SISTEM NEURO PSIKIATRI FAKULT FAKULTAS KEDOKTERAN KEDOKTER AN UNIVERSITAS HASANUDDIN
MODUL PROBLEM BASED LEARNING GANGGUAN TIDUR
BUKU PEGANGAN UNTUK MAHASISWA DISUSUN OLEH M. FAISAL IDRUS
FAKULTAS KEDOKTERAN UNIVERSITAS HASANUDDIN MAKASSAR 2009
Pengantar M!"# $ !engan %"!"# &Gangg"an T'!"r( 'n' !')er'*an *e+a!a ,a-a'/a Fa*"#ta Ke!*teran e,eter #',a ang ,enga,)'# ,ata *"#'a- Ne"r+'*'atr'. T"%"an !ar' +e,)"atan ,!"# 'n' a!a#a- ,e,)ang*'t ,t'1a' *e'ng'nta-"an ,a-a'/a ,engena' ,!"# ang !'a%'*an eara ter'ntegra' !engan )er)aga' )'!ang '#," *e!*teran ,"#a' !ar' t'ng*at !aar a,+a' *et'ng*at #an%"t ,e#a#"' )e#a%ar ,an!'r'. M!"# 'n' ter!'r' !ar' )e)era+a enar' ang ,en"n%"**an ge%a#a *#'n'* &Gangg"an T'!"r( ang )'a !'te,"*an +a!a +ana*'t tertent". M!"# 'n' a*an !'!'*"'*an !a#a, *e#,+* *e'# ang ter!'r' !ar' 32 4! 20 rang. 5ang !'!'*"'*an )"*an -ana !'6*"*an +a!a 'nt' +er,a#a-an7 ta+' %"ga )er)aga' -a# ang )er*a'tan !engan ge%a#a tere)"t e+ert' !aar anat,'7 6''#g'7 )'*','a7 -'t#g7 +at,e*an',e7 +ene)a) !an +enangananna. Pre +ene#ea'an ,aa#a-na !''n' !'g"na*an !engan ,eng'*"t' ,et!e at'1e #earn'ng ,eng'*"t' te, 8 #ang*a- 8 %",+:. Se)e#", ,engg"na*an ,!"# 'n'7 t"tr !an ,a-a'/a -ar" "!a,e,)aa t"%"an !an aaran +e,)e#a%aran ang -ar" !'a+a' ,a-a'/a7 e-'ngga !'-ara+*an !'*"' #e)'- terara- "nt"* ,e,a+a' *,+eten' ,'n',a# ang !'-ara+*an. Unt"* 't" +eran t"tr angat +ent'ng !a#a, ,e,)er'*an +engara-an agar !'*"' t'!a* ,e#eneng %a"- !ar' t"%"an e)enarna ang 'ng'n !'a+a'. Pa!a e' tera*-'r !'#a*"*an +ane# !'*"' !',ana +eerta ,en%a%' -a'# !'*"' *e#,+*na !'-a!a+an +ara !en +enga,+" !an ,a-a'/a #a'n. A*-'rna *a,' )erter',a *a'- *e+a!a e,"a +'-a* ang te#a- ,e,)ant" +en""nan !an +e,)"atan ,!"# 'n'. Bear -ara+an *a,' ,!"# 'n' !a+at ,e,)ant" ,a-a'/a "nt"* ,e,ea-*an ,aa#a-;,aa#a- +ena*'t;+ena*'t Ne"r+'*'atr' !an %"ga +ena*'t #a'nna.
Ma*aar7 2< Ag"t" 203< Pen""n
3
MODUL GANGGUAN TIDUR TUJUAN PEMBELAJARAN Sete#a- ,eng'*"t' +re +e,)e#a%aran ,!"# 'n'7 ,a-a'/a !'-ara+*an !a+at ,en%e#a*an tentang !e6'n''7 *#a'6'*a'7 +at,e*an',e7 et'#g' &gangg"an t'!"r(7 ga,)aran *#'n'*7 +e,er'*aan 6''*7 +e,er'*aan +'*'atr'*7 +e,er'*aan +en"n%ang7 !an +enega*an !'agn'7 erta ara +enangananna. SASARAN PEMBELAJARAN
Sete#a- e#ea' ,eng'*"t' +re +e,)e#a%aran ,!"# 'n'7 ,a-a'/a !'-ara+*an !a+at ,en%e#a*an= 3. De6'n'' gangg"an t'!"r 2. K#a'6'*a' gangg"an t'!"r $. E+'!e,'#g' gangg"an t'!"r <. Pat6''#g' t',)"#na gangg"an t'!"r >. Str"*t"r )ang"nan 'ntra*ran'a# ang ter*a't !engan gangg"an t'!"r ?. Bag'an@)ag'an ta* ang ter#')at !a#a, ter%a!'na gangg"an t'!"r 8. Men%e#a*an +at,e*an',e ter%a!'na gangg"an t'!"r. . Men%e#a*an +e,er'*aan +en"n%ang ang !'+er#"*an "nt"* ,enega**an !'agn'. 9. Men%e#a*an )aga',ana ,enega**an !'agn' gangg"an t'!"r 30. Men%e#a*an )aga',ana +enata#a*anaan )er)aga' ,aa,; gangg"an t'!"r 33. Men%e#a*an +rgn' !ar' )er)ag' ,aa,;,aa, gangg"an t'!"r 32. Mengeta-"' !an ,en%e#a*an e6e* a,+'ng +engg"naan )at;)atan "nt"* gangg"an t'!"r
KASUS
S*enar' 3 Serang #a*';#a*' )er"'a 2 ta-"n !atang *e erang !*ter *e#"-an "#'t ,e,"#a' t'!"r er'ng ter)ang"n !'n' -ar'. 'a ,enge#"- a*'t *e+a#a !an ,"!a- #e#a-. " ,ener" ,eraa e!'-7 energ' %"ga )er*"rang7 *"rang ,'nat ter-a!a+ -)' ang )'aana7 *e,a,+"an )er*nentra' )er*"rang7*a!ang;*a!ang ,"n"# 'e;'e )"n"- !'r'. D'a ,engata*an )a-/a !'a ,en!engar "ara;"ara g"r"na ang ,engata*an &!'a t'!a* a*an )er-a'#( !an *a!ang;*a!ang ,eng,entar' tentang t'ng*a- #a*"na ang e#a#" negat'6. D'a ,engata*an )a-/a !'a te#a,en!engar "ara 'n' e#a,a )e)era+a ta-"n7 D'a ,enang*a# ,engg"na*an )at;)atan ata" a#*-# !an !'a t'!a* ,e,+"na' ,aa#a- ,e!'. S*enar' 2 Serang /an'ta $3 ta-"n7 ')" r",a- tangga !atang *e +#'*#'n'* !engan *e#"-an "a- t'!"r. Se#a'n 't" 'a %"ga ,enge#"- ea* na6a7 %ant"ng )er!e)ar;!e)ar 7erta #e-er tegang. Ia %"ga ,enge#"-*an +a!a )ana* -a# /a#a"+"n "!a- )er"a-a ,engntr#na 'n' !'a#a,' e%a* )e)era+a ta-"n tera*-'r. S*enar' $ Serang +ere,+"an $< ta-"n )e*er%a e)aga' g"r" !atang *e +#'*#'n'* !engan *e#"-an "#'t t'!"r ang !'a#a,' e%a* ? )"#an ang tera*-'r. D'a ,eraa a*'t %ant"ng. S"!a- )e)era+a !*ter ,eng"n%"ng' )e)e)era+a !*ter7 !an te#a- ,e#a*"*an )e)era+a #a)ratr'", !an !'nata*an nr,a#. e S*enar' < Serang #a*';#a*' 2> ta-"n !atang *e +#'*#'n'* !engan *e#"-an e#a#" *e#"ar r",a- tan+a t"%"an Ke#"argana ,e#a+r*an "!a- )e)era+a -ar' t'!a* )'a t'!"r. *arena ea*an a*an a!a ang ,enga%a*na )'ara7 e-'ngga ta,+a* )er)'ara en!'r'.
TUGAS MAHASISWA
3. Sete#a- ,e,)aa enar' !'ata !engan te#'t'. Ma-a'/a !','nta ,en!'*"'*anna !a#a, *e#,+* !'*"' ang !'+',+'n #e- erang *et"a !an erang nt"#en ang a*an ,enatat e,"a -a'# !'*"'. 2. Me#a*"*an +e,)e#a%aran 'n!'1'!"a# !engan ,enar' )a-an 'n6r,a' ang ,en!"*"ng !'*"'. $. Me#a*"*an !'*"' *e#,+* ,an!'r'
5
<. Ber*n"#ta' !engan nara ",)er' ang a-#' !a#a, +er,aa#a- tere)"t "nt"* ,en!a+at*an +engert'an ang #e)'- ,en!a#a, >. Meng'*"t' *"#'a- +a*ar !a#a, *e#a "nt"* ,aa#a-;,aa#a- ang )e#", %e#a. PROSES PEMECAHAN MASALAH
D'*"' *e#,+* !'#a*"*an !engan ,engg"na*an ,et!e "ra- +en!a+at !engan ,eng'*"t' 8 #ang*a- +ene#ea'*an ,aa#a- = 3. K#ar'6'*a' e,"a 't'#a- a'ng )ag' an!a )'#a: !an tent"*an &*ata *"n'( 7 2. Tent"*an ,aa#a- a+e* !an *ne+: +a!a enar' !'ata ang t'!a*an!a ,engert' !engan ,e,)"at +ertanaan $. Dengan ,engg"na*an +engeta-"an 'n!'1'!" ang !'!a+at !ar' *"#'a-7 )"*" a%ar7 %"rna#7 teCt)*7 "nt"* ,en%a/a) +ertanaan n7 2 <. )a#a- ,en""n +en%e#aan tere)"t eara 'te,at'* >. Tent"*an ,aa#a-;,aa#a- ang )e#", ter%a/a) !engan )a') !an %a!'*an#a- -a# tere)"t e)aga' t"%"an +e,)e#a%aran. ?. Unt"* ,en%a/a) ata" ,e,ea-*an ,aa#a- tere)"t. ar'#a- 'n6r,a' ang !'+er#"*an e)ana*;)ana*na !ar' +er+"ta*aan7 +a*ar7 'nternet !an ",)er;",)er 'n6r,a' #a'n. 8. D'*"'*an !an #a*"*an +enar'ngan 'n6r,a' ang !'!a+at*an7 *e,"!'an ,a"**an 'n6r,a' ang e"a' *e!a#a, #a+ran *e#,+* ang a*an !')"at.
atatan = B'#a !ar' -a'# e1a#"a' *e#,+* ternata ,a'- a!a 'n6r,a' ang !'+er#" "nt"* a,+a' +a!a *e',+"#an a*-'r7 ,a*a +re #ang*a- *e > !an *e ? !a+at !'"#ang'7 #a#" !'##an%"t*an #ang*a- *e 8. Ha# 'n' !a+at !'#a*"*an !' #"ar t"tr'a# !an ete#a- 'n6r,a' !'angga+ "*"+ ,a*a +e#a+ran !'#a*"*an !a#a, !'*"' a*-'r ang )'aana !'#a*"*an !a#a, )ent"* &Pane# D'*"'( !',ana e,"a +a*ar !"!"* )era,a ,e,)er'*an +en%e#aan ter-a!a+ -a#;-a# ang )e#", %e#a.
JADWAL KEGIATAN
Se)e#", !'#a*"*an +erte,"an antara *e#,+* ,a-a'/a !an t"tr7 ,a-a'/a !')ag' ,en%a!' *e#,+*;*e#,+* ang ter!'r' !ar' 3> @ 38 rang et'a+ *e#,+*. 3. Perte,"an +erta,a !a#a, *e#a )ear "nt"* ,en%e#a*an tentang ,!"#7 ara +ene#ea'an7 !an ,e,)ag' *e#,+* !'*"'. Pa!a aat 'n' %"ga )"*" ,!"# !')ag'*an. 2. Perte,"an *e!"a Tutorial 1: *e#,+* !'*"' !'+',+'n #e- ,a-a'/a ang ter+'#'e)aga' *et"a !an e*retr' *e#,+* ang !'6a'#'ta' #e- t"tr "nt"* ,ene#ea'*an #ang*a- 3 4! >7 *e,"!'an ,e,)ag' t"ga "nt t"ga "nt"* ,enar' 'n6r,a' )ar" ,engena' ,aa#a- ang !'!'*"'*an. $. Be#a%ar ,an!'r' ata" )er*e#,+* !'#"ar *e#a !an ,enar' 'n6r,a' ta,)a-an !ar' +er+"ta*aan ,e#a#"' teCt )*7 #'!e7 'nternet !). <. Perte,"an *et'ga T"tr'a# 2: ,a'ng;,a'ng anggta *e#,+* !'*"' ,e#a+r*an 'n6r,a' )ar" ang !'!a+at*anna e"a' !engan a+a ang !'t"ga*an *e+a!ana. Ke,"!'an ,eng*#a'6'*a'*an7 ana#'a !an 'ntea !ar' e,"a 'n6r,a' )ar" ang !'!a+at*an. >. Perte,"an tera*-'r +ane# !'*"' !a#a, *e#a )ear "nt"* ,e#a+r*an -a'# !'*"' ,a'ng;,a'ng *e#,+* !an ,enana*an -a#;-a# ang )e#", ter%a/a) +a!a a-#'na +a*ar: atatan = La+ran +ena%'an *e#,+* !an #a+ran +errangan !'era-*an !a#a, at" rang*a+ *e 'te, ,e#a#"' *et"a *e#,+* Se,"a #a+ran a*an !'+er'*a !an !'n'#a' #e- +a*arna ,a'ng;,a'ng Se,"a ,a-a'/a /a%') ,ena#'n #a+ran !ar' *e#,+* !an ,a-a'/a #a'n "nt"* !'+a*a' e)aga' a#a- at" )a-an "%'an.
TIME TABLE
HARI I Perte,"an 3
II Perte,"an 2
III
IV
Man!'r'
V
VI
Kn"#ta' Perte,"an $ Pa*ar
VII Perte,"an Tera*-'r Pe#a+ran:
BAHAN BACAAN DAN SUMBER INFORMASI A. Buu A!ar "a# Jour#al 3. Stan!ar K,+eten' S+e'a#' Sara6 200?7 KNI PERDOSSI 2. R++er AH7 R)ert HB.7 A!a, V'tr7 Pr'n'+#e 6 Ne"r#g7 e'g-t e!. M. Gra// H'##7 200>7 33;3$7 ><3;><2.
7
$. K",+"#an Na*a- S',+'", Ner' Ke+a#a7 S"ra)aa7 2$ N1e,)er 39>. <. Da#e' D'7 S'#)erte'n SD e!.:. W#66 Hea!a-e an! Ot-er Hea! Pa'n. ?t- a!. OC6r! Un'1er't Pre7 399$. >. Wre*at,!% BR. Kara*ter't'* Pen!er'ta Ner' Ke+a#a Mena-"n4BerWang !' P#'*#'n'* Sara6FKUI4RSM. S*r'+' Paa Sar%ana7 398. T-e great 'n!etr"t')#e ,'rae ' ,an 6a't- 'n ,'ra#e ean Pa"#: ?. De+arte,en Kee-atan RI. S"+#e,en Pe!,an Pengg#ngan !an D'agn' Gangg"an '/a III7 D're*trat Pe#aanan Me!'* De+Ke RI. a*arta7 399>. P3?8;22> 8. Ka+#an HI7 Sa!* B7 Gre)) A7 = Sn+' 6 P-'atr @ Be-a1'ra# S'ene #'n'a# P-'atr7 30T- E!'t'n 7 W'###'a, W'#*'n7 Ba#t',re7 20087 +>89;?>3 . Ka+#an HI7 Sa!* B77 Ke!*teran '/a Dar"rat. A#'- )a-aa = WM. Ran. W'!a Me!'*a. 399>. +28$;288 9. T,) DA = B"*" Sa*" P'*'atr' E!'' ?7 A#'- )a-aa7 Mart'na W'/'e7 E!'' )a-aa In!ne'a7 EG7 a*arta7 200$. +32?;3$ 30. T E7 K#a,en D7. ae F'#e = P-'atr. MGra/;H'##. Ne/ 5r*7 200<. +339;3$3 33. Sa!* B7 Sa!* VA7. = P*et Han!)* 6 #'n'a# P-'atr. F"rt- E!'t'n. L'++'ntt W'##'a, W'#*'n. Ba#t',re. 200>. +380;2307 32. Bra-er VL7. A+#'*a' K#'n' Pat6''#g' Pe,er'*aan !an Mana%e,en. A#'- )a-aa H.5. K"nara. Pener)'t EG. a*arta7 2007 Ha#. 2>8;2?8. 3$. Treaa!en IH7 La*'ng P7 P"r' BK7. TeCt)* 6 P-'atr. -"r-'## L'1'ngtne. Ne/ 5r*. 399?7 +33; 208 B. Ditat Da# Ha#"out C. Su$%&r lai#' (CD) Fil$) I#t&r#&t) Sli"&) Ta*&
NARA SUMBER
N
NAMA DOSEN
BAGIAN
TLP. KANTOR
HP4FLEI
3.
Pr6. !r. N"raen' M. S+.K7
P'*'atr'
2.
Pr6. !r. aa Lang*ara S+K. P-.D
P'*'atr'
$.
!r. H.M7 Sa"*' S+K
P'*'atr'
<.
!r. .T7 L'a# S+.K
P'*'atr'
>.
Dr. !r. H.M7 Fa'a# I!r" S+K
P'*'atr'
?.
Dr. !r. Snn L'a# S+.K
P'*'atr'
8. .
Dr. !r. Sa'!a- Sa,"!!'n S+.K
P'*'atr'
.
Dr. !r. S"' A"#'na S+.S
Ne"r#g'
Dr. !r. A. K"rn'a B'ntang S+.S
Ne"r#g'
Dr. !r. ",ra'n' S+.S
Ne"r#g'
!r. A)!"# M"' S+.S
Ne"r#g'
r. Sr' Ar'an' S+.Ra!
Ra!'#g'
Pr6. Dr. !r. M. I#a S+.Ra!
Ra!'#g'