Ombudsman

1 PENGENALAN

Pentadbiran awam sebagai satu bentuk aspek kegiatan dan institusi pemerintahan yang telah lama bertapak dalam kehidupan manusia. Pentadbiran awam telah berfungsi untuk  mencapai mencapai matlamat matlamat kesejahter kesejahteraan aan sepeti sepeti yang digariskan digariskan oleh pemimpin politik yang diaman diamanahk ahkan an oleh oleh pengik pengikutut-pen pengik gikutn utnya ya untuk untuk untuk untuk membua membuatt keputus keputusan an tentan tentang g kehidupan harian mereka. Selain itu juga, pentadbiran awam ialah alat kerajaan yang   pen penti ting ng

seca secara ra

lang langsu sung ng

memb member erii

kebe keberk rkes esan anan an

terh terhad adap ap

mana mana-m -man anaa

sist sistem em

 pemerintahan ( Ramanathan 1993 ).

Sememangnya institusi pentadbiran termasuk pegawai-pegawainya terlibat secara langsung dalam menjayakan semua dasar awam yang diluluskan terlebih dahulu oleh  badan perundangan. Sukar untuk dinyatakan di mana dan bila pentadbiran awam mulamula diperkenalkan. Menurut ( Ramanathan 1993 ), negara-negara di benua Eropah telah mendahului negara-negara lain di dunia dari segi memberi tumpuan terhadap perlunya  pentadbiran negara yang diuruskan oleh sekumpulan pegawai-pegawai khususnya yang diamanahkan oleh kepimpinan negara. Menurutnya lagi, dalam hal ini kerajaan Prussia ( Jerman) merupakan kerajaan yang pertama sedar betapa perlunya satu badan yang mera merang ngku kumi mi

pega pegawa waii-pe pega gawa waii

yang yang

prof profes essi sion onal al

untu untuk k

meng mengen enda dali lika kan n

tuga tugass

  pentadbiran pentadbiran.. Kejayaan Kejayaan pemimpin pemimpin negara terutamanya terutamanya dalam mengadakan mengadakan satu badan   pentad pentadbir biran an yang yang profes professio sional nal nyata nyata sekali sekali telah telah dicont dicontohi ohi oleh oleh keraja kerajaan an Austri AustriaaHungary, Perancis, dan British serta negara-negara lain di Eropah barat.

Seiring dengan kejadiaan di Eropah, kerajaan Amerika syarikat yang telah berjaya memb membeb ebas aska kan n diri diri dari dari bele belengg nggu u penj penjaj ajaha ahan n Brit Britis ish h pada pada tahun tahun 1776 1776 tela telah h cuba cuba menga menganj njur urka kan n jent jenter eraa penta pentadbi dbira rann nnya ya berda berdasa sark rkan an kead keadaa aan n temp tempat atan an untu untuk k men men gendali gendalikan kan urusan urusan pentad pentadbir birann annya ya ( Ramana Ramanatha than, n, 1993: 1993: 1-3 ). Pentab Pentabdir diram am awam awam sememangnya sememangnya beroperasi dalam susunan susunan politik. politik. Memandangkan Memandangkan hakikat ini seorang   pentadbir awam terpaksa bertindak sebagai pengurus organisasi yang agak kompleks yang diasakan untuk mencapai matlamat yang sudah pun digariskan oleh pemerintah. Selain itu, seorang pentadbir awam tidak bebas bertindak sesuka hatinya kerana semua matlam matlamat at serta serta tindaktindak-tan tanduk duknya nya adalah adalah terkaw terkawal al oleh oleh peratu peraturan ran-pe -perat ratura uran n undangundang-

2 undang. Dasar yang dilaksanakan oleh pentadbir awam jika dibandingkan dengan sektor  swasta, swasta, dapat dilihat beberapa perbezaan. Seorang pentadbiran pentadbiran awam tidak bertugas bertugas mengaut keuntungan keuntungan,, ia

tidak sama sama sekali boleh boleh menukar matlamatn matlamatnya ya sesuka hati. hati.

Manakala semua tindak-tanduknya diawasi dan diperhatikan oleh orang awam yang tidak  teragak-agak menunjukkan rasa tidak puas hati mereka sama ada dengan cara protes atau  pun mengunakan institusi ombudsman yang wujud dalam sesebuah Negara.

Di sini sini inst instit itus usii ombu ombuds dsma man n menj menjad adii kawa kawala lan n terh terhad adap ap pega pegawa waii dala dalam m   pentad pentadbir biran an awam. awam. Oleh Oleh sebab sebab itu, itu, melalu melaluii kawalan kawalan ini akan akan memast memastika ikan n seoran seorang g   pent pentadb adbir ir awam awam bert bertin inda dak k secar secaraa berh berhat atii-ha hati ti.. ( Ahmad Ahmad Ator Atory y Huss Hussai ain n 2001 2001 ), menjelaskan pentadbiran atau pengurusan awam telah dikenali oleh umum sama ada di kalangan ahli akademik mahu pun orang biasa. Ada yang menganggap pentadbiran yang menjalankan dasar awam sebagai satu organisasi kerajaan ataupun birokarasi awam. Ada yang mentafsirkan pentadbiran awam sebagai satu aspek kerjasama manusia atau proses keseluruhan konsep kerjasama manusia.

  Nam Namun un bagi bagi peng pengkaj kajii antr antrop opol olog ogi, i, ekon ekonom omi, i, atau atau undan undang-u g-und ndang ang,, mere mereka ka mengai mengaitka tkan n pentadb pentadbir ir yang yang menjal menjalank ankan an dasar dasar awam sebagai sebagai kerjas kerjasama ama manusi manusiaa ( Human  Human Cooperation ). Pentad Pentadbir biran an yang yang menjal menjalanka ankan n dasar dasar awam, awam, ialah ialah meruju merujuk  k  kepada organisasi dan pengurusan manusia untuk mencapai tujuan kerajaan. Ia juga dianggap sebagai satu “ seni dan sains pengurusan ” sebagaimana yang dikaitkan dengan hal ehwal sesebuah negeri atau negara. Ahmad Atory Hussain (2001) menjelaskan lagi  bahawa secara anologi pentadbiran yang menguruskan dasar awam, ialah satu kumpulan unsur yang dilengkapi dengan pentadbiran yang dapat dikaitkan dengan satu keluarga yang dipanggil Cooperative Human Action. Action. Selain itu juga, pentadbiran awam adalah satu jenis kerjasama manusia yang menpunyai darjah kerasionalan yang tinggi.

Pentad Pentadbir bir yang yang menjal menjalank ankan an dasar dasar awam awam juga juga meruju merujuk k kepada kepada sesuat sesuatu u yang yang terperinci dan satu proses pelaksanaan undang-undang awam yang sistematik (Ahmad Atory Hussain, 2001: 2-5 ). Berdasarkan penyataan di atas, pentadbiran awam merupakan sebuah organisasi yang menpunyai struktur dan fungsi-fungsi tertentu. Walaubagaimana

3  pun, dalam pentadbiran awam, pegawai-pegawai yang tidak menjalankan amanah atau membua membuatt salahl salahlaku aku bukan bukan tidak tidak boleh boleh dihuku dihukumi mi Tetapi Tetapi terdapa terdapatt sebuah sebuah badan badan atau atau institusi institusi yang bertindak bertindak mengawal mengawal tinkahlaku tinkahlaku pegawai-pegawa pegawai-pegawaii pelaksana pelaksana pentadbir  pentadbir  dasar awam yang dikenali sebagai Ombudsman.

(Abdullah Sanusi Ahmad 1970 ), berpendapat dengan adanya satu perkhimatan  pentadbiran yang tetap, maka perjalanan perkhidmatan sosial untuk rakyat terpelihara. Tetapi Tetapi dari semasa semasa ke semasa semasa,, pentad pentadbir biran an keraja kerajaan an telah telah

berkem berkemban bang g meluas meluas dan

meresap lebih dalam lagi dalam semua kegiatan rakyat. Dan rakyat pula dari semasa ke semasa yang terpaksa berdampingan lebih rapat rapat dengan pentadbiran pentadbiran akan menyebabkan timbulnya timbulnya lebih banyak persoalan persoalan yang baru berkaitan berkaitan dengan ketidakpuashati ketidakpuashatian an rakyat rakyat terhadap pentadbir yang melaksanakan dasar awam tersebut. Oleh sebab itu, institusi ombudsman ombudsman ditubuhkan ditubuhkan terutamanya terutamanya di negara-negar negara-negaraa Scandinavia Scandinavia untuk mengatasi mengatasi masalah yang berkaitan debgan pentadbiran awam.

DEFINISI OMBUDSMAN

Ombudsman dirujuk sebagai penyiasatan pensendirian bagi segala rungutan masyarakat terhada terhadap p agensi agensi-ag -agens ensii awam awam ( Caiden Caiden,, Gerald Gerald E. 1983 ). Ombuds Ombudsman man berasa berasall dari dari  perkataan Scandinavia yang bermaksud pesuruhjaya. Menurut ( Abdul Rashid Moten dan El-Fatih A.Abdel Salem, 2005 ), ombudsman bertujuan untuk menyiasat dan seterusnya mengumunkan mana-mana institusi pentadbiran awam yang menyalahgunakan kuasa dan gagal menjalankan tugas mereka berdasarkan polisi yang ditetapkan. Sesiapa sahaja di kalan kalangan gan masy masyar araka akatt boleh boleh memb membuat uat aduan aduan yang yang berk berkai aita tan n kepa kepada da Ombu Ombuds dsma man. n. Mengikut kamus Oxford Ombudsman ialah pegawai yang dilantik secara rasmi untuk  menyia menyiasat sat aduan aduan orang orang ramai ramai terhad terhadap ap salahl salahlaku aku dalam dalam pentadb pentadbira iran n teruta terutama ma pihak  pihak   berkuasa awam. Ini bermaksud institusi ombudsman mempunyai peranan yang penting sama ada untuk menerima aduan rakyat dan bertindak dengan telus bagi menangani  permasalahan yang timbul.

4

Kons Konsep ep Ombu Ombuds dsma man n tela telah h digu diguna naka kan n paka pakaii di pelb pelbag agai ai nega negara ra deng dengan an menggun menggunakan akan pelbaga pelbagaii bahasa bahasa sepert sepertii Mediat Mediateur eur ( Peranci Peranciss ), Defens Defensor or Del Pueblo Pueblo (Sepanyol dan Puerto Rico ), Voisantwalt (Austria ), Parliamentary Commissiorner For  Administration ( United Kindom ), Wafi Mohtasib ( Pakistan ), Te Kaitiaki Tangata (New Zealand-Mauri ) dan Ayukta di India. Sebenar terdapat banyak lagi negara yang megamalkan institusi Ombudsman dengan mengunakan pelbagai nama yang berbeza. Walaupu Walaupun n

penguna pengunaan an bahasa bahasa adalah adalah berbez berbeza, a, namun namun kesemu kesemuaa ini adalah adalah membaw membawaa

kepada satu konsep idea yang yang serupa iaitu Ombudsman ( Owen 1990: 4 )

Ombudsman adalah perkataan Scandinavia yeng bererti pegawai atau pesuruhjaya (Waage 1988: 79 ). Dengan lebih jelas, ia bererti seorang atau satu badan pesuruhjaya yang menpunyai tugas-tugas menyiasat dan melaporkan kepada parlimen tinggi segala aduan terhdap kerajaan oleh rakyat. Dengan maksud yang lain, ombudsman ialah seorang   pegawa pegawaii atau atau badan badan untuk untuk menyi menyiasa asatt aduan aduan yang yang dibuat dibuat oleh oleh orang orang ramai ramai terhada terhadap p kerajaan atau orang awam. Selain itu, ombudsman juga berperana sebagai “ go-between “ go-between”” di antara rakyat dengan pemerintah. Malah, ombudsman juga boleh berperanan sebagai  penyelesai masalah, penasihat, perayu bagi pihak rakyat dan juga sebagai penjelas atau  penterjemah.

Terdapat banyak negara yang mengamalkan institusi ombudsman ini, walaupun  pengamalan dan objektif yang hampir sama, namun konsep imbudsman telah diubahsusi mengikut struktur demokrasi dan tradisi tertentu dalam bidang kuasanya. Hal ini berlaku kerana kedaan perbezaan budaya dan corak kehidupan sesebuah masyarakat masyarakat.. Namun keabsah keabsahan an ombuds ombudsman man ialah ialah hendakl hendaklah ah sentia sentiasa sa dihorm dihormati ati dan bebas bebas dari dari apa-ap apa-apaa  pengaruh. Hal ini disebabkan, ombudsman berkuasa dalam meyiasat apa-apa tindakan, membua membuatt keputus keputusan an dan cadanga cadangan n terhada terhadap p jabata jabatan n yang yang terlet terletak ak di bawah bawah bidang bidang kuasanya. kuasanya. Secara Secara rasionalnya, rasionalnya, sesebuah sesebuah agensi kerajaan yang mahu mengekalkan mengekalkan rasa hormat hormat rakyat rakyat kepadanya kepadanya akan memberi memberi penilit penilitian ian ke atas atas aduan aduan dan saranan saranan yang diberikan oleh orang ramai demi memperbaiki pentadbiran awam.

5 Menurut ( Owen 1990: 5 ) ombudsman didefinisikan sebagai satu jawatankuasa yang yang dipe diperu runt ntukk ukkan an mela melalu luii perl perlem emba baga gaan an atau atau mela melalu luii bada badan n peru perund ndan angan gan atau atau   parlimen yang menerima aduan-aduan daripada orang yang teraniaya terhadap agensi kerajaan, pegawai-pegawai atau pekerjanya. Ombudsman bertindak dengan sendiri dan mempunyai kuasa untuk menyiasat, memberi saranan untuk membetulkan keadaan dan mengeluarkan mengeluarkan laporan. Berdasar keterangan keterangan di atas, ombudsman ombudsman dipegang dipegang oleh seorang atau secara berkumpulan sebagai sebuah badan yang berkuasa, walau terdapat perbezaan dari segi pengunaan bahasa, namun konsepnya tetap sama.

Ombud Ombudsm sman an adal adalah ah beba bebass dan dan memp mempuny unyai ai ciri ciri-c -cir irii ters tersend endir iri. i. Ia bany banyak  ak   bergantung kepada kerjasama kedua-dua pihak yang bertelingkah. Selain orang awam   bole boleh h memb membuat uat aduan aduan seca secara ra percu percuma ma dan mela melalu luii pros prosed edur ur yang yang muda mudah, h, ia juga juga memberi tindakbalas seperti mana yang dikehendaki sama ada dengan memperbaiki, menga mengant ntik ikan an atau atau meng mengem emba bali likan kan wang. wang. Sela Selain in itu itu juga juga dala dalam m meny menyel eles esaik aikan an  peterlingkahan, pendapat daripada golongan pakar dan juga arif juga diambil kira. Ia juga terdiri daripada mereka yang berpengalaman dan berwibawa. Menjadi orang tengah di antara kerajaan dan rakyat. Namun institusi ombudsman tidak berunsurkan kepartian dan menyelesaikan masalah secara positif dan objektif.

SEJARAH OMBUDSMAN

Akibat daripada perkembangan perdagangan yang berasakan kepada konsep Laisse konsep Laisse Faire sebelum abad ke-20 yang menitik beratkan soal individualisme. Maka, Konsep ini gagal dipegang oleh sebahagian kecil daripada rakyat. Maka rakyat yang lain lebih menderita, dan ini telah diadukan kepada kerajaan agar fungsi-fungsi ekonomi diambil alih oleh keraja kerajaan. an. Akibat Akibat perkem perkembang bangan an teknol teknologi ogi,, maka maka ekonomi ekonomi semak semakin in berkem berkembang bang dan kerajaan tidak dapat menyelesaikan kerja yang terlalu banyak itu, maka ia menyerahkan kepada kepada pihak pihak pentadbi pentadbiran ran yang yang diberi diberikan kan diseretionary diseretionary power  yang yang luas luas.. Ini Ini tela telah h mewuju mewujudka dkan n penyal penyalahgu ahgunaa naan n kuasa kuasa dan satu satu instit institusi usi yang yang lain lain diperl diperlukan ukan untuk  untuk  mengawalnya. Dengan itu wujudlah institusi ombudsman ( Ramanathan, 1993: 142 ).

6

Negara memp memper erken kenal alka kan n

Sweden den

merupak pakan

dan meng mengam amal alkan kan

nega egara

Scandinavia

inst instit itus usii

ombud ombudsm sman an..

yang Kons Konsep ep

pal paling

awal

ombu ombuds dsma man n

merupakan salah satu perkara yang digubal dan diluluskan dalam perlembagaan Sweden ( Swedish constitution of 1809 ). Negara Sweden telah menpunyai ombudsman di dalam  bentuk tersendiri selama lebih 100 tahun setengah. Institusi ini berjaya menarik perhatian seluruh dunia apabila negara Finland ( 1932 ), Denmark ( 1955 ), dan Norway ( 1962 ) turut mengasaskannya ( Sabitha Marican, et. el. 1994: 110 ).

Manakala di negara Comman Law iaitu New Zealand dan England diwujudkan insti institus tusii ombuds ombudsman man pada pada tahun tahun 1962 dan 1976. 1976. Namun Namun tidak tidak semua semua pelaks pelaksanaa anaan n ombudsm ombudsman an ini berjay berjaya. a. Negara Negara yang yang mula-m mula-mula ula menguna mengunakan kan insti institus tusii ombuds ombudsman man dengan jaya ialah Sweden yang telah mengamalkannya sejak 1809. Ia merupakan satu sistem pengawalan dan amat penting untuk memastikan tidak ada ketidakadilan dalam  pengadilan kehakiman dan juga pentadbiran dari segi kewibawaan.

Ia telah diketuai oleh tiga justices ombudsman yang dilantik oleh Riksdag. Tugas mereka mereka adalah adalah untuk untuk memerh memerhati ati perjal perjalana anan n undangundang-und undang ang dan perlem perlembag bagaan aan serta serta mengadili pegawai-pegawai pentadbir yang membuat kesalahan. Selain itu, ombudsman  juga bertindak bagi memastikan mereka yang mempunyai kuasa mengunakannya dengan   betul betul dan tidak tidak bercan bercanggah ggah dengan hak-hak hak-hak asasi asasi manusi manusia. a. ( Ramanat Ramanathan han,, 1993 ) menjelaskan bahawa Ombudsman di Sweden Sweden merupakan model yang diikuti oleh negara lain termasuk United kingdom, Denmark, Norway, dan Finland dan juga dilaksanakan oleh kerajaan tempatan dalam negara-negara tersebut.

Parliament Commissiorner Commissiorner For  Di Britai Britain, n, instit institusi usi ombudsm ombudsman an berben berbentuk tuk (   Parliament  Administration ) dan telah banyak mendapat kritikan. Pada mulanya ada desakan untuk  mewujudkan mewujudkan ombudsman ombudsman seperti di negara Scandinavia, Scandinavia, tetapi tidak berhasil. berhasil. Dalam tahun 1970-an, suruhanjaya ini ( PCA ) dan kakitangan penyiasatnya diambil daripada kakitangan perkhidmatan awam. Cara pengambilan ini adalah satu sebab perwujudan general  ” sebagai satu aspek daripada  pengunaan “ the office fo controller and the auditer general ”

7 insti institus tusii ombuds ombudsman man.. Berdas Berdasark arkan an

instit institusi usi ombudsman ombudsman di Sweden Sweden dan di Britai Britain n

terdapat perbezaan dari aspek pengunaan kuasa yang di berikan oleh pihak kerajaan terh terhad adap ap

pega pegawa waii

yang yang

di

pert pertan angg ggun ungj gjaw awab abka kan n

untu untuk k

meng mengur urus uska kan n

inst instit itus usii

ombudsman. Menurut ( Abdullah Sanusi Ahmad, 1970: 41 ), di tiap-tiap negara yang mengam mengamalk alkan an insti institus tusii ombuds ombudsman man,, bidang bidang kuasa kuasa yang yang diperu diperuntu ntukan kan ini berlai berlainan nan mengikut sejauh mana kerajaan yang memegang tampuk kuasa pada masa itu mahu memberi kuasa kepada institusi ombudsman. Misalnya di Britian penubuhan institusi ini dari semasa ke semasa tidak mendapat sokongan daripada pihak kerajaan kerana ahli  politik yang memegang kuasa enggan memberi kuasa kepada satu badan yang bebas untuk memantau dan mengawal mengawal serta mengambil mengambil tindakan tindakan terhadap terhadap penyalahgunaa penyalahgunaan n kuasanya.

Selain itu, menurut ( Abdullah Sanusi Ahmad, 1970 ) lagi, pegawai penting keraja kerajaan an menunj menunjukka ukkan n sikap sikap enggan enggan membena membenarka rkan n kerja kerja di pejaba pejabatny tnyaa diawas diawasii oleh oleh seorang penyelia yamg bebas seperti pegawai ombudsman. Berikutan itu, pesuruhjaya  parlimen Britain (ombudsman) mempunyai bidang kuasa yang tidak begitu luas. Oleh itu, rakyat biasa mungkin tidak mendapat layanan yang sewajarnya jika membuat rayuan dan tuduhan terhadap pentadbiran yang menjalankan dasar awam.

Berdasarkan keterangan tersebut, kuasa ombudsman di negara yang mempunyai institusi ini adalah berlainan antara satu sama lain. Namun setelah selepas lebih dua dekat, lebih 55 bidang kuasa berkaitan dengan institusi ini diwujudkan dengan bersamasama sama 18 buah buah negara, negara, bandar bandar,, dan pertub pertubuha uhan. n. Antara Antara contoh contohnya nya,, Filip Filipina ina,, USA, USA, Perancis, Israel dan kebanyakan negara-negara Scandinavia yang lain.

PERANAN INSTITUSI OMBUDSMAN

Insti Institus tusii ombuds ombudsman man mempun mempunyai yai matlam matlamat at dalam dalam mening meningkat katkan kan lagi lagi keberke keberkesan sanan an  pentadbiran awam. Institusi ombudsman turut membawa garis panduan yang melindungi hak-hak individu terhadap kerenah dan penyelewengan birokrasi awam mahupun swasta.

8 Antar Antaraa obje objekt ktif if terp terpen enti ting ng bagi bagi kewu kewuju juda dan n inst instit itus usii ombud ombudsm sman an adal adalah ah untuk  untuk  menerangkan kenapa dan bagaimana sesuatu aduan itu dapat dilihat sebagai peluang untuk meningkatkan mutu kerja dan perkhidmatan sesebuah kerajaan.

 Namun sekiranya sekiranya sesuatu sesuatu aduan itu mungkin mungkin tidak disokong, ia memperlihat memperlihatkan kan kelemahan dasar-dasar awam. Selain itu juga institusi ombudsman juga berperanan untuk  menerima aduan yang berkualiti bagi memupuk kesedaran umum dalam kepentingan mengatasi masalah birokrasi. Ia juga dapat mendidik orang awam memahami tindak  tanduk kerja yang diaplikasikan diaplikasikan melalui melalui institusi institusi ombudsman. ombudsman. Melalui Melalui kuasa menyiasat dan menghukum yang ada pada institusi ombudsman, ia dapat memberi keadilan dan kesaksamaan kesaksamaan dalam sektor pentadbiran pentadbiran awam. Hal ini sekaligus dapat meningkatka meningkatkan n keberkesanan pelaksanaan sesuatu dasar awam tersebut.

Sela Selain in itu, itu, inst instit itus usii

ombu ombuds dsma man n

juga juga

berp berper eran anan an

untu untuk k

meng mengen enda dali lika kan n

ketid ketidak akpu puas asan an indi indivi vidu du terh terhada adap p pent pentad adbi bira ran n awam awam.. ( Rama Ramanat natha han, n, 1993: 1993: 145 145 ) menyatakan menyatakan tidak semestinya semestinya ombusdsman ombusdsman dapat memenuhi memenuhi ketidakpuash ketidakpuashatian atian setiap setiap indivi individu. du. Namun Namun dalam dalam kes-ke kes-kess indivi individu du yang yang gagal gagal membuat membuat aduan, aduan, ombuds ombudsman man kadangkala memberi penjelasan dan membantu seseorang itu menerangkan aduan secara  bijak. Adakalanya dalam membuat siasatan terhadap aduan yang diterima, ombudsman tidak perlu mengunakan kuasanya untuk mendapatkan bukti jika ada kerjasama kerjasama daripada  pihak pentadbiran awam.

Ombuds Ombudsman man boleh boleh membuat membuat keputus keputusan an yang yang sepatu sepatutny tnyaa diambi diambill dan berhak  berhak  untuk mencadangkan mencadangkan penyelesaia penyelesaian. n. Selain Selain itu juga, institusi institusi ombudsma yang berdiri berdiri deng dengan an send sendir irii tanp tanpaa teri terika katt deng dengan an mana mana-m -man anaa kuas kuasaa bada badan n lain lain turu turutt bole boleh h menjatuhkan menjatuhkan hukuman terhadap terhadap pentadbir pentadbir awam yang telah dikesan dikesan kesalahannya kesalahannya tanpa  perlu membawa ia ke mahkamah yang lain. Ini menujukkan keabsahan yang ada pada institusi ombudsman juga memainkan peranan dan matlamatnya yang tersendiri tanpa dipengarui mana-mana institusi yang lain.

9 Institusi ombudsman juga bertindak untuk menperbaiki pentadbiran. Perwujudan institusi ombudsaman antara lain adalah untuk memperbaiki dan mengubah pandangan oran orang g awam awam terh terhad adap ap kera keraja jaan. an. Ombud Ombudsm sman an meng menggal galak akan an piha pihak k penta pentadbi dbirr untu untuk  k  menerangkan kepada pihak umum tentang tindakkan kerajaan dan memberi maklumat yang jelas tentang hak-hak merayu yang patut ada pada orang awam. Selain memperbaiki kualiti kualiti umum perkhidmata perkhidmatan n kerajaan, kerajaan, institusi institusi ombudsman turut membuat pegawaipegawai pegawai awam lebih berhati-hati dalam menjalankan tugas.

Di sini, perana ombudsman bukan sahaja dapat meningkatkan lagi pentadbiran   pelaks pelaksana anaaa dasar dasar awam, awam, tetapi tetapi juga juga boleh boleh memper memperbai baiki ki kelema kelemahanhan-kel kelema emahan han yang yang wujud dalam pentadbiran awam. Institusi ombudsman boleh mengidentifikan kelemahankelema kelemahan han sepert sepertii ketida ketidakce kcekapa kapan, n, kelala kelalaian ian,, tataca tatacaraa raa yang yang tidak tidak jelas jelas atau atau sikap sikap seseor seseorang ang pegawa pegawaii itu. itu. Menuru Menurutt ( Ramant Ramanthan han,, 1993: 1993: 146 ), umumny umumnyaa ombuds ombudsman man memperbaiki moral perkhidmatn awam.

Institusi ombudsman turut membantu dalam tugas penyeliaan badan perundangan. Dalam masyarakat industri barat, masalah perundangan yang tidak efektif dalam bidang   pentadbiran pentadbiran disebabkan disebabkan oleh bidang birokrasi birokrasi yang yang luas dan kompleks. kompleks. Aduan-aduan Aduan-aduan yang diterima oleh ahli-ahli perundangan daripada kawasan perwakilan mereka selalunya dilayan secara berasingan. Oleh itu, laporan khas dan laporan ombudsman membantu dalam menjalakan fungsi-fungsi badan perundangan.

Secara perbandingan di New Zealand, seseorang boleh membuat aduan kepada ombudsman ombudsman tentang tentang sesuatu sesuatu tindakan tindakan pentadbir pentadbir yang menjejaskan menjejaskan haknya. haknya. Ombudsman Ombudsman   boleh boleh menyia menyiasat sat dan apa-apa apa-apa tindak tindakan, an, keputus keputusan, an, serta serta cadanga cadangan n yang yang dibuat dibuat oleh oleh  jabatan  jabatan yang di bawah bidang kuasanya. Selain itu, institusi institusi ombudsman ombudsman turut memberi memberi  bantuan sekiranya terdapat tindakan pentadbir yang bertentangan dengan undang-undang. Ombudsman Ombudsman juga boleh mengambil mengambil tindakan terhadap terhadap penyalahgunaa penyalahgunaan n fakta yang salah oleh oleh piha pihak k pent pentad adbi bira ran n awam awam demi demi kepe kepent ntin ingan gan mere mereka ka.. Seki Sekira rany nyaa ombu ombuds dsma man n menerima aduan tentang tindakkan pentadbir yang tidak munasabah, tidak adil dan ada

10 disk diskri rimi mina nasi si,, maka maka tind tindak akan an dan dan huku hukuma man n terh terhad adap ap penta pentadbi dbirr ters tersebu ebutt sete setela lah h  penyiasatan dijalankan adalah wajar.

( Ramanathan, 1993 ) menjelaskan bahawa ombudsman juga menentukan bahawa tatacara, tatacara, kritikan, kritikan, pekeliling pekeliling dan maklumat maklumat diwartakan. diwartakan. Selain itu, ombudsman ombudsman turut mencadangkan agar seseorang dibayar “ dibayar  “ En gratia ” jika pentadbir menyentuh moral seseorang. Ia juga mengkritik tindakkan pentadbir yang dianggap terlalu ketat. Hal ini kerana kerana tindak tindakan an terseb tersebut ut boleh boleh mengun mengundang dang rasa rasa ketida ketidakpua kpuasha shati ti di kalang kalangan an orang orang awam. awam. Namun Namun kuasa kuasa ombuds ombudsman man di sini sini hanyal hanyalah ah melipu meliputi ti perkar perkaraa yang yang berkai berkaitan tan salahlaku pentadbir, dan bukan berkaitan dengan sesebuah polisi.

Namun institusi boleh mengkaji tindakan wakil menteri apabila menerima aduan daripada rakyat tentang ketidakadilan yang dilakukannya. Sekiranya setelah disiasat dan didapati bersalah,institusi ombudsman dengan sendiri boleh menjatuhkan hukuman selagi mana mana kesa kesala lahan han yang yang dila dilakuk kukan an itu itu tidak tidak meny menyen entu tuh h kesa kesala lah h jena jenaya yah h bera beratt dan dan sebagainya. Hal tersebut jika berlaku sudah di luar bidang kuasa institusi ombudsman kerana hukuman yang dijatuhkan oleh ombudsman tidak melibatkan hukuman fizikal ataupun penjara. Institusi ombudsman hanya menyiasat dan menjatuhkan terhadap keskes aduan yang berkaitan dengan salahlaku tatacara pegawai pentadbir.

Setiap tindakkan institusi ombudsman berkaitan dengan penyiasatan dilakukan secara sulit sulit ( Ramanathan. Ramanathan. 1993 ). Ini bererti, bererti, tidak ada mana-mana mana-mana pihak yang boleh menpeng menpengaru aruhi hi penyias penyiasata atan n yang yang dilaku dilakukan kan oleh oleh ombuds ombudsman man.. Jika Jika terdapa terdapatt keadaan keadaan   perbicaraan perlu diadakan, maka seseorang itu berhak untuk dibicarakan. Keputusan yang yang tela telah h dibua dibuatt oleh oleh ombu ombuds dsma man n tida tidak k boleh boleh dica dicaba barr mela melain inkan kan jika jika terd terdap apat at kekurangan pengadilan atau siasatan.

Institusi ombudsman juga boleh bertindak sebagai pendisplin terhadap pegawai  pentadbir. Melalui aduan yang dibuat oleh orang awam yang tidak berpuas hati terhadap  pentadbir awam, ombudsman boleh mengidentifikasikan pegawai yang bersalah untuk di hukumi atau sekiranya kesalahan yang dilakukannya berat, seseorang pentadbir awam itu

11   boleh boleh dipeca dipecat. t. Dalam Dalam era global globalisa isasi si dengan dengan peningka peningkatan tan teknol teknologi ogi dan maklum maklumat, at, keintelektualan orang awam semakin meningkat, terutamanya di negara-negara maju.

Oleh itu di sini, ombudsman bertindak sebagai “injab keselamatan”. Orang ramai dibenar dibenarkan kan untuk untuk membuat membuat aduan aduan sebany sebanyak ak mungki mungkin n yang yang mereka mereka mahu mahu mengen mengenai ai   pega pegawa waii subor subordi dina nat. t. Hal sede sedemi miki kian an adal adalah ah untu untuk k mengu mengura rangk ngkan an teka tekana nan n dan menyediakan menyediakan pemerhatian pemerhatian untuk menstabilkan menstabilkan keadaan. keadaan. Sekiranya Sekiranya orang awam tidak  mempun mempunyai yai salura saluran n atau atau instit institusi usi yang yang bersed bersedia ia meneri menerima ma aduan aduan mereka mereka berkai berkaitan tan ketidakadila ketidakadilan n yang dilakukan dilakukan oleh pentadbir pentadbir awam terhadap mereka, maka orang awam akan mengambil jalan yang lain seperti berdemontrasi, menyertai kumpulan pendesak  atau mensabotaj kepentingan kerajaan demi untuk melepaskan tekanan. Oleh itu, institusi yang menerima aduan atau yang bertindak sebagai injab keselamatan amat penting bagi orang awam.

PERB PERBAN ANDIN DINGA GAN N

OMBUD OM BUDSM SMAN AN

DENG DENGAN AN

BIRO BIRO

PEBG PEBGAD ADUA UAN N

AWAM AWAM

MALAYSIA

Di Malaysia pada tahun 1967, institusi ombudsman pernah cuba di wujudkan. Sir Guy Powles yang telah megutarakan idea ini tetapi gagal kerana ombudsman hanya berkesan kerajaan yang mengamalkan corak pemerintahan berbentuk kesatuan. Namun di Malaysia yang mengamalkan corak pemerintahan persekutuan, institusi ombudsman ini tidak dapat dilaksanakan. Hal ini kerana, di Malaysia walaupun terdapat konsep pengansingan kuasa, namun pikak eksekutif iaitu yang menjalankan pentadbiran kerajaan turut mengamalkan  pertindihan kuasa. Hal ini dapat di lihat apabila seseorang eksekutif itu mempunyai  bidang kuasa di luar kawalannya. kawalannya. Oleh itu, sekiranya sekiranya institusi institusi ombudsman ombudsman diwujukkan, diwujukkan, seme semest stin inya ya akan akan berla berlaku ku pert perten enta tang ngan an denga dengan n badan badan keraj kerajaan aan yang yang lain lain apab apabil ilaa ombudsm ombudsman an hendak hendak menjal menjalanka ankan n apa yang yang terkand terkandung ung dalam dalam objekt objektif if penubuh penubuhan an institusi tersebut.

12 Selain itu juga, Malaysia telah mempunyai sistem berpalimen tradisional lebih  berkesan  berkesan ( Ramanathan, Ramanathan, 1993 ). Ini kerana Malaysia Malaysia mempunyai mempunyai pelbagai masyarakat masyarakat majmuk yang mempunyai pelbagai budaya, ras dan agama yang berbeza. Namun sistem  pemerintah di malaysia yang unik dan pengamalkan politik permuafakatan telah menjadi injab keselamatan terhadap masyarakat awam.

Oleh sebab itu, di Malaysia telah di wujudkan ( Public ( Public Complaints Bureau ) Biro Pengaduan Awam (BPA). Biro pengaduan awam mempunyai konsep yang sama dengan institusi ombudsman iaitu menerima aduan orang ramai terhadap ketidakpuashatian atau kesal kesalah ahan an tata tatacar caraa yang yang dila dilakuk kukan an oleh oleh penta pentadbi dbirr awam awam.. Biro Biro penga pengadua duan n awam awam ditubuhkan di bawah Jabatan Perdana Menteri. Biro pengaduan awam ini dengan erti yang lain tidak berdiri sendiri tetapi ialah salah satu bahagian unit perancangan kepada Jabata Jabatan n Perdan Perdanaa Menter Menteri. i. ( Ramana Ramanatha than, n, 1993 ), sekara sekarang ng wujud wujud cawang cawangan an dalam dalam   pent pentadb adbir iran an pengu penguas asaa temp tempat atan. an. Hal Hal ini ini kera kerana na,, Biro Biro Peng Pengadu aduan an Awam Awam terp terpaks aksaa   bergant bergantung ung kepada kepada kerjas kerjasama ama badan badan lain lain kerana kerana memerl memerlukan ukan lapora laporan n pentad pentadbir biran an daripada kerajaan.

Biro Pengaduan Pengaduan Awam di Malaysia Malaysia telah di tubuhkan tubuhkan pada tahun 1971 dengan dua dua obje objekt ktif if utam utamaa iait iaitu u mera merapa patk tkan an jura jurang ng antr antraa kera keraja jaan an deng dengan an raky rakyat at dan dan menyediakan satu saluran kepada rakyat di mana rakyat boleh membuat aduan tentang tindakan tindakan pentadbir. pentadbir. Walaubagaimana Walaubagaimana pun terdapat terdapat pebezaan yang ketara ketara di antara antara Biro Pengaduan Awam di Malaysia dengan institusi ombudsman yang dilaksanakan di negaranegara Scandinavia.

Antara perbezaannya Biro Pengaduan Awam dengan institusi ombudsman ialah dari segi penubuhannya. Biro Pengaduan Awam merupakan satu cawangan dalam unit  perancangan Am di bawah Jabatan Perdana Menteri. Sebaliknya institusi ombudsman tidak ditubuhkan di bawah mana-mana badan. Sebaliknya berfungsi secara tersendiri dan tidak bergantung kepada mana-mana badan yang lain untuk menjalankan tugasnya.

13 Manakala dari segi kuasa, Biro Pengaduan Awam tidak mempunyai kuasa yang sah sah

untu untuk k

meny menyia iasa satt

keskes-ke kess maladministration

atau atau

untuk untuk

mengu menguat atkua kuasa sakan kan

cadangannya. cadangannya. Keberkesanan Keberkesanan fungsinya fungsinya bergantung kepada kerjasama kerjasama antara jabatan jabatan dan agensi. agensi. Selain Selain itu itu juga, juga, keberk keberkesa esanan nannya nya tidak tidak dapat dapat di nilai nilai kerana kerana lapora laporan n tidak  tidak  disebarkan kepada orang ramai. Oleh sebab itu, berdasarkan kajian yang dilakukan pada tahun 1974 hingga 1978 terdapat sebanyak 10 887 aduan yang telah direkodkan, tetapi sebanyak 8442 aduan yang berjaya berjaya diselesaikan ( Ramanathan, 1993 ).

Sebab itu Biro Pengaduan Awam berbeza dengan institusi ombudsman. Walaupun matlamat adalah sama iaitu menerima aduan rakyat, tetapi Biro Pengaduan Awam tidak  mempunyai kuasa untuk mengambil tindakan atau membuat keputusan. Di Malaysia jika tidak berpuasa hati terhadap pentadbir awam perlu membawa kes tersebut ke mahkamah.  Namun sebaliknya yang berlaku kepada negara yang mempunyai institusi ombudsman terutamanya di negara-negara Scandinavia.

Institusi tersebut yang akan menerima aduan, membuat siasatan dan mengambil tindakan atau memutuskan hukuman. Sesuatu kes yang melibatkan salahlaku pentadbir  awam awam tida tidak k perl perlu u di bawa bawa ke mahk mahkam amah ah.. Sela Selain in itu itu juga juga,, inst instit itus usii ombud ombudsm sman an di wujudkan berteras kepada parlimen sebagai contoh di New Zealand. Berbeza dengan Biro Pengaduan Awam yang terletak di bawah Jabatan Perdana Menteri atau di bawah  bidang kuasa badan yang lain. Ini akan menyebabkan Biro Pengaduan Awan tidak dapat diselaraskan dengan objektif penubuhannya dengan kehendak orang awam.

PANDANGAN TERHADAP INSTITUSI OMBUDSMAN

Walaupu Walaupun n insti institus tusii ombuds ombudsman man berbez berbeza-be a-beza za mengik mengikut ut negara negara,, namun namun berdas berdasark arkan an   peranan peranan,, fungsi fungsi,, dan kuasa kuasa yang yang ada pada insti institus tusii terseb tersebut, ut, kualiti kualiti pentadbi pentadbirr yang yang menjalankan dasar awam dapat dipertingkatkan. Melalui peranan penting yang dimainkan oleh institusi ombudsman seperti mengawal pentadbir awam daripada bertindak sesuka hati, akan meningkatkan komitmen dan produktiviti kerja sesebuah pentadbir awam.

14 Selain Selain itu juga, juga, instit institusi usi ombuds ombudsman man juga juga dapat dapat memast memastika ikan n masala masalah h dalam dalam   pentad pentadbir biran an awam awam disele diselesai saikan kan secara secara positi positiff dan objekt objektif if sekali sekaligus gus,, secara secara tidak  tidak  langsung dapat membantu memastikan pegawai yang menjalankan dasar awam hanya terdiri terdiri daripada daripada kalangan kalangan individu individu yang betul-betul betul-betul berkelayaka berkelayakan n dari pebagai aspek  kemahiran untuk menjalankan tugas secara ekfisyen, cekap dan amanah serta memuaskan hati orang awam.

Max Weber ( 1864-1920 ) yang merupakan pelopor asal kepada konsep legal rasional atau kuasa sah. Max weber turut dikenali sebagai bapa sosiologi yang terkenal dan pernah pernah menuli menuliss buku buku yang yang bertaj bertajuk uk ‘ The Pros Prosest estant ant Ethi Ethicc and and The Spir Spirit it of  Capitalism Capitalism ” ( Giddens Giddens 1972: 89 ). Pada pendapat Max Weber kuasa sah yang dimiliki sekum sekumpul pulan an oran orang g misa misaln lnya ya pegaw pegawai ai ombud ombudsm sman an adala adalah h sanga sangatt penti penting ng sema semasa sa menjalankan Sesuatu tugas. Cogan kata “ specialists in command  ” sebagaimana sebagaimana dalam krit kritik ikan an Mao Mao Tze Tze Tung Tung tela telah h memb membukt uktik ikan an baha bahawa wa penda pendapa patt Max Max We Weber ber sang sangat at menitikberatkan pemberian kuasa kepada seseorang yang mempunyai jawatan tinggi atau seseorang pakar dalam sesuatu bidang ( Ramanathan, 1987: 41 ).

Ini bermaksud sekiranya sekiranya pegawai ombudsman ombudsman tidak mempunyai mempunyai kuasa yang disahk disahkan an oleh oleh orang orang ramai, ramai, maka maka segala segala tindakan tindakan dan keputu keputusan san yang yang dibuat dibuat oleh oleh   pegawa pegawaii ombuds ombudsman man tidak tidak akan akan mendap mendapat at perset persetuju ujuan an daripa daripada da orang orang ramai. ramai. Bagi Bagi membolehkan keberkesanan dalam pentadbiran awam, ombudsman perlu memiliki kuasa legal rasional. Kuasa legal rasional merupakan salah satu jenis kuasa yang wujud dalam sese sesebu buah ah orga organi nisa sasi si atau atau negar negara. a. Kuas Kuasaa yang yang diber diberik ikan an seca secara ra rasi rasiona onall atau atau sah sah merupakan satu penyerahan kuasa daripada suatu pihak yang tinggi kepada seorang  pemimpin( pegawai ombudsman ) ( Austin 1970: 40 ).

Ini secara secara secara tidak langsung telah mengesahkan mengesahkan kuasa pegawai pegawai ombudsman ombudsman melalui melalui pengiktira pengiktirafan fan tersebut. tersebut. Apabila ombudsman mempunyai kuasa yang sah dan  bebas daripada kawalan kerajaan, ia dapat meningkatkan meningkatkan keberkesanan keberkesanan pentadbir awam tanpa sebarang sekatan. sekatan. Sekirannya Sekirannya wujud institusi institusi ombudsman dalam sesebuah sesebuah negara dan dan ia dibe diberi rika kan n kuas kuasaa yang yang sah, sah, maka maka pent pentad adbi bira ran n awam awam akan akan menj menjad adii telu telus. s.

15 Berdasarkan kajian yang telah dibuat, ombudsman telah banyak mengubah sistem-sistem  pentadbiran yang telah rosak. Misalnya di Indonesia, penubuhan institusi ombudsman telah mengubah sistem pentadbiran kerajaan Indonesia ke arah yang lebih telus dan baik    berb berband andin ing g denga dengan n pent pentad adbi bira ran n awam awam nega negara ra jira jiranny nnyaa iait iaitu u Mala Malays ysia ia yang yang tida tidak  k  mengamalkan institusi ombudsman.

KESIMPULAN

Seca Secara ra kesel keselur uruha uhann nnya ya,,

inst instit itus usii

ombud ombudsm sman an meru merupa paka kan n

sebu sebuah ah inst instit itus usii

yang yang

menggambarkan kedaulatan rakyat. Aduan-aduan yang dibuat oleh rakyat di negaranega negara ra yang yang meng mengam amal alka kan n

inst instit itus usii

ombu ombuds dsma man n

seca secara ra tida tidak k

lang langsu sung ng dapa dapatt

mempertingkatkan segenap aspek kelemahan-kelemahan pentadbiran awam. Walaupun institusi ombudsman dan Biro Pengaduan Awam mempunyai matlamat atau konsep yang sama, namun pelaksanaanya adalah berbeza. Tetapi kedua-duanya institusi ini wujud bagi memastikan pentadbiran awam berfungsi dengan secara adil dan berkesan dalam setiap tindakan yang diambil oleh pihak pentadbir awam.

Di negar negara-n a-neg egar araa Scan Scandi dina navi via, a, penti penting ng bagi bagi raky rakyat at untuk untuk bersu bersuar araa bagi bagi meny menyat atak akan an keti ketida dakpu kpuas asha hati tian an terh terhad adap ap keti ketida dakad kadil ilan an dan dan sala salah h laku laku golon golongan gan  pentadbiran awam. Oleh sebab itu institusi ombudsman diwujudkan kerana ia bebas dari kongkongan kerajaan dalam menjalankan tugasnya. Kenyataan ( Ahmad Sanusi Ahmad, 1970: 40 ) yang menyatakan bahawa badan ini diberi kuasa untuk untuk menyiasat dan menge mengend ndal alik ikan an semu semuaa tuduh tuduhan an dan dan rayu rayuan an terh terhad adap ap tind tindak akan an yang yang dibu dibuat at oleh oleh  pentadbiran awam. Ini bermaksud, kepentingan tentang kesedaran yang perlu ada di negara merdeka dan bagaimana pentingnya diadakan satu badan yang berasingan serta dapat mendaulatkan kepentingan rakyat.

Walaubagaimana pun, di setiap negara yang mengamalkan institusi ombudsman terdapa terdapatt perbez perbezaan aan mengik mengikut ut sejauh sejauhman manaa keraja kerajaan an yang yang berkua berkuasa sa itu mahu mahu member memberii

16 kuasa kuasa yang yang mutl mutlak ak terh terhad adap ap inst instit itus usii itu. itu. Namu Namun n dari daripa pada da kewu kewuju juda dan n inst instit itus usii ombudsman ini, ia melambangkan suara dan kerajaan rakyat. Institusi ombudsman bukan sahaja sahaja dapat dapat menyel menyelesa esaika ikan n permas permasala alahan han yang yang timbul timbul,, tetapi tetapi juga juga dapat dapat member memberii   pandang pandangan an dan nasiha nasihatt tentan tentang g bagaima bagaimana na sesuat sesuatu u proses proses pentadbi pentadbiran ran patut patut disusu disusun n semula atau dikaji supaya dapat mengelak timbulnya kesilapan dan kesalahan. Ini secara tidak langsung dapat melincinkan perjalanan pentadbiran awam. Secara keseluruhannya, institusi ombudsman mempunyai peranan yang penting bagi meningkatkan keberkesanan   pentadbiran awam serta menjalinkan perhubungan yang baik di antara pihak kerajaan dengan rakyat.

17

RUJUKAN

Abdullah Sanusi Ahmad. 1970.   Kerajaan Pentadbiran dan Rakyat . Ampang: Dewan Bahasa dan Pustaka..

Baru. Kuala Ahmad Atory Hussain. 2001.  Pengantar Pentadbiran Awam: Paradigma Baru. Lumpur: Utusan Publication And Distributors.

Abdul Rashid Moten & El-Fatih A. Abdel Salem. 2005. Glossary Of Political Science Terms: Terms: Islamic & Weatern. Singapore: Thomson Learning.

Austin, D.B. 1970. The Sweden: How They Live And Work . London: Newton Abbot.

Ombudsman. Weatport, CT: Cainden, Gerald E. 1983.  International Handbook Of the Ombudsman. Greenwood Press.

Politik Malaysia Malaysia:   Perspe Perspekti ktiff Teori Teori dan Praktik Praktikal  al  Ghazali Ghazali Mayudi Mayudin. n. 2002. 2002.   Politik . Bang Bangi: i: Universiti Kebangsaan Malaysia.

Ramanathan, K. 1993. 1993. Konsep Asas Pentadbiran Awam. Awam. Ampang: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Ramanathan, K 1987. Asas Sains Politik. Petaling Jaya: Penerbit Fajar Bakti.

Perspective, Occasional paper No 44. Owen, S. 1990. Current Ombudsman Internasional Perspective,

Sabith Sabithaa Marica Marican, n, Rusnia Rusniah h Ahmad, Ahmad, Siti Siti Alida Alida J. Abdull Abdullah. ah. 1994. 1994.   Pengurusan Awam. Awam. Kuala Lumpur: Utusan Publication & Distributors.

18

Norway. Norway: Ministry of Foreign Waage, T. 1998. 1998. Commisiorner for Children in Norway. Affairs.

http:// www.google www.google.. Scandinavia. Ombudsman. Ombudsman. Com. Htm (15 September 2007).

http://www.. Bpa.jpm.my/ http://www  Bpa.jpm.my/ (19 september 2007)

ombudsman.org/history.htm (14 september 2007 ) Ombudsman History. http://www2. http://www2.ombudsman.org/history.htm

 goliath.ecnext.com2/summary _01991803737 (14 september  Ombudsman summary. http;// goliath.ecnext.com2/summary 2007 )

http:// www. Gksoft.com/en/no.html  Gksoft.com/en/no.html (( 15 september 2007 ).

http://www.. Info.gov.uk/ jud/ sitemap/ html ( http://www html ( 16 september 2007 ).