UNIVERSITETI I PRISHTINESË FAKULTETI I INXHINJERISE ELEKTRIKE DHE KOMPJUTERIKE
PUNIM SEMINARIK Lenda: RRJETAT KOMPJUTERIKE Tema: WIRELESS NETWORK (RRJETAT PA TELA)
PUNUAR NGA STUDENTET:
PROFESORI: Blerim Rexha
--Muhamet Krasniqi
Ass: Haxhi Lajqi
--Adnan Muqiqi --Visar Jaha
Faqe 1
Abstrakt Ky punim përshkruan me fjalë të shkurtra Wireless Network(rrjetat pa tela). WLAN dhe aplikacionet Wireles janë duke u rritur dita ditës në masë të madhe dhe janë duke u bërë mjaft te popullarizuara. Ato janë mjaftëtë përdorshme dhe shumë të fuqishme.Po ashtu flietet per fleksibilitetin e tyre te madh dhe çeshtjen mobile apo mundsin e levishmeris nga nje ven ne vendin tjeter pa pas nevoj qe te terheqim kabllo.Menyra e konfigurimit se I konfigurohen po ashtu edhe sa jan profitabile dhe si e kan pushtuar tregun paisjet wireless.
Permbajtja 1.1Çfarë është Wireless Network (Rrjeti pa tela) 1.2 Standardet e Wireless Network-ut 802.11x - Starndardi 802.11b
- Starndardi 802.11a - Starndardi 802.11g - Starndardi 802.11n
1.3 Teknlogjitë WLAN - Teknologjia Spread Spectrum
- Teknologjia Direct-sequence Spread Spectrum
- Teknologjia Narrowband
- Teknologjia Infrared
- WLAN-et dhe teknologji tjera Wireless
- Teknologjia Bluetooth
- Teknologjia Bluetooth
-
-Efekti multipath,integriteti,siguria, Interferenca dhe bashkekzistenca
1.4 WLAN Konfiguracionet - Konfiguracioni peer to peer (pike me pike) - WLAN-et me Access Point (pike te qasjes) - WLANet me shumë Access Point (pikë te qasjes)
1.5 Përfitimet nga WLAN-et
Faqe 2
Hyrje Rrjetat WLAN apo standardi 802.11x e kanë zanafillën kah fundi i viteve 70-ta dhe fillimi i viteve 80-ta, kur edhe filloi zhvillimi i modemeve wireless. Këta modem fillimisht kishin shpejtësi shume të ulet përafërsisht rreth (9.6 kbps) dhe distance të vogël transmetimi. Performancat e kësaj teknologjie filluan të përmirësohen me përdorimin e teknologjive të ndryshme moduluese siç ishte spread spectrum (gjenerata e dyte e modemeve wirless). Kurse gjenerata e tretë e modemeve arrin shpejtësin disa Mbps. Me WLAN nënkuptohet komunikimin në mes të shfrytëzuesve pa tela përmes mediumit transmetues, ajrit (valët elektromagnetike). Aplikimi i WLAN në mjedise të ndryshme si shtëpi, zyra, kamupse, universitete etj i ka përparësitë, por gjithashtu edhe mangësitë e veta. Përparësitë e përdorimit të WLAN janë: shfrytëzuesve i mundësohet qasje në resurse të ndryshme (Internet, intranet) pa tela, mundësin e lëvizshmërisë nëpër zonën ku mbulohet me WLAN dhe nuk nevojite që të shtrihen kabllo për kyçje me çka ulet edhe kostoja e shpenzimeve etj.
1.1Çfarë është Wireless Network (Rrjeti pa tela) Wireless LAN është një mënyrë fleksibile e komunikimit si një zgjerim I rrjetave lokale LAN klasike, si një mënyrë alternative ndaj atyre LAN klasike. Duke shfrytëzuar valët elektromagnetike, Wlan-et transmetojnë dhe pranojnë te dhëna nëpërmjet ajrit pa pasur nevojë për përçues. Prej ku mund të themi se WLAN-et janë të përshtatshëm për shkak të mobilitetit të tyre dhe konfigurimit të lehtë të tyre , mund të themi se mundësojnë realizimin e rrjetave LAN të lëvizshme. Viteve të fundit , wlan-et kanë arritur një popullaritet të madh në një numër të madh të fushave te marketingut, duke përfshirë medicinën, vendet akademike, fakultetet, industri etj. WLAN-et dhe teknologji tjera Wireless WLAN-et përdorin valët elektromagnetike (radio dhe infrared) për të përcjellë informacionin prej një pike në një pikë tjetër, pa pasur nevojë për lidhje fizike. Radio-valët quhen ndonjëherë si radio bartësit sepse ata vetëm luajnë rolin e bartjes së energjisë në pranuesin e largët. Informacioni i transmetuar është mbivendosur në radio bartësin ashtu që të mund të ekstraktohet në mënyrë të saktë nga pranuesi. Në këtë zakonisht referohemi si modulim.Në një konfiguracion WLAN, një pajisje transmetues/pranues (transceiver), i quajtur access point (pika e lidhjes), e bënë lidhjen WLAN-it me rrjetin fizik duke përdorur kabllon standarde Ethernet. Access pointi pranon informacionin , i vendos në buffer, dhe e transmeton informacionin prej WLAN-it në rrjetin fizik dhe anasjelltas. Në një access point të vetëm, mund të lidhen një numër i vogël i shfrytëzuesve dhe mbulon një sipërfaqe prej më pak se 5 km Shfrytëzuesit e largët i qasen WLAN-it përmes Wireless LAN kartelave, të cilat janë të implementuar si PC kartela ne notebook kompjuterët, ISA kartela , PCI kartela në desktop kompjuterët , mundë të jenë edhe si të integruar në kompjuter. Adapterët WLAN e kryejnë punën e interfejsit në mes të sistemit operativ në kompjuter dhe valëve elektromagnetike.
Faqe 3
1.2 Standardet e Wireless Network-ut 802.11x Per ndertimin e rrjetit pa tel, duhet të kuptohen 802,11 standarde pa tel që mund të përdoren. 802.11a, 802.11b dhe 802.11g tri standardet e njohura të komunikimit pa tel. Rrjetet Wireless mund të ndërtohen duke përdorur ndonjë nga të tre, por secili ka avantazhet dhe disavantazhet e saj. Starndardi 802.11b Në shtator të 1999, 802 komisioni zgjatet standardin IEEE 802,11, e krijuar standarde 802.11b. Ai u popullarizua për shkak të kosto të ulët isntalimit dhe përkrahje deri në 11Mbps Bandwidth në brezin frekuencor 2.4GHz. Brezi frekuencor 2.4 GHz te cilin e perdor wireless lan eshte I pa licensuar nuk ka nevoj ti pagujm shtetit ndonje tatim siq eshte rati nese ne trsanmetoj ne brezin me frekuenca te larat 900 MGHz dhe 1800 MGHz psh operatoret mobil te cilet duhet qe shtetit ne te cilin operoj ti paguajn nje shume te caktuar per transmetim te valeve ne kete brez.Disavantazh I ketij standardi eshte se ne kete standard mun te kyqen ni mori paisjesh elektronike ste cilat perkrahin Wireless teknologjin.Psh mund te kyeqn telefonat te cilet kan wireless lan etj. Standardi 802.11a 802.11a u krijua të njëjtën kohë me 802.11b me aftësinë për të mbështetur 55Mbps në brezin frekuencor 5GHz. 802.11a nuk është I popullarizuar për shkak të disponueshmërisë të ngadalshëm, kosto më të shtrenjtë dhe jo në përputhje me 802.11b. Frekuencë më të lartë gjithashtu i bën 802.11a sinjale të kenë më shumë vështirësi të depërtojnë muret dhe pengesa të tjera. Megjithatë avantazhi I standardit 802.11a është se ajo vepron në një radio frekuencave që është më pak i bllokuar nga sinjalet konkurruese nga përdorues të tjerë pa tel, telefonat pa tela dhe furrat me mikrovalë. Bandwidth I tij maksimale është më i lartë si edhe për të krahasuar 802.11b. 802.11a gjendet zakonisht në rrjetet e biznesit, kurse 802.11b përshtatet më mirë per rrjet në shtëpi. Standardi 802.11g Për shkak të 802.11b nuk është në përputhje me 802.11a dhe ka nevojë për Bandwidth të lartë, 802.11g u ratifikua në qershor 2003 për të siguruar normën e lartë të të dhënave. Mbështet 802.11g 55Mbps Bandwidth deri në brezin 2.4GHz. 802.11g është kompatibil me 802.11b produkte sepse ata të dy të përdorin të njëjtën frekuencë radio (2.4GHz), për të transmetuar të dhëna mbi valët, kjo do të thotë 802.11g wireless router do të jetë në gjendje te komunikoj me 80.11b standartin. 802.11g gjithashtu ofron karakteristika të mirë të sigurisë, të tilla si Mbrojtura WiFi (WAP). Përsëri, 802.11g gjithashtu vuan nga ndërhyrje të njëjtë si 802.11b në rangun e mbushur me njerëz tashmë 2,4 GHz, por mund të shmanget duke vendosur pajisje 802.11g një distancë të arsyeshme nga pajisje të tjera
Faqe 4
Standardi 802.11n 802.11n është standardi i fundit wireless komunikimit që u miratuar nga IEEE në tetor 2009, dhe ajo mund të sigurojë Bandwidth deri ne 600Mbps, 10 herë më shpejt se 802.11g. Para lëshimit të këtij 802.11n përfundimtar të miratuar, disa shitësit tashmë të prodhuar produktet celulare në bazë të standardit 802.11n draft dhe ata janë quajtur 802.11pre-n ose 802.11n (projekt) produkte pa tel, dhe është mirë të dihet se 802,11 produkt n wireless është prapa në përputhje me produkte këto projekt-n. Për më tepër, 802.11n mund të operojnë në 2.4GHz ose 5GHz grup, dhe është e prapambetur në përputhje me 802.11a (5GHz band), 802.11b (2.4GHz band) dhe 802.11g (2.4GHz band) produkte. Nëse doni të ngritur një rrjet pa tel, ju mund të përdorni produkte pa tel që mbështesin standardin 802.11n që mbështet Bandwidth shumë më të larta, por është më i shtrenjtë në qoftë se krahasohen me 802.11g produkteve.
1.3 Teknlogjitë WLAN Teknologjia Spread Spectrum Shumica e WLAN sistemeve përdorin spread-spectrum teknologjinë, teknike e cila përdorë një brez të gjerë frekuencor të implementuar nga ushtria për përdorim në operacionet në të cilat ka nevojë për siguri në transmetimin e informacioneve. Kjo teknikë është realizuar ashtu që është shfrytëzuar, brez i gjerë frekuencor për te arritur qendrushmeri, efikasitet, siguri dhe integritet. Me fjalë tjera është harxhuar me shumë brez frekuencor se sa në rastin e transmetimeve brezngushta (narrowband transsmision), por e tëra kjo jep një sinjal i cili është më i lartë dhe më i lehtë për tu detektuar. Nëse pranuesi nuk është rregulluar mirë në frekuencë, spread-spectrum sinjali duket si një zhurmë në prapavijë. Janë dy lloje të spreadspectrum teknologjisë radio: frequency hoping dhe direct sequence.
Teknologjia Direct-sequence Spread Spectrum Direct-sequence spread-spectrum (DSSS) gjeneron një bit mostër për secilin bit që transmetohet. Ky bit mostër quhet çip. Sa më i gjatë çipi, aq më i madh probabiliteti që të dhënat origjinale mund te nxjerrën. Edhe nëse gjatë transmetimit ndonjë nga bitët është dëmtuar, teknikat statistikore të përdorura mundësojnë që informacioni origjinal të gjenerohet pa pasur nevojë që të ritransmetohet fig2.
Faqe 5
Fig2. Teknologjia Narrowband Një sistem narrowband (brezengushte) transmeton dhe pranon informacione në një frekuencë të veçantë. Narrowband radio e mban radio sinjalin sa më të ngushtë që është e mundur vetëm për të përcjelle informacionin. Përgjimi i padëshirueshëm është evituar ashtu që shfrytëzuesit janë koordinuar në kanale të veçanta të komunikimit.
Teknologjia Infrared Infrared (IR) sistemet përdorin frekuenca shumë të mëdha, vetëm pak me të ulëta se të dritës së dukshme në spektrin elektromagnetik, për të bartur informacione. Sikur drita , IR nuk mund të depërton në ambientet e ngurta; që të kemi komunikim në mese të pajisjeve më IR duhet të kenë pamje optike në mes veti. Kjo teknologji mund të përdoret vetëm në distanca shumë të shkurtra në mes të pajisjeve komunikuese prandaj nuk është shumë e përshtatshme.
Teknologjia Bluetooth Është një teknologji e së ardhmes e quajtur Wireless personal area networking (WPAN) e cila ka përfituar një përkrahje të madhe në industri dhe e cila do te ko-ekzistojë me shumicën e LAN-eve. Është një teknologji e re e cila do të mundësojë link prej 1Mbps në mes të pajisjeve të ndryshme si; telefonave celular, kompjuterëve mobile, (të lëvizshëm) dhe pajisjeve tjera si dhe lidhje të vazhdueshme në internet pa ndërprerje. Kjo teknologji i ka mbledhur një numër të madh të pajisjeve të ndryshme dhe ka mundësuar komunikimin në mes tyre fig3.
Faqe 6
Fig3.
Efekti multipath Figura tregon se, një radio sinjal mund të kaloj shumë rrugë që të mbërrijë të pranuesi prej transmetuesit, një atribut i cili quhet multipath (shumë rrugë të kalimit të sinjalit) . Reflektimet e sinjalit mund të ndikojnë që ai të bëhet me i fortë ose më i dobët, çka ka ndikim në shfrytëzimin e linkut. Efektet e shumrrug-kalimit varen nga numri i reflektimeve sipërfaqësore fig4.
Fig4. Efekti multipath
Integriteti
Faqe 7
Teknologjitë WLAN janë aplikuar qe 50 vite dhe janë treguar shumë të suksesshme si në tregun komercial, medicinë, ushtri, etj. Edhe pse radio interferenca mund të shkaktojë degradim në shfrytëzimin e mirë të linkut, ajo është e rrallë në vendet e punës Siguria Pasi që teknologjia WLAN i ka rrënjët në aplikimet ushtarake, siguria ka qenë për një kohë të gjatë një kriter për pajisjet e WLAN rrjetave. Kodimi kompleks i të dhënave e ka bërë të pamundshme qasjen e shfrytëzuesve pa autorizim në trafikun e rrjetave WLAN. Në mënyrë gjenerale pikat individuale duhet të punojnë më siguri të aktivizuar para së të participojnë në trafikun e rrjetës. Interferenca dhe bashkekzistenca WLAN përdorë frekuenca të palicensuara dhe për këtë arsye pajisjet tjera që transmetojnë në këtë frekuencë mund të shkaktojnë interferencë dhe kështu të ulin performancat e sistemit WLAN. Furrat mikrovalore paraqesin një problem potencial, por shumica e prodhuesve të WLAN pajisjeve e marrin në konsiderim këtë interference. Një problem tjetër paraqitet edhe nga numri i madh i rrjetave WLAN, çka do të thotë se mund të paraqitet interferencë në mes tyre, disa tjera bashkekzistojnë pa interferencë.
1.4 WLAN Konfiguracionet Konfiguracioni peer to peer (pike me pike) Konfiguracioni më i thjeshtë është ai peer to peer i cili bënë lidhjen e një numri të kompjuterëve vetëm me anë të PC kartelave pa pasur nevojë për nyje qendrore. Në çdo kohë kur dy ose më shumë kompjuter me PC kartela janë në një zonë ata mund të komunikojnë në mes vetë, (fig. 5). Këto lloje të konfiguracioneve nuk kërkojnë administrim, janë shumë të lehta për tu konfiguruar.
Fig5. Rrjeta WLAN peer to peer (prej pike në pikë) WLAN-et me Access Point (pike te qasjes) Ky konfiguracion është, pothuajse i njëjtë me atë peer-to-peer (prej pike në pikë), por këtu kemi te bëjmë me pajisje shtesë te quajtura access point (pikë te qasjes). Pika e qasjes është përdorur për të zgjeruar hapësirën e mbulimit, ashtu qe kompjuterët të mund te komunikojnë ne distanca me të mëdha. Pika e
Faqe 8
qasjes është e lidhur në rrjetën LAN klasike, prej ku mundëson edhe lidhje ne rrjeta tjera p.sh ne rrjetën
WAN (internet). Fig6. Rrjeta wlan me access-point
WLANet me shumë Access Point (pikë te qasjes) Pasi qe access-point (pika e qasjes) nuk ka mundësi qe te mbuloj një hapësirë te pakufishme, atëherë në disa hapësira më të mëdha, duhet që të vendosim më shumë pika te qasjes ne atë mënyre qe te mundësohet qasje ne një hapësirë më të gjerë fig7.
Faqe 9
Fig7. Rrjeta WLAN me shumë access point
Antenat Direkcionale Ky konfiguracion përdoret për të bërë lidhjen e dy rrjetave wlan qe ndodhën në një distancë më të madhe.
Fig8. Antenat Direkcionale
Mikroqelitë dhe Roaming-u Komunikimi Wireless (me vale) është i kufizuar nga fuqia e sinjalit se deri ku do të mund të mbërrin sinjali. WLAN-ët përdornin qelit, të quajtura mikroqeli, njëjtë me sistemin telefonik cellular për të zgjeruar shkallën e mbulimit te qasjes. Në çdo pikë në kohë, një kompjuter mobil (të lëvizshëm) i pajisur me një WLAN adapter mund të asocohet(lidhet) më ndonjë pikë te qasjes (access point) dhe me mikroqelin e tij, ose me hapësirën e mbulimit të tij. Mikroqelitë individuale mbimbulojnë njëra tjetrën për të mundësuar komunikim kontinual.
Faqe 10
Fig9. Zgjerimi i rrjetës WLAN me anë te Pikave te Qasjes
1.5 Përfitimet nga WLAN-et Përmes rrjetave WLAN shfrytëzuesit mund të kyçen në rrjet pa pasur nevojë që të kërkojnë vend për të kyçur kabllo, dhe menaxherët e rrjetave mund të ndërtojnë rrjeta pa pasur nevojë të shpërndarjes së çiftoreve, WAN-et ofrojnë këto përparësi, shërbime të reja, përshtatshmëri dhe janë më të lira në krahasim me rrjetat tradicionale. * WLAN-et ju ofrojnë shfrytëzuesve qasje real-time (lidhje online) ne çdo vend në organizatë . Kjo e rritë produktivitetin dhe mundësitë për shërbime tjera të cilat nuk kanë qenë të mundura me rrjetat LAN klasike. * WLAN mund të instalohen shumë shpejtë dhe shumë thjeshtë, e largojnë nevojën e shtrirjes së kabllove nëpër mure * WLAN mundësojnë qasje në ato vende ku rrjetat klasike LAN nuk kanë mundur të ofrojnë. * WLANs në investimin fillestar mund të jenë me të shtrenjta se LAN klasike , por është më e lirë nëse kemi të bëjmë me rrjeta të cilat gjatë tërë kohës duhet lëvizur . WLAN Fjalori
Access Point - Pajisje e cila është transparente për rrjetën WLAN dhe ato LAN klasike. IEEE 802.X - Një numër i specifikscionëve për rrjetat (LAN klasike ose Wireless) nga instituti i inxhinierisë elektrike dhe elektronike (IEEE) Rrjetat e pavarura - Një rrjetë që ofron peer-to-peer lidhje pa u mbështetur në rrjeta tjera.Rrjetat e centralizuara - WLAN rrjetat e centralizuara rreth një pikë të qasjes (Access Point). Pika e qasjes jo vetëm që ofron qasje në rrjetën LAN klasike por e bënë edhe ndërmjetësimin e tyre. Mikroqelia - Një hapësirë fizike e kufizuar në të cilën një numër e pajisjeve mund të komunikojnë. Pasi që është e mundshme që të kemi mbimbulim të mikroqelive ose edhe izolim të tyre, kufijtë e mikroqelive janë realizuar në bazë të disa rregullave. Multipath - Sinjali i transmetuar prej transmetuesit deri të pranuesi mund të kaloj nëpër shumë rrugë. Faqe 11
Roaming - Lëvizja e nj pike në mes të dy mikroqeliave. Roamingi paraqitët në rrjetat e me Access Point.
Literatura: http://murray.newcastle.edu.au/users/students/2002/c2101543/e.htm http://www.wlana.org/learn/educate3.htm http://www.wlan.org.uk/hrww.htm http://www.netmotionwireless.com/resource/whitepapers/wlan_security.asp
Faqe 12
