Region III - Central Luzon
Central Luzon (or Gitnang Luzon in Filipino) , also known as Region III (Region 3), is an administrative region of the Republic of the Philippines. Primarily Central Luzon serves to organize the 7 provinces of the vast central plain of the island of Luzon (the largest island). "Rice Bowl of the P Philippines" hilippines"
The Region earns its nickname because it contains the largest plain in the country and produces most of the country's rice supply.
7 Provinces
1. Aurora – Baler Area (km²) - 3,147.32 Population (2000) - 173,797 Population (2007) - 187,802 Aurora features breath-taking mountain scenery and beaches ideal for surfing, diving and snorkeling. Natural attractions include Baler and Digisit Beaches, Dimtumbo and Cunayan Falls, Bane Spring, Lamao Caves and Dibut Bay. Churches include the Baler Church and the Santo Entierro wooden chapel. Fiestas include the Suman Festival or Moro-Moro Zarzuela.
2. Bataan - Balanga City Area (km²) - 1,372.98 Population (2000) - 557,659 Population (2007) - 662,153 Bataan is best known as a World War 2 battleground between the Japanese invaders and the Filipino-American forces, led by General Douglas MacArthur. Thus, World War 2 memorials are prevalent including the Shrine of Valor on Mt. Samat, the Fall of Bataan and Surrender Site Markers at Balanga, the Death March Marker at Orani, the First Line of Defense Marker at Dinalupihan and the Democracy Marker at the Bataan-Pampanga border and the Philippine-Japanese Friendship Tower at Morong. Bataan also has natural attractions including Sibul
Spring, Dunsulan and Pasukulan Falls, Talaga Beach and Dinalupihan National Park.
3. Tarlac - Tarlac City Area (km²) - 2,736.64 Population (2000) - 1,068,783 Population (2007) - 1,243,449 Tarlac is home to the Luisita Land and Industrial Park, a self-contained community. Natural attractions include Paradise Island, Bueno Hot Spring, Dolores Springs and Anao Quinabundok Creek. Historical sites include the Maria Clara Museum, the Camilling Church and the Santo Domingo and Capas Death March Memorials.
4. Zambales – Iba Area (km²) - 3,529.40 Population (2000) - 433,538 Population (2007) - 493,085 Zambales is the home town of President Ramon Magsaysay, who is commemorated by the Birth Marker in Iba and the Ancestral House in Castillejos. Recreation in Zambales includes a trip to the fish sanctuary in Silanguin Bay, diving in Capones and San Salvador Islands, and swimming the clear waters and silver sands of Iba. Subic Bay activities include jungle trekking and water sports, a trip to the Marine Exploratorium, Spanish Gate, Tappan Park and Grande Island.
5. Nueva Ecija - Palayan City Area (km²) - 5,751.33 Population (2000) - 1,659,883 Population (2007) - 1,853,853 Nueva Ecija has many natural attractions like the Minalungao National Park with the Peñaranda River, Rizal Hot Springs, Burburayok Springs and Paja nutic Falls.
Other sites include Mt. Olivette in Bongabon hilltop church, Diamond Park in Jose City, Camp Pangatian Shrine and a General Luna Statue and Marker.
6. Bulacan - City of Malolos Area (km²) - 2,774.85 Population (2000) - 2,234,088 Population (2007) - 2,826,936 Bulacan is a site where Filipinos had a long history of struggle against the Spanish and American colonizers. Thus it has plenty of monuments and historical sites commemorating these struggles, including Casa Real, Malolos, San Rafael Church, Calumpit Bridge, Marcelo H. Del Pilar Shrine, Don Felipe Buencamino Marker and the Calumpit Church.
7. Pampanga - City of San Fernando Area (km²) - 1,984.72 Population (2000) - 1,882,730 Population (2007) - 1,882,730 Pampanga is regarded by many as having the best regional food in the Philippines. San Fernando, the capital, is famous for its re-enactment of the Crucifixion during Easter. Angeles City is famous for its nightlife. Clark Special Economic Zone is home to world-class resorts, casinos, duty free shopping and golf courses. Churches include the Church of Bacolor, the Betis Church at Guagua and the St. Peter Shrine at Apalit. Other sites include the Death March Marker at San Fernando Railroad Station, Mt. Arayat National Park and the Wild Duck Sanctuary at Candaba.
Central Luzon Region is located north of Manila, the nation's capital. Bordering the region are the regions of Ilocos, Cordillera Administrative Region and Cagayan Valley regions to the north; National Capital Region and CALABARZON to the south; and of waters of Manila Bay to the south; South China Sea to the west; and The Philippine Sea to the east. The City of San Fernando, in Pampanga, is the regional center.
Area
:
21,543 km2 (8,317.8 sq mi)
Population
:
9,720,982
Density
:
451.2/km2 (1,168.7/sq mi)
Time zone
:
PST (UTC+8)
Provinces 7 Cities 13 Municipalities 117 Barangays 3,102 20 Languages Tagalog, Kapampangan, Ilocano, Sambal, English, others
Region III Literature Pampanga Literature
A showcase of unique and diverse words of art shaped by rich and colorful traditions. Highlights of the Local Traditions: Giant Lantern Festival - San Fernando Pampanga o Lubenas Angeles City o Lenten Ritual o self flagellation putting up puni singing of pasyon
Tumaila (Pampango Lullabies)
Familiar to all Grandmothers in Pampanga o Atin Cu Pung Singsing
Basulto
march (flute and drums)
Courage, sense of pride, and the moral values of the people of Pampanga are seen in the often categorized as seditious plays of Aurelio Tolentino.
Aurelio Tolentino Plays in Pampango are:
Sinukuan Aslag Tala Ing Sundang ning Mengubie Bayung Cristo Filipinas at España Lua ning Balen
Holy Angel University
center of Kapampangan Studies with the direction of Mr. Robby Tantingco an "Outstanding Kapampangan" o awardee!
Riddles
aeta riddles kapampangan riddles
Aeta
1. May Korona pero hindi reyna, May kaliskis pero hindi isda. "Pinya" 2. Isang kuwebang may itak sa loob puno ng buto pero hindi libingan. "Bibig" 3. Kapag hiniwa mo Naghihilom nang walang pilat. "Tubig"
Kapampangan Riddles
1. Isang butil ng palay sakop lahat ang buong bahay. Ilaw 2. Paten me kakaba ya biye, biyayan me kukuyad ya biye Kandila 3. Matwa ne ing nunu, eya pa mandilu. Pusa 4. Eya ari, eya pari Misusulud yang sari-sari. Sablayan
Kapampangan Writers
JUAN CRISOSTOMO SOTO o Journalist Poet o Playwright o Revolutionary o He was also known as the Father of Pampanga Literature. o Niña Estrada Puyat Angela Manalang Gloria Lourdes H. Vidal Arlan V. Payad Gregorio C. Brilliantes Belarmino Navarro Alcomtiser P. Tumangan Alex Abelos
Once I had A ring
Once I had a priceless ring With a cluster of gems. It was a heirloom From my own mother. I kept it securely In a chest When unbeknown to me It simply disappeared. I am so stricken with grief That reaches up to heavens With arms crossed On our table I swore that Whoever finds this Heirloom will have My poor heart As his slave.
Y'Miss Phathupats
Juan Crisostomo Soto
Si Miss Phathupats (isinalin ni Lourdes H. Vidal)
Punong puno ng kolorete ang mukha ng dalagang si Miss Yeyeng. Sabi nila ipinanganak ang kanyang mga magulang sa sulok ng Pampanga, sa pinakamaliliit na bayan nito. Dahil dito Pilipina si Miss Yeyeng mula ulo hanggangpaa, at kahit sa kadulu-duluhan ng kanyang buhok, kapampangan siya. Dahil mahirap lang sila, pagtitinda ang ikinabubuhay. Nakikita si Miss Yeyeng na sunong ang ginataan o kaya bitso-bitso na inilalako niya sa mga sugalan. Nagdalagang walang pagbabago sa buhay nitong binibini. Natapos ang rebolusyon. Nagbukas ng paaralan ang pamahalaang militar ng America at dito pinagturo ang mga sundalong Americano. Nangyaring si Miss Yeyeng pa noo, ala ang binibini, ay nagkaroon ng suking sundalo. Inakit ng sundalong mag-aral ang dalaga sa paaralang kanyang pinagtuturuan upang magkaintindihan sila. Sa kanilang paguusap, nag-iingles ang sundalo, nagkaka-pampangan si Miss Yeyeng, kaya napilitan siyang mag-aral. Pagkaraan ng ilang buwan, nagsasalita na ng ingles si Miss Yeyeng, paglipas ng walong buwan, a amuki ng gurong kawal, ipinahatid siya sa isang bayang kung siya pinagtuturo. Noong nagtuturo doon, pinahinga niya ang taumbayan dahil nakikita niyang mas marunong siya ng ingles kaysa sa kanila. Ganyan lumipas ang panahon. Halos hindi na nagsalita si Miss Yeyeng ng kapampangan dahil sabi niya ay nakalimutan na niya. Matigas daw ang kapampangan at nababaluktot ang kanyang dila, kaya kalianman hindi na siya makapagsalita ng tuwid at nauutal siya. Nagkalabitan ang mga maalam na nakakakilala sa kanya pagkarinig nito. Pinalitan tuloy ang kanyang pangalan at pinangalanan siya ng matunog at umaalingasaw na “Miss Phathupats,” pangalang hango sa malapad niyang balakang na pilit na iniipit sa pahang
mahigpit na ginamit niya, kaya ala siyang iniwan sa patupat o suman sa ibus na mahigpit ang ballot.
Magmula noon ito ang pangalang ibinansg sa kanya at nakalimutan nilang tuluyan ang Yeyeng, ang malambing niyang palayaw. Ang Miss Phathupats ang naging palasak. Ganito nang ganito ang buhay. Hindi nagtagal lumabas ang Ing Emangabiran, pahayagang kapampangan sa Bacoor. Sa isang pista o belada sa bayang X, na kung saan dumalo si Miss Phathupats, binabasa ito. Lumapit siya, ngunit nang Makita na kapampangan ang binabasa, lumabi ng kunti, umiling at nagsabi. “Mi no entiende el Pampango” “Mi no entiende ese Castellano, Miss,” sabi naman ng isang sutsut, ginagad ang
kanyang tono. Napangiti lahat ng nasa umpukan: at sapagkat may pinag aralan sila, hindi na nila ipinakita ang pagkakaali nila sa binibini. At ito namang babae kahit alam na parang tinutukso na siya ay nagpatuloy din at nagsabi: “Sa katunayan, totoong nahihirapan na akong bumigkas ng kapampangan lalo na kung binabasa ko.”
Dito sa iilang salitang binigkas niya, sumama lahat ng iba’t ibang wika na talasalitaang bulgar ng Ingles, Kastila. Tagalog na pinaghalu-halo niya ang walang kawawaan. Hindi na nakapagpigil ang mga nakarinig; napatawa sila ng malakas. Nagalit si Miss Phathupats, hinarap ang mga tumatawa at sabi niya: “Porque reir?” “Por el tsampurado, miss,” sbi ng unang sumagot.
Lalong lumakas ang halakhak ng mga nakikinig at nag-init ang pakiramdam ni Miss Phathupats. Isa sa mga nakatayo ang nagsabi ng ganito. “Hindi kayo dapat magtaka kung hindi na marunong ng kapampangan si Miss
Phathupats: Una, dahil matagal na siyang nakisama sa mga kawal na Americano: pangalawa, hindi na siya kapampangan, katunayan Miss Phathupats ang kanyang pangalan. Noon na sumabog ang bulkan. Putok na ubod nang lakas, sumabog ang kaldero ni Miss Phathupats at mula sa bunganga niyang naglalawa lumabas ang lagablab ng Vesubiyo o ang lahat ng maruming salita sa kapampangan, bigla niyang pinagsama-sama sa nag-
aapoy na bunganga. “Walang hiya! Magnanakaw! Taga-lason! Anak-!” sabi sa tinurang wikang
kapampangan. “Aba, kapampangan pala siya!” sabi ng mga nakarinig. “Oo, hindi ba ninyo alam?” sabi ng nakakakilala sa kanya. “Anak siya ni matandang Godiung Pakbong na aking kanayon.”
Napahalakhak nang malakas ang mga nanonood. Napaiyak na si Miss Phathupats at sa pagpupunas sa kanyang tumutulong luha sumama ang makapal niyang pulbos sa pisngi. Lumitaw ang likas niyang kulay, maitim pa siya sa duhat. Nang Makita ito ng mga nanonood lalo na silang napatawa at nagsabi: “Aba! Maitim pala siya!” “Oo, Americanang negra siya!”
Sigawan, palakpak, halakhakan ang narinig noon. Hindi na nakatiis si Miss Phathupats. Nagkandarapa sa paglabas sa daan at sabi niya: “Mi no vuelve en esta casa.” “Paalam, Miss na hindi marunong ng kapampangan!” “Paalam, Miss Alice Roosevelt!” “Paalam, Miss Phathupats!”
Ganyan ang pinagtutulung-tulungan, at ang kawawang Yeyeng ay umalis na bubulungbulong na parang ulol. Napakarami ng mga Miss Phathupats sa panahon ngayon. Hindi na sila marunong ng kapampangan o ikinakahiya na nila ang kapmpangan dahil nakakapagsalita na sila ng ingles na tsampurado.
Message of the Story
"Caracal da ring Miss Phathupats qng panaun, e no biasang Capampangan o picarine ra ing Capampangan uling macasabi nong Ingles".
