ÜNĠTE-1 ĠġLETME ve MUHASEBE İŞLETME
Ġnsanların ihtiyaçlarını karĢılamak için bir takım faaliyetlerde bulunarak mal ve hizmet üreten birimdir.
ĠĢletmenin amaçları: 1. Kar etmek
2. Mal ve hizmet üretmek 3. Kendi varlığını sürdürmek ĠĢletmenin ĠĢlevleri (Faa liyetleri): 1. Üretim 2. Pazarlama 3. Finansman
4. Personel iĢlevi ve bu iĢlevlerin en iyi Ģekilde yerine getirilmesi için Yönetim iĢlevleri: a. Planlama
b. Örgütleme Yöneltme c. Koordinasyon d. Denetim
ĠĢletme Türleri: A) Faaliyet konularına göre: • Üretim iĢletmesi • Ticaret • Turizm • Hizmet • Tarım B) Mülkiyet Bakımından: • Özel iĢletmeler • Kamu • Karma C) Büyüklüklerine Göre: • Büyük iĢletmeler • Orta • Küçük • Cüce ĠĢletmede faaliyetin oluĢabilmesi için araç -gereç, para, hammadde yani Varlıklar gereklidir. Kısaca iĢletmenin sahip olduğu ekonomik değerler. Bir de bu varlıkları sağlayan kaynaklar gereklidir. Bu kaynaklar:
ĠĢletme sahipleri: ĠĢletme sahiplerinin varlıklar üzerindeki haklarının değer olarak ifadesine SERMAYE denir. Üçüncü kiĢiler dediğimiz iĢletmeye borç verenler: Üçüncü kiĢilerin varlıklar üzerindeki haklarına değer olarak ifadesine BORÇLAR denir ĠĢletmede faaliyetler sonucunda varlıklar artarsa, iĢletme sahiplerinin hakları da artar. Bu artıĢtan doğan farka da KAR denir. Borçlanma yolu ile elde edilen varlıklarda artıĢ olursa borçlar artmıĢ olur, doğan farka da ZARAR denir. MUHASEBE
ĠĢletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değiĢiklik yaratan mali nitelikteki iĢletmelere ait bilgileri Kaydetmek - Sınıflandırmak - Özetlemek - Analiz etmek - Yorumlamak sureti ile ilgili kiĢi ve kurumlara raporlar halinde bilgi veren bir sistemdir.
Muhasebenin ĠĢlevleri: Kaydetmek
Mali nitelikteki iĢlemlere ait bilgileri belgelendirerek toplayıp belli Ģekillerde ve kurallarda yazılması Sınıflandırmak Eldeki bilgilerin belli sınıf ve gruplara göre düzenlenmesi Özetlemek Bilgilerin anlamlı Ģekilde kısaltılması, çeĢitli mali tabloların ve raporların hazırlanması Analiz ve Yorum
Raporlar ve tablolar halinde gelmiĢ bilginin ne anlama geldiğini ve olaylar ile sonuçları arasındaki iliĢkilerin araĢtırılmasıdır. Yani muhasebe sadece kayıt yapmaz, kaydedilen bilgilerin yorum ve analizini de yapar.
Muhasebenin Türleri Genel Muhasebe
Görevi, iĢletmenin varlıklarını, sermayesini, borçlarını belirlemek. ĠĢletme faaliyetlerinden dolayı meydana gelecek değiĢmeleri izlemek ve iĢletme faaliyetlerinin sonucunu ortaya koymaktır. Maliyet Muhasebesi
Sadece üretim yapan iĢletmeler için geçerlidir. Üretilen mal ve hizmetlerin üretim maliyetlerini, bunların satıĢ fiyatlarını saptar, kontrolünü sağlar ve elde edilen bilgilerle de planlamaya ve karar almaya yardımcı olur. Daha basit bir tanımla maliyet muhasebesi üretim maliyetlerinin belirlenmesi ve üretim kontrolünün yapılması amacıyla uygulanan bir muhasebe türüdür. Muhaseb eyle Ġlgileneler
• Yöneticiiler • ĠĢ sahipleri ve ortaklar • Borç verenler • ĠĢletmede çalıĢanlar • Devlet • Kamu Muhasebe Mesleği Üç guruba ayrılmıĢtır. Serbest Muhasebeci
En az lise mezunu olmak ve eğitim-öğretim durumuna göre 2 ile 6 yıl arasında staj yapma zorunluluğu vardır.Serbest muhasebecilik mesleğinin konusu Gerçek ve tüzel kiĢilere ait muhasebe defterlerini tutmak, mali tabloları ve vergi beyannamelerini düzenlemek biçiminde belirtilmiĢtir. belirtilmiĢtir. Serbest Muhasebeci Mali MüĢavir 4 yıllık lisans eğitimine sahip olmak ve 2 yıllık mesleki staj ile il e birlikte meslek sınavında baĢarılı olmak zorunluluğu vardır.Serbest muhasebeci mali müĢavirler Ģu konularda faaliyetlerde bulunurlar. Serbest muhasebecilere ait tümfaaliyetleri yapabilmenin dıĢında, iĢletmeleri n muhasebe sistemlerini kurmak ve geliĢtirmek, iĢletmecilik,muhasebe, iĢletmecilik,muhasebe, finans ve mali mevzuat ile ilgili uygulamaları düzenlemek ve konularda danıĢmanlık yapmak. Ayrıca yukarıda belirtilen konularda belgelere dayalı inceleme, analiz ve denetim yapmak, mali tablolar ve beyannamelerle ilgili olarak yazılı görüĢ vermek, rapor düzenlemek, tahkim, bilirkiĢilik ve benzeri iĢleri yapmak. Yeminli Mali MüĢavir 10 yıl boyunca SMMM olarak çalıĢmıĢ ve meslek sınavında baĢarılı olmuĢ olma zorunluluğu vardır.Yeminli mali müĢavirler ise; SMMM` lerin yaptığı danıĢmanlık ve denetim faaliyetleri yanında tasdik iĢlemleri de yapma yetkisine sahiptirler. Tasdik faaliyetleri özellikle vergi beyannameleri ile bunların ekleri ve mali tablolarla ilgili olarak yapılmaktadır. Ancak yeminli mali müĢavirler tasdik iĢlerinin sonuçlarından müĢteri ile birlikte ortak ve mütesilsilen sorumludurlar. Yeminli mali
müĢavirler muhasebe defteri ÜNĠTE-2 BĠLANÇO ve GELĠR TABLOSU MALĠ TABLOLAR Bir dönemde mali nitelikli bir sürü iĢlem meydana gelir. Bunların hepsi kaydedilir ve sınıflandırılır. Daha sonra bu çok sayıdaki bilgiler anlaĢılabilir, kullanılabilir bilgiler olarak çeĢitli amaçlara cevap vermek için değiĢik tablolar Ģeklinde özetlenir.Bu tablolara mali tablolar veya mali raporlar denir. Muhasebede en önemli tablolar Bilanço ve Gelir tablolarıdır. Mali Tabloların Genel Olarak Amaçları 1. Yöneticiler, kredi verenler, yatırımcılar ve diğer ilgililer için karar almada bilgiler sağlamak 2. Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değiĢiklikler ile faaliyet sonuçları hakkında bilgiler sağlamak 3. Gelecekteki nakit akıĢlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak BĠLANÇO Bir iĢletmenin belli bir tarihteki sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların kaynağı olan sermaye ve borçları gösteren bir mali ta blodur. • Varlıklar = Sermaye Borçlar • Özsermaye = Varlıklar - Borçlar • Sonuç (Kar / Zarar) = Dönem sonu öz sermaye - Dönem baĢı öz sermaye Bu eĢitliğe Bilanço eĢitliği denir. MALĠ NĠTELĠKLĠ ĠġLEMLER ĠĢletmeler mal ve hizmet üretmek için faaliyetlerde bulunurlarken bazı varlıklarda, yani borç ve sermayelerde değiĢiklikl değiĢiklikler er ortaya çıkar. ĠĢte değiĢiklik yaratan Mali iĢlemlere MNĠ denir. ĠĢletmenin varlıklarını, sermaye ve borçlarını değiĢtiren iĢlemdir. Bilanço eĢitliğinde değiĢme yaratan mali nitelikteki iĢlemlerin etkinlikleri Ģu Ģekilde ortaya çıkmaktadır. 1. Aktif ve pasif tarafların toplamları değiĢmeden aktiflerden birinin artması, dğerinin azalması 2. Aktif ve pasif tarafların toplamları değiĢmeden pasiflerden birinin artması, dğerinin azalması 3. Hem aktif, hem pasif artıĢı (Bilançoda her iki tarafın aynı büyüklükte artması) 4. Hem aktif, hem pasif azalması (Bilançoda her iki tarafın aynı büyüklükte azalması) 1) PeĢin mal satıĢı: Varlıkların bir unsuru olan para ile satmak amacıyla mal alındığını düĢünelim. Bu durumda varlıklardan parada azalma, malda da aynı büyüklükte bir artma olacaktır.Böylece olacaktır.Böylece varlıklar toplamında bir Ģey değiĢmeyecektir. Dolayısı ile de eĢitlik bozulmamıĢ olacaktır. 2) Maliyetine peĢin satıĢ: Bir varlık unsuru olan malın, maliyet değeri üzerinden satıldığını düĢünelim. Malda meydana gelen azalma ile para da olan aynı ölçüde artma ile varlıklar dengeye gelecektir. Bu durumda varlıkların birinde artma, diğerinde aynı büyüklükte bir azalma olacağından varlıklar toplamında bir değiĢme olmayacaktır. 3) Karlı peĢin satıĢ: Bir varlık unsuru olan malın bu sefer karlı peĢin satıldığını düĢünelim. Bu durumda parada artıĢ, maldaki azalmadan kar kadar fazla büyüklükte olacaktır. Kar iĢletme sahibinin hakkı olduğu için sermaye büyüyecektir. Dolayısı ile varlıklar toplamında kar kadar bir artıĢ olurken, aynı zamanda aynı artıĢ sermayede de meydana geldiğinden bilanço eĢitliği bozulmayacaktır. 4) Zararına peĢin satıĢ: SatıĢın zararlı yapılması durumunda ise; iĢletmeye çıkan maldan daha az para gireceğinden, varlıklar toplamında zarar kadar bir azalma olacaktır. Aynı zamanda iĢletme sahibinin varlılar üzerindeki haklarında da zarar kadar bir azalma olacağından sermayede de zarar kadar bir azalma
meydana gelecektir. Sonuçta eĢitlik yine bozulmamıĢ olacaktır 5) Kredili mal alıĢı: Kredili mal alıĢı malda bir çoğalma yaratırken borçlarda da aynı büyüklükte bir çoğalmaya neden olacaktır. Boylece varlıklardaki artıĢ borçlardaki eĢit büyüklükteki artıĢla dengeye gelecektir. GELĠR TABLOSU ĠĢletmenin belli bir döneminde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda iĢletmenin elde ettiği net karın veya dönem zararının brüt satıĢlardan baĢlayarak nasıl oluĢtuğunu gösteren bir tablodur. Bir iĢletmenin bir dönemine ait faaliyetlerinin net sonucu ve bu sonuca nasıl ulaĢıldığını gösteren mali bir tablodur. t ablodur. • Kar : Gelir > Gider • Zarar : Gelir < Gider Gelir:
Mal ve hizmet satıĢlarından, faizlerden, kiradan vb. elde edilen tutardır. Aktifteki artıĢtır. Gider:
Gelir elde etmek için yapılan harcamalardır. Aktifteki azalıĢtır. Brüt SatıĢ Karı / Zararı: SatıĢ gelirleriyle satılan malların arasındaki fark Faaliyet Karı / Zararı: Brüt satıĢ karından iĢletme faaliyetlerinin gerçekleĢmesi için yapılması gerekl i olan faalliyet giderlerinin farkıdır. Pazarlama giderleri, araĢtırma -geliĢtirme giderleri, satıĢ, dağıtım, genel yönetim(elektrik, telefon, su) vb. Dönem Net Karı / Zararı: Faaliyet karına iĢletmenin faaliyet sonucuna etkisi olan ama faliyet konusuyla ilgisi olmayan olağan dıĢı gelirlerin eklenmesi ve giderlerin çıkartılması sonucunda bulunur. Brüt satıĢlar (-) SatıĢ indirimleri = Net satıĢlar (-) Satılan malın maaliyeti (hammadde maaliyeti) =Brüt satıĢ karı / zararı (-) Faaliyet giderleri = Faaliyet
karı / zararı Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar (-) Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar (-) Finasman giderleri
= Olağan kar / zarar OlağandıĢı gelir ve karlar (-) OlağandıĢı gider ve zararlar = Dönem karı/ zararı (-) Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karĢılıkları = Dönem net karı / zararı
ÜNĠTE-3 HESAPLAR HESAP
Bilançonun her bir unsurunda iĢlemler nedeni ile meydana gelen değiĢiklikleri kaydettiğimiz çizelgeye hesap denir. Yani varlıklar, borçlar ve sermaye unsurlarının her biri varsa baĢlangıç durumunu, iĢlemlerin meydana getirdiği artıĢı, azalıĢı ayrı ayrı gösteren çizelgedir. Hesap çizelgesi Ģekil olarak Ģöyledir. Borç ve alacakta değiĢime neden olan iĢlemlere mali nitelikli iĢlemler denir. HESABI BORÇLANDIRMAK ve ALACA KLANDIRMAK Ġlgili hesapların borç tarafına (soluna) kayıt o hesabı borçlandırır. Alacak tarafına (sağına) kayıt ise o hesabı alacaklandırır. HESAP AÇMAK Ġlgili hesabın borcuna yada alacağına ilk kez kayıt yapmaktır. HESAP KALANI
Ġlgili hesabın borç toplamı ve alacak toplamı arasındaki farktır. (Borç kalanı, Alacak kalanı) HESABIN KAPALI OLMASI
Ġlgili hesapların borç ve alacaklarının toplamlarının t oplamlarının eĢitlenmesidir. Hesap kalanı yoksa o hesap kapalı demektir. AKTĠF HESAPLAR Varlıkların izlediği ve borç kalanı veren yani bilançonun aktif kısmındaki unsurlara ait hesaplar (kasa hsb, bankalar hsb, alacak senetleri hsb vb.)
PASĠF HESAPLAR Sermaye ve borçların izlendiği ve alacak kalanı veren yani bilançonun pasif tarafındaki unsurlara ait hesaplar (sermaye hsb, borçlar hsb, satıcılar hsb, borç senetleri hsb vb) GELĠR HESAPLARI ĠĢletmenin varlıklarını arttıran iĢlemlerin (gelirlerin) kaydedildiği hesaplardır. Gelirler hesap kavramında daima alacakta yer alır. GĠDER HESAPLARI ĠĢletmenin varlıklarını azaltan iĢlerin (giderlerin) kaydedildiği hesaplardır. Giderler hesap kavramında daima borçta yer alır. ArtıĢların ya da azalıĢların hesabın hangi tarafında yazılacağına o hesabın niteliği belirler. SERMAYEDEKĠ DE?ĠġMELERĠN GELĠR ve GĠDER HESAPLARINDA ĠZLENMESĠ Sermaye hesabının alacağına iĢletmenin sermayesini çoğaltan değiĢtiren gelirler, borcuna da iĢletmenin sermayesini azaltan giderler kayıt edilir. ĠĢletmenin öz sermayesini etkileyen iĢlemlerde gelir ve gider hesapları diye adlandırılan sonuç, dolayısı ile özsermaye, sermaye ile bağlantılı olduğu için iĢlemler sonuç hesaplarında incelenir. Faaliyetlerine bağlı olarak bir gelir doğduğunda sermayeyi arttıracağından ilgili gelir hesabının alacağına yazılır. Örneğin: faiz gelirleri hsb, komisyon gelirleri hsb, satıĢlar hsb, vb. gelir hesapları her zaman alacak kalanı verir. Kalanlarda dönem karı veya zararı hsb 'na borçlandırarak devredilir. Bir gider ortaya çıktığında sermayede azalıĢ olacağından ilgili gider hesabında incelenir. ĠĢletmenin gelir elde etmesi için bir aktifin (varlığın) kullanılması veya
tüketilmesi sonucu oluĢur. Gider oluĢtuğunda ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir. Hesap dönemi sonunda kalanlarda dönem karı veya zararı hsb 'na alacaklandırılarak kaydedilir. HESAPLARIN HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI SINIFLANDIRILMASI Hesaplar bilanço ve gelir tablosunun
oluĢturulmasında iki gruba ayrılır.
Bilanço Hesapları: a. Varlık Hesaplan (Aktif Hesaplar) b. Borç Hesaplan (Pasif Hesaplar) c. Özsermaye Hesapları (Pasif Hesaplar)
l-
Gelir Tablosu (Sonuç) Hesapları a. Gelir (Hasılat) Hesapları b. Gider Hesapları 2-
Kayıtların Temel Olup olmamasına göre: 1- Asli Hesaplar :
Varlıklar, borçlar ve sermayeyi oluĢturan unsurlarla gelir giderleri etkileyen ve ifade eden hesaplar 2- Düzenleyici Hesaplar : Asli hesaplan etkileyen aktif ve pasi f değerlerin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlamak için kullanılır, (verilen çekler ve ödeme emirleri hs. gibi) 3- Geçici Hesaplar: Tamamlanmayan iĢlemler ve belirli bir süre veya bir konu için kullanılan hesaplardır. 4- Nazım Hesap : Aktif veya pasiflerde değiĢme yaratmayan, iĢletme yönetimi tarafından bilinmesi gereken iĢlemlere ait hesaplardır.Bilançonun hem aktif hem de pasifinde aynı adla karĢılıklı olarak yer alır. Kapsanılana göre: Ana Hesaplar : Bankalar Hs.
Yardımcı Hesaplar : ĠĢ Bankası Hs. , DıĢbank Hs. gibi HESAP PLANI
Bir iĢletmede kullanılacak hesapların muhasebenin temci kavramları ve ilkeleri doğrultusunda sistemli bir Ģekilde gruplandırılmıĢ olarak yer aldığı listeye denir. TEKDÜZEN HESAP PLANI ( ÇERÇEVESĠ): 1.1.1994 tarihinden itiba ren tek düzen hesap planına uyulma zorunluluğu getirilmiĢtir. THP 'ndaki hesaplar desimal (ondalık) kodlama sistemine göre l 'den 9 'a kadar düzenlenmiĢtir. Tekdüzen Hesap Planından amaç, bütün iĢletmeler arasında ve muhasebe sistemi ile mali tablolar aras ında uyumluluk sağlamaktır. Hesap Sınıflan: 1. Dönen varlıklar : Para veya l yıl içinde paraya çevrileceği yada kullanılacağı tahmin edilen varlıkları kapsar. 2. Duran varlıklar : Normal koĢullar altında l yıl içinde elden çıkarılması düĢünülmeyen veya yararları l yıl sona ermeyecek olan varlıkları kapsar 3. Kısa vadeli yabancı kaynaklar : En çok l yıl yada bir faaliyet dönemi sonunda ödenmesi gereken borçlan kapsar. 4. Uzun vadeli yabancı kaynaklar : l yıl yada bir faaliyet döneminden daha uzun sürede s ürede ödenecek olun borçlan kapsar. 5. Özkaynaklar : ĠĢletme sahip ve ortaklarının iĢletmeye tahsis ettiği sermaye. Faaliyetlerden elde edilmiĢ fakat
ortaklara verilmeyip iĢletmede bırakılan karları, Değer yükselmelerinin neden olduğu artıĢlar ve dönemin net karına ait hesaplan kapsar. 6. Gelir tablosu hesapları: Varlık veya hizmet satıĢlarından faiz, kira gibi gelir iĢlemleri ile gelir elde etmek amacıyla tüketilen ve sermayeyi azaltıcı etkisi olan iĢlemlere ait hesapları kapsar.
7. Maliyet hesapları : Mal ve hizmetlerin planlandığı Ģekilde üretilmesi ve yapılması için katlanılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlanna dönüĢtürülerek izlendiği hesaplan kapsar. 8.Nazım hesapları : Varlıklarda, borçlarda ve sennayede artıĢ yada azalıĢ yaratmayan, ancak iĢletme yönetimi ve diğer ilgililer tarafından bilinmesi ve izlenmesi gereken iĢlemlere ait hesaplan kapsar.
ÜNĠTE-4 MUHASEBE KAYIT BELGELERĠ VUK'NA GÖRE TUTULMASI ZORUNLU DEFTERLER 2. Sınıf tüccarların tutması zorunlu defterler: a. ĠĢletme hesabı defteri b. Günlük parakende ve hasılat defteri c. Kambiyo senetleri defteri
1.Sınıf tüccarların tutması zorunlu defterler a. Yevmiye (günlük) defter b. Büyük defter (defteri kebir) c. Envanter defteri
d. Günlük kasa defteri e. Kambiyo senetleri defteri
Ayrıca VUK'a göre iĢletmeler faaliyetin niteliğine göre, "imalat defteri, bitim iĢleri defteri, istihsal defteri, ambar defteri, yabancı ulaĢtırma kurumlarının hasılat defteri, damga vergisi defteri, banka banker ve sigorta Ģirketlerinin gider vergisine iliĢkin kayıtlarının yer aldığı defter." tutmak zorundadırlar. Ticari kanuna göre tüzel kiĢi niteliğindeki iĢletmeler "karar defteri " tutmak zorundadırlar. Bu ticari defterlerin mutlaka belgelere dayanması gerekir. Fatura, fıĢ vs. gibi YEVMĠYE DEFTERĠ: ĠĢletmeler tarafından her yapılan iĢlem sonucunda bilanço eĢitliğinin unsurları arasında meydana gelen artıĢ ve azalıĢlann yazıldığı deftere Büyük Defter ( Defteri Kebir) denir. ĠĢletmeler büyük defterde hata olmasını önlemek ve günlük iĢlemler hakkında topluca bilgi edinebilmek için hesaplan önce baĢka bir deftere geçirirler, bu deftere GÜNLÜK DEFTER ( YEVMĠYE DEFTERĠ) denir. ĠĢlemi bütünü ile kayda alan ve paralel çizgilerle sınırlanan kısma madde denir. Sayfa nosu:
Büyük defter bağlantı numarası ĠĢlemlerin kayıt sırasının numarası (madde nosu) ...iĢlemlerin kayda alındığı tarih... Borçlu hesap adı Alacaklı hesap adı ĠĢleme ait açıklamalar Bir sonraki iĢlemin kayda alındığı tarih Borçlu hesap tutarı Alacaklı hesap tutarı 1- Basit Madde;
Bir taraf borç hesabı, diğer taraf alacak hesabıdır ( yukardaki gibi ) 2- BileĢik Madde : Bir taraf borçlanırken diğer tarafın birden fazla alacaklandığı yada bir taraf t araf alacakanırken diğer tarafın birden fazla borçlandığı maddedir. 3- KarıĢık Madde : Birden çok hesabın borçlanıp alacaklandığı ma ddedir. Yevmiye defterinde yapılan her iĢlemin kaydının yani. her maddenin borç ve alacak toplamları eĢit
olacağından, yevmiye defterinin borçlu hesap tutarı toplanılan ile alacaklı hesap toplamları da birbirine eĢit olacaktır. Bir sonraki sayfaya geçerken sütunlar toplanır ve sonraki sayfaya aktarılır. Borç toplamı = Alacak toplamı = Yevmiye toplamı BÜYÜK DEFTER ( DEFTERĠ KEBĠR) ĠĢletmeler tarafından her yapılan iĢlem sonucunda bilanço eĢitliğinin unsurları arasında meydana gelen artıĢ ve azalıĢların yazıldığı deftere Büyük Defter ( Defleri Kebir) denir. Defter sayfaları tahmini iĢlem sayısına göre bölüĢtürülür. Mesela kasa hsb.da çok iĢlem olacağı için çok sayfa ayrılır, sermaye hsb. Daha çok fazla iĢlem yapılmayacağı için 1 -2 sayfa yeterlidir. Bu bölüĢtürme iĢlemi defterin iç kapağına listelenir. 1. Sayfada sermaye hes, 2 -20 sayfalar kasa hsb. gibi. Sayfa no: .......Hesabı sayfa no Tarih Yevmiye kayıt no Açıklama Tutar Tarih Yevmiye kayıt no Açıklama Tutar YARDIMCI (MUAVĠN ) DEFTER Büyük defterdeki ana hesabın ayrıntılarını göstermek amacıyla tutulan defterlerdir. Örneğin birçok müĢteriye kredili satıĢ yapılır ve bunlar ana defterde tek bir hesapta Alıcılar Hsb.'da gösterilir. Kime kredili satıĢ yapmıĢız, ne zaman yapmıĢız, bunları büyük defterde göremeyiz. MüĢterilerin herbirinin borç, ödeme, kalan borç durumunu görmek için yardımcı defter kullanırız. Her müĢteri için bir hesap açıp, durumu izleyebiliriz. MĠZAN Yevmiye defterindeki kayıtların büyük deftere doğru olarak geçirilip geçirilmediğini geçirilmediğini kontrol etmeye yarayan tablodur. Dönemsel olarak ve genellikle1 ay sonlarında çıkarılır ĠĢletmenin adı / Mizanın ait olduğu tarih Sıra No Büyük Defter Sıra No Hesaplar TUTARLAR ALACAKLAR Borç Alacak Borç Alacak --- --- --- --- --- --- ---
• Borç kalanı toplamı = Alacak kalanı toplamı • Borç Toplamı = Alacak Toplamı = Yevmiye Toplamına Büyük defterdeki sıraya göre yapılır. Geçici Mizan ay sonlarında hazırlandığında aylık mizan, dönem kayıtlan öncesinde hazırlandığında Genel Geçici Mizan, dönem sonunda envanter kayıtlarından sonra hazırlanırsa Kesin Mizan adını alır. Defterlerin Tastik Zamanları: (VUK maddeleri gereğince noter tarafından tastik olurlar.) a. Öteden beri iĢe devam eden iĢletmelerde; ertesi yıl kullanılacak defterleri Aralık ayında b. Yeniden iĢe baĢlayanlar, sınıf değiĢtirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler; iĢe baĢlama, sınıf değiĢtirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce c. Vergi mükellefiyeti kalkanlar; muaflıktan çıkma tarihinden baĢlayarak 10 gün içinde d. Defterlerin dolması halinde ve diğer nedenlerle yıl içinde defter kullanmak zorunda kalanlar kullanmadan önce e. Aynı defteri ertesi yıl kullanacak olan iĢletmeler kullanacağı yılın ocak ayı içinde Tastik iĢlemlerini yapmak zorundadırlar. Defter tutarken uyulması zorunlu kurallar : (VUK. Ticaret Kanununa göre) a. Defterler ve kayıtlar Türkçe tutulurlar b. Defterler mürekkepli kalemle yazılırlar c. Satırlar çizilmeksizin boĢ bırakılamaz ve atlanamaz. Satır aralarına yazılamaz d. Sayfalar ciltten kopanlamaz.yırtılamaz kopanlamaz.yırtılamaz e. Deftere geçirilen kayıt çizilmek, silinmek, karalanmak suretiyle okunmaz, hale getirilemez f. Yevmiye defterine yapılan yanlıĢlıklar ancak muhasebe kurallarına göre düzeltilir. Diğer defterlerdeki yanlıĢlıklar okunulabilir Ģekilde çizilip üst yada yan tarafına doğrusu yazı larak düzeltilir. g. ĠĢlemler defterlere günü gününe geçirilmesi esas olmakla birlikle iĢlemler en geç 10 gün içinde defterlere kaydedilmelidir, (kayıtlarını muhasebe fiĢleri, primi nota ve bordro gibi yetkililerin imzasını taĢıyan belgelere dayanarak yürüten iĢletmelerde bu süre 45 gündür.)
h. Günlük kasa. günlük perakende satıĢ ve hasılat defteri ile serbest meslek kazanç defterine iĢlemler günü gününe kaydedilir. MUHASEBE FĠġLERĠ Ticari iĢlemler nitelikleri bakımından; a. Kasa ile ilgili iĢlemler 'o Kasa giriĢ iĢlemlerine TAHSĠL iĢlemleri Kasa çıkıĢ iĢlemlerine TEDĠYE iĢlemleri denir. b. Kasa ile ilgisi olmayan iĢlemlere de MAHSUP iĢlemi denir. ĠĢlemler direk ticari belgeler dayanılarak defterlere geçirilebileceği gibi önce Muhasebe fiĢlerine - ki bunlar iĢlemin niteliğine göre ayrılan ve iĢlemin adını taĢıyan Tahsil FiĢi, Tediye FiĢi yada Mahsup FiĢi'dir.Kaydedilip daha sonra defter kayıtlarına geçirilir. Bu fiĢlerin kullanılması yasal bir zorunluluk değildir ama kayıt düzenini sağlamak, yanlıĢ kayıt ihtimalini azaltarak, kayıtların kontrolünü kolaylaĢtırmak ve aynı nitelikteki iĢlemlerin toplu olarak görülmesini sağlamak açısından önemlidir. Tahsil FiĢi: ĠĢletmenin kasasına giren paraların ne için alındığını ve bu tahsilatın karĢılığında hangi hesaba vey a hesaplara alacak kaydedildiğini gösteren belgedir. Kasaya para girdiği için Kasa Hs. borçlanacağından tahsil fiĢinde sadece Alacaklı hesap bulunur. Tediye FiĢi: ĠĢletmenin kasasından çıkan paranın ne için ödendiğini ve bu ödemenin karĢılığında hangi hesa p veya hesapların borçlandığını gösteren belgedir. Kasadan para çıktığı için Kasa Hs. alacaklandığından sadece borçlu hesap bulunur. Mahsup FiĢi: Kasa hesabını ilgilendirmeyen iĢlemlerin kaydı için kullanılır. Kredili alıĢlar, satıĢlar, çek alınıp verilmesi, alınıp verilmesi gibi. TĠCARĠ BELGELER Günlük iĢlemleri belgelemek için kullanılan belgelerdir. ĠĢlemin konusunu, kimler arasında yapıldığını, iĢlemin tarihini, tutarını gösterir. Bu belgelere ispat Edici Belgelerde denir. VUK'daki belgeler:
• Fatura • Parekende satıĢ fiĢi • Gider pusulası • Mühtasil makbuzu • Ücret bordrosu • TaĢıma irsaliyesi • Yolcu listeleri • YazıĢma belgeleri vb. TTK'daki belgeler:
• Poliçe • Bono • Çek • Hisse senedi • Tahvil • Emtia senetleri • Nakliyat belgeleri (ordino, konĢimento, manifesto, hamule senedi, taĢıma senedi) Tutulması zorunlu defterleri ve belgeleri saklama süreleri TTK'na göre, Ait oldukları yıldan baĢlayarak 10 yıl VUK'na göre, Ait oldukları yıldan baĢlayarak 5 yıl ÜNĠTE-5 MUHASEBE SÜRECĠ Bir dönemi kapsayan ve muhasebe sürecini oluĢturan muhasebe iĢlemleri : 1. AçılıĢ veya DonembaĢı envanterinin yapılması 2. AçılıĢ veya DonembaĢı bilançosunun yapılması 3. Envanter bilgilerinin envanter defterine kaydı 4. Yevmiye defterine açılıĢ kayıtlarının yapılması
5. Büyük deftere kayıt 6. Hergün yapılan günlük iĢlemlerin yevmiye defterine oradan da büyük deflere geçirilmesi 7. Aylık mizanların ve dönem sonunda Genel Geçici Mizanın hazırlanması 8. Dönem sonu itibariyle envanter çıkarılması ve sonuçların Envanter deflerine kaydı 9. Envanter kayıtlarının (dönemsonu muhasebe iĢlemlerinin) yapılması 10. Kesin mizan çıkarılması 11. Gelir Tablosu ve Dönemsonu Bilançosunun hazırlanması ĠĢletmelerde hesapların açılıĢı genelde l Ocak tarihinde yapılır, çünkü genelde muhasebe dönemi l takvim yılıdır. Yeni kumlan iĢletmelerde açılıĢ bilançosu tarihi kurulduğu gündür, iĢe devam eden iĢletmelerde dönemsonu bilançosu aynı zamanda yeni dönemin dönembaĢı bilançosudur. Ġsletmenin mali durumunu oluĢturan varlıkların ve borçlann saptanması iĢl emine ENVANTER ÇIKARMA denir. Yani; ĢaĢmak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle bilanço günündeki varlıkları ve borçlan kesin olarak ayrıntılı Ģekilde saptamaktır. Envanter deferine göre V=B+S eĢitliği itibariyle AçılıĢ Bilançosu düzenlenir. BĠLANÇO, envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifli ve karĢılıklı olarak değerleri itibariyle düzenlenmiĢ özetidir. Yada bildiğimiz tanımıyla iĢletmenin belli bir tarihteki sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların kaynağı olan sermaye ve borçlan gösteren mali tabl odur ĠĢe baĢlama tarihinde çıkarılan envanter Envanter Deflerine kaydedilir. Yani dönembaĢında kayıtların yapılacağı ilk deflerdir..iĢletmenin açılıĢ tarihinde ve her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanterler ve bilançoların kaydedildiği deflere ENVANTER DEF TERĠ denir. AçılıĢ bilançosu düzenlendikten sonra bilançodaki unsurların kendi adını taĢıyan ilgili hesaplara kayıtları yapılarak hesaplar açılır ve ilk olarak yevmiye defterine kaydedilir. Bu kayıt iĢlemine AÇILIġ KAYDI denir. DönembaĢında yer alan unsurlar önce yevmiye defterine oradanda büyük deftere geçirilir. Yevmiye defterindeki ilk kayıt açılıĢ bilançosunda yada dönembaĢı bilançosunda yer alan varlıklar, borçlar ve sermaye unsurlarını hesaplara yansıtmak üzere yapılan hesapların açılıĢ kaydıdır. Bu ilk kayıttan sonra günlük iĢlemler yevmiye defterine tarih sırasıyla belgelere dayanarak maddeler Ģeklinde kayda alınır. Yevmiye defterine maddeler halinde yapılan kayıtta borçlandırılan ve alacaklandınlan hesaplar, büyük defterde o hesap için ayrılan sayfada hesabın durumuna göre borç yada alacak tarafına kaydedilir. Belli dönemler sonunda genellikle ay sonlarında Yevmiye defterindeki kayıtların Büyük deftere doğru olarak geçirilip geçirilmediğini kontrol etmek için aylık mizanlar düzenlenir. Mizan da hesapların hesaplanıl borç - alacak toplamları ile yevmiye defterinin borç - alacak toplamları arasında olması gereken eĢitlik kontrol edilir.EĢitlik varsa bmtik deftere kayıtlar hatasız girmiĢ demektir. ĠĢletmenin bir dönemlik günlük iĢlemlerinin kaydından sonra dönem sonunda genel geçici mizan çıkartılır. Genel geçici mizandaki hesapların kalanları iĢletmenin o dönemdeki faaliyetlerinin sonucunu vermez. Bu nedenle dönem sonunda ayrıca fiili durumu saptamak için, saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek suretiyle iĢletmenin varlıkları ve borçlan kesin ve ayrıntılı olarak saplanır. Bu iĢleme MUHASEBE DIġI ENVANTER denir. Muhasebe DıĢı envanterde bulunan sonuçlar hesapların kalanlarına eĢit değilse kırılma, kaybolma kuruma gibi nedenlerden dolayı, hesapların kalanları ile envanter sonucunda ortaya çıkan gerçek tutarlar arasındaki farkı ortadan kaldırmamız gerekecektir. Farkları ortadan kaldırmak için yaptığımız iĢlemlere de MUHASEBE ĠÇĠ ENVANTER (Envanter iĢlemleri) denir. Bu iĢlemlerin yevmiye ve büyük deftere kaydı yapılır. Hesapların kalanlan envanter sonuçlarına eĢit hale getirildikten sonra kayıtların doğruluğunu gösterecek olan Kesin Mizan çıkartılır.Bu mizandaki kalanlar iĢletme varlıklarını ve bu varlıkların
kaynaklarını oluĢturan unsurların gerçek büyüklüğünü gösterir. Bu nedenle Dönemsonu Bilançosu kesin mizandan yararlanılarak hazırlanır. Kesin mizandaki hesap kalanlarına dayanılarak çıkarılan bilançonun düzenlenmesinden sonra o döneme ait hesaplann kapatılması gerekir. Hesabın kapalı olması demek hesabın kalan vermemesi demektir. Yani alacaklar toplantıyla, borçlar toplamının birbirine eĢit olmasıdır. Hesaplann kapatılması iĢlemi, hesap döneminin sona erdirilmesi demektir. Yevmiye defterindeki hesaplann kapanıĢının yapıldığı kayda da KAPANIġ MADDESi yada KAPANIġ KAYDI denir. ÜNĠTE-6 MUHASEBENĠN TEMEL KAVRAMLARI ve GENEL KABUL GÖRMÜġ MUHASBE ĠLKELERĠ Muhasebe kavram ve ilkelerinin genel kabul görmüĢ olma özelliği, bunların evrensel nitelikte ve yaygın uygulama alanına sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Muhasebenin temel kavramları 12 adettir. l - Sosyal sorumluluk kavramı:
Muhasebe bilgilerinin düzenlenip sunulmasında tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder. 2- KiĢilik kavramı : ĠĢletmenin, iĢletme sahibinden ve diğer kiĢilerden ayrı olduğunu, iĢletmenin muhasebe iĢlemlerinin sadece bu kiĢilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür. Bilanço eĢitliğide bu kavrama dayanır. 3- ĠĢletmenin sürekliliği kavramı : ĠĢletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. Bu kavram maliyet esasının temelini oluĢturur. 4- Dönemsellik kavramı; ĠĢletmenin ömrünün belli dönemler bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk t ahakkuk esasına göre muhasebeleĢtirilmesi, muhasebeleĢtirilmesi, aynı döneme ait gelir ve giderlerin karĢılaĢtırılması gereğini ifade eder. 5- Parayla ölçülme kavramı : Parayla ölçülebilen iktisadi olayların ve iĢlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Enflasyonun ençok etkilediği kavramdır. 6- Maliyet esası kavramı : ĠĢletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleĢtirilmesinde, muhasebeleĢtirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğ ini ifade eder. 7- Tarafsızlık ve belgelendirme kavramı : Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiĢ objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder. 8- Tutarlılık kavramı : ĠĢletmenin muhasebe politikasının birbirini izleyen dönemlerde de aynı Ģekilde uygulanması gereğini ifade eder. 9- Tam açıklama kavramı : Mali tabloların yeterli, açık ve anlaĢılır olması gereği ni ifade eder. 1O- Ġhtiyattık kavramı : Gelecekte ortaya çıkabilecek gider ve zararlar gibi iĢletmenin karĢılaĢabileceği risklerin gözönüne alınması gereğini ifade eder. 11-Önemlilik kavramı: Bir hesap kalemi ve tabi mali bir olayın nisbi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararlan etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. 12-Özün düĢünceliği kavramı : ĠĢlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara iliĢkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
GENEL KABUL GÖRMÜġ MUHASEBE ĠLKELERĠ Amacı: Sermeye koyan ve sonradan kendilerine ait kârı iĢletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacakların iĢletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların iĢletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların, muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir Ģekilde tesbit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belirli bir ticarii iĢletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır. A) Gelir Tablosu Ġlkeleri : SatıĢların, gelirlerin, satıĢlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait iĢletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmıĢ ve gerçeğe uygun olarak gösteril mesini sağlamaktır. 1. GerçekleĢmemiĢ satıĢlar, gelir ve karlar: GerçekleĢmiĢ gibi veya gerçekleĢen tutardan fazla veya az gösterilmemelidir. Dönem baĢında ve sonunda doğru hesap kesimi iĢlemi yapılmalıdır. 2. Belli bir dönemin satıĢları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satıĢların maliyeti ve giderleri ile karĢılaĢtırılmalıdır. karĢılaĢtırılmalıdır. 3. Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır. 4. Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, bakım ve onarım ve diğer gider grupları arasında uygun bir Ģekilde dağıtılmalıdır. 5. Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir. 6. Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve nitelikler dıĢında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir. 7. KarĢılıklar, iĢletmenin karını keyfi bir Ģekilde azaltmak veya bir döneme ait kan diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır. 8. Dönem sonuçlarının tespiti ile ıngulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değiĢiklik yapıldığı takdirde, bu değiĢikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir. 9. Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ıt'adc eden. Ģarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir Ģekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tab losuna yansıtılır. ġarta bağlı gelir ve karlar ise gerçekleĢme ihtimali yuksekte olsa herhangi bir tahakkuk iĢlemi yapılmaz, dipnotlarda açıklama yapılır. B.) Bilanço Ġlkeleri : Sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kân isletmede bırakan sahip ve hi ssedarlar ile alacaklıların isletmece sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir Ģekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte iĢletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılması. Bütün varlıklar gayrisafi değerleriyle gösterilirler. C) Varlıklara iliĢkin ikeler 1. ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüĢebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir . 2. ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüĢmeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubunda gösterilir. 3. Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerlerle gösterebilmek için.Varliklardaki için.Varliklardaki değer düĢüklüklerini göstererek karĢılıklarının ayrılması zorunludur. 4. Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 5. Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont iĢlemleri yapılmalıdır. 6. Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetim çeĢitli dönem maliyetine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan
amortismanların birikmiĢ tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir. 7. Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeĢitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her döneni ayrılan tükenme paylarının birikmiĢ tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir gösterilmelidir 8. Bilançonun dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden iĢletmenin sermaye ve yönelim bakımından iliĢkili bulunduğu ortaklara, personele, iĢtiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. 9. Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk iĢlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir. 10. Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir. Bu ilke diğer teminatlar içinde geçerlidir. Ayrıca, iĢletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının da bilanço dipnot veya eklerinde açıkça gösterilmesi gerekmekt edir. D) Yabancı Kaynaklara iliĢkin ilkeler 1. ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçlan, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. 2. ĠĢletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiĢ gel memiĢ borçlan, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. 3. Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartıĢmalı olanları da içermek üzere, iĢletmenin bilinen veya tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynaklan kayıt ve tespit edilmeli bilançoda gösterilmelidir. 4. Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 5. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerlen ile gösterebilmek için reeskont iĢlemleri yapılmalıdır. 6. Bilançoda kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yer alan borçlar, bo rçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan isletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iĢtiraklere ve bağlı ortaklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. E) Özkaynaklara iliĢkin ilkeler 1. ĠĢletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla iĢletme varlıkları üzerindeki haklan öz, kaynaklar grubunu oluĢturur. 2. ĠĢletmenin ödenmiĢ sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir. 3. ĠĢletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. 4. Özkaynaklann bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiĢ yıllar zararları ile dönem zararı. öz kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır. 5. Öz.kaynakları; ödenmiĢ sermaye, sermaye yedekleri. kar yedekleri, geçmiĢ yıl karları (zararları) ve dönem net kan (zararı)'ndan oluĢur ÜNĠTE-7 STOKLAR Dönen varlıklar a. Hazır değerler b. Menkul kıymetler c. Ticari alacaklar
d. Diğer alacaklar e. Stoklar f. Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları
g. Diğer dönen varlıklar Stoklar
a. Ġlk madde ve malzeme
b. Yeni mamüller - üretim c. Mamüller d. Ticari mallar
e. Diğer stoklar f. Stok değer karĢılığı düĢüĢü ( -) g. Verilen sipariĢ avansları STOKLAR
ĠĢletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği bir yıl içerisinde nakte çevrilebileceği düĢünülen varlıklardır. KDV (Katma Değer Vergisi) Mal veya hizmetin bedeli üzerinden bu bedelin belli bir yüzdesi karĢılığında ayrıca ödenen yada ödenecek olan tutardır. KDV'nin muhasebeleĢtirilmesinde kullanılan hesaplar : 1) Ġndirelecek KDV Hesabı: ĠĢletmenin satın aldığı her türlü mal ve hizmetin bedeli üzerinden satıcıya ödenen veya ödenecek olan kdv'nin kaydedildiği hesaptır. Bu kdv her zaman hesabın borcuna kaydedilir. 2) Hesaplanan KDV Hesabı: ĠĢletmenin sattığı her türlü mal ve hizmetin bedeli üzerinden alıcıdan aldığı yada alacağı kdv'nin kaydedildiği hesaptır. Bu kdv her zaman hesabın alacağına kaydedilir. 3) Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabı : ĠĢletmenin yaptığı iĢlemler sonucunda Hesaplanan KDV. Ġndirilecek KDV t utarından büyükse aradaki fark ay sonunda bu hesabın alacak tarafına yazılır. ( Hes.Kdv - Ġnd. Kdv) 4) Devreden KDV Hesabı ĠĢletmenin yaptığı iĢlemler sonucunda Ġndirilecek KDV, Hesaplanan KDV tutarından büyükse aradaki fark ay sonunda bu hesabın borç tarafına yazılır. ( Ġnd.Kdv - Hes. Kdv) MAL HAREKETLERĠNDE ĠZLENEN KAYIT YÖNTEMLERĠ: l-
ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMĠ :
ĠĢletmedeki mal mevcudunun bellirli aralıklarla yapılacak sayım ve değerleme ile bilinebileceği esasına dayanır. Mal çeĢidinin çok ve küçük hacimli, nisbeten ucuz fiyatlı birimlerden oluĢan isletmelerde kullanılır. DönembaĢı mal mevcudu, dönem ıçı alıĢları, alıĢ giderleri, alıĢ iadeleri ve alıĢ ıskontoları Ticari Mallar Hesabı (TMH)'na kaydedilir. SatıĢlar ise Yurtiçi SatıĢlar Hesabı (YlSH)'nın alacağına kaydedilir. DönembaĢı Mal Mevcudu: DönembaĢı bilançosunda yer alan Ticari Mallar mevcudu yevmiye defterine yapılan açılıĢ kaydından sonra binlik defterdeki TMH nın borç kısmına ilk kayıt olarak geçer AlıĢlar: Ticari mallar hesabı, Ġndirilecek KDV hesabı, Kasa hesabı ve/veya satıcılar hesabı AlıĢ giderleri: Ticari mallar hesabı, Ġndirilecek KDV hesabı, Kasa hesabı ve/veya satıcılar hesabı AlıĢtan iadeler: Kasa hesabı ve/veya satıcılar hesabı, Ticari mallar hesabı, Ġndirilecek KDV hesabı AlıĢ iskontoları: Satıcılar hesabı, Ticari mallar hesabı SatıĢlar: Kasa hesabı ve/veya Alıcılar hesabı, yurtiçi satıĢlar hesabı, Hesaplanan KDV hesabı SatıĢ giderleri: Pazarlama satıĢ ve dağıtım hesabı, Ġndirilecek KDV hesabı, Kasa hesabı ve /veya alıcılar hesabı SatıĢ iskontoları: SatıĢ iskontoları hesabı, Alıcılar hesabı Mal satıĢ kârı veya zararı ancak dönemsonunda hesaplanır. SatıĢların kaydı dönemiçinde TMH'na iĢlenmediği için dönemsonu mal mevcudunu ve satıĢların maliyetini göremeyiz. Bunun için dönemsonunda malların sayımının yapılması gerekir. Yapılan sayım sonucu bulunan dönemsonu mal mevcudu TMH borç kalanından çıkartıldığında satılan malların maliyeti bulunur. Bulunan bu maliyet TMH dan düĢülerek Satılan Ticari Mallar Maliyeti Hesabına aktarılır. SMM = DBMM + Alımlar - DSMM TM l IS Borç Kalanı
2-
DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMĠ:
Dönemi içinde her zaman mevcut malların miktarını ve maliyetini, bunun yanında satıĢların tutarını ve
maliyetini gösterecek Ģekilde kayıt esasına dayalı bir sistemdir.Çok büyük hacim ve birim değeri yüksek, çeĢit olarak az mal çeĢidine sahip iĢletmelerde kullanılır. TMH'nın yardımcı defterleri olarak stok kartları 'düzenlenir. Stok kartı giren, çıkan ve kalan mallan miktar olarak, birim fiyat ve tutar itibarıyla gösterdiğinden malların maliyetini izleme olanağı sağlar. DönembaĢı Mal Mevcutlu: DönembaĢı bilançosunda yer alan Ticari Mallar mevcudu yevmiye defterine yapılan açılıĢ kaydından sonra büyük defterdeki TMH'nın borç kısmına ilk kayıt olarak geçer . Hesapta görülen tutar DBMM'un maliyet üzerinden değerim gösterir. AlıĢlar: Ticari mallar hes, Ġndirilecek KDV hes, Kasa hes, ve/veya satıcılar hes. AlıĢ Giderleri: Ticari mallar hes, Ġndirilecek KDV hes, Kasa hes, ve/veya satıcılar hes. AlıĢtan Ġadeler: Kasa hes,ve/veya satıcılar hes,Ticari Mallar hes, Ġndirilecek KDV hes. AlıĢ Ġskontoları: Satıcılar hes, Ticari Mallar hes. SatıĢlar: Kasa hes, ve/veya satıcılar hes, Yurtiçi satıĢlar hes, Hesaplanan KDV hes, SatıĢ Giderleri: Pazarlama SatıĢ ve Dağıtım hes, Ġndirilecek KDV hes, Kasa hes ve/veya Alıcılar hes. SatıĢtan Ġadeler: SatıĢtan Ġadeler hes, Hesaplanan KDV hes, Kasa hes ve/veya Alıcılar hes, Ticari Mallar hes, Satılan Ticari Mallar Maliyet hes SatıĢ Ġskontoları: SatıĢ Ġskontoları Hes, Alıcılar Hes. SatıĢlar: 2 madde Ģeklinde kaydedilir, l .madde satıĢ iĢleminden elde edilen satıĢ hasılatı ile ilgili kayıt, 2.madde de satılan malın maliyetiyle ilgili kayıttır Satılan mallar farklı tarih ve fiyatlarda alınmıĢ olabilirler.alınan malların tamamı değikle bir kısmı satıldığından bu malların maliyetlerini o anda hesaplayamayız. Bunun için satılan malların maliyetleri haftalık, aylık yada üç aylık dönemler sonunda bazı maliyet hesaplamaları sonucunda Satılan Mallar Maliyet HS'na devredilir. Bu yöntemler; Gerçek Maliyet Yöntemi: Az sayıda ve yüksek değerli mal alımı sapan iĢletmeler ıcın uygundur. Satılan malın gerçek satın alınıĢ maliyeti üzerinden belirlenmesidir. Ġlk Giren Ġlk Çıkar Yöntemi ( Flt'O): Ġlk satın alınan malın ilk önce satılacağı varsayılır. Son Giren Ġlk Çıkar Yöntemi ( LĠFO): L ĠFO): En son alınan malın ilk önce satılacağı varsayılır. Ortalama Maliyet Yöntemi: Ağırlıklı Ortalama M.Y: O ana kadar alınmıĢ olan farklı fiyatlardaki alımların toplam maliyetlerinin, toplam miktarına bölünmesiyle bulunan ortalamaya göre saptanır. Hareketli Ortalama M. Y:
Ortalama maliyet her alımda tekrar hesaplanır. Mal satıĢ kârı veya zararı satıĢlarla, satılan malların maliyetlerinin karĢılaĢtırılması karĢılaĢtırılması suretiyle bulunur. Bu amaçla sonuç hesaplan olan "Yurtiçi SatıĢlar Hs., Satılan Ticari Mallar Maliyet Us., Pazarlama SatıĢ ve Dağıtım Giderleri Hs., SaıĢtan Ġadeler Hs., SatıĢ Iskontoları Hs. '" Dönem Kârı veya Zararı Hs.'na devredilerek kapatılır. MAL ALIM SATIMINDA KULLANILAN BELGELER
Mal alım satım iĢlemlerinin belgelere dayandırılması gerekir. Bu konu ile ilgili olarak gerekli belgeler, Vergi Usul Kanununda Fatura ve Fatura yerine geçen vesikalar adı altında bir bölümde toplanmıĢtır. FATURA :
Fatura satılan emtia veya yapılan iĢ karĢılığında müĢterinin borçlandığı meblağı göstermek üze re
emtiayı satan veya iĢi yapan tüccar tarafından müĢteriye verilen ticari vesikadır. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutma mecburiyetinde olan çiftçiler; 1. Birinci ve ikinci sınıf tüccarlara, 2. Serbest meslek erbabına, 3. Kazançları götürü usulde tespit olunan tüccarlara, 4. Defter tutmak zorunda olan çiftçilere 5. Vergiden muaf esnafa sattıkları emtia veya yaptıkları iĢler için fatura vermek ve bunlarda fatura istemek ve
almak zorundadır. PARAKENDE SATIġ VESĠKALARI : Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutma mecburiyetinde olan çiftçilerin fatura vermek mecburiyetinde olmadıkları satıĢların ve yaptıkları iĢlerin bedelleri aĢağıdaki vesikalardan herhangi biri ile tevsik olunur.
Harekende satıĢ fiĢleri Makineli kasaların kayıt ruloları GiriĢ ve yolcu tasıma biletleri GĠDER PUSULASI: Birinci ve ikinci sınıf tüccarlarla defter tutma mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin: 1. Kazançları götürü usulde tespit olunan tüccara 2. Kazançları götürü usulde tespit olunan serbest meslek erbabına 3. Vergiden muaf esnafa, yaptıkları iĢler ve onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip isi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası götürü usulde vergiye tabı tüccar ve serbest meslek erbabı ile vergiden muaf esnaf tarafından verilmiĢ fatura hükmündedir. MÜHTAHSĠL MAKBUZU : Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak mecburiyetinde olan çiftçiler, götürü usule tabi veya vergiden muaf çiftçilerden salın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüs ha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerim ona imzalatarak almaya mecburdur. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı tarafından alınırsa makbuz bunlardan tanzim ve imza olunur.
ÜNĠTE-8 HAZIR DE?ER ve MENKUL KIYMETLER DÖNEN VARLIKLAR 1. HAZIR DEĞERLER 2. MENKUL KIYMETLER 3. Ticari alacaklar
4. Diğer alacaklar 5. Stoklar
6. Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları 7. Diğer dönen varlıklar 10 HAZIR DEĞERLER 100 Kasa
101 Alınan çekler 102 Bankalar 103 Verilen çekler
ve ödeme emirleri ( -) 108 Diğer hazır değerler
11 MENKUL KIYMETLER 110 Hisse senetleri
111 Özel kesim tahvil, senet ve bonolarý 112 Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları 118 Diğer menkul kıymetler 119 Menkul kıymetler değer düĢüklüğü karĢılığı( -)
HAZIR DEĞERLER: Nakit olarak elde edilen veya bankada bulunan para ve para gibi kullanılan varlıklar ile istenildiğinde değer kaybına uğramadan paraya çevirme olanağı bulunan varlıkları kapsar. Kasa
Kasa iĢletmenin nakit parasını, nakit giriĢ ve çıkıĢlarını kapsar. Günlük kasa deflerinde takip edilir ve bu deftere yazılan para hareketleri Kasa Hesabına kaydedilerek izlenir. Yabancı parala rda TL üzerinde bu hesapta kaydedilir. Yani alınan para o gün alındığı kur üzerinden TL cinsi olarak hesabın borcuna kaydedilir Alınan Çekler Henüz tahsili için bankaya ibraz edilmemiĢ veya ciro edilmemiĢ çeklerin tutarını gösteren bir varlık hesabıdır. ĠĢletme alıcısından çek aldığında bu hesap borçlanırken, çekin tahsil edilmesi durumunda alacaklanır. Yabancı para üzerinden düzenlenen çeklerde alındıkları tarihdeki kura göre TL cinsinden bu hesabın borcuna kaydedilir. Alınan Çekler hesabı; cüzdandaki çekler, tahsildeki çekler gibi yardımcı hesaplarla kullanılır. Bankalar
ĠĢletmenin döncmsoıumda bankada bulunan paralarının tutarlarını gösteren bir bilanço kalemidir. Mevduat bankaya yatırılan paralar anlamındadır. ĠĢletmenin bankadaki hesabında artıĢ olduğ unda hesap borçlandırılırken, azalıĢ söz konusu olduğunda alacaklandınlır. Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Verilen çekler iĢletmenin üçüncü kiĢilere çekle yapmıĢ olduğu ödemelerden henüz bankadan çekildiğine dair bir bilginin gelmediği çekleri izleyen, alacak kalanı veren hesaptır. Ancak bu hesap aktifteki banka hesabını azaltıcı olduğundan aktifte banka hesabım düzeltecek Ģekilde negatif iĢaretle indirim unsuru olarak yer alır. Diğer Hazır Değerler Nitelikleri itibariyle hazır değer olan pullar, vadesi gelmiĢ kuponlar, yoldaki paralar gibi değerleri kapsar. Bu değerler alındığında alıĢ bedeliyle borçlandırılır, elden çıkarıldığındaysa çıkarıldığındaysa yine alıĢ bedeliyle alacaklandmlır. MENKUL KIYMETLER
Kâr elde etmek amacıyla geçici bir süre elde bulundurulmak üZere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırını fonu katlim belgesi, kâr Zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi gibi menkul kıymetleri kapsar. Hisse Senetleri:
Hisse Senedi; Anonim Ģirketlerin eĢil paylara bölünmüĢ sermayesi karĢılığında çıkarılan Ģekli kanunla belirlenmiĢ olan belgedir. Nama yada hamiline yazılı olabilir Salın alınan hisse senetleri alıĢ fiyatları üzerinden bu hesabın borcuna kaydedilir, satıldıklarında yine alıĢ fiyatları üzerinden hesap alacaklandınlır. Eğer hisse senedi alındığı fıyal üzerinde bir fiyata satılmıĢsa ortaya çıkan fark iĢletme lehine olup 645 Menkul Kıymetler SatıĢ Kârlan hesabının alacağına kaydedilir. Eğer alındığı fiyat altında bir fiyata satılmıĢsa ortaya çıkan fark iĢletme aleyhine olup 655 Menkul Kıymetler SatıĢ Zararları hesabının borcuna kaydedilir. Hisse Senedi iĢlemi yapmak için aracı kuruma ödenen komisyon 643 Komisyon Giderleri Hesabını borçlandırır. Hisse Senetleri kâr payları (temettü) tahsil edildiğinde 640 ĠĢtiraklerden Temettü Geliri Hesabı alacaklandınlır. Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları / Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları Tahvil: Anonim Ģirketlerin ve birtakım kuruluĢların belli bir faiz oranı karĢılığında borç para bulmak amacıyla çıkardıkları borç senedi niteliğinde ki belgelerdir. Tahvili elinde bulunduranlar. tahvili çıkaran iĢletme yada kuruluĢlardan fazi dönemi sonunda faiz alır. Tahvil, senet ve bonolar özel sektör tarafından çıkarılmıĢsa 111 Özel Kesim Tahvil. Senet ve Bonoları hesabında takip edilir. Devletin çeĢitli daireleri tarafından çıkanlmıĢlarsa 112 Kamu Kesimi Tahvil. Senet ve Bonoları
hesabında takip edilir. ĠĢletme tahvil satın aldığında ilgili hesap (özel kesim yada kamu kesimi) alıĢ bedeli üzerinden borçlandırılır, satıldığındaysa yine alıĢ bedeli üzerinden alacaklandırılır. Tahvil.senet ve bonoların alımı için aracı kuruma ödenen komisyon 643 Komisyon Giderleri Hesabım borçlandırır. Eğer tahvil.senet ve bonolar alındığı fiyat üzerinde bir fiyata satılmıĢsa ortaya çıkan fark iĢletme lehine olup 645 Menkul Kıymetler SatıĢ Kârları hesabının alacağına kaydedilir. Eğer alındığı fiyat altında bir fiyata satılmıĢsa ortaya çıkan fark iĢletme aleyhine olup 655 Menkul Kıymetler SatıĢ Zararları hesabının borcuna kaydedilir. (Hisse senetlerindeki gibi) Diğer Menkul Kıymetler Hisse senetlerinin kamu ve özel kesim tahvil, bono. senetlerinin kuponları, altın, altın dıĢındaki kıymetli madenlerin izlendiği hesaptır. Bu değerler satın alındığında hesap alıĢ bedeliyle borçlandırılır, satıldığındaysa yine alıĢ bedeliyle alacaklandınlır. Kupon
Tahvillerin faizini, hisse senetlerinin kâr payını ve sermaye artmmlarmda yeni pay almak üzere kesilerek verilen kısım ÜNĠTE-9 TĠCARĠ ALACAKLAR DÖNEN VARLIKLAR 1. HAZIR DEĞERLER 2. MENKUL KIYMETLER 3. Ticari alacaklar 4. Diğer alacaklar 5. Stoklar
6. Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları 7. Diğer dönen varlıklar TĠCARĠ ALACAKLAR 120 Alıcılar 121 Alacak Senetleri 122 Alacak Senetleri Reskontu 126 Verilen Dopozito ve Terminatlar
127 Diğer Ticari Alacaklar 128 ġüpheli Tic ari Alacaklar 129 ġüpheli Ticari Alacaklar KarĢılığı ( -) DĠĞER ALACAKLAR 131 Ortaklardan Alacaklar
132 ĠĢtiraklerden Alacaklar 133 Bağlı Ortaklardan Alacaklar 135 Prsonelden AĢacaklar 136 Diğer ÇeĢitli Alacaklar 137 Diğer Alacaklar Resk. ( -) 138 ġüpheli Diğer Alacaklar 139 ġüpheli Diğer Alacaklar KarĢılığı ( -) TĠCARĠ ALACAKLAR ĠĢletmenin toplanı alacakları içinde genelllikle en önemli tutarı oluĢtur. ĠĢletmenin ticari iliĢkileri, diğer ifadeyle satılan yada hizmetler sonucu oluĢan senetli ve senetsiz alacakların tümünü kapsar. Alıcılar MüĢterilere yapılan kredili (açık hesap), (veresiye) satıĢların tutarlarının takip edildiği hesaptır. Alıcılar hesabı aktif karakterli bir hesap olup. borç kalanı verir. Bu kalan satılan mal yada hizmet karĢılığında iĢletmenin sahip olduğu alacak hakkım ifade eder. ĠĢletmenin müĢterilerine kerdili satıĢ
yapması sonucunda hesap borçlanır. Alıcının nakden, çekle, senetle yada hcsabcn yaptığı ödemelerde satılan malın iĢletmeye iadesinde mal satıldıktan sonra yapılan ıskontolard a ise bu hesap alacaklanır. Alacak Senetleri
ĠĢletmenin faaliyet konusunu oluĢturan mal ve hizmet satıĢlarından kaynaklanan senede bağlanmıĢ alacakların takip edildiği hesaptır. ĠĢletme mal ve hizmet satıĢları karĢılığında bono veya poliçe alıyorsa hesap borçlandırılır. Senedin vadesinde doğrudan iĢletme tarafından yada bankadan tahsil edilmesinde. 3.kiĢilere ciro edilmesinde, baĢka bir senetle değiĢtirilmesinde, Ģüpheli alacak haline gelmesinde nominal değerden alacaklandınlır. Alacağın senede bağlanması sadece kanıt kolaylığı nedeni ile değildir. Senetler bazı durumlarda üçüncü kiĢiye olan borcun ödenmesinde, bir bankadaki ticari krediyi likit( nakit) bir duruma getirmek, diğer bir ifadeyle teminat olarak gösterilerek bankalardan para sağlamak amacıyla kullanılır. VUK a göre. birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı, faaliyetleriyle ilgili borçlan ve alacakları için düzenlenen bono. poliçe, çek ve benzen kambiyo senetlerine iliĢkin bilgileri kaydetmek üzere Kambiyo Senetleri Defleri tutmak zorundadırlar Alacak senetleri hesabı • cüzdandaki • tahsildeki • ıskontodaki • teminattaki • protestodaki • takipteki senetler adı altında yardımcı hesaplara sahiptir. Poliçe Genellikle üç taraflı bir iliĢkiyi düzenleyen bir senettir. Alacaklının borçlusundan olan alacağını. kendisinin borçlu bulunduğu üçüncü bir Ģahsa devretme temelini dayanır. Poliçeyi düzenleyen kiĢi. diğer bir kiĢiye poliçede ismen gönderilmiĢ olan kimseye belli bir tutarı ödeme emrini verir. Muhatap poliçeyi kabul edip etmemekle serbesttir. Kabul ettikten sonra senedin esas borçlusu durumuna geçer. Kabul, muhatabın poliçenin üzerine kabul edilmiĢtir yazıp, imzalaması ile. poliçeyi vadesinde ödeĢeceğini onaylamasıdır. Poliçede Taraflar. • Poliçeyi düzenleyerek ödeme emrini veren kiĢi(keĢideci) • Poliçeyi ödeyecek kıĢı(mulıatap) • Poliçede belirtilen miktarı tahsil edecek kiĢi(lehdar) olmaktadır Bono (Emre muharrer senet)
Borçlu tarafından düzenlenen yazılı bir ödeme yükümlülüğüdür. Bono TTK.'nün 688. Maddesine göre bazı Ģekil Ģartlarına tabidir. Bu Ģartlara göre bono; borçlu tarafından imza edilen, alacaklı emrine belirlenen tarihte ve yerde kayıtsız ve Ģartsız belirli bir tutarın ödenmesi yükümlülüğünü kapsayan bir senettir. Senedin üzerine yazılı değere nominaLdçğcr denir ve senet bu değere ancak vade sonunda ulaĢır. Verilen Dcpozito Ve Teminatlar
ĠĢletmece 3. KiĢilere karĢı bir iĢin yapılmasının üsicnilmcsi veya bir sözleĢmenin yada diğer iĢlemlerin karĢılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozıto ve teminat niteliğindeki değer lerin lakip edildiği hesaptır. Bu hesapta bir yıl içinde geri alınacağı öngörülen depozito ve teminatlar izlenir. Depozito ve teminatlar verildiginde hesap borçlanırken geri alındığında alacaklandmlır. DĠ?ER TĠCARĠ ALACAKLAR Ticari alacaklar dıĢında kalan, yani müĢterilere mal ve hizmet satıĢı sonucu doğmayan çeĢitli kiĢi veya iĢlctmclcrcc ödünç verme vb. meydana gelen alacakları al acakları kapsar. Böyle bir alacak ortaya çıktığında hesap borçlandırılır; alacak tahsil yada mahsup edildiğindeyse hesap alacaklaııdmlır.
DĠĞER ALACAKLAR Herhangi bir nedene dayanmadan meydana gelmiĢ ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düĢünülen senetli, senetsiz alacaklar ve bunlara ait Ģüpheli alacak ile karĢılığının takıp edildiği hesaptır. Ortaklardan Alacaklar
ĠĢletmenin ana faaliyet konusu dıĢındaki ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan iĢlemler dolayısıyla ortaklardan alacaklı bulunduğu tutarlar bu hesapta izlenir. Boyle bir alacağın doğması halinde hesap borçlanır, alacak tahsil edildiğindeyse alacaklandırılır. alacaklandırılır. ĠĢtiraklerden Alacaklar ĠĢletmenin ana faaliyet konusu dıĢındaki ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan iĢlemler dolayısıyla iĢtiraklerden yani ortak olunan iĢletmelerden olan alacaklar bu hesapla izlenir. Böyle bir alacağın doğması halinde hesap borçlanır, alacak tahsil edildiğindeyse alacaklandmlır. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar ĠĢletmenin ana faaliyet konusu dıĢındaki iĢlenilen dolayısıyla bağlı ortaklıklardan olan alacaklar bu hesapta izlenir. Böyle bir alacağın doğması halinde hesap borçlanır, alacak tahsil yada mahsup edildiğindeyse alacaklandırılır. Personelden Alacaklar ve Avanslar
ĠĢletmenin kendi personelinden ve iĢçisinden olan alacakları (iĢletme tesislerinden yararlanma, malı sorumluluk gibi nedenlerle ortaya çıkan alacaklar) takip t akip edilir. Alacak doğduğunda hesap borçlanırken, alacağın tahsilinde hesap alacaklandınhr. Ücret avansları yada volluk avansları bu verilen iĢ avansları hesapta değil 196 Personel Avansları ÜNĠTE-10 DURAN VARLIKLAR DURAN VARLIKLAR
Bir yıldan veya bir faaliyet döneminden daha uzun sürelerde, iĢletme faaliyetlerinin gerçekleĢtirilmesi için kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda yada bir faaliyet dönemi içinde elden çıkarılması yada tüketilmesi öngörülmeyen varlıklardır. DURAN VARLIKLAR 1. Ticari Alacaklar
2. Diğer Alacaklar 3. Mali Duran Varlıklar 4. Madi Duran Varlıklar 5. Maddi Olmayan Duran Var
6. Özl Tükenmeye Tabi Var. 7. Gelecek Yıllara Ait Gideler ve Gelir Tah. 8. Diğer Duran Varlıklar MADDĠ DURAN VARLIKAR 250 Arazi ve Arsalar
251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri 252 Binalar 253 Tesis, Makine ve Cihazlar
254 TaĢıtlar 255 DemirbaĢlar 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar 257 BirikmiĢ Amortismanlar Yapılmakta Olan Yatırımlar MADDĠ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 260 Haklar
261 ġerefiye 262 KuruluĢ ve Örgütlenme G iderleri
263 AraĢtırma GeliĢtirme Giderleri 264 Özel Maliyetler 267 Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar 268 BirikmiĢ Amortismanlar 1. MADDĠ DURAN VARLIKLAR ĠĢletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmni yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki arlıklardır. Maddi Duran varlıklar ile ilgili hesaplar bilançonun aktif tarafında yer alırlar, yani borç bakiyeli çalıĢan hesaplardır. ( BirikmiĢ Amortismanlar hariç) Maddi Duran Varlıklar edinildiğinde maliyet bedeliyle ilgili hesabın borcuna kaydedilir, çeĢitli nedenlerle elden çıkarıldığındaysa alacak kaydedilir. Amortismana tabii tutulan duran varlıkların edinilmesi sırasında ödenen kdv \\\ 'ler, 'ler, 3 yıl içinde ve eĢit miktarlarda indirim konusu yapılabilir. Ġlk aĢamada Kdv\\\'nin 1/3\\\ 'ü 'ü Ġndirilecek Kdv Hs. da kalan 2/3 \\\ 'ü 'ü ise Gelecek yıllarda indirilecek kdv hs da izlenir. Maddi Duran varlıkları kullanma sırasında yapılan harcamalar, duran varlığın ekonomik değerini arttırdığı takdirde aktifleĢtirilir; sadece iyi çalıĢır durumda tu tmak amacıyla yapıldığındaysa dönem gideri olarak kaydedilir. ĠĢletmelerde duran varlıkları cins, miktar ve değerlerini ve de bu varlıklara ayrılan amortismanları (Arazi ve rsalar hariç) birarada gösteren Duran Varlıklar ve Amortismanlar Defteri tutulur. Duran varlıkların çeĢidi ve sayıları az ise hepsi tekbir defterde tutulabilir ancak çeĢit ve sayı fazlaysa binalar defteri, makinalar defteri, demirbaĢlar defterigibi ayrı ayrı defterde izlenirler. 250. Arazi ve Arsalar Hs.: Arazi:
Tarım faaliyetlerine ayrılan veya parsellenerek arsa haline getirilmeye uygun geniĢ toprak parçasıdır. Arsa :
Belediye sınırları içinde olup, inĢaata elveriĢli parsellenmiĢ arazi parçasıdır. Arazi ve arsalar edinildiğinde maliyet bedeliyle bu hesabın borcuna, elden çıkarıldığındaysa alacağına kayıt yapılır. Arazi ve arsaların maliyet bedeli; satınalma maliyetine noter, tapu, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye gider ve harçları ile emlak vergisi eklenerek bulunur. Eğer satın alınan arsa üzerinde daha önceden yapılmıĢ bir yapı varsa, bunun yıkılması, hurdanın kaldırılması ve arsanın düzenlenmesi için yapılan harcamalarda maliyet bedeline eklenir, enkaz satıĢından elde edilen gelir ise maliyetten düĢülür. 251. Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hs.: Herhangi bir iĢin gerçekleĢmesini yada kolaylaĢtırılmasını sağlamak amacıyla, yeraltında yada yerüstüde inĢaa edilmiĢ hertürlü yol, köprü, kanal, tünel, park, bahçe, iskele, sarnıç gibi yapılar bu hesaapta muhasebeleĢtirilirler. Yeraltı ve Yerüstü düzenlerinin yapımı tamamlanıncaya kadar yapılan harcamalar 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hs.nın borcunda takip edilir. Yapım tamamlanınca oluĢan maliyet tutarı 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri hs \\\ 'nın 'nın borcuna aktarılır. Herhangi bir nedenle hizmetdıĢı kalmasında yada elden çıkarılmasındaysa bu hesabın alacağına kayıt yapılır. 252. Binalar Hs.: Binalar:
ĠĢletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için belli amaçlarla tahsis edilmiĢ yapılardır. Bina elde edildiğinde, binanın iktisadi değerini artırıcı bir harcama yapıldığında ve yeniden değerleme yapıldığında bu hesap maliyet bedeliyle borçlandırılır, herhangi bir nedenle elden çıkarıldığındaysa hesap alacaklandırılır. Binaların maliyet bedeli; satınalma maliyetine noter, tapu, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye gider ve harçları ile emlak vergisi eklenerek bulunur. Eğer bina inĢaa halindeyse tamamlanıp teslim edilene kadar oluĢan maliyet tutarı 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hs.nın borcunda takip edilir, tamamlandığındaysa 252 Binalar hs \\\ 'nın 'nın borcuna devrolunur.
253. Tesis, Makina ve Cihazlar Hs.:
ĠĢletme faaliyetlerine kullanılan hertürlü makina, tesis ve cihazlar ile bunların eklentisi ve bu amaçla kullanılan taĢıma gereçleri bu hesapta muhasebeleĢtirilir. Elde edildiklerinde hesap maliyet bedeliyle borçlandırılır, elden çıkarıldıklarındaysa hesap alacaklandırılır. Tesis, makina ve cihazların maliyet bedeli; alıĢ bedeli, taĢıma, hammaliye, taĢıma sırasındaki sigorta giderleri, gümrük vergileri, kdv haricinde alımla ilgili diğer vergiler, montaj öncesi depolama giderleri, montajla ilgili diğer giderlerinden oluĢur. 254. TaĢıtlar Hs.: ĠĢletme faaliyetlerinde kullanılan hertürlü taĢıma araçlarının takip edildiği hesaptır. TaĢıtlar alındığında maliyet bedeliyle borçlandırılır, elden çıkanldığındaysa alacaklandırılır. TaĢıtların maliyet bedeli; satın alma bedeli, gümrük vergisi, taĢıma giderleri, taĢıma sırasındaki sigorta giderleri, taĢıt alım vergisi ve alımla ilgili belgeli giderlerden oluĢur. 255. DemirbaĢla r Hs.: ĠĢletmenin yönetim fâaliyetleri sırasında yararlanılan kasa, hesap makinası, daktilo, masa, sandalye gibi büro eĢyaları bu hesapta muhasebeleĢtirilir. DemirbaĢlar elde edinildiğinde maliyet bedeliyle bu hesabın borcuna, elden çıkarıldığında yada tüketildiğindeyse alacağına kaydedilir. 258. Yapılmakta Olan Yatırımlar Hs.: ĠĢletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan hertürlü madde ve malzeme, iĢçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların takip edildiği hesaptır. Yapılan harcamalar bu hesabın borcuna kaydedilirken yapım tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılırken alacaklandırılır. 2. MADDĠ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR : Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve iĢletmenin belli birĢekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleĢtirilen giderler ile belli koĢullar altında hukuken himaye gören haklar ve Ģerefiyeler bu grubu oluĢtururlar. Maddi olmayan duran varlıklar için yapılan harcamalar ve ortaya çıkan değerler üzerinden borçlandırılırlar. Ġtfa olmaları, yok olmalar. 2. MADDĠ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR : Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve iĢletmenin belli birĢekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleĢtirilen giderler ile belli koĢullar altında hukuken himaye gören haklar ve Ģerefiyeler bu grubu oluĢtururlar. Maddi olmayan duran varlıklar için yapılan harcamalar ve ortaya çıkan değerler üzerinden borçlandırılırlar. Ġtfa olmaları, yok olmaları ve amorti edilmeleri durumunda alcaklandırılır. Maddi olmayan duran varlıklar maliyet bedeli üzerinden muhasebeleĢtirilir ve en uygun sürede itfa edilir yani gidere dönüĢtürülür. 260. Haklar Hs.:
Ġmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoriterlerinin, iĢletmeye belli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamalar bu hesapta izlenir. 261. ġerefiye Hs.: Bir iĢletme devralınırken katlanılan maliyet ile sözkonusu iĢletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının değeri arasındaki olumlu farklar bu hesapta izlenir. 262. KuruluĢ ve Örgütlenme Giderleri Hs.: ĠĢletmenin kurulması, yeni bir Ģubenin açılması, iĢlerin sürekli olarak geniĢletilmesi için yapılan ve karĢılığında maddi bir değer elde edilmeyen; iĢ ve piyasa etüdleri, Ģirket sözleĢmesinin hazırlatılması, hisse senetlerinin basılması gibi giderlerin izlendiği hesaptır. 263. AraĢtırma ve GeliĢtirme Giderleri Hs.: ĠĢletmede yeni ürün ve teknolajiler oluĢturulması, mevcutların geliĢtirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan hertürlü harcamalar bu esapta izlenir.
264. özel Maliyetler Hs.: Kiralanan gayrimenkullerin geliĢtirilmesi veya değerinin sürekli olarak arttırılması amacıyla yapılan giderler (normal bakım, onarım ve temizleme giderleri hariç) ile bu gayri menkullerin kullanılması için yapılıp kira süresinin sonunda mülk sahibine bırakılacak olan kalorifer gibi varlıklar bu hesapta izlenir
ÜNĠTE-11 MALĠ BOÇLAR Mali borçlan, iĢletmelerin ticari borçlarından ve diğer borç türlerinden ayıran özellikleri; bu hesap gurubunda yer alan borçların ya kredi kurumlarından sağlanan borçlar olması yada sermaye piyasası araçları ile sağlanmasıdır. BANKA KREDĠLERĠ HS: Bankalar çeĢitli kaynaklardan sağladıkları paralan gereksinimi olan kiĢi veya kuruluĢlara belirli bir faiz karĢılığında kredi Ģeklinde verirler. Alınan krediler pasif karakterli 300 Banka Kredileri hesabının alacağına kaydedilir, alınan kredi ödendiğindeyse hesap borçlandırılır. Bankalar açısından verilen kredinin geri dönmeme 1. Hesap vaziyeti (son 3 yıla iliĢkin bilanço ve gelir tabloları) riski vardır. Bu riski azaltmanın en etkin yolu kredi
2. Ticaret sicil belgesi talep edenin mali durumu ve ilgili konulara iliĢkin 3. Ticaret ve Sanayi Odası veya dernek kaydı belgesi bilgi toplamaktır. ĠĢte bu amaçla bankala r, kredi talep
4. ġirketi temsile yetkililerin imza sirküleri (noter onaylı) eden kiĢi veya iĢletmelerden aĢağıdaki belgeleri
5. ġirket ana sözleĢmesi isterler ve kredi dosyalarına koyarlar. 6. Diğer belgeler Bankalar, kredi talep edenlere 2 tür kredi sağlar. s ağlar. A. NAKĠT KREDĠLER: Bankaların müĢterilerine ödünç para vermek suretiyle kullandıklan kredilerdir. Bu kredilerin (ticari kredi) baĢlıcalan • ıskonto, • iĢtiraa, • avans kredisi • borçlu cari hesaptır. Borçlu Cari Hesap : Bankalar kredi talebinde bulunan müĢterilerine belirli bir rakamla sınırlı bir cari hesap açarak bu bu hesaptan kredi sınırlan içinde borç para çekmelerini ve yatirmalanna olanak sağlarlar. Bankanın kredi olanağı sağladığı iĢletmeler adına açtığı bu hesaplarda iĢletmelerin çektikleri veya yatırdıktan tutarlar kayda alınır. Bir iĢletme aldığı borçtan fazlasını bankaya yatırmayacağından, bu hesap açık kaldığı sürece bankaya borçlu olacaktır. Bu nedenle bu tür iliĢki üzerine açılmıĢ hesaplara borçlu cari hesaplar denir. Borçlu cari hesap kredlerinde bir yılda 4 faiz tahakkuk dönemi vardır. Bu dönemlerin sonlan 31 Mart, 30 Haziran, 30 Eylül, 31 Aralık \ 'tır. 'tır. Borçlu cari hesap kredileri için bankaya ödenen faiz 780 Finansman Giderleri Hs. \ 'm 'm boçlandınr., banka bu faizi iĢletmelerin aldıkları kredi borçlanna eklediği için 300 Banka Kredileri Hs \ 'ı'ı alacaklanacaktır. Borçlu Cari Hesap Türleri : 1. Açık krediler 2. Kefalet karĢılığı krediler 3. Maddi teminat karĢılğı krediler Açık Krediler: Borç alanın imzasından baĢka bir teminata dayanmayan kredi türüdür. Bu kredilerin limiti, karĢılığı olan kredilere göre nisbeten daha düĢüktür. Bir kiĢi yada kuruluĢa açık kredi açılabilmesi için: 1. Mali durumunun ve fâaliyet sonuçlarının iyi olması 2. Uzun bir ticari geçmiĢe sahip olması 3. Ticari ahlakının iyi olması 4. Faaliyet konusunun güvenli olması 5. ĠĢlerinde deneyimli olması 6. O banka Ģubesinde yeterli ticari mevduatı olması ve komisyonlu iĢler getirmesi gibi koĢullar
