CNC-tezgahlari Ders Notu

4

BİLGİSAYAR BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM ((CAD) CAD) 1.1. BİLGİSA BİLGİSAY YAR DESTEKLİ DESTEKLİ TASARIM ASARIM (CAD) Bilgisaya Bilgisayarr sistemleri sistemlerinin; nin; nesneler nesneler yaratma, yaratma, tanımlama tanımlama,, analiz analiz ve tasarımın tasarımın optimizasy optimizasyonu onu gibi işlemlerde kullanılması CAD (Computer Aided Design) olarak adlandırılır. Bu sistemler yazılım ve donanım kısımlarından oluşur. oluşur. azılım azılım olarak, malzemelerin gerilme!uzama analizinin yapılabildi"i programlar, programlar, mekanizmaların dinamik #evapları, ısı trans$eri %esapları gibi mod&ller olabilir. olabilir. Bilgisayar Destekli tasarım sistemleri di"er bilgisayar sistemlerinde oldu"u gibi bir veya birden $azla işlem#i (pro#essor), bellek ('A) ve gra$iksel girdi ve ıktı sa"layan elamanlardan oluşur. An#ak *nemli $ark ise yazılımlardadır. yazılımlardadır. CAD sistemlerinde  +eometrik tasarımlar!katı modelleme,y&zey modelleme,y&zey modelleme  arametrik tasarımlar  Analiz paketleri!sonlu elemanlar -ygulama paketleri, dişli, mekanizma, makine elamanları tasarımı  Bu tasa tasarı rım m prog progra ram mları larınnda  ve / boyu boyutl tluu maki makinne, yapı, pı, par paraa ve kalıp lıp tas tasarım rımları ları yapılabilmektedir. 0el ka$es, y&zey modelleme ve katı modelleme y*ntemleri ile para tasarımları geliştirilmektedir. +&n&m&zde tasarımın *nemi %em geliştirile#ek bir &r&n&n pro1esini %azırlamak, %em de imal edile#ek para iin imalat programının ıkarılabilmesi iin gereklidir. 0asarım sonu#u olarak & boyutlu gra$iksel model, kesitler, teknik resimler ve elektronik ortamda di"er bilgisayarlar veya C2C takım tezga%larına iletilebile#ek bilgi dosyaları %azırlanabilir 345.

1.2. BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT (CAM) CA, bilgisayar sistemlerinin planlama, y*netme ve bir imalat işleminin kontrol&n&n do"rudan veya dolaylı olarak bilgisayar ara y&z& kullanılarak yapılması gibi işlemlerde kullanılmasıdır. CA sisteminin aşamaları aşa"ıda belirtilmiştir. belirtilmiştir. 0asarım   Analiz  6izim  7şlem lanlama  ara rogramlama  ara işleme  uayene +&n&m&zde bilgisayar destekli imalat C2C tezga%larında ve işleme merkezlerinde yapılmaktadır. Bu tezga%lar ,/,8,9 eksenli olarak tanımlanır. :ksen sayısı kesi#i takımının ve işlenen paranın ba"lı oldu"u tablanın %areket kabiliyetini g*sterir. D&zlemsel paralar iin  eksen yeterli iken, karmaşık y&zeylere sa%ip paraların işlenmesi iin 9 eksenli tezga%lar kullanılmaktadır. kullanılmaktadır. 0ezga%ların programlanması basit paralar iin tezga%ın kendi bilgisayar konsolundan m&mk&n olabilir ve bu tuşları kullanarak yapılabilir. An#ak zor paraların programlanması tasarım sonu#u

Sayısal Denetimli Tezgahlar ve CNC Programlama



elde edilen geometrik tasarım kullanan son işlem#i (post pro#essor) programları ile yapılabilir. Bu şekilde binler#e satırlık programı yazma gere"i kalmaz ve %ata payları azalır. Bilgi işlem teknolo1is teknolo1isinde indeki ki %ızlı gelişmele gelişmelere re paralel olarak bilgisaya bilgisayarlar rlar yardımı ile ayrı ayrı yapı yapıla lann bilg bilgis isay ayar ar dest destek ekli li tasa tasarı rım m (CA (CA0) ve bilg bilgis isay ayar ar dest destek ekli li imal imalat at (CA (CA)) işle işleml mler erii birleştirilerek CAD!CA (bilgisayar destekli tasarım ve bilgisayar imalat); ve bunların C2C ve D2C sistemlerinin birleşmesi ile esnek imalat sistemleri < (le=ible anu$a#turing  (Computer >ntegrated anu$a#turing) bilgisayalı t&mleşik imalat ile &retim teknolo1isinde, takım ve tezga% *zelliklerinde b&y&k gelişmeler meydana gelmiştir.
1. Pr Pro/ o/EN ENGİ GİNE NEER ER:: eka ekani nikk tasa tasarı rım m ve &ret &retim imin in %er %er aşam aşamas asın ında da sa"l sa"lad adı" ı"ıı geli gelişm şmiş iş y*nt y*ntem emle lerr ile ile eş zama zamanlı nlı m&%endislik kavramını teorik ortamdan prati"e aktarmaktadır. aktarmaktadır. 0amamen 0amamen parametrik ve unsur esaslı yapıya sa%ip olup, mod&lleri arasında tam bir birliktelik s*z konusudur. ro?:ngineer, mekanik tasarım, $onksiyonel sim&lasyon, m&%endislik analizleri, end&striyel tasarım, &retim *z&mleri ve &retim planlama y*netimi(D) gibi end&strinin temel i%tiyalarını bir araya getirerek, tek bir veri tabanı altında toplayan bir yapı ile komple bir *z&m olarak geliştirilmiştir. ro?:ngineer modelleri tamamen parametriktir. parametriktir. 0asarlanan 0asarlanan ob1eler ve monta1 gruplarına ait *l&ler birer sabit de"er olmaktan ziyade istendi"i an de"iştirilebilen birer parametre olarak tanımlanmıştır. Bir di"er avanta1ı ise birbirine benzeyen &r&n gruplarının bir kez genel olarak tasarlandıktan sonra temel model &zerine yapılan modi$ikiasyonlar ile de"işik &r&n tiplerinin en az zaman ve emek %ar#anarak yapılabilmesidir. yapılabilmesidir. rogram rogram unsur esaslı kolay ve do"al do"al bir modelleme modelleme sa"lamakt sa"lamaktadır adır.. Delik, kıvırtma, oluk, şaft, yanak, boyun gibi do"rudan do"ruya m&%endislik terimleri ile adlandırılmış ( intelligent feature)


/

kavramla kavramların rın kullanımı, kullanımı, modelleme modelleme s&re#ini s&re#ini kısaltır kısaltır ve da%a anlaşılır anlaşılır kılar. kılar. rne"in rne"in bir model model &zerinde delik amak isteyen tasarım#ı bunun iin $arklı bir men&de silindir izip adım adım delik oluşturmak yerine, do"rudan do"ruya paranın &zerinde delik koordinatları işaretlenip derinlik ve ap *l&leri tanımlanarak gerek bir delik oluşturulabilir. oluşturulabilir. rogramın parametrikli"inden dolayı delik y&zey y&zey &zerin &zerinde de *telen *teleneb ebilir ilir,, apı apı ve derin derinli" li"ii de"işt de"iştiri irileb lebilir ilir,, o"alt o"altıla ılabil bilir ir,, yada yada tamame tamamenn kaldırılabilir.

2. CATIA +eniş kullanım tabanlı bir CAD?CA?CA: *z&m paketidir. paketidir. n#eleri, %ava#ılık ve uzay sanayinin gereks gereksini inimle mlerin rinii karşıl karşılama amakk ama#ıy ama#ıyla la geliş geliştir tirile ilenn Catia Catianın nın s&rekl s&reklii yenil yenilenm enmesi esi ve kullan kullanı#ı ı#ı taleplerini karşılaması sayesinde otomotiv, gemi, talaşlı &retim gibi $arklı sekt*rlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Catianın mod&l sayısının $azlalı"ı ve kapsamlı olması $arklı ve geniş alanlarda kullanılmasını sa"l sa"lam amış ıştı tırr. Cati Catia anı nınn en *nem *nemli li avan avanta ta1l 1lar arın ında dann biri birisi si de y&ze y&zeyy mode modell llem eme, e, katı katı y&ze y&zeyy entegrasyonu ve y&zey analizlerinin ok gelişmiş olmasıdır. zellikle kalıp, sa, kaporta, gibi y&ksek y&ksek %assa %assasiy siyet et ve y&zey y&zey kalite kalitesi si isteye isteyenn end&st end&stri ri &r&nle &r&nlerin rinin in tasarı tasarımı mı iin iin vazge vazgeilm ilmez ez *z&md&r. Bu y&zden otomotiv, uzay ve %ava#ılık sekt*rlerinde ok yaygın olarak kullanılmaktadır.

3. I-DEAS ava#ılık, otomotiv ve end&stride &r&n geliştirme s&re#inde kullanılmaktadır.

4. UNIGRAPICS zellikle %ibrid modellemeyi en iyi şekilde gerekleştirmesi en *nemli *zelliklerindendir. Basit iki boyutlu izgiden başlayıp & boyutlu e"rileri, ire$rame, modelleme, y&zey modelleme, ve katı modellemeyi $eature!based (unsur tabanlı) bir ortamda aynı anda kullanmayı m&mk&n kılmaktadır. kılmaktadır.

!. "#$# CAD/CAM odern kalıpılı"ın gereksinimlerini b&t&n ayrıntıları ile karşılamak ama#ıyla geliştirilmiştir. :n karmaşık pro1elere pratik *z&mler getirebilen entegre bir CAD?CA programıdır. programıdır. EisiCAD?CAin tasarım tabanını oluşturan /D katı ve y&zey modellemenin yanı sıra kalıp tasarım mod&l&, $otogra$ kalitesinde g*r&nt&leme, takım yolu do"rulaması,  eksen ve / eksen takım işleme strate1ilerini bir ortamda toplayan bir programdır. programdır.


8

SAYISAL SAYISAL DENETİM DENET İM

2.1. NC Ko%&ro' 0ezga%ların ve 7şlemlerin 0 (assa#u%etts >nstitute o$ 0e#%nology ) @niversitesinden sayısal kontroll& bir torna geliştirilmesini istemiştir. Bu torna bir şerit yardımı ile kumanda ediliyordu. Bu pro1enin sonunda sayısal kontroll& 2C ilk takım tezga%ı &retilmiştir. Bu alışmalar %ız kazanarak devam etmiş ve 4GJKlı yıllarda Bilgisayar kontroll& C2C (Computer 2unmeri#al Control) tezga%ların &retilmeye başlamıştır. başlamıştır. 4GJKlı yıllara kadar bilgisayarlar delikli ka"ıt şeritler veya kartlar yardımı ile kullanılırdı 4GJK!J/ arası >0de başlanan bir alışma ile bilgisayara ilk de$a bir gra$ik ekran takıldı ve gra$iksel girdiler ise ışık kalemi ve di"er girdi aygıtları ile verilebildi. Bu gelişme, bilgisayara gra$iksel verilerin, klavye dışında da bazı #i%azlar yardımı ile verilebilmesini ve ıktıların ise gra$iksel ekran ve ka"ıt &zerine g*r&nt& aktarabilen ve izi#iler tara$ından gerekleşmesini sa"ladı. Bu pro1eden sonra Bilgisayar destekli tasarım (CAD) ve Bilgisayar Destekli &retim (CA) %ızla gelişmiştir. gelişmiştir. 2C uygulamaların başarısı temelde iki etkene ba"lıdır. ba"lıdır. Bunlar 2Cli tezga% denetim birimleri ile yazılım programlarının geliştirilmesidir. 2C tezga%larında konvensiyonel konvensiyonel tezga%larına g*re diren#i, talaşın kolay#a atılabilmesi y&ksek %assasiyetli işleme ve y&ksek işleme ve y&ksek oranda metal kesebilme ve 2C denetleyi#i geliştirilmiştir. 7lk 2C denetleyi#isinde lambalar ve elektrikli r*leler kullanılmıştır. 0ezga% &zerindeki denetimi bir %idrol %idrolik ik servo servo mekani mekanizma zma tara$ı tara$ında ndann gere gerekle kleşti ştirilm rilmişt iştir ir.. 7kin# 7kin#ii kuşak kuşak 2C tezga% tezga%lar larınd ındaa transist*rler ve entegre kartlar kullanılan sayısal devreler yapılmıştır. yapılmıştır.


9

Bu denetleyi#iler 2C programının *zel kodlarla yazılmasını delikli ka"ıt şeritte saklanmasını ve teyp okuyu#u tara$ından denetleyi#i beslemesini gerektirmiştir. 0emel denetim g*revleri donanım tara$ından gerekleştirilmiştir. gerekleştirilmiştir. Bilgisayar teknolo1isinin gelişmesi ve bilgisayar donanımın maliyetinin devamlı olarak de"işmesi sonu#u 4GJKların sonuna do"ru 'F bellek teknolo1isi 2C denetleyi#ilere uygulanabilmiştir. B*yle#e programların 'F bellekte saklanması saklanması m&mk&n olmuştur. olmuştur.
2.2. NC Ko%&ro' Dr'r# 2C tezga%ları, kontrol sistemi, kontrol devresi ve tezga% olmak &zere & kısımdan meydana gelir. Montrol Montrol sisteminde sisteminde işlenen bilgiler, bilgiler, elektrik elektrik ikaz şeklinde kontrol devresine devresine iletilir iletilir ve burada burada bulunan motor ener1isi ile, tezga%ın %areket elemanı %arekete geirilir. geirilir. 0ezga%ın %arekete iletim sistemi mekanik veya %idrolik olabilir. ekanik sistemi dikkate alınırsa tezga%ın %areket iletim sistemi, genellikle vida mekanizmasından meydana gelir. gelir. Bazı %allerde motor ile vida arasında dişli ark ark mekani mekanizma zması sı buluna bulunabil bilir ir.. 0ezga% ezga%ın ın %areke %arekett eleman elemanıı genel genellik likle le tezga tezga%ın %ın kıza"ı kıza"ıdır dır.. 2C tezga%ların kontrol devreleri, aık devre ve kapalı devre olmak &zere iki şekilde gerekleştirilir. gerekleştirilir.

2.2.1. A*+, Ko%&ro' Dr$# Aık kontrol devresinde motora verilen bilgiler, motoru ve buna ba"lı olan iletim sistemini %arekete geirir ve kızak istenilen konuma getirilir. getirilir. An#ak kıza"ın kıza"ın tam olarak istenilen konuma getirilmesi, getirilmesi, bu sistemde adım adım motoru ile m&mk&nd&r. m&mk&nd&r. Aık kontrol devresinde (Nekil 4.4!a) motora verilen bilgiler, motoru ve buna ba"lı olan iletim sistemini %arekete geirir ve kızak istenilen konuma getirilir. An#ak, kıza"ın tam olarak istenilen konuma konuma getiri getirilme lmesi, si, bu sistem sistemde de step step (adım) (adım) motoru motorunun nun kullan kullanılm ılması ası ile m&mk&n m&mk&nd&r d&r..

J

2.2.2. K'+ Ko%&ro' Dr$# Mapalı kontrol devresinde kontrol sisteminden ıkan bilgiler, bir komparot*r yardımıyla motora verilir motor ve iletim sistemi %arekete geer ve kıza"ı istenilen konum getirir. Bu sistemde kıza"ın %areketi bir sezgi elamanı tara$ından kontrol edilir.
Nekil .4. Aık ve kapalı Montrol Devresi
2.3. NC T0'r+% K''%+ A'%'r+:


L


H

SAYISAL SAYISAL DENETİMLİ DENETİ MLİ TE5GALAR

3.1. CNC T0'r+%+% T0'r+%+% ''#,'r# Bilgis Bilgisay ayarlı arlı n&meri n&merikk kontro kontrold ldee (C2C) (C2C) temel temel d&ş&n# d&ş&n#eQ eQ takım takım tezga% tezga%lar larını ınınn sayı, sayı, %ar$, %ar$, vb. semb sembol olle lerd rden en meyd meydan anaa gele gelenn ve beli belirli rli bir bir mant mantı" ı"aa g*re g*re kodl kodlan anmı mışş komu komutl tlar ar yard yardım ımıy ıyla la işletilmesidir. işletilmesidir. Bu tip tezga%larda kullanılan bilgisayarlar yardımıyla programların saklanması, para &retiminin &retiminin %er aşamasın aşamasında da programı programı durdurma, durdurma, programda programda istenilen istenilen de"işikli de"işiklikleri kleri yapabilme yapabilme,, programa istenilen noktadan devam edebilme m&mk&nd&r. m&mk&nd&r.

G

3.2. CNC T0'r+%+% A%&6'r+: C2C tezga%ları klasik tezga%larla karşılaştırıldı"ında &retimde *nemli avanta1lar sa"lamaktadır. Bunlar şunlardır.  0ezga%ın alışma temposu %er zaman y&ksek ve aynıdır. 0ezga%ta y&ksek %assasiyette para &retmek m&mk&nd&r.  
T0'r+%+% 7%&6'r+: /./. CNC T0'r+%+%      

Detaylı bir imalat planı gereklidir. gereklidir. 7lk yatırım maliyeti ok pa%alıdır. pa%alıdır. Mlasik tezga%lara g*re da%a titiz bakım ve kullanım gereklidir. Maliteli dolayısıyla pa%alı kesi#i takımların kullanılması gerekir. eriyodik bakımları uzman kişiler tara$ından d&zenli olarak yapılmalıdır. C2C tezga% tezga%ları larını nı kullan kullana#a a#akk eleman elemanlar ların ın e"itim e"itim d&zeyi d&zeyi y&ksek y&ksek ve niteli nitelikli kli elema elemanla nlar r olmasına *zen g*sterilmelidir. g*sterilmelidir.

3.4. CNC T0'r+%+% Y+$+: C2C tezga%larında y&ksek işleme kalitesi ve kararlılı"ının sa"lanması iin y&ksek ri1itlik, paralar aras arasın ında da mini minimu mum m boşl boşluk uk,, d&ş& d&ş&kk k&tl k&tlel eler er ve mome moment ntle lerr, d&ş& d&ş&kk s&rt s&rt&n &nme me ve uygu uygunn bir bir s*n&mlemeye sa%ip olması gereklidir. 0ezga% g*vdesi, %areket iletme ve kontrol elemanlarının bu *zellikleri sa"laya#ak malzemelerden seilmiş ve &retilmiş olmaları gereklidir. C2C torna tezga%ı ve bu tezga%ı oluşturan başlı#a *nemli paralar şekil .4de g*r&lmektedir. Bu paralar şunlardır. şunlardır.  Montrol paneli  Bilgisayar  Montrol &nitesi  unta başlı"ı yuvası  0alaş taşıyı#ı  Moruyu#u kapak  0aret (takım tutu#u) Ayna   Mumanda tuşları


4K

Nekil .. C2C torna tezga%ı ve paraları

Nekil .. C2C torna tezga%ı ve paraları C2C tezga%larının $onksiyonlarını yerine getirebilmesi iin gerekli işaret?sinyalleri toplama ve depo etme olan genel amalı bilgisayarlar kullanılır. Bilgisayar ve tezga% kontrol &nitesi arasında bilgi akışını sa"layan, y*nlendiren ve denetleyen kontrol &nitesi Bilgileri alan ve tezga% kontrol &nitesine g*nderen ara birim ız ve ilerleme kontrolleri, servo birimler, $ener mili!tabla %areketleri ve takım de"iştiri#i gibi tezga% işlemlerini ieren $onksiyonlardır. 0orna tezga%ın tezga%ının ın %areketle %areketleri ri kontrol kontrol &nitesi &nitesi tara$ında tara$ındann denetlene denetlenerek rek programla programlanmas nmasıı operat*r operat*r tara$ından gerekleştirilir. Fperat*r para programına ilişkin komutları tezga%a do"rudan girebilir. 0ezga%ta bulunan bilgisayar programlama, C2C programına ilişkin d&zeltme, tezga%ın ayarı ve tezga%ın işletilmesi vb. pek ok *zelli"e sa%iptir.

3.4.1. Ko%&ro' 8%#&$# C2C tezga%larında; tezga%ın istenilen per$ormansta verimli olarak kullanılabilmesi iin kontrol &nitesinin &nitesinin belirli belirli $onksiyonl $onksiyonları arı yerine yerine getirebile getirebile#ek #ek *zellikle *zelliklere re sa%ip olması olması gereklidir gereklidir.. Montrol Montrol &nitesinde bulunan aksesuarlar ve *zellikleri şunlardır.

) İ' İ' 9+ 9+ (& (&%7 %77 7 o or; r;)) 0ezga% kontrol &nitesinde bulunan %a$ızanın kapasitesi $arklılıklar g*stermektedir. Bu kapasite tezga% tezga% katol katologun ogunda da belirt belirtilmişt ilmiştir ir.. C2C para para progra programları mları burada burada saklanmak saklanmaktadır tadır.. 7şlene# 7şlene#ek ek paraların programları numara ile a"rılarak kullanılır. kullanılır. An#ak %a$ızanın kapasitesine ba"lı olarak


44

saklana# saklana#ak ak program program sayısı sınırlıdır sınırlıdır.. Mapasite Mapasite doldu"unda doldu"unda o anda kullanılma kullanılmayan yan programlar programlar silinerek yeni kapasite oluşturulur. 0ezga%ta işlene#ek para sayısına ve %azırlana#ak programın uzunlu"una g*re %a$ıza kapasitesi ilave edilebilir. Ayrı#a ilave %a$ıza yerine Data store, pun#% reader, reader, tape re#order, veya # ba"lantısı ile tezga%ta ilave %a$ıza kullanmak m&mk&n olmaktadır. olmaktadır.

<) Gr9 Gr9#, #, G=$& G=$&r r# ### azırlanan para programına g*re izgisel olarak iş parasının ve takımların izleye#e"i yolların ekranda g*sterilmesini sa"lar. 0akım %areketlerini, işlem sırasını ve teknolo1ik bilgileri ekranda g*rmek m&mk&n olur.

>) D#;'o D#;'o00 Pro Pro0r 0r' '  =''# =''#?# ?# Mumanda Mumanda &nitesinin &nitesinin diyalog diyalog programla programlama ma *zelli"i *zelli"i ile program program %azırlama %azırlamada da b&y&k b&y&k kolaylıkl kolaylıklar ar sa"l sa"lan anır ır.. rog rogra ram m %azı %azırl rlam amaa sıra sırası sınd ndaa par paraa deta detayl ylar arı, ı, *l& *l&le lerr, takı takım m bilg bilgil iler erii ve kesm kesmee parametreleri ekranda sorulur. sorulur.
7) G'#@& G'#@&#r#' #r#'#@ #@ ,o%&r ,o%&ro' o' %#&' %#&'r# r# Bu tip kontrol &niteleri model tasarlama (symboli# apt) ve C2C programı uygulama olmak &zere iki b*l&mden meydana gelir. Bu *zelli"e sa%ip kontrol &nitelerinde *n#e işlene#ek paranın teknik resim kurallarına *l&leri girilerek yapım resmi izdirilir. Mesi#i takımlar takım k&t&p%anesinden a"rılarak işlene#ek b*l&mler tanımlanır. 7şlene#ek malzemeye g*re otomatik olarak belirlenen kesme kesme parametre parametreleri leri kontrol kontrol edilir edilir. Bu parametre parametreler ler gerekirse gerekirse de"iştiril de"iştirilir ir.. Bir sonraki sonraki adımda adımda ekranda ekranda paranın paranın işlenme işlenmesi si adım adım adım ile izlenir izlenir.. :kranda :kranda izlenen izlenen para uygulam uygulamaa b*l&m&ne b*l&m&ne aktarılıp %a$ızaya kaydedilir. ara uygulama b*l&m&nde *n#e geometrik ve teknolo1ik bilgiler soru!# soru!#eva evapp şekli şeklinde nde tanıml tanımlanı anırr. Nekil Nekil olarak olarak ok zor para paralar ların ın progra programla mlanma nmasın sında da b&y&k b&y&k kolaylıklar sa"lamaktadır. Bunun nedeni aı, rad&s, koordinat %esaplanmaları zor olan işlemler bilgisayar tara$ından yapılması yapılması ve yapılan programın do"rulu"unun, do"rulu"unun, kesi#i takımların %areketlerinin %areketlerinin işlem yapılmadan *n#e ekranda izlenip kontrol edilmesidir. Ayrı#a işleme s&relerinin do"rudan %esaplanması bir di"er avanta1larındandır. An#ak ilk yatırım maliyetinin y&ksekli"i ve CAD?CA sistemlerinin ok da%a u#uz ve $onksiyonel olması bu sistemlerin ter#i% edilmesini azaltmaktadır. azaltmaktadır.

) T0 0 *'+@+r *'+@+r,% ,% ro0r ro0r  ;<#' ;<#'  Montrol &nitelerinde genelde tezga%ta bir iş parasının &retimi yapılırken aynı anda yeni program ile ilgili işlemler yapmak m&mk&n de"ildir. An#ak bu $onksiyonun (ba#kground editing) ilavesi ile bu tip işleml işlemleri erinn yapıl yapılmas masıı m&mk&n m&mk&nd&r d&r.. Bu *zelli *zelli"in "in dezava dezavanta nta1ı 1ı alış alışan an progra programın mın ekrand ekrandaa izlenememesidir. Belirli aralıklarla yeni programla ilgili işlemelere ara verip programın dolayısıyla tezga%ın alışması kontrol edilebilir. edilebilir.

9) A@+r A@+r++ ;, ;,' '   %# %#; ;&# &# 0ezga%ta ezga%ta iş paraların paralarının ın işlenmesi işlenmesi sırasında sırasında %er%angi bir nedenle nedenle aşırı y&klenmeler y&klenmeler meydana meydana geleb gelebilir ilir.. Bunun Bunun nedenl nedenleri eri de"işk de"işkend endir ir.. alze alzemen menin in isteni istenilen len *zelli *zellikle klerde rde olmama olmaması, sı, kesme kesme parametrelerinin uygun seilmemiş olması, kesi#i takımın aşınması veya kırılması, kesme sırasında talaş sıkışması gibi nedenlerden kaynaklanmış kaynaklanmış olabilir. Bu durum an#ak operat*r&n g*stergelerdeki g*stergelerdeki de"işkenli"i $ark etmesi ile tespit edilebilir. An#ak zaman kayıpları tezga%a, iş parasına, kesi#i takıma zarar verebilir. Bu $onksiyonun ilavesi ile (overload) aşırı y&klenme durumu kontrol &nitesi tara$ından izlenir. izlenir. Flumsuz bir durumda operat*r uyarılır ve tezga% durur. durur. 0) K$ r&r'r# 7%';#>#$# Montrol &nitesine bu $onksiyonun ilavesi (Cutting monit*r) ile kesme koşullarında ortaya ıkan olumsuzluklar karşısında kesme parametrelerini (devir sayısı, ilerleme, taşlaş derinli"i) azaltmak


4

suretiyle suretiyle bu olumsuzl olumsuzlukla ukları rı gidermek gidermek m&mk&nd& m&mk&nd&rr. Mesme Mesme şartlarında şartlarındaki ki olumsuzlu olumsuzluklarQ klarQ kesme kesme kuvvetlerindeki ani artışlar, kesi#i takımın aşınması veya kırılması, aşırı sı#aklık artışı, kesme yerine yerine kazıma kazıma dır. An#ak An#ak kesme kesme parametre parametreleri leri tezga% minimum minimum de"erleri de"erlerinde nde tanımlanmasın tanımlanmasınaa ra"men olumsuzluklar devam ediyorsa tezga% otomatik olarak durdurulur ve operat*r uyarılır.

) =' ro0r ;<#' 9o%,$#;o% C2C C2C tezg tezga% a%la ları rını nınn kont kontro roll &nit &nitel eler erii &ret &reti# i#ii $irm $irmaa tara tara$ı $ınd ndan an stan standa dart rt $onk $onksi siyo yonn kodl kodlar arla la programlanmıştır. programlanmıştır. er standart kod, yaptı"ı işleme g*re programa ba"lı olarak makinede işlemi gerekleştirir. gerekleştirir. 0akım yoluna ilişkin %esaplamalar %esaplamalar do"rudan kontrol &nitesinde bulunan *zel program yazabilme $onksiyonu $onksiyonu tara$ından gerekleştirilir gerekleştirilir.. Bu $onksiyonun ilavesi ile kullanı#ılar kullanı#ılar yalnız#a de"işkenleri de"iştirmek suretiyle, *zellikle dairesel %areketler iin takım yolunun tanımlanması kolaylıkla sa"lanır. sa"lanır.

+) T'@ ,o%;=r C2C tezga%larında kesme işlemi sırasında ortaya ıkan talaşların dışarıya atılmasını sa"lamak iin yapılmış yapılmış y&r¥ y&r¥ bant sistemleri sistemleridir dir.. rogram rogram ierisind ierisindeki eki *zel kodla veya operat*r operat*r tara$ında tara$ındann kontrol kontrol paneli paneli &zerindek &zerindekii tuşla alıştırıla alıştırılabilir bilir.. Bazı tezga%la tezga%larda rda talaş talaş konvey*rl konvey*rlerini erininn alışması alışması zaman r*leleri ile sa"lanır. B*yle#e operat*r&n m&da%alesine gerek kalmadan talaşların, konvey*r ıkışında bulunan talaş kabına doldurularak ortamdan uzaklaştırılmaları ve tezga%ta temiz alışma ortamı sa"lanmış olur.

6) T,+ T,+ ='* &r&#<&+ C2C tezga%larına iste"e ba"lı olarak takım *lme tertibatı ilave ettirmek m&mk&nd&r. 0akım 0akım *lme tertibatları sistem olarak benzerlikler g*sterseler de tezga%ların *zelliklerine ba"lı olarak $arklılıklar g*sterirler.

) CNC Tor%' Tor%'r7 r7 T,+ ='* ='* &r&#<&+ &r&#<&+ <) CNC #@' #@' r,'r# r,'r#%7 %7 T,+ T,+ ='* ='* &r&#<&+ &r&#<&+ 3.4.2. T0 G=7$# 0ezga ezga%% g*vd g*vdel eler erii tezg tezga% a%ın ın tipi tipine ne g*re g*re $ark $arklı lılı lıkla klarr g*st g*ster erme mekl klee birli birlikt ktee gene geneld ldee bank bankoo ve kolonlard kolonlardan an yapılır yapılır.. 0ornalar ornalar yalnız#a yalnız#a bankolard bankolardan an $rezeler $rezeler ise yalnız#a yalnız#a kolonlarda kolonlardann meydana meydana gelirler. gelirler. 0ezga% 0ezga% g*vdesi malzemeleri y&ksek ri1itlikte an#ak %a$i$ olmalıdır. Bu nedenle ri1itlik?k&tle oranı oranı y&ksek y&ksek seilmel seilmelidir idir.. Ayrı#a s*n&mlem s*n&mlemee *zelli"i *zelli"i y&ksek y&ksek malzemele malzemelerr seilmeli seilmelidir dir.. :n bu *zelliklere sa%ip en uygun malzeme konstr&ksiyonu ii boş olan kesitlerdir. Boş kesitler e"ilme ve burulma gibi zorlamalarda, kesitteki gerilmelerin da"ılımını eşitlemekle beraber eylemsizlik momentini de artırırlar. An#ak bu durum g*vde boyutlarında artışa neden olur. Bu nedenle boş kesitli elemanların ri1itli"ini artırmak iin *zel şekillendirmeler yapılır. +*vdelerin burulma ri1itli"i, g*vdey g*vdeyii oluştu oluşturan ran g*vdey g*vdeyii oluştu oluşturan ran kısıml kısımları arınn birbir birbirine ine ba"la ba"lama ma şeklin şeklinee ba"lıd ba"lıdır ır.. +eneld +eneldee g*vdel g*vdeler er iki yanda yandann *n gerilm gerilmeli eli #ivata #ivatalar larla la ba"lan ba"lanmak makta ta ve bu durum durum burulm burulmaa ri1itli ri1itli"in "inii artırmaktadır.

3.4.3. Y&,'r  K+,'r ataklar ve kızak yolları tezga%ın %areketli elemanlarını desteklemekle beraber, asıl g*revleri, dest destek ekle ledi dikl kler erii kıza kızakl klar arın ın do"r do"rus usal al y*nd y*ndee %are %areke kett etme etmele lerin rinii sa"l sa"lam amak aktı tırr. atak atakla larr ise ise destekledikleri millerin kendi eksenleri etra$ında d*nmelerini sa"larlar. ataklar ve kızaklar da meydana meydana gelen en *nemli olay s&rt&nmedir s&rt&nmedir.. Bu elemanlarda elemanlarda s&rt&nme; s&rt&nme; aşınma, aşınma, ener1i kaybı ve sı#aklı"ın y&kselmesine neden olur. Bu nedenle yatak ve kızaklarda ya"lama son dere#e *nemlidir.


4/

3.4.4. r,& E'%'r+ Mlasik takım tezga%larında arabayı ve tablayı %areket ettirmek iin tezga% ana milleri olarak kare veya trapez trapez kesitli kesitli vidalı miller kullanılmak kullanılmaktadır tadır.. akat bu durumda ana mil vidası ile somun arasın arasında da %areke %arekett aktarm aktarmaa orga organla nların rının ın genel genel *zelli *zellikle klerin rinden den kaynak kaynaklan lanan an belli belli bir boşluk boşluk bulunmaktadır. bulunmaktadır. Bu boşlu"un giderilebilmesi iin klasik tezga%larda tezga%ların *zelliklerine g*re operat*r operat*r tara$ından tara$ından talaş derinli"i derinli"i azaltılır azaltılır veya artırılır. artırılır. Bunun Bunun yanında yanında vidaların vidaların temas eden y&zeyleri arasında s&rt&nme diren#i $azladır. $azladır. Bu durum zamanla tezga%ın %assasiyetinin azalmasına neden olmaktadır. C2C tezga%larında bu olumsuzlu"u gidermek ama#ıyla %areket aktarma organı olarak bilyalı somunlar kullanılmaktadır. kullanılmaktadır. Nekil ..de bilya yatak mili g*r&lmektedir. Mullanılan bilya pro$iline g*re mil &zerine diş pro$ili aılır. Eidalı mil d*nd&"& zaman bilyalar somun ierisindeki d*n&ş kanalları yolu ile dolaşmaktadır. ildeki diş pro$illeri genellikle yarım yuvarlak yada yay şeklindedir. An#ak y&ksek y&k taşıma kapasitesi nedeni ile yarım yuvarlak şeklinde olan bilyalı yatak milleri da%a yaygın olarak kullanılmaktadır.

Nekil ./. Bilyalı yatak mili

3.4.4.1. B#';'+ So%: C2C tezga%larında kullanılan bilyalı somunlar prensip olarak e"ik bilyalı rulman şeklindedir. Dişler ve dişlerdeki bilyalar arasında y&k da"ılımı %ome1endir. :ksenel y&k y*n de"iştirdi"inde temas noktası de"işir ve somun mile g*re eksenel y*nde yer de"iştirir. Ee bir miktar boşluk meydana gelir. Boşlu"un giderilmesi iin iki somun birbirlerine karşı sıkıştırılarak *n!gerilme uygulanabilir. Bu tasarım eksenel ri1itli"i artırmak iin gereklidir. Nekil ./.de bilyalı yatak milinde i$t somunun kullanılması g*r&lmektedir. g*r&lmektedir. D*nel %areketi lineer %arekete bilyalı yatak milleri evirdiklerinden eksenel y&k ile tork arasındaki verim oranı y&ksektir. y&ksektir. Bilyalı millerin tasarımında; y&k torkunun ve ataletinin d&ş&k olmasına, olmasına, iş parası %assaslı"ına etki eden milin eksenel burulma ve burkulma ri1itli"i, %ız, s&rt&nme torku vb. $akt*rlerin y&ksek olmasına dikkat edilir. edilir.


48

Nekil. .8. Bilyalı yatak milinde i$t somun kullanılması C2C tezga%larda kayıt kayıt ve kızak sistemi sistemi klasik tezga%lardan tezga%lardan $arklı olarak kaymalı yataklar yataklar yerine s&rt&nme s&rt&nme diren#ini diren#ini azaltmak azaltmak ama#ıyla ama#ıyla bilyalı yataklar yataklar kullanılara kullanılarak, k, silindirik silindirik bilyalar bilyalar kayıt kayıt ve kızaklara monte edilerek da%a kolay %areket iletimi gerekleştirilir. gerekleştirilir.

3.!. CNC T0'r+%7 Tr#, S#$&'r# Bilgisayar kontroll& sistemlerde ta%rik elamanları genellikle elektrik motorları olmakla birlikte, eloktro mıknatıslar, pnomatik ve %idrolik ta%rik elamanları da kullanılmaktadır. Bunlar do"ru akım motorları alternati$ akım ve adım motorlarıdır. 0a%rik sistemlerinin &retti"i sinyaller o"unlukla anaalog sinyallerdir. Bu analog sinyalleri di1ital sinyallere d*n&şt&rmek iin inter$a#e &niteleri kullanılır.

3.!.1. AC Mo&or'r AC motorlar end&stride en $azla kullanılan motorlardır. Asenkron motorlar genel olarak stator ve 'otor olmak &zere iki kısımdan yapılmışlardır.

STATR: Asenkron motorun duran kısmıdır.K.8!K.9 kısmıdır.K.8!K.9 veya K.H mm kalınlı"ında silisyumlu salardan yapılmıştır. RTR: Asenkron motorun d*nen kısmına rotor denir. Mısa devreli ve sarılı olmak &zere iki tip rotor vardır. / $azlı bir statora & $azlı alternati$ akım uygulandı"ında sargılardan sargılardan geen akımlar d*nen manyetik alan meydana getirirler. D*nem alanın devir sayısı alternati$ akımın $rekansı ile do"ru orantılıdır. 7ki kutuplu bir statorda d*nen alanın saniyedeki devir sayısı alternati$ akımın $rekansına eşittir. AC motorl motorlard ardaa d*n&ş d*n&ş y*n&n& y*n&n&nn de"işi de"işimi mi stator statorda da meydan meydanaa getiri getirilen len manye manyetik tik alanın alanın d*n&ş d*n&ş y*n&n&n de"işimi ile gerekleştirilmektedir. gerekleştirilmektedir. AC motorların devir sayıların do"ru akım motorlarında oldu"u gibi kolay#a de"iştirilemez. Do"ru akım motorlarından en yaygın olarak kullanılan ş*nt motorunun devir sayısı end&kt*r devresine seri olarak ba"lanan reosta ile ok geniş sınırlar iinde de"iştirilebilir. de"iştirilebilir. Asenkron motorlarda devir sayısı kademeli ve k&&k sınırlar iinde de"işebilir. de"işebilir. Asenkron motorlarda motorlarda d*ner alanın alanın devir sayısı JK.$

JK.$

2R !!!!!!!!!!!!!! d?d 

rotor devir sayısı nR!!!!!!!!!!!!!(4!<) p

Asenkron motorlarda devir sayısı, ($) şebeke $rekansına, () i$t kutup sayısına ve (<) kayma miktar miktarına ına ba"lıd ba"lıdır ır.. Bu nedenl nedenlee asenk asenkron ron motorl motorlard ardaa devir devir sayısı sayısını nı de"işt de"iştirm irmek ek iin iin stator stator sargılarının kutup sayılarını, rotorun kaymasını veya şebeke $rekansının de"iştirilmesi gereklidir. AC ve DC otorlar Arasındaki Arasındaki arklarQ  DC motorlarda y&ksek devir sayısına ra"men o"unlukla tork sabittir. &ksek tork yetene"i, %ız artırımı ve d&ş&k kalkış momenti optimum sistemi iin uygun %ale  getirilmiştir.

Sayısal Denetimli Tezgahlar ve CNC Programlama     

49

DC motorlarda motorlarda devir sayısı de"işimi de"işimi birka birka dev?dkdan dev?dkdan maksimum maksimum devir sayısına kadar kadar %er%angi bir durma ve yavaşlama olmaksızın yapılır. DC motorlar alışma sırasında parazit sinyaller &retmektedir. &retmektedir. AC motorlar da%a az bakım gerektirirler ve da%a uzun *m&rl&d&rler. AC motorların $rekanslarını de"iştirerek devir sayısını de"iştirmek m&mk&nd&r. m&mk&nd&r. AC motorlarda alışma sırasında elektrik arkı meydana gelmez (DA motorlarda alışma sırasında kollekt*r dilimleri ile $ıralar arasında kıvıl#ımlar oluşmaktadır.) oluşmaktadır.)

3.!.2. DC Mo&or'r+ Do"r Do"ruu akım akım moto motoru ru,, do"r do"ruu akım akım elek elektri trikk ener ener1i 1isi sini ni meka mekani nikk ener ener1i 1iye ye d*n& d*n&şt şt&r &ren en elek elektr trik ik makineleridir. Do"ru akım, do"ru akım dinamoları ile &retildi"i gibi, piller veya ak&m&lat*rlerle kimyasal ener1iyi elektrik ener1isine d*n&şt&ren elemanlardan da elde edilir. DC ve AC motorlarda artan giriş gerilimi ile artan %ız g*r&l&r. B una ra"men %er%angi bir artan giriş gerilimi iin motorun %ız tam olarak ta%min edilemez. Bu nedenle motor %ızının *l&lmesi ve bunun para programında belirtilen gerek %ız ile karşılaştırılması iin geri beslemeye beslemeye i%tiya vardır. DC motorlarda devir de"işimleri uygulanan $arklı gelirim, AC motorlarda ise g& kayna"ı $rekansının de"iştirilmesi sonu#u elde edilir.

3.!.3. A7+ Mo&or'r+ B&t&n d*ner elektrik motorları temel olarak bir stator,bir rotor ve sargılardan oluşur. Bir elektrik motoru motoruna na ener1i ener1i verild verildi"i i"i zaman zaman,, rotor rotor,, g& kesili kesilin#e n#eye ye kadar kadar kesint kesintisi isizz olarak olarak d*ner d*ner adım adım motorunun alışması bundan $arklıdır. Adım motoru alıştırma devresi bir adım darbesi aldı"ı zaman, rotoru belli bir aı kadar, yada bir adım kadar %areket ettirir ve bir sonraki adım darbesini alana kadar durur. Dola Dolayı yısı sıyl ylaa maks maksim imum um moto motorr y&k& y&k&n& n&nn aşıl aşılma mama ması sı koşu koşulu luyl yla, a, mili milinn topl toplam am aıs aısal al yer yer de"iştirilmesi, adım aısı ile verilen darbe sayısının arpımına eşittir. otordaki adım aısı sabittir. Adım Adım motorl motorları arının nın o"un o"unlu" lu"und undaki aki adım adım aısı aısı K.89 K.89 ile GK arasın arasında da de"iş de"işir ir.. +enell +enellikl iklee takım takım tezga% tezga%lar larınd ındaa kullan kullanıla ılann adım adım motorl motorları arında nda adım adım 4.H (%er (%er d*n&ş d*n&şte te KK adım) adım) ile L.9 dere# dere#ee arasındadır. arasındadır. er adımdaki konumlama %atası P?!S9tir. Adım motorlarının en yaygın & tipi, de"işken rel&ktanslı, sabit mıknatıslı ve %ibrit motorlarıdır. Nekil. /.4.de d*rt $azlı de"işken de"işken rel&ktanslı adım motoru, motoru, Nekil /.de d*rt $azlı, iki kutuplu kutuplu sabit mıknatıslı adım motoru g*r&lmektedir. g*r&lmektedir. Adım motorlarının avanta1larıQ 4. Monum Monum ve %ız geri beslem beslemee bulunmad bulunmadı"ı ı"ı iin iin s&r&#& s&r&#& sistemi sistemi olduk oldukaa sabittir sabittir.. .
Nekil. /.4. D*rt $azlı de"işken rel&ktanslı adım motoru


4J

Nekil /.. D*rt D*rt $azlı, iki kutuplu kutuplu sabit mıknatıslı mıknatıslı adım motoru Adım motorlarının dezavanta1larıQ dezavanta1larıQ 4. Adım Adım motorla motorların rının ın g& ıkış ıkışıı d&ş&kt& d&ş&kt&rr. . M&&k M&&k kapasitel kapasitelii tezga% tezga%larda larda kullanılab kullanılabilir ilir /.
3.!.3.1. A7+ A7+ Mo&or'r+ #' A*+, D=%0 Ko% D%&##: Aık Aık d*ng& d*ng&,, s&re s&re davra davranış nışını ınınn iyi bilind bilindi"i i"i ve bozu#u bozu#u etkile etkilerr tara$ı tara$ında ndann bu davran davranışı ışınn pek de"işmedi"i durumlarda uygulanan u#uz ve kolay#a uygulanabilen bir denetim strate1isidir. Bu amala geliştirilen adım motorları ok $azlı bir stat*r ve ok dişli bir rotordan meydana meydana gelmiştir. gelmiştir. Adım motorlarına akım verilir ve $az de"işimi yapılmazsa motor tutma torku uygulanır. +*nderilen darbelerin uygun aralıklarla olması gerekir. Darbe g*ndermek iin bilgisayarda sayısal di$eransiyel analiz algoritması kullanılır. Burada ilk *n#e tek eksende %ız pro$ili, sonra ivme pro$ili ve iki veya da%a ok eksende adım motoru kontrol& uygulanır. rnekQ Bir C2C tezga%ın = ekseni, maksimum alışma $rekansı /K adım?saniye olan bir adım motoru ile s&r&lmektedir. s&r&lmektedir. :ksen tablasının konum *z&n&rl&"& K.K4 mm ? adım olarak verilmiştir.T a) :"er vidalı vidalı mil mil do"rudan do"rudan adım motoruna motoruna ba"lanmış ba"lanmış ise m?dak m?dak olarak olarak maksimum maksimum besleme besleme %ızı nedirT b) :"er adım motorunun motorunun *z&n&rl&"& 9K 9K adım?dak ise vidalı vidalı milin adımı nedirT #) :"er vidalı vidalı milin milin adımı adımı H.L9 mm ise ise mil ve motor motor arasındak arasındakii dişli oranı oranı nedirT nedirT

3.. + " " Ko% '* Y=%&'r#: 0a%rik elamanlarında kullanılan gerilimlerde de"er ve şekil $arklılıkları olmasına ra"men %ız veya pozisyonların kontrol&nde kontrol&nde iki $arklı metot kullanılır. kullanılır.  Analog metod  Di1ital metod ız *lme, *lme, motor motor kontrol kontrol sistemleri sistemlerinde nde takometre takometre veya enkoderler enkoderler yardımıyla yardımıyla gerekle gerekleştiril ştirilir ir.. 0akome akometre treler ler motoru motorunn %ızıyl %ızıylaa orantı orantılı lı olarak olarak de"işe de"işenn bir gerili gerilim m &retir &retir.. Bu de"iş de"işim im *n#ede *n#edenn bilindi"i iin istenen %ızda buna g*re bir gerilim de"eriyle temsil edilir. edilir. :nd&striyel uygulamalarda bu de"er genellikle K!4K volt arasındaki gerilim de"işimi ile motorun %ızını K!maks. %ız arasında kontrol etmeyi esas alır. B*yle bir %ızın K ile maks. de"er arasında de"işimi bilgisayardan K!4K volt arasında gerilim &retilmesiyle gerekleştirilir. ız *lme işlemlerinde en#oderden elde edilen sinyal motor %ızıyla orantılı olarak de"işen $rekansta kare dalga şeklinde sinyallerdir. Bu sinyallerden motorun d*n&ş y*n& bilgisi de elde edilebilir. edilebilir. rne"in bir d*n&şte 9K kare dalga &reten bir enkoder 9KK 9KK d ?dk. ?dk. %ızl %ızlaa d*ne d*nenn bir bir moto motora ra ba"l ba"lıı ise ise en#o en#ode derr den den elde elde edil edilen en kare kare dalg dalgaa $reka $rekans nsıı 9KK=9K?JKR KH/./ z olur. 7stenen %ız belirli bir $rekansta kare dalga kare dalga &retmekle belirlenir. belirlenir.


4L

3..1. Ko% (Yo') (Yo') '* S#$&'r# lme y*ntemleri direkt veya dolaylı, analog veya di1it ve bunların %er ikisi de mutlak veya eklemeli şekilde olabilir. olabilir. Direkt *lme sisteminde, kıza"ın aldı"ı yol kıza"a direkt olarak ba"lanan bir sezgi elemanı ile *l&l&r. lme do"rusal veya d*ner *lme sistemleri ile yapılabilir. Do"rusal *lme sistemlerinde, *lme elemanı direkt olarak kıza"ın yan tara$ına yerleştirilir. D*ner *lme sisteminde, kıza"a bir krameyer mekanizması ba"lanır ve *lme elemanı bu mekanizmanın dişli arkına yerleştirilir. Dolaylı sistemlerde kıza"ın konumu, kıza"ı %arekete geiren vida mekanizmanın u#una yerleştirilen bir sezgi elemanı ile *l&l&r. *l&l&r. Analog *lme sistemi elektrik gelirimi, şiddeti gibi s&rekli de"işken bilgilerle işlem g*r&r. g*r&r. Di1it *lme sistemi sayı, vurgu (puls) gibi kademeli olarak de"işen bilgilere dayanır. utlak sistemlerde kıza"ın %er konumu belirli bir sı$ır noktasına g*re verilir. rne"in 4,, 4,,/, /,8 8 noktal noktaları arının nın koordi koordina natla tları, rı, belirt belirtile ilenn sı$ır sı$ır noktas noktasına ına g*re g*re verili verilirr. Bu şekild şekildee bir konumda yapılan %atalar di"er konumları etkilemez. :klemeli *lme sistemlerinde kıza"ın bir konumu da%a *n#eki konuma g*re verilir.

3.. B#'0#$;r D%&## İ*#% A'0+';+>+'r: Bir algılayı#ı (sensor), $iziksel bir *zeli"in %issedilmesi veya *l&lmesi ama#ı ile işaret (elektrik sinyali) &reten bir #i%azdır. rnek olarak sı#aklık algılayı#ıları gibi sı#aklık ile orantılı bir ıktı veren, konum algılayı#ıları gibi yer de"iştirmeyi *len #i%azlar verilebilir. :lektronikteki gelişmeler ile algıla algılayı# yı#ıla ıların rın bir deneti denetim m bilgis bilgisaya ayarın rınaa do"rud do"rudan an ba"lan ba"lanaa bilmes bilmesii m&mk&n m&mk&n olmakt olmaktad adır ır.. 0ezga%lar, makineler ve s&relerde, konum, %ız, ivme, kuvvet, tork, sı#aklık gibi b&y&kl&klerin *l&lerek, geri besleme ile bu de"işkenlerin denetlenmesi m&mk&n olmaktadır. Algılayı#ılar, o"u kez transdu#er olarak da anılırlar, yani bir $iziksel b&y&kl&"&, *rne"in elektrik gibi başka bir b&y&kl&"e d*n&şt&r&rler d*n&şt&r&rler.. Maba#a algılayı#ılar, analog ve sayısal olarak iki grupta toplanırlar.
) K$#%'#,: Bir algılayı#ının kesinli"i, *l&len de"işkenin gerek de"eri ile, algılayı#ının ıktısı arasındaki $ark olarak tanımlana bilir. 6o"u kez *l&len de"işken ile *l&mden beklenen de"er arasındaki %ata olarak i$ade edilir.  veya >/ yada bazı algılayı#ılarda da *l&len de"işkenin y&zdesi olarak verilir. verilir.

<)=%r',: 6*z&n&rl&k; algılayı#ının *l&len de"işkendeki olabile#ek en k&&k de"işikli"i, aynı şekilde bir de"işiklikle #evap verebildi"i de"işken de"erdir. de"erdir.

>) T,rr 7<#'#r'#, Q


4H

0ekrar ekrar edebilirlik edebilirlik,, *l&len *l&len de"işken de"işkenin in bir de"erinin de"erinin,, tekrarlana tekrarlanann *l&mler *l&mler arasında arasında g*sterdi" g*sterdi"ii de"işiklik miktarıdır. rne"in bir takım tezga%ı eksenindeki konum algılayı#ının tezga% %areketinde %ep aynı noktaya getirilmesinde ortaya ıkan sapmalar bunu aıklar. aıklar.

7) M%#'Q enz enzil il,, *l& *l&le lenn de"i de"işk şken en iin iin *l& *l&ml mler erin in yapı yapıla labi bile le#e #e"i "i en alt alt ve en &st &st de"e de"erle rlerr olar olarak ak tanımlanabilir. rne"in bir aısal konum algılayı#ının bir tam devir yani K !/JK ile %areketi sınırlanmış olabilir. olabilir.

) D#%#, >Q Dinamik #evap, *l&len de"işkenin sa%ip oldu"u ma=imum sinuzoidal $rekans da ki bir de"işkenlik ile *l&len *l&len de"işken de"işken ve *l&m *l&m arasındak arasındakii uyumun uyumun sa"lanab sa"lanabilmes ilmesidir idir.. Dinamik Dinamik #evap #evap genelde genelde algılayı#ının elektriksel ve mekanik karakteristikleri ile sınırlıdır. Algılayı#ının $rekans #evabında, /dB azalmanın oldu"u $rekans kadar bant genişli"i ile i$ade edilir.

3.F. 3.F. CNC T0' 0'r+% r+%7 7 B, B,+ + akineden y&ksek per$ormans elde etmek iin bulundu"u ortam sı#aklı"ı, toz, titreşim, vb. etkilere dikkat etmek gereklidir. C2C tezga%larında bulunan elektronik devre elemanları iin titiz kullanım ve uygun alışma ortamları gereklidir. Ayrı#a C2C sistemlerinin pa%alı olması nedeniyle meydana gelebile# gelebile#ek ek arızaların arızaların anında anında tespit tespit edilip edilip giderilme giderilmesidir sidir.. Aksi %alde %alde arızalar arızalar b&y&k b&y&k boyutlara boyutlara ulaştı"ında giderilmeleri ok zor ola#ak ve bu durum &retimde aksamalara neden ola#aktır. ola#aktır. Bununla birlikte teknolo1ideki gelişmelere paralel olarak bakım ve onarımlarla ilgili bazı kolaylıklar da sa"lanmıştır. 0ezga%ta meydana gelebile#ek %er%angi bir arıza (motorun aşırı y&klenmesi, ya"lama yetersizli"i, $iltrelerin tıkanması, aşırı ısınmalar vb.) anında tezga% kontrol panelinde sinyal yada mesa1 olarak g*r&l&r. 0ezga%lar ezga%larda da meydana meydana gelen gelen arızaların arızaların belirlenm belirlenmesin esinde de %ata teş%isi teş%isi ($ault diagnosis diagnosis)) y*ntemi y*ntemi uygulanır. uygulanır. Bu teş%iste tezga% kontrol &nitesinin y*nelte#e"i sorulara operat*r&n tezga%ın durumu ile ilgili vere#e"i #evaplara g*re arıza, kontrol &nitesi tara$ından belirlenir. +eneld +eneldee C2C tezga% tezga%lar larınd ındaa oluşa oluşann arıza arızalar; lar; toz, toz, aşırı aşırı ya", ya", rutube rutubett ve ısı gibi gibi neden nedenler lerde denn kaynaklanır. Ayrı#a tezga%ın alışması sırasında oluşan titreşimlerden dolayı devre elemanlarının ba"lantı yerlerinde gevşemeler olabilir. Ba"lantıların kontrol edilmesi, bu tip arızaların giderilmesi iin o"u kez yeterlidir. Bunların dışında konum *lme sistemlerinin %assas y&zeyleri ya"lanmış yada tozlanmış olabilir. Bu nedenle mekanik arpma, kırma, yanma, vb. arızaların dışındakiler basit *nlemlerle giderilebilir. giderilebilir. C2C 0ezga%larının 0ezga%larının bulundu"u ortamlar yukarıda belirtilen nedenlerle son dere#e *nemlidir. *nemlidir. At*lye temizli"in temizli"inee ok dikkat dikkat edilmelidir edilmelidir.. Ayrı#a tezga% tezga% eksen eksen %areket %areket b*lgeleri b*lgeleri temiz ve ya"lanmı ya"lanmışş olmalıdır. olmalıdı r. 0ezga%larda iki tip bakım yapılır.

3.F.1. P'%'+ B,+ C2C tezga%larında planlı bakım g&nl&k, %a$talık, aylık, altı aylık ve yıllık olarak yapılır. yapılır.  +&nl&k BakımQ er iş g&n& bitiminde tezga% ener1i butonları sıralı sisteme uygun olarak kapatılmal kapatılmalı, ı, tezga%ta tezga%ta birikmiş birikmiş talaşlar talaşlar temizlenme temizlenmeli, li, kızaklar kızaklar koruyu#u koruyu#u ya" ile ya"lanma ya"lanmalıdır lıdır.. Bunlara ilaveten tezga% operat*r& %er g&n tezga%ı alıştırmaya başlamadan *n#e ya" seviyesini kontrol etmeli, g*sterge paneli ve elektrik panosunun temizli"i, ses ve titreşim olup olmadı"ı, kontrol panosu ekranında uyarı mesa1ı olup olmadı"ını kontrol etmelidir. etmelidir.  a$talık BakımQ Bu t&r bakımlarda kısa test programları alıştırılır. 0ezga% devir sayıları ve ilerleme %ızları en az ve en y&ksek de"erlerde test edilir. edilir. 0ezga% 0ezga% ve evre ekipmanları kontrol edilir. :lde edilen veriler not edilir. edilir.


4G

Aylık BakımQ Bir iş parası programı talaş kaldırmadan alıştırılarak test edilir ve eksen %areketleri g*zlemlenir. g*zlemlenir. +erekli yerlerde ya"lama işlemi yapılır. yapılır. B&t&n devre ba"lantılarının uygun şekilde olup olmadıkları kontrol edilir. lme sistemlerinin temizli"i yapılır. yapılır.  Altı Aylık BakımQ Birbirleriyle karşılıklı ba"ımlılı"ı olan %ız, volta1 ve bunları izleyen %atalar *l&l&r. :lde edilen veriler ilk monta1da *l&len de"erlerle karşılaştırılır. ava ve ya" $iltreleri vb. elemanların kontrol& yapılır. 0emizlenir 0emizlenir ve gerekli olanlar de"iştirilir. de"iştirilir.  ıllık BakımQ C2C tezga%ı sistemlerindeki %er bir devre elemanının per$ormans durumuna bakılır. bakılır. 0emas noktalarının temizli"i g*zden geirilir. geirilir. Mapılar ve sızdırmazlık elemanları, ba"lantı vidaları kontrol edilir. 0ezga% 0ezga% konsolu uygun sert olmayan $ıralarla temizlenir. +& kayna"ı volta1 ıkış de"erleri kontrol edilir. Bir para programı test edilerek t&m $onksiyonları g*zlemlenir. 

3.F.2. Kor;> B,+ C2C tezga%larında koruyu#u bakımın & ana $onksiyonu; temizleme, ya"lama ve kontrol dur. Moruyu#u bakım konusunda aşa"ıda belirtilen konulara titizlikle uyulmalıdır; Devre elemanlarının ayarları ile gereksiz yere oynanmamalıdır. oynanmamalıdır.   0ezga% kontrol panosunda g*r&len %er t&rl& uyarı ve sinyallere uygun davranılmalıdır. ya"lanmalıdır.  +erekli kısımlar yeterli miktarda ya"lanmalıdır.  apılan testler, bakım klavuzunda belirtilen koşullara uygun olmalıdır.  Bozulan paralar tamir edilmemeli yenisi ile de"iştirilmelidir. de"iştirilmelidir. :n sık yapılan bakım işlemi kullanım s&releri doldu"unda ya"ların de"iştirilmesi, eksilen ya"ların tamamlanması ve $iltrelerin temizlenmesi yada de"iştirilmesidir. a"lama seviye g*stergelerinde bulunan seviye izgileri izgileri kesinlikle aşılmamalıdır. aşılmamalıdır. a"lamada a"lamada dikkat edile#ek edile#ek bir di"er nokta da aşırı ya"lamadan kaınmaktır. C2C tezga%larında aşırı ya"lama %assas elektronik devre elemanlarının dış y&zeylerinin ya"la kaplanmasına neden olmakta ve bu durum elektronik devrelerin alışmasını olumsuz y*nde etkilemektedir. C2C tezga%larında en sık karşılaşılan arızalar ve bulundukları b*lgeler şunlardırQ  0akım tezga%ı eksen s&r&#&leri idrolik ve pnomatik elemanlar   Montrol devreleri lme ve trans$er sistemleri  

K

3.. CNC T0 T0'r+ 'r+ İ*#% İ*#% İ7' İ7' '+@ '+@ r&+ r&+ " " Ko@''r+: Ko@''r+: C2C tezga%larının bulundu"u ortamların belirli koşullarda olması gerekmektedir. 0ezga% &reti#i $irmalar tara$ından *nerilen ideal alışma koşulları; 0ezga% ezga% kontro kontroll &nitel &niteleri eri ısı, ısı, ışık, ışık, nem, nem, vibras vibrasyon yon ve volta1 volta1 de"iş de"işiml imleri erinde ndenn ok ok $azla $azla  etkilenmektedir. etkilenmektedir. Bu %ususlara dikkat edilmelidir. 6alışma ortam sı#aklı"ı ve nem oranı tezga% imalatısı $irmanın *nerdi"i de"erler arasında  olmalıdır. Mabul edilebilir volta1 de"işimleri PS4K, !S4K olmalıdır.   Eolta1 d&şmeleri en $azla K ms olmalıdır.

3.1H. CNC T0'r+%+% T0'r+%+% S*## C2C tezga%larının *zelliklerinin ok $arklı olması nedeniyle uygun bir C2C tezga%ı seimi iin g*z *n&nde bulundurulması gereken %ususlar şunlardır. 4. 0ezga%t ezga%taa &retil &retilme mesi si d&ş&n& d&ş&n&len len para paralar ların ın eşitl eşitlili" ili"i, i, &retil &retile#e e#ekk para para sayıl sayıları arı,, isteni istenilen len %assasiyet ve &retim zamanı . C2C tezga%la tezga%larının rının *zellikle *zellikleri ri ve kapasitel kapasiteleri eri /. C2C tezga% tezga%ının ının kalites kalitesii ve bu bu kaliteni kaliteninn devamlılı devamlılıkk s&resi s&resi 8. 0ezga%ın ezga%ın teknolo1ik teknolo1ik *mr&n&n *mr&n&n uzun uzun olması olması ve ileri teknolo1i teknolo1i iermesi iermesi 9. @reti#i @reti#i $irmanın $irmanın satış sonrası sonrası sa"ladı sa"ladı"ı "ı e"itim, e"itim, arıza ve bakım bakım servisi servisi deste"i deste"i ve yedek yedek para deste"i J. 0ezga ezga%t %taa &ret &retil ilme mesi si plan planla lana nann par paral alar arın ın mali maliye yett anal analiz izii yatı yatırı rım m mali maliye yetl tler erin inin in karşılaştırılması L. tezga%ta tezga%ta &retile#e &retile#ekk paraların paraların operasyon operasyon kolaylı"ını kolaylı"ını sa"laya#a sa"laya#akk te%izat te%izat ve aksesuarla aksesuarların rın sa"lanabilme imkanları dikkate alınmalıdır.

3.11. 3.11. Do?r7% S;+$' D%&# (DNC): D2C, Do"rudan 2&merik kontrol veya da"ıtılmış 2&merik kontrol olarak tanımlanmaktadır. D2C; imalat sanayinde C2C tezga%lar iin yazılan programların merkezi bir bilgisayarda depolanarak ilgili C2C tezga%larına gerekti"i zaman y&klenmesi veya tezga%lardan merkezi bilgisayara geri g*nderilmesi işlemidir. işlemidir. CAD?CA sistemlerinin tamamlayı#ı unsuru D2C sistemleridir. sistemleridir. :nd&st :nd&strid ridee bir ok C2C tezga% tezga%ıı bir ana bilgis bilgisay ayarl arlaa uzakta uzaktann kontro kontroll edilme edilmekte ktedir dir.. Bu tip sistemlerde takım tezga%ı ile ba"lantı do"rudan bir bilgisayar ara#ılı"ı ile sa"lanır. 0ezga%ta iş parasının otomatik olarak olarak ba"lanması ba"lanması sa"lanırsa bilgisayar bilgisayar %er tezga%ın otomatik evrimini evrimini kontrol edebilir. Bu durumda ilk ayar ve problem ortaya ıktı"ında operat*re i%tiya vardır. :nd&stride bu tip otomasyon sistemleri do"rudan sayısal denetim (D2C) ile sa"lanmaktadır. sa"lanmaktadır. D2C sistem sistemii donanı donanım m olarak olarak bir merkez merkezii bilgis bilgisay ayar ar,, D2C %ub olarak olarak adlan adlandır dırıla ılann seri seri port port oklayı#ı ve tezga% ile ba"lantıyı sa"layan kablolardan oluşur. Ayrı#a merkezi bilgisayarda verileri C2C programları veri tabanı mantı"ı ile saklayabilen ve bunların y*netimini sa"layan ve mantıksal algoritmal algoritmaları arı tutan bir yazılım yazılım gereklidi gereklidirr. Fpsiyone Fpsiyonell olarak olarak CA sistemind sistemindee %azırlana %azırlanann C2C programları do"rudan tezga%lara tezga%lara y&klenebilir y&klenebilir.. D2C sistemi olmayan &retim at*lyelerinde C2C tezga%larına programların y&klenmesi aşa"ıdaki y*ntemlerle olurQ   

C2C tezga%ını tezga%ınınn kontrol kontrol sistemi sistemi &zerinde &zerinde bulunan bulunan ekran ekran klavyele klavyeleri ri kullanılara kullanılarakk program program satırları tek tek girilir. D> (manuel data input) Bilgisayarda te=t dosyası olarak program yazılır, diskete kaydedilir ve C2C tezga%ının disket s&r&#&s& kullanılarak tezga%a y&klenir. CA yazılımı kullanılarak bilgisayarda takım yolları oluşturulur, postproses*r ile kontrol edildikten sonra disket ile tezga%a y&klenir. y&klenir.

Sayısal Denetimli Tezgahlar ve CNC Programlama  

4

Bilgisayarda elle veya CA sistemi ile %azırlanan program, bilgisayarın seri portu ile C2C tezga%ının '</ portları arasında kablo ile tezga%a y&klenir. y&klenir. C2C tezga% &reti#ilerinin sade#e o tezga% iin tasarlanmış olan yazılım ve donanımı ieren bir mini D2C kullanılarak program tezga%a y&klenir.

ukarıda belirtilen y*ntemlerin eşitli sakın#aları vardır. n#elikle, tezga% başında kontrol sistemi ekranının tuşlarının kullanılması ile program y&klenmesi, C2C tezga%ının alışma verimlili"ini d&ş&r& d&ş&r&rr. Bazı Bazı C2C tezga tezga%la %larınd rındaa progra program m y&klen y&klenmes mesii sırası sırasında nda tezga% tezga% alış alışmay mayaa devam devam edebiliyorsa da, bu durum iş kazası ve %atalı para &retme riski veya %atalı program yazma i%timalini artırır. Bu nedenle C2C tezga%larına, disket kullanarak program y&klemede ise disketin manyetik ortamlardan kolay#a etkilenmeleri ve bir ok tezga%ta disket okuyu#u olmaması gibi sakın#aları vardır. C2C tezga%la tezga%larına rına program program y&klenme y&klenmesind sindee en sık kullanılan kullanılan y*ntem y*ntem taşınabilir taşınabilir bilgisaya bilgisayarların rların kullanılmasıdır. An#ak bu y*ntem iin bilgisayar ile C2C tezga%ı arasında iletişimi sa"layabile#ek bir yazılım (pro#om, #rostalk, %yper terminal, vb.) ayrı#a tezga%ta '</ portu, uygun kablo ba"lantısı ve iletişim iin protokol ayarlarının (baudrate, parity) yapılması gerekir. er tezga% iin $arklı protokol ayarları y*ntemin uygulanmasını g&leştiren unsurlardır. Do"rudan sayısal denetim (D2C) sisteminin avanta1ları şunlardır.  Aynı anda bir ok tezga% bir bilgisayar ile kontrol edilebilir. edilebilir.  rogram %atalarının kısa s&rede uzaktan bilgisayar yardımı ile giderilmesi sa"lanır. rogramlama işleminin da%a %ızlı, basit ve da%a esnek olmasının sa"lanması dataların  merkezi olarak işlenebilmesi @retim ile ilgili durum ve zaman bilgilerinin kaydedilebilmesi kaydedilebilmesi   Montrol &nitesinden denetimin at*lye şartlarından uzakta yapılabilmesi @ veya da%a $azla C2C tezga%ı D2C kontroll& oldu"unda ilk maliyetin da%a d&ş&k  olmasıdır.




CNC PRGRAMLAMA 4.1. Koor7#%& S#$&'r# Bilgisayar Destekli tasarım ve imalat sistemlerinde tasarım ve &retim iin geometrik şekillerin %azırlanmasında koordinat sistemlerinden yararlanılır. Bu yolla yapılan izimler de b&y&k kolaylık sa"lanır. sa"lanır. C2C tezga%larında para programlama iin kullanılan koordinat sistemleri şunlardır.

4.1.1. M&', (A<$o'&) (A<$o'&) ,oor7#%& S#$&# : 0asarım, izim ve para programlamada kullanılan t&m koordinat de"erlerinin belirli bir noktaya g*re belirlenmesidir. Bu nokta or1in, datum veya sı$ır noktası olarak adlandırılır. +enelde izim alanın sa" alt k*şesinin koordinatlarıdır. Ee (K,K,K) olarak kabul edilir.

0orna tezga%la tezga%ları rı iin program program %azırlan %azırlanmasın masında da sı$ır noktası noktası &retile#ek &retile#ek paranın eksen eksen izgisi izgisi &zerindeki sa" bitiş noktası kabul edilir. reze tezga%larında ise &retile#ek &r&n&n sol alt k*şesi ori1in noktası olarak kabul edilir. O ve  koordinatları (,) ile birbirlerinden ayrılır. ayrılır.


/

4.1.2. Ar&+r+$' (#%>r%&') Koor7#%& $#$&#: 0asarım ve izim sırasında t&m *l& de"erleri s&rekli olarak bir *n#eki koordinat de"eri ori1in noktası kabul edilerek %esaplanır. 0asarımda artırımsal koordinat sistemine g*re *l&ler girilmeden *n#e (e)işareti kullanılmalıdır. ara programlamada koordinat sistemleri arasında geiş iin *zel kod de"erlerinin *n#eden girilmesi gereklidir. gereklidir. Bu kod de"erleri şunlardır. reze tezga%ı iin +GR utlak +G4RArtırımsal

0orna tezga%ı iin +GKRutlak +G4RArtırımsal

4.1.3. Po'r Koor7#%& S#$&#: zellikle tasarımda izim işlemlerinde kullanılmaktadır. utlak koordinat de"eri ile birlikte aı de"eri kullanılmak suretiyle aısal de"erlerin tanımlanmasında kullanılmaktadır.

4.2. T0 ,$%  R9r%$ %o,&'r+: 0ezga% eksenlerini tayin ederken iki %ususa dikkat edilmesi gerekir. Birin#isi sade#e kontrol edilen yani program da O,,V veya A,B,C komutları ile %arekete geirilen y*nle eksenlerdir. rne"in bir tornanın C d*nme d*nme %areketi otomat olsa bile bir şalter tara$ından kontrol kontrol edilirse, bu d*nme d*nme y*n& eksen sayılmaz. zellikle d*nme %areketlerinde geerli olan ikin#i %usus, d*nme %areketi bir devir(/JK) boyun boyun#a #a kontro kontroll edili edilirse rse,, tam bir eksen eksen sayıl sayılır ır,, sade# sade#ee belirl belirlii konuml konumlard ardaa kontro kontroll edilirse; *rne"in %er /K  de, W (yarım) eksen sayılır. An#ak, %er eksen iin ayrı bir kontrol devresi vardır; dolayısıyla eksen sayısı arttıka tezga% da%a karışık ve da%a pa%alı olur.


8

Nekil .8.4. 0ezga% eksenlerinin eksenleri nin tanımlanması tanımlan ması 6eşitli 6eşitli tezga%la tezga%ların rın %areket %areket y*nleri y*nleri $arklı oldu"unda oldu"undann tezga%la tezga%ların rın O,,V O,,V *nleri *nleri $arklı olarak olarak g*sterilir. rne"in torna tezga%ında (Nekil 8..de V ekseni kıza"ın (arabanın) %areketini (boyuna ilerleme %areketini); O ekseni enine ilerleme %areketini (araba#ı"ın %areketini) g*sterir. Ayrı#a Ayrı#a Nekil 8..bde yatay $reze tezga%ı, şekil 8..#Ide dikey $reze tezga%ının eksenleri g*r&lmektedir. g*r&lmektedir.

9

sayılmaz *zellikle d*nme %areketlerinde geerli olan ikin#i unsur ,d*nme %areketi bir devir boyun#a kontrol edilirse tam bir eksen sayılır, yalnız#a belirli konumlarda kontrol edilirse; *rne"in %er /K de, W yarım eksen sayılır. :ksenlerin (%areketlerin) poziti$ y*nleri, parayı b&y&ten y*nlerdir. Bu y*nler takımı, sabit olarak varsayılan paradan uzaklaştıran %areketlerdir. %areketlerdir. 6eşitli tezga%ların %areket y*nleri $arklı oldu"undan tezga%la tezga%ların rın O,,V O,,V *nleri *nleri $arklı $arklı olarak olarak g*sterilir g*sterilir.. rne"in rne"in torna tezga%ında tezga%ında V ekseni ekseni kıza"ın kıza"ın (arabanın) %areketini (boyuna ilerleme %areketini); O ekseni enine ilerleme %areketini (arabanın %areketini) g*sterir .

Nekil.8..+enel bir takım tezga%ında kızak ve kızak %areket y*n&n&n tanımlanması a!0orna, b! atay $reze tezga%ı, #! Dikey reze tezga%ı

) M,#% S+9+r No,&$+: 0ezga% &zerinde sabit bir noktadır ve de"iştirilemez uygulamada tezga%ın %er aılışında kesi#i takım %er eksende bu noktaya otomatik olarak %areket ede#e"inden en uygun noktanın seilmiş olması gerekir.

<) R9r%$ No,&:


J

B&y&k B&y&k tezga tezga%la %larda rda kesi# kesi#ini ininn tezga% tezga% sı$ır sı$ır noktas noktasına ına birde birdenn ok ok sayıda sayıda gitmes gitmesinin inin ergon ergonomi omik k olmadı"ı durumlarda uygun yeni bir sı$ır noktası tanımlanır. Mesi#i de"iştirme bu $rekans noktasına g*re yapılır.

>) K' R9r%$ No,&$+ Q Mesi#i $rekans noktası tarıttaki kalem tutu#u iinde yerleştirilmiştir. Bu noktanın makine koordinat sisteminde sistemindeki ki pozisyon pozisyonuu *lme *lme sistemi sistemi yardımıyla yardımıyla belirlenir. belirlenir. Mesi#i Mesi#i tela$i tela$i girdi de"erleri de"erleri (O,V) kumandalara kesi#i kesme u#u ile kesi#i $rekans noktası arasındaki mesa$enin %esaplanmasını sa"lar.

7) İ@ Pr*$+ S+9+r No,&$+: rogramlama iin gerekli re$erans noktasıdır. +enelde $rezede para sol alt k*şe &st noktası, tornada para ekseni sı$ır noktası noktası olarak tanımlanır. tanımlanır.

4.3. Ko%&ro' T#'r# Bir işlemi gerekleştirmek iin tezga%ın %areket ekemanları eşitli şekillerde kontrol edilebilir. Montrol tipleri adını taşıyan taşıyan kontrol şekilleri, şekilleri, noktasal (point!to!point), do"rusal (straig%t!#ut) (straig%t!#ut) ve e"risel (#ontouring) olmak &zere & eşittir. 2oktasal veya konum kontrol tipinde (8./.a), takım %ede$ noktası denilen belirli bir noktaya gelin#eye kadar kontrol edilmez. 2oktaya geldi"inde kontrol başlar ve takım kesme işlemini gerekleştirir. Delme işlemlerinde kullanılan bu kontrol tipinin tipinin programın programında da sade#e sade#e %ede$ %ede$ noktaların noktalarının ın koordinat koordinatları ları verilir verilir.. Do"rusal Do"rusal kontrol kontrol tipinde, tipinde, takımın koordinat eksenlerine paralel olan %areketleri kontrol edilir.(Nekil 8./.!b) ve bu y*nlerde kesme işlemleri de gerekleştirilir. +enellikle kontrol sade#e O veya  yani tek eksen &zerinde yapılır.

L

) No,& ,o%&ro' (Po#%& &o Po#%&): 0akım %ede$ noktası olarak belirlenen bir noktaya gelin#eye kadar kontrol edilmez noktaya gelin#e kontrol başlar ve takım kesme işlemini gerekleştirir. Delme işlemlerinde kullanılan bu kontrol y*nteminin programında %ede$ noktanın koordinatları verilir. verilir.

<) Do?r$' ,o%&ro' (S&r#&0 >&): 0akımı akımınn koordi koordina natt eksenl eksenleri erine ne paral paralel el olan olan %arek %areketl etleri eri kontro kontroll edilir edilir.. Ee bu y*nler y*nlerde de kesme kesme işlemleri gerekleştirilir. gerekleştirilir.

>) E?r#$' 2D ,o%&ro' (>o%&or#%0): 7ki eksenli e"risel y&zeylerin elde edilmesinde kullanılır. :"risel /D. @ eksenli e"risel y&zeylerin elde edilmesinde kullanılır. kullanılır.

Nekil .8./. Montrol tipleri a) 2oktasal b) Do"rusal #) :"risel D, d) :"risel/D

4.4. K$#># T,+ T,+ S#$&'r#:

H

gereklidir. Mesi#i takımlardaki boyut $arklılıklarından dolayı yapılan bu tela$i işlemine Zo$$set[ adı verilir. verilir. Bu o$$set de"erleri tezga% kontrol &nitesine tanıtılır. Bu işlem C2C torna tezga%larında Ztool setter[ adı verilen bir sistemle veya %er bir kesi#i takım işlene#ek paraya O ve V eksenleri do"rultusunda temas ettirilerek gerekleştirilir. Birden ok kesi#i takımın kullanılması durumunda yalnız#a birin#i kesi#i iin iş parasına temas işlemleri gerekleştirilir. gerekleştirilir. Di"er kesi#ilerdeki boyut $arklılıkları (P) veya (\) olarak o$$set veri tabanı dosyasına kaydedilir. Mesi#i a"ırma komutuyla kesi#i takım a"ırıldı"ında otomatik olarak kesi#i boyu ve yarıapı tela$isi akti$ duruma gelir.

4.!. İ%&ro'$;o%
4.!.1. Do?r$' #%&ro'$;o% Do"rusal interpolasyon bir do"ru boyun#a yapılır. Do"ru (n) paraya b*l&n&r ve bu para#ıkların %er birinin =, y eksenleri %esaplanır. Bu k&&k do"rular eklenerek amalanan do"ruya yakın bir do"ru elde edilir. Fluşturulan do"runun gerek do"ruya yakınlı"ı interpole edilen para sayısına ba"lıdır. ba"lıdır. Nekil 8.8.de do"rusal do"rusal interpolasyon g*r&lmektedir g*r&lmektedir.. Nekil 8.8. Do"rusal interpolasyon

4.!.2. D#r$' #%&ro'$;o% Dairesel interpolasyonda yapılan işlem bir dairenin paralara b*l&nerek interpolasyon yapılmasıdır. yapılmasıdır. Dairesel interpolasyon yapılırken oluşturulan daire ile interpole edilen daire arasında bulunan $ark belli toleranslar iinde kaldı"ı s&re#e kabul edilebilirler. edilebilirler. Dairesel interpolasyonda dairenin merkezini ve yarıapını vermek yeterlidir. 7nterpolat*r daireyi para#ıklara b*ler, para#ıkların koordinatl koordinatlarını arını belirler belirler,, iki eksene eksene g*re eklemele eklemeleri ri belirler belirler.. Nekil Nekil 8.9de 8.9de dairesel dairesel interpola interpolasyon syon g*r&lmektedir. Nekil 8.9. Dairesel interpolasyon


G

CNC PRGRAMLAMA YNTEMLERİ !.1. GİRİ rogramlama işleminin ama#ı, paranın işlenmesi iin gereken bilgileri, tezga% kontrol &nitesinin anlaya#a"ı bir %ale getirmektir. 0ezga%a 0ezga%a verilen bilgiler iki grupta toplanabilir. toplanabilir.  +eometrik bilgiler  0eknolo1ik veriler aranın geometrik şeklini belirleyen ve boyutlara ba"lı olan geometrik bilgiler, kıza"ın veya takımın %areketi ile ilgili bilgilerdir. Bunlar kızak yolunu veya takım yolunu oluşturan noktaların koordinatları ile belirtilir. 0eknolo1ik bilgiler ilerleme, devir sayısı, talaş derinli"i vb. bilgilerdir. 0eknolo1ik eknolo1ik plan, işleme operasyon operasyonların larını, ı, işlemlerin işlemlerin sırasını, sırasını, kesme kesme %ızlarını %ızlarını,, ilerleme ilerleme ve paso derinlikler derinliklerini, ini, işlemler işlemler iin kullanılan kullanılan takımları takımları kapsamak kapsamaktadır tadır.. rogramlam rogramlamaa işlemi işlemi elle veya otomatik olmak &zere iki şekilde yapılabilir. :lle programlama işleminde imalat resmine ba"lı olarak paranın boyutları, tezga%ın koordinat sistemine sistemine g*re i$ade edilir edilir. 7şlem iin teknolo1i teknolo1ikk plan %azırlanı %azırlanırr. 0eknolo1ik eknolo1ik plan ve paranın paranın boyutlarına g*re program program %azırlanır. %azırlanır.

!.1. İ'& R$# 8r#%7,# İ@''r Bu kademe kademede de *nemli *nemli olan, olan, para paranın nın boyutl boyutları arının nın tezga% tezga%ın ın eksen eksenler lerine ine uygun uygun bir koordi koordinat nat sistemine g*re i$ade etmektedir. Burada ek ve *rnek olarak Nekil /.ada takım tutturma tertibatı (kalemli"i) yatay olan ve şekil /.bIde kalemli"i d&şey olan bir otomat tornanın eksen sistemleri verilmiştir. verilmiştir. aranın koordinat sistemi tezga%ın koordinat sistemine uygun olarak seilir. Bu %ususta yapıla#ak ilk iş, para koordinat sisteminin or1inini; yani sı$ır noktasını tayin etmektir. aranın sı$ır noktası () para &zerinde (şekil 9.4. a,b) veya paranın dışında olabilir. <ı$ır noktasından başka, programlama işleminde *nemli olan; tezga%ın sı$ır noktası (), takımın u noktası () ve takım taşıyı#ısı taşıyı#ısının nın re$erans re$erans noktası noktası (2) vardır vardır.. 0akım taşıyı#ısı taşıyı#ısının nın re$erans re$erans noktası, noktası, takımın takımın re$erans re$erans noktası oluşturur. Bunların yanı sıra ikin#i mertebede *nemliQ kıza"ın re$erans noktası (); takımın tutturma yerini re$erans noktası (0), genel re$erans re$erans noktası (') gibi noktalar da vardır. vardır. ara koordinatlarını tayin ederken dikkat edile#ek başka bir %usus, takım kaydırma (tool o$set) olarak bilinen takım apının etkisidir. Do"rusal kontrol tipine g*re alışan bir $rezeleme işlemi ele alınırsa, takımın %areketi esas merkez noktasının %areketidir. Nekil 9.4. 0akım tutturma tertibatı (kalemli"i) yatay ve d&şey olan bir otomat tornanın eksen sistemleri


/K

!.2. G KDLARI İLE PRGRAMLAMA : C2C tezga% tezga%lar larınd ındaa para para progra programla mlama ma da + kodlar kodlarına ına g*re g*re progra program m %azırl %azırlama amada da progra program m aşa"ıdaki terimlerden oluşur. oluşur. K'#: , ^, M,)   7lerleme de"erlerini g*steren kelime ()  Devir sayısını g*steren kelime (<) 0akımı tanımlayan kelime (0 veya t )   ardım#ı işlemleri tanımlayan kelime () :lle programlama aşa"ıdaki işlemlerden meydana gelirQ  7malat resmine g*re paranın boyutları, tezga%ın koordinat sistemine g*re i$ade edilir.  işlem iin teknolo1ik plan %azırlanır. 0eknolo1ik plan ve paranın koordinat sistemine g*re verilen boyutlara dayanarak program  %azırlanır. rogramdaki bilgiler program taşıyı#ısına aktarılır. aktarılır. 

!.2.1. !.2.1. Jr Jr T T0 0+%7 +%7 CNC Pr* Pr* Pro0 Pro0r' r'  G  M Ko7'r+ : G Mesi#i %ızlı %areketiQ Bu komut ile kesi#i O, , V koordinatlarından birinde 4! J9K mm?dk %ızla %areket edebilir. Bu komut kesme işlemi iin kullanılmaz. GI Mesi#i do"rusal %areketiQBelirtilen koordinat y*n&ne (O, , , V) kesi#inin bulundu"u noktadan ilerleme miktarına ba"lı olarak kesme %areketi, G2Mesi#inin saat ibresi y*n&nde kavis veya daire parası oluştura#ak şekilde kesme işlemi yapılmasını sa"lar. Bu %areket O!, O!V veya !V koordinatlarından birisi do"rultusunda olabilir. 0oplam aı GK den az veya en ok GK olabilir. G3RMesi#inin saat ibresinin tersi y*nde O!, O!, O!V veya !V !V do"rultusunda yay oluşturulması iin kullanılır. +F ve +F/ kodları programa kodları programa yazıldıktan yazıldıktan sonra aşa"ıdaki bilgilerin girilmesi gereklidir. gereklidir.  =yz de"erlerinden ikisi yayın yayın bitiş noktası koordinatlarına g*re %esaplanarak %esaplanarak yazılır. yazılır.  ay merkezinden artırımsal olarak kesi#inin yay oluşumu iin bulundu"u başlangı başlangı konumu arasındaki do"rusal uzaklık (>) olarak girilir. a. O! veya O! yayı oluşumu iin O uzaklı"ı b. !V !V yayı oluşumu iin iin  uzaklı"ı alınır. alınır.

Sayısal Denetimli Tezgahlar ve CNC Programlama 

/4

ay merkezinden artırımsal olarak kesi#inin yay oluşumu iin bulundu"u başlangı konumu arasındaki do"rusal uzaklık (^) olarak girilir. a. O! veya O!V yayı oluşumu oluşumu iin O uzaklı"ı b. !V !V yayı oluşumu iin iin  uzaklı"ı alınır. alınır.

A) Mesi#inin =!y do"rultusunda GK lik yay %areketi iin koordinat de"erlerinin yazılması K

C merkezli AB yayı iin kesme işleminin (A) dan başlaması durumunda +RK

OR/9

RK

>RK

^R4K

B!) Mesi#inin =!y do"rultusunda /K olik yay %areketi iin koordinat de"erlerini yazılması C merkezli AB yayın iin kesme işleminin (A) dan başlaması durumunda +RK

OR9PCD R KPBD

>R K

^R4K

GH4: +ei#i olarak programı durdurma Bu program seildi"inde program akışını 4!9 saniye arasında durdurmak m&mk&n olur. Durdurma s&resi  s&tununda belirtilir. GH! :Belirsiz kısa zaman bekleme GHF: 7vmeleme GH: avaşlama G12: @ boyutlu interpolasyon G13-1 :ksen seme G1-1 D&zlemsel interpolasyon (=y,=z,yz) G2!: 7şlem atlama kodu, < kolonunda belirtilen miktarda işlem satırını atlamak suretiyle programın devam etmesi istenildi"inde kullanılır. kullanılır. G2: 7şlem atlamadan d*n&ş kodu; Bu kod kullanıldı"ında program s&rekli olarak belirtilen sayıda işlem satırını atlamak suretiyle programa devam eder. Bu kod ile atlamadan geriye d*n&ş sa"lanır. sa"lanır. G4H: 0akım tela$isinin iptali G41-42: 0akım tela$isi (sol,sa" ) G43-44: 0akım tela$isi (P,!) G4!-4F: 0akım 0akım tela$isi (K?P,K?!,P?K,!?K) M Ko7'r+%+% ''#,'r# MH2Q rogram sonu Bu kod programın sona ermesini sa"lar. Bu kod girildikten sonra programa geri d*n&ş&m m&mk&n de"ildir. MH3Q Mesi#inin saat ibresi y*n&nde d*n&ş %areketi MH4Q Mesi#inin saat ibresi tersi y*n&nde d*n&ş %areketi MH!Q Mesi#i d*nme %areketinin durması MHQ Mesi#i de"iştirme >Q Mesi#i kullanım sıra numarası (4!44) ^Q Mesi#i apı (mm) Q Mesi#i eşidi numarası MHFQ

/

C2C rogramlama işleminde tekrar gerektiren işlemler iin b&y&k kolaylıklar sa"layan alt men& oluşturma işlemi  ve + kodlarından oluşan bir b*l&m&n tekrar kullanılmasını kullanılmasını sa"lar. Alt men& oluşturulmasında izlenen y*ntem şu şekildedir. şekildedir. Alt men& oluşturmak iin 8/ kodu girildi"inde > s&tununa 4!GG arasındaki rakamları kullanmak suretiyle maksimum GG $arklı alt men& oluşturulabilir. er alt men&ye $arklı bir rakam verilmelidir. Bu d*ng&lerde arıtımsal koordinat sistemi kullanılır.

M44QAlt mem&n&n sona ermesi Bu kodu kodunn giril girilme mesi sind nden en sonr sonraa ana ana prog progra rama ma d*n& d*n&şş olur olur.. Mesi Mesi#i #ini ninn bulu bulund ndu" u"uu nokt noktan anın ın koordinatları O,,V olarak ekranda g*r&l&r. M4!: Alt men&n&n a"rılması n#eden %azırlanan alt men&leri a"ırmak iin kullanılır. Bu kod ile birlikte > s&tuna alt men& numarası girilmelidir. girilmelidir. !.2.2. CNC Jr #*#% ;+'+ ,''%++ C2C BFO4GK EC reze tezga%ı iin %azırlanan yazılım programının kullanılmasında işlemler şu şekilde sıralanmıştır. sıralanmıştır. CQ?) BFO4GK E:A EC:+A rogramı alıştırmak iin yukarıda belirtilen :O: uzantılı program adı yazıldı"ında ekrana aşa"ıda g*r&len A>2 :2@ ekrana gelir. gelir. rogramın disketten kullanılması durumunda bozulma olasılı"ı y&ksek oldu"undan mutlaka yedek alınmalıdır.

M#% % 4. Xrite rite a ne ne prog progra ram m . Cont Contın ınua uatı tıon on ? edi editt /. 0est est run run a pro progr gram am 8. rınt a program 9. :=e :=e#ute #ute pro proggram ram J. elp elp data data lıbr lıbraary L. ile ile inte inte== ? dele delete te H. ?C ?C $ee $eedd ba# ba#kk ?o$ ?o$$$ set set G. 'eturn to dos A% % 4! eni progra program m %azırl %azırlama amak& k& ! rogra rograma ma deva devam m veya veya ilave ilave yapm yapmak ak /! rog rogra ramı mı tes testt etm etmek ek 8! rogra rogramın mın yazı#ı yazı#ıdan dan alınma alınması sı 9! rogramın rogramın tezga%a tezga%a aktarılmas aktarılmasıı ve ve uygula uygulanmas nmasıı J! M&t&p% M&t&p%ane ane yardı yardım m $onk $onksiy siyonl onları arı L! Dosy Dosyaa işme işmeml mler erii H! Mesi Mesi#i #i tanı tanıml mlam amaa işlem işlemle leri ri G! Dos Dosaa d*n d*n&ş &ş işle işlemi mi ukarıda belirtilen men& ve alt men& seenekleri seenekleri kullanmak suretiyle program %azırlamak m&mk&n olmaktadır. olmaktadır. rogram %azırlanmasında esas alına#ak tezga% kapasite de"erleri şunlardır.  D*nme sayısı R/9K!/9KK dev?dak  rogramlanabilir ilerleme oranı R4K!9KK mm ?dak R JKKmm?dak  ızlı ilerleme oranı RJKKmm?dak  O ekseninde %areket miktarı R4GK mm


//

 ekseninde ekseninde %areket miktarı R49 mm  V ekseninde %areket miktarı R48K mm  inumum ilerleme miktarı R K.K4 mm 

rogramlanabilir ma=imum =,y,z de"erleri 4GK,49,48K mm olmalıdır. olmalıdır.

!.2.3. K$#># 99-$& D?r'r#%#% A;r'%$+ Mesi#inin iş parasının ori1in noktasına g*re sı$ırlama işlemi iin kullanılan o$$ set komutu program %azırlamada tanımlanan sı$ır noktasının tezga% tara$ından tanımlanması iin kullanılır. kullanılır. Bu işlem iin ana men& den ?C $eedba#k o$$sets komutu seilir. apılabile#ek ayarlamalar ile işlem adımları şunlardır.  7lk kesi#inin boyut *l& de"erleri ile varsa di"er kesi#i *l&leri arasındaki $arklılıkların sı$ır noktasına g*re de"işkenlikleri ayarlanır.  Mesi Mesi#i #ini ninn apı apı ile ile tala talaşş kald kaldırm ırmaa sıra sırası sınd ndak akii geom geomet etri rikk sapm sapmaa de"e de"erl rler erii aras arasın ında daki ki $arklılıklar d&zenlenir. d&zenlenir. ain men& de H nolu seenek kullanıldı"ında ekranda şu g*r&l&r. g*r&l&r. >< >UU:' CF22:C0:D ( ?2 )_......................... A2-AU F:'A0>F2 ':Y->':D (?2 )_.........2 0FFU F<:0 FD: 'F+'A 0>0U:Q

ukarıdaki bilgiler do"ru olarak girildi"inde ekranda aşa"ıdaki seenekler g*r&l&r. Current 0ool number :dit #urrent tool Dısplay all o$$sets

/8

2e =?y...........and =?y...........and #ontınues #ontınues ıt% Fld z o$$setR 2e z o$$set F$$set de"erinde %er%angi bir de"işiklik gerekli oldu"unda yukarıdaki komutlar sırası ile yeniden ayarlanabilir.

!.2.4. Pr* Pro0r+%+% T0 U;0'%$+ azırlanan programın tezga%a uygulanabilmesi iin *n#elikle test edilmesi gereklidir. gereklidir. Bu işlem iin ana men& deki / nolu test a program seene"i kullanılmalıdır. 0est est işle işlemi mind ndee mant mantık ık %ata %atala ları rı (kul (kulla lanı nılm lmam amas asıı gere gereke kenn bir bir komu komutt veya veya eksi eksikk bir bir komu komut) t) algılanmaktadır. algılanmaktadır.

JANUC PRGRAMLAMA

.1. G#r#@

Mesi#i areketleri; O!  (yer d&zlemi) d&zlemi iin +4L O! V d&zlemi iin +4H V!  d&zlemi iin +4G Mesi#ilerin; D&zlemlerdeki saat y*n&ndeki %areketleri + saat y*n& tersindeki %areketi +/ kodlarıyla sa"lanır. (
/9


A2-C F!C <:'7<7 MF20'FU @270:<7 7672 Z+[MFDUA'> +FF +FF +K4 +K +K +K/ +K/ +K8 +4L +4H +4G +K +4 +H +H +// +8K +84 +8 +8 +8/ +98 +L/ +L8 +HK +HK +H4 +H4 +H +H/ +H/ +H8 +H9 +H9 +HJ +HJ +HL +HH +HG +GK +GK +G4 +G +G +G8 +G9 +GH +GG

ozi ozisy syon onaa %ız %ızlı lı %are %areke kett Do"rus Do"rusal al yava yavaşş %arek %areket et (d&z (d&z ve ve konik konik işleme işleme). ). kesme kesme %ızı %ızı ile, ile,
/J


/L

D:U7M D:U: +H4 ile +HG arası kodlar delik delme kodlarıdır +H4Direkt delme.Eerilen delme.Eerilen delik derinli"ini kesi#i bir de$ada deler. Delme işleminde kesi#i verilen de"er kadar iş y&zeyine,delme *n#esi ve sonrası emniyetli mesa$ede durur ve delme +GH işlemini gerekleştirir.Delme gerekleştirir.Delme işleminden sonra emniyetli mesa$eye geri ıkar. ıkar.

ormatQ+GH +H4 O..... ..... V..... '..... .....


+H4 +GH +GH O  V '  +HK +HK +GG

Delik de delme ko komutu ' emn emniy iyet et mesa mesa$e $esi sini ni akt akti$ i$ %ale %ale geti getirir rir.. Deline#ek deli"in O koordinatı Deline#ek deli"in  koordinatı Deline#ek deli"in derinli"i Delme *n#esi ve sonrası emniyet mesa$esi 7lerleme mm?dk veya in#%?dk +H4 +H4 ile ile +HG +HG aras arasıı deli delikk delm delmee d*ng d*ng&l &ler erin inin in ipt iptal alii Delme Delme *n#e *n#esi si ve sonr sonras asıı ' parame parametre tresi si ipta iptali li (+GH (+GH in ipta iptali) li)

rnekQNekildeki delme işlemi iin C2C programını yazınız.

K``` 29 24K 249 2K 29 2/K 2/9 28K 289 29K 299 2JK 2J9

+49 +G4 +H KJ K/ +K V9K OK +H4 O8K +G4 +H K

+4L +HK +8K +4+G8 +H VK OK K 04 < 4KKK +GK +98 +8/ OK K 4 9 +GH V!4K '9 4K 9 +H +HK +GG OK K VK

/H


'2:MQ Nekildeki parada izgisel %areketleri ve delikleri delmek iin C2C programını yazınız. (04 T8 parmak $reze,0 T4K matkap)

'F+'A 2KQK4KK4 29 +8K +HK +49 +4L +4 +G8 24K +G4 +H VK OK K 249 KJ 04 2K K/ <4KKK 29 +K +GK +98 +8/ O9K /K V/K 4 2/K +4 V!9 KK 2/9 O4KK 28K O4K JK 289 GK 29K O4KK 44K 44K 299 O9K 2JK +/ O/K 'K 2J9 +4 9K 2LK +/ O9K 'K 2L9 +G4 +H VK 2HK +H OK K 2H9 KJ 0 2GK K/
/G


8K

244K +HK +G4 +H VK 2449 +H OK K 24K K

+HQ +ei#i bekleme zamanlı delme programı ormatQ +H +GH O_ _ V_ _ '_ _ '2:MQ +H +GH OK 9 V!4K 9KKK '9 4KK 9KKKQ 9 sn delik iinde bekler. bekler. ilisaniye #insinden bekleme sn. ( 4 milisaniyeR4?4KKK sn) +H/Q-zun delik delme ve boşaltmalı evrim programı ormatQ +H/ +GH O_ _ V_Y_ '_ _ '2:MQ+H/ +GH OK 9 V!89 Y49 '9 HK

.2. A'& Pro0r ?+r 7ş parasının de"işik b*lgelerinde tamamı aynı olan işlemler yapıla#aksa , bu işlemlerden bir tanesi iin iin bir alt progra program m yazılı yazılırr ve kesi#i kesi#i işlemi işleminn başlan başlangı gı nokta noktasın sınaa g*nde g*nderile rilerek rek alt progra program m a"ırılır.B*ylelikle a"ırılır.B*ylelikle da%a kısa bir programla işlem gerekleştirilmiş olur.

'2:MQ 2.. +4 O.. .. .. .. 2.. GH KKK4KKK9(Mesi#i KKK4KKK9(Mesi#i gitti"i noktadan noktadan itibaren 9 nolu alt alt programı 4 kez uygulaya#aktır uygulaya#aktır.) .) 2.. +4 O.. .. 2.. GH KKK4KKK9(Mesi#i KKK4KKK9(Mesi#i gitti"i noktadan noktadan itibaren 9 nolu alt alt proramı 4 kez uygulaya#aktır uygulaya#aktır.) .) 2.. +G4 +H VK 2.. +H OK K 2.. K

'2:MQ Nekildeki delme işlemleri iin alt program kullanarak C2C programını yazınız.


FKKKK Ana program

FKKKG Alt rogram

29 +49 +4L +HK +GK +8K +4 +G8; 24K +G4 +H VK OK K; K; 249 KJ 04; 2K K/ <4KK; 29 +K +GK +98 +8/ OK K V4K 4; 2/K O/K /K; 2/9 GH  KKK4KKKG; 28K +GK +98 OHK /K /K V/K; 289 GH  KKK4KKKG; 29K +G4 +H VK 299 +H OK K; 2JK K;

29 +G4 +GH +H4 V!4K '9 4KK 24K +4 O4K; 249 O!4K 4K; 2K O!4K !4K; !4K; 29 O4K !4K; !4K; 2/K +HK; 2/9 GG;

A6>
'F+'A 2FQ K ```9 29 +49 +4L +HK +HK +8K +4 +G8 24K +G4 +H VK VK 249 +H OK K 2K KJ 04 29 K/ < HKK

84


2/K +K +GK +98 +98 +8/ OK K 2/9 V9K 4 28K O9K K 29K +H4 +GH '9 '9 V!4K 4KK 299 +4J O9K 89 2JK GK GK 2J9 4/9 4/9 2LK 4HK 4HK 2L9 9 9 2HK LK LK 2H9 /49 /49 2GK +G4 +H VK VK +HK +49 2G9 +H OK K 24KK K

'2:MQNekildeki aısal delme işlemini alt program kullanarak yapınız.

Ana program noQK ```H Alt program noQK ``K 29 +49 +4L +GK +8K +4 +G8 29 +G4 89 24K +G4 +H VK OK K K 24K GG 249 KJ 04 2K K/
8


.1. T,+ Yo' Yo' '@&r ' @&r reze akılarının yan y&zeyleri ile yapılan işlemlerde +84 ve +8 kullanıldı"ında takım yarıap kadar yana kayarak operasyonu yapar.Bu sayede para istenilen *l&de işlenmiş olur.6ap tela$isi kullanılmadı"ında kesi#i g*nderildi"i koordinatın tam ortasından %areketini s&rd&re#ek ve para *l&leri kesi#i apı kadar azala#aktır. azala#aktır. +84Q 6ap tela$isi (0akım (0akım işin solunda ise bu komut kullanılır.) +8Q 6ap tela$isi (0akım (0akım işin sa"ında ise bu komut kullanılır.) +8KQ 6ap tela$isinin iptali

Boy tela$isiQ +8/ O_ _ ( 4 ile K arası ) 6ap tela$isiQ +84 O_ _( 4 ile 8K arası ) +8 O_ _ ( 4 ile 8K arası ) 2otQ Bazı tezga%larda tezga%larda ap tela$isi D sembol& sembol& ile g*sterilir. g*sterilir. rnekQ +84 O_ _ D4

8/


'2:MQ Nekildeki paranın C2C programını +8 ile işleyerek yazınız.. (kullanılan parmak $reze apı 4K mmdir.)

'F+'A 2FQFKK4 29 +49 +4L +HK +8K +4 +G8 24K +G4 +H OK K VK 249 KJ 04 2K K/
88


89


'2:MQ+G4 ve +84 kullanarak şekildeki parayı işleyiniz.(04 ` / parmak $reze)

8J


'2:MQ Nekli verilen paranın C2C programını yazınız.(04 `4K parmak $reze,0 `H matkap)

8L


'2:MQ

8H


'2:MQ Nekli verilen paranın C2C programını yazınız.(`J parmak $reze,`4 matkap)

8G


9K

APT PRGRAMLAMA .1. G#r#@ C2C para programı %azırlamak iin kesi#i konumlarının %assas koordinatlarına i%tiya vardır. ara programı iin kod oluşturmada iki olumsuz parametre mev#ut olup bunlardan birin#isi; kesi#i konu konum m koor koordi dina natl tlar arın ının ın kola kolay# y#aa %esa %esapl plan anam amam amas asıı ve %azı %azırl rlan anan an kodl kodlar arın ın dene denetl tley eyi# i#iy iyee g*nderilmesinde karşılaşılan g&l&klerdir. 0emel 0emel sorunlar şunlardırQ Mesi#i takım yolunu belirlemek iin kullanılan geometrik #isimlerin tanımlanması g&l&"&   Mesi#i takım konumlarını yada yolunu %esaplama g&l&"&  &zey kalitesi ve toleransını tanımlama g&l&"& Mesi#i Mesi#i takımı takımınn %arek %areket et ve işleme işleme *zelli *zellikle klerini rininn makine makine tara$ı tara$ında ndann anlaş anlaşılı ılırr bir dilde dilde  sa"layabilme g&l&"& A0 (Automati#ally programmed tool) y&ksek programlama dilleri ile %azırlanmış bir programlama dilidir. A0 tezga% işlemleri iin tasarlanmış bir dildir. Dolayısıyla, %atasız bir A0 programı yazabilmek iin metal işleme teknolo1isi konusunda yeterli bilgiye sa%ip olmak gereklidir. gereklidir. er%angi bir bilgisayar programı gibi, A0 para işleme programı da deyim adı verilen ve bir bilgisayarın istenilen işlem sırasını izlemesini sa"layan, d&zenli olarak listelenmiş bir komutlar k&mesinden oluşmaktadır. er deyim aşa"ıdaki elemanların bir veya bir kaından oluşmaktadır. oluşmaktadır. Melimeler

Kr,&r A%'  ,''%++ Boş Boş yad yadaa sı$ı sı$ırr işle işlem# m#ii tar tara$ a$ın ında dann yok yok sayı sayılı lırr.  program bir sonraki satırda devam ediyor.  deyim sonu ; aynı satırdaki iki deyimi b*ler Q *n#eki al$a sayısal karakterlerin bir deyim oluşturması  arpma i$adesi  &st alma P toplama !! ıkarma . ondalık nokta ? b*lme yada ana!alt s*z#&k ayra#ı R eşittir!operat*r& atar I s*z#&k veya sayı ayra#ı ZIZ bir makro de"işkeni A,B,.....V simgeler, de de"işkenler ve ve deyim etiketi : ve veya D bir sa sayı ve veya &s &stsel $o $ormat ta tanımlam lamak i iin ku kullanılır. ır. K,4,......G sayısal karakter


94

.2. APT ,'#'r#: A0 kelimeleri birden altıya kadar al$a sayısal karekter dizisinden oluşurlar ve aşa"ıdaki işlemler iin kullanılırlarQ  +eometrik #isimleri tanımlamak atematiksel işlemleri tanımlamak   Mesi#i takım %areketlerini tanımlamak  Bilgisayar işlem modları 0ezga% ezga%ta ta işleme işleme *zelli *zellikle kleri, ri, işaret işaretler ler yada yada aıkla aıklamal malarl arlaa ve benze benzeri ri unsur unsurlar larla la ilgili ilgili olan olan ve do"rudan son işlem#i tara$ından işenen son işlem#i s*z#&kleri Bir giriş satırının 4den Jya kadar olan s&tunlarında belirtilmesi gerekli olan kelimelerQ A'0 2F ':A'M '>20 >2<:'0 0>0U:

A0 progra programın mında da tanıml tanımlanm anmış ış ve kulla kullanıl nılmak makta ta olan olan yaklaş yaklaşık ık JKK JKK kelim kelimee bulunm bulunmakt aktad adır ır.. atematiksel işlemleri tanımlayanların dışında kalan kelimeler ana kelimeler ve yardım#ı kelimeler olmak &zere iki gruba ayrılır. +eometrik #isim tanımı

matematiksel

kesi# kesi#ii takım takım bilgi işlem son işlem#i %areketi modu Melimesi

işlem A'C A00AC AEF>D C:20:' C>'CU: CUX CCUX CF2: U>2: U:0

AB< ACF< A2+U: A0A2 CF< D><0

C-0 D20C-0 'F +F +FBACM +FDFX2 +FXD +FU0 +F0F +F-

CAUU CU'>20 CF20>2 CF DF > 2 > >2<:'0 ^0F UFF<0

A'CUU

.3. Go&r#, &%+': Bir tezga% işleminin programlanması; esas itibariyle kesi#i takımın, işlene#ek iş parası pro$ili boyun#a belirli bir sapma toleransı da%ilinde %areket ede#ek şekilde y*nlendirilmesidir. y*nlendirilmesidir. 7ş parasının geometrik yapısı, kesi#i takımın pro$il verme %areketi iin y*nlendiri#i bir $akt*rd&r. $akt*rd&r. +enellikle iş parasının pro$ili, iki boyutlu işleme iin do"ru, ember yayı ise d&zlem ve pro$illi y&zeylerden yapılır. A0 bilgisayar dilinde, bir geometrik unsur, ana kelime ile bu kelimeden sonra yer alan ve s*z konusu varlı"ın konumunu, *l&s&n&, yada sınırlama şartını belirten, ikin#i dere#ede *nemli bir veya da%a $azla kelime yada parametre ile tanımlanır. tanımlanır. 2okta (point) Do"ru (line) 

ı R point ? ,/,9 ı R ( Oı, ı, Vı ), R(O, , V ) O, , V

Daire (C>'CU:) (C>'CU:) C>'CU: C>'CU: ? C:20:' C:20:' O, , 'adius, r 4

U72: ? 4,


9

Cı R C>'CU: ? C:20:', 4, 'AD>-<, 4.9 C>'CU: ? 4, , /

.3.1. K$#># r,&#%#% &%+'%$+: reze kesi#ilerinin noktadan!noktaya %areket ve evresel işleme %areketi olmak &zere iki eşit %areketi vardır. 2oktadan!noktaya %areket, kesi#i takımın başlangı noktası ve varış yeri arasındaki kat etti"i yol bir izgi olarak tanımlanır.

) No,&7%-%o,&; r,&: areket esnasında bir kesme işlemi istenmez. Mesi#i takımın %er%angi bir konumdan da%a g&venli bir konuma ekilmesi ve yeni bir kesme işlemine başlamak &zere %ızla bir konumdan di"erine gemesi iin gerekli olan %areketlerdir. areket esnasında %ibir kesme işlemi gerekleşmez. A0 programlama dilinde, dilinde, noktadan noktaya noktaya %areketler +F0F +F0F veya +FDU0 +FDU0A deyimleri deyimleri ile tanımlanır. tanımlanır. O,,V 3$5 +F0F ? O,  ı 3$5

Burada O,, VR varış noktası koordinatları 4R *n#eden tanımlanmış ise varış yerinin sembol& R ilerleme %ızı +F0F deyimim ile kesi#i takım bir *n#eki deyim tara$ından tanımlanmış olan konumundan yeni konumuna %areket eder. rnek tanımlamada, kesi#i takım ekseninin V eksenine paralel oldu"u varsayılır. +FDU0A deyiminin $ormatı ise O,,V +FDU0A ? V 3$5 E4 O, , , VR *n#eki deyimle tanımlanmış olan başlangı noktasından varış noktasına kadar olan %areket yolu &zerinde, sırasıyla ve O,, V do"rultusundaki artırımsal uzaklıklardır. ( yalnız#a V koordinatı belirtildi"i takdirde, O ve  koordinatları sı$ır olarak kabul edilir ve kesi#i takım yalnız#a V y*n&nde %areket eder. Eı R noktadan!noktaya noktadan!noktaya %areketin y*n&n& ve b&y&kl&"&n& belirten tanımlanmış vekt*rd&r. vekt*rd&r. $R ilerleme %ızı &ksek %ız iin +F0F deyimi, kesme işlemli do"rusal %areket iin +FDU0A deyimleri kullanılır. ızlı %areket iin +F0F ve +FDU0A deyimlerinden *n#e 'A7D deyimi kullanılmalıdır. &ksek %ız dışındaki ilerleme %ızı, isre"e ba"lı ($) elemanını belirtmek suretiyle +F0F, +FDU0A, +F veya 'F ile :D'A0?$ ile tanımlanabilir. rogramın başlangı#ında, %en&z kesi#i takımın konumu tanımlanmamışsa kesi#inin ilk konumunu tanımlayabilmek iin bir 'F deyimi belirtilmelidir. belirtilmelidir. ı 3$5 'F ? O, , V 35 O,  Burada Burada ı tanımlanmış tanımlanmış bir noktanın noktanın sembol&; sembol&; O,,V O,,V ise bu noktanın noktanın koordinatları koordinatlarıdır dır.. @&n#& @&n#& seenekte (V) koordinatı sı$ır olarak tanımlanır. tanımlanır. rnek rnekQQ metal metal bir para para &zerin &zerinee 4 adet adet delik delik delme delmekk iin iin %azırla %azırlana na A0 progra programı mı aşa"ı aşa"ıda da g*r&lmektedir. 'F ? !8, L, /K

Başlangı noktası koordinatları (!8, L, /)


9/

'A>D; +F0F ? K,K,/ Mesi#i takımın (K,K,/) koordinatlarına %ızlı %areketi 'A>D; 'A>D; +FDU +FDU0A ? !, !, G Mesi# Mesi#ii takım takımın ın (K,K, (K,K,K.4 K.4)) nokta noktasın sınaa %ızlı %ızlı %areke %areketi ti :D'A0: :D'A0: ?/.K; +FDU0 +FDU0A ?!4.K Delik delme işlemi 'A7D; +FDU0 +FDU0A?4.K ızlı yukarı ıkma %areketi 'A7D; +FDU0 +FDU0A ? 8, K, K ızla (8, K, K.4) noktasına %areket +FDU0 +FDU0A ? !4.K Delik delme işlemi 'A>D; +FDU0 +FDU0A ? 4.K ızlı yukarı ıkma %areketi 'A>D; 'A>D; +FDU +FDU0 0A ? 8,K,K 8,K,K ızla ızla bir bir sonra sonraki ki deli delikk koord koordina inatın tınaa %arek %areket et

.4. T,%o'o6#, T,%o'o6#, #97 ,o&'r+: 0eknolo1ik i$ade komutları geometrik i$ade komutları komutları ile belirtilen konumlarda, yapıla#ak işlemleri i$ade eder. ara i$adesi A'0 A'0 ? A0:'U A0:'U,, 4K alzeme alzeme tanıtımı tanıtımı -2AC 0alaş kaldırılmamış <:> n talaş kaldırılmış CF':D aa ile delik oluşturulmuş 7şlem i$adeleri Ana kelimeler CD'>U D'>UU U Delik elik me merke rkezleme leme D'>UU Delme ':A 'aybalama <><>2M Delik ge genişletme <>2M F<>2M avşa avşa başı ama 0A Eida ama BF': F': 0ek a"ı a"ızzlı ke kesi#i i#i ta takım kımla de delik lik işl işleeme ':C:< :C:<< < 7 $atu $atura ra ama >UU rezeleme AM: arkl rklı ta talaş ka kaldırma rma iş işlemi 2iteleme işlem i$adeleriQ i$adeleriQ D>A:0 6ap D:0 işleme derinli"i 0FFU 0akım ::D : :D,, (<) (<) iler ilerle leme me <::D (E)Mesme %ızı <>':0 Ana mi mil ge geri stroku >0C vida apı ( %!adım)

.!. Go&r#, #97 ,o&'r+: Moordinat sistemiQ 0rans ? KK, 4KK, K iş parasının koordinat sisteminden tezga% koordinat sistemine d*n&ş&m 2oktaların i$ade komutu komutu AR F>20 ? 4K,H,K Uı R U>2: ? 9, 4K, 9, K, 2: ? Oı ı, O  Eeya 2: ? 4,  4 R F>20 ? 9,4K Uı R U>2: ? 4,   R F>20 ? 9, K


98

KAYNAKLAR 4. Anonim Anonim ZC2C programla programlama ma ve operat*rl& operat*rl&kk kurs kurs notları[, notları[, tmmob tmmob akin akinee &%endis &%endisleri leri Fdası Bursa Nubesi, KK4. . C%ao! C%ao!a a C%ang, C%ang, . A. elkan elkano$ o$$, $, Z2C akine akine rogra rogram# m#ılı" ılı"ıı ve rogra rogram m 0asarı asarımı[ mı[,, :B yayınevi, Ankara, 4GG8. /. D. +ibbs, +ibbs, ZC2C para para progra programlama mlama[, [, :B yayıne yayınevi, vi, Ankara, Ankara, 4GG8. 4GG8. 8. D. +ibbs, +ibbs, ZC2C ile ile 7şlemeye 7şlemeye +iriş[, +iriş[, :B :B yayınevi, yayınevi, Ankara, Ankara, 4GG8. 4GG8. 9. . Akkurt, ZBilgisayar ZBilgisayar Montroll& 0akım 0ezga%ları 0ezga%ları ve ve C2C

CNC-tezgahlari Ders Notu

Recommend Documents