SADRŽAJ UVOD.............................................................................................................3 POJAM RENESANSA...................................................................................4 RANA RENESANSA.....................................................................................4 VISOKA ILI RAZVIJENA RENESANSA....................................................5 VRIJEME I NASTANAK VISOKE RENESANSE.......................................5 LEONARDO DA VINČI................................................................................7 ŽIVOT LEONARDA DA VINČIJA...............................................................8 SLIKAR-LEONARDO DA VINČI................................................................9 DJELA LEONARDA DA VINČIJA..............................................................9 (Mona Liza,Tajna večera)
MIKELANDJELO BUONAROTI................................................................14 DJELA MIKELANDJELA BUONAROTIJA..............................................15 (Pijeta,statua Davida,Poslednji sud)
RAFAELO SANTI........................................................................................18 DJELA RAFAELA ......................................................................................19 (freska Atinska škola)
VENECIJANSKA RENESANSA................................................................20 DJORDJONE................................................................................................21 ZAKLJUČAK...............................................................................................22 LITERATURA..............................................................................................23
UVOD Manji broj stručnjaka potpuno poriču postojanje renesanse. Jedino u čemu se svi stručnjaci slažu, jeste da je renesansa započela onda kada su ljudi shvatili da više ne žive u srednjem vijeku. Ova tvrdnja iznosi neospornu činjenicu da je renesansa prvo razdoblje u istoriji u kom su učesnici bili svejsni sopstvenog postojanja i sami sebi iskovali naziv. Ljudi u srednjem vijeku nisu mislili da pripadaju vremenu koje se razlikuje od antike. Za njih se prošlost sastojala od ''vremena prije Hrista'' i ''vremena poslije Hrista''. S' njihovog gledišta istorija se stvarala na nebu a ne na zemlji.U renesansi se istorija nije odredjivala prema božanskom planu o spašenju nego na osnovu ljudskih dostignuća.
POJAM RENESANSA 2
Renesansa je kulturno-istorijski pojam koji je najprije označavao doba od 1350. do 16 vijeka kao period u kome je došlo do ponovnog interesovanja za klasičnu antiku i procvata umetnosti, da bi se zatim ovim pojmom označavalo kulturno stanje prelaznog doba od srednjeg veka do novog doba, naročito u Italiji. Pojam renesansa je u uzajamnom odnosu sa pojmom humanizam. Humanizam se odnosio na naučno - duhovni sadržaj ovog razdoblja, a renesansa na celokupnu kulturu tog vremena. Ovaj pojam je prvi put upotrebio italijanski istoričar umetnosti Đorđo Vazari 1550. godine. Renesansa zanimanjem za prirodu kod čoveka ponovo oživljava antiku, u kojoj je u središtu pažnje takođe bio čovjek. Poslije humanizma, koji je oživeo antičku književnost, početkom 15. veka dolazi do obnove te tradicije i u likovnoj umetnosti. Renesansa se najintenzivnije razvijala u Italiji, a zatim i u Nemačkoj i Holandiji.
Rana Renesansa (ital. quattrocento, kvatročento) je prvo umjetničko razdoblje renesanse koje traje kroz cio 15. vijek. Italija je odigrala vodeću ulogu u razvoju renesanse, i to pre svega grad Firenca, zatim i Padova, Rim, Venecija … sve do početka 16. vijeka, kad se nastavlja u cijeloj Evropi. Društveno uređenje je sličilo onom u antičkoj grčkoj, bilo je puno gradova-država koje su se utrkivale i ratovale jedna protiv druge. Ti gradovi- države su razvijali manufakturnu proizvodnju, trgovinu, geografska otkrića, štamparstvo i nauku.Umjetnici po prvi put su bili cijenjeni i priznati kao stvaraoci. Renesansni čovjek priznavao je da je doba klasike nepovratno mrtvo, a cilj mu je bio dostići ga i prevazići. Gotika je otkrila čovjeka i priznala svijet ; renesansni čovjek nastavlja to poistovjećivanjem sa svijetom , ostvarujući harmoniju svijeta i čovjeka. Znači čovjek se stavlja u jedan racionalni, realni, prostor koji je humaniziran. Renesansna kompozicija je trodimenzionalni prostor, u kojem, za razliku od magijskog i čudima ispunjenog svijeta srednjeg vijeka , postoje samo moguće stvari i mogući odnosi. Tako nastaje jedna umjetnost čija je karakteristika – realizam, a ne bilo kakav idealizam.
VISOKA ILI RAZVIJENA RENESANSA 3
Visoka ili razvijena renesansa(ili činkvečento,ital. Cinquecento) je kasna faza renesanse koja se odvija do prve polovine 16. vijeka. Obično se samtralo da je visoka renesansa smijenila ranu renesansu isto tako prirodno i neizbježno kao sto noć smjenjuje dan.Veliki umjetnici XVI vijeka-Leonardo,Bramante,Mikelanđelo,Rafael,Djorđone i Ticijan,tj. njihova imena postala su sinonimi za savršenstvo.Predstavljali su vrhunac,kalsičnu fazu renesansne umjetnosti.Možemo reći da je visoka renesansa kulminacija rane renesanse. U slikarstvu se upotrebljavala perspektiva- slikari su naučili da predstavljaju prostor i njegovu dubinu. Neki umetnici su radili i sa bojom i predstavljali su sjenke kao npr. Leonardo da Vinči.
Vrijeme i nastanak VISOKE RENESANSE. To je vrijeme kada se prestaju utvrđivati gradovi jer su nastali topovi s eksplozivnim punjenjem i odbrambeni zidovi postaju suvišni. Vojska izlazi iz gradova i okršaji se odvijaju na otvorenom prostoru. Grade se kulturne i naučne institucije, knjižare, galerije, muzeji. Jačaju gradovi kao Rim, a pogotovo Venecija koja je trgovinom, ratovima, ali i demokratskim izborima među plemstvom, i zahvaljujući prevlasti na Sredozemlju postala najjača sila u Evropi. Tokom 16. vijeka "Visoka renesansa" je u Firenci nastavila produkciju velikih umjetnika; ali centar italijanske umjetnosti je postao Rim, gdje su ambiciozne pape Leon X i Julije II slavili grad slaveći sebe. U Rimu djeluje Donato Bramante (1444.-1514.) koji gradi Tempijeto (mali hram) – objekat je mali ,visina je 9m, kružni sa šesnaest stubova, dva sprata sa kupolom, lanternom i apsolutno je simetričan. Po skladu i simetriji nazivaju ga "Partenonom" novoga veka. Donato Bramante bio je italijanski arhitekta i jedan od začetnika arhitekture italijanske visoke renesanse.Bramante je služio kao glavni projektant pape Julija II u projektu rekonstrukcije grada.
4
Donato Bramante, Tempijeto (mali hram) u Rimu iz 1502.
U vrijeme kada se izrazito poštovao subjektivizam i individualizam svakoga umjetnika, toliko da se stvarao kult genija, umjetnici su željeli da se izražavaju posebno i da pri tome ostavljaju poseban dojam na posmatrače djela. To je vrijeme kada je vladala ideja genijalnog umjetnika, pojedinca nadahnutog od Boga, koji je bio uspješan u različitim vrstama umjetnosti – univerzalni čovjek' (tal. hommo universalis). Visoku renesansu ipak personificiraju tri najveća umjetnika svih vremena: Leonardo da Vinči, Mikelanđelo Buonaroti i Rafael Santi.
5
Leonardo da Vinči
Bio je opisan kao ideal „renesansnog čovjeka“ i kao univerzalni genije italijanski renesansni arhitekta, pronalazač, inženjer, vajar i slikar.Poznat je po svojim remek-djelima, kao što su „Tajna večera“ i Mona Liza, a njegovi izumi se danas koriste u modernoj tehnologiji, iako nisu primjenjivani u njegovo doba. Pomogao je razvoju anatomije, astronomije, i građevinarstva.
Bio je fasciniran misterijom ljudskog lica i mogućnošću čitanja „pokreta duše“ kroz pokrete i izraze lica. Leonardov portret žene fjorentinskog zvaničnika toga vremena „Mona Liza“ nadaleko je poznat po zagonetnom izrazu lica portretisane dame.
6
Život Leonarda da Vinčija
Leonardo Da Vinči je rođen u doba renesanse, 15. aprila 1452. u jednoj seoskoj kući, 3 km udaljenoj od Vinčija.Leonardo da Vinči se rodio u selu Anhiano blizu grada Vinči u Italijii bio je vanbračno dijete. Njegov otac bio je mladi pravnik Pietro da Vinči a mati Katarina koja je bila vjerovatno seoska djevojčica.Leonardo je išao u školu u Vinčiju.Učitelji mladog Leonarda su bili zatečeni njegovim pitanjima i razmišljanjima. Kasnije je usavršavao znanje latinskog, jer je smatrao da nije dovoljno naučio u školi. Sa 14 godina preselio se u Firencu, gde je radio kao pomoćnik u jednoj radionici.Kako se rodio prije zavedene konvencije o imenima, Leonardo se zvao imenom koje je značilo „Leonardo sin gospodara iz Vinče. Leonardo je sam potpisivao svoje radove kao „Leonardo“ ili „Ja Leonardo“ („Io Leonardo“).Rastao je sa svojim ocem u Firenci.Oko 1466. godine je postao šegrt slikara Andrea del Verokia a kasnije je postao nezavisan slikar u Firenci.Prvo poznato Leonardovo djelo je crtež Arnovaleja u mastilu- urađen 5. avgusta 1473. Na njemu se vidi Leonardova darovitost, jer je ralistično naslikao pejzaž, što niko prije njega nije uradio.1476. Leonardo i Verokio po narudžbini su naslikali sliku Hristovog krštenja. Leonardo je naslikao prednjeg anđela i pejzaž.1476. godine je bio anonimno optužen za homoseksualni odnos sa 17-o godišnjim poznanikom prostitutom Jakopom Saltarelijem koji mu je bio model. Skupa sa nekolicinom mladih muškaraca je bio optužen za homoseksualnost. Usljed nedostatka dokaza bio je proglašen za nevinog. U sljedećim godinama je bio pod prismotrom „Noćnih stražara“- u renesansno doba,moralna policija.Od 1513. – 1516. živeo je u Rimu gde je u to vreme delovao slikar Rafaelo Santi i Mikelanđelo iako sa njima nije održavao kontakte smatra se da je izvršio odlučujući uticaj na preseljenje skulpture Davida – majstorskog djela Mikelanđela. Zbog toga Mikelanđelo nije bio po svemu oduševljen.Umro je u Francuskoj u gradu Amboaz u zamku Klo-Lise i u skladu sa njegovom poslednjom željom njegov kovčeg je pratilo 60 prosjaka, sahranjen je u kapeli zamka Amboaz. Leonardo da Vinči je imao mnogo prijatelja.
7
Slikar-Leonardo da Vinči „Slikarstvo je poezija, koja je vidljiva i ne da se čuti,a poezija je slikarstvo koje se sluša i nevidljivo je“. Leonardo je jako poznat zahvaljujući svojim slikama i majstorskom slikom kao što je Poslednja večera koja je naslikana 1498. godine i „Mona Liza“ koja se nalazi u Louvru u Parizu i naslikana je 1503. – 1506. –tih godina i ako se vode polemike da li je ovu sliku napravio sam ili zajedno sa nekim od njegovih učenika. Do današnjih dana je sačuvano njegovih sedamdeset slika ali ni jedna njegova skulptura. Leonardo je često planirao velike slike sa velikim brojem projekata, nacrta i skica ali one nisu bile završene. Godine 1481. pocinje da slika „Klanjanje tri kralja“ ali sliku nije završio i tada odlazi u Milano. U Firenci je trebao da napravi veliku i opsežnu sliku „Bitka kod Angiarija“, dok je njegov rival Mikelanđelo trebao da napravi sliku na suprotnij strani zida. Iako je Leonardo stvorio relativno mali broj slika (od kojih je veliki broj nedovršen), on je ipak jedan od najuticajnijih i najinovativnijih umjetnika RENESANSE. U njegovom ranom periodu, slikarski pravac koji je sijedio, nije se mnogo razlikovao od stila njegovih učitelja, da bi sazrijevajući, Da Vinči vješto odbacio rigidan način tretiranja figura i objekata, i praktično ih oživeo, koristeći sfumato, svoju nadaleko popularnu tehniku.
Djela Leonarda da Vinčija (Mona Liza,Tajna večera) Mona Liza je Leonardovo najpoznatije djelo, jednako je poznato po inovacijama koje koristi u slikarskoj tehnici, kao i po misterioznom osmjehu subjekta koji Leonardo prikazuje. Ovo djelo je kohezija dvije tehnike koje je on ustanovio - sfumata i kjaroskura. „Mona Liza“ je prvi psihološki portret naslikan u istoriji i zato se daje toliki značaj ovom djelu. Liza je rođena 1479. g. kao kćer Antonia Maria di Noldo Gheradinia, a udala se 5. marta 1495. za trgovca svilom po imenu Francesco di Bartolomeo di Zanobi del Giocondo. Polazi se od toga da je "Mona Lizu" naručio Francesco del Giocondo u proljeće 1503. g. u čast kupnje nove kuće kao i povodom rođenja djeteta bez komplikacija.
8
Kako jedino Vazari spominje ime Mona Liza, mnogobrojni istoričari sumnjaju u tačnost imena i traže druge izvore. Tako se pretpostavlja da se radi o ljubavnici od Giuliana de' Medicija, neka Pacificia Brandano ili jedna od priležnica Charlesa d' Amboise, ili čak i Isabella d' Este, Markiza od Mantue. Neki istraživači idu tako daleko, da tvrde kako nije uopšte postojao model, vec da je Leonardo naslikao idealnu ženu.Neki čak i primjećuju da Mona Lisa sliči svom tvorcu, da je sam sebe naslikao .Puno vjerojatnije u tom pogledu je teorija da je Leonardo portretirao svoju majku . Leonardo je prodao sliku pred svoju smrt kralju Franji I., koji je zatim čuva u dvorcu Amboise. U slijedećem razdoblju slika dolazi u Fontainbleau, Paris, Versailles i konacno u kolekciju Luja XIV. Nakon francuske revolucije slika dobija nov dom u Louvreu. Napoleon je uzima odatle i vješa je u svojoj spavaćoj sobi. Po njegovom silasku s vlasti Mona Lisa se vraća natrag u muzej Louvre. Dana 21. avgust 1911. g. slika je ukradena iz Louvrea, od strane italijanskog lopova imenom Vincenzo Perugia. On je želio Mona Lizu dovesti nazad "kući" u Italiju. Tek dvije godine kasnije ponovno se slika pojavljuje u Firenzi. 1956. g. u atentatu s kiselinom teško je oštećena donja polovina slike. Dana 30.12.1956. jedan posjetitelj je bacio kamen na sliku Mona Lise. Taj čovjek zbog tog čina morao je napustiti svoju domovinu Boliviju.U 60-tim i 70-tim godinama Mona Lisa je bila izložena i u New Yorku, Tokiju i Moskvi. Danas se nalazi iza pancirnog stakla u muzeju Louvre, Paris.
Opis slike Dimenzije slike su 76,8 × 53 cm, i po tome je slika malih dimenzija.Njene grudi, vrat, lice i ruke su obasjane svetlošću istog intenziteta. Mona Liza sjedi uspravljena sa položenim rukama i otuda rezervisana prema posmatraču. Njen pogled ostavlja iluziju neme komunikacije. Opšti utisak je da je prikazana misteriozna idealizovana žena, bliska i daleka u isto vrijeme. Kao i u mnogim svojim drugim djelima, Leonardo je i na ovom portretu primjenio tehniku sfumata, kako u pozadini, tako i u detljima lica. Na taj način oblici postaju zamagljeni. Leonardo je Mona Lizu slikao iz dvije različite perspektive, jedne za pozadinu, a druge za figuru. Ovo ne postaje odmah očigledno za posmatrača i predstavlja efekat iznenađenja. 9
Leonardo je za slikanje ruku i lica koristio boje različitog hemijskog sastava. Boja ruku se vremenom bolje održala, dok su boje lica izgubile kolorit.Na prvi pogled, Mona Liza nema obrve. Smatralo se da bi to mogao biti deo ideala ljepote renesansne žene. Analize samog platna otkrile su da su obrve slikane, ali su vremenom izbledjele.
Oči Mona Lise
Usta (osmijeh) Mona Lise
Ruke Mona Lise
Mona Liza (1503.–1505. /1506.)
10
Dvije tehnike koje je Leonardo ustanovio Sfumato je način slikanja koji je dobio ime po talijanskoj riječi fumo, što znači
dim. Kao što i samo ime govori, vještim izbjegavanjem oštrih obrisa i graničnih linija, postiže se efekt prozirnog vela koji prekriva tj. zamagljuje čitavu kompoziciju. Leonardo da Vinči je bio prvi umjetnik koji je afirmirao tu tehniku. Kjaroskuro (talijanski:Chiaroscuro, svjetlo-tamno) je u širem smislu raspored
svjetla i sjene na slici ili u užem - tehnika prikazivanja, u likovnim umjetnostima, pri čemu svijetlo postupno prelazi u sjenu u želji da se stvori iluzija trodimenzionalnih predmeta u prostoru ili atmosferi.
NJegovo djelo "Tajna večera" ostalo je nedovršeno. Na takođe nedovršenoj slici "Poklonjenje mudraca" naslikao je veliki broj figura oko središnje figure sa Bogorodicom. Te figure su obavijene sjenkama i polusjenkama, i to je njegov stil slikanja - sfumato.
Tajna večera (1498.)
11
O slici Tajna večera ili Poslednja večera Leonarda da Vinčija je jedno od najvećih svetskih umetničkih remek-djela. 1494. godine Leonardo da Vinči dobija zadatak da napravi sliku „Tajna večera“ u dominikanskoj crkvi Santa Marija de la Gracije, koju je Vojvoda od Milana izabrao sebi kao porodičnu kapelu i mauzolej, i koju je 1492. godine Bramante delimično renovirao. Slika je trebala ukrašavati sjeverni zid crkve. Na Leonardovoj slici Tajne večere, Juda sedi na istoj strani stola kao i Isus i Apostoli, a ne kao po tradicionalnoj šemi njima suprotno. Njegove stilske inovacije uočljivije su na ovoj slici jer je jednu ustaljenu temu prikazao na sasvim drugačiji način. Umesto da 12 apostola predstavi kao individualne figure, on ih grupiše u grupe koje okružuju Hrista kao centralnu figuru. Pozadi, kroz prozor je prikazan pejzaž. Da Vinči apostole i Hrista prikazuje u momentu kad Hrist objavljuje Judinu izdaju, i na gotovo realistički način prikazuje različite emocije apostola, zaprepašćenih ovom viješću. Kompozicija koja ispunjava celu zadnju prostoriju jednostavne prostorije svedoči o njenoj velikoj duhovnoj snazi: kao da je to izrez u zidu kojim se otvara pogled u jednako tako prostu salu, gde se odigrava jedinstveni dramski događaj. Prilikom pogleda na fresku pred očima posmatrača se otvara pojava pozorišne scene gdje je vremenski uslov dočaran položajem likova i njihovim gestovima koji se stvaraju u prostoru sa tri strane, čeonom, postranom i zadnjom.Kompozicija je ispunjena figurama ali uravnotežena.Freska je uhvatila momenat kada Isus kazuje „Jedan od vas će me izdati.“ Što je izazvalo različite reakcije kod prisutnih koje je Leonardo da Vinči svojom četkicom kao da je zamrzao u svome djelu. Slika je preživela bombaški napad saveznika 1943; međutim vlažni zidovi su uzrokovali ubrzo nakon završetka slike,konstantno pogoršavanje stanja cijele slike. Kompleksni i radikalni postupak obnavljanja je dovršen u drugoj polovini 1990-ih, tako da je djelo opet dostupno javnosti.
12
Mikelanđelo Buonaroti
Mikelanđelo Buonaroti
Mikelanđelo Buonaroti rođen 6. marta 1475. u Kaprezu, Firentinska Republika - umro 18. februara 1564. godine u Rimu), bio je italijanski renesansni vajar, slikar, arhitekta i poeta, sa neuporedivim uticajem na dalji razvoj evropske umjetnosti.Za vrijeme života već je bio smatran najvećim umjetnikom svoga vremena, a od tada pa do danas jednim od najvećih umjetnika svih vremena. Veliki broj njegovih djela iz slikarstva, vajarstva i arhitekture su među najpoznatijim u istoriji umjetnosti. Freske stropa Sikstinske kapele u Vatikanu danas predstavljaju njegova najpoznatija djela, iako je Mikelanđelo sebe smatrao vajarem. Rad na više umjetnosti nije bio neubičajen u njegovo vrijeme. Skulpture u mermeru je radio čitavog svog stvaralačkog vijeka, a drugim umjetnostima se bavio samo u određenim etapama. Velika popularnost freski Sikstinske kapele je najvjerovatnije posljedica velike popularnosti slikarstva u 20. vijeku, ali takođe i činjenice da veći broj njegovih skulptura nisu završene. Monumentalnost postiže rano već svojom skulpturom Davida koji je bio simbol slobodarske firentinske republike. Strahovita snaga i napetost zrače iz tela ove skulpture. U svojim djelima je izražavao svoje filozofske i etičke poglede. To se najbolje vidi u njegovom ciklusu skulptura Robovi, gdje je ljudsko tijelo shvaćeno kao tamnica duha. Mikelanđelova umetnost je dramatična, napeta i napadna. 13
Crtež zauzima posebno mjesto u Mikelanđelovom stvaralaštvu i obuhvata širok spektar izraženih ideja u različitim tehnikama, počev od brzih skica u tehnici pera i tinte, studija složenijih kompozicija i detaljnih analiza anatomije u crvenoj kredi i ugljenu, pa do arhitektonskih planova za građevine na kojima je radio. Posebnu kategoriju zauzimaju detaljni i potpuno završeni crteži sa idejom da budu shvaćeni kao posebna umjetnička djela i koje je obično poklanjao svojim najbližim prijateljima.
Djela Mikelanđela (Pijeta,statua Davida,Poslednji sud) Pijeta je jedno od najznačajnijih ranih Mikelanđelovih djela (1498. godine), koja se danas nalazi u bazilici svetog Petra u Vatikanu. Ime Pijeta se ne odnosi na specifično djelo, nego na zajedničku tradicionalnu vrstu hrišćanske ikonografije, od kojih je ova Mikelanđelova verzija bez sumnje najistaknutiji primjer. Izvučena iz konteksta scena žalosti poslije Hristove smrti, grupa od dvije figure je komponovana sa idejom da u posmatraču probudi pokajničku molitvu za grijehove koji su bili motiv njegove žrtveničke smrti.
Mikelanđelova Pijeta, isklesana 1498. godine
14
Mikelanđelova slava poslije izrade Pijete, još jednom je potvrđena izradom statue Davida za firentinsku katedralu (1501-1504. godine). Tema je legendarna priča iz starog zavjeta po kojoj se mladi David, budući kralj Izraela, suprostavlja Golijatu i pobjedivši ga spašava svoju naciju. Mikelanđelo je izabrao momenat u kojem se David priprema da baci kamen na Golijata.Mikelanđelovo stručno poznavanje ljudske anatomije je očigledno u statui Davida, mada proporcionalno gledano, glava je veća, a ruke su duže u odnosu na tijelo.Kada je Mikelanđelo završio Davida, savremenici su bili impresionirani veličanstvenošću statue i odlučili da je postave na istaknutije mjesto. Komisija uvaženih firentinskih umjetnika i građana je odlučila da se statua postavi ispred ulaza u palatu Priori (danas palata Vekio), kao simbol firentinske Republike i renesansnog shvatanja humanističkog ideala.
Slika statue Davida , simbola renesansnog ideala humanizma
15
Posljednji sud na zapadnom zidu, iza oltara, je jedinstveno, veličanstveno i neponovljivo djelo, što nas osvaja i dominira sjajnom odvažnošću stvaratelja koji je tu prenio svu svoju snagu. Veličanstvenim prizorom dominira lik Krista, neumoljiva Sunca, uzdignute desnice, u znak osude. Bogorodica uz njegov bok predstavlja uvijek živu vezu između Krista i čovječanstva. Ostali likovi suda su proroci, apostoli i mučenici. (Mikelanđela je zanimalo sve što je neobično ili "drukčije", pa je svoj iskrivljen i izobličen autoportret naslikao skriven u oguljenoj koži što je mučenik, sv. Bartolomej drži u ruci.) Zdesna Mojsiju su izabrani, slijeva osuđeni. Na nebu su, u lunetama, svrstani anđeli s predmetima kojima je mučen Krist. U dnu lijevo je prizor uskrsnuća mrtvih: grupa anđela u sredini, noseći sudnju knjigu, pušu u trublje, dok iz otkrivenih grobova ustaju mrtvi da bi se okupili u Jošafatskoj dolini. I dok se dobri uzdižu u Nebo praćeni nemoćnim bijesom demona, zli su survani u bezdan, gdje ih čeka Haron s lađom i Minos, pakleni sudac. Na ženske crte Posljednjeg suda morao je uticati lik predivne pjesnikinje Vittorije Colonne, prema kojoj je Mikelanđelo gajio strastvene osjećaje. Odmah nakon dovršenja počeli su manje slobodoumni pape zahtijevati da se "najsramotnija" i "najstidnija" mjesta na fresci preslika tkaninama, pa su duhoviti Talijani slikare koji su to radili, poput Daniel de Volterra, nazvali braghettone (slikar gaća, gaćar). Zanimljivo je, da se ni u 20. vijeku pri restauraciji fresaka, ipak nisu usudili skinuti sve "krpice" sa "stidnih mjesta".
Mikelanđelo Posljednji sud
16
Rafaelo Santi
Rafaelo Santi
Rafaelo Santi (1483 - 1520) jedan je od najpoznatijih slikara italijanske renesanse.Rođen je 6. aprila 1483. u Sanciju kod Urbina, sin Đovanija Santija (1435 - 1494), koji je na dvoru Montefeltro bio zaposlen kao slikar i majke Mađe de Batista Čarle.Prvo obrazovanje u slikarstvu Rafaelo dobija kod svog oca, koji je samim tim i njegov prvi učitelj. Rafael je majstor sklada, njegova je umetnost lirska i dramska. Kao mladić otišao je u Firencu i na njega su veliki uticaj izvršili Leonardo i Mikelanđelo. Rafael je najreprezentativniji slikar renesanse koji je u svoje slikarstvo uklopio sve dotadašnje spoznaje i iskustvo umjetnosti .Upravo zbog toga, njegova umjetnost će biti najviše kopirana kroz vijekove koji slijede kao istinjska renesansa. Od jeseni 1504. Rafael boravi i radi u Firenci na svojim prvim slikama. Tu se upoznaje sa radovima ondašnjih slikara, Leonarda da Vinčija, Andreje del Sarta, Mikelanđela i Fra Bartolomea. U Firencu je došao sa namerom da ostane par mjeseci i da prostudira radove tih slikara, međutim tu ostaje četiri godine i 21. aprila 1508. potpisuje pismo koje je poslao svom stricu sa "Rafaelo. Slikar u Firenci". U međuvremenu boravi na kratko u svom rodnom mestu Urbino i u Peruđi. U tom vremenu nastaju njegove poznate slike o Bogorodici: Madona u zelenom (1505, muzej u Beču), Sveta familija (1507, pinakoteka u Minhenu), Vjenčanje device Marije (1504, Pinakoteka Di Brera u Milanu). 17
Djela Rafaela(freska Atinska škola) Atinska škola je jedno od najpoznatijih djela italijanskog renesansnog slikara Rafaela Santija. Ovu fresku je naslikao između 1510. i 1511. kao dio narudžbine da oslika sobe (danas poznate kao „Rafaelove sobe“) u Apostolskoj palati u Vatikanu.Slika je dio ciklusa koja pored „Atinske škole“ (simbol filozofije), sadrži i freske „Parnas“ (simbol poezije), „Rasprava“ (simbol teologije) i „Mudrost, umjerenost i sila“ (simbol zakona). To je odraz Rafaelovog shvatanja da su četiri principa na kojima treba da se bazira ljudsko društvo: razum (filozofija, nauka), dobrota i ljubav (religija), ljepota (umetnost) i pravda (pravosuđe).Naziv djela se odnosi na filozofsku školu Stare Grčke koju oličavaju njeni glavni predstavnici i sljedbenici. U centru su prikazani filozofi Platon i Aristotel. Slika je na najširem mjestu široka 7,70 metara. Scena je prikazana koristeći centralnu perspektivu u monumentalnom zatvorenom prostoru. Tu su okupljeni znameniti naučnici i filozofi iz epoha od antike do renesanse. Levo su smešteni oni koji su bili bliskiji idealizm a desno materijalisti. U pozadini su filozofi, dok su spreda matematičari, naučnici i umjetnici. Ime Atinska škola, ovom djelu je prvi dao Đovani Pjetro Belori .
Atinska škola, freska Rafaela Santija iz 1510-1511
18
Venecijanska renesansa
Venecijanska umjetnost je karakteristična umjetnost koja se razvijala u Veneciji od doba romanike. Svu svoju energiju usmjerila je na razvoj slikarstva. Tu se razvijao poseban stil u kojem su građani mogli investirati svoj novac u raskoš i ljepotu. Oko godine 1500, na vrhuncu venecijanske moći, niko nije slutio da je to i početak njenog kraja, jer se trgovina već prebacivala na relaciju Evropa-Amerika. Značajna karakteristika Venecijanske renesanse je boja.Za razliku od intelektualnog slikarstva Firence i Rima, u Veneciji je nastala umjetnost u kojoj je boja važnija od linija. Venecija nije pretrpjela one uticaje humanizma kojih je bilo u Firenci. Na primer, Ticijan nije bio naučnik-humanista. Njegov postupak je bio intuitivne prirode. On slika bez želje da u slikarstvu napravi revoluciju. Spontanost je još jedna karakteristika venecijanskog slikarstva.U venecijanskoj umetnosti svetlost i boja ima veliki značaj, i volumeni se definišu pomoću svetlosti. Ponajpre je Đorđone, koji je bio Ticijanov učitelj, usvojio definisanje volumena pomoću svjetlosti.. Ticijan je usvojio tehniku svoga učitelja, ali smanjujući poetičnost koju je njegov učitelj unosio kao karakteristiku u svome djelu.
Za venecijske slikare je karakteristično još nekoliko odlika. Upotreba uljanih boja je omogućila rad sa širim kistom. Zbog toga je postalo moguće naslikati deblje sjenke na slikama .
19
Đorđone je bio italijanski slikar, jedan od najznačajnijih umjetnika visoke Renesanse u Veneciji. Nikola Vazari mu je dao nadimak Đorđone po kome je danas poznat. Đorđone ili Zorzon znači „veliki Đorđe“, a po Vazariju to se odnosi na veličinu njegove duše.
Slikarstvu se učio, zajedno sa Ticijanom, u radionici Đovanija Belinija. Godine 1505.je izradio brojne freske na fasadama koje se, sa izuzetkom par fragmenata, nisu očuvale do danas.Đorđone je umro 1510. u Veneciji od bubonske kuge. Neke od njegovih slika dovršili su drugi umjetnici, a njegov manir slikanja je često kopiran. Veomaje teško razlikovati Đorđoneov stil od stila mladog Ticijana.Smatra se da je „Oluja“ jedina slika koju je u potpunosti izradio Đorđone.I pored toga,u svom kratkom životu Đorđone je izradio remek dela koja su obeležila period procvata venecijanskog renesansnog slikarstva. Pored tehničke veštine, slike se odlikuju poetskom fantazijom i darom za odabir kolorita. Bio je prvi umjetnik koji je slikao figure u pejzažu i žanr scene bez vjerske ili istorijske pozadine.
Oluja, delo iz 1508.
20
ZAKJUČAK Renesansa je počela da se iscrpljuje, i oko 1520. godine nastaje manirizam koji se bavio optičkim iluzijama i koji se javlja na prelazu iz visoke renesanse u barok. Nastankom baroka i ovaj stav je prevaziđen.Najznačajniji predstavnik umjetničkog pravca od renesanse, prelaza prema manirizmu i baroku je neosporno Mikelanđelo Buonaroti. Kao što sam već spomenula u RENESANSI se istorija nije odredjivala prema božanskom planu o spasenju ,nego na osnovu ljudskih dostignuća.Tu činjenicu dokazuju mnoga djela koja su naslikali i stvarali mnogi predstavnici RENESANSE.Razvijanje RENESANSE se primjećuje i vidi upravo kroz njena umjetnička razdoblja kao što su RANA RENESANSA I VISOKA RENESANSA,takodje i MANIRIZAM,pravac poslije kojeg slijedi BAROK.
LITERATURA 21
-H. V. Janson, Entoni F. Janson; ISTORIJA UMJETNOSTI, peto prerađeno i dopunjeno izdanje, 1997. godina. - www.wikipedia.org
22
