e
ANTO INE DE SAINT-EXUPERY
JfcgjufiuA
KaoufiuA ANTONIUS
A SANCTO
EXUPERIO
S C R I P S IT E T IP SE P IC T U R IS O R N A V IT
*>r»
2- s/
Q U I L IB E R LE P E T IT P R IN C E IN S C R IB I T U R A B A U G U S T O H A U R Y IN L A T I N U M C O N V E R S U S
A HARVEST BOOK HARCOURT, INC. O r l a n d o A u s t in N e w York San D ie go L on do n
Copyright 1946 by Librairie Gallim ard C opyright renewed 1974 by M adem oiselle Sim one de Saint-Exupery Latin translation Copyright © 1961 by Fernand Hazan Editeur A li rights reserved. N o part o f this publication my be reproduced or transm itted in any form o r by any m eans, electronic or mechanical, including photOCOpy, recording, or any inform ation and retrieval system , w ithout perm ission in writing from the publisher. R equests for perm ission to m ake co p ies o f any part o f the w ork should be subm itted online at w w w .harcourt.com /contact or
S C 12 1 1 10 9 8 7
Pueros oro ut mihi ignoscant quod librum hunc ad adultum hom inem inscripserim. Hanc probabilem excusationem habeo, quod adultus ille hom o mihi unus om nium amicissim us est. Secundam excusationem habeo, quod adultus ille hom o eo ingenio est ut omnia intellegat, etiam ea quae puerorum causa scripta sunt. Jam vero tertiam excusationem habeo, quod adultus ille hom o in G allia habitat, ubi et esurit et alget. Itaque consolatione magnopere eget. Q uod si omnes hae excusationes non satis valebunt, morem eis geram et librum hunc ad puerum illum inscribam ex quo ad hanc aetatem adolevit. O m nes enim qui adoleverunt puerili primum aetate fuerunt (sed pauci recordantur). Quae igitur inscripsi sic corrigo:
M anufactured in China
A N T O N I U S L EONI WERTH
mailed to the following address: Perm issions D epartm ent, Houghton Mif Min H arcou rt Pnblishing Com pany, 6277 Seu 1larbor Drive, O rlan do, Florida 32887-6777. A lirst edition of this Latin translation by A ugusto H aury wns published in 1961 by Fernand Hazan (Paris) First H arvest edition 1985 w w w .H arcourtBooks.com Library of C on gress Cataloging-in-Publication D ata Suint-Hxupery, A n toine de, 1900-1944. [Petit prince. Latin. | Regulus, vel, Pueri soli sapiunt/A ntoine de Saint-Exupery. I. Title: Regulus.
A N T O N I U S L E O N I W E R T H S.
p. cm. II. Title: Pueri soli sapiunt. PZ 90.L3S2518
843'.912— dc21
III. Title.
2001 00-13001
ISB N 978^0-15-601404-5
Th e illustrations in this bo o k were done in pen and w atercolor on Fidelity O n ion Sk in and M acadam Bond papers. T h e text type was set in G o u d y O ldstyle by R & .S B ook C o m p o sitio n , La M esa, C alifornia. C o lo r separations by Bright A rts Ltd., H ong Kong M anufactured by Sou th C hin a Printing Com pany, Ltd., China Production su pervision by San dra G rebenar and Pascha Gerlinger Designed by Judythe Sieck
P U E R I T I A E M E M O R I M E M O R S.
o
j^ U O D A M
D IE , c u m sex annos natus essem , im a
ginem praeclare pictam in libro de silva quae integra dicitur vidi; qu i liber in scribebatur: «N arratiu n cu lae a vita du ctae.» Picta erat b oa serpen s beluam exsorben s. Q uam im aginem sic expressam vides. H aec autem in libro scripta erant: «B o ae serpentes praedas integras exsorben t nec m andunt. D einde se m o vere n on p o ssu n t et sex m enses dorm iun t dum pastu s c o n co q u u n t.» Tum ego de eis quae in dum etis ac palu d ib u s illis casu fiunt m ultum m ecum cogitavi et ipse perfeci ut m iniatula cerula aliquid pingerem . Prim ae quidem illius m eae pic turae species haec erat:
Q u o d op u s sum m o artificio factum adultis hom inibus exhibui et quaesivi num pictura mea terrerentur.
1
A t illi m ihi responderun t: «Q u id est cur petasu s ter-
illa pictura qu am sem p er servavi. Scire volebam num
rorem injiciat?» A tq u i non petasum pinxeram sed boam
an im o vere integro ac libero esset. Ille autem mihi sem per
serpentem elephantum con coquentem . Tum interiora
respondebat: «Iste petasu s e st.» Tum ego cum eo nec de
boae serpentis descripsi, ut adulti hom in es intellegere
b o is serpen tibus nec de silvis integris nec de stellis lo
p o ssen t: nam explanationes sem per requirunt. A lteriu s
quebar, sed, q u o facilius intellegeret, de chartulis (quam
vero picturae species haec erat:
po n tis lu sion em vocant), de pila Sco tica, de re publica focalibu sq u e loquebar. Ille autem m ultum gaudebat se cum tam san o viro con su etudin em jungere.
II S l C A E T A T E M S O L U S egi nec qu isq u am praesto fuit M on u eru n t m e adulti h om in es ut b oas serpentes
q u o cu m vere colloq u erer u squ e eo q u o ad his sex annis in
apertas o p ertasq u e describere om itterem ac po tiu s geo
G aram an tu m solitu din e destitu tu s jacui. Fractum erat
graphiae et historiae et m athem aticae et gram m aticae o p e
aliquid in com pagib u s illis quae m achinam m ovebant.
ram darem . H oc m o d o praeclaram spem in pingendo
C u m autem nec artificem nec peregrinatores u llos m ecum
p o sitam sex annos natus reliqui, fractus anim o q u o d et
veherem , ita me paravi ut so lu s id sum m a arte reficere
prim a et altera pictura offenderant. A du lti hom ines nihil
conarer. R es qu idem difficilis erat, sed in discrim en vitae
u n q u am per se intellegunt, m olestu m autem pueris est eis
addu ctu s eram. T an tu m enim aquae habebam quantum
res etiam atque etiam planas facere.
ad p o tu m octo dieru m satis esset.
A liam igitur artem necessario elegi et volucres m achi
Prim o igitur vespere in arena stratu s ob d orm ivi loco
nas regere didici. H ac illae to to terraru m orbe volavi ac
mille m ilia p assu u m ab om n i culta terra rem oto ac m ulto
geographia, fateor, mihi m ultum profuit. N am prim o ad-
desertiore in solitudin e qu am qu i m edio O cean o naufragi
spectu Sin aru m fines ab A rizona discernere poteram ;
rate vehuntur. Proinde finge qu am o bstu pu erim , cum il-
q u o d perutile est, si nocte de via declinaveris.
lucescente die m ira q u aedam vocula m e de so m n o exci
Sic in vita cum perm u ltis gravibus viris persaepe con
tavit alicu ju s dicentis:
gressu s sum . Inter adu ltos hom ines m ultum versatus sum
REGULUS. — Q uaeso, pinge n obis ovem !
et eos ex p rox im o lo co vidi. N o n idcirco nim io m elius de
A n t o n i u s . — Q uid!
eis existim avi.
REG. — Pinge o v em ...
Q u o tien s enim aliquis eo ru m m ihi non nullius mentis
Ita exsilui adstitique qu asi fulm ine ictus essem , cum
c o m p o s esse videbatur, experiebar eum adhibita prim a
que ocu lo s perfricuissem et sedulo intendissem , puerulum
2
3
om n in o singularem conspexi me cum gravitate con tu entem. H aec om nium im aginum ejus q u as postea pinxi sum m a sim ilitudine expressa est, sed nim irum im ago haec m ulto m in us venusta est quam ipse, n on mea culpa, sed adu ltorum hom inum , a qu ibus sex an nos natus ab arte pingendi deterritus nihil aliud nisi b o as opertas apertasqu e pingere didiceram . V isu m igitur illud dilatatis p ro p ter adm irationem ocu lis ac rotu n dis intuitus sum . N o li enim oblivisci me in fin ibu s versari qui mille milia p assu u m ab om ni culta re gione abessent. Puerulus autem hic nec de via deductus n eque itineris labore confectus nec fam e sitive enectus nec metu exan im atus esse videbatur. Puero cuivis m edia in solitu din e erranti locis mille m ilia p assu u m ab om ni culta regione distan tibus n equaqu am sim ilis erat. T andem diu co n isu s locutu s sum . A . — A t ... q u id tibi hic negotii est? Tum ille ru rsu s valde su b m issa voce qu asi de re gravissim a: REG. — Q uaeso, inquit, pinge o v em ... Q u o tiescu m q u e obscuritate rerum qu adam hom ines n im is com m oventur, quae im perantur recusare reform i dant. Itaque quam vis absurda illa m ihi viderentur qui m ille m ilia p assu u m ab om n ibu s cultis locis abessem et in su m m o pericu lo versarer, chartam stilum que de sinu p ro m p si. C u m autem id tem p o ris m em inissem me geo graphiam et h istoriam et m athem aticam et gram m aticam im prim is dedicisse et pu eru lo stom ach osiu s me pingendi artem nescire dixissem , tum ille: REG. — N ihil ad rem, inquit; pinge ovem.
4
H aec omnium imaginum ejus quas postea pinxi summa similitudine expressa est.
Ego vero, utpote qui ovem nunt
quam pinxissem , alteram ex eis form is quas
solas
describere
poteram
ejus
causa denuo descripsi, form am videlicet
E q u idem valde adm iratus sum q u o d teneri judicis vu ltu m ad hilaritatem tradu ci viderem . REG. — Ita p ro rsu s est ut eam volebam . M agnane vi pabu li huic ovi o p u s esse putas?
opertae boae. O b stu p u i nim irum cum
A . — Q uare istud?
puerulum sic respondentem audivi:
REG. — Q uia do m i m eae om n ia perparva sunt.
REG. — A m ov e istud! E lephan tum in b oa con ditu m nolo. B o a gravissim a pestis est, elephantus autem m axi m um im pedim entum . D o m i m eae om-
ovem dedi. A t ille, dem isso in descriptam form am capite:
nia perparv a sunt. O ve m ihi o p u s est. Pinge ovem .
A . — Profecto istic satis erit. N am tibi perparvam
,r ~ A ^
REG. — N o n adeo parvam ! Ecce tibi o b d o rm iv it... JO
Sic ego cum regulo con su etudin em junxi.
Ego vero pinxi; q u am p o stqu am attente inspexit.
III
REG. — A m ove! Ista jam gravissim e aegrotat. Fac aliam.
T E M P U S M U L T U M IN T E R C E S S IT p riu sq u am intel
C u m iterum pinxissem , am icus blande clem enterque arrisit:
legerem unde veniret. R egulu s enim, ut ex me m ulta per contabatur, sic percon tantem m e audire n on videbatur.
s.
, - v,
REG. — V ides p ro fe c to ... n on ovem
tji* ©/*”* esse sed arietem : corn u a habet. >
J \
i
Im aginem
igitur
hanc
ru rsu s
V ocibu s fo rtu ito m issis om n ia paulatim com peri. Velut
ex-
pressi. Q uae, sicut priores, repudiata est. REG. — H aec aetate nim is provecta est. O vem volo quae diu vivat.
cum
prim u m
volucrem
m achinam
m eam con spexit (quam m achinam n on d es cribam ; form a enim ejus adeo m ultiplex est ut eam describere n on possim ): REG. — Q u idn am rei hoc est?
Tum ego, qui m oras graviter ferrem — nihil enim mihi
A . — Haec n on res est— volat enim — sed
antiquius erat quam ut com pages illas m achinam moventes
volu cris qu aedam , m ea volucris machina.
dissolvere inciperem/— imagine hac exarata verba haec con
Et su perbia efferebar du m eum me volare doceo. E xclam avit ille:
torsi:
REG. — Q uid! D e caelo delapsus es?
A . — Haec arca est;
C u i ego sum m isse:
ovis quam vis intus est.
A . — Ita est, inquam .
6
REG. — Eia! jo co su m q u idem h o c est... C achin nu m qu e bellissim u m regulus edidit, qu em ego
A . — A t enim si eam n on religabis, q u olibet ibit aberrab itq u e...
acerbissim e tuli. C u p io enim q u id q u id m ali m ihi acciderit
H ic am icus m eu s iterum cachinnavit.
grave existim ari. D einde ille:
REG. — A t q u o eam ituram putas?
REG. — Isto m od o tu q u o q u e de caelo venis? In qua
A . — Q uolibet. Protinus.
stella erranti natus es?
Tum ille graviter:
E xtem plo caligo illa tanta, qu ae quaerenti m ihi cur hic adesset officiebat, aliquantum discu ssa est ac repente
REG. — N ih il refert, inquit; om n ia d o m i m eae adeo parva sunt!
interrogavi:
A d d id itq u e cum aliqua fo rtasse tristitia:
A . — E rgo tu de stella alia venis? Ille autem n on respondit: nam leniter renuens m achi
REG. — Q ui protin u s pergit, ei n on longissim e ire licet...
nam m eam intuebatur. REG. — Enim vero ista non e valde longin qu is locis
IV
advehi potuisti. C on tin u o cogitation ibu s qu asi sem isom n i se diu tra didit. D einde pictam a me ovem de sinu prom p sit ac tanq u am th esau ru m con tem plari cup idissim e coepit.
SlC
REM
ALTERAM
m axim i m om enti didiceram :
stella in qua ortu s erat d o m o vix m ajo r erat! Q u o d qu idem m ihi adm irationem m agnam movere non poterat. N am certo sciebam praeter m ajores stellas,
F lN G E Q U A N T A E X S P E C T A T IO N E illud m e m overit
ut Terra, Juppiter, M ars, Venus, q u ib u s n om in a data sint,
q u o d ore sem iap e rto de « ste llis a liis» en u n tiare in
sescentas esse ex q u ib u s
ceperat. P lu ra igitur c o g n o sc e re c o n a tu s su m .
quaedam
A . — U n d e venis, puerule? Q uae est ista d o m u s tua? A ut q u o ovem m eam asp ortare vis? Ille haec secum silentio cogitata respondit: REG. — C o m m o d e arcam dedisti: nocte ea tanqu am tecto utetur. A . — Profecto, inquam ; quin etiam , si te festivum geres, funem dabo q u o eam die religes sudem que. Q uae eum offendere visa sunt. REG. — Ego eam religem! O rem ineptam !
sint
ut
adeo
parvae
aegerrim e
ad
hibito telescopo cernan tur. Q uare ubi astrologus aliquam reperit, non no mine sed num ero eam notat appellatque, verbi causa, stellulam ter millesimam ducentesim am quinquagesim am primam. G ravi de causa existim o eam unde regulus venerit stellulam sescen tesim am du odecim am
#
secu ndi generis esse. Q uae stellula anno m illesim o n on gentesim o n on o a Turea astro lo g o adh ibito telescopo sem el con specta est. T em pore illo coram astrologis un dique con gressis se stellulam repperisse m ultis verbis disseruerat, sed nem o ei pro p ter vestem fidem tribuerat. H aec est illa adulta aetas!
n
Q u o d ad fam am stellulae sescentesim ae duodecim ae secundi generis attinet, p ercom m o de accidit q u od dicta to r qu idam Turearum im peravit ac capite sanxit ut cives sui sibi E u ro paea vestim enta induerent. A stro lo gu s anno m illesim o non gen tesim o vicesim o eadem iterum disseru it lautissim a veste indutus. Tum vero om n es ei adsensi sunt. A d u lto ru m hom in um causa tibi de stellula sescentesim a du o decim a secundi generis singula enarravi ac q u ota esset secreto dixi. N am adulta aetas num eris gaudet. Q u o tiescu m q u e cum eis de novo am ico loqueris, quae plurim i sunt, ea ex te nun
%
q u am quaerunt. N u nqu am dicunt: «Q u alis est vocis ejus sonus?
Q u ib u s
lu sion ibu s 10
Regulus in stellula sescentesima duodecim a secundi generis insistit.
praecipue delectatur? Colligerene papiliones solet?» Sed
graph idasque emi. A rd u u m est, qua aetate sum , picturam
haec quaerunt: « Q u o t annos natus est? Q u o t fratres habet?
repetere, qui nullam aliam form am quam boae opertae ac
Q u am gravi corpore est? Q uid pater ejus m eretur?» Tum
boae apertae describere con atus sim, sex annos natus! C o n
d em u m eum novisse sibi videntur. Sin autem eis dixeris:
abor equidem imagines ipsius quam sim illim as exprimere,
«P ulch ram do m u m vidi roseis lateribus exstructam , cujus
sed n on satis exploratum habeo id mihi prospere proces
in fenestris gerania et in tecto colum bae e ra n t...» do m u m
surum esse. Picta enim form a haec convenit, illa dissim ilis
istam cogitatione sibi fingere n equaquam po ssu n t. Eis
est. In statura qu oqu e paulum erro. Hic regulus major, illic
dicere op ortet: «D o m u m quingen orum sestertium vidi.»
m inor est. D e colore q u oq u e vestis ejus dubito. Itaque
Tum vero exclamant: «Q u a m lauta est!»
m odo haec, m o d o illa tem pto, utcum que successura sunt.
E od em m o d o si eis dixeris: «Id circo regulum illum
In rebus denique specie m inoribus, reapse m ajoribu s
fu isse aio q u o d et ven u stissim us erat et ridebat et ovem
errabo. Q u ib u s in rebus m ihi ignoscendum est. N am am i
volebat. Q u i ovem vult, eum esse necesse est.» U m e ro s
cus m eus nihil unqu am explanabat. M e fortasse sui sim i
jactabun t et te puerili ingenio esse dicent. Sin eis dixeris:
lem esse arbitrabatur. A t ego m iser oves per parietes
«H aec unde ille venerat stellula sescen tesim a du odecim a
arcarum dispicere nescio. F ortasse mihi cum adultis h o
secundi generis est» tu m sibi p ersu asu m habebunt ita esse
m inibus nonnulla sim ilitudo est. N escio an consenuerim .
et te sciscitan do vexare desinent. Scilicet ita se habent. Q uare pu eros adultis hom in ibus non suscensere sed m axi
V
m am lenitatem adhibere decet. V erum enim vero ipsi, qu i qu id sit vivere intellegim us,
Q U O T ID IE A L IQ U A D E stella illa, de profectione, de
n um eros non flocci facim us. Ju v isset me narrationem
itinere cognoscebam . Ea m inutatim manabant, prout serm o
hanc tanquam fabulam fictam incipere; ju visset scribere:
ferebat. Sic tertio die de adansoniis atrocissim a audivi.
«F u it q u on dam regulus qui stellam pau lo m ajorem qu am ipse incolebat et am ico e g e b a t...» Q u i quid sit vi vere intellegunt, haec eis m u lto veriora esse viderentur. O ffen dit enim m e si quis libru m m eum tanqu am nu
Q uam occasion em ovis den uo dedit; nam repente re gulus m e interrogavit, q u asi de re gravi dubitaret. REG. — N em pe id verum est, oves arbu scu lis vesci? A . — Ita est ut dicis.
gatoriu m legit. A d eo acerba mihi est illarum rerum nar
REG. — Sane gaudeo!
ratio. Sex jam anni sunt cum am icus m eus cum ove sua
N o n intellexi cur tanti esset oves arbuscu lis vesci. Ille
discessit. Idcirco hic eum describere con or ne ejus oblivis
p o rro :
car. N eq u e om n es am icum h abuerunt et forsitan adu lto
REG. — E rgo an dan son iis q u o q u e vescuntur?
rum hom in um sim ilis fiam qu i jam nihil nisi n um eros
R egulum m on ui ut anim adverteret adan son ias non ar
curant. Ergo etiam hac de causa pyxidem pigm entorum
bu scu las esse, sed arbores tem plis n ostris altitudine pares:
12
13
etiam si gregem totum elephantoru m secum asportaret, gregem illum non unam adansoniam con su m ptu ru m esse. G rex elephantorum regulo risu m movit: REG. — A lii in alios im ponendi sunt, in q u it... Sed pruden ter haec adm onuit: REG. — A dan son iae priu sq u am se altius tollant hum iles esse incipiunt. A . — R ecte dicis! Sed cur oves hum ilibus adansoniis vesci vis? REG. — Q uid! Sapisne? H aec m ihi responderat quasi de re perspicu a ageretur. M ihi vero om n es nervos m entis contendere o p u s fuit ut ipse per me illud intellegerem. N am q u e in stella reguli, ut in stellis ceteris, utiles et inutiles herbae erant, ergo et utilia utilium h erbaru m et inutilia inutilium herbarum sem ina. Latent autem sem ina et in terra penitus occultata dorm iun t, q u o ad alicui
sidet et radicibus perfodit. A c si stella nim is parva est et
eoru m expergisci libeat. Tum vero se pan dit et su rcu lum
adansoniae nim is m ultae, eam dirum punt.
lepidum et im bellem ad solem proferre
Postea regulus m ihi haec dixit: «R e s in disciplina
incipit. Q u i su rcu lus si raphani ro-
qu adam sita est. M ane p o stq u am te exornaveris, stella
saeve est, ei ut libet crescere
ipsa sedulo exorn anda est. In hoc con stanter incum ben
licet. Sin inutilis herba est, evel-
dum est ut adan son ias evellas ubi prim um eas a rosis d is
lenda herba illa est sim ul
creveris, q u ib u s sim illim ae sunt cum tenerrim ae sunt.
atque eam agnoveris. A t
P erodiosu s q u idem labor est, sed facillim us.»
q u i terribilia sem ina in
Itaque m e q u o d a m die h o rtatu s est ut operam darem
stella reguli erant, scilicet
si q u id su m m a arte pingere p o ssem , ut haec anim is
sem ina adansoniaru m . Stel
pu eroru m qui do m i m eae essent penitus inculcarem. «S i
lae h u m u s eis refertissim a
q u an do peregrinabuntur, inquiebat, id eis fo rtasse p ro
erat. A b adansonia autem , si
derit. N u llu m dam n u m n on n u n q u am facit qui id q u o d
n im is m oratu s sis, stellam tuam nulla
agendum est in aliud tem p u s differt. C on tra, q u o ties
jam ratione purges. Q u am totam et o b 14
cu m qu e de adan so n iis agitur, in m agnam cladem sem per 15
in currit. Stellam novi a pigro q u o d a m cultam . Q u i tres arb u scu las n e g le x e ra t...» A tq u e ego, a regulo edoctus, stellam illam descripsi. M ihi paru m placet eorum oratione uti qu i virtutem ceteros docent. Sed q u o d ab adansoniis periculum sit q u an tu m q u e m alum ei im pendeat q u i de via declinans in stellulam in cidat tam pauci sciunt, ut verecundia hac sem el abjecta dicam : «P ueri! Cavete ad an so n ias!» U t am i cos m eos quantum jam pridem ad periculum inscii, ut ipse, proxim e accessissent adm onerem , idcirco in pic turam hanc tantum incubui. O perae qu idem pretium erat ea de re praeceptum dare. F o rtasse quaeres: «Q u are non alia in libro hoc aeque m agnifice atque adansoniae picta su n t?» Sim plex sane ratio est. C o n atu s equidem sum , sed ea tam egregie exprim ere n on potu i. U b i adan son ias pingebam , anim us urgentis m ali opinion e incitabatur.
VI O R E G U L E ! SIC sensim intellexi quam tristem aetatu lam degeres. C u i nulla alia oblectatio diu fuerat nisi suaves illi so lis occidentis conspectus. H oc n o v i... q u arto die m ane didici, cum m ihi dixisti: REG. — S o lis o ccasu s me m ultum delectant. A d solem occidentem spectan du m eamus. A . — A t exspectare o p o rte t... REG. — Q u id exspectare? A . — E xspectare du m so l occidit. Prim um m ihi m ultum adm irari visu s es, deinde tete risisti dixistique: REG. — M ihi do m i meae etiam nunc videbar esse! 16
A dansoniae.
A . — Igitur adeo m aerebas q u o die quadragies ter? A t regulus nihil respondit.
VII Q U IN T O D IE , O C C A S IO N E ut solebat ab ove oblata, id q u o d de vita sua me celaverat patefactum est. N am verbo n ullo priu s habito, q u asi q u o d secum tacitus diu cogitavisset ederet, m e repente interrogavit. REG. — O v is si arbuscu lis vescitur, item flo rib u s vescitur? A . — O vis eis vescitur qu aecu m qu e ei obvia fiunt. REG. — E tiam flo rib u s qu i spin as habent? A . — Ita est: etiam flo rib u s qu i spinas habent. Jure qu idem . N am cum in C ivitatibu s Foederatis
REG. — A tq u i spinae q u id prosunt?
m eridies est, in G allia sol occidit: id om nes noverunt. Si
N esciebam . C eteru m id tem p o ris anim o intentissim o
tem po ris p u n cto in G alliam ire po sses, ad so lis occasu m
experiebar ut cnodacem in ipsis m achinae nervis nim is
spectan du m satis m ature adesses. In com m ode accidit
haerentem elicerem. V ehem enter me sollicitabat, q u o d et
q u o d G allia n im is longe abest. T ib i autem in parva stella
ex illis tanquam salebris aegerrim e evasurus esse videbar
tua satis erat sellam tuam p au cos p assu s lo co movere. Ita
et, aqu a ad b iben dum fere epota, ultim um periculum
extrem am lucem q u oties cupiebas sp e ctab as...
im m inebat.
REG. — Q u o d am die solem occidentem quadragies ter vidi. Et paulo p o st haec addidisti: REG. — C u m tantopere m aereas, solis occasu s nim i ru m jucun di su n t...
REG. — Spinae quid prosunt? N am regulus q u o d sem el quaesierat nunquam om itte bat. Ego vero cnodaci iratus quidvis respondi: A . — Spinae nihil prosun t: germ anam qu an dam im probitatem flo ru m indicant. Ille prim um «D i b o n i!» exclamavit, deinde, postquam paulisper conticuit, haec in me quasi suscenseret contorsit: REG. — N e tu fidem n on facis. N am flores co rp o rib u s infirm i sunt et anim is im prudentes. Se contra m etum
19
q u o q u o m o d o p o ssu n t defendunt et spinis terribiles esse
hilo m inus vescuntur. A tqu i non gravis questio est cur sibi
arbitrantur.
spinas tam operose fingant quae nunquam qu idqu am pro
A d ea nihil respondi. N am pu n cto tem po ris eodem
sint? N ullius m om enti est qu od bellum oves cum floribu s
haec m ecum : «S i cnodax iste etiam haerebit, eum m alleo
gerunt? N on gravius est ac m ajoris m om enti quam sum m ae
ex tu rb ab o.» Regulus ine haec m ecum cogitantem inter
crassi viri ore rubicundo? Q uid, si ego florem singularem
pellavit:
novi, qui nusquam nisi in mea stella exsistat, quem ali
REG.
Igitur tu flores ex istim as...
A . — Im m o vero ego nihil existim o! Q uidvis respondi. Ego gravibus in rebus occu patu s sum . O bstu p efactu s me adspexit. REO.
T u gravibus in rebus!
M e interea malleum manu tenentem et, inquinatis
q u ando parva ovis tanti facinoris ignara mane sic a vestigio penitus evellere possit, hoc nullius m om enti est? C u m eru bu isset, den u o lo cu tu s est: REG. — S i qu is florem am at cu ju s n u squ am alibi in sescentis m ilibu s stellarum sim ilis alter exsistat, id satis est ut earum spectacu lo laetetur. Sic enim secum cogitat:
axungia atra digitis dem issoq u e capite, in aliquid incum
«F lo s m eus illic alicubi e s t . .. » Sin autem ovis flore vesce
bentem videbat q u od ei deform issim u m esse videbatur.
tur, sic afficietur ipse q u asi stellae om n es su b ito exstin
Rhii.
Ita loqueris qu em adm odu m adulti hom ines.
Q uae cum dixisset, paulum erubui; at ille ferreus: REli.
( 'on lundis o m n ia ... om n ia m isces! inquit.
V ehem entissim e quidem su scen sebat et capillum auro sim illim um ad auram jactabat:
guantur. N u m hoc me diu s F idiu s nullius m om enti est? N ihil am plius dicere potuit, sed lacrim as cum singultu repente p rofu dit. Tenebrae factae erant. Ego vero ferra m enta abjeceram . A d e o m alleum et cnodacem et sitim et m ortem curabam ! Tunc in stella, quae et errans et m ea et
Stella novi quam vir am plissim us ore rubicun
terra erat, regulus versabatur quem con solari oporteret.
diore incolit. Morem nunquam olfecit. Stellam nunquam
Q uem du m sinu receptum leniter m oveo dicebam : «F lo s
spectavit. N em inem unquam amavit. Nihil unquam aliud
quem am as nullo in pericu lo e st... Ego isti fiscellam
nisi sum m as fecit. Porro toto die eadem quae tu dictitat:
describam ovi tuae adn ecten dam ...
«E g o vir gravis sum ! ligo vir gravis su m !» q u ib u s dictis ef
ego tibi loricam flo ri tu o ap tam ...
fertur atque inflatur. A tqui ille non hom o, sed fungus est!
E g o ...»
REG.
E q u idem
paru m
sciebam
A . — Q uid?
quid ei dicerem . In eptissim um enim
REG. — Fungus.
me esse intellegebam nec qua ratione
Jam regulus iracundia elatus vehem enter pallebat.
anim um eju s q u asi assequerer aut ubi
REG. — Sescenta milia annorum sunt cum flores spinas
convenirem scieb am ... A d eo recondita est
fingunt. Sescenta milia annorum sunt cum oves florib u s ni
20
quae lacrim arum regio vocatur!
VIII
RO. — N em p e fo rm o sa sum , inquit. Q u in sim ul cum sole n ata su m ...
E G O V E R O DE flore illo plura perqu am cito cognovi.
R egulu s eam n on nim is verecundam esse
F lo res in stella reguli sem per fuerant sim plicissim ae figu
su sp icatu s est, sed illa an im um adeo m ove
rae, uno fo lio ru m ordine orn ati, q u ib u s n ullo fere loco
bat! M o x addidit:
o p u s erat n eque ei cuiquam m olesti erant. U t enim ali
RO. — Tem pus, opinor, jentaculi
q u an d o m ane ex herba exsisteban t, sic vesperi exstingue
est; benigne facies si m ei m em ineris.
bantur. Illum autem qu odam die sem en n escio unde
C o n tin u o regulus p u d o re p erm o
allatum ediderat; q u o d virgultum virgultis ceteris non
tu s aqu am frigidam situ lo trac
sim ile regulus sum m a cura observaverat, du b itan s an
tam flo ri m inistraverat.
adan so n ia novo genere esset. Sed arbuscula crescere m ox destitit et florem m oliri incepit. C u m regulus gem m am in
H O C M O D O , u t se jac tare ac su b ira sc i so le b at, eu m
gentem se constituentem assidu e spectaret, m irabile visu
m a tu rrim e vexaverat. V elu t q u o d a m die, cu m de q u a t
n escio q u id inde exortu ru m esse praeclare intellegebat,
tu o r sp in is su is lo q u eretu r, regu lo dixerat:
flo s autem conclavi viridi tectus etiam atque etiam o p
RO. — T igrib u s licet me su is u n g u ib u s...
eram dabat ut fo rm osu s esset. C o lo res diligenter legebat.
C u i regulus haec contra:
V estem sibi lente induebat. Singula folia sibi accom m od a bat, ne rugis ob d u ctu s papaverum m ore egrederetur, sed
REG. — T igres in m ea stella nulli sunt; tigres p o rro herba n on vescuntur.
qu am n itidissim us ac fo rm o sissim u s prodiret. A b om
Tum illa su m m issa voce:
n ibu s co n sp ici sane cupiebat. P lu rim os igitur dies abdi
RO. — Ego n on herba sum .
tu s se exorn an do con sum pserat. Ecce autem q u o d am die
REG. — Ignosce mihi.
m ane tum ipsum cum sol oriebatu r rosa se
RO. — N ihil a tigribu s m etuo, sed ventulos horreo. «tt& h-
ostenderat. A t illa, quae subtilitatem tantam ad singula
F o rtasse aliquid contra eos paratum habes? Tum regulus secum :
adh ibuisset, oscitan s dixit:
REG. — V en tulos horret! N e m ale cum ea actum
ROSA. — A ! vixdum expergiscor: a te ve
est, qu am terra genuerit; quae quidem eam artifi
niam peto. C o m a enim adhuc h o rridu la est. H ic regulus adm irationem tenere non
ciosiu s m achinata e st... -~-.x
RO. — V esperi tegum ento vitreo me teges. N am
potuit:
do m i tuae et frigidissim u s aer est nec res aptis
REG. — Q u am form osa es! Tum illa su m m issa voce: 22
V
V/
lo cis com p o sitae sunt nec com m o de habitatur. Illic unde ven io ... 23
«A-
A.t loqu i interm iserat. N am cum
d u m qu an ta caritas m iseris illis d o lis obtegeretur. A d eo
sem en venisset, nihil de astris aliis n o
flores secum pugnant! Sed tenerior eram quam ut scirem
visse potuerat. Tam en, q u o d eam su p
q u em adm o du m eum am are oporteret.
pu debat se in m editatione m endacii tam insulsi deprehensam
IX
esse, sibi tu ssicu lam bis terve m overat, ut cal-
A
dven as
VO LUCRES
A L IO
com m igrantes
ei
pam in regulum
evolandi facultatem d ed isse suspicor. M ane, priu sq u am
transferret:
proficisceretur, res in stella sua sum m a cura constituit.
RO. — E cq uan do me contra ven tu los?...
M on tiu m ardentium ora diligenter purgavit; d u o s ar
REG. — A rcessebam , nisi m e allocuta esses.
dentes habebat, qu i ei ad jen taculum m ane m itigandum
Tum illa sibi graviorem tu ssim m overat, ut ipse con
perutiles erant. E xstinctum q u o q u e unum habebat. Sed, cum «u tiq u e cavendum esse» dicere soleret, et extincti
scientia tam en morderetur.
m on tis os purgavit. N am si ora eo ru m diligenter purgata I T A Q U E R E G U L U S , q u a n q u a m am o r eu m illi se d u lo
sunt, m on tes illi leniter atque aequaliter ardent neque
serv ire ju b e b a t, tam en m o x su sp ic a tu s est se ab ea n o n
ignes ex eis erum punt. E ru p tion es enim ignium ignibus
am ari. V erb a igitur n u lliu s m o m e n ti gravia esse ratu s
illis sim iles sunt qu i cam inis concipiuntur. Sane his in ter
m ise rrim u s factu s erat. Q u o d a m d ie m ih i haec c o n fe s
ris statu ra nim is exigua su m u s ut m on tes ardentes purge
su s est:
mus. Itaque n obis tot in co m m od a struunt.
REG. — E q u idem aures ad eam adm overe n on debui:
Item
n ovissim a
adan son iaru m
virgulta
su btristi
aures ad flores non adm ovendae sunt; oculi et nares ad
anim o evellit, se n u n qu am reditu rum esse ratus. A t mane
m ovendae sunt. Su av issim u s q u idem o d o r stellae e m eo
ejus diei dom estica illa om n ia ei sum m e dulcia visa sunt.
adflabatur, sed eo laetari nesciebam . U n gu es illi, q u o s tam
Porro cum aquam in florem postrem u m spargeret et in
m oleste tuleram , me m isericordia po tiu s com m overe
eum tegum entum illud vitreum im p o situ ru s esset, se
debuerunt.
lacrim as effu su ru m esse su b ito sensit.
H aec etiam m ihi con fessu s est: REG. — Tem pore illo prop ter inscitiam nihil intellexi. A cta enim ejus plu ris qu am verba aestim are debui. Q u o niam m ihi et od orem et tanqu am lucem suppeditabat, n ullo pacto m ihi effugiendum fuit, sed p o tiu s perspicien
R osae «V ale» dixit. Q uae cum non respondis-
^
set, iterum ipse «V ale». Tussis rosae m ota est, sed non qua gravedine m overi solebat. Tandem illa: RO. — Stulte feci, inquit. A te veniam peto.
' (/ t
^
(/
Tu ad vitam beatam nitere.
I
V 24
25
V
/
A dm iratu s est sibi nihil objici. A dstab at o b stu p efac tus, su sp e n so tegum ento, nec quid placida illa lenitas sibi vellet intellegebat. Tum rosa: RO. — Im m o vero te amo. M eo vitio nescisti. Hoc nul lius m om enti est. Sed tu aeque stulte atque ego fecisti. N itere ad vitam beatam . Tegum entum istud om itte. Jam tegi nolo. REG. — A t v en tu s... RO. — N on adeo gravedinosa su m ... Levabit me frigida noctis aura. N em pe flo s sum . REG. — A t b estiae... RO. — A t m ihi du as vel tres erucas patienter ferre necesse est si qu idem papiliones n osse volo, q u o d genus tam fo rm o su m esse fertur. A liter q u is m e inviset? Tu vero longe aberis. N am a m ajo rib u s bestiis nihil m etuo: sunt mihi ungues. Interea q u attu o r spin as su as im pru den s ostendebat. D einde illa: RO. — N e sic traxeris, inquit; m olestum est. T ib i profi cisci certum est: A bi. Flens enim ab eo con sp ici nolebat. Flos adeo su per bu s erat...
X CUM
IL L E
AD
stellulam
CCCXXV,
C C C X X V I,
C C C X X V II, C C C X X V III, C C C X X IX , C C C X X X propiu s accessisset, eas visere in stituit ut et occupation em et d o c trinam quaereret. Prim am rex incolebat. Sedebat rex purpura pellibusque
M ontium ardentium ora diligenter purgavit.
27
REX. — A ccede p rop iu s, inquit, ut te m elius adspiciam . V alde autem se efferebat q u o d alicujus causa regnaret. R egulus ubi assideret circu m spexit, verum stella tota pul cherrim o illo m urino pallio o p pleta erat. A d stitit igitur et, ut fessu s erat, oscitavit. H ic stellae dom inator: REX. — A m ajestate regia alienum est coram rege oscitare, inquit. Istud veto. C u i regulus pu dore perm otu s: REG. — N o n equidem p o ssu m quin oscitem , inquit. D iu iter feci nec dorm ii. REX. — Isto pacto te oscitare jubeo. M ulti jam anni sun t cum nem inem oscitan tem vidi. M ihi oscitatio ali quid cognitione dignum est. A ge vero, oscita denuo. Jubeo. Tum regulo totu m o s erubuit et: REG. — Pudore deterreor, in q u it... non jam p o ssu m ... REX. — H em ! H em ! Jam te ju b eo m o d o oscitare m o d o ... Lin gua pau lu m haesitabat et offen su s videbatur. N ihil enim ei antiquius erat quam ut auctoritas sua obtineretur nec sibi n on pareri patiebatur, qu ippe quem penes solum dom inatio esset. C u m autem optim us esset, ra m uris Pontici indutus in solio sim plicissim e facto, sed
tioni consentanea im perabat. Velut haec dicere solebat: «S i
tam en magnifice.
jubeam , inquiebat, si jubeam ducem se in m arinam avem
REX. — A ttat! Ecce qui mihi paret.
convertere nec du x pareat, n on ejus culpa sit, sed m ea.»
Tum regulus haec secum :
C u i regulus verecunde:
REG. — Q u o m o d o me agnoscere potest, q u on iam me
REG. — Licetne m ihi assidere? inquit. REX. — A ssid ere te jubeo.
n un qu am vidit? N esciebat autem regibus u niversoru m rationem sim
R ex interea m urini pallii laciniam cum m ajestate re
p licissim am esse: ceteros ad paren dum n atos esse arbi
duxit. R egulus autem mirabatur, cum stella perparvula
trantur.
esset, quaen am rex im perio regeret.
28
29
REG. — O rex, inquit, hanc veniam peto ut m ihi te in
REX. — Recte dicis. T antum enim ab u n o q u o q u e exi gendum est qu an tu m dare u n u sq u isq u e potest. N em pe
terrogare liceat. Tum rex festinanter:
auctoritas prim u m in ratione nititur. Si p o pu lares tu os
REX. — Jubeo, inquit, te me interrogare.
ju sseris se in m are abjicere, rem pu blicam com m utabun t.
REG. — O rex, quae im perio regis?
Fas m ihi ab eis exigere quae im peravi quia im perata a me
Tum rex sim plicissim e:
rationi consentanea sunt.
REX. — U niversa, inquit.
Tum regulus iterum :
REG. — Universa?
REG. — Q uid igitur de m eo so lis occasu? inquit.
H ic rex porrecta m odice m anu suam ceterasque stel
N u n q u am enim om ittebat q u o d sem el quaesierat.
las et errantes et inerrantes m onstravit.
REX. — O ccasu s so lis iste tibi dabitur. E xigam enim.
REG. — O m nia illa?
Sed, ut q u i rei publicae adm inistran dae peritu s sim , tem
REX. — O m nia illa.
pu s exspectabo.
Etenim non m odo penes se om nem , verum etiam om nium dom inatum esse arbitrabatur.
R egulu s sciscitatus est q u ota hora id fu tu ru m esset. C u i rex, p o stq u am ingentes fasto s inspexit: «H em ! H em !
REG. — Stellaene tibi parent?
inquit, hem! hem! fiet h odie v e sp eri... fie t... quadragesim a
REX.
fere m inuta p o st septim am horam . A c videbis quam m ihi
Sane qu idem , et statim parent, neglegi ju ssa
sedulo pareatur.
non patior. Potestas tanta regulo m axim am adm irationem m ovit.
O scitavit regulus. Q uem cum so lis occasu m illum sibi
Q uae si penes se fuisset, solem occidentem n on q u adra
praereptum esse paenitebat, tum pau lu m taedere jam coe
gies quater, sed septuagies bis, vel centies, vel etiam ducen
perat. Regi igitur:
ties non m ota unquam loco sella spectare se p o tu isse cogitabat! C u m autem eum tristiorem recordatio relictae stellulae reddidisset, veniam a rege petere au su s est: REG. — Solem occidentem spectare c u p io ... G ratu m m ihi feceris si solem occidere ju sse ris... REX. — Si ducem papilionis m ore circum flo scu lo s
REG. — N ihil jam m ihi negotii hic est. M o x p ro ficiscar. REX. — N o li proficisci. A d e o enim eum efferebat q u o d aliquem sibi parentem habebat. R ex iterum : REX. — N o li proficisci, inquit. Te m uneri praeficiam .
volitare vel tragoediam scribere vel se in m arinam avem
REG. — C u i muneri?
convertere jubeam , du x autem im peratum n on faciat,
REX. — V e l... iure dicundo!
u triu s vitium sit, m eum ne an ejus?
REG. — A t nem o est de q u o judicem !
C u i regulus constanti voce:
REX. — N o n exploratum est. N o n d u m enim circum regnum m eum vectus sum . A d m o d u m senex su m et
REG. — Tuum , inquit. 30
31
XI
lo cu s m ihi ad curru m habendum deest et am bulatione defatigor. REG. — A t enim ego jam visi.
SEC U N D A
E t procu m ben s regulus iterum alteram stellae p artem
Q u i sim u l ac regulum con spexit, procu l exclam avit:
raptim aspexit.
STELLA
a glo rio so q u odam incolebatur.
GLORIOSUS. — Hui! Ecce me invisit qui me admiratur!
REG. — N e illic quidem q u isq u am versatur.
G lo rio si enim ceteros se adm irari arbitrantur.
REX. — D e te igitur ipso judicabis. Id unum difficul-
C u i regulus:
lim um est. N am m ulto difficilius est de se ipso qu am de aliis judicare. Si de te ipso recte judicaveris, vere sapiens existim an du s eris. p o ssu m . Hic habitare mihi non necesse est. Hem! hem! in stella m ea m urem aetate provec judicare
poteris.
Q u em
capite
interdum
dam nabis, ut ejus vita e tua justitia pendeat. Sed ei vitam toties remittes, ut eo parcius utaris: so lu s enim est. REG. — M e vero q u em quam capite dam n are n on ju vat. Q uare mihi profectu ru s esse sane videor. C u m rex se nolle dixisset, tam en regulus, collectis vasis, regem natu grandem offendere noluit. REG. — O sum m e rex, inquit, si tibi sedulo ob o ed iri cupias, m ihi rationi consentanea im peres. M e verbi gratia ante exactam hanc sexagesim am horae partem proficisci jubeas. O m nia enim tem pestiva videntur esse. C u m rex nihil respon disset, regulus p rim u m d u bitavit, deinde cum su sp irio evolavit. Tum rex festinanter: REX. — Te legatum m eum esse jubeo. D u m exclam at, su m m am auctoritatem prae se ferebat. R egulu s autem secum in itinere adu lto ru m h om in um m ores perm iros esse cogitavit. 32
G l . — A d gratias videlicet agendas apte factus est, in quit, ad gratias eis agendas q u i adm irationem su am cla
tum alicubi versari suspicor. N octe eum audio. D e m ure illo vetulo
habes. Tum ille:
REG. — A t ego de me ip so u bicu m q u e su m judicare REX.
REG. — Salve, inquit. M irificu m m ehercule petasum
m ore significant. In com m ode fit q u o d n em o u n qu am hac iter facit. Tum regulus: REG. — Itane vero? inquit. N on du m enim intellexerat. G l . — M anum m anu pulsa. C u m vir glorio su s haec eum h ortatu s esset, regulus m anum manu pulsavit. Tum vir glorio su s paulum su blato p etaso m odeste gratias egit. H ic regulus secum : «H o c m ehercule festivius est quam regem illum invisere.» A tqu e m an um m anu iterum pulsavit, vir glorio su s pau lu m su blato petaso iterum gratias egit. Tam en, p o stq u am p au lisper inter se exerciti sunt, regulus lu sion is taesum est varietate carentis.
^
REG. — Jam ut petasu s decidat, inquit, quid facien du m est? Sed eum glorio su s ille n on audiit. G lo rio so ru m enim est nihil nisi laudes audire. R egulum p o rro interrogavit: G l . — Verene me m ultum adm iraris? REG. — Q uid significat adm irari? G l . — A dm irari hoc significat, me in stella fo rm o sis sim u m unum et elegantissim e vestitum et divitissim um et in gen iosissim um esse profiteri. REG. — A t so lu s in stella ista es! GL. —G ratum mihi feceris si me tamen adm iratus eris.
>
R egulus, jactatis paulum um eris: REG. — A dm iro r te, inquit, sed qu idn am tua interest? Q uae cum dixisset abiit. D um autem iter facit, nihil
fl
am pliu s secum cogitavit qu am haec: «E n im u ero adu lto rum h om in um m ores valde insoliti su n t.»
\
REG. — U t cu ju s rei obliviscaris?
XII P R O X IM A
STELLA
a
po tato re incolebatur. Q uan-
quam regulus apud eum m inim e diu com m o ratu s est,
P otator dem isso capite con fessu s est: PO. — U t me pudere obliviscar. C u m regulus ei subveniendi cu p idu s q u aesisset cujus rei eum puderet, tandem potator:
tam en m agna tristitia affectus est. C u m enim potatorem
PO. — Potare m e pu det, inquit.
silentio accubantem et binis lagonarum copiis, altera ina
Perorata oratione jam obm u tuit, regulus autem su s
nium , altera plenarum , circu m fu su m invenisset: REG. — Q u id istic agis? inquit. Tum po tato r m aestis
pen so atque incerto anim o abiit, in itinere nihil am plius secum cogitans nisi haec: «E n im vero adu lto ru m h om i num m ores m irum qu an tu m insoliti su n t.»
sim o vultu: POTATOR. — Poto, inquit. REG. — C u r potas? PO. — U t obliviscar. Hic regulus, jam m isericordia captus:
34
*
XIII Q U A R T A S T E L L A a n egotiatore incolebatur. Ille adeo occu p atu s erat ut adveniente regulo ne caput quidem erigeret. C u i regulus: REG. — Salve, inquit. E xstin ctus est calam us tuus. NEGOTIATOR. — Tres et du o fiunt quinque. Q uin qu e et septem du odecim . D uodecim et tres quindecim . Salve. Q uin decim et septem viginti duo. Viginti du o et sex d u o detriginta. N o n spatium ejus ru rsu s accendendi. Viginti sex et q u in qu e fiunt unus et triginta. Evasi! Fiunt ergo q u in q u ies m ilies et sexies decies centena m ilia viginti du o m ilia septingenti triginta unus. REG. — Q uae ista qu in qu ies m ilies centena milia? NEG. — Hem! Sem per ades? Q uinquies m ilies et decies centena m ilia... Jam nescio quae sint. Tot o ccu pation ibu s im plicor! G ravis ego vir sum n eque in nugis aetatem con
E q u idem vir gravis sum . T ertiu m ... hodie! Fiunt ergo
sum o. D u o et qu inqu e sep tem ...
q u in qu ies m ilies et decies centena m ilia ...
R egulu s autem , qui du m vixerat n u n qu am om iserat q u o d sem el quaesierat, eum iterum interrogavit: REG. — Q uae ista q u in qu ies m ilies et decies centena
REG. — Q uae ista toties centena milia? Intellexit n egotiator otiu m sibi desperan du m esse. NEG. — C entena m ilia pusillarum istarum rerum quae in caelo interdum cernuntur.
milia? H ic negotiator, capite erecto:
REG. — M uscaene?
NEG. — Q uinquaginta qu attu or anni sunt, inquit, cum
NEG. — Im m o pusillae res quae lucent.
stellam hanc in colo: om n in o ter interpellatus sum . Pri
REG. — A n apes?
m um ante h o s viginti du o annos, cum m elolonth a besti
NEG. — Im m o pusillae res aureo colore de q u ib u s ces
ola nescio unde deciderat. A d eo fo rm id o lo su m sonitum
satores vigilantes som niant. Ego autem vir gravis sum nec
late ciebat ut in sum m a facienda quater peccaverim .
som n iis istis vaco.
Iterum ante h o s undecim annos, cum ex artubu s laboravi.
REG. — Q uid? A n stellae?
Exercitatione egent. Ego autem am bulatiunculis n on vaco.
NEG. — Ita prorsu s. Stellae sunt.
36
37
REG. — Q uid p o rro q u in q u ies m ilies centenis m ilibus
est. U b i insulam vacuam invenis, tua est. IJb i m achi nation em aliquam invenis, m o d o in tabulas publicas re
stellaru m facis? NEG. — Im m o vero sunt q u in qu ies m ilies et sexies de
ferendam caveris, tua est. E adem ratione ego stellas
cies centena viginti du o m ilia stellarum septingentae tri
p o ssid eo, q u on iam nem ini ante m e in mentem venit eas
ginta una stellae. Ego vir gravis sum atque in subdu cen dis
sib i vindicare. REG. — Recte q u idem dicis. Q uid autem eis facis?
ration ibus diligens. REG. — A t quid hisce stellis facis?
NEG. — Procuration em earum gero. E arum rationem
NEG. — Q uid faciam rogas?
identidem subduco. D ifficile qu idem hoc est, sed ego vir
REG. — Rogo.
gravis sum .
NEG. — Nihil facio. Eas p ossideo.
T am en regulo n on du m satisfecerat.
REG. — Stellas possides?
REG. — Ego si focale possideo, id collo circum dare
NEG. — Possideo.
p o ssu m et auferre. Si vero florem possideo, florem carpere
REG.
et auferre po ssu m . A t tu stellas carpere n on potes.
NEG.
A t ego jam regem vidi q u i... Reges non possiden t, sed alicubi regnant.
Plurim um inter hoc et illud interest. REG.
A t quid tibi stellas possidere prodest?
NEG.
H oc prodest ut dives sim .
REG.
A t quid tibi divitem esse prodest?
NEG. — U t alias stellas em am , si quis q u am reperit.
NEG. — N o n equ idem p o ssu m , sed rationes earum apud argentarium deponere po ssu m . REG. — Q uid ista significant? NEG. — H oc significant, me in chartula n um erum stellarum m earum scribere solere, deinde chartulam illam in lo cu lo s clavi clau sos condere.
Tum regulus secum :
REG. — N ec q u id q u am am plius?
REG. — H ic eodem fere m o d o atque ille m eus p o ta
NEG. — Satis est. Tum regulus secum :
tor ratiocinatur. Tam en etiam interrogavit: REG. — Q ua ratione stellae ab aliquo possideri possunt? C u i negotiator truculentius: NEG. — C u ju s sunt? inquit. REG. — N escio. N ullius. NEG. — A tqu i m eae sunt; prim o enim m ihi hoc in
REG. — Festivum qu idem id et poeta satis dignum est, n on gravissim o viro. R egulus enim de gravibus rebus longe aliter atque adulti h om in es sentiebat. R u rsu s ille: REG. — E st m ihi flo s, inquit, in quem aquam cotidie spargo. Su n t m ihi m on tes— V u lcan ios eos vocant
quos
octavo q u o q u e die purgo. N am et eum purgo qui exstinc
m entem venit. REG. — Satis est?
tu s est. U tiq u e cavendum est. Et eis prod est et flori a me
NEG. — Ita prorsus. N am ubi adam anta invenis, tu us
po ssid eri. Tu contra nihil stellis prodes.
38
39
N egotiator os aperuit, sed, cum nihil invenisset qu od
CUR. — Ita m ihi m an datum est.
responderet, regulus abiit. D um autem iter facit, nihil aliud
REG. — N on intellego.
secum cogitabat nisi haec: «Enim vero adultorum hom inum
CUR. — N ihil intellecto o p u s est. Sic se m andatum
m ores ab usitatis m oribus om nino sejuncti sunt.»
habet ut se habet. Salve. C o n tin u o lychnum exstinxit.
X IV QUINTA
STELLA
c o g n itio n e dignissim a erat. O m
D einde su dario ru bris qu adratis insigni frontis su dorem abstersit et: C U R . — Im m ani m unere fungor, in quit. O lim mu
nium m inim a erat et vix satis patebat ut lychno publico
derata labo ris ratio erat. Lychnum m ane accendebam ;
curatoriqu e ejus sedem praeberet. R egulus nulla ratione
v esp eri exstin gu ebam . Ita reliq u u m diem ad req u ies
intellegere poterat qu idn am in regione aliqua caeli atque
cen du m , reliqu am
in stella a do m ib u s in colisque vacua lychnus curatorqu e
h ab e b am ...
lychnorum prodesset. T am en sic secum cogitavit:
n octem
ad d o rm ien d u m
vacuam
REG. — A liu d videlicet p o stea m andatum est?
REG. — N escio an hic ratione careat. T am en ea m inus
CUR. — N o n aliud m an datu m est. Inde om n is haec
caret quam rex ille et glorio su s et negotiator et potator.
calam itas! E tsi stella in an nos sin gulos celerius versata est,
Labor saltem ejus rationem qu an dam habet. C u m enim
tam en n on aliud m an datum est!
lychnum cu ju s procurationem habet accendit, novam stel
REG. — Q uid igitur?
lam vel florem qu odam m o d o gignit. R ursus, cum eum
CUR. — N unc igitur, quia in sexagesim a horae parte
exstinguit, tum flo s vel stella ob d orm iscit. N e ille in re
sem el vertitur, non tem p o ris particulam ad interquiescen
venustissim a o ccu patu s est. H oc autem vere utile est q u o
du m jam habeo. Sexagesim a in parte sem el et accendo et
niam venustum est.
exstinguo.
Itaque ubi ad stellam appu lsu s est, curatorem lychni honorifice salutavit:
REG. — E qu idem hoc m irifice delector, diem apud te sexagesim a parte finiri!
REG. — Salve. C u r lychnum m o d o exstinxisti? CURATOR. — Ita m ihi m an datum est. Salve.
CUR. — Im m o ego n equaqu am delector. Mensis enim jam est cum inter n os loquim ur.
REG. — Q u id m an datum significat?
REG. — M ensis?
CUR. — H oc m andatum est ut lychnum hunc exstin
CUR. — Ita est. Triginta sexagesimae, triginta dn 1 I I"
guam . H ac nocte vale.
nocte vale.
C on tin u o eum ru rsu s accendit. REG. — A t cur eum m o d o ru rsu s accendisti?
40
C on tin u o lychnum accendit. Q uem c u m regulum In tuitus esset, curatorem illum dilexit qui mand.it.i lautu
41
fide persequ eretu r et, recordatus se ipsum so lis o ccasu s sella m ovenda olim sectatum esse, am ico subvenire voluit. REG. — Ego v e ro ... scio qua ratione acquiescere cum velis p o ssis. CUR. — Sem per volo. Fieri enim p o test ut fidelis et idem piger sis. R egulu s ut inceperat perrexit: REG. — Stella tua adeo parva est ut tribu s passib u s eam circum eas. T ibi nihil aliud agendum est nisi satis lente progredien du m ut in aprico lo co sem p er verseris. Si q u an d o acquiescere voles, progredieris: ita q u am diu voles lucebit. CUR. — Isto m o d o parum proficio. H oc m e in vita
\
ju v a t... dorm ire. REG. — O te infelicem! CUR. — O me infelicem! Salve. Q uae cum dixisset, lychnum exstinxit. R egulus autem du m ad ulteriora pergit sic secum cogitabat: REG. — H ic q u idem ceteris, regi illi, glorioso, p o ta tori, negotiatori con tem ptui esset. Tam en unus est qui mihi n on riden dus esse videatur, fo rtasse eam ob rem q u o d n on suam , sed aliam quandam rem curat. Tum desiderio ejus com m o tu s suspiravit et haec
/
secum denuo: REG. — H ic unus est q u o uti am ico potuerim . Sed stella ejus re vera m in or est qu am ut d u o b u s locus sit... H oc autem regulus secum confiteri non audebat, se desiderio felicis illius stellae im prim is teneri q u od sol in viginti q u attu o r h o ris m ilies quadringenties quadragies Immani munere fungor.
occideret.
43
XV SEX T A
ST ELLA
d e c e m partib u s latior erat. Incole
b atu r a viro gravi atque aetate provecto qui ingentes libros scribebat. Q ui, ut regulum con spexit, exclam avit: GEOGRAPHUS. — Ecce tibi q u i ignotas regiones ex plorat! R egulus in m ensa assedit et paulisper acquievit. T am diu jam peregrinatus erat! G ravis senex: GEO. — U n de venis? inquit. REG. — Q u is ingens iste liber est? Q uid istic agis? Tum gravis senex: GEO. — G eographus sum , inquit.
GEO. — E st vero ita, sed ego ignotas regiones non ex
R.EG. — Q u is geographus est?
ploro. E ju s m odi h om in ibus om n in o egeo. A tq u i non ge
GEO. — Vir do ctu s qui scit ubi m aria, amnes, m ontes,
ographi est urbes, am nes, m ontes, m aria m inora vel
so litu din es sint. REG.
m ajo ra solitu din esqu e lustran do percensere. G eographi
Ista quidem n osse operae pretium est. Istud
vere artificium est.
am plitudo m ajo r est q u am ut o tio su s am bulet. N u n qu am e testudin e sua discedit, sed h om in es qui novas regiones
Q uae cum regulus dixisset, stellam geographi raptim
exploraverun t in eam adm ittit et interrogat et scribit quae
circum spexit. N o n d u m enim stellam m ajestatis tantae
sibi accidisse narrant. Si q u is autem ea narrat quae geo
viderat.
graphus su a interesse existim et, de m orib u s eju s cognosci
REG. — Valde m agnifica stella tua est. Suntne istic m agna maria?
jubet. REG. — Q uare istud?
GEO. — Scire nequeo.
GEO. — Q u ia si q u is mentiatur, libris qui de grn
Tum regulus spe dejectus:
graphia sunt cladem paret. Sim iliter si q u is perpotet.
REG. — Q uid! Et m ontes?
REG. — Q uare istud?
GEO. — Scire nequeo.
GEO. — Q u ia ebriosis res du plices videntur esse, t ir
REG. — Et urbes? Et amnes? Et solitudines? GEO. — N e ea qu idem scire queo. REG. — A t geographus es! 44
ograph u s igitur d u o s m on tes esse scribat ubi unus sit. REG. — N ov i aliquem qui ad explorandum minime aptus sit. 45
GEO. — Fortasse ita est. Ergo, ubi m ores illius boni viden tur esse, de eis quae repperit cognoscitur. REG. — Visuntur?
REG. — A t fit ut exstincti m ontes ru rsu s exardescant. E vanidus vero q u id significat? GEO. — U tru m exstinctus sit ardo r eoru m an excita
GEO. — M inime. Via enim ista nim is flex u o sa est. Sed ab eo qui regiones exploravit docum en ta exiguntur. Velut, si m on s altus repertus esse nuntiatur, ei im peratur ut m ag n o s lapides inde reportet. C o n citatu s repente geographus est: GEO. — A t tu e locis rem otis venis! Ignota exploras! Ja m mihi stellam tu am describe. A tq u e geographus tabulas aperuit et cerulam prae acuit. N am cerula prim u m ea scribun tur quae narrant qui explorant. Tum dem um atram ento scribun tur cum d o cu
tus, nihil n ostra interest. N o sm et m ontis tantum rationem habem us. Q ui n on mutatur. R egulus autem , qui, dum vixerat, nunquam om iserat q u o d sem el quaesierat, denuo: REG. — A t evanidus quid significat? inquit. GEO. — H oc significat, interitum alicui instare. REG. — Flori m eo interitus instat? GEO. — Profecto ita est. Tum regulus secum : REG. — E vanidus flo s m eus est et tantum qu attu or
m entis con firm ata sunt. G eograph u s igitur sciscitatu s est: G e o . — Q uid tu?
spin as ad se contra universa defen den dum habet! Ego
REG. — N e do m i meae non m ulta anim adversione
H ic prim u m eum paenitere coepit. T am en anim o rur
digna sunt: om nia perparva sunt. M ihi sunt tres ejus m odi m ontes q u oru m du o etiam nunc ardeant, unus exstinctus sit. Tam en utique cavendum est.
autem eum so lu m d o m i m eae reliqui! su s erecto quaesivit: REG. — Q uae me h o rtaris ut visam ? C u i geographus respondit:
GEO. — U tiq u e cavendum est.
GEO. — Terram stellam . N am bene au d it...
REG. — M ihi etiam flo s est.
A b iit regulus secum de flore su o cogitans.
GEO. — Flores in tabulas referre non solem us. REG. — Q uidni? Sunt fo rm osissim ae rerum . GEO. — Q uia flores evanidi sunt. REG. — E vanidus quid significat?
XV I S E P T I M A I G I T U R S T E L L A terra fuit.
GEO. — D e geographia libri libroru m om n iu m pre
Terra autem n on stella quaevis una est. Etenim ibi
tiosissim i sunt. N unquam enim obsolescunt. Perraro m ons
centum undecim reges, ratione scilicet eoru m qui atris na
de loco movetur. Perraro m are m agnum exhausta aqua
tion ib u s praesunt habita, septem milia geographorum ,
exarescit. A etern a scribim us.
novies centena m ilia n egotiatorum , septuagies q u in qu ies
Interpellavit eum regulus:
centena m ilia po tato ru m , ter m ilies et centies decies
46
47
centena m ilia gloriosoru m , in su m m a circiter vicies m ilies
m eo vitio sibi de ea falsam opin ion em fingant. I lom ines
centena m ilia hom inum adulta aetate percenseas.
enim in terris an gu stissim um locum occu pan t. Si illa vi
U t con jectura aliqua su spicari p o ssis quanta terra sit,
cies m ilies centena m ilia h om in um a q u ib u s habitantur
scito ante vim electri inventam , si sum m am subducas, in
con fertiora con tion is m o d o starent, fo ro q u ad rato viginti
sex his continentibus quadringenta sexaginta du o m ilia
m ilium p assu u m q u o q u e versus facile caperentur. Itu
quingen tos undecim curatores lychnorum ju sti exercitus
genus h om in um in an gu stissim am q u am vis insulam m aris
in star alen dos fuisse. rem oto sedenti praeclarum
Pacifici cogi potest. A d u ltis h om in ibus videlicet fidem n on facies. M ag
spectacu lu m praebuissent. Sic enim exercitus ille quasi
num se locum obsidere arbitrantur et eadem am plitudine
ch oru s in theatro ad n um erum se m ovebat. Prim o qui
qua adansoniae esse sibi videntur. H ortabere igitur eos ut
lychnos in N ova Z elandia et A u strali terra accendebant in
rationem
scaenam prodibant. P ostqu am autem lucernas su as ac
habent, id eis ju cu n du m erit. Tu contra ne operam in re
cenderant, dorm itu m abibant. C on tin u o ab eis qui lych
o d io sa fru stra con su m pseris. Inutile n egotium est. N em pe
n os apud Sin as et H yperbo raeos Scyth as accendebant in scaenam succedebatur. D einde hi q u o q u e in postscae-
mihi confidis. R egulu s igitur, ut sem el in terris institit, vehem enter
nium evolabant. Succedeban t jam qu i apud Sarm atas et
adm iratus est q u o d nem inem videret. Jam tim ebat ne a
Indos, dein qui in A frica E uropaque, tum q u i in A m erica
p ro p o sita stella aberravisset, cum q u iddam anulo specie,
illa australi, p o strem o qui in hac A m erica aqu iloni su b
lunae colore sim ile in arena se m ovit. Tum regulus, utique
jecta lychnos accendebant. N em o autem u n qu am in hoc
cavendum esse existim ans:
H om in i loco paulum
su bdu cant.
Q u o n iam
errabat ut n on su o tem pore in scaenam prodiret. Su m m a
REG. — Hac nocte vale, inquit.
igitur spectaculi illius m agnificentia erat.
C u i serpens:
Tantum illi tanquam collegae, q u o ru m alter unum
n um eros
in
deliciis
SER. — H ac nocte vale, inquit.
lychnum su b Septen trion ibu s ipsis, alter unum lychnum
P ercon tatus est regulus:
su b australi vertice accendebat, in desidia ac segnitia ae
REG. — Q u am in stellam delapsu s sum?
tatem agebant: bis enim in anno adm inistrabant.
SER. — In terram atque in A fricam . REG. — Q uid! N em o igitur in terra habitat?
XVII Q lJ I F A C E T U S E S S E vult, is interdum m endaciuncula
SER. — Haec so litu do est. N em o in solitudin ibus habi tat. Terra vasta est. Q uae cum serpens dixisset, regulus in lapide con sedit
sum . Periculum est ne qui stellam n ostram n on noverunt
et caelum suspiciens: REG. — Q uaero, inquit, num idcirco stellae luceant ut
48
49
dicit. N on optim a fide de curatoribu s lychnorum locutu s
w REG. — U b i sunt hom ines? inquit. N am in solitu din e aliquantu lu m so li videm u r e sse ... SER. — A p u d hom in es q u o q u e soli videm ur. C u m regulus serpentem diu con tu itu s esset, tandem : REG. — M irifica q u idem bestia es, in quit, quae aeque tenuis ac digitus sis. SER. — Sed po ten tior su m qu am digitu s regis. Tum regulus leniter arriden s: REG. — N o n m ultum poten s es, in q u it... ne pedes quidem h ab es... ne iter q u idem facere p o te s... SER. — A t ego te longius quam navis asportare possum . Sim ul atque ea dixit, serpens reguli talum
sicut
arm illa aurea circum jecta est. SER. — Q u em tango, terrae unde o rtu s est reddo. Sed tu p u ru s es et e stella venis. C u m regulus nihil respo n d isset, tu m illa: SER. — Tui m isereor, inquit, qu i tam debilis in hac ferrea terra verseris. P o ssu m ... REG. — E q u idem planissim e intellexi, sed cur aenig m ata sem per u surpas? SER. — O m n ia solvo. Q uae cum serpens dixisset, conticuerunt.
XVIII
in su am cuique reditus aliq u an do pateat. A sp ice m eam . Ipsis cervicibu s n o stris im p en det... A t qu an tu m abest!
CUM
R E G U L U S PER solitu din em iter faceret, unum
SER. — Pulchra est. Sed qu id hic tibi negotii est?
in florem incidit, flo sc u lu m trium fo lio ru m n eque ullo
REG. — Illic flo s m ihi negotium facessit.
n u m ero ...
SER. — Hem!
REG. — Salve.
Q u ae cum serpens dixisset, con ticuerunt. T andem
FLOS. — Salve.
regulus:
R egulus a flore urbane quaesivit: 50
51
REG. — U b i sunt hom ines? F lo s autem h om in es aliq uot iter una facientes q u o n dam viderat. FLOS. — H om in es quaeris? Sun t, opinor, sex septemve. M u lti anni sunt cum eos con spexi. Sed nulla ra tione scitur ubi sint. V ento enim jactantur. Eis multum obest q u o d radicibus carent. REG. — Vale. FLOS. — Vale.
XIX REG ULUS
IN
ALTU M
m on tem
ascendit.
M on tes
antea n ullos noverat nisi tres illos su o s que se altitudine genibus ejus adaequabant. Itaque exstincto m on te quasi sellula utebatur. Sic igitur secum cogitavit: «E m onte tam alto universam stellam atque u niversos hom in es sim ul c o n sp iciam .» A t nihil con spexit n isi cautes proceras et praeacutas. Tum, utique cavendum esse existim ans: REG. — Salve, inquit. C u i vocis im ago: IMAGO. — Salv e ... S a lv e ... Sa lv e ...
V
REG. — Q u is es? IMA. — Q u is e s... q u is e s... q u is e s... REG. — A m ici m ei este; so lu s sum . IMA. — S o lu s su m ... Tandem : «M irifica quidem bestia es, inquit, qu ae aequ e tenuis ac digitus sis... »
so lu s su m ... so lu s su m ...
j
,
Q u ae cum im ago respo n d isset, regulus secu m ita cogitavit: REG. — O m irificam stellam ! O m n is et arida et h o r rida et salsa est. Jam vero h om in es jeju n o anim o sunt. Q u ae dicta sunt referu n t... A t do m i meae flo s m ihi erat: q u i flo s sem p er prio r lo q u eb atu r...
XX PO ST Q U A M
R E G U L U S D IU per arenas et cautes et
nives iter fecit, factum est ut viam tandem inveniret. O m n es autem viae ad hom in es ferunt. REG. — Salvete. N am regulus h o rtu lu m rosis floren tibu s con situm viderat. ROSAE. — Salve. C o n tu itu s est eas regulus. Q u ae om n es flo ri eju s sim i les erant. O b stu p u it et: REG. — Q uae estis? inquit. ROS. — R osae sum us. REG. — E h e m !... A tq u e regulus m iserrim u s esse sibi v isu s est. F lo scu lu s enim su u s fabulatus erat se in universitate rerum sin gularem atque unigenam esse. Ecce autem q u in q u e milia in uno h o rtu lo erant quae om n ia inter se sim ilia essent! Itaque haec secum : REG. — N e rosam m eam vehem enter pigeret si haec v id eret... Plurim um tussiret et se m ori sim ularet ne ridi cula videretur. M ihi autem pern ecesse esset, curationem
54
Stella haec omnis et arid a et horrida et salsa est.
sim ulare. N am si aliter facerem , ut m e q u o q u e puderet, vo lu n tario senio reapse moreretur. Haec etiam secum : REG. — Equidem me flore singulari divitem esse arbitrabar; at rosam unam de m ultis p ossideo. Q u am cum p o ssid eam et tres illos m on tes— q u i q u idem se genibus m eis altitudine adaequant et q u o ru m unus fo rtasse in perp etu u m exstinctus est— non valde m agnus rex existim an d u s sum . C u m ea secum reputavisset, in herba jacens flevit.
XXI T U M IP S U M P R O D IIT vulpes. V u l p e s . — Salve. REG. — Salve. Q u o d cum regulus urbane respon disset, se convertit nec qu idq u am vidit.
Et in herba jacen s flevit.
56
REG. — N o n gallinas quaero. A m ic o s quaero. Sed q u id significat m ansuescere? V U L. — Illud n im is obsolevit. H oc significat, vinculis conjungi. REG. — V inculis conjungi? VUL. — Ita plane. N am tu puer centum m ilibus p u eroru m sim ilis mihi etiam nunc videris esse. N eq u e ego te indigeo, nec tu me. T ibi vulpes centum m ilibus vulpium sim ilis esse videor. Sin autem me m ansueveris, alter altero indigebim us. U t tu mihi inter om nes singularis esse vide beris, sic ego tibi inter om n es singularis videbor esse. REG. — Jam intellegere incipio. F lo s e st... a q u o me m an suefactum esse puto. Tum vox:
VU L. — F o rtasse ita est. In terra enim res cujus-
VUL. — Hic su m ... su b malo.
cum qu e m o d i evenire videm us.
REG. — Q uae bestia es? valde venusta es.
REG. — M ehercule hoc n on in terra evenit.
VUL. — V ulpes sum .
C u m ea regulus diceret, vulpi exspectation em m ag
Q u am regulus invitavit:
nam m overe visu s est.
REG. — Veni m ecum lusum . A d e o tristis sum .
V U L. — In alia stella?
VU L. — Tecum ludere non p o ssu m . N am n on m an
REG. — Ita est.
sueta sum .
VU L. — Su n t in stella illa venatores?
REG. — H em ! da mihi veniam. Sed, cum regulus pau lisper com m en tatu s esset, haec addidit:
REG. — N u lli sunt. VU L. — Id q u idem plurim i est! Su n t et gallinae?
REG. — Q u id significat m ansuescere?
REG. — N ullae sunt.
VUL. — N on n ostras es. Q u id quaeris?
Tum vu lpes su spiran s:
REG. — H om in es quaero. Sed quid significat m an
VU L. — N ih il perfec
suescere?
tum atque absolu tu m est,
V U L. — H om in es arcus ton an tes habent et venantur. P erquam m olestu m est! G allin as etiam alunt. Hac una re utiles sunt. G allinas quaeris? 58
'X
||i
inquit. Sed ad prop ositu m rediit:
VU L. — A etatem nim is aequabiliter ago. Ego venor gallinas, hom in es me. O m nes autem hom ines inter se si
tunt. Sed tibi in dies sin gu los pau lo p ro p iu s assidere liceb it...
m iles sunt et om nes gallinae inter se sim iles sunt. S u b o
P ostridie revisit eam regulus. C u i vulpes:
dio sa igitur vita mea est. A t si me mansueveris, ea tanquam
VU L. — C o m m o d iu s fecisses, in quit, si eadem hora
aprica fiet. G ressu s son itu m novero qui ceteris dissim ilis
m e revisisses. N am si vel q u arta postm eridian a hora ve
erit. C eteris enim adm on eor ut sub terram surrepam . Tuo
nies, a tertia beata esse incipiam . Q u o m agis haec cedet,
a cun iculo m eo q u asi carm ine q u o d am evocabor. Jam
eo beatior esse m ihi videbor. Q u arta m overi ac sollicitari
vero aspice! V idesne illic segetes? E q u idem pane non
jam incipiam ; sic qu an ti sit vita beata reperiam . A t si tem
vescor. M ihi frum entum inutile est. Segetes igitur nihil
p ore q u ov is venies, n un qu am sciam q u o ta hora me anim o
me adm onent. Id quidem lu ctu o su m est. A t tu aureo
tan qu am d eco ru m vestitum induere op orteat. Sollem nia
capillo es. E rgo incredibiliter gaudebo ubi m e m an su e
qu aedam con stitui o p u s est.
veris. Frum enta, quae aurea sint, m e de te adm on ebu n t et
VUL. — H oc qu oq u e nim is obsolevit. Propter hoc dies
m urm ure delectabor per frum en ta flan tis au rae... C on ticu it
vulpes
et
regulum
diu
con tu ita
REG. — Q u id est sollem ne quiddam ?
est.
Tandem :
q u idam a ceteris diebu s differt et h ora q u aedam a ceteris horis. V eluti hoc apud venatores m eos sollem ne est ut
VUL. — Q u a e so ... m ansuesce me, in q u it!...
Jo vis die q u o q u e cum puellis viculi ch oros agant. Itaque
C u i regulus respondit:
Jo v is die m irifice fru or! U sq u e ad vineam am bulare soleo.
REG. — Libenter qu idem , sed m ihi non m ultum vacui
Sin venatores die qu olibet ch oros agerent, om n es dies
tem p o ris est. Su n t et am ici inveniendi et m ulta cog
inter se sim iles essent neque ego u n qu am feriata essem .
n oscenda. VUL. — Id unum noveris q u o d m ansueveris. H om ines nullius jam rei cognoscendae spatiu m habent. R es ad u su s
R E G U L U S IG IT U R V U L P E M m an su ev it. U b i autem te m p u s p ro fe c tio n is a p p ro p in q u a v it, v u lp es:
d o m estico s confectas ac praeparatas a p ro p o lis emunt.
VU L. — A !... flebo, inquit.
C u m autem am ici n usqu am veneant, h om in es am icos jam
REG. — Tua qu idem culpa est. N o n ego tibi qu idqu am
n ullos habent. S i igitur am icum parare vis, m an su esce me.
m ali optabam , sed tu a m e m an suesci voluisti.
REG. — Q u id faciendum est?
V U L. — Ita plane.
C u i vu lpes respondit:
REG. — A t jam flebis!
VUL. — E tiam atque etiam su sten tan du m ac prola
VUL. — Ita plane.
tandum . Prim um aliquo intervallo interjecto sic in herba
REG. — N ih il igitur lucri fecisti.
consides. Ego autem te lim is aspiciam nec tu verbum
VUL. — Im m o lucrum feci prop ter istum fru m en to
ullum facies: e verbis am bigue po sitis discordiae exsis 60
rum colorem .
61
D ein d e haec etiam vulpes: V U L. — R o sas revise, inquit. Tum intelleges illam tu am inter om n es singularem esse. P ostea huc regressus m e valere ju bebis atque ego tecum p ro m unere arcanum q u id d a m com m unicabo. R E G U L U S IG IT U R P R O F E C T U S ro sa s revisit: REG. — N eq u aq u am m eae rosae sim iles estis, inquit: n ih ildu m estis. N ec vo s q u isq u am m an suevit neque a v o b is q u isq u am est m ansuetus. T ales estis qu alis vulpes m ea
erat.
Haec
centum
m ilibu s
aliis
sim ilis
erat.
P o stq u am autem eam m ihi am icitia con jun xi, inter om nes sin gu laris facta est. A c ro sas vehem enter pudebat. Ille ru rsu s: REG. — F orm osae quidem estis, at inanes estis. Nihil est cu r q u isqu am pro vobis m oriatur. M ea quidem ipsius ro sa praetereunti cuivis uni vobis sim ilis esse videretur. U n a m autem eam pluris qu am vos om n es facio, qu on iam in eam aquam sparsi; q u on iam in eam tegum entum vitreum im posui; quon iam eam contra vim venti m unim ento
L..' I j L .
illo defendi; qu on iam ejus eru cas— praeter duas tresve pa p ilio n u m causa— interfeci; quon iam eam querentem vel gloriantem vel etiam conticescentem audivi; qu on iam mea ro sa est. D
e in d e
vu lpem
r e v is i t
et:
REG. — Vale, inquit. V U L. — Vale. Q u o d ceteros celavi, hoc est; est autem Si vel quarta postm eridiana hora venies, a tertia b eata esse incipiam.
sim p licissim u m : anim o tantum bene cernim us. Q uae p lu rim i sunt, oculis cerni n on po ssu n t.
63
R egulu s iterum , ut m em inisset:
Interrogavit regulus:
REG. — Q uae plurim i sunt, ocu lis cerni non p o ssu n t.
REG. — Jam redeunt?
V U L. — Propter operam rosae tuae fru stra praebitam ro sa tua tanti est.
CUR. — N o n idem hom in es sunt, sed alteri alterorum in lo cu m succedunt.
R egulus iterum , ut m em inisset:
REG. — N o n eis bene erat illic ubi erant?
REG. — Propter operam rosae meae fru stra prae
CUR. — N em ini u n qu am ibi bene est u bi est.
b itam ...
C on tin u o tertium celere cum collu centibu s fenestris
VUL. — H om ines quanta sit dicti hujus veritas obliti
ac frem itu ton itrui praetervectum est.
sunt. A t tu dicti h u ju s n on oblivisci debes. N am quem
REG. — C o n sectan tu r prim os?
sem el m ansuevisti, q u idq u id ei p o stea accidit, perpetu o
CUR. — N em in em consectantur. Illic dorm itan t vel
m erito tu o accidit. Q u idq u id igitur rosae tuae accidit,
oscitant. Pueri soli n aso s ad fenestras vitreas vi applicant.
m erito tu o accidit.
REG. — Pueri enim so li sciunt quae quaerant. O p
R egulus iterum , ut m em inisset:
eram nim iam in p u p a ex pannis facta po n u n t; at illa
REG. — Q u id q u id rosae m eae accidit, m erito m eo ac
plurim i fit et ablata eis fletu m m ovet.
c id it...
CUR. — Felices illi sunt!
XXII R
eg
. — S
a lv e
B iv io r u m
.
cu r a t o r .
XXIII R
— Salve.
REG. — Q u id hic agis?
eg
. — Sa
lv e
.
M e r c a t o r . — Salve. M ercato r autem
CUR. — Peregrinatores m illenos tanqu am in fasces collectos divido et tracta vehicula q u ib u s rapiuntur m od o ad dexteram , m od o ad sinistram dim itto. H ic celeri vehiculo praetereunte cum collu centibu s
ille pilu las ad explendam
sitim
su m m a arte tem peratas vendebat. E aru m si q u is unam o c tavo q u o q u e die sum it, po tion is jam n on indiget. REG. — Q uare ista vendis? MER. — Q uia tem p o ris m ultum lucri fit. Periti su b
fenestris ac frem itu tanqu am ton itru i statio curatoris
du ctis ration ibus dixerunt quinquaginta tres m inutas
contrem uit.
horae partes in septem diebu s lucri fieri.
REG. — N e eis valde properato opus est. Q uid quaerunt?
REG. — A t q u id illis quinquaginta tribu s m inutis Iit?
CUR. — V ir qui in m achina insistit ipse nescit.
MER. — Fit eis q u em adm o du m cuique libet...
C on tin u o alterum celere cum collucentibus fenestris
Tum regulus secum cogitavit:
ac frem itu in contrariam partem praetervectum est. 64
REG. — Ego vero, si m ihi quinquaginta tres horae 65
REG. — Ei bene est qui am icum habuit, etiam si m ori tu ru s est. Ego vero valde gaudeo q u o d vu lpe am ica u su s sum . Tum ego m ecum : A . — Q uan tu m periculum sit non videt, u tpote qui n un qu am esuriat nec sitiat et cui brevis apricatio satis sit. A t ille me intuitus ad ea qu ae m ente agitabam res pondit: REG. — Ego q u o q u e sitio. Puteum quaeram us. L assitu din em m anu significavi: ab su rdu m enim est per im m ensam solitu din em puteum n ullo duce quaerere. Tam en incedere incepim us. partes essent quas in rem quam libet im penderem , ad fontem placide leniterque p roced erem ...
PO ST Q U A M
A L IQ U O T
H O R A S tac iti in ce ssim u s,
ad v esp erav it et stellae lu cere c o e p e ru n t. Q u a s d u m
X X IV
q u a si in so m n is c o n sp ic io , q u ia fe b ric u lam n im iru m p ro p te r sitim han c h ab e b am , ea q u ae reg u lu s dixerat
O C T A V U S D IE S erat cum in solitudine jacebam
am in o c u m jac tatio n e q u a d a m o b v ersab an tu r. Q u a e siv i
et, dum de m ercatore audio, ultim am aquae stillam quam
igitur ab eo n u m ip se sitiret. Ille au tem ad id q u o d
itineris cau sa provideram biberam . R egulum igitur interpellavi:
q u ae re b am n o n re sp o n d it, sed haec ta n tu m m o d o dixit:
A . — N e me diu s Fidius valde festiva m em oras, sed
Ego vero etsi quid respon deret non intellegebam ,
ego n ecdum m achinam refeci nec q u icqu am po tion is
tam en tacui. E x p ertu s enim sciebam eum n on interrogan
habeo: quare m ihi q u o q u e ju cu n du m esset si ad fontem
dum esse.
JA M
placide leniterque procedere liceret. REG. — A m ica m ea v u lp e s... A . — M i puerule, n on de vulpe jam agitur! REG. — Quare?
REG. — Fit ut et an im o aqua ju cu n da sit.
F essu s erat. C on sed it. A ssed i ego. Tum ille, intervallo interjecto, ru rsu s: REG. — Stellae pulchrae sunt, inquit, prop ter florem qui n on c o n sp icitu r...
A . — Q u ia siti m orituri su m u s... Ille q u em adm o du m ratiocinarer non intellexit responditque: 66
Ego ita plane esse respon di et lucente luna arenam tan qu am undulatam tacitu s prospexi. Ille etiam: REG. — S o litu d o pulchra est, in q u it... 67
Jure qu idem . N am ego solitu din em sem per am avi. In arenae tu m u lo considitur. N ihil conspicitur. N ihil auditur. T am en aliquid silentio q u asi elu cet...
sum . Lucernae enim su m m a cura defendendae sunt: quas repentinus ventus exstinguere potest. Sic igitur in gressus pu teu m prim a luce inveni.
REG. — Idcirco so litu do pulchra est q u o d alicubi puteu s latet...
XXV
M iratu s sum me su b ito intellegere quid occultum ex arena eluceret. C u m enim puer essem , in d o m o vetere
REG. —
habitabam ubi thesaurum d efo ssu m esse fam a erat. N em o
scendunt, sed quid quaerant jam nesciunt. Tum trepidant
scilicet ita callidus fuit ut eum reperiret nec fo rtasse in-
et in orbem concursant.
vestigavit. Tam en divin um
nescio
quid
tota do m u s
H O M IN E S Q U ID E M celeria gregatim con
Q uae cum regulus dixisset, denuo:
redolebat. In intima d o m u s parte ac tanquam in anim o ar-
REG. — N o n operae pretium est, inquit.
canum qu iddam latebat. R egulo igitur:
Puteus vero ad q u em perveneram us G aram antum
A . — Recte dicis, inquam ; sive enim dom us, sive stel
puteis n on sim ilis erat. A p u d G aram an tes enim p ro puteis
lae, sive so litu d o agitur, id q u am obrem pulchrae sint non
sunt fo ssi ipsa in arena scrobes. H ic con tra viculi alicujus
cernitur.
pu teo sim ilis erat. C u m autem viculus ibi n ullus esset,
REG. — G au d eo te cum vulpe m ea consentire. C u m autem regulus obdorm isceret, eum sinu recepi et ru rsu s pergere coepi. C o m m o tu s eram . N am pretiosum
som niare videbar. A . — N escio q u o p acto om nia parata sunt, orbiculus, situlus, re stis...
q u iddam ac fragile portare videbar, quin etiam q u o nihil
Risit regulus, restim tetigit, orbiculum m ovit. A t m otus
orb i terraru m fragilius esset. Lucente luna et pallentem
orb icu lu s ingem iscere visu s est, q u em adm o du m vetus in
illam frontem et coniventes illos o c u lo s et crispu m illum
dex ingem iscere videtur p o stq u am venti diu quievere.
capillum vento agitatum intuens m ecum haec cogitabam :
REG. — Audisne? Puteum hunc excitamus atque can it...
«Q u o d nunc video, id nihil nisi putam en q u o d d am est.
Tum ego, qu i eum nervos contendere nollem :
Q u o d plurim i est non c e r n itu r ...»
A . — Haec m ihi perm itte; tibi nim is gravia sunt.
C u m autem sem iapertis labris lenissim e subridere in
Situ lu m paulatim extractum et in puteal im positum
cepisset, haec etiam m ecum cogitavi: «Id circo me regulus
stabilivi. A u ribu s suavem orbiculi son u m etiam tum per
hic dorm ien s tam vehem enter m ovet, q u o d florem con
cipiebam et in aqu a etiam tum fluctuante fluctuantem
stan tissim e am at et rosae qu aedam species, etiam cum
so lis im aginem videbam .
dorm it, ex eo tanqu am flam m u la e lucerna videtu r elu
REG. — H anc aqu am sitio; m inistra mihi.
cere.» Sic cogitans eum etiam fragiliorem esse su spicatu s
A tq u e ego quid q u aesisset intellexi. C u m situlum ad
68
69
labra ejus su stu lissem , con iventibus o cu lis bibit. D ulce illud tan qu am dies festus erat. A q u a enim illa m ultum ab hum ore differebat q u o co rp u s ali solet, q u ip p e quam et iter sub stellis con fectum et suavis orbicu li so n u s et bracch iorum m eo ru m labor genuisset. A n im o aequ e jucunda ac m unus erat. Sic, cum puer essem , N atalis arb oris lumen et n octu rn i sacri sym ph on ia et dulces su briden tium vul tus ipsi per se efficiebant ut ex N atali m unere q u o d ac cipiebam enitere q u iddam atque elucere videretur. REG. — H om ines istic qu inqu e m ilia ro saru m in uno h o rtu lo c o lu n t... n eque ibi inveniunt q u o d q u aeru n t... A . — Id n on in ven iunt... REG. — T am en q u o d qu aeru n t in una ro sa vel in pau cis aqu ae guttis inveniri p o te st... A . — Iat plane. Tum ille etiam: REG. — Integris oculis tamen non vident, inquit. A nim o quaerere op ortet. JA M
B IB E R A M
et
sp iritu m b en e d u c eb am . A ren ae
v e ro p rim a lu ce m elleu s c o lo r erat. C o lo r e q u o q u e m elleo illo laetabar. Q u id ergo cau sae erat c u r aeg ritu din e vacare n o n p o sse m ? ... Tum regulus, p o stq u am ru rsu s p rop ter me assedit, su m m issa voce: REG. — O p o rtet te p ro m issu m servare, inquit. A . — Q u o d prom issum ? REG. — M em en to ... fiscellam ovi meae adnectendam ... N am qu idq u id flo ri illi accidit, m erito m eo accidit! C u m picturas inchoatas de sinu p rom p sissem , co n s pexit eas regulus et ridens: Risit, restim tetigit, orbiculum movit.
71
REG. — A dan son iae istae cau libu s sim iliores sunt, in q u it...
REG. — N unc tibi laborandum est et ad m adiinum tuum rursus proficscendum. Hic te expecto. C ras vesperi redito.
A . — Q uid?
Q uae qu an q u am responderat, tam en metu me non
O me infelicem , qui adansoniis adeo efferrer!
levaverat. V u lpis enim m em ineram : ei p au lisper I lendum
REG. — V u lpis istiu s... au res... co rn ibu s sim iliores
esse qu i se m an suesci p assu s sit.
su n t... ac nim is procerae. Q u ae cum regulus dixisset, iterum risit. Tum ego:
XXVI
A . — Inique m ecum agis, puerule, qui tantum boas o p ertas et b o as apertas describere didicerim .
P R O P E P U T E U M P A R IE T IN A E de vetere m uro lapi
REG. — H ui! Bene habebit; pueri sapiunt.
deo supererant. C u m po strid ie vesperi ex opere redissem ,
F iscellam igitur cerula descripsi. Q uam dum ei do,
con spexi procu l regulum m eum in su m m is parietinis
angorem cepi.
cru rib u s dem issis sedentem et sic loqu en tem audivi:
A . — Intendis anim o aliquid q u o d ig n o ro ...
REG. — N o n igitur m em inisti? H ic n on ipse lo cu s est.
Ille autem ad ea non respondit, sed:
V erisim ile est aliquem ei respo n d isse; occu rrit enim:
REG. — M em inisti me in terram delapsum esse, in q u it... Scito cras annum jam intercessisse. Et, interjecto intervallo:
REG. — Hic, hic ipse dies est, sed n on hic lo c u s... E tsi ad m u ru m pergebam , tam en nec videbam q u em q u am n eque audiebam . Ille nihilo m inus ru rsu s:
REG. — In locum huic proxim u m delapsu s e ra m ... Q uae cum dixisset, erubuit, ego autem , etsi qua de causa fieret n on intellegebam , perm iro qu odam m o d o in dolu i. Tam en hoc occu rrit q u o d interrogarem : A . — A tq u i non forte, q u o m ane te cognovi— sunt
REG. — . . . Profecto. V idebis ubi vestigia a me in arena im pressa incipiant. Illic me tantum expectato. H ac n octe adero. E tsi viginti p assu s a m u ro aberam , n on du m qu idqu am videbam .
autem octo dies— sic so lu s am bu labas in regione mille
R egulus, intervallo interjecto:
m ilia p assu u m ab om n i culta terra rem ota! R edibas
REG. — P robum viru s habes? inquit. T ib i exploratum
videlicet q u o delapsu s eras?
est me n on diu doliturum ?
C u m regulus iterum eru bu isset, ego etiam dubitanter:
A n im o anxio con stiteram necdum intellegebam.
A . — F o rtasse p rop ter istum qu asi natalem?
REG. — N u n c ab i... H inc desilire volo.
E ru b u it den u o regulus. A d ea quae quaerebam nun
C u m igitur ipse ad im as parietinas ocu lo s dem isissem ,
qu am respondebat; tam en qui erubescit, nonne ita esse
ex silu i... Illic aderat, ad regulum erecta, una ex luteis istis
fatetur?
serpen tibus
A . — M ehercule m etu o ... 72
quae
te m om en to
tem poris
interficiant.
Sim ul et sinum scrutari ut fun dam ictus iterantem de eo
73
prom erem et currere incepi; at au dito sonitu serpen s leniter in arenam deflu xit, q u em ad m o d u m aq u a e fistula eru m pen s interclusa languescit, et n on n im is festinanter se inter lapides cum levi stridore ferram enti insinuavit. A d m u ru m vix m ature perveni ut sinu regulum pal lore su m m o ac q u asi niveo praeditum exciperem . A . — Q uae fabula ista est? Jam cum serpen tibus loqueris? F ocale aureum q u o p erp etu o utebatur solveram et aqu a ei tem pora perfuderam et bibere m inistraveram . Jam nihil ab eo am plius quaerere audebam . Ille autem me graviter intuitus est et bracchia collo m eo circum dedit. Ita co r eju s palpitare sentiebam q u em ad m o d u m cor avis, cum con fixa p lu m b o m oritur. REG. — G au d eo te q u o d m achinae tuae deesset repperisse. M o x do m u m tu am revolare p o te ris... A . — Q u o m o d o id com peristi? N am idcirco veneram ut ei nuntiarem inceptum la borem om n in o praeter spem processisse! Ille ad haec nihil respon dit, sed, u t inceperat: REG. — Ego q u o q u e h odie do m u m m eam revolo, in q u it... Tum ru rsu s ille: REG. — M u lto longius ab est... M u lto difficilius per ven itu r... C u m ea tristis dixisset, probe sentiebam insolitum q u iddam fieri sed, q u an q u am eum q u asi infantem artis sim e com p lexu s eram , tam en mihi ita in profu ndu m ad perpen dicu lu m deprim i videbatur ut eum nequaquam N unc abi, in qu it... H inc desilire volo.
retinere p o ssem .
75
G ravitatem vultu significabat et rem otissim a nescio
A . — Ita plane e st... REG. — N octe stellas intueberis. D o m i meae om nia
quae intuebatur. REG. — O vem tuam habeo et arcam ovi aptam et fis
m in ora sunt qu am ut tibi osten dam u bi stella m ea sit. R em ita se habere praestat. Stellam enim meam qu am vis
cellam . .. Q u ae cum dixissem , cum tristitia qu adam subrisit.
unam e stellis esse duces. O m n es igitur stellas intueri te
D iu expectavi. C o rp u s ejus paulatim recalescere sen
ju v ab it... O m n es tibi am icae erunt. Jam vero tibi m unus d a b o ...
tiebam . T andem : A . — Puerule, tim uisti, in q u am ...
C u m den uo risisset:
T im u erat quidem , sed leniter risit et:
A . — O puerule, puerule, inquam , me risum istum
REG. — H oc vespere m ulto m agis tim ebo, inquit. C o h o rru i iterum , actum esse praesentiens, intellexique me id nequaquam ferre po sse q u o d jam risu m illum non au ditu rus essem : quem mihi fontis in solitudin e ins
audire juvat. REG. — H oc ipsum m unus m eum e r it ... eodem pacto q u o aqu a ista fuit. A . — Q uid tibi vis? REG. — H om in es stellas habent n on sim iles. A liis, qui
tar esse. A . — Puerule, te etiam ridentem audire v o lo ...
peregrinantur, duces videntur esse. A liis tantum igniculi.
REG. — H ac nocte annus erit. Stella m ea ipsi loco im
A liis qu i do cti sunt quaestiones. N egotiatori illi m eo auri
pendebit q u o superiore anno delapsu s su m ... A . — Puerule, nonne ea in febri som niavi quae de ser pente et de con stituto et de stella... Ille autem ad haec nihil respondit, sed: REG. — Q uae m agni m om enti sunt, ea n on cernun
aliquantu m eae erant. H ae autem om n es silent. Tu contra stellas habebis quales nem o h abet... A . — Q uid tibi vis? REG. — C u m caelum nocte intueberis, q u on iam in aliqua habitabo, q u on iam in aliqua ridebo, propterea tibi om n es stellae ridere videbuntur. Tu stellas habebis risu
tur, in q u it...
praeditas!
A . — Ita plane est... REG. — E adem ratione flo s ille tanti fit. Si florem in stella crescentem amas, caelum nocte intueri suave est.
Q uae cum dixisset, den u o risit. REG. — P ostqu am autem dolorem co n so lan d o leva
N am om n es stellae florent.
veris (om nis enim d o lo r aliquando levatur), te con su e
A . — Ita plane e st...
tu din em m ecum ju n xisse gaudebis. M e am ico sem per
REG. — E adem ratione aqua ista tanti fit. Q u am m ihi
uteris et m ecum ridere cupies et fenestram sic animi causa
bibere m inistravisti, ea prop ter orbicu lu m illum et restim
interdum ap eries... P orro am ici tui magna adm iratione af
sym phoniae sim ilis erat... Si m em in isti... ju cu n du s ei
ficientur cum te caelum intuentem et sim ul ridentem
sap or erat.
videbunt. Tum eis dices: «Ita se res habet: stellae mihi 76
77
risum
sem p er com m oven t!» Illi qu idem
te insanire
pu tabun t, ego autem tibi pessim u m lu du m su gg essero ... R isit den u o et: REG. — T ib i non stellas, sed m ultitudinem m in uto ru m tin tin n abu lorum risu p raed ito ru m videbor dedisse. A c cum den u o risisset, ad gravitatem ru rsu s traductus est: REG. — H ac n o c te ... q u a e so ... ne veneris.
REG. — N em pe n im is longum iter est. C o rp u s istud asp ortare n on p o ssu m . N im is grave est. Ego tacebam . REG. — C ad u co autem putam ini neglecto sim ile erit. C adu ca putam ina nem ini luctum afferu n t... Ego tacebam . Ille vero, p o stq u am an im um p au lu m dem isit, ru rsu s
A . — A t ego a te n on discedam .
aliquantu m con isu s: REG. — C o m iter enim vero fiet, in quit. Ego q u o q u e
REG. — A t speciem dolen tis praebebo, speciem etiam
stellas intuebor. O m n es autem stellae pu tei erunt o rb i
n on n u llam m orientis. Ita se rem habere necesse est. N o li
culis instructi ferrugine o b d u ctis et m ihi bibere m inistra
ad haec viden da venire; n on operae pretium e st...
b u n t...
A . — A t ego a te n on discedam . Ille autem sollicitu s erat. REG. — H aec equidem tibi p rop ter serpentem illam dico. N o lo te ab ea m orderi. Serpen tes im p ro bae bestiae sunt. A n im i cau sa interdum m o rd en t... A . — A t ego a te n on discedam . Sed aliquid eum sollicitudine levavit: REG. — A t enim viru s n on jam habent si q u an do iterum m o rd en t... N O C T E IL L A E U M iter in gredien tem n o n v id i. Sin e strep itu evaserat. C u m au tem eu m c e rto ac celeri grad u in ced en tem tan d em c o n se c u tu s e sse m , h aec tan tu m dix it: REG. — Q uid? A des? D einde me m anu prehendit. Sed den u o sollicitatus: REG. — Peccavisti, inquit. D o le b is enim . M o rtu i spe ciem praebebo atqui non m o rtu u s e ro ... Ego tacebam . 78
Ego tacebam .
v
REG. —
M iru m
qu an tu m
festivum erit!
Ut
tu
REG. — S ic ... habes o m n ia ... inquit.
tin tin n abu lorum qu inqu ies m ilies centena milia habebis,
P o stqu am pau lisper etiam du bitavit, assurrexit et
sic ego fo n tiu m q u in qu ies m ilies centena milia h a b e b o ...
unum gradum fecit. Ego autem me m overe n on poteram .
A tq u e ipse o b lacrim as effu sas c o n ticu it...
N ih il aliud nisi luteum n escio q u id ad talum ejus ful sit. Ille n u llo m otu , nullo clam ore facto, pu n ctu m tem p o
REG. — H lC LOCUS EST. Sin e u n u m grad u m so lu s faciam .
ris stetit, deinde leni lapsu cecidit, ut succisae arbores solent.
A tq u e ob con ceptum tim orem consedit.
Ne
strepitus
qu idem
ullus,
p rop ter
arenam
videlicet, auditus est.
Tum denuo: REG. — F lori enim vero q u idq u id accidit, m erito m eo
X X V II
accidit. Ille autem adeo in firm us est! Et adeo im pru den s est! Su n t ei q u attu o r m inutissim ae spinae q u ib u s se con
NEM PE
tra universa defen dat...
n on du m cuiq uam narravi. So d ales qu i m e redeuntem
Ego con sedi q u od jam stare n on poteram . Tum ille:
H O C T E M P O R E jam sex anni su n t... Haec
videru nt valde laetati sun t se me vivum videre. Tristis equ idem eram , sed fatigationem ex cu sab am ... N unc do lo rem pau lu m levavi, n on om nem scilicet,
JH
sed certo scio eum in stellam su am revolavisse. N am luce prim a co rp u s ejus n on inveni. Q u an q u am co rp u s illud n on adeo grave erat... A c nocte m e stellas audire juvat. Q u in q u ies m ilies centena m ilia tintin nabulorum d ic as... Ecce autem nescio q u id m irabile fit. Q uam fiscellam regulo descripseram , eam loro ex aluta adorn are praeter m isi! N ec ille ovi eam nulla ratione adnectere potuit. Q uare haec m ecum qu aero: «Q u id in stella ejus factum est? H aud scio an ovis florem c o m e d e rit...» M odo
haec m ecum
reputo:
«P ro fecto
eum non
com edit. R egulus enim et flori, qu oties advesperascit, tegum entum illud vitreum circum dat et ovem diligenter o b se rv at.» A c laetitia adficior et om n es stellae leniter rident.
80
81
M o d o illa m ecum : «N e cesse est aliquan do neglegen tem esse. Sem el satis est, sive vespere aliq u o tegum enti vitrei ob litu s est, sive ovis nocte silentio egressa e s t ...» A c tintinnabula in lacrim as co n v ertu n tu r!... H A E C V A L D E O B S C U R A q u a e stio est. Tu en im , q u i reg u lu m q u o q u e am as, sic u t ego e x istim a s n ih il in u n i
*
v e rsis
eodem
u b ic u m q u e
statu
sit,
o v is
m an ere
sive
lo c o
n e sc io
quam
non
n o v e rim u s
q u o, ro sa m
c o m e d e rit sive n o n c o m e d e rit... Intuere caelum ac tecum quaere u tru m ovis florem com ederit necne. Tum videbis ut om n ia co n vertan tu r... Q u an q u am nem o adulta aetate u n q u am intelleget illa tanti m om enti esse!
Leni lapsu cecidit, ut succisae arbores solent.
83
j
Haec quae picta vides mihi om nium et pulcherrima et luctuosissim a sunt. Eadem loca atque in superiore pagina proposita sunt. Quae idcirco iterum pinxi, ut tibi plane demonstrarem. H is enim in locis regulus in terris apparuit ac postea e conspectu evolavit. Loca haec diligenter contuere, ut ea sine dubitatione agnoscas, si quando in A fricam per solitudinem peregrinaberis. Et, si forte hac iter facies, te oro atque obtestor ne fes tines, sed stella sub ipsa paulisper com morere. Hic si puer ad te veniet, si ridebit, si aureo capillo erit, si ad ea quae quaesieris non respondebit, facile suspicaberis quis sit. Tum te comem praebeto ac, ne tanto in luctu diu tius vivam, scribito cito ad me illum redisse.
Literature/Latin
I
n hac fabula lepida au ctor n oster recordation es n obis expon it co n gressu s sui cum ‘ puerulo om nino singulari,”
qui stellam dom o vix maiorem colit. Sensim discitur non solum m irabilis h isto ria huius hom unculi—qui regulus nuncupatur—sed etiam cogn oscitu r quom odo ille, planetis septem v isis, ad orbem terrarum pervenerit. In quo loco per vulpem reperit quid sit hum anae vitae arcanum maximum.
C over illustrations Copyright © 1943 by Harcourt, Inc., renewed 1971 by Consuelo de Saint-Exupery
A Harvest Book Harcourt, Inc. www.HarcourtBooks.com Manufactured in China
0901
