ANG MORPEMA
-Ang morpema ay nabubuo sa pamamagitan ng pagkukumbinasyon ng mga ponema upang makabuo ng mga kabuluhang yunit ng wika. Ang sangay ng linggustika na naglalarawan kung paano binubuo ang mga salita ay tinatawag na "Morphemies". Ang morpema ang batayang yunat na pinag-aralan sa Morphemies. May mga pagkakataong sa pagsasama-sama ng mga morpema, ang isang morpema ay nagbabagu-bago ng anyo ayon sa tunog na nilalapian nito.
Ang ganitong pagbabago ng anyo ng isang morpema ay tinatawag na assimilation pagtulad ng tunog na katabing tunog. Ang ganitong pag-iiba ng anyo ng mga morpema ay tinatawag na "Morphophonemic process".
TATLONG ANYO NG MORPEMA
1. Morpema ng salitang- ugat - Ito'y payak na salita at walang panlapi. Tinatawag itong matayong morpema sapagkat nakapag-iisa. Mga Halimbawa: a. langit
b. buhay
d. ganda
e. ligaya
c. aklat
2. Morpemang panlapi - Ito'y ginagamit sa pagbuo ng salita - Ang uring ito'y tinatawag na di-malayong morpema sapagkat inilalapi lamang sa ibang morpema. Mga Halimbawa: a. mag-
c. i-
e. ma-
b. um-
d. in-o nin-
3. Ponemang patinig - Sa mga sumusunod na mga halimbawa ay makikitang ang patinig / a/ sa hulihan ng mga salita sa hanay sa gawing kanan ay nangangahulugang na pagiging babae. Mga Halimbawa: a. doktor
doktora
b. abugado abugada c. lolo
lola
d. sekretaryo sekretarya e. tindero tindera
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO IBA'T IBANG URI NG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
1.
Asimilasyon - kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / d, l, r, s, t /, ang panlaping pang- ay nagiging pan-. Ito ay nagiging pam- naman kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / b, p /.
Paalala: Nananatilinng pang- kapag ang kasunod na tunog ay mga katinig na / k, m, n, ng, w, y / o patinig ( a, e, I, o, u ). Nilalagyan ng gitling ( - ) kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig.
Halimbawa: Pang + lunas = panglunas - panlunas Pang = baon = pangbaon - pambaon Pang + kulay = pangkulay Pang + isahan = pang - isahan
2.
Pagkakaltas - sa pagbabagong ito, may nawawalang ponema sa loob ng salita
Halimbawa: Sunod + in = sunodin - sundin Takip + an = takipan - takpan Dala + han = dalahan - dalhan
3.
Maypalit - may mga ponemang napapalitan o nagbabago sa pagbuo ng salita. Nagaganap ang pagpapalitan ng /r/ at /d/ kapag ang /d/ ay nasa pagitan ng dalawang patinig.
Halimbawa :
Ma + dami = madami - marami Bakod + bakudan - bakuran
4.
Pagpapaikli ng salita - Pagpapaikli at pagpapabilis ng pagbigkas ng salita.
Halimbawa : Hinatay ka = Tayka - teka Tayo na = Tayna - tena, tana Wikain mo = Ikamo - kamo Wika ko = ikako - kako
Pagdaragdag ng ponema-ito ang pandiwang maysudlong o may pagdaragdag ng ponema. Ibang Kasagutan:
-- may titik na nag iiba ng posisyon o lunan at mayrtoon pang titik nja nakakaltas. gradayon- naglilipat ng diin at tunog na o sa u kapag hinuhulapian ang ang salalitang ugat maypalit-ang__isa_o_dalawa_titik_ng_salita_ay_napapalitan_ng_iba_bukod_pa_sakong_may_nakaltas">maypalitang isa o dalawa titik ng salita ay napapalitan ng iba bukod pa sakong may nakaltas 1. maykaltas------sa loob ng isang patlang ay may nawawala isang titiko isang pantig. 2. maypunos ----- sa unang salita ay may nababawas mna isa o lilang titik ito ay nagyayari sa ilang amyo ng pandiwa binabang hay sa um-pagpakain ,opaka-hin
Iba't Ibang Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko 1.asimilasyon: pagbabago ng salita dahil sa kasunod na salita a. parsyal na asimilasyon: pagbabago ng panlapi lamang hal: pang + bansa = pambansa mang + batas = mambabatas b. ganap: pagbabago ng kapwa panlapi at salitang-ugat. hal: mang + tahi = manahi pang + palo = pampalo 2.pagpapalit ng ponema: kapag ang (d) ay nasa pagitan ng dalawang patinig kaya ito'y pinapalitan ng ponemang r. hal: ma + ramot =madamot ma + dunong = marunong 3. metatesis: pagpapalit ng posisiyon ng panlaping in kapag ang kasunod na ponema ay ang mga ponemang (l,y,o) hal: lipadin-nilipad yakapin-niyakap 4. pagkakaltas ng ponema: mayroong pagkakaltas o pagtatangal ng ponema. hal: takip + an = takpan sara + han= sarhan
5. paglilipat-diin: kapag ang salitang-ugat ay nilalagyan ng panlapi, ito ay nagbabago kapag ito'y nilalapitan. hal: laro + an= laruan
Sa linguistika, Ang klaster ay ang dalawa o higit pang magkakatabing katinig sa loob ng isang salita. Katulad ito sa kambal-katinig sa Tagalog (mula sa mga s alitang KAMBAL o dalawa at KATINIG). Subalit tanging yung dalawang magkatabing katinig sa isang pantig o silabol lamang ang ikinokonsider na ganito (sa Tagalog). Walang kasing higit sa tatlong magkakatabing konsonant sa isang silabol sa Tagalog hindi tulad sa Filipino na posible ang pagkakaroon ng tatlo hanggang apat.
Sa linguistika, Ang klaster ay ang dalawa o higit pang magkakatabing katinig sa loob ng isang salita. Katulad ito sa kambal-katinig sa Tagalog (mula sa mga s alitang KAMBAL o dalawa at KATINIG). Subalit tanging yung dalawang magkatabing katinig sa isang pantig o silabol lamang ang ikinokonsider na ganito (sa Tagalog). Walang kasing higit sa tatlong magkakatabing konsonant sa isang silabol sa Tagalog hindi tulad sa Filipino na posible ang pagkakaroon ng tatlo hanggang apat.
