MAKALAH
ILMU KEPERAWATAN DASAR III
PEMENUHAN KEBUTUHAN CAIRAN dan ELEKTROLIT
OLEH : SGD 1
ANGGOTA KELOMPOK:
•
NI PUTU SRI WIRATINI WIRATINI
( 1102105003 )
•
NI KOMANG ANA MERLIANTIKA MERLIANT IKA
( 1102105011 )
•
KADEK DEWI YULIANTINI
( 1102105031 )
•
NI WAYAN WAYAN KUNIAWATI KUNIAWATI
( 1102105032 11021 05032 )
•
I PUTU ARYA ARYA SEDANA
( 1102105041 )
•
NI WAY WAYAN AGUSTINI
( 1102105056 )
•
NI PUTU PANDE SATYA SATYA SYSTA DEWI
( 1102105058 )
•
DWI PUJO MULY MULYANTO
( 1101105059 )
•
NI PUTU OKTARIANI
( 1102105066 )
•
LUH EKA WIDIASTINI ASTAWA
( 110210500 )
•
NI MADE AYU KOMALA SARI
( 110210504 )
PROGRAM STUDI ILMU KEPERAWATAN FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS UDAYANA 2012
P!"!#$% K!'$$% &*+ , E-!.+/-* 1 J!-&. &./+&./+ "!"!#&+$%* !+$.&+ 7&*+ $'$% ,* ,&-&" !"'$-$% .&*-!+ , !-&. '&&*"& "!.*"!#& !%*#& !+&,* .!!*"' 7&*+ $'$% Jawaban : Fakt! "an# $%$&%n#a!'() &%!t'ka!an *a)!an +) +a,a$ &%$b','( ka&),%! "a)t' t%kanan ()+!-tat)k +an t%kanan -$t)k. M%kan)-$%n"a : T%kanan a!t%!) $%,%b)() t%kanan -$t)* k,)+ "an# akan $%n#ak)batkan a)! +an -'b-tan-) t%!,a!'t "an# b%!a+a +) +a,a$ ka&),%! b%!&)n+a( $a-'k k%+a,a$ !'an# )nt%!-t)-)a, /k%,'a! +a!) &%$b','( ka&),%!. S%,an'tn"a t%kanan +a!a( 3%na ,%b)( !%n+a( +a!) t%kanan -$t)* k,)+ +an $%n#ak)batkan a)! +an -'b-tan-) t%!,a!'t b%!&)n+a( $a-'k +a!) !'an# )nt%!-t)-)a, k% +a,a$ &%$b','( ka&),%! -%()n##a t%!a+) k%-%)$ban#an *a)!an t'b'( +) +a,a$ &%$b','( ka&),%!.
2 J!-&. '&&*"& +/! !+&,*#& $,*" , && "!#!'&'. !+&,*#& $,*" J&&' :
E+%$a /%+%$a ata' -%$bab a+a,a( $%n)n#katn"a 3,'$% *a)!an %k-t!a-%,',%! +an %k-t!a3a-k',%! /*a)!an )nt%!-t)t)'$ "an# +)-%!ta) +%n#an &%n)$b'nan *a)!an abn!$a, +a,a$ -%,a4-%,a a!)n#an +an !n##a -%!-a /a!)n#an )kat ,n##a! +an !n##a4!n##a ba+an. E+%$a +a&at b%!-)5at -%t%$&at /,ka, +an '$'$ /#%n%!a,. E+%$a "an# b%!-)5at ,ka, -%&%!t) t%!a+) (an"a +) +a,a$ !n##a &%!'t /("+!&%!)tn%'$ ata' a-*)t%- !n##a +a+a /("+!t(!a6 +) bawa( k',)t /%+%$a -'bk't)- ata' ()+&- ana-a!*a &%!)*a!+)'$ ant'n# /("+!&%!)*a!+)'$ ata' +) +a,a$ &a!'4&a!' /%+%$a &',$n'$. S%+an#kan %+%$a "an# +)tan+a) +%n#an t%!a+)n"a &%n#'$&',an *a)!an %+%$a +) ban"ak t%$&at +)na$akan %+%$a '$'$ /#%n%!a, %+%$a. 7a)!an %+%$a +)b%!) )-t),a( t!an-'+at $%$),)k) b%!at %n)- +an ka+a! & !t%)n !%n+a( %!n)( t)+ak b%!wa!na ata' %!n)( k%k'n)n#an +an $%!'&akan *a)!an "an# %n*%! ata' $)!)& #%,at)n b),a $%n#an+'n# +) +a,a$n"a -%'$,a( 5)b!)n#%n &,a-$a. P%n"%bab /*a'-a %+%$a a+a,a( a+an"a kn#%-t) b-t!'k-) ,)$5at)k &%!$%ab),)ta- ka&),%! "an# b%!ta$ba( ()&&!t%)n%$)a t%kanan -$t)* k,)+ +an !%t%n-) nat!)'$ +an a)!.
M%kan)-$%: 1. A+an"a kn#%-t) Pa+a kn+)-) 3%na "an# t%!b%n+'n# /kn#%-t) t%!a+) &%n)n#katan t%kanan ()+!-tat)k )nt!a 3a-k',a /t%kanan "an# $%n+!n# +a!a( $%n#a,)! +) +a,a$ 3a-k',a ,%( k%!a &$&a ant'n# $%n)$b',kan &%!%$b%-an *a)!an &,a-$a k% +a,a$ !'an# )nt%!-t)t)'$. 7a)!an &,a-$a )n) akan $%n#)-) &a+a -%,a4-%,a a!)n#an )kat ,n##a! +an !n##a ba+an /t%!a+) %+%$a.
2. Ob-t!'k-) ,)$5at)k A&ab),a t%!a+) #an##'an a,)!an ,)$5% &a+a -'at' +a%!a( /b-t!'k-)8&%n"'$batan $aka *a)!an t'b'( "an# b%!a-a, +a!) &,a-$a +a!a( +an (a-), $%tab,)-$% "an# $a-'k k% +a,a$ -a,'!an ,)$5% akan t%!t)$b'n /,)$5%+%$a. L)$5%+%$a )n) -%!)n# t%!a+) ak)bat $a-t%k4t$) !a+)ka, 'nt'k $%n#%,'a!kan t'$! #ana- &a+a &a"'+a!a ata' ak)bat t'$! #ana- $%n#)n5),t!a-) k%,%na! +an -a,'!an ,)$5%. S%,a)n )t' -a,'!an +an k%,%na! )n#')na, "an # $%!a+an# ak)bat )n5%-ta-) 5),a!)a +a&at '#a $%n"%babkan %+%$a &a+a -*!t'$ +an t'n#ka) /&%n"ak)t 5),a!)a-)- ata' kak) #aa(8%,%&(ant)a-)-.
9. P%!$%ab),)ta- ka&),%! "an# b%!ta$ba( En+t%, ka&),%! $%!'&akan -'at' $%$b!an -%$) &%!$%ab%, "an# +a&at +),a,') ,%( a)! +an %,%kt!,)t -%*a!a b%ba- -%+an#kan &!t%)n &,a-$a (an "a +a&at $%,a,')n"a -%+)k)t ata' t%!bata-. T%kanan -$t)* +a!a( ,%b)( b%-a! +a!) &a+a ,)$5%. Da"a &%!$%ab),)ta- )n) b%!#ant'n# k%&a+a -'b-tan-) "an# $%n#)kat -%,4-%, %n+t%, t%!-%b't. Pa+a k%a+aan t%!t%nt' $)-a,n"a ak)bat &%n#a!'( tk-)n "an# b%k%!a t%!(a+a& %n+t%, &%!$%ab),)taka&),%! +a&at b%!ta$ba(. Ak)batn"a )a,a( &!t%)n &,a-$a k%,'a! ka&),%! -%()n##a t%kanan -$t)* k,)+ +a!a( $%n'!'n +an -%ba,)kn"a t%kanan -$t)* *a)!an )nt%!-t)t)'$ b%!ta$ba(. a, )n) $%n#ak)batkan $ak)n ban"ak *a)!an "an# $%n)n##a,kan ka&),%! +an $%n)$b',kan %+%$a. ;%!ta$ba(n"a &%!$%ab),)ta- ka&),%! +a&at t%!a+) &a+a kn+)-) )n5%k-) b%!at +an !%ak-) ana5),akt)k.
<. )&&!t%)n%$)a M%n'!'nn"a '$,a( &!t%)n +a!a( /()&&!t%)n%$)a $%n)$b',kan !%n+a(n"a +a"a )kat a)! &!t%)n &,a-$a "an# t%!-)-a -%()n##a *a)!an &,a-$a $%!%$b%- k%,'a! 3a-k',a -%ba#a) *a)!an %+%$a. Kn+)-) ()&&!t%)n%$)a +a&at +)ak)batkan k%(),an#an +a!a( -%*a!a k!n)- ,%( *a*)n# a%$n*('- *nt!t'- "an# $%n#()-a& +a!a( +) +a,a$ $'k-a ,a$b'n# k%,%na! /ab$a-'$ +an ak)bat k%!'-akan &a+a #)na, "an# $%n)$b',kan #%a,a a,b'$)n'!)a /&!t%)n'!)a &!t%)n +a!a( a,b'$)n k%,'a! b%!-a$a '!)n b%!k%&anan#an. )&&!t%)n%$)a )n) b)a-an"a $%n#ak)batkan %+%$a '$'$.
=. T%kanan -$t)* k,)+ T%kanan -$t)* k,)+ +a,a$ a!)n#an b)a-an"a (an"a k%*), -%ka,) -%()n##a t)+ak +a&at $%,awan t%kanan -$t)* "an# t%!+a&at +a,a$ +a!a(. T%ta&) &a+a k%a+aan t%!t%nt' '$,a( &!t%)n +a,a$ a!)n#an +a&at $%n)n##) $)-a,n"a )ka &%!$%ab),)ta- ka&),%! b%!ta$ba(. Da,a$ (a, )n) $aka t%kanan -$t)* a!)n#an +a&at $%n"%babkan %+%$a. F),t!a-) *a)!an &,a-$a '#a $%n+a&at &%!,awanan +a!) t%kanan a!)n#an /t)--'% t%n-)n. T%kanan )n) b%!b%+a4b%+a &a+a b%!ba#a) a!)n#an. Pa+a a!)n#an -'b*'t)- "an# !%n##an# -%&%!t) k%,&ak $ata t%kanan -an#at !%n+a( ,%( ka!%na )t' &a+a t%$&at t%!-%b't $'+a( t)$b', %+%$a.
>. R%t%n-) nat!)'$ +an a)! R%t%n-) nat!)'$ t%!a+) b),a %k-!%-) nat!)'$ +a,a$ k%$)( ,%b)( k%*), +a!) &a+a "an# $a-'k /)ntak%. Ka!%na kn-%nt!a-) nat!)'$ $%n)n##) $aka akan t%!a+) ()&%!tn). )&%!tn) $%n"%babkan a)! +)ta(an -%()n##a '$,a( *a)!an %k-t!a-%,',%! +an %k-t!a3a-k',%! /*a)!an )nt%!-t)t)'$ b%!ta$ba(. Ak)batn"a t%!a+) %+%$a. R%t%n-) nat!)'$ +an a)! +a&at +)ak)batkan ,%( 5a*t! (!$na, /&%n)#katan a,+-t%!n &a+a *)!!(-)- (%&at)- +an -)n+!$ n%5!t)k +an &a+a &%n+%!)ta "an# $%n+a&at &%n#batan +%n#an A7T t%-t-t%!n &!#%-t%!n ata' %-t!#%n.
3. Jelaskan bagaimana p!ses "e#adin$a de%idasi dan iden"i&ikasi apa &ak"! pen$ebabn$a Jawaban : D%()+!a-) t%!a+) -aat a)! +an %,%kt!,)t "an# (),an# b%!a+a +) +a,a$ &!&!-) )-tn)k. Fakt! &%n"%babn"a : &%n+a!a(an &%$b%!)aan bat4batan +%'!%t)k k%!)n#at "an# ban"ak +%$a$ +an &%n'!'nan a-'&an &%!!a,.
'. Pada !ang n!mal beapa keb("(%an )aian "(b(% pe %ai dan bagaimana )aian i"( didapa"kan Jawaban : 7a)!an +)+a&atkan +%n#an : 1. 2. 9. <.
A)! $)n'$: 1=00 A)! +a!) $akanan :?00 A)! +a!) (a-), k-)+a-) : 200 $, 7a)!an n!$a, "an# +)b't'(kan 290042=00
Me"!de * +
K%b't'(an *a)!an8(a!) @ ;; 6 2=49= $L 2= $L8k# 4B &a-)%n 7FC 90 $L8k# 4B !ata4!ata !an# +%wa-aC 9= $L8k# 4B &a-)%n )n5%k-)8,'ka K%b't'(an %,%kt!,)t
• • •
S+)'$ /Na Pta--)'$ /K 7(,!)+% /7,
: 249 $E8100 $L 2O8(a!) : 142 $E8100 $L 2O8(a!) : 249 $E8100 $L 2O8(a!)
Me"!de , + • • •
10 k# &%!ta$a 10 k# b%!)k'tn"a S%t)a& ta$ba(an8k#
: ka,)kan +%n#an 100 $L *a)!an : ka,)kan +%n#an =0 $L *a)!an : ka,)kan 1= $L *a)!an
Me"!de 3 +
1 $L8k*a, )ntak% @ $L *a)!an "an# +)b't'(kan &%! (a!)
Me"!de ' +
/k# ;;420 6 1= 1=00 @ .... $L8(a!) Me"!de - + • • •
D%wa-a n!$a, D%wa-a b%!'-)a ==4?= ta('n D%wa-a b%!'-)a B?= ta('n
: 9049= $L8k# ;; : 90 $L8k# ;; : 2= $L8k# ;;
-. Jelaskan bagaimana )aa meng%i"(ng balan)e )aian pada !ang n!mal a"a( pasien $ang "epasang ala"ala" pea/a"an. Kapan balan)e )aian dilak(kan 0pagi1 siang 1 malam a"a( se/ak"(/ak"(2 Jawaban : M%n%nt'kan k%-%)$ban#an *a)!an t'b'( k,)%n +%n#an !'$'- : Intak% O't&'t a,4(a, "an# &%!,' +)&%!(at)kan : a. Rata4!ata )ntak% *a)!an &%! (a!) : 1. A)! $)n'$ : 1=0042=00 $L 2. A)! +a!) $akanan : ?=0 $L 9. A)! (a-), $%tab,)-$% k-)+at)5 : 900 $L b. Rata4!ata 't&'t *a)!an &%! (a!) : 1. U!)n% : 142 **8k#;;8a$ 2. In-%n-)b,% wat%! ,-: 4 +%wa-a : IWL @ 1041= **8k;;8(a!) 4 anak4anak : IWL @ 904 '$'!/t(**8k#;;8(a!) ;),a a+a k%na)kan -'(' : IWL @ 200 • /-'(' -%ka!an#49>7 *. F%-%: 1004200 $L
. Jelaskan apa pebedaan %ip!4!lemia dan de%idasi1 #elaskan kenapa i"( "e#adi dan beikan bebeapa )!n"!% pen$aki"5ke#adian $ang men$ebabkann$a Jawaban : )&3,%$)a a+a,a( -'at' kn+)-) t%!a+)n"a k%k'!an#an 3,'$% *a)!an %k-t!a-%,. )&3,%$)a '#a +a&at +)a!t)kan -%ba#a) +%()+!a-) na$'n b%+an"a &a+a +%()+!a-) *a)!an "an# b%!k'!an# a+a,a( *a)!an )nt!a-%,. 7nt( &%n"ak)t ()&3,%$)a "a)t' : +)a!% $'a, +an 5akt! !%-)k DM )n-)&)+'-. 7nt( &%n"ak)t +%()+!a-) "a)t' : &%n'!'nan -%k!%-) AD /&a+a +)ab%t%- )n-)&)+'-
6. Jelaskan apa "anda5ge#ala kelebi%an dan kek(angan )aian "(b(% Jawaban : Tan+a +an #%a,a k%,%b)(an *a)!an t'b'( : a. b. *. +. %. 5. #.
D%n"'t na+) k'at P%!na5a-an*%&at )&%!t%n-) D)-t%n-) 3%na ,%(%! P%n)n#katan t%kanan 3%na S'a!a k% ak%,- &a+a &a!' P%n)n#katan b%!at ba+an "an# *%&at
a. b. *. +. %. 5. #. (.
Tan+a +an #%a,a k%k'!an#an *a)!an t'b'( : Na+) *%&at ta&) ,%$a( K,a&- 3%na )&t%n-) F!%k'%n-) na5a- *%&at L%ta!#) K',)t +an $%$b!an% $'k-a k%!)n# T'!#! k',)t t)+ak %,a-t)K%(),an#an b%!at ba+an "an# *%&at
7. Jelaskan bagaimana )aa menen"(kan dea#a" de%idasi 0pada anak dan de/asa2 Jawaban :
P%n),a)an +%!aat +%()+!a-) b%!+a-a!kan tan+a +an #%a,a &a+a k,)%n : P%n),a)an L)(at K%a+aan U$'$
A ;a)k Sa+a!
; G%,)-a( R%w%,
Mata
N!$a,
7%k'n#
A)! Mata M','t +an ,)+a( Ra-a a'P%!)k-a : T'!#! K',)t
A+a ;a-a( M)n'$ b)a-a T)+ak (a'K%$ba,) *%&at
T)+ak a+a K%!)n# a'- In#)n $)n'$ ban"ak K%$ba,) ,a$bat
a-), P%$%!)k-aan
Tan&a +%()+!a-)
D%()+!a-) !)n#an ata' -%+an# ;),a a+a H tan+a +)ta$ba( Hata' ,%b)( tan+a ,a)n
7 L%-' L'n#,a) ata' T)+ak -a+a! San#at *%k'n# +an K%!)n# T)+ak a+a San#at k%!)n# Ma,a- $)n'$ ata' t)+ak b)-a $)n'$ K%$ba,) -an#at ,a$bat D%()+!a-) b%!at ;),a a+a H tan+a +)ta$ba( H ata' ,%b)( tan+a ,a)n
8. Jelaskan kapan sese!ang pasien memb("(%kan "%eap$ )aian Jawaban : Pa-)%n $%$b't'(kan t(%!a&" *a)!an &a+a -aat : 1. P%$b%+a(an P!-%+'! &%$b%+a(an $%n"%babkan &%!'ba(an k%-%)$ban#an *a)!an &a+a (a!) k%+'a -a$&a) (a!) k%,)$a -%t%,a( &%$b%+a(an ka!%na !%-&n- -t!%- t'b'( t%!(a+a& t!a'$a &%$b%+a(an. S%$ak)n ,'a- &%$b%+a(an -%$ak)n b%-a! !%-&n- t'b'(. 2. L'ka ;aka! K,)%n "an# $%n+%!)ta ,'ka baka! &a!a( +%!aat +'a ata' t)#a akan k%(),an#an *a)!an t'b'(. S%$ak)n ,'a- &%!$'kaan t'b'( "an# t%!baka! -%$ak)n b%-a! k%(),an#an *a)!an. 9. Gan##'an Ka!+)3a-k',a! K%#a#a,an ant'n# $%$b'at &%n'!'nan *'!a( ant'n#. Ak)batn"a &%!5'-) k% #)na, $%n'!'n +an (a,'a!an '!)n% b%!k'!an#. K,)%n "an# $%n#a,a$) &%n)n#katan nat!)'$ +an a)! $%n"%babkan b%ban k%!a -)!k',a-) b%!,%b)( -%()n##a $%n"%babkan %+%$a &a!'. K%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t "an# b%!('b'n#an +%n#an #a#a, ant'n# +a&at +)k%n+a,)kan 'nt'k -%$%nta!a +%n#an bat4batan +an +%n#an &%$bata-an a-'&an *a)!an +an nat!)'$. T''an &%n#'!an#an *a)!an )n) a+a,a( 'nt'k $%n'!'nkan k%!a 3%nt!)k%, k)!) ant'n# +%n#an *a!a $%n#'!an#) 3,'$% *a)!an -)!k',a-) "an# b%!,%b)(an. <. Gan##'an P%!na&a-an ;an"ak &%!'ba(an 5'n#-) &%!na&a-an "an# $%na+) 5akt! &!%+)-&-)-) ba#) k,)%n 'nt'k $%n#a,a$) a-)+-)- !%-&)!at!)k.
=. Gan##'an G)na, Ga#a, #)na, $%n#'ba( k%-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t. T%!+a&at !%t%n-) "an# abn!$a, +a!) nat!)'$ k,!)+a ka,)'$ +an a)! +) +a,a$ *a)!an %k-t!a-%,. K%&a!a(an k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t -%)$ban# +%n#an +%!aat k%#a#a,an #)na,. Ka+an# ka,a #a#a, #)na, ak't "an# +)ak)batkan ,%( -"k ata' &%n'!'nan *a)!an %k-t!a-%, +a&at $%na+) !%3%!-)b%, /+a&at k%$ba,) k% 5'n#-) "an# n!$a,. >. Kank%! T)&% k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t "an# +)b-%!3a-) &a+a k,)%n +%n#an kank%! b%!#ant'n# &a+a t)&% +an &%!,'a-an kank%!. S%$'a k%t)+ak-%)$ban#an %,%kt!,)t +a&at t%!a+) &a+a k,)%n "an# $%n+%!)ta kank%! +an "an# +)-%babkan ,%( k% ,a)nan anat$) +an k%!'-akan 5'n#-)na, ak)bat &%!t'$b'(an t'$! +an t'$! "an# +)-%babkan ,%( &!-%- $%tab,)-$% -%!ta #an##'an %n+k!)n. ?. 7%+%!a K%&a,a 7%+%!a k%&a,a +a&at $%n"%babkan %+%$a -%!%b!a,. Ka+an#ka,a %+%$a )n) $%n"%babkan t%kanan &a+a k%,%na! ()&5)-)- +an ak)batn"a -%k!%-) AD b%!'ba(. P%!'ba(an k%+'a a+a,a( SIAD +)$ana -%k!%-) AD b%!,an't $%n"%babkan &%n)n#katan 3,'$% *a)!an %k-t!a-%, -%*a!a b%!ta(a& ()&nat!%$)a +an ()&-$,a,)ta-. . Gan##'an Sa,'!an 7%!na P%n#)-a&an #a-t!%nt%!)t)- +an na-#a-t!)k $%n"%babkan k%(),an#an *a)!an ka,)'$ +an )n4 )n k,!)+a. In ()+!#%n "an# '#a (),an# $%n"%babkan #an##'an k%-%)$ban#an a-a$4ba-a. P%n"','(an "an# t%!a+wa, k%&+a &%n#a-'( ba") +an anak4anak +a&at $%n*%#a( t%!a+)n"a +%()+!a-) "an# +)ak)batkan ,%( +)a!% ak)bat )n5%k-) !ta3)!'-.
*9. Jelaskan apa pebedaan e%idasi5es(si"asi dan main"enan)e : Jawaban : T%!a&) *a)!an t%!+)!) +a!) 2 5'n#-) "a)t' !%-'-)ta-) /$%n#%$ba,)kan +an $a)nt%nan*% /$%$&%!ta(ankan. R%-'-)ta-)8!%()+!a-) b%!a!t) $%$b%!)kan *a)!an +a,a$ '$,a( ban"ak +a,a$ wakt' -)n#kat +%n#an t''an $%!%-t!a-) *a)!an. D)$ana %n)- *a)!an "an# +a&at +)#'nakan "a)t' k,)+ ata' k!)-ta,)+. P%$b%!)an t%!a&) *a)!an )n) b)a-an"a +)b%!)kan k%&a+a k,)%n +%n#an +)a!% k,%!a +an &a+a &a-)%n $'nta(4$'nta( (%bat ka!%na &a+a kn+)-) t%!-%b't t%!a+) ban"ak k%k'!an#an *a)!an +a,a$ t'b'(. S%+an#kan Ma)nt%nan*% $%!'&akan *a!a 'nt'k $%$&%!ta(ankan *a)!an "an# t%,a( +)b%!)kan k%+a,a$ t'b'(. F'n#-) +a!) $a)nt%nan*% )n) $)!)& +%n#an 5'n#-) 'nt'k $%$&%!ta(ankan ($%-ta-)-. 7nt(n"a +%n#an $%n##'nakan %,%kt!,)t k$&-)-) ,%n#ka& ata' *a)!an b%!n't!)-).
**. Jelaskan alasan sese!ang dibeikan "%eap$ )aian dan elek"!li" Jawaban : Pa-)%n $%$b't'(kan t(%!a&" *a)!an &a+a -aat : 1. P%$b%+a(an
2.
9.
<.
=.
>.
?.
.
P!-%+'! &%$b%+a(an $%n"%babkan &%!'ba(an k%-%)$ban#an *a)!an &a+a (a!) k%+'a -a$&a) (a!) k%,)$a -%t%,a( &%$b%+a(an ka!%na !%-&n- -t!%- t'b'( t%!(a+a& t!a'$a &%$b%+a(an. S%$ak)n ,'a- &%$b%+a(an -%$ak)n b%-a! !%-&n- t'b'(. L'ka ;aka! K,)%n "an# $%n+%!)ta ,'ka baka! &a!a( +%!aat +'a ata' t)#a akan k%(),an#an *a)!an t'b'(. S%$ak)n ,'a- &%!$'kaan t'b'( "an# t%!baka! -%$ak)n b%-a! k%(),an#an *a)!an. Gan##'an Ka!+)3a-k',a! K%#a#a,an ant'n# $%$b'at &%n'!'nan *'!a( ant'n#. Ak)batn"a &%!5'-) k% #)na, $%n'!'n +an (a,'a!an '!)n% b%!k'!an#. K,)%n "an# $%n#a,a$) &%n)n#katan nat!)'$ +an a)! $%n"%babkan b%ban k%!a -)!k',a-) b%!,%b)( -%()n##a $%n"%babkan %+%$a &a!'. K%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t "an# b%!('b'n#an +%n#an #a#a, ant'n# +a&at +)k%n+a,)kan 'nt'k -%$%nta!a +%n#an bat4batan +an +%n#an &%$bata-an a-'&an *a)!an +an nat!)'$. T''an &%n#'!an#an *a)!an )n) a+a,a( 'nt'k $%n'!'nkan k%!a 3%nt!)k%, k)!) ant'n# +%n#an *a!a $%n#'!an#) 3,'$% *a)!an -)!k',a-) "an# b%!,%b)(an. Gan##'an P%!na&a-an ;an"ak &%!'ba(an 5'n#-) &%!na&a-an "an# $%na+) 5akt! &!%+)-&-)-) ba#) k,)%n 'nt'k $%n#a,a$) a-)+-)- !%-&)!at!)k. Gan##'an G)na, Ga#a, #)na, $%n#'ba( k%-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t. T%!+a&at !%t%n-) "an# abn!$a, +a!) nat!)'$ k,!)+a ka,)'$ +an a)! +) +a,a$ *a)!an %k-t!a-%,. K%&a!a(an k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t -%)$ban# +%n#an +%!aat k%#a#a,an #)na,. Ka+an# ka,a #a#a, #)na, ak't "an# +)ak)batkan ,%( -"k ata' &%n'!'nan *a)!an %k-t!a-%, +a&at $%na+) !%3%!-)b%, /+a&at k%$ba,) k% 5'n#-) "an# n!$a,. Kank%! T)&% k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t "an# +)b-%!3a-) &a+a k,)%n +%n#an kank%! b%!#ant'n# &a+a t)&% +an &%!,'a-an kank%!. S%$'a k%t)+ak-%)$ban#an %,%kt!,)t +a&at t%!a+) &a+a k,)%n "an# $%n+%!)ta kank%! +an "an# +)-%babkan ,%( k% ,a)nan anat$) +an k%!'-akan 5'n#-)na, ak)bat &%!t'$b'(an t'$! +an t'$! "an# +)-%babkan ,%( &!-%- $%tab,)-$% -%!ta #an##'an %n+k!)n. 7%+%!a K%&a,a 7%+%!a k%&a,a +a&at $%n"%babkan %+%$a -%!%b!a,. Ka+an#ka,a %+%$a )n) $%n"%babkan t%kanan &a+a k%,%na! ()&5)-)- +an ak)batn"a -%k!%-) AD b%!'ba(. P%!'ba(an k%+'a a+a,a( SIAD +)$ana -%k!%-) AD b%!,an't $%n"%babkan &%n)n#katan 3,'$% *a)!an %k-t!a-%, -%*a!a b%!ta(a& ()&nat!%$)a +an ()&-$,a,)ta-. Gan##'an Sa,'!an 7%!na P%n#)-a&an #a-t!%nt%!)t)- +an na-#a-t!)k $%n"%babkan k%(),an#an *a)!an ka,)'$ +an )n4 )n k,!)+a. In ()+!#%n "an# '#a (),an# $%n"%babkan #an##'an k%-%)$ban#an a-a$4ba-a. P%n"','(an "an# t%!a+wa, k%&+a &%n#a-'( ba") +an anak4anak +a&at $%n*%#a( t%!a+)n"a +%()+!a-) "an# +)ak)batkan ,%( +)a!% ak)bat )n5%k-) !ta3)!'-.
*,. Jelaskan apa $ang dimaks(d dengan )aian is!"!nis1 %ip!"!nis1 dan %ipe"!nis1 kapan di se"a g(nakan dan beikan )!n"!% )aian "eseb("
Jawaban : a.7a)!an I-tn)k : ,a!'tan +%n#an -$,a,)ta- "an# -a$a +%n#an &,a-$a. 7nt(n"a Sa,)n n!$a, 0 ata' ,aktat R)n#%!. 0<=. b. 7a)!an )&tn)k : La!'tan +%n#an kn-%nt!a-) -,'t ,%b)( !%n+a( +a!) &,a-$a. 7nt(n"a Sa,)n 0<= Sa,)n 099 +an D%k-t!-a 2=. D)#'nakan &a+a &a-)%n +%()+!a-). *. 7a)!an )&%!tn)k : La!'tan +%n#an kn-%nt!a-) -,'t ,%b)( t)n##) +a!) &,a-$a. 7nt(n"a D%k-t!-a = +) +a,a$ -a,)n 0<= D%k-t!-a = +) +a ,a$ -a,)n n!$a, D%k-t!-a = +) +a,a$ ,aktat R)n#%! Sa,)n 9. D)#'nakan &a+a &a-)%n "an# $%n#a,a$) %+%$a.
*3. Pada pasien de%idasi a"a( %ip!4!lemia1 )aian $ang dig(nakan (n"(k es(si"asi adala% RL. Jelaskan apa alasann$a; Jawaban : Ka!%na *a)!an RL /R)n#%! La*tat% t%!$a-'k k% +a,a$ *a)!an )-tn)- "an# + )$ana &a+a *a)!an )n) kn-%nt!a-)8k%&%katann"a -a$a +%n#an *a)!an t'b'(. S%,a)n )t' &%$b%!)an *a)!an RL &a+a &a-)%n +)k%nakan *a)!an "an# b%!-)5at )-tn)- (an"a akan -a$&a) &a+a &,a-$a +an %k-t!a-%,.
*'. Pada pengka#ian kepea/a"an $ang be%(b(ngan dengan kelebi%an dan kek(angan 4!l(me )aian dan elek"!li"1 apa sa#a $ang pel( di"an$akan dan pemeiksaan &isik apa sa#a $ang pel( dilak(kan Jawaban : P%!awat $%,ak'kan &%n#ka)an 'nt'k $%n#)+%nt)5)ka-) k,)%n "an# b%!)-)k t)n##) ata' "an# $%$&%!,)(atkan a+an"a tan+a +an #%a,a k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t. P%!awat '#a $%n#ka) k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t "an# $'n#k)n b%!('b'n#an +%n#an &%nata,ak-anaan t%!a&) &%n"ak)t ,a)n "an# +)+%!)tan"a. P%n#ka)an k%&%!awatan "an# b%!('b'n#an +%n#an k%,%b)(an +an k%k'!an#an 3,'$% *a)!an +an %,%kt!,)t "an# &%!,' +)tan"akan +an &%$%!)k-aan 5)-)k "an# &%!,' +),ak'kan a+a,a( : a. R)wa"at k%-%(atan k,)%n. In) $%n*ak'& $a-a,a( k%-%(atan k,)%n +) $a-a ,a,' ata' "an# ba!' -aa t%!a+) "an# +a&at $%n"%babkan !%-)k t%!a+)n"a k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t -%&%!t) : P%$b%+a(an. • P!-%+'! &%$b%+a(an $%n"%babkan &%!'ba(an k%-%)$ban#an &a+a (a!) k%+'a ()n##a k%,)$a -%t%,a( &%$b%+a(an ka!%na !%-&n- -t!%-- t'b'( t%!(a+a& t!a'$a &%$b%+a(an. P%n)n#katan -%k!%-)a, +-t%!n +an #,'kk!t)k)+ -%,a$a 2< -a$&a) < a$ $%n"%babkan !%t%n-) *a)!an nat!)'$ +an k,!)+a. S%+an#kan ka,)'$ +)%k-k!%-)kan. P%n)n#katan AD $%n"%babkan &%n'!'nan (a,'a!an '!)n%. L'ka baka! •
•
•
•
•
•
•
S%$ak)n ,'a- &%!$'kaan t'b'( "an# t%!baka! $aka -%$ak)n b%-a! &',a k%(),an#an *a)!ann"a. Gan##'an ka!+)3a-k',a! Ga#a, ant'n# $%n"%babakan &%n'!'nan *'!a( ant'n#. Ak)batn"a &%!k'-) +) #)na, $%n'!'n +an (a,'a!an '!)n% b%!k'!an#. T''an &%n#'!an#an *a)!an a+a,a( 'nt'k $%n'!'nkan k%!a 3%nt!)k%, k)!) ant'n# +%n#an *a!a $%n#'!an#) 3,'$% *a)!an -)!k',a-) "an# b%!,%b)(. Gan##'an &%!na&a-an ;an"ak &%!'ba(an 5'n#-) &%!na&a-an "an# $%na+) 5a*t! &!%+)&-)-) ba#) k,)%n 'nt'k $%n#a,a$) a-)+-)- !%-&)!at!)k. M)-a,n"a &%!'ba(an "an# t%!ka)t +%n#an &n%'$n)a akan $%n##an#' %,)$)na-) 7O2. Gan##'an #)na, Ka!%na #an##'an #)na, $%kan)-$% k$&%n-a-) #)na, "an# -'+a( b)a-a -%&%!t) !%ab-!b-) b)ka!bnat t)+ak t%!-%+)a ,a#) -%()n##a k%$a$&'an t'b'( 'nt'k $%$&%!ba)k) k%$ba,) k%-%)$ban#an a-a$ ba-a. K%&a!a(an k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t -%)$ban# +%n#an +%!aat k%#a#a,an #)na,. Ga#a, #)na, ak't "an# +)ak)batkan ,%( -"k ata' &%n'!'nan *a)!an %k-t!a-%, +a&at $%na+) !%3%!-)b%,. Kank%! T)&% k%t)+ak-%)$ban#an *a)!an +an %,%kt!,)t "an# +)b-%!3a-) &a+a k,)%n +%n#an kank%! b%!#ant'n# &a+a t)&% +an &%!,'a-an kank%!. S%$'a k%t)+ak-%)$ban#an %,%kt!,)t +a&at t%!a+) &a+a k,)%n "an# $%n#a,a$) kank%! +an +)-%babkan ,%( k%,a)nan anat$) +an k%!'-akan 5'n#-)na, ak)bat &%!t'$b'(an t'$!. 7%+%!a k%&a,a 7%+%!a k%&a,a +a&at $%n"%babkan %+%$a -%!%b!a,. Ka+an#ka,a %+%$a )n) $%n"%babkan t%kanan &a+a k%,%na! ()&5)-)- +an ak)batn"a -%k!%-) AD b%!'ba(. P%!'ba(an &%!ta$a +)ab%t%- )n-)&)+'- t%!a+) a&ab),a -%k!%-) AD t%!,a,' -%+)k)t +an k,)%n $%n#%k-!%-)kan -%'$,a( b%-a! ,a!'tan '!)n% +%n#an b%!at %n)"an# !%n+a(. P%!'ba(an k%+'a a+a,a( SIAD +)$ana -%k!%-) AD b%!,an't $%n"%babkan &%n)n#katan 3,'$% *a)!an %k-t!a-%, -%*a!a b%!ta(a&. Gan##'an -a,'!an *%!na P%n#)-a&an #a-t!%nt%!)t)- +an na-#a-t!)* $%n"%babkan k%(),an#an *a)!an ka,)'$ +an )n4)n k,!)+a.P%n"','(an "an# t%!a+wa, k%&a+a &%n#a-'( ba") +an anak4anak +a&at $%n*%#a( t%!a+)n"a +%()+!a-) "an# +)ak)batkan ,%( +)a!% ak)bat )n5%k-) !ta3)!'-.
b. P%$%!)k-aan 5)-)k. Ka!%na #an##'an *a)!an +an %,%kt!,)t +a&at $%$&%n#a!'() -%$'a -"-t%$ &%!awat (a!'- $%n#)+%nt)5)ka-) -%*a!a -)-t%$at)- -%t)a& a+an"a abn!$a,)tat'b'( -%,a$a $%,ak'kan &%$%!)k-aan 5)-)k. A+a&'n (a,4(a, "an# +))+%nt)5)ka-) "a)t' : P%!'ba(an b%!at ba+an. •
A&ab),a +a,a$ &%n)$ban#an b%!at ba+an k,)%n na)k 2 $aka k,)%n $%n#a,a$) k%,%b)(an 3,'$% *a)!an !)n#an. T%ta&) a&ab),a ;; k,)%n t'!'n 2 4 = $aka k,)%n $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an !)n#an.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
K%&a,a. P%!awat $%nan"akan a&aka( k,)%n $%n#a,a$) -ak)t k%&a,a ata' t)+ak. A&ab),a k,)%n $%n#a,a$) -ak)t k%&a,a $aka k,)%n $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an. Fntan%, &a+a ba") A&ab),a +%n#an )n-&%k-) &%!awat $%,)(at 5ntan%, ba") *%k'n# $aka ba") $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an. Dan a&ab),a $%nn, $aka ba") $%n#a,a$) k%,%b)(an 3,'$% *a)!an. Mata. A&ab),a $ata t%!,)(at *%k'n# kn'n#t)3a k%!)n# a)! $ata b%!k'!an# ata' t)+ak a+a $aka k,)%n $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an. S%+an#akan k%,%b)(an *a)!an +a&at +),)(at +a!) a+an"a %+%$a &%!)b)ta, &a&),,%+%$a +an !)wa"at &%n#%,)(atan kab'!. T%n##!kan +an $','t. A&ab),a $%$b!an% $'k-a k%!)n# ,%n#k%t b)b)! &%*a(4&%*a( -a,)3a $%n'!'n +an ,)+a( +)ba#)an ,n#)t'+)na, $%n#k%!'t $%nan+akan ba(wa k,)%n k%k'!an#an 3,'$% *a)!an. K',)t. A&ab),a -'(' t'b'( $%n'!'n k',)t t%!,)(at k%!)n# +an k%$%!a(an t'!#! k',)t t)+ak %,a-t)- $aka k,)%n $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an. S"-t%$ ka!+)3a-k',a! A&ab),a 3%na ,%(%! t%!,)(at +ata! +%n"'t na+) $%,%$a( t%kanan +a!a( !%n+a( $aka k,)%n $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an. Dan b),a 3%na ,%(%! +)-t%n-) &%n)n#katan 5!%k'%n-) +%n"'t na+) +an &a+a -aat +) &a,&a-) a+a %+%$a -%!ta -aat +)a'-k',ta-) t%!+%n#a! b'n") ant'n# k%t)#a $aka k,)%n $%n#a,a$) k%,%b)(an 3,'$% *a)!an. S"-t%$ &%!na&a-an ;),a -aat +) )n-&%k-) t%!,)(at &%n)n#katan 5!%k'%n-) na&a- +"-&n%a +an t%!+%n#a! k!%k%, -aat +) a'-k',ta-) $aka k,)%n $%n#a,a$) k%,%b)(an 3,'$% *a)!an. S"-t%$ #a-t!)nt%-t)na, Tan+a k,)%n $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an "a)t' : &%!'t t%!,)(at *%k'n# $'nta( +an -aat +)a'-k',ta-) t%!+a&at ()&%!&%!)-ta,t)k +)-%!ta) +)a!% ata' ()&&%!)-ta,t)k. S"-t%$ #)na, A&ab),a k,)%n $%n#a,a$) ,)#'!)a ata' an'!)a +an b%!at %n)- $%n)n#kat $aka k,)%n b)a- $%n#a,a$) k%k'!an#an 3,'$% *a)!an. S%+an#akan b),a &a+a kn+)-) "an# n!$a, k,)%n $%n#a,a$) +)'!%-)- $aka k,)%n $%n#a,a$) k%,%b)(an 3,'$% *a)!an.
•
S"-t%$ n%'!$'-*',a!
*-. Apa diagn!sa kepea/a"an $ang m(ngkin m(n)(l pada pasien dengan kelebi%an ma(p(n kek(angan )aian dan elek"!li"1 apa "(#(an dan en)ana "indakan anda 0bisa mengg(nakan a)(an NAN
•
T''an : 1. K%$ba,)n"a k%-%)$ban#an *a)!an 2. ),an#n"a +%()+!a-) 9. N!$a,n"a 3)ta, -)#n Int%!3%n-) : 1. M%n*atat )ntak% +an 't&'t *a)!an 2. M%n##'nakan kat%t%! '!)n% 9. M%$n)t! 3)ta, -)#n <. T%!a&) )nt!a3%na =. Mn)t! !%-&n &a-)%n t%!(a+a& t%!a&) %,%kt!,)t "an# +)b%!)kan
*. N$ < ,7 "a%(n bea" '7 kg dia/a" dengan 4e"ig! dengan kel(%an ("ama m(al m(n"a%. Pasien mamp( (n"(k makan dan min(m "api "idak maksimal. Kel(aga menga"akan pasien bisa makan = p!si dan min(m $ang %abis dalam se%ai * b!"!l a>(a "angg(ng. Tidak di"em(kan "anda"anda de%idasi. Pasien "epasang in&(se gl(k!sa dan kadang digan"i dengan RL dan mendapa" !ba" me"!nida?!l in&(se 3@-99 mg. ediaan me"!nida?!le -99 mg dalam *99 )) a>(abides. Jelaskan beapa keb("(%an )aian pasien dalam se%ai dan bagaimana )aa pembeiann$a dan beapa $ang %a(s dibeikan. Jawaban : N!$a, 4B 2= 9= $,8k# /+a!) b%!at ba+an D!%a*% 4B 20 2= $,8k# /7DPD 7F U+)$ k%b't'(an *a)!ann"a k'!an# +a!) n!$a, In*!%a-% 4B 90 9= $,8k# /+%$a$ +)a!% +%()+!a-) ,%b)( +a!) n!$a, : ka!%na t'b'(n "a t)+ak n!$a, t'b'(n"a b%!5k'- &a+a )n5%k-) $%tab,)-$% -%$ak)n t)n##). 4 $'a, $'nta( Makan @ &!-)
M)n'$an @ >00 $, Obat M%t!$)+a, 4B ant)b)t)k /*'!)#a )n5%k-) a. K7 @ /<690 /<69= @ a -8+ b a @ 1<<0 b @ 1>0 Intak% "an# +)b%!)kan : Makan @ 6 200 @ =00 $, M)n'$ @ >00 $, Obat @ 96=00 $# @ 96100 ** T%!-%+)a @ =00 $# +a,a$ 100 ** J'$,a( )ntak% @=0 4B -'+a( +)b%!)kan )ntak% ta$ba(an @ /a4=0 -8+ /b4=0 @ /1<<0 =0 -8+ /1>0 =0 @ <0 -8+ ?90 /k%k'!an#an *a)!an b. 7a)!an P%$b%!)an 1. !a, : ka!%na &a-)%n $a-)( $a$&' 'nt'k $akan +an $)n'$ $%-k) t)+ak $ak-)$a, 2. Int!a3%na /RL : ka!%na !a, "an# t)+ak a+%k'at *. RL "an# +)b%!)kan -%b%-a! @ !ata4!ata a-'&an ta$ba(an @ <0 ?90 2 @ 1220 $, 2 @ >10 $, @ >10 $, . 20 t%t%-8$, 2< 6 >0 $%n)t @ = +)b',atkan $%na+) t%t%-8$%n)t
*6. TN A '9 "a%(n1 bea" -7 kg mas(k ke (ang U< dengan kel(%an diae se#ak kemain pagi. Pasien mengel(% p(sing1 asa %a(s1 m(l(" keing dan "idak ken)ing dai 7 #am $ang lal(. Beapa )) )aian $ang dib("(%kan (n"(k melak(kan e%idasi pasien "eseb(" dan bagaimana )aian i"( dibeikan. Apa $ang %a(s die4al(asi saa" pembeian )aian "eseb(" ; Jelaskan apa diagn!sa kepea/a"an $ang m(ngkin m(n)(l se"a "indakan $ang dilak(kan (n"(k menga"asi %al "eseb(". Jawaban : D)k : ;; @ = k# N!$a, 4B 2= 9= $,8k# /+a!) b%!at ba+an D!%a*% 4B 20 2= $,8k# /7DPD 7F U+)$ k%b't'(an *a)!ann"a k'!an# +a!) n!$a,
In*!%a-% 4B 90 9= $,8k# /+%$a$ +)a!% +%()+!a-) ,%b)( +a!) n!$a, : ka!%na t'b'(n "a t)+ak n!$a, t'b'(n"a b%!5k'- &a+a )n5%k-) $%tab,)-$% -%$ak)n t)n##). Jawab : a . Tan+a4tan+a +%()+!a-) b%!at @ /= 6 90 / = 6 9= @ 1?<0 -8+ 2090 b . O!a, : b)-a $)n'$ $%!a-a (a'IV : ka!%na &a-)%n $%n#a,a$) +%()+!a-) b%!at -%()n##a k%b't'(an *a)!ann"a -%#%!a b)-a t%!&%n'() * . O!a, : 4 ;a#a)$ana 5!%k'%n-) $)n'$n"a 4 J%n)- *a)!an "an# +)a kn-'$-)
*7. Tn kg dia/a" di R(ang ins"alasi pen$aki" ne(!l!gi dengan diagn!sa s"!ke %ai ke . Pasien "epasang ka"e"e1 NT dan in&(s. (abides dan &(!semide , ))5amp(l. Jelaskan bagaimana meng%i"(ng keb("(%an balan)e )aian pasien dan beapa in&(se $ang dibeikan. Jawaban : D)k :
;; @ >> k# U!)n% @ 1>00 ** N!$a, 4B 2= 9= $,8k# /+a!) b%!at ba+an D!%a*% 4B 20 2= $,8k# /7DPD 7F U+)$ k%b't'(an *a)!ann"a k'!an# +a!) n!$a, In*!%a-% 4B 90 9= $,8k# /+%$a$ +)a!% +%()+!a-) ,%b)( +a!) n!$a, : ka!%na t'b'(n"a t)+ak n!$a, t'b'(n"a b%!5k'- &a+a )n5%k-) $%tab,)-$% -%$ak)n t)n##).
Jawab : a . ;a,an*% *a)!an k%t)ka )n&'t @ 't&'t
)ntak% : 4 S'-' @ 9 6 2=0 @ ?=0 4 ;'a( @ 1 6 200 @ 200 4 N%'!t$ @ 9 6 2 6 10 @ >0 4 F'!-%$)+% @ 2 6 2 @ < Intak% @ ?=0200>0< @ 101< O't&'t @ ILW '!)n% ILW @ 1= 6 ;; @ 0 O't&'t @ 0 1>00 @ 2==0 Intak% @ 't&'t 101< @ 2==0 ;a,an*% 7a)!an @ 2==0 101< @ 1=9> b . b%!a&a t%t%- @1=9> 6 20 2< 6 >0 @ 219 t%t%- +)b',atkan 21 t%t%-8$%n)t P%!k)!aan wakt' k5, (ab)@ =00 6 20 @21 a 6 >0 @ =00 @ >9a a @ ? a$ @ a$
KEIMPULAN
Fakt! "an# $%$&%n#a!'() &%!t'ka!an *a)!an +) +a,a$ &%$b','( ka&),%! "a)t' t%kanan ()+!-tat)k +an t%kanan -$t)k. D)$ana $%kan)-$%n"a "a)t' t%kanan a!t%!) $%,%b)() t%kanan
-$t)* k,)+ "an# akan $%n#ak)batkan a)! +an -'b-tan-) t%!,a!'t "an# b%!a+a +) +a,a$ ka&),%! b%!&)n+a( $a-'k k%+a,a$ !'an# )nt%!-t)-)a, /k%,'a! +a!) &%$b','( ka&),%!. S%,an'tn"a t%kanan +a!a( 3%na ,%b)( !%n+a( +a!) t%kanan -$t)* k,)+ +an $%n#ak)batkan a)! +an -'b-tan-) t%!,a!'t b%!&)n+a( $a-'k +a!) !'an# )nt%!-t)-)a, k% +a,a$ &%$b','( ka &),%! -%()n##a t%!a+) k%-%)$ban#an *a)!an t'b'( +) +a,a$ &%$b','( ka&),%!. D%()+!a-) t%!a+) &a+a -aat a)! +an %,%kt!,)t "an# (),an# b%!a+a +) +a,a$ &!&!-) )-tn)k. D)$ana 5akt! &%n"%babn"a "a)t' : &%n+a!a(an &%$b%!)aan bat4batan +%'!%t)k k%!)n#at "an# ban"ak +%$a$ +an & %n'!'nan a-'&an &%!!a,. )&3,%$)a a+a,a( -'at' kn+)-) t%!a+)n"a k%k'!an#an 3,'$% *a)!an %k-t!a-%,. )&3,%$)a '#a +a&at +)a!t)kan -%ba#a) +%()+!a-) na$'n b%+an"a &a+a +%()+!a-) *a)!an "an# b%!k'!an# a+a,a( *a)!an )nt!a-%,. Pa+a !an# n!$a, *a)!an "an# +)b't'(kan t'b'( -%ban"ak 2<00 "an# +)+a&atkan +a!) : a)! $)n'$ -%ban"ak 1=00 a)! +a!) $akanan ?00 a)! +a!) (a-), k-)+a-) 200 $,.
Ptt%! P%!!". /200> F'n+a$%nta, K%&%!awatan %+)-) < 3,. 2. EG7: Jaka!ta.
)+a"at A.A) A,)$',. 200. P%n#anta! K%b't'(an Da-a! Man'-)a J),)+ 2. Jaka!ta : Sa,%$ba M%+)ka. A-$a+) *%takan k%42. 200. T%kn)k P!-%+'!a, K%&%!awatan J),)+ 1 : Kn-%& +an A&,)ka-) K%b't'(an Da-a! K,)%n. Jaka!ta : Sa,%$ba M%+)ka.