14,6 . Napisz, która substancja jest bardziej kg kg
toksyczna. Odpowiedź uzasadnij.
2 p.
Odpowiedź: Bardziej toksyczną substancją jest __________________, ponieważ ___________________________________ __________________________________________________________________________________________.
1
5. Ponumeruj wzory strukturalne alkoholi zgodnie ze zwiększającą się masą cząsteczkową. Wpisz cyfry 1–3 w odpowiednie kratki. A.
B.
1 p.
C.
6. Do podanych produktów dopisz nazwy substancji uzależniających, które w nich występują i opisz ich działanie na organizm człowieka. Produkt
Nazwa substancji uzależniającej
Działanie substancji na organizm człowieka
papieros
_____________________
Działa drażniąco na błony śluzowe. Jest bardzo silną trucizną.
wino
_____________________
_____________________________________________
mak
morfina
_____________________________________________
krasnodrzew
_____________________
_____________________________________________
konopie indyjskie
_____________________
kawa
_____________________
2 p.
Działa pobudzająco. Może wywołać agresję. _____________________________________________
7. Jadalny grzyb o nazwie czubajka kania bywa często mylony z grzybem trującym – muchomorem sromotnikowym (głównie z jego białą odmianą). 100 g świeżego muchomora sromotnikowego zawiera 8 mg alfa-amanityny i 5 mg beta-amanityny – najsilniej działających toksyn występujących w grzybach. LD50 dla amanityny wynosi 0,1 mg/kg masy ciała człowieka. Oblicz, czy spożycie 50 g muchomora spowoduje śmiertelne zatrucie u dziecka ważącego 25 kg. 3 p. Obliczenia:
Odpowiedź: Spożycie 50 g muchomora sromotnikowego _____________________________________________________.
2
Grupa B
Leki 1. Podanym wyrażeniom (I–V) przyporządkuj ich definicje (A–F). I. substancja lecznicza II. dawka lecznicza DC III. dawka toksyczna DT IV. narkotyki V. uzależnienie
I.
II.
III.
2 p.
A. Mieszanina substancji leczniczej i substancji pomocniczych. B. Ilość substancji powodująca działanie lecznicze. C. Substancje naturalne i syntetyczne silnie oddziałujące na ośrodkowy układ nerwowy człowieka. D. Pierwiastek lub związek chemiczny, który modyfikuje czynności organizmu, tak aby zapobiec chorobie lub ją wyleczyć. E. Ilość substancji wywołująca zatrucie organizmu. F. Silna potrzeba fizyczna lub psychiczna ciągłego zażywania danej substancji. IV.
V.
2. Uzupełnij tabelę. Skorzystaj z poniższych określeń. 3 p. ● tran ● ampicylina ● aspiryna ● polopiryna ● chinina ● penicylina Podział substancji leczniczych ze względu na metodę otrzymywania: półsyntetyczne
naturalne ________________________ ________________________ ________________________ ________________________
syntetyczne _________________________ _________________________ _________________________ _________________________
np. ____________________________ ____________________________
3. Zaznacz odpowiedzi tak, aby zdania zawierały poprawne informacje. Leki podane sposobem naskórnym
A/
2 p.
B. do głębszych warstw skóry. Substancja lecznicza działa
gdy zostanie wprowadzona do organizmu bezpośrednio przez układ krwionośny. Lek podany doustnie działa gdyż nie trafia bezpośrednio do krwiobiegu. Związki chemiczne, które w wodzie organizmu w postaci jonów i
A. przenikają C. najszybciej E. szybciej
I/
B. nie przenikają D. najwolniej F. wolniej
4. LD50 dla nikotyny wynosi 50
J działają. Nierozpuszczalne sole baru
G. ulegają I. silniej K. są silną trucizną
D E/
F,
H dysocjacji, wnikają do
G/ K/
C/
L.
H. nie ulegają J. słabiej L. nie są trujące
mg mg , a LD50 dla chlorku baru – 118 . Napisz, która substancja jest bardziej toksyczna. kg kg
Odpowiedź uzasadnij.
2 p.
Odpowiedź: Bardziej toksyczną substancją jest __________________, ponieważ ___________________________________ __________________________________________________________________________________________.
1
5. Ponumeruj wzory strukturalne alkoholi zgodnie ze zwiększającą się masą cząsteczkową. Wpisz cyfry 1–3 w odpowiednie kratki. A.
B.
1 p.
C.
6. Do podanych produktów dopisz nazwy substancji uzależniających, które w nich występują i opisz ich działanie na organizm człowieka. Produkt
Nazwa substancji uzależniającej
Kawa
kofeina
Piwo
etanol
Zaburzenia równowagi
_____________________
kokaina
Halucynacje, nadpobudliwość, bezsenność
Leki przeciwbólowe
morfina
Powoduje silne uzależnienie.
Halucynogeny
haszysz
Otępienie, apatia
papierosy
nikotyna
_____________________________________________
2 p.
Działanie substancji na organizm człowieka Powoduje bezsenność, kłopoty z koncentracją, podrażnienia żołądka.
7. Jadalny grzyb o nazwie czubajka kania bywa często mylony z grzybem trującym – muchomorem sromotnikowym (głównie z jego białą odmianą). 100 g świeżego muchomora sromotnikowego zawiera 8 mg alfa-amanityny i 5 mg beta-amanityny – najsilniej działających toksyn występujących w grzybach. LD50 dla amanityny wynosi 0,1 mg/kg masy ciała człowieka. Oblicz, ile gramów muchomora sromotnikowego musi zjeść człowiek ważący 75 kg, aby spowodowało to u niego śmiertelne zatrucie. 3 p. Obliczenia:
Odpowiedź: Spożycie 50 g muchomora sromotnikowego _____________________________________________________.
2
Grupa A
Odzież i opakowania 1. Przyporządkuj pojęciom właściwe określenia. Wpisz litery (A–I) w odpowiednie kratki. tworzywa sztuczne
monomer
recykling
polimery
termoplasty
włókna syntetyczne
polimeryzacja
duroplasty
włókna sztuczne
3 p.
A. Związki zbudowane z powtarzających się elementów – merów. B. Pojedyncza cząsteczka biorąca udział w reakcji polimeryzacji. C. Tworzywa, które nie mogą być ponownie formowane po ogrzaniu. D. Materiały, których głównymi składnikami są polimery. E. Uzyskuje się je z surowców pochodzących z przemysłu chemicznego. F. Można je wielokrotnie formować przez ogrzewanie. G. Ponowne wykorzystanie odpadów. H. Uzyskiwane z surowców naturalnych poprzez ich obróbkę chemiczną. I. Reakcja otrzymywania polimerów ze związków małocząsteczkowych. 2. Uzupełnij równanie reakcji polimeryzacji PVC. Napisz nazwę systematyczną monomeru.
___________________
2 p.
Nazwa systematyczna monomeru: _____________________________
3. Zaznacz mery we fragmentach łańcuchów polimerów.
2 p.
– CF2 – CF2 – CF2 – CF2 – CF2 – CF2 –
4. Uzupełnij tabelę. Skorzystaj z poniższych wyrażeń.
3 p.
● galalit ● azotan(V) celulozy ● kwasy nukleinowe ● polietylen ● poli(chlorek winylu) ● celuloza Polimery naturalne
Polimery modyfikowane
Polimery syntetyczne
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
1
5. Napisz po 2 przykłady zastosowań tworzyw sztucznych przedstawionych za pomocą symboli.
____________________ ____________________
2 p.
_____________________ _____________________
6. Uzupełnij schemat podziału włókien. Skorzystaj z poniższych wyrażeń.
3 p.
● z polimerów ● pochodzenia roślinnego ● bawełna ● wełna ● z celulozy ● włókna szklane ● jedwab wiskozowy ● nylon
7. Uzupełnij tabelę przedstawiającą sposób odróżniania włókien. Rodzaj włókna
3 p.
Jedwab naturalny
Jedwab sztuczny
Sposób identyfikacji
____________________________________
_____________________________________
Obserwacje
____________________________________
_____________________________________
Wniosek
włókno zawiera _______________________
włókno nie zawiera _____________________
8. Masa makrocząsteczki polietylenu wynosi 560 000 u. Oblicz, ile cząsteczek etylenu wzięło udział w reakcji polimeryzacji (mC = 12 u, mH = 1 u). Obliczenia:
Odpowiedź: W reakcji polimeryzacji wzięło udział __________________________________________ cząsteczek etylenu.
2
2 p.
Grupa B
Odzież i opakowania 1. Przyporządkuj pojęciom właściwe określenia. Wpisz litery (A–I) w odpowiednie kratki. duroplasty
polimeryzacja
włókna sztuczne
termoplasty
włókna syntetyczne
polimery
monomer
tworzywa sztuczne
recykling
3 p.
A. Związki zbudowane z powtarzających się elementów – merów. B. Pojedyncza cząsteczka biorąca udział w reakcji polimeryzacji. C. Tworzywa, które nie mogą być ponownie formowane po ogrzaniu. D. Materiały, których głównymi składnikami są polimery. E. Uzyskuje się je z surowców pochodzących z przemysłu chemicznego. F. Można je wielokrotnie formować przez ogrzewanie. G. Ponowne wykorzystanie odpadów. H. Uzyskiwane z surowców naturalnych poprzez ich obróbkę chemiczną. I. Reakcja otrzymywania polimerów ze związków małocząsteczkowych. 2. Uzupełnij równanie reakcji polimeryzacji PE. Napisz nazwę systematyczną monomeru.
2 p.
___________________ Nazwa systematyczna monomeru: ____________________________________________________________________ 3. Zaznacz mery we fragmentach łańcuchów polimerów.
– CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 – CH2 –
2 p.
– CH2 – CHCl – CH2 – CHCl – CH2 – CHCl –
4. Uzupełnij tabelę. Skorzystaj z poniższych wyrażeń.
2 p.
● jedwab wiskozowy ● polistyren ● octan celulozy ● politetrafluoroetylen ● kwasy nukleinowe ● skrobia Polimery naturalne
Polimery modyfikowane
Polimery syntetyczne
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
1
5. Napisz po 2 przykłady zastosowań tworzyw sztucznych przedstawionych za pomocą symboli.
____________________ ____________________
2 p.
_____________________ _____________________
6. Uzupełnij schemat podziału włókien. Skorzystaj z poniższych wyrażeń.
3 p.
● z polimerów ● pochodzenia roślinnego ● jedwab naturalny ● len ● z celulozy ● włókna węglowe ● jedwab octanowy ● goreteks
7. Uzupełnij tabelę przedstawiającą sposób odróżniania włókien. Rodzaj włókna
3 p.
Wełna
Bawełna
Sposób identyfikacji
_______________________________________
_______________________________________
Obserwacje
_______________________________________
_______________________________________
Wniosek
włókno pochodzenia ______________________
włókno pochodzenia ______________________
8. W reakcji polimeryzacji wzięło udział 5000 cząsteczek etylenu. Oblicz masę cząsteczkową otrzymanego polimeru (mC = 12 u, mH = 1 u). Obliczenia:
Odpowiedź: Masa cząsteczkowa otrzymanego polimeru wynosi _______________________________________________.
2
2 p.
