Ministria e Arsimit, Shkencës S hkencës dhe Teknologjisë
Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL
Programi 2013
Transport dhe Trafik Niveli I dhe II Profili: Trafik Rrugor
Kosovë, 2013
UDHËZIM ADMINISTRATIV
2
PËRMBAJTJA I.
Korniza e programit mësimor profesional për lëmin e punës “Transport dhe Trafik”, Niveli I dhe II. Profili: Trafik Rrugor
II.
Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin I a) 1. 2. 3. 4.
Programet e lëndëve profesionale, kl. 10. Vizatimi Teknik dhe Aplikimi me Kompjuter Njohuri për Mjetet e Transportit Transportit Rrugor Bazat e Transportit T ransportit Rrugor Elektroteknika e Mjeteve të Transportit
b) Përshkruesit Përshkruesit e moduleve moduleve të praktikave profesionale, kl. 10. 1. Puna me kompjuter, njohuri fillestare me AutoCAD, 2. Punime çmontimi dhe montimi të pjesëve të automjeteve, c) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11. 1. Mirëmbajtja e Mjeteve të Transportit Rrugor, 2. Siguria në Trafikun Rrugor I, 3. Rrugët dhe Objektet Rrugore, 4. Shenjat e Trafikut dhe Sinjalizimi Rrugor. 5. Mjekësia dhe Psikologjia në Trafikun Rrugor d) Përshkruesit Përshkruesit e moduleve moduleve të praktikave profesionale, kl. 11. 1. Mirëmbajtja e automjeteve, 2. Kontrollimi teknik i automjeteve të lehta, 3. Leximi i projekteve të sinjalizimit dhe vendosja vendo sja e sinjalizimit rrugor, 4. Mirëmbajtja rrugore dhe mirëmbjajtja e sinjalizimit rru gor. 5. Dhënia e ndihmës së parë në trafikun rrugor. III.
Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin II. a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12. 1. Rregullimi i Trafikut Rrugor, 2. Mekanikë Teknike, 3. Siguria në Trafikun Rrugor II, 4. Metodika e Aftësimit në Ngasje të Mjetit, b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12. 1. Inspektimi në vendin e aksidentit, 2. Shfrytëzimi i automjeteve rrugore, 3. Numërimi në trafikun rrugor. 4. Rregullimi në trafikun rrugor.
3
I. PARATHËNIE
4
Korniza e programit mësimor profesional ARSIMI PROFESIONAL
Programi 2013
Transport dhe Trafik Niveli I dhe II
5
Korniza e programit mësimor profesional Lëmi: Profili: Niveli: I.
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I dhe II
Njoftime të përgjithshme për shkollimin
1. Struktura e shkollimit
Arsimimi në profilin mësimor “Trafik Rrugor” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë. - Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas përfundimit të arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin “Trafik Rrugor”. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional. - Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për trafik rrugor, si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson kalimin në nivelin e tretë të arsimimit profesional (maturë) që lejon kalimin edhe në studimet universitare. Ky dokument përmban dokumentet kurrikulare të profilit mësimor “Trafik Rrugor” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore: a) grupi i lëndëve të përgjithshme , që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm. b) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset tekniketeknologjike që lidhen me profesionin e trafikut rrugor . c) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e trafikut rrugor. 2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit
Qëllimi kryesor i shkollimit (dynivelësh) për Trafik Rrugor është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e ndjenjës së sipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Për të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre: 6
-
-
Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore; Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri; Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen intelektuale dhe vlerat morale; Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të p ërballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale; Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm; Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejtë në drejtimet e karrierës profesionale të ardhshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional; Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike; Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe evropian; Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e trafikut rrugor; Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.
3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi
Shkollimin për “Trafik Rrugor”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntë vjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi. Në raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla. 4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm
Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Trafik Rrugor” në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili. Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Trafik Rrugor” niveli II, u lejon nxënësve për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar. 5. Mundësitë e punësimit
Shkollimi për “Trafik Rrugor” niveli I dhe II, u referohet punëve në ndërmarrjet që merren me ofrimin e shërbimeve në Trafikun rrugor që janë me përparësi për të ardhmen në tregun e Kosovës. Nisur nga kjo, nxënësi për Trafik Rrugor i nivelit I dhe II mund të punësohet në ndërmarrjet që merren me kontrollimin teknik të automjeteve, sinjalizimin rrugor, matjet në trafik, servisimin e automjeteve, me sigurimin e automjeteve dhe në shërbimet tjera që merren me sigurinë në trafik. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ai mund të krijojë një biznes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë. 7
I.
Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit
1. Kompetencat e përgjithshme Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Trafik Rrugor” , niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Trafik Rrugor”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: -
Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional. Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror. Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore. Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efikase. Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale. Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. Të tregoj vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në vendimmarrje. Të organizojë drejtë procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për një të nxënë që zgjat gjithë jetën. Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e objektivave të pranuara. Të bëj vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe çuar më tej arritjet. Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundshme të karrierës profesionale për të bërë zgjedhje të përshtatshme të veprimtarive profesionale të ardhshme.
8
2. Kompetencat profesionale Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Trafik Rrugor”, niveli I , nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë: -
Përgatit vendin e punës. Përzgjedhë, përdor dhe mirëmban veglat dhe mjetet e punës. Vendosë shenjat e sinjalizimit vertikal në rrugë. Shënon (vendos) vijat gjatësore dhe tërthore të sinjalizimit horizontal në r rugë. Kryen punime të thjeshta të mirëmbajtjes së automjeteve. Bën kontrollimin teknik të automjeteve. Zbaton rregullat për ruajtjen e mjedisit.
Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në profilin mësimor “Trafik Rrugor” , niveli II , nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave profesionale të fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë: -
Mbledhë të dhënat për shfrytëzimin e autoparkut. Zbaton programin e mirëmbajtjes së autoparkut. Bën mirëmbajtjen e sinjalizimit horizontal dhe vertikal. Përpilon skicimin e projektit të sinjalizimit. Kryen matje në vendin e aksidentit. Zbaton rregullat e sigurisë teknike dhe të mbrojtjes në punë. Kryen punët e nevojshëm për regjistrimin e automjeteve. Mbledhë dhe dorëzon dokumentacionin për automjetet e aksidentuara. Bën numërimin e trafikut. Plotëson policën e sigurimit motorik të automjetit.
9
III.
Plani mësimor për profilin mësimor “ Trafik Rrugor”, Niveli I dhe II
Nr Lëndët dhe modulet mësimore A. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 B. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 C. 1 2 3 4 5 6
Lëndët e përgjithshme (Gjithsej) Gjuhë shqipe dhe letërsi Gjuhë angleze Matematikë Teknologji e informimit dhe komunikimit Ekonomia dhe ndërmarrësia Edukatë qytetare Edukatë fizike Fizikë Menaxhim i Projekteve Histori Gjeografi Kimi Lëndët profesionale (Gjithsej) Vizati mi Teknik dhe Aplikimi me Kompjuter Njohuri për Mjetet e Transportit Rrugor Bazat e Transportit Rrugor Elektroteknika e mjeteve të transportit Mirëmbajtja e Mjeteve të Transportit Rrugor Siguria në Trafikun Rrugor I Rrugët dhe Objektet Rrugore Shenjat e Trafikut dhe Sinjalizimi Rrugor Mjekësia dhe Psikologjia në Trafikun Rrugor Rregullimi i Trafikut Rrugor Mekanikë teknike Siguria në Trafikun Rrugor II Metodika e Aftësimit në Ngasje të Mjetit Modulet e praktikës profesionale (Gjithsej) Puna me kompjuter, njohuri fillestare me AutoCAD Punime çmontimi dhe montimi të pjesëve të automjeteve Mirëmbajtja e automjeteve Kontrollimi teknik i automjeteve të lehta Leximi i projekteve të sinjalizimit dhe vendosja e sinjalizimit rrugor Mirëmbajtja rrugore dhe mirëmbajtja e sinjalizimit rrugor
7 Dhënia e ndihmës së parë në trafikun rrugor 8 9 10 11
Inspektimi në vendin e aksidentit Shfrytëzimi i automjeteve rrugore Numërimet në trafikun rrugor Rregullimi ne trafikun rrugor
Gjithsej A+B+C
10
Orët javore/vjetore dhe kreditet Niveli I Niveli II Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 16 (560) 13 (455) 13 (416) 3 (105) 3 (105) 3 (96) 2 (70) 2 (70) 2 (64) 2 (70) 3 (105) 3 (96) 1 (35) 1 (35) 1 (32) 1 (35) 1 (35) 1 (32) 1 (35) 2 (70) 2 (70) 2 (64) 1 (35) 1 (35) 1 (32) 1 (35) 1 (35) 1(35) 10 (350) 10 (350) 7 (224) 3 ( 105 ) 3 ( 105 ) 2 ( 70 ) 2 ( 70 ) 2 (70) 2 (70) 2 (70) 2 (70) 2 (70) 2 (64) 2 (64) 2 (64) 1 (32) 6 (210) 9 (315) 12 (384) 10 K (100) 11 K (110)
-
-
-
5 K (50) 7 K (70)
-
-
7 K (70)
-
-
7 K (70)
-
-
5.5 K (55)
-
-
-
32 (1120)
32 (1120)
15 K (150) 7 K (70) 7 K (70) 9.4 K (94) 32 (1024)
IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT. Javët mësimore sipas klasave: - Klasa 10 - 35 javë; Klasa 11 - 35 javë (niveli I); - Klasa 12 - 32 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 - 32 orë mësimore. Një orë mësimore ka 45 minuta. Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 10 orë mësimore. Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë: - Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë - Klasa 11: Praktikë – 1.5 ditë në javë dhe Teori – 3.5 ditë në javë - Klasa 12: Praktikë - 2 ditë në javë dhe Teori - 3 ditë në javë Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre. Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve. Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Trafik rrugor”, do të organizohet në formë provimesh: - Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla profesionale. - Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale. Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes. Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.
V.
Udhëzime të përgjithshme didaktike
Mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme. E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës. Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana 11
e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhënësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike. Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit nxënësit në profesionin e Trafikut Rrugor. Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi. Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësimdhënësit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre . Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm. Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike
të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike , sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës. Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret , ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.
12
Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale ARSIMI PROFESIONAL
Niveli I dhe II
13
Klasa 10 Programet e lëndëve profesionale Programi i lëndës “Vizatimi Teknik dhe Aplikimi me Kompjuter” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 10
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - shpjegoj rëndësinë, parimet dhe rregullat kryesore të vizatimit teknik; - përdorë veglat dhe materialet e vizatimit teknik; - bëj projektime ortogonale të pikës, të vijës dhe të trupave gjeometrikë; - bëj projektime ortogonale të pjesëve të trupave gjeometrikë; - interpretoj kuotimet në vizatime teknike; - shpjegoj dhe skicoj detale të paraqitura me prerje; - skicoj pjesë makinerie në aksonometri; - lexojë dhe interpretoj tolerancat e paraqitura në vizatime teknike; - lexojë dhe interpretoj shenjat e cilësisë së sipërfaqes së d etaleve; - interpretoj vizatimet e trupave gjeometrikë dhe të tërësive; - kryejë skicime të detaleve; - interpretoj dhe skicoj shenja të trafikut rrugor; - shpjegoj parimet themelore të vizatimit teknik me kompjuter. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 3 orë/javë = 105 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje në vizatimin teknik
5 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregoj qëllimin dhe objektivat e vizatimit teknik; - shpjegoj se çfarë ndihme i jep punëtorit të trafikut rrugor vizatimi teknik; - rendit llojet e vizatimeve teknike; - dallojë materialet dhe pajisjet për vizatim teknik. b) -
Temat e kapitullit Qëllimi dhe objektivat e vizatimit teknik. Rëndësia e vizatimit teknik Llojet e vizatimeve teknike. Materialet dhe pajisjet për vizatim teknik.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: 14
-
ilustroj vizatimet teknike dhe materialet e vizatimit teknik me objekte konkrete.
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; formate dhe materiale të vizatimit teknik. Kompjuteri dhe Projektori.
Kapitulli 2: Parimet themelore të vizatimit teknik
9 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregoj formatet, llojet e vijave dhe përdorimin e vizatimeve teknike; - shpjegoj veçoritë e shkrimit teknik; - jap shembuj për përpjesën; - interpretoj simbolet në vizatim teknik; - tregoj standardet dhe rëndësinë e tyre për vizatimin teknik. b) -
Temat e kapitullit Formatet e vizatimeve teknike. Llojet e vijave dhe përdorimi. Shkrimi teknik. Përpjesa. Simbolet në vizatim teknik. Standardet, rëndësia e tyre për vizatimin teknik.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me objekte konkrete; - jap ushtrime konkrete për nxënësit. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; vizatime të ndryshme teknike. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 3: Projektimet ortogonale
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj konceptin e projektimeve dhe veçoritë e projektimeve ortogonale; - kryej projektimin e pikës, të vijës dhe të trupit gjeometrik. b) Temat e kapitullit - Projektimet ortogonale. - Projektimi i pikës, i vijës dhe i trupit gjeometrik. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - trajtoj shembuj konkret të projektimeve; - angazhoj nxënësit në ushtrime projektimi. 15
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; trupa të ndryshëm gjeometrikë. Kompjuteri dhe Projektori.
Kapitulli 4: Projektimi ortogonal i trupave gjeometrikë
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - skicoj pamjet e trupave gjeometrikë nga ana e p ërparme; - skicoj pamjet e trupave gjeometrikë nga ana e sipërme; - skicoj pamjet e trupave gjeometrikë nga ana e majtë; - skicoj pamjet e trupave gjeometrikë nga ana e d jathtë; - skicoj pamjet e trupave gjeometrikë nga ana e poshtme; - skicoj pamjet e trupave gjeometrikë nga ana e p rapme; - caktoj numrin e nevojshëm të pamjeve. b) -
Temat e kapitullit Projektimi ortogonal i trupave gjeometrikë. Drejtimet e projektimeve ortogonale të trupave gjeometrikë. Caktimi i numrit të nevojshëm të pamjeve.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - trajtoj shembuj konkret të projektimeve ortogonale të trupave gjeometrikë; - angazhoj nxënësit në ushtrime projektimi ortogonal të trupave gjeometrikë. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; pjesë të ndryshme të trupave gjeometrikë. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 5: Kuotimi
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregoj cilat janë elementet e kuotimit; - shpjegoj konvencionet dhe mbishkrimet; - tregoj si bëhet bartja e përmasave; - tregoj veçoritë e kuotimit me koordinata dhe atij tabelor; - tregoj si vendosen përmasat e jashtme dhe të brendshme dhe në elementet që përsëriten; - shpjegoj kur bëhen ndryshimet dhe përmirësimet; - bëj shënimin e konicitetit dhe të pjerrtësisë në vizatim; - bëj kuotimin e nivelit. b) -
Temat e kapitullit Elementet e kuotimit. Konvencionet dhe mbishkrimet. Bartja e përmasave në varësi prej kërkesave konstruktive. 16
- Kuotimi me koordinata. - Kuotimi tabelor. - Përmasat e jashtme dhe të brendshme. - Përmasat në elementet që përsëriten. - Ndryshimet dhe përmirësimet. - Shënimi i konicitetit dhe i pjerrtësisë në vizatim. - Kuotimi i nivelit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me vizatime dhe shembuj konkret të kuotimeve; - jep ushtrime konkrete për nxënësit. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; vizatime të ndryshme teknike me kuotime. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 6: Prerjet
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj ç’janë prerjet dhe llojet e tyre; - shpjegoj ç’janë pamjet e posaçme dhe të pjesshme; - shpjegoj ç’janë ndërprerjet, shkurtimet dhe depërtimet. b) -
Temat e kapitullit Prerjet, llojet e prerjeve. Pamjet e posaçme dhe të pjesshme. Ndërprerjet dhe shkurtimet. Depërtimet.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me vizatime të objekteve të prera, të ndërprera dhe të depërtuara; - jep ushtrime konkrete për nxënësit. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; vizatime të ndryshme teknike me prerje, ndërprerje dhe depërtime. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 7: Paraqitja aksonometrike e trupave gjeometrikë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - paraqes trupa gjeometrikë në pamje izometrike; - paraqes trupa gjeometrikë në pamje dimetrike; - paraqes trupa gjeometrikë në projektim të pjerrët. b) Temat e kapitullit 17
12 orë
-
Paraqitja izometrike. Paraqitja dimetrike. Projeksioni i pjerrët.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me paraqitje izometrike, dimetrike dhe të pjerrëta të trupave gjeometrikë; - jep ushtrime konkrete për nxënësit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje izometrike, dimetrike dhe të pjerrëta të trupave gjeometrikë. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 8: Cilësia e përpunimit të sipërfaqeve të detaleve
4 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregoj kuptimin e cilësisë së përpunimit të sipërfaqeve të d etaleve; - jep shembuj të ashpërsive të ndryshme të sipërfaqeve të detaleve; - jep shembuj për saktësinë e sipërfaqeve të detaleve të ndryshme. b) -
Temat e kapitullit Kuptimi i cilësisë së përpunimit të sipërfaqeve të detaleve. Ashpërsia e sipërfaqeve të detaleve. Saktësia e sipërfaqeve të detaleve.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Ilustroj çështjet që trajton me shembuj për ashpërsinë dhe saktësinë e sipërfaqeve; - angazhoj nxënësit në diskutimin e koncepteve të ashpërsisë dhe të saktësisë së sipërfaqeve. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të ashpërsisë dhe të saktësisë së sipërfaqeve të detaleve; - detale me ashpërsi dhe saktësi të ndryshme. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 9: Vizatimi i shenjave të trafikut a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - interpretoj vizatimin e shenjave të rrezikut; b) -
Temat e kapitullit Vizatimi i shenjave të rrezikut, Vizatimi i shenjave të urdhërave të prera, Vizatimi i shenjave të lajmrimit, 18
13orë
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me shembuj të lidhjeve konkrete të llojeve të ndryshme; - angazhoj nxënësit në diskutime për interpretimin e vizatimeve të lidhjeve të ndryshme. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të lidhjeve të detaleve; lidhje të ndryshme të detaleve. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 10: Vizatimi i tërësive
9 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj parimet themelore të vizatimit të tërësive; - interpretoj vizatimet e tërësive. b) Temat e kapitullit - Vizatimi i tërësive, parimet themelore. - Rregullat e paraqitjes në vizatim të tërësive të shenjave të trafikut rrugor. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me shembuj të paraqitjeve të tërësive konkrete; - angazhoj nxënësit në diskutime për interpretimin e vizatimeve të tërësive. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik; vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të tërësive; Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 11: Skicimi
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - interpretoj skica të ndryshme; - vizatoj skica të shenjave të ndryshme të trafikut. b) Temat e kapitullit - Skicimi, rregullat e skicimit. - Skicimi i trupave gjeometrikë. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me shembuj të trupave gjeometrikë të skicuara; - angazhoj nxënësit në vizatimin e skicave të trupave gjeometrikë; - jep detyra shtëpie për skicimin e trupave gjeometrikë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - skica të ndryshme të trupave gjeometrikë; 19
-
Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 12: Vizatimi me kompjuter
5 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregoj parimet e përgjithshme të vizatimit me kompjuter; - tregoj veçoritë e vizatime me kompjuter, me programet e AutoCAD-it. b) Temat e kapitullit - Njohuri të përgjithshme për vizatimin me kompjuter. - Përdorimi i programit të AutoCAD -it për vizatim me kompjuter. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj çështjet që trajton me shembuj nga vizatimi me kompjuter. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit klasë për vizatim teknik, me kompjuter që përmban program të AutoCAD-it. vizatime të ndryshme me kompjuter. Kompjuteri dhe Projektori
20
Programi i lëndës “Njohuri për Mjetet e Transportit Rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 10
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - përshkruaj historikun e lindjes/zhvillimit të automjeteve; - përshkruaj llojet dhe klasifikimet e automjeteve; - përshkruaj sistemin “automjet”; - përshkruaj konceptet themelore të ndërtimit të automjeteve; - përshkruaj sistemet përbërëse të automjeteve (ndarjen dhe funksionin e tyre); - përshkruaj ndërlidhjet në mes sistemeve/nënsistemeve të automjeteve; - përshkruaj pajisjet ndihmese në funksionimin e automjeteve. Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - përshkruaj historikun e lindjes/zhvillimit të automjeteve; - përshkruaj llojet dhe klasifikimet e automjeteve; - të tregojnë parimin e punës, pjesët kryesore, llojet dhe përdorimet e motorëve me djegie të brendëshme (MDB); - përshkruaj sistemet përbërëse të automjeteve (ndarjen dhe funksionin e tyre); - përshkruaj ndërlidhjet në mes sistemeve/nënsistemeve të automjeteve; - përshkruaj pajisjet ndihmese në funksionimin e automjeteve. - Njohuri për lëndët djegëse në mjetet e transportit - Njohuri lidhur me Sistemet e ndriçim-sinjalizimit në mjetet e transportit
II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 3 orë/javë = 105 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Historiku i zhvillimit te mjeteve motorike a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj historikun e automjeteve; - shpjegoj zhvillimin e automjeteve. b) Temat e kapitullit - Zbulimi i automjetit. - Historik i shkurtër i zhvillimi i automjeteve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj zbulimin e automjetit; - përshkruaj zhvillimin e automjeteve në fillimet e tij; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;
21
8 orë
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; albume me foto të mjeteve në fillimin e prodhimit të tyre; Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 2: Mjetet e transportit dhe klasifikimi i tyre
14 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj llojet e automjeteve sipas destinimit të përdorimit; - përshkruaj ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas numrit të gjurmëve; - përshkruaj ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas vëllimit punues të motorit; - përshkruaj ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas numrit të personave që bart; - përshkruaj ndarjen e automjeteve transportuese sipas peshës bartëse. b) -
Temat e kapitullit Automjete e udhëtarëve. Automjetet transportuese të mallrave. Automjetet punuese. Automjetet speciale. Automjetet tërheqëse. Automjetet ushtarake.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - përshkruaj ndarjen e automjeteve të udhëtarëve sipas kritereve: destinimit të përdorimit, vëllimit punues të motorit, numrit të personave që bartin; - përshkruaj ndarjen e automjeteve për transport të mallrave sipas peshës bartëse; - përshkruaj ndarjen e automjeteve punuese; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 3: Njohuri të përgjithshme për motorët me djegie të brendshme (MDB) 17 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - të bëj klasifikimin e motoreve me djegie të brendshme - të dij funksionin e motoreve me djegie të brendshme - të përshkruaj pjesët kryesore të motorëve me dy dhe katër kohësh - të bëj dallimin e motorit me karburator dhe atij dizel - të përshkruaj funksionin e sistemit shpërndarjes së gazrave - të përshkruaj pjesët përberëse të karburatorit dhe funksionin e tij - të pershkruaj sistemin e ushqimit të motori dizel - të përshkruaj sistemin e lubrifikimit te motorët me djegie të brendshme - të përshkruaj funksionin dhe llojet e sistemit të ftohjes b) Temat e kapitullit - Funksioni, funksionimi dhe pjesët perberese 22
- Motoret me karburator dy e katër kohesh - Ndryshimi i motorit me karburator dhe atij dizel - Motori dizel dy dhe kater kohesh - Sistemi i shperndarjes se gazrave (MDB) - Sistemi i ushqimit (MDB) me karburator dhe dizel - Sistemi i lubrifikimit te (MDB) - Sistemi i ftohjes së motorit
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - te shpjegoj ne përgjithësi funksionin, funksionimin dhe pjesët perberese te motoreve me djegie te brendshme - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; figura te ndryshme te motorëve me djegie te brendshme flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 4: Njohuri për lëndët djegëse në mjetet e transportit
11 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj se çka paraqesin karburantet; - shpjegoj përbërjen e karburanteve - elementet që përbëjnë karburantet; - përshkruaj aplikimin e tyre në fusha të ndryshme; - përshkruaj ndikimin e karburanteve në ambient gjatë përdorimit - përshkruaj se çka paraqesin yndyrat; - shpjegoj përbërjen e yndyrave - elementet që përbëjnë yndyrat; - përshkruaj aplikimin e tyre në fusha të ndryshme; - përshkruaj ndikimin e yndyrave në ambient gjatë përdorimit. b) -
Temat e kapitullit Karburantet. Klasifikimi i karburanteve. Përfitimi i karburanteve. Elementet përbërëse të karburanteve. Përdorimi i karburanteve. Ndikimi në ambient i karburanteve dhe Yndyrave Klasifikimi i yndyrave
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj se çka paraqesin karburantet dhe yndyrat, përfitimin , përdorimin dhe klasifikimin e karburanteve dhe yndyrave; - përshkruaj përbërësit e karburanteve dhe yndyrave; - shpjegoj lëmit ku përdoren karburantet dhe yndyrat; - përshkruaj ndikimin në ambient të karburantevedhe yndyrave gjatë eksploatimit; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; 23
-
flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 5: Transmisionet kryesore
13 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj transmetimin e fuqisë nga motori deri në rrotat e automjetit; - përshkruaj funksionin e diferencialit. b) -
Temat e kapitullit Transmisioni kryesor konik qendror Transmisioni kryesor anesor planetar te rrotave te pasme Diferencialet. (funksioni, funksionimi dhe pjeset perberese)
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj transmisionet kryesore dhe funksionin e tyre; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; skema të ndryshme te diferencialit. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 6: Sistemet kryesore të mjeteve të transportit
16 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj sistemet e automjeteve; - përshkruaj funksionin e sistemeve të automjeteve. b) -
Temat e kapitullit Sistemi i frenimit Llojet e sistemit të frenimit Sistemi i drejtimit (funksioni, funksionimi dhe llojet)
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj sistemet e automjeteve dhe funksionin e tyre; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; skema të sistemeve te frenimit dhe drejtimit të automjetit. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 7: Pjesët e levizshme te automjetit a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: 24
13 orë
- përshkruaj sistemin e shuarjes se lëkundjeve (amortizimit) - te përshkruaj llojet dhe funksionin e sistemeve te amortizimit - te përshkruaj funksionin, funksionimin dhe pjesët perberese t e rrotave.
b) -
Temat e kapitullit Sistemi i amortizimit Llojet e sistemeve të amortizimit Rrotat dhe gomat.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Shpjegoj në përgjithësi shuarjen e lëkundjeve dhe goditjeve dinamike - Shpjegoj amortizimin ne urat e përparme dhe te pasme - Te shpjegoj pjeset perberese te rrotes, ndarjen e gomave, rendesin e t yre gjate lëvizjes se mjetit . d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; skema te ndryshme te amortizimit dhe rrotave. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 8: Sistemet strukturore (shasia-karoceria) në mjetet e transportit 13 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj rolin e shasise dhe kabines ne komoditetin e udhetimit; - përshkruaj funksionin e pjesëve te jashtme te mjetit b) -
Temat e kapitullit Shasia (funksioni, llojet e shasive) Kabina dhe karroceria Pjeset e jashte te mjetit (mbrojtesi, anësoret para dhe prapa, dyert, kapaku i motorit, llamarina lidhese , traversa gjatesore etj.)
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj rolin e shasise, kabines, pjesëve te jashtme te mjetit dhe funksionin e tyre; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
25
Programi i lëndës “Bazat e Transportit Rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dheTrafik Trafik Rrugor I 10
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - tregoj qëllimin dhe rëndësinë e transportit; - përshkruaj kufizimet fizike dhe njerëzore të transportit; - të përshkruaj koston e transportit; - përshkruaj transformimin e atributeve gjeografike të mallrave, njerëzve dhe informatave; - përshkruaj lehtësinë për lëvizje të mallrave, njerëzve dhe informatave; - përshkruaj qëllimin specifik të transportit për plotësimin e kërkesës për lëvizje; - tregoj rolin e transportit në strukturimin dhe organizimin e hapësirës dhe territoreve; - tregoj rolin e transportit në krijimin e lidhjeve ndërmjet regjioneve dhe aktiviteteve ekonomike, ndërmjet njeriut dhe pjesës tjetër të botës; - tregoj rolin historik, social, politik, ekonomik dhe mjedisor të luajtur nga degët e ndryshme të transportit; - shpjegoj rolin, strukturën dhe veçoritë e rrjeteve të transportimit dhe transferit në degët e ndryshme të transportit; - shpjegoj funksionin, veçoritë dhe ndarjen e nyjeve (terminaleve) të transportit degët e ndryshme të transportit; - shpjegoj rolin dhe rëndësinë e transportit integral dhe multimodal (të kombinuar); - përshkruaj teknologjinë e transportimit me përdorimin e paletave dhe kontejnerëve; - përshkruaj teknologjinë e transportimit të mjeteve të njërës degë të transportit në mjetet e degës tjetër të transportit; - bëj një përshkrim të shkurtër të historikut të transportit rrugor; - tregoj rolin, rëndësinë dhe funksionin e transportit rrugor; - shpjegoj se si ndikon transportit rrugor në ambient; - bëj ndarjen e transportit rrugor në transport të udhëtarëve, mallrave dhe të kombinuar; - shpjegoj llojet e rrugëve transportuese dhe të dallojë rolin e t yre; - shpjegoj rëndësinë e organizimit të transportit rrugor dhe të jep shembuj të llojeve të organizimit; - shpjegoj rëndësinë e eksploatimit, karakteristikat dhe aftësitë bartëse të mjeteve të transportit rrugor; - shpjegoj parametrat themelor gjatë procesit të bartjes në transportin rrugor; - shpjegoj mënyrat, mjetet dhe dokumentacionin themelor që përdoret në transportin rrugor; - analizojë rastet e ndryshme për transportin e mallrave varësisht nga lloji i barrës; - shpjegoj parimet themelore të mirëmbajtjes së mjeteve të transportit rrugor; - shpjegoj rregullat dhe afatet e obliguara për kontrollin teknik. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë 26
III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Qëllimi i transportit
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj qëllimin specifik të transportit për plotësimin e kërkesës për lëvizje të njerëzve, mallrave dhe informatave; - tregoj rolin e transportit në strukturimin dhe organizimin e hapësirës dhe territoreve. b) Temat e kapitullit - Plotësimi i kërkesës për lëvizje. - Roli i transportit në strukturimin dhe organizimin e hapësirës dhe territoreve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve p amore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - zhvillojë pyetje-përgjigje. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit mjete të ndryshme vizuale; pankarta; flip-chart. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 2: Rëndësia e transportit
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregoj rolin e transportit në krijimin e lidhjeve ndërmjet regjioneve dhe aktiviteteve ekonomike, ndërmjet njeriut dhe pjesës tjetër të botës; - tregoj rolin historik të luajtur nga degët e ndryshme të transportit në ngritjen e civilizimeve, në krijimin e strukturave sociale dhe në mbrojtjen nacionale. - përshkruaj rolin social të transportit në lehtësimin e qasjes në kujdesin shëndetësor, në mirëqenie dhe në ngjarje kulturore apo artistike; - tregoj rolin politik të transportit në ndërtimin e korridoreve të komunikimit për qëllime politike si për qasje nacionale apo për krijimin e vendeve të punës; - tregoj rolin e transportit në zhvillimin ekonomik (prodhimin e të mirave materiale dhe të shërbimeve) dhe në formësimin e aktiviteteve ekonomike; - tregoj rolin e transporti në mjedis (koston mjedisore), në cilësinë e ajrit dhe ujit, nivelin e zhurmës dhe në shëndetin publik. b) Temat e kapitullit - Rëndësia e transportit si aktivitet multidimensional. - Rëndësia historike e transportit në ngritjen e civilizimeve, krijimin e strukturave sociale dhe në mbrojtjen nacionale. - Rëndësia sociale e transportit në kr yerjen e shërbimeve shoqërore. - Rëndësia politike e transportit në ndërtimin e korridoreve të komunikimit. - Rëndësia ekonomik e transportit. 27
-
Rëndësia mjedisore e transportit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamor e; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - zhvillojë pyetje-përgjigje. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit mjete të ndryshme vizuale; pankarta; flip-chart. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 3: Rrjetat e transportit
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj rolin, strukturën dhe veçoritë e rrjetave të transportimit (bartjes) dhe transferit në degët e ndryshme të transportit; - përshkruaj rrjetat në transportin rrugor; - përshkruaj rrjetat në transportin hekurudhor; - përshkruaj rrjetat në transportin detar; - përshkruaj rrjetat në transportin ajror; - përshkruaj rrjetat në transportin përmes gyp-sjellësve (naftësjellësve, gazsjellësve) dhe shiritave transportues; - përshkruaj rrjetat në transportin lumor, liqenor dhe përmes kanaleve; - përshkruaj rrjetat e transportimit dhe transferit në transportin postar dhe në teletrafik. b) -
Temat e kapitullit Roli, struktura dhe veçoritë e rrjetave të transportit. Rrjetat në transportin rrugor. Rrjetat në transportin hekurudhor. Rrjetat në transportin detar. Rrjetat në transportin ajror. Rrjetat në transportin përmes gyp-sjellësve dhe shiritave transportues. Rrjetat në transportin lumor, liqenor dhe përmes kanaleve.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - zhvillojë pyetje-përgjigje. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit mjete të ndryshme vizuale; pankarta; flip-chart Kompjuteri dhe Projektori.
28
Kapitulli 4: Terminalet e transportit në degët e ndryshme të transportit
7 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj funksionin dhe veçoritë e nyjeve (terminaleve) të transportit, ku rrjedhat gjenerojnë, përfundojnë apo transferohen nga njëra degë në tjetrën; - shpjegoj ndarjen e nyjeve (terminaleve) të transportit në terminale të udhëtarëve dhe të mallrave; - përshkruaj terminalet në transportin rrugor; - përshkruaj terminalet në transportin hekurudhor; - përshkruaj terminalet në transportin ujor; - përshkruaj terminalet në transportin ajror; - përshkruaj terminalet në postë dhe teletrafik. b) -
Temat e kapitullit Funksioni, veçoritë dhe ndarja e terminaleve të transportit. Terminalet në transportin rrugor. Terminalet në transportin hekurudhor. Terminalet në transportin ujor. Terminalet në transportin ajror. Terminalet në postë dhe teletrafik.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamor e; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - zhvillojë pyetje-përgjigje. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit mjete të ndryshme vizuale; pankarta; flip-chart. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 5: Zhvillimi historik i transportit rrugor a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - bëj një përshkrim të shkurtër të historikut të transportit rrugor; - tregoj rolin, rëndësinë dhe funksionin e transportit rrugor; - shpjegoj se si ndikon transportit rrugor në ambient. b) -
Temat e kapitullit Kushtet dhe arsyet e paraqitjes dhe zhvillimit të transportit rrugor. Sistemi i transportit rrugor. Elementet, struktura dhe funksioni i transportit rrugor. Ndikimi i zhvillimit të transportit rrugor në ambient.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuri të reja mbi zhvillimin e transportit rrugor; - zhvillojë diskutim dhe debat për temat e kapitullit. 29
10 orë
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta, dhe katalogë. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 6: Ndarja dhe karakteristikat e transportit rrugor
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - bëj ndarjen e transportit rrugor në transport të udhëtarëve, mallrave dhe të kombinuar; - shpjegoj llojet e rrugëve transportuese dhe të dallojë rolin e t yre; - shpjegoj rëndësinë e organizimit të transportit rrugor dhe të jep shembuj të llojeve të organizimit; - shpjegoj rëndësinë e eksploatimit, karakteristikat dhe aftësitë bartëse të mjeteve të transportit rrugor. b) Temat e kapitullit - Ndarja e transportit rrugor (transport i udhëtarëve, mallrave dhe i kombinuar). - Rrugët transportuese. - Organizimi i transportit. - Detyrat e transportit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj rrugët transportuese dhe ndarjen e tyre; - ilustroj shpjegimin e parimeve themelore të organizimit të transportit rrugor; - nxisë dhe motivoj nxënësit nëpërmjet pyetje përgjigjeve dhe diskutimit mbi rëndësinë dhe detyrat e transportit rrugor; d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta, dhe katalogë. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 7: Procesi i bartjes në transportin rrugor
13 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj parametrat themelor gjatë procesit të bartjes në transportin rrugor; - shpjegoj mënyrat, mjetet dhe dokumentacionin themelor që përdoret në transportin rrugor; - analizojë rastet e ndryshme për transportin e mallrave varësisht nga lloji i barrës. b) -
Temat e kapitullit Puna transportuese në transportin rrugor. Matësit e punës në transportin rrugor. Rruga, koha dhe shpejtësia e bartjes. Shpejtësia mesatare dhe eksploatuese e mjeteve transportuese. Transportimi i mallit dhe dokumentacioni në transportin rrugor. Llojet e barrës dhe karakteristikat e tyre. Procesi i transportit të barrës. Urdhëresa rrugore. Fleta përcjellëse.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: 30
-
shpjegoj procesin e transportit të mallrave me shembuj konkret; angazhoj nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve të parametrave themelor gjatë procesit të bartjes në transportin rrugor.
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta, dhe katalogë. - Kompjuteri dhe Projektori
31
Programi i lëndës “Elektroteknika e mjeteve të transportit” Lëmia: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 10
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të elektroteknikës; - shpjegojë parimet themelore të elektronikës; - interpretojë skemat kryesore elektrike dhe elektronike, si dhe të tregojë kuptimin e simboleve të tyre; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e burimeve të energjisë elektrike në mjetet e transportit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e: sistemit të startimit (ndezjes), sistemit tradicional të ndezjes me bateri, sistemeve elektronike të ndezjes, pajisjeve elektrike dhe elektronike të sistemeve të ushqimit - karburator, dizel e i njeksion benzine, sistemit të ndriçimit, pajisjeve të sinjalizimit, pajisjeve elektrike ndihmëse, pajisjeve të sigurisë në mjetet e transportit. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Njohuri plotësuese për elektroteknikën
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të elektroteknikës; - shpjegojë rrymat elektrike dhe burimet e saj, qarqet elektrike dhe parametrat e tyre, përçuesit dhe izolatorët, ligjin e Omit, kondensatorët, lidhjen e rezistorëve, bobinat, rrymat e vazhduara dhe alternative, motorët e rrymës së vazhduar. b) -
Temat e kapitullit Hyrje në elektroteknikë. Rrymat elektrike dhe burimet e saj. Qarqet elektrike dhe parametrat e tyre. Përçuesit dhe izolatorët. Ligji i Omit. Kondensatorët. Lidhja e rezistorëve. Bobinat. Rryma e vazhduar dhe rryma alternative. Motorët e rrymës së vazhduar.
32
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin për elektroteknikën me pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për elektroteknikën, me detyra dhe shembuj konkret. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema elektrike, makete të elementeve në qarqe elektrike - Kompjuteri dhe Projektori. Kapitulli 2: Njohuri për elektronikën
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të elektronikës; - shpjegojë: gjysmëpërçuesit; diodat; rrymëdrejtuesit në elektronikë; stabilizuesit e tensionit; sensorët; reletë; qarqet e thjeshta në elektronikë. b) -
Temat e kapitullit Hyrje në elektronikë. Gjysmëpërçuesit. Diodat. Rrymëdrejtuesit në elektronikë. Stabilizuesit e tensionit. Sensorët. Reletë. Qarqet e thjeshta në elektronikë.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e elektronikës me pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për elektroteknikën, me detyra dhe me shembuj konkret. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema elektronike, makete të elementeve në qarqe elektronike. - Kompjuteri dhe Projektori. Kapitulli 3: Skemat elektrike dhe elektronike më kryesore, simbolet elektrike 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - lexojë dhe të shpjegojë skemat elektrike; - lexojë dhe të shpjegojë skemat elektronike. b) Temat e kapitullit - Skemat elektrike. - Skemat elektronike.
33
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin për skemat elektrike dhe elektronike; - angazhojë nxënësit në diskutime për skemat elektrike dhe elektronike, me skema të ndryshme nga librat teknikë dhe aplikimi i tyre praktik. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me skema e makete të sistemeve elektrike dhe elektronike. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 4: Burimet e energjisë elektrike në mjetet e transportit
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e baterisë; - shpjegojë karakteristikat e baterisë; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e gjeneratorëve të rrymës alternative alternatorit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e gjeneratorëve të rrymës së vazhduar dinamos; - përshkruajë ndërtimin e starterit (motorinës) si dhe të identifikojë tipat e starterëve; - përshkruajë funksionimin e starterit. b) -
Temat e kapitullit Bateria, qëllimi, ndërtimi dhe funksionimi. Karakteristikat e baterisë. Gjeneratorët e rrymës alternative - alternatori. Gjeneratorët e rrymës së vazhduar - dinamoja. Qëllimi, ndërtimi dhe tipat e starterit (motorinës). Funksionimi i starterit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin për burimet e energjisë elektrike në mjetet e transportit me pankarta, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për burimet e energjisë elektrike në mjetet e transportit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete e elemente të burimeve të energjisë elektrike në mjetet e transportit - Kompjuteri dhe Projektori
34
Kapitulli 5: Sistemi i startimit në mjetet e transportit
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin e elektroinstalimeve për startim; - shpjegojë skemat elektrike të lidhjes së starterit; - shpjegojë skemat elektrike për lidhjen e alternatorit. b) -
Temat e kapitullit Elektroinstalimet për startim. Skemat elektrike të lidhjes së starterit. Skemat elektrike për lidhjen e alternatorit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e sistemit të startimit në mjetet e transportit me skema, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe rolin e sistemit të startimit në mjetet e transportit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete e elemente të sistemit të startimit në mjetet e transportit. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 6 : Sistemi tradicional i ndezjes me bateri
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë qëllimin, llojet dhe elementet përbërës të sistemit me bateri; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sistemit të ndezjes me bateri; - shpjegojë bobinën induktive; - shpjegojë qëllimin dhe të përshkruajë ndërtimin e shpërndarësit (distributorit); - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e rregullatorëve të distributorit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e ndërprerësit të kondensatorit. b) -
Temat e kapitullit Qëllimi, llojet dhe elementet përbërëse të sistemit me bateri. Ndërtimi i sistemit të ndezjes me bateri dhe funksionimi i tij. Bobina induktive. Qëllimi dhe ndërtimi i shpërndarësit (distributorit). Rregullatorët e shpërndarësit (distributorit). Ndërprerësit e kondensatorit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e sistemit tradicional të ndezjes me bateri me skema, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për sistemin tradicional të ndezjes me bat eri.
35
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të sistemit tradicional të ndezjes me bateri. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 7 : Sistemet elektronike të ndezjes në mjetet e transportit
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e elektroinstalimeve për ndezjen e përzierjes; - tregojë paraqitjen skematike të elektroinstalimeve për ndezjen e përzierjes; - tregojë paraqitjen skematike të ndezjes me transistorë; - tregojë paraqitjen skematike të ndezjes elektronike; - tregojë paraqitjen skematike të ndezjes magnetike. b) -
Temat e kapitullit Elektroinstalimet për ndezjen e përzierjes. Paraqitja skematike e elektroinstalimeve për ndezjen e përzierjes. Paraqitja skematike e ndezjes me transistorë. Paraqitja skematike e ndezjes elektronike. Paraqitja skematike e ndezjes magnetike.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e sistemeve elektronike të ndezjes në mjetet e transportit, me skema, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për sistemet elektronike të ndezjes në mjetet e transporti. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të sistemeve elektronike të ndezjes në mjetet e transportit. - Kompjuteri dhe Projektor. Kapitulli 8 : Pajisjet elektrike dhe elektronike të sistemeve të ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzinë
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e rregullimit kompjuterik të sistemit të ushqimit të motorit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e rregullatorëve të sistemit të ushqimit të motorit (rregullatorët e presionit të karburantit, rregullatorët elektronikë); - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sensorëve për përcaktimin e pozitës së hapjes së fluturës; të presionit atmosferik; të temperaturës së ajrit h yrës e të presionit të ajrit në degën thithëse; për detektimin e sasisë së oksigjenit në degën liruese; për matjen e temperaturës së motorit; për përcaktimin e sasisë së oksigjenit e për përcaktimin e gjendjes së përzierjes.
36
b) -
Temat e kapitullit Rregullimi kompjuterik i sistemit të ushqimit të motorit. Rregullatorët e sistemit të ushqimit të motorit. Sensorët.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e pajisjeve elektrike e elektronike të sistemeve të ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzine; me skema; makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për pajisjet elektrike dhe elektronike të sistemeve të ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzine. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të pajisjeve elektrike e elektronike të sistemeve të ushqimit me karburator, dizel dhe injektim benzine. - Kompjuteri dhe Projektori
37
Kapitulli 9 : Sistemi i ndriçimit në mjetet e transportit
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve të jashtme të ndriçimit (fenerët, llambat, çelësat); - shpjegojë skemat e lidhjes së pajisjeve të jashtme të ndriçimit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve të brendshme të ndriçimit (dritat e brendshme të kabinës, dritat e brendshme të bagazhit dhe të motorit); - shpjegojë skemat e lidhjes së pajisjeve të brendshme të ndriçimit. b) -
Temat e kapitullit Pajisjet e jashtme të ndriçimit (fenerët, llambat, çelësat). Skemat e lidhjes së pajisjeve të jashtme të ndriçimit. Pajisjet e brendshme të ndriçimit (dritat e brendshme të kabinës, dritat e brendshme të bagazhit dhe të motorit). - Skemat e lidhjes së pajisjeve të brendshme të ndriçimit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e sistemit të ndriçimit në mjetin e transportit, me skema, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për sistemin e ndriçimit në mjetin e transportit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të sistemit të ndriçimit në mjetin e transportit. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 10: Pajisjet e sinjalizimit në mjetin e transportit
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve të sinjalizimit kumbues; - shpjegojë skemat e lidhjeve të sinjalizimit kumbues (me zë); - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sinjalizuesit të krahut të kthimit; - shpjegojë skemat e lidhjes së sinjalizimit të krahut të kthimit; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sinjalizuesit të frenimit dhe të lëvizjes prapa; - shpjegojë skemat e lidhjes së sinjalizimit të frenit dhe të lëvizjes prapa. b) -
Temat e kapitullit Pajisjet e sinjalizimit kumbues (me zë). Skema e lidhjeve të sinjalizimit kumbues. Sinjalizuesit e krahut të kthimit. Skema e lidhjes së sinjalizimit të krahut të kthimit. Sinjalizuesi i frenimit dhe i lëvizjes prapa. Skemat e lidhjes së sinjalizimit të frenit dhe të lëvizjes prapa.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e pajisjeve të sinjalizimit në mjetin e transportit me skema, makete dhe elemente konkrete; 38
-
angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe rolin e pajisjeve të sinjalizimit në mjetin e transportit.
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të pajisjeve të sinjalizimit në automjet. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 11: Pajisjet ndihmëse në mjetin e transportit
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e larësit të xhamave; - shpjegojë skemat e lidhjes së larësit të xhamave; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e ngrohësit dhe ventilatorit të kabinës; - shpjegojë skemat e lidhjes së ngrohësit dhe ventilatorit të kabinës; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e dyerve; - shpjegojë skemat dhe lidhjet e pajisjeve për hapjen dhe mbylljen e dyerve; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e dritareve; - shpjegojë skemat dhe lidhjet e pajisjeve elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e dritareve; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e kabrioletit; - shpjegojë skemat dhe lidhjet për hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. b) -
Temat e kapitullit Larësi i xhamave. Skemat e lidhjes së larësit të xhamave. Ngrohësi dhe ventilatori i kabinës. Skemat e lidhjes së ngrohësit dhe ventilatorit të kabinës. Pajisjet elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e dyerve. Skemat dhe lidhjet e pajisjeve për hapjen dhe mbylljen e dyerve. Pajisjet elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e dritareve. Pajisjet elektrike ndihmëse për hapjen dhe mbylljen e kabrioletit. Skemat dhe lidhjet për hapjen dhe mbylljen e kabrioletit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin për pajisjet ndihmëse në mjetin e transportit me skema, makete dhe elemente konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për pajisjet ndihmëse në mjetin e tr ansportit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta, skema, makete dhe elemente të pajisjeve ndihmëse në mjetin e transportit. - Kompjuteri dhe Projektori
39
Klasa 10 PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE “ Puna me kompjuter, njohuri fillestare me AutoCAD” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 10
Numri i modulit 1 Qëllimi i modulit Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja
Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime të ndryshme duke aplikuar vizatimin teknik përmes programit AutoCAD. 10 kredite (100 orë)
RM 1 Nxënësi aplikon instalimin e programit AutoCAD. Përmbajtja: - Instalimi i programit AutoCAD. - Startimi i programit AutoCAD, - Mbyllja e programit AutoCAD, - Mënyja Home dhe riboni përkatës, - Hapësira punuese, - Shiriti i gjendjes (status bar), - Shkalla ose përpjesa e vizatimit, - Arkivimi i vizatimit, - Hapja e dokumenteve të krijuara dhe të arkivuara më herët. RM 2 Nxënësi mëson veglat kryesore për vizatim me AutoCAD. Përmbajtja: - Veglat për vizatim, - Vizatimi i pikës, - Vizatimi i vijës dhe vijës së përbërë (komandat Line dhe Polyline), - Drejtëza dhe gjysëmdrejtëza, - Vizatimi i rrethit (komanda Circle), - Vizatimi i drejtkëndëshit (komanda Rectang), - Vizatimi i shumëkëndëshit (komanda Polygon), - Vizatimi i harkut (komanda Arc), - Vizatimi i elipsës (komanda Ellipse), RM 3 Nxënësi mëson përshtatjen e kushteve për vizatim dhe koordinatat në AutoCAD. Përmbajtja: - Selektimi i objekteve, - Sistemi UCS, - Lëvizja e pamjes së vizatimit (komanda Pan), - Zmadhimi apo zvogëlimi i pamjës së vizatimit, - Llojet e koordinatave (kënddrejta, polare),
40
RM 4 Nxënësi mëson shtresat, ngjyrat dhe llojet e vijave dhe ikona të ndryshme. Përmbajtja: - Krijimi i shtresave të reja, veçoritë, emërtimi d he fshirja e shtresave, - Rregullimi i objekteve në vizatim, - Ikona për zhvendosje të objekteve (komanda Move), - Ikona për kopjim të objekteve (komanda Copy), - Ikona për rrotullim të objekteve (komanda Rotate), - Ikona për pasqyrim të objekteve (komanda Mirror), - Ikona për zgjatje të objekteve (komanda Stretch), - Ikona për shkallzimin e objekteve (komanda Scale), - Ikona për prerje të objekteve (komanda Trim), - Ikona për thyerje të objekteve (komanda Fillet), - Ikona për prerje të objekteve (komanda Chamfer), - Ikona për shumfishim të objekteve (komanda Array), - Ikona për vizatim të objekteve paralele (komanda Offset), - Vegla për tekst. RM 5 Nxënësi mëson veglat për dimensionimin e objekteve, pastaj vizaton shenjat e trafikut rrugor duke bërë edhe dimensionimin e tyre. Përmbajtja: - dimensionimi linear, - dimensionimi paralel, - dimensionimi i këndit, - dimensionimi i harkut, - dimensionimi i rrethit (rrezja dhe diametri), - vizatimi i rrugëve dhe vendosja e sistemve të sinjalizimit përmes AutoCAD-it, - Vizatimi i udhëkryqeve. Procedurat e vlerësimit
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit
RM 1
RM 2
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - dijë të bëj instalimin dhe aktivizimin e programit AutoCAD; - dijë të ndërmerr veprimet elementare me AutoCAD; - bëj përgatitjen e hapësirës punuese në AutoCAD; - bëj arkivimin e vizatimit dhe hapjen e dokumenteve të arkivuara;
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli 41
RM 3
RM 4
RM 5
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
KR
Nxënësi duhet të: - jetë në gjendje të shfrytëzojë veglat për vizatim. - jetë në gjendje të përdor komandat dhe veglat përkatëse për vizatim me kompjuter.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - bëj përshtatjen e kushteve për vizatim. - të shfrytëzoj si duhet koordinatat dhe llojet e koordinatave në AutoCAD.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - të shfrytëzoj rregullimin e objekteve në vizatim me kompjuter. - të bëj modifikimin e objekteve në vizatim me kompjuter. - të shfrytëzoj ikonat themelore të shiritave të veglave në autoCAD.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - jetë në gjendje të kryej dimensionimin e objekteve të punuara në AutoCAD. - kryej punime të ndryshme të trupave gjeometrik dhe vizatime të ndryshme të rrugëve dhe kryqëzimeve, pastaj kryerjen e vizatimeve të sistemeve të sinjalizimit rrugor.
-
Ky modul duhet të trajtohet në kabinetin e informatikës. - Mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete të teknikave dhe procedurave të vizatimit të objekteve të ndryshme. - Nxënësit duhet të angazhohen në veprimtari konkrete pune për kryerjen e punimeve të vizatimeve me kompjuter, fillimisht në mënyrë të mbikëqyrur dhe më pas në mënyrë të pavarur. Duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me proceset e punës që kryejnë. - Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te verifikimi i shkallës së arritjes së shprehive praktike për 42
-
Baza materiale e domosdoshme
realizimin e proceseve të punës në vizatim përmes kompjuterit. Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: -
Mjedise të praktikës së punës me kompjuter. Kompjuter të mjaftueshëm për klasën. Projektor. Katalogë, manuale, udhëzues, materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve që trajtohen në modul.
43
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE “ Punime çmontimi dhe montimi të pjesëve të automjeteve” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 10
Numri i modulit 2 Qëllimi i modulit Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja
Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime të ndryshme të çmontimit dhe montimit të agregateve kryesore nga Automjetet. 11 kredite (110 orë)
RM 1 Nxënësi çmonton agregatet kryesore nga automjeti. Përmbajtja: - Analiza e dokumentacionit teknik të automjetit. - Përcaktimi i radhës së punës për çmontimin - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve për çmontim. - Përgatitja e automjetit dhe vendit të punës për çmontim. - Procedura e çmontimit të motorit nga automjeti. - Procedura e çmontimit të freksionit nga automjeti. - Procedura e çmontimit të kutisë së shpejtësisë nga automjeti - Procedura e çmontimit të transmisionit kardanik nga automjeti - Procedura e çmontimit të urave nga automjeti. - Procedura e çmontimit të grupit të timonit nga automjeti. - Procedura e çmontimit të rrotave nga automjeti. - Kujdesi për veglat dhe pajisjet e punës. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë çmontimit të agregateve kryesore nga automjeti. RM 2 Nxënësi monton agregatet kryesore në automjet. Përmbajtja: - Analiza e dokumentacionit teknik të automjetit. - Përcaktimi i radhës së punës për montimin. - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve për montim. - Përgatitja e automjetit dhe vendit të punës për montim. - Procedura e montimit të motorit në automjet. - Procedura e montimit të freksionit në automjet. - Procedura e montimit të kutisë së shpejtësisë në automjet. - Procedura e montimit të transmisionit kardanik në automjet. - Procedura e montimit të urave në automjet. - Procedura e montimit të grupit të timonit në automjet. - Procedura e montimit të rrotave në automjet. - Kujdesi për veglat dhe pajisjet e punës. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë montimit të agregateve kryesore në automjet. 44
RM 3 Nxënësi çmonton pjesët kryesore të motorit të automjetit. Përmbajtja: - Analiza e dokumentacionit teknik të automjetit. - Përcaktimi i radhës së punës për montimin. - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve për montim. - Përgatitja e automjetit dhe vendit të punës për montim. - Procedura e montimit të motorit në automjet. - Procedura e montimit të freksionit në automjet. - Procedura e montimit të kutisë së shpejtësisë në automjet. - Procedura e montimit të transmisionit kardanik në automjet. - Procedura e montimit të urave në automjet. - Procedura e montimit të grupit të timonit në automjet. - Procedura e montimit të rrotave në automjet. - Kujdesi për veglat dhe pajisjet e punës. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë montimit të agregateve kryesore në automjet. RM 4 Nxënësi monton pjesët kryesore të motorit të automjetit. Përmbajtja: - Analiza e dokumentacionit teknik të motorit të automjetit. - Përcaktimi i radhës së punës për montimin e pjesëve të motorit. - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve për montimin e pjesëve të motorit. - Përgatitja e vendit të punës për montimin e pjesëve të motorit. - Procedura e montimit të grupit pistoni-cilindër. - Procedura e montimit të boshtit të motorit. - Procedura e montimit të boshtit me gunga dhe elementeve të shpërndarjes së gazeve. - Procedura e montimit të elementeve të sistemit të vajisjes. - Procedura e montimit të nënkarterit. - Procedura e montimit të kokës së motorit. - Procedura e montimit të elementeve të sistemit të ndezjes. - Procedura e montimit të elementeve të sistemit të ftohjes. - Procedura e montimit të elementeve të sistemit të ushqimit. - Kujdesi për veglat dhe pajisjet e punës. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë montimit të pjesëve kryesore të motorit.
45
Procedurat e vlerësimit
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit
RM 1
RM 2
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - përgatisë hapësirën për vendosjen e mjetit; - lexojë dhe interpretoj nivelin e ujit në motor sipas metodës së leximit; - lexojë dhe interpretoj nivelin e vajit në motor sipas metodës së leximit; - lexojë dhe interpretoj nivelin e fluidit të frenave sipas metodës së leximit; - vendosë pajisjen për matjen e shtypjes së ajrit në valvolën e gomave; - lexojë dhe interpretoj vlerën e shtypjes së ajrit në goma; - kontrollojë nivelin e konsumimit të gomave; - vendosë pajisjet për matjen e gjeometrisë së rrotave; - lexojë dhe interpretoj gjeometrinë e rrotave; - përzgjedhë drejtë mjetet dhe veglave të punës të nevojshme për kryerjen e punimeve të përshkruara; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes në punë gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për mirëmbajtjen e automjeteve.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - të analizojë drejt dokumentacionin teknik të automjetit. - të përcaktoj drejt radhën e punës për montim. - të përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura për montim. - të përgatitë automjetin dhe vendin e punës për montim. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të motorit në automjet. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të freksionit në automjet. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të kutisë së shpejtësisë në automjet. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të transmisionit kardanik në automjet. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të urave në automjet. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të grupit 46
të timonit në automjet. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të rrotave në automjet. - të tregoj kujdesin e duhur për veglat dhe pajisjet e punës. - të zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë montimit të agregateve kryesore në automjet.
RM 3
RM 4
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - të analizojë drejt dokumentacionin teknik të motorit të automjetit. - të përcaktoj drejt radhën e punës për montimin e pjesëve të motorit. - të përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura për montimin e pjesëve të motorit. - të përgatitë vendin e punës për montimin e pjesëve të motorit. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të grupit piston-cilindër. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të boshtit të motorit. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të boshtit me gunga dhe elementeve të shpërndarjes së gazeve. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të elementeve të sistemit të vajisjes. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të nënkarterit. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të kokës së motorit. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të elementeve të sistemit të ndezjes. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të elementeve të sistemit të ftohjes. - të zbatojë procedurat e duhura të montimit të elementeve të sistemit të ushqimit. - të tregoj kujdesin e duhur për veglat dhe pajisjet e punës. - të zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë montimit të pjesëve kryesore të motorit.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - të analizojë drejt dokumentacionin teknik të motorit të automjetit. - të përcaktoj drejt radhën e punës për çmontimin e pjesëve të motorit. - të përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura për çmontimin e pjesëve të motorit. 47
- të përgatitë motorin dhe vendin e punës për çmontim. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të elementeve të sistemit të ushqimit. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të elementeve të sistemit të ftohjes. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të elementeve të sistemit të ndezjes. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të kokës së motorit. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të nënkarterit. - të zbatojë procedurat e çmontimit të elementeve të sistemit të vajisjes. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të boshtit me gunga dhe elementeve të shpërndarjes së gazeve. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të boshtit të motorit. - të zbatojë procedurat e duhura të çmontimit të grupit piston-cilindër. - të sistemojë si duhet pjesët e çmontuara të motorit. - të tregoj kujdesin e duhur për veglat dhe pajisjet e punës. - të zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë çmontimit të pjesëve kryesore të motorit.
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
-
-
-
-
-
Ky modul duhet të trajtohet në repartin e shërbimit të automjeteve ose në mjedise pune (servise) ku kryhen punime çmontim-montimit të pjesëve të automjeteve. Mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete të teknikave dhe procedurave të çmontim-montimit të pjesëve të automjeteve. Nxënësit duhet të angazhohen në veprimtari konkrete pune për kryerjen e punimeve të çmontim-montimit të pjesëve të automjeteve, fillimisht në mënyrë të mbikëqyrur dhe më pas në mënyrë të pavarur. Duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me proceset e punës që kryejnë. Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të vihet theksi te verifikimi i shkallës së arritjes së shprehive praktike për realizimin e proceseve të punës të çmontim-montimit të pjesëve të automjeteve. Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.
48
Baza materiale e domosdoshme
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme: -
Mjedise të praktikës së çmontim-montimit. Kompleti i veglave, pajisjeve dhe instrumenteve të nevojshme për çmontim-montimin e pjesëve të automjeteve Automjet mësimor. Agregate të automjeteve. Katalogë, manuale, udhëzues, materiale të shkruara në mbështetje të çështjeve që trajtohen në modul.
49
Klasa 11 Programet e lëndëve profesionale Programi i lëndës “Mirëmbajtja e Mjeteve të Transportit Rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të, nxënësi duhet të: - përshkruaj ndikimin e kushteve natyrore në eksploatimin e automjeteve; - përshkruaj procesin e mirëmbajtjes së automjeteve; - përshkruaj organizimin e procesit të mirëmbajtjes teknike të automjeteve; - përshkruaj pajisjet për kontroll dhe mirëmbajtje teknike të automjeteve; - përshkruaj hapësirat për kontrollin dhe mirëmbajtjen teknike të automjeteve; - përshkruaj procesin e kontrollimit teknik të automjeteve të lehta e të rënda; - përshkruaj materialet për kontrollin dhe mirëmbajtjen teknike të automjeteve. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Afatshërbimi i automjeteve
14 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga kushtet e eksploatimit të automjeteve; - shpjegoj mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga regjimi i punës së automjeteve; - shpjegoj mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga kushtet klimatike; - shpjegoj mënyrën e përcaktimit të afatshërbimit të automjeteve në varësi nga kultura e eksploatimit. b) -
Temat e kapitullit Format e konsumit të automjetit. Kushtet e eksploatimit të automjeteve. Regjimi i punës së motorit. Kultura e përdorimit të automjeteve.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; 50
-
zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës Kompjuteri dhe Projektori.
Kapitulli 2: Ndikimi i kushteve të eksploatimit në konsumin e automjeteve
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - rendisë dhe përshkruaj kushtet e shfrytëzimit që ndikojnë në konsumin e automjeteve; - përshkruaj efektin e këtyre kushteve në automjete; - përshkruaj mënyrën e uljes së ndikimit negativ të këtyre kushteve. b) -
Temat e kapitullit Regjimi i lëvizjes. Ngarkesa intensive. Kushtet e udhëtimit. Kushtet klimatike. Cilësia e karburanteve dhe lyerësve. Cilësia e mirëmbajtjes teknike.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamor e; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 3: Mirëmbajtje e automjeteve a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj mirëmbajtjen e automjeteve dhe rëndësinë e saj; - përshkruaj llojet e mirëmbajtjes së automjeteve. b) a) b) c) d)
Temat e kapitullit Mirëmbajtja e automjeteve. Mirëmbajta preventive. Mirëmbajtja operative. Riparimi.
51
12 orë
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamo re; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; skema të sistemeve të automjetit. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 4: Organizimi dhe mënyra e mirëmbajtjes teknike të automjeteve
14 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj organizimin e mirëmbajtjes teknike të automjeteve; - përshkruaj mënyrën e mirëmbajtjes teknike të automjeteve. b) -
Temat e kapitullit Mirëmbajta e jashtme e automjeteve. Shërbimi i rregullt teknik i automjeteve. Kontrolli teknik i automjeteve. Lyerja e automjeteve.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 5: Pajisjet për mirëmbajtjen teknike të automjeteve
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj pajisjet për mirëmbajtje të automjeteve si për nga funksioni, ashtu edhe nga qëllimi; - përshkruaj mënyrën e përdorimit të pajisjeve; - përshkruaj rezultatin e fituar nga përdorimit të pajisjeve; b) -
Temat e kapitullit Kanalet për punë në automjete. Pajisjet për ngritjen e automjeteve. Pajisjet për larjen e automjeteve. Pajisjet për lyerjen e automjeteve. Pajisjet për verifikimin e gjendjes së pajisjeve të automjetit.
52
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 6: Materialet për mirëmbajtjen teknike të automjeteve a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj materialet që përdoren për mirëmbajtjen e automjeteve; - përshkruaj mënyrën dhe vendin e përdorimit të tyre; - përshkruaj klasifikimin e materialeve për mirëmbajtje. b) -
Temat e kapitullit Lyerësit. Klasifikimi i lyerësve. Vajrat e regjeneruara. Lëngjet për ftohje. Ngjyrat, llaçet dhe kiti. Materialet izoluese dhe nënshtresat. Sistemi fleksibilo-progresiv.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
53
8 orë
Programi i lëndës “Siguria në Trafikun Rrugor I” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të, nxënësi duhet të: - përshkruaj zhvillimin e trafikut; - përshkruaj llojet e fatkeqësive që mund të ndodhin në trafikun rrugor; - përshkruaj shkaktarët e fatkeqësive në trafikun rrugor; - përshkruaj pasojat e fatkeqësive në trafikun rrugor; - përshkruaj treguesit që përdoren për mbajtjen e statistikave të fatkeqësive në trafikun rrugor; - përshkruaj faktorët që ndikojnë në sigurinë e trafikut rrugor; - përshkruaj funksionin dhe karakteristikat e elementeve aktive të sigurisë së automjetit; - përshkruaj funksionin dhe karakteristikat e elementeve pasive të sigurisë së automjetit. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Zhvillimi i trafikut rrugor
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj dhe jep shembuj të zhvillimit të trafikut rrugor; - përshkruaj dhe jep shembuj të zhvillimit të automobilizmit; - shpjegoj shkallën e motorizimit; - shpjegoj arsyet e rritjes së numrit të automjeteve në botë sipas viteve dhe destinimit. b) -
Temat e kapitullit Zhvillimi i trafikut rrugor. Shkalla e motorizimit. Numri i automjeteve sipas destinimit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.
54
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 2: Fatkeqësitë në trafikun rrugor
11 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj definicionin mbi fatkeqësitë në trafik; - bëj ndarjen e fatkeqësive të trafikut sipas vendit të ndodhjes; - bëj ndarjen e fatkeqësive të trafikut sipas kohës së ndodhjes; - bëj ndarjen e fatkeqësive të trafikut sipas pasojave; - bëj ndarjen e fatkeqësive të trafikut sipas mënyrës së ndodhjes; - bëj ndarjen e fatkeqësive të trafikut sipas shkakut të ndodhjes; - bëj ndarjen e fatkeqësive të trafikut sipas karakteristikave të rrugës. b) -
Temat e kapitullit Fatkeqësitë në trafik. Ndarja e fatkeqësive të trafikut sipas vendit të ndodhjes. Ndarja e fatkeqësive të trafikut sipas kohës së ndodhjes. Ndarja e fatkeqësive të trafikut sipas pasojave. Ndarja e fatkeqësive të trafikut sipas mënyrës së ndodhjes. Ndarja e fatkeqësive të trafikut sipas shkakut. Ndarja e fatkeqësive të trafikut sipas karakteristikave të rrugës.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pam ore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 3: Shkaktarët e fatkeqësive në trafikun rrugor a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj shkaqet kryesore të fatkeqësive në trafik; - përshkruaj formën e manifestimit të atyre shkaqeve; - jep shembuj statistikash të fatkeqësive sipas shkaqeve. b) -
Temat e kapitullit Paaftësia për drejtim të automjetit. Mospërshtatja e shpejtësisë së lëvizjes. Mos mbajtja e distancës së sigurisë në lëvizje dhe ndalesë. Mos respektimi i përparësisë. Gabimet gjatë tejkalimit. Shkëputja nga rruga. 55
10 orë
-
Gabimet gjatë kthimit majtas, ndërrimit të shiritit dhe lëvizjes mbrapa. Këmbësori si shkaktar i fatkeqësisë në trafik.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 4: Pasojat e fatkeqësive në trafikun rrugor
7 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj pasojat e fatkeqësive në trafik; - shpjegoj mënyrën e llogaritjes së pasojave në vende të ndr yshme; - përshkruaj raportin në mes numrit të automjeteve, banorëve dhe pasojave nga fatkeqësitë në trafik. b) -
Temat e kapitullit Fatkeqësitë e trafikut me pasojë dëme materiale. Fatkeqësitë e trafikut me pasojë lëndime trupore. Fatkeqësitë e trafikut me pasojë humbje të jetës. Raporti në mes numrit të banorëve, automjeteve dhe numrit të viktimave nga aksidentet.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
56
Kapitulli 5: Faktorët e sigurisë në trafikun rrugor
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj ndikimin e faktorit “njeri” në sigurinë e trafikut rrugor; - përshkruaj ndikimin e faktorit “automjet” në sigurinë e trafikut rrugor; - përshkruaj ndikimin e faktorit “rrethinë” në sigurinë e trafikut rrugor; - përshkruaj veçoritë themelore të funksionimit të sistemit “njeri-automjet-rrethinë”. b) -
Temat e kapitullit Faktori “njeri”. Karakteristikat personale të drejtuesit të automjetit (këmbësorit). Vetitë psiko-fizike të drejtuesit të automjetit. Kultura dhe edukimi. Sistemi “njeri-automjet-rrethinë”.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 6: Elementet të sigurisë aktive të automjetit a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj elementet aktive të sigurisë së automjetit; - përshkruaj rolin e elementeve; - përshkruaj funksionin dhe karakteristikat e elementeve aktive të sigurisë së automjetit. b) -
Temat e kapitullit Sistemi i frenave të automjetit. Mekanizmi për drejtimin e automjetit. Pneumatikët. Pajisjet sinjalizuese dhe ndriçuese. Pajisjet për zmadhimin e fushës së dukshmërisë. Konstruksionet e ulëseve. Pajisjet për ngrohje, ftohje dhe ventilim të automjetit. Vibrimet e automjetit dhe zhurma.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.
57
12 orë
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 7: Elementet sigurisë pasive të automjetit a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj elementet pasive të sigurisë së automjetit; - përshkruaj rolin e elementeve; - përshkruaj funksionin dhe karakteristikat e elementeve pasive të sigurisë së automjetit. b) -
Temat e kapitullit Karoseria. Dyert e automjetit. Rripat e sigurisë. Mbështetësit e kokës. Xhami erembrojtes. Pozicioni i motorit, rezervarit, gomës rezervë dhe baterisë. Mbrojtësit elastik. Jastëku ajror.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
58
14 orë
Programi i lëndës “Rrugët dhe Objektet Rrugore” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Transporti Rrugor I 11
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të, nxënësi duhet të: - përshkruaj zhvillimin e rrjetit rrugor, - përshkruaj kategoritë e rrugëve; - përshkruaj karakteristikat eksploatuese të rrugës, - përshkruaj ndikimin e automjetit në rrugë; - përshkruaj elementet tërthore të rrugës; - përshkruaj elementet gjatësore të rrugës; - përshkruaj gjendjen e rrugës; - përshkruaj dukshmërinë horizontale dhe vertikale të rrugës; - përshkruaj trasimin e rrugës; - përshkruaj procesin e projektimit të rrugës; - përshkruaj objektet përcjellëse të rrugës; - përshkruaj pajisjet e rrugës; - përshkruaj mirëmbajtjen e rrjetit rrugor. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Hyrje
4 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj historikun e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës; - shpjegoj zhvillimin aktual të rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. b) Temat e kapitullit - Historiku i rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. - Zhvillimi i rrugëve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj historikun dhe zhvillimin e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe; d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - harta të rrjetit rrugor, foto të ndryshme të rrugëve, publikime lidhur me rrjetin rrugor, etj. - Kompjuteri dhe Projektori 59
Kapitulli 2: Klasifikimi i rrjetit rrugor
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruaj klasifikimin e rrugëve sipas kritereve: gjeopolitike, eksploatuese dhe teknike; - përshkruaj klasifikimin e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës; - përshkruaj lidhjet e rrjetit rrugor me shtetet fqinje; - përshkruaj zhvillimin e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. b) -
Temat e kapitullit Klasifikimi i rrugëve sipas kritereve gjeopolitike. Klasifikimi i rrugëve sipas kritereve eksploatuese. Klasifikimi i rrugëve sipas kritereve teknike. Rrjeti rrugor i Republikës së Kosovës. Zhvillimi i rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj klasifikimin e rrugëve sipas kritereve: gjeopolitike, eksploatuese dhe teknike; - shpjegoj klasifikimin e rrugëve të Republikës së Kosovës; - shpjegoj lidhjen e rrugëve të shteteve fqinje me rrjetin e rrugëve të Republikës së Kosovës; - ftojë për diskutim zyrtarë kompetente për të bashkëbiseduar mbi rrjetin rrugor aktual të vendit dhe krahasimin me rrjetet rrugore të aplikuara në vendet tjera (evropiane). d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; harta të rrjetit rrugor; foto të rrugëve të kategorive të ndryshme; publikime lidhur me rrjetin rrugor. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 3: Rrugët dhe objektet rrugore
16 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Qe te bej dallimin e elementeve themelore të projektimit të rrugëve - Te përshkruaj pajisjet rrugore - Shpjegoj ruajtjen e infrastrukturës rrugore - Shpjegoj rëndësinë e mirëmbajtjes se infrastrukturës rrugore b) -
Temat e kapitullit Zhvillimi aktual i rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës. Rrjeti rrugor Evropian. Projektimi i rrugëve. Elementet themelore të projektim të rrugëve. Rrugët në seksionin gjatësor dhe tërthor. Mënyra e ndërtimit të pjesëve të rrugës trotuaret, urat, mbikalimet dhe nënkalimet. 60
-
Mirëmbajtja e infrastrukturës rrugore. Mirëmbajtja e rregullt e rrugës. Mirëmbajtja e shenjave ekzistuese dhe objekteve në rrugë. Zëvendësimi i shenjave ekzistuese dhe rivendosja e sinjalizimit adekuat.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj historikun dhe zhvillimin e rrjetit rrugor të Republikës së Kosovës; - shpjegoj rrjetin rrugor evropian; - shpjegoj projektimin e rrugëve; - shpjegoj elementet themelore të projektim të rrugëve; - shpjegoj rrugët në seksionin gjatësor dhe tërthor; - shpjegoj mënyrën e ndërtimit të pjesëve të rrugës trotuaret, urat, mbikalimet dhe nënkalimet; - shpjegoj mirëmbajtjen e infrastrukturës rrugore; - shpjegoj mirëmbajtjen e rregullt te rrugës; - shpjegoj mirëmbajtjen e shenjave ekzistuese dhe objekteve në rrugë; - shpjegoj zëvendësimin e shenjave ekzistuese dhe montimin e ri te sinjalizimit; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart; Katalogje dhe manuale; Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 4: Elementet teknike të rrugës a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj aksin e rrugës; - përshkruaj profilin gjatësor të rrugës; - përshkruaj profilin tërthor të rrugës; - përshkruaj niveletën e rrugës; - shpjegoj kthesat horizontale (simetrike, josimetrikë dhe serpentinat); - shpjegoj rrezen minimale dhe maksimale të kthesave horizontale; - shpjegoj pjerrtësinë tërthore në kthesa; - shpjegoj kthesat kaluese; - përshkruaj zgjerimin e rrugës në kthesa. b) -
Temat e kapitullit Aksi i rrugës. Profili gjatësor i rrugës. Profili tërthor i rrugës. Niveleta. Kthesat horizontale simetrike. Kthesat horizontale josimetrike. Serpentinat. Kthesat kaluese. Pjerrtësia tërthore në kthesa. Zgjerimi i rrugës në kthesa.
61
30 orë
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj se çka paraqet dhe si formohet boshti i rrugës; - shpjegoj se si paraqitet profili gjatësor dhe tërthor i rrugës; - shpjegoj elementet e kthesave horizontale dhe kthesave kaluese; - shpjegoj pjerrtësinë tërthore në kthesa duke u fokusuar në ndikimin e saj në stabilitetin e automjeteve gjatë lëvizjes në kthesa; - shpjegoj zgjerimin e rrugës në kthesa, përmes një shembulli mbi dallimin e gjurmëve të mjeteve gjatë lëvizjes në kthesa. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart; pjesë të një projekti të rrugëve; foto të elementeve teknike të rrugës (kthesa, pjerrtësi tërthore, etj). Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 5: Teknika e ndërtimit të rrugëve
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - përshkruaj trasenë e rrugës; - përshkruaj principin teknik të trasimit; - përshkruaj principin ekonomik të trasimit; - përshkruaj principin estetik të trasimit; - përshkruaj trupin e rrugës; - përshkruaj materialet që përbëjnë trupin e rrugës. b) -
Temat e kapitullit Traseja e rrugës. Principi teknik i trasimit të rrugës. Principi ekonomik i trasimit të rrugës. Principi estetik i trasimit të rrugës. Trupi i rrugës. Materialet e trupit të rrugës. Proceset për formimin e trupit të rrugës.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj se çka paraqet dhe si formohet traseja e rrugës si dhe principet që aplikohen për formimin e saj; - shpjegoj se si formohet trupi i rrugës me të gjitha karakteristikat; - përshkruaj materialet që përdoren për formimin e trupit të rrugës (dheu, zhavorri sipas fraksioneve të ndara në shtresa); - shpjegoj proceset e nevojshme për formimin e trupit të rrugës (gërmimi, mbushja, ngjeshja, hapja e kanaleve anësore); - ftojë inxhinier të ndërtimit të rrugëve për bashkëbisedim. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart; pjesë të një projekti të rrugëve; Kompjuteri dhe Projektori 62
Programi i lëndës “Shenjat e Trafikut dhe Sinjalizimi Rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të, nxënësi duhet të: - përshkruaj llojet e sinjalizimit; - përshkruaj sinjalizimin vertikal - përshkruaj sinjalizimin horizontal - shpjegoj përmbajtjen e shënjave të rrezikut për nga forma, madhësia, dhe ngjyra - të mësoj dhe të dij domethenjen e shënjave te rrezikut - shpjegoj përmbajtjen e shënjave urdhëruese për nga forma, madhësia, dhe ngjyra; - të shpjegoj ndarjen e shenjave udhëruese dhe të beje dallimin e tyre - të mësoj dhe të dij domethenjen e shënjave te udhëruese - përshkruaj sinjalizimit horizontal (llojet e vijave gjatesore dhe terthore ne rruge) dhe të dijë domethenjen e tyre - rëndësinë dhe përshkruaj kriteret për vendosjen e sinjalizimit horizontal; II Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë
III Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Në përgjithesi për sinjalizimin rrugor a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Në pergjithësi për sinjalizimin vertikal, horizontal dhe atë ndriques. - shpjegoj ndarjen e sinjalizimit rrugor b) Temat e kapitullit - njohuri të përgjithshme lidhur me sinjalizimin rrugor - ndarja e sinjalizimit rrugor c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming) dhe të merr shembuj konkret ; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
63
4 orë
Kapitulli 2: Shënjat e Rrezikut
14 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj përmbajtjen e shënjave të rrezikut për nga forma, madhësia, dhe ngjyra; - të mësoj dhe të dij domethenjen e shënjave te rrezikut. b) Temat e kapitullit - njohuri te përgjithshme lidhur me shënjat e rrezikut. - rruge e deformuar , gropë, kurrize, kthese e rrezikshme djathtas, majtas, kthese e dyfishte (e para djathtas ose majtas). - vendkalim i linjese se tramvajit, kalim binaresh me tra kalimi dhe pa tra kalimi, panelet e largesise. - Afërsi vendkalimi per kembesor, kalim biqikletash, tatpjetë dhe përpjetë e rrezikshme. - ngushtim rruge simetrike, asimetrike (majtas djathtas), ure levizese, buze rruge e rrezikshme, rruge e rreshqitshme. - Kafshë shtepiake dhe te egra endese, qarkullim dyaneshem, qarkullim rrethrrotullues. - dalje ne mol ose mbi dige, material i paqendrueshem mbi rruge, rënje guresh, afërsi sinjalesh ndriquese. - Afërsi mjete fluturuese, erë e fortë anësore, rrezik zjarri, rreziqe tjera. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming) dhe të merr shembuj konkret ; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela. katalogje të ndryshme që përmbajnë këto lloje të shënjave. flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori.
Kapitulli 3: Shenjat Urdhëruese
4 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj përmbajtjen e shënjave urdhëruese për nga forma, madhësia, dhe ngjyra; - të shpjegoj ndarjen e shenjave udhëruese dhe të beje dallimin e tyre. - të mësoj dhe të dij domethenjen e shënjave te udhëruese. b) Temat e kapitullit - Në pergjithesi per shenjat urdheruese (te drejte kalimi, ndaluese, detyruese) - Ndarja e shenjave urdheruese c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming) dhe të merr shembuj konkret ; - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.
64
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; katalogje të ndryshme që përmbajnë këto lloje të shënjave flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 4: Shenjat e të drejtes së kalimit
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj përmbajtjen e shënjave te se drejtes se kalimit; - të mësoj dhe të dij domethenjen e shënjave te se drejtes se kalimit. b) Temat e kapitullit Shenjat: - Kryqezim me te drejt kalimi djathtas ( Udhekryq i rendesise se njejt ). - Kryqezimi i rrugeve dytesore me rrugen me perparesi kalimi ( Kendi i d rejte ). - Kryqezim ne form ’’ T ’’ me te drejt kalimi. - Kryqezim ( Piketakim djathtas ose majtas nen kend ). - Kryqezimi i rrugeve me perparesi kalimi (Paralajmerim per te dhen te drejten e kalimit ). - Shenja ” STOP ’’- ndal dhe jep përparësi. - Rruge me perparesi kalimi dhe fundi i rruges me perparesi kalimi. - Dhenia e te drejtes se kalimit ne rruget me qarkullim te njeanshem alternativ. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret se ku perdoren keto shenja; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori.
Kapitulli 5: Shenjat ndaluese
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj përmbajtjen e shënjave ndaluese për nga forma, madhësia, dhe ngjyra; - të mësoj dhe të dije domethenjen e shënjave ndaluese. b) Temat e kapitullit Shenjat: - Ndalim qarkullimi, ndalim qarkullimi per kategori te veqanta mjetesh. - Ndalim kalimi - Ndalim parakalimi, fundi i ndalim parakalimit, ndalim parakalimi i mjeteve mbi peshe 3.5 t, fundi i ndalim parakalimit per mjetet me peshe mbi 3.5 t. - Largesia minimale e detyrueshme. - Kufizimi i shpejtesise maksimale, fundi i kufizimit te shpejtesise maksimale, ndalim borie ( sirene ). - Ndalim qarkullimi per kategorite veqanta mjetesh. 65
-
Shenjat e kufizimit te permasave dhe te peshes se mjeteve. Shenjat e vend ndalimit, te qendrimit dhe te parkimit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret se ku perdoren keto shenja; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori.
Kapitulli 6: Shenjat Detyruese
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj përmbajtjen e shënjave detyruese për nga forma, madhësia, dhe ngjyra; - të mësoj dhe të dij domethenjen e shënjave te detyruese. b) Temat e kapitullit - Drejtim i detyrueshem, paralajmrim i drejtimit të detyrueshem - Drejtimet e lejuara, kalimet e lejueshme, rrethëqarkullim, kufizimi dhe fundi i shpejtësisë minimale, vendosje e detyruar e zingjireve te borës - Qarkullim i rezervuar për kategori te veqanta te mjeteve - Shenjat detyruese të veqanta - Panelet plotësuese c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret se ku perdoren keto shenja; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori.
66
Kapitulli 7: Shenjat Udhëzuese
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj përmbajtjen e shënjave udhezuese për nga forma, madhësia, dhe ngjyra; - të mësoj dhe të dij domethenjen e shënjave te udhezuese. b) -
Temat e kapitullit Shenjat e qarkullimit të një anëshem Shënjat e përzgjedhjes Shënjat e drejtimit Shënjat e identifikimit të rrugës Shenjat e lokalizimit dhe shenjat turistike Shenjat të dobishme për drejtimin e mjetit Shenjat e përdorimit dhe ndrrimit të shiriti qarkullues Shenjat udhezuese që tregojnë sherbime Shenja të perkohshme dhe shenjat e kantierit rrugor Shenjat plotësuese
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori.
Kapitulli 8: Sinjalizimi horizontal
16 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj ne pergjithesi per sinjalizimin horizontal; - të dije permasat dhe vendosjen e vijave te sinjalizimit horizontal. b) -
Temat e kapitullit Vijat gjatësore ndarja Vijat e korsise dhe të ndarjes së drejtimit të qarkullimit Vijat anësore Vijat nderlidhëse Vijat udhëzuese në kryqëzime Vijat terthore ose të ndalesës Vendkalimet për këmbësor Vendkalimet per biqikleta Vijat e percaktimit të vendeve të qendrimit ( Parkimit ) Vijat e percaktimit të vendstacioneve të autobusit dhe trolejbusit Shigjetat drejtuese dhe korsit e specializuara Shigjetat e rikthimit Paralajmrim i ndalimit të qëndrimit Paralajmrime të ndryshme 67
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore ; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe projektori.
68
Programi i lëndës “Mjekësia dhe Psikologjia në Trafikun Rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën e 12-të, nxënësi duhet të: - Shpjegon parimet themelore e ndihmës së parë; - Shpjegon rolin dhe rëndësin e shpetimtarit në ofrimin e ndihmës së parët - Shpjegon mjetet doracake për dhenjen e ndihmës së parë - Shpjegon vlerësimin e vendit të aksidentit, shkallen e rrezikshmerisë të lenduareve dhe rrezikshmerin e shpetimtarit - Shpjegon egzaminimet parësore dhe dytësore të lenduareve ose të sëmureve - Shpjegon mekanizmin e lendimeve në trafik - Shpjegon ndihmen e parë në gjakëderdhjet akute - Shpjegon proceduren e bartjes të përsonave të aksidentuar nga vendi i aksidentit - Shpjegon konceptet themelore të psikologjisë sociale - Shpjegon karakteristikat personale të ngasësit - Shpjegon rëndësinë e palestrës, pushimit dhe shëndetit - Shpjegon njohuritë themelore të marrëdhënieve të njeriut dhe puna ekipore.
II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Parimet themelore dhe rëndësia e ndihmës së parë
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Tregoj rëndësin e ndihmës së parë - Tregoj rolin personave në shpetimin e jetes së personave të personave të lënduar - Tregoj njohjën e rrethanave dhe marrjën e vendimit në ofrimin e ndihmës së parë - Vlerësimi i vendit të aksidentit, shkalla e rrezikshmerisëe të lënduarëve dhe rrezikshmeria e shpetimtarit b) Temat e kapitullit - Parimet themelore dhe rëndësia e ndihmës së parë. - Roli i shpetimtarit në ofrimin e ndihmës së parë - Njohja dhe vlerësimi i nevojave për ndihmë të parë - Marrja e vendimit në ofrimin e ndihmës së parë - Egzaminimi parësor pastrimi dhe lirimi i rrugeve të frymarrjës - Egzaminimi dytësor shikimi i sistemeve të të gjitha pjesëve të trupit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj me fotografi shembuj konkret të dhënjes së ndihmës së parë; - angazhoj nxënësit që të japin ndihme të parë njëri tjetrit. 69
-
Ushtrimet duhet të kryhet gjatë zbatimit të njësive njës ive mësimore
d) Kushtet për realizimin e kapitullit ka pitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së p arë - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 2: Vlerësimi dhe përcjellja e shenjave jetësore
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - Të fitoj njohuri lidhur me shenjat jetësore ; - Te fitoj njohuri idhur id hur me kontrollimin e temperatures, temperatures, frymarrjes, frymarrjes, pulsit, pu lsit, shtypjen e gjakut dhe shikimin e bebzave te syrit dhe lekures b) -
Temat e kapitullit ka pitullit Vlerësimi dhe përcjellja e shenjave jetësore Temperatua Frymarrëja Pulsi Shtypja e gjakut Shikimi i bebëzave të syrit dhe lëkurës.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj me fotografi shembuj konkret të dhënjes së ndihmës së parë; - angazhoj nxënësit që të japin ndihme të parë p arë njëri tjetrit. - ushtrimet duhet të kryhet gjatë zbatimit të njësive n jësive mësimore d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së parë - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 3: Fashimi, materiali fashues dhe mjetet për imobilizim a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj mjetet e nevojshme për ndihmë të parë; - të shpjegoj lidhjen e pjesëve të lenduara lendu ara përmes mjeteve për ndihmë të parë b) Temat e kapitullit - Mjetet doracake per dhenjen e ndihmës së parë - Kutia e ndihmes së parë - Fashimi - Fashimi i kokës - Fashimi i gjymtyrëve të sipërme. c) Udhëzime didaktike për kapitullin kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj me fotografi shembuj konkret të dhënjes së ndihmës së parë; - angazhoj nxënësit që të japin ndihme të parë p arë njëri tjetrit. - Ushtrimet duhet të kryhet gjatë zbatimit të njësive njës ive mësimore
70
9 orë
d) Kushtet për realizimin e kapitullit ka pitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së parë. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 4: Mekanizmi i lendimit në aksidentet e trafikut rrugor
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - Të shpjegoj lendimet më të shpeshta nga aksidentet ballore, anësore, anësore, gjatë ndeshjeve në pjesën anësore, gjatë përplasjës p ërplasjës me këmbësor - Shpjegoj ndihmën e parë në gjakëderdhjet akute, hunda dhe veshi b) Temat e kapitullit - Lendimet më të shpeshta nga aksidentet ballore - Lendimet nga aksidentet anësore - Lendimet nga goditjet në pjesën e pasme të mjetit - Lendimet gjatë përplasjes së mjetit me kembësor - Rripi i sigurisë dhe lendimet e fshehura - Ndihma e parë në gjakderdhjet gjakderdhjet akute - Ndihma e parë te gjakderdhjët gjakderdhjët nga hunda dhe veshi veshi c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj shpjegimin e lendime nga aksidente me shembuj konkret; d) Kushtet për realizimin e kapitullit ka pitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së parë - Kompjuteri dhe projektori Kapitulli 5: Tërheqja – Bartja e të aksidentuarëve nga vendi i aksidentit
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj se si behet transporti i përsonave të lënduar gjatë aksidentit të trafikut - shpjegoj menyren e bartjës të personave të lënduar b) Temat e kapitullit - Transporti i të lënduareve dhe të sëmureve - Mënyra e bartjës së të lënduarë c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Të merr shembuj konkret lidhur me transportin dhe mënyrat e bartjes të p ersonave të lenduar dhe të sëmurë ; d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së p arë - Kompjuteri dhe projektori
71
Kapitulli 6: Vetit psikofizike të njeriut n jeriut
9 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj funksionet e shqisave - shpjegoj rolin e aftesive psikofizike gjatë drejtimit të mjetit b) Temat e kapitullit - Funksionet e shqisave - Shqisa e të pamurit - Shqisa e të degjuarit, prekjes, nuhatjes, baraspeshës. - Aftësit psikomotorike - Aftësit mentale c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Të merr shembuj shembuj konkret lidhur me aftesit psikofizike psikofizike të njeriut; d) Kushtet për realizimin e kapitullit ka pitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së parë - Kompjuteri dhe projektori Kapitulli 7: Psikologjia sociale
7 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - Shpjegoj njohuri themelore lidhur me përgjegjesit individuale dhe kolektive - Shpjegon edukaten dhe qeshtjen e kulturës në trafik - Shpjegoj ndikimin e stresit, lodhjes, alkoolit dhe drogës gjatë drejtimit të mjetit ; b) Temat e kapitullit - Përgjegjësia: individuale dhe kolektive - Motivimi dhe demotivimi - Çështjet e "kulturës" - Stresi në shtëpi dhe në punë - Gjumi dhe Lodhja: puna me ndërrime - Ndikimi i alkoolit dhe drogës drogës c) Udhëzime didaktike për kapitullin ka pitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret për përgjegjësit individuale dhe kolektive - Të tregoj përmes videove videove të ndyshme, ndyshme, ngasjen e mjetit mjetit nën ndikimin e alkoolit, medikamenteve medikamenteve dhe d he drogës. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së p arë - Kompjuteri dhe projektori
72
Kapitulli 8: Kushtet e punës
7 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Shpjegon ndikimin e kushteve të punës gjatë drejtimin e mjetit motorik b) Temat e kapitullit - Zhurma dhe tymi - Ndriqimi - Klima dhe temperatura - Mjedisi i punës c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj me fotografi dhe shembuj konkret ndikimin e kushteve të punës gjatë drejtimit të mjetit motorik d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pajisje themelore për dhënje të ndihmës së p arë - Kompjuteri dhe projektori
73
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE
“Mirëmbajtja e automjeteve” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
Numri i modulit 3 Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime në mirëmbajtjen e Qëllimi i automjeteve, fokusuar në mirëmbajtje të pajisjeve më të thjeshta të modulit automjeteve. 5 kredite (50 orë) Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për mirëmbajtjen e automjeteve. Përmbajtja: mësuarit (RM) - Përgatitja e hapësirës për vendosjen e automjetit. dhe përmbajtja - Kontrolli i nivelit të ujit të motorit. - Kontrolli i nivelit të vajit të motorit. - Kontrolli i nivelit të fluidit të frenave. - Vendosja e pajisjes për matjen e shtypjes së ajrit në valvolën e gomave. - Kontrolli i shtypjes së ajrit në goma. - Kontrolli i nivelit të konsumimit të gomave. - Vendosja e pajisjeve për matjen e gjeometrisë së rrotave. - Kontrolli i gjeometrisë së rrotave. - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës. RM 2 Nxënësi kryen shërbimet e thjeshta për mirëmbajtjen e automjeteve. Përmbajtja:
-
Procedurat e vlerësimit
Shtimi i sasisë së nevojshme të ujit në ftohës të motorit. Shtimi i sasisë së nevojshme të vajit në motor. Shtimi i sasisë së nevojshme të fluidit të frenave. Rritja/ulja e shtypjes së ajrit në goma. Vendosja e vinçit në dyshemenë e automjetit për zëvendësimin e gomave. Zëvendësimi i gomave. Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes në punë gjatë mirëmbajtjes së automjeteve.
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: Rezultatet e të mësuarit RM IV Instrumentet e vlerësimit Kriteret e realizimit KR
74
RM 1
RM 2
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - përgatisë hapësirën për vendosjen e mjetit; - lexojë dhe interpretoj nivelin e ujit në motor sipas metodës së leximit; - lexojë dhe interpretoj nivelin e vajit në motor sipas metodës së leximit; - lexojë dhe interpretoj nivelin e fluidit të frenave sipas metodës së leximit; - vendosë pajisjen për matjen e shtypjes së ajrit në valvolën e gomave; - lexojë dhe interpretoj vlerën e shtypjes së ajrit në goma; - kontrollojë nivelin e konsumimit të gomave; - vendosë pajisjet për matjen e gjeometrisë së rrotave; - lexojë dhe interpretoj gjeometrinë e rrotave; - përzgjedhë drejtë mjetet dhe veglave të punës të nevojshme për kryerjen e punimeve të përshkruara; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes në punë gjatë kryerjes së veprimeve përgatitore për mirëmbajtjen e automjeteve.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - shtojë sasinë e nevojshme të ujit në ftohës të motorit dhe matë nivelin e tij; - shtojë sasinë e nevojshme të vajit në motor dhe matë nivelin e tij; - shtojë sasinë e nevojshme të fluidit të frenave dhe bëj kontrollin përkatës; - shtojë/pakësojë sasinë e nevojshme të shtypjes së ajrit në goma; - vendosë vinçin në dyshemenë e automjetit për zëvendësimin e gomave; - bëj zëvendësimin e gomave të konsumuara; - mirëmbajë veglat dhe pajisjet e punës; - pastrojë sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes në punë gjatë veprimeve për mirëmbajtjen e automjeteve.
75
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
-
-
-
Baza materiale e domosdoshme
Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, ofiçina, në shkollë apo jashtë saj. Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të proceseve të mirëmbajtjes së automjeteve dhe përdorimit të mjeteve e veglave të punës. Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për mirëmbajtjen e automjeteve, si: kontrollimi i nivelit të ujit në ftohës, nivelit të vajit në motor, shtypjes së ajrit në goma etj. Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve të mirëmbajtjes së automjeteve në situata të veçanta. Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë zbatimin e rreptë të rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve. Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Pajisjet për ngritjen e mjetit gjatë zëvendësimit të gomave. - Pajisjet për kontrollin e gjeometrisë së rrotave. - Punto, çekiç, dalta, çelësa për shtrëngim bulonash, lopatë, fshesë etj. - Skema të tipave të ndryshme të automjeteve. - Rregullore, standarde, manuale.
76
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE
“Kontrollimi teknik i automjeteve të lehta” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
Numri i modulit 4 Një modul që aftëson nxënësit për të kontrollin e automjeteve të Qëllimi i udhëtarëve dhe automjeteve të lehta të mallrave (deri 3.5t), të modulit identifikojë defektet eventuale që kanë të bëjnë me: karrocerinë, motorin, sistemin e furnizimit me karburant, sistemi për largimin e gazrave, sistemin e drejtimit, mbështetjes, transmisionit, frenimit, rrotave, gomave, dritave, pajisjeve ndihmëse, instrumenteve si dhe përgatitjen e raportit mbi kontrollin dhe defektet e automjetit. Kohëzgjatja e 7 kredite (70 orë) modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për kontrollimin e automjeteve. Përmbajtja: mësuarit (RM) - Zgjedhja dhe përgatitja e hapësirës për kontrollin e dhe përmbajtja automjeteve. - Zgjedhja dhe përgatitja e pajisjeve ndihmëse dhe veglave për kontroll të automjeteve. - Identifikimi i llojit dhe modelit të automjetit. - Shënimi i të dhënave të automjeteve. - Aplikimi i masave të sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit. RM 2 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në karrocerinë e automjeteve. Përmbajtja:
-
Identifikimi i llojit të karrocerisë. Identifikimi i hapësirave të ngarkuara. Kontrollimi dhe identifikimi i defekteve në karrocerinë e automjetit. Kontrollimi i nivelit të korrozionit në karrocerinë e automjetit. Paraqitja e rrezikut nga korrozioni. Gjendja e ngjyrës së automjetit dhe krahasimi me shënimin në regjistrin e automjetit. Identifikimi i dëmtimeve mekanike në karroceri. Paraqitja e rrezikut nga korrozioni. Regjistrimi i të dhënave nga kontrollimi i karrocerisë së automjetit.
77
RM 3 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në motor, në sistemin për largimin e gazrave dhe furnizimin me karburant. Përmbajtja:
-
Kontrollimi i regjimit të punës së motorit. Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i regjimit të punës së motorit. Paraqitja e rrezikut potencial nga defektet në motor. Kontrollimi i sistemit për largimin e gazrave. Matja e nivelit të gazrave të liruara. Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i sistemit për largimin e gazrave. Kontrollimi i sistemit të furnizimit me karburant. Mbajtja e shënimeve nga kontrolli i sistemit për furnizimin me karburant. Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollimit të automjetit.
RM 4 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në sistemin e drejtimit, mbështetjes dhe transmisionit. Përmbajtja:
-
Identifikimi i pajisjeve të sistemit të drejtimit. Identifikimi i defekteve në sistemin e drejtimit. Paraqitja e rrezikut potencial nga defektet e sistemit të drejtimit. Identifikimi i pajisjeve të sistemit të mbështetjes. Identifikimi i defekteve në sistemin e mbështetjes. Identifikimi i pajisjeve të sistemit të transmisionit. Identifikimi i defekteve në sistemin e transmisionit. Paraqitja e rrezikut potencial nga defektet e sistemit të transmisionit. Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i sistemit të drejtimit, mbështetjes dhe transmisionit. Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollimit të automjetit.
RM 5 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në sistemin e frenimit, rrotave dhe gomave. Përmbajtja:
-
Identifikimi i sistemit të frenimit të automjetit. Identifikimi i defekteve në sistemin e frenimit. Kontrollimi i rrotave. Identifikimi i defekteve të rrotave. Kontrollimi i gomave të automjetit. Identifikimi i defekteve të gomave. Paraqitja e rreziqeve nga defektet në sistemin e frenimit, në rrota dhe goma. Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i sistemit të frenimit, rrotave dhe gomave. Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollit të automjetit. 78
RM 6 Nxënësi bën kontrollimin dhe identifikon defektet në dritat, pajisjet ndihmëse dhe instrumentet e automjetit. Përmbajtja:
-
Identifikimi dhe kontrollimi i dritave të detyrueshme. Kontrollimi i pajisjeve ndihmëse. Kontrollimi i instrumenteve të automjetit. Paraqitja e rreziqeve nga defektet në drita, pajisjet ndihmëse dhe në instrumentet e automjetit. Mbajtja e shënimeve nga kontrollimi i dritave, pajisjeve ndihmëse dhe instrumenteve të automjetit. Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollit të automjetit.
RM 7 Nxënësi përgatit raportin mbi kontrollimin dhe identifikimin e defekteve në automjet. Përmbajtja:
-
Procedurat e vlerësimit
Të dhënat mbi automjetin. Përshkrimi i pajisjeve të kontrolluara. Paraqitja e defekteve të identifikuara dhe veprimet kundërligjore që paraqesin.
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit
RM 1
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - zgjedhë hapësirën e mjaftueshme për kontroll të automjeteve; - përgatisë hapësirën për kontrollin e mjeteve; - zgjedhë në mënyrë korrekte pajisjet ndihmëse dhe veglave që ndihmojnë në kontrollin e automjetit; - përgatisë pajisjet ndihmëse dhe veglat e punës; - identifikojë llojin, modelin e automjetit; - mbajë shënimet në mënyrë korrekte; - zbatojë masat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit.
79
RM 2
RM 3
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli:
KR
Nxënësi duhet të: - identifikojë llojin e karrocerisë (sistemin) në mënyrë korrekte; - identifikojë në mënyrë korrekte hapësirat e ngarkuara (traversat, kushinetat etj.). - aplikojë formën e kontrollit të karrocerisë në përputhje me procedurat relevante të kontrollit; - identifikojë defektet në karrocerinë e automjetit përmes kontrollit vizual; - identifikojë pajisjet e gërryera; - paraqes drejtuesit të automjetit rrezikun potencial që vjen nga korrozioni; - krahasojë ngjyrën e automjetit me shënimin në regjistrin e automjetit; - identifikojë dëmtimet mekanike në lidhjet e pjesëve të karrocerisë; - paraqes drejtuesit të automjetit rrezikun potencial që vjen nga dëmtimet mekanike; - regjistrojë të dhënat e kontrollit të automjetit në formularët përkatës.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - aplikojë metodat e testeve dhe kontrollit në përputhje me procedurat relevante të kontrollit të automjeteve; - identifikojë të gjitha defektet e motorit përmes inspektimit/kontrollit vizual; - paraqes drejtuesit të automjetit rrezikun potencial nga defektet në motor; - identifikojë defektet në sistemin e largimit të gazrave përmes matjeve të sakta të nivelit të gazrave të liruara; - identifikojë defektet në sistemin e furnizimit me karburant (rrjedhje, dëmtime mekanike, shkëputje nga lidhjet si shkak i konsumit etj); - paraqes drejtuesit të automjetit rrezikun potencial nga defektet në sistemin e largimit të gazrave dhe atë të furnizimit me karburant; - mbajë shënimet e duhura për të gjitha defektet e identifikuara nga kontrolli; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollit të automjetit.
80
RM 4
RM 5
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli:
KR
Nxënësi duhet të: - identifikojë saktë sistemin e drejtimit përmes kontrollit vizual; - identifikojë të gjitha defektet e sistemit të drejtimit (këndin e lirë të timonit, lëvizjen e kufizuar të timonit, rrjedhjen e vajrave/yndyrave nga lidhjet – tirantet, grushtet, montimin jokorrekt, dëmtimet mekanike në krahët e sistemit të drejtimit etj); - paraqes drejtuesit të mjetit rrezikun potencial nga ato defekte; - identifikojë drejtë sistemin e mbështetjes; - identifikojë saktë tipin e sustave dhe amortizatorëve në pjesën e përparme dhe të pasme të automjetit; - identifikojë të gjitha defektet në sistemin e mbështetjes (shkëputjen e gominave, torzionin e shufrave dhe spiraleve pneumatike, rrjedhjen e vajit nga amortizatorët etj); - paraqes drejtuesit të mjetit rrezikun potencial nga defektet në sistemin e mbështetjes; - identifikojë saktë sistemin e transmisionit të automjetit; - identifikojë defektet në sistemin e transmisionit (rrjedhjen e vajit, konsumimin e lidhjeve, montimin jo korrekt); - paraqes drejtuesit të mjetit rrezikun potencial nga defektet e sistemit të transmisionit; - mbajë shënimet e duhura për të gjitha defektet e identifikuara nga kontrolli; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollit të automjetit.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - identifikojë llojin e sistemit të frenimit si dhe tipin e njësive në kuadër të sistemit të frenimit; - kontrollojë performancën e sistemit të frenimit përmes testimit të tij; - identifikojë të gjitha defektet e sistemit të frenimit (lëvizjen e tepërt të pedalit të frenit, rrjedhjen e fluidit të frenave, dëmtimin e gypave të frenave, konsumim e disqeve të frenave, shkëputjen e kavos së frenit të dorës etj.); - kontrollojë në mënyrë vizuale të gjitha rrotat një nga një, duke identifikuar tipin e rrotave; - identifikojë të gjitha defektet në rrota (mungesën e bulonave të rrotave, vendosjen jokorrekte të bulonave të rrotave, shtrembërimin ose çarjen e rrotave, vendosjen jostandarde dhe të përzier e rrotave); 81
-
-
RM 6
RM 7
kontrollojë në mënyrë vizuale gomat, duke identifikuar llojin dhe konstruksionin e gomave; identifikojë të gjitha defektet në goma (konsumin e tepërt, fryrjen e tepërt, fryrjen e pakët, gërryerjen, krijimin e gungave në pjesën anësore, ndarjen e shtresave etj); paraqes drejtuesit të automjetit rreziqet nga defektet në sistemin e frenimit, në rrota dhe goma; mbajë shënimet e duhura për të gjitha defektet e identifikuara nga kontrolli; zbatojë rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollit të automjetit.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - identifikojë dhe kontrollojë të gjitha pajisjet ndriçuese obliguese: dritat e përparme, anësore, treguesit, stop dritat, dritat e pasme; - identifikojë dhe kontrollojë të gjitha pajisjet ndihmëse të automjetit: dritat e mjegullës, fshirëset e xhamit, pasqyrat; - testojë të gjitha pajisjet ndriçuese obliguese dhe ndihmëse të automjetit duke identifikuar defektet e mundshme; - testojë dhe identifikojë defektet në matësin e shpejtësisë dhe llambat paralajmëruese; - paraqes drejtuesit të automjetit rreziqet nga defektet në drita, pajisjet ndihmëse dhe instrumentet e automjetit; - mbajë shënimet e duhura për të gjitha defektet e identifikuara nga kontrolli; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit gjatë kontrollit të automjetit.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
Nxënësi duhet të: - hedhë saktë të dhënat e automjetit: targën, llojin, modelin, numrin e shasisë, emrin e pronarit, datën dhe kohën e inspektimit, personat prezent; - përpilojë në mënyrë të saktë raportin mbi kontrollin e automjetit; - përpilojë në mënyrë të saktë raportin mbi defektet e identifikuara gjatë ekzaminimit të automjetit. - përshkruaj saktë secilin nga defektet se çfarë veprimi kundërligjor paraqet. - Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, në shkollë apo jashtë saj. - Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të procedurave për kontrollimin teknik të automjeteve të lehta. 82
- Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për kontrollimin teknik të automjeteve - Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të kontrollimit teknik të automjeteve. - Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë zbatimin e rreptë të rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve. - Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.
Baza materiale e domosdoshme
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Hapësira e nevojshme për kontrollimin e automjeteve, e pajisur me pajisjet e nevojshme për kontrollim të automjeteve. - Formular për shënimin e pajisjeve të inspektuara si dhe defekteve të identifikuara. - Mbajtëse formularësh. - Jelek të sigurisë (fluoreshent). - Manuale për inspektimin e automjeteve. - Manuale mbi defektet më të shpeshta të pajisjeve të automjetit.
83
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE
“Leximi i projekteve të sinjalizimit dhe vendosja e sinjalizimit rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
Numri i modulit 5 Një modul që aftëson nxënësit për të përpiluar planin e sinjalizimit Qëllimi i në udhëkryqe të thjeshta ( udhëkryqe të formës T dhe + me nga një modulit shirit qarkullimi në secilin drejtim). 7 kredite (70 orë) Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për përpilimin e planit të sinjalizimit. mësuarit (RM) Përmbajtja: dhe përmbajtja - Leximi dhe interpretimi i situatës në udhëkryq. - Definimi i shiritave qarkulluese (gjerësia). - Përzgjedhja e mjeteve dhe pajisjeve të punës. RM 2 Nxënësi vendos shenjat horizontale dhe vertikale në planin e sinjalizimit. Përmbajtja:
-
Vendosja e vijës ndarëse të shiritave qarkullues. Vendosja e shenjave të ndalimit të obligueshëm. Vendosja e shenjave të prioritetit të qarkullimit. Vendosja e shenjave të obligimit të lëvizjes. Vendosja e vendkalimeve të këmbësorëve. Zbatimi i rregullave dhe standardeve të aplikueshme për përpilimin e planit të sinjalizimit.
RM 3 Nxënësi vendos shenjat në planin e sinjalizimit. Përmbajtja:
-
Definimi i sipërfaqes qarkulluese të automjeteve. Matjet dhe shënimet përkatëse nga situata në udhëkryq. Definimi i ishujve të trafikut. Definimi i pikave të konfliktit gjatë qarkullimit të mjeteve në udhëkryq,. - Përcaktimi i sasisë së shenjave të përdoruara në planin e sinjalizimit (paramasa dhe parallogaria). - Zbatimi i rregullave dhe standardeve të aplikueshme për përpilimin e planit të sinjalizimit
84
Procedurat e vlerësimit
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: Rezultatet e të mësuarit RM IV Instrumentet e vlerësimit Kriteret e realizimit KR
RM 1
RM 2
RM 3
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - lexojë dhe interpretoj saktë situatën në udhëkryq; - identifikojë drejtë pozicionin për vendosjen e shenjave në planin e sinjalizimit; - përzgjedhë drejtë shenjat e nevojshme për vendosje në planin e sinjalizimit.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - lexojë me saktësi të dhënat nga situacioni i udhëkryqit; - bëj ndarjen e sipërfaqes qarkulluese të automjeteve dhe udhëtarëve në mënyrë të saktë; - vendosë shenjat në plan sipas kategorizimit të tyre duke aplikuar shenjat e përshtatshme për atë plan sinjalizimi; - zbatojë rregullat nga vizatimi teknik dhe standardet e aplikueshme për përpilimin e planit të sinjalizimit.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - zbatojë rregullat për rritjen e sigurisë së pjesëmarrësve në qarkullim, - përcaktoj pikat e konfliktit në bazë të qarkullimit të planifikuar sipas planit (të ofrojë zgjidhjen me sa më pak pika konflikti); - përcaktoj sasinë e shenjave të aplikuara në planin e sinjalizimit; - zbatojë rregullat dhe standardet e aplikueshme për përpilimin e planit të sinjalizimit.
85
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
-
-
-
Baza materiale e domosdoshme
Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, në shkollë apo jashtë saj. Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të proceseve të vendosjes së shenjave vertikale dhe horizontale të sinjalistikës rrugore në planet e sinjalizimit. Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për vendosjen e shenjave të sinjalistikës rrugore në planin e sinjalizimit, si identifikimi i lokacionit të vendosjes së shenjës, përputhshmëria në mes shenjave horizontale dhe vertikale etj. Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve të planit të sinjalizimi Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë zbatimin e rreptë të rregullave dhe standardeve për përpilimin e planit të sinjalizimit Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Pajisje për vizatim teknik. - Formate për vizatim teknik (A3 …A1). - Katalogë të shenjave të sinjalizimit. - Standardet mbi përpilimin e planeve të sinjalizimit. - Plan të sinjalistikës rrugore.
86
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE
“Mirëmbajtja rrugore dhe mirëmbajtja e sinjalizimit rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
Numri i modulit 6 Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime për vendosjen e Qëllimi i shenjave të sinjalistikës rrugore, si ato vertikale edhe ato horizontale modulit që e ndihmojnë për qarkullimin e sigurt të automjeteve. 7 kredite (70 orë) Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për vendosjen e sinjalistikës rrugore. Përmbajtja: mësuarit (RM) - Leximi dhe interpretimi i planit të sinjalistikës rrugore. dhe përmbajtja - Identifikimi i lokacionit për vendosjen e shenjave. - Vendosja e shenjave të sigurisë. - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës. RM 2 Nxënësi vendos shenjat vertikale në rrugë. Përmbajtja:
-
Hapja e gropës. Vendosja dhe nivelimi i detalit të fundit. Vendosja dhe shtrëngimi i mbajtësit vertikal të shenjës. Vendosja dhe shtrëngimi i shenjës përkatëse. Mirëmbajtja e veglave, pastrimi i shenjës dhe sistemimi i vendit të punës. Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë vendosjes së shenjave vertikale në rrugë.
RM 3 Nxënësi vendos shenjat horizontale në rrugë. Përmbajtja:
-
Procedurat e vlerësimit
RM 1
Pastrimi i sipërfaqes qarkulluese të automjeteve. Matjet dhe shënimet përkatëse. Vendosja e shabllonit të shenjës përkatëse. Lyerja me ngjyrat përkatëse. Mirëmbajtja e mjeteve, veglave të punës dhe pastrimi i vendit të punës. - Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë vendosjes së shenjave horizontale në rrugë. Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit Instrumentet e vlerësimit IV KR Kriteret e realizimit Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli IV
87
RM 2
RM 3
KR
Nxënësi duhet të: - lexojë dhe interpretoj saktë planin e sinjalistikës rrugore; - identifikojë drejtë lokacionin për vendosjen e shenjave; - vendosë shenjat e sigurisë për shkak të punimeve në rrugë; - përzgjedhë drejtë mjetet dhe veglave të punës të nevojshme për kryerjen e punimeve të vendosjes së shenjave të sinjalistikës (konet, shenjat e kufizimit të shpejtësisë etj.) rrugore.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - hapë gropën sipas dimensioneve të detalit të fundimit të shenjës; - vendosë dhe nivelojë detalin e fundimit, pa shkaktuar dëmtim të pjesës për ankerimin e mbajtësit të shenjës dhe duke bërë nivelimin e duhur, sipas këndit të reflektueshmërisë; - vendosë dhe shtrëngojë mbajtësin vertikal të shenjës duke e vendosur korrekt në ankerat e fundimit dhe duke shtrënguar butonat përkatëse; - vendosë dhe shtrëngojë shenjën përkatëse sipas planit të sinjalistikës dhe duke respektuar lartësinë e shenjës (sipas specifikimit dhe këndit të vendosjes); - mirëmbajë puntot, daltat dhe veglat e tjera; - pastrojë shenjën dhe sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë vendosjes së shenjave vertikale në rrugë.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Metodat e të
-
Nxënësi duhet të: - pastrojë sipërfaqen qarkulluese të automjeteve (sipërfaqe më e madhe se konturat e shenjave) me ujë dhe me ajër të komprimuar, për të përftuar një sipërfaqe sa më të pastër; - kryejë matje dhe shënime të sakta, në varësi nga shenja që do të vendoset; - vendosë shabllonin e shenjës përkatëse, në bazë të shënimeve gjatë matjes; - lyejë me ngjyrat përkatëse sipas specifikimit, duke përdorur ose jo shabllonin; - mirëmbajë mjetet dhe veglat e punës; - pastrojë dhe sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë vendosjes së shenjave horizontale në rrugë.
Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të 88
mësuarit të rekomanduara
-
-
-
Baza materiale e domosdoshme
hapura, në shkollë apo jashtë saj. Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të proceseve të vendosjes së shenjave vertikale dhe horizontale të sinjalistikës rrugore dhe përdorimit të mjeteve e veglave të punës. Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për vendosjen e shenjave të sinjalistikës rrugore, si identifikimi i lokacionit të vendosjes së shenjës, hapja e gropës, vendosjen e shenjës vertikale, matja dhe shënimi, lyerja e shenjave horizontale, vendosja e shenjave të sigurisë në punë etj. Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve të vendosjes së sinjalistikës në situata të veçanta. Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë zbatimin e rreptë të rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve. Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Vegla pune dhe instrumente matëse për hapjen e gropave, vendosjen dhe shtrëngimin e bulonave të shenjave vertikale, pastrimin e sipërfaqeve ku do të vendosen shenjat horizontale, lyerjen e shenjave horizontale. - Kompresor. - Punto, çekiç, dalta, çelësa për shtrëngim bulonash, lopatë, fshesë etj. - Shenja të kufizimit të shpejtësisë, kone, udhëzues, katalogë, rregullore, standarde, etj. - Plan të sinjalistikës rrugore..
89
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE
“Dhënia e ndihmës së parë në trafikun rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor I 11
Numri i modulit 7 Një modul që aftëson nxënësit për të verpuar drejt në dhënien e Qëllimi i ndihmës së parë në rastin e paraqitjes së nevojës për dhënie të modulit ndihmës së parë në trafikun rrugor. 5.5 kredite (55 orë) Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për dhenie të ndihmes se parë. Përmbajtja: mësuarit (RM) - Roli i shpetimtarit në ofrimin e ndihmës së parë dhe përmbajtja - Njohja dhe vlerësimi i nevojave për ndihmë të parë - Marrja e vendimit në ofrimin e ndihmës së parë - Egzaminimi parësor pastrimi dhe lirimi i rrugeve të frymarrjës - Egzaminimi dytësor shikimi i sistemeve të të gjitha pjesëve të trupit. RM 2 Nxënësi bën vlerësimi dhe përcjellja e shenjave jetësore. Përmbajtja:
-
Vlerësimi dhe përcjellja e shenjave jetësore Temperatua Frymarrëja Pulsi Shtypja e gjakut Shikimi i bebëzave të syrit dhe lëkurës
RM 3 Nxënësi përdor mjetet doracake për dhënien e ndihmës së parë dhe mëson se si bëhet transporti i të lënduarve në rast aksidenti. Përmbajtja:
- Mjetet doracake per dhenjen e ndihmës së parë - Kutia e ndihmes së parë - Fashimi - Fashimi i kokës - Fashimi i gjymtyrëve të sipërme. - Ndihma e parë në gjakderdhjet akute - Ndihma e parë te gjakderdhjët nga hunda dhe veshi - Transporti i të lënduareve dhe të sëmureve - Mënyra e bartjës së të lënduarë
Procedurat e vlerësimit
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. 90
Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: Rezultatet e të mësuarit RM IV Instrumentet e vlerësimit Kriteret e realizimit KR
RM 1
RM 2
RM 3
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - Dij rolin e shpetimtarit në ofrimin e ndihmës së parë; - Njoh dhe vlerësoj nevojat për ndihmë të parë; - Merr vendimin e duhur në ofrimin e ndihmës së parë; - Kryej egzaminimin parësor, pastrimin dhe lirimin e rrugëve të frymëmarrjes; - Kryej egzaminimin dytësor, shikimin e sistemeve të të gjitha pjesëve të trupit.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - Bëj vlerësimin dhe përcjelljen e shenjave jetësore
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - Përdor Mjetet doracake per dhenien e ndihmës së parë; - Dijë të jep ndihmën e parë në gjakderdhjet akute; - Dijë të jep ndihmën e parë te gjakderdhjet nga hunda dhe veshi; - Dijë të bëj transportin e të lënduarve dhe të sëmurëve;
-
Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, në shkollë apo jashtë saj. Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të dhënies së ndihmës së parë. Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për dhënien e ndihmës së parë. Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme që kanë të bëjnë me dhënien e ndihmës së parë. Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë zbatimin e rreptë të rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve. Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara. 91
Baza materiale e domosdoshme
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset (kabineti i ndihmës së parë), veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Mjetet doracake per dhenjen e ndihmës së parë - Kutia e ndihmes së parë
92
Programi i lëndës “Rregullimi i trafikut rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor II 12
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të, nxënësi duhet të: - shpjegoj rregullat dhe limitet e pergjithshme dhe te veqanta te shpejtesise; - përshkruaj karakteristikat e qarkullimit- vargut në trafik; - përshkruaj metodat e matjeve - incizimeve në trafik dhe mënyrën e zbatimit të këtyre metodave; - përshkruaj sinjalizimit ndriques në trafik; - shpjegoj rëndësinë dhe përshkruaj kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese; - shpjegoj rregullimin e qarkullimit permes policit te trafikut; - përshkruaj rregullat e perparesise se kalimit - përshkruaj rregullat e parakalimit, ndaljes dhe qendrimit - pershkruaj levizjen e mjeteve ne Autostrada dhe rruge te rezervuara - njohë mënyrat e parkimit nëpër zona të ndryshme për autoparkingje dhe Garazha III. Fondi i orëve të lëndës 32 javë x 2 orë/javë = 64 orë IV. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Rregullat e qarkullimit
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - argumentojë nevojën e përcaktimit të kufizimit të shpejtësisë; - shpjegoj distancën e sigurisë ndërmjet mjeteve në lëvizje; - njohë limitet e përgjithshme të shpejtësisë dhe për kategori të veçanta të mjeteve. b) -
Temat e kapitullit Rregullimi i kufizimit të shpejtësisë, Hapësira (distanca ) e sigurisë, Limitet maksimale të përgjithshmë të shpejtësisë, Limitet e shpejtësisë për kategori të veçanta
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamo re; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.
93
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; Kompjuteri dhe projektori; katalogje dhe manuale të ndryshme.
Kapitulli 2: Diagrami fundamental i qarkullimit në trafik
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj elementet e diagramit fondamental të qarkullimit; - tregoj si paraqitet vargu gjatë qarkullimit normal dhe të ngopur në varësi nga numri i shiritave të qarkullimit për secilën kahje; - përshkruaj karakteristikat e vargut të automjeteve në trafik. b) -
Temat e kapitullit Vargu në një korsi dhe një kah të lëvizjes. Vargu në dy korsi dhe një kah të lëvizjes. Vargu në dy korsi dhe dy kahe të lëvizjes. Vargu në tre korsi dhe një kah të lëvizjes. Vargu në tre korsi dhe dy kahe të lëvizjes.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamor e; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës, Kompjuteri dhe projektori;
Kapitulli 3: Matjet në trafikun rrugor
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj qëllimin e matjeve të qarkullimit në trafik; - përshkruaj metodat e matjeve (numërimit) të qarkullimit dhe mënyrën e zbatimit të tyre; - përshkruaj pajisjet e matjeve të qarkullimit; - jep shembuj për kohëzgjatjen e matjeve; - përshkruaj pajisjet që përdoren për matjet e qarkullimit në trafik. b) -
Temat e kapitullit Rëndësia e matjeve të qarkullimit. Matjet statike, metodat e matjeve. Matjet dinamike, metodat e matjeve. Kohëzgjatja e matjeve të qarkullimit. Pajisjet për matjen e qarkullimit.
94
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe projektori
Kapitulli 4: Sinjalizimi ndriques-Semaforet
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - argumentojë nevojën e vendosjes së sinjaleve ndriçuese në qarkullimin rrugor; - bëj klasifikimin e semaforëve në qarkullimin rrugor; - përshkruaj rëndësinë e llojeve të ngjyrave dhe të drejtën e përparësisë në semafor; b) Temat e kapitullit - Në pergjithësi për Sinjalizimin ndriçues - Semaforet e zakonshem për mjetet - Semaforet e zakonshem për korsinë - Semaforet për mjetet e transportit publik - Semaforet për këmbësor - Semaforet për çiklista - Semaforet e mjeteve për korsitë e kthyeshme - Dritat e verdha vezulluese të semaforit - Drita semafori të veqanta c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës; - Kompjuteri dhe projektori; - katalogje, manuale, projekte të ndryshme. - Kompjuteri dhe Projektori
95
Kapitulli 5: Kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: rëndësinë dhe kriteret për vendosjen vendosjen e sinjaleve ndriçuese ndriçuese për - përshkruaj rëndësinë qarkullimin e automjeteve në zona urbane; rëndësinë dhe kriteret për vendosjen vendosjen e sinjaleve ndriçuese ndriçuese për - përshkruaj rëndësinë qarkullimin e automjeteve jashtë zonave urbane; - krahasojë kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e automjeteve në zona urbane me kriteret për vendosjen vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e automjeteve jashtë zonave urbane; - përshkruaj rëndësinë rëndësinë dhe kriteret për vendosjen vendosjen e sinjaleve ndriçuese ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve në zona urbane; - përshkruaj rëndësinë rëndësinë dhe kriteret për vendosjen vendosjen e sinjaleve ndriçuese ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve jashtë zonave urbane; - krahasojë kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve në zona urbane me kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve jashtë zonave urbane. b) Temat e kapitullit - Kriteret për vendosjen e sinjalizimit ndriçues për qarkullimin e automjeteve në zona urbane. - Kriteret për vendosjen e sinjalizimit ndriçues për qarkullimin e automjeteve jashtë zonave urbane. - Kriteret për vendosjen e sinjaleve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve në zona urbane. - Kriteret për vendosjen e sinjaleve sinjale ve ndriçuese për qarkullimin e këmbësorëve jashtë zonave urbane. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit ka pitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe projektori Kapitulli 6: Rregullimi i qarkullimit përmes përmes policisë rrugore a) Qëllimet e kapitullit kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - Njohë sinjalet që jep polici polici i trafikut rrugor; b) Temat e kapitullit - Urdherat që jepen nëpermjet sinjaleve nga policët e trafikut; - Shembuj të ndryshëm në lidhje me rregullimin e qarkullimit përmes policisë rrugore
96
4 orë
c) Udhëzime didaktike për kapitullin kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Simuloj raste të dhënies së sinjaleve nga ana e policisë së trafikut duke punuar në grupe me nxënës. d) -
Kushtet për për realizimin e kapitullit kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe projektori
Kapitulli 7: Rregullat e përparësisë se kalimit
7 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - Dallojë dhënien e përparësisë sipas krahut të djathtë, - Dijë rregullat gjatë kalimit të kolonave, kortezheve dhe rasteve të ngjashme, ngjashme, bazuar në ligjet ligjet aktuale të vendit; - Të njohë detyrat e dhënies së përparësisë në rastin e lëvizjes së automjeve në intervenim (Policia, ndihma e shpejtë, zjarrfiksët); - Sjellja ndaj këmbësorëve. këmbësorëve. b) -
Temat e kapitullit ka pitullit Rregulla e krahut të djathtë Autokolona ushtarake, kortezhe dhe raste të ngjajshme Detyrat ndaj mjeteve të policisë të zjarrëfikseve z jarrëfikseve dhe autoambulancave autoambulancave Sjellja e drejtueseve të mjeteve ndaj këmbësoreve
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret të përdorimit të rregullës së krahut të d jathtë; - Merr shembuj konkret të kalimit të kolonave dhe mjeteve që janë nën intervenim. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; Kompjuteri dhe projektori; katalogje, manuale.
97
Kapitulli 8: Rregullat e parakalimit, ndalesa, vendndalimi vendndalimi dhe qendrimi
7 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - Njohë fazat për parakalim parakalim të sigurtë; - Dijë rregullat për ndalje, parkim dhe sinjalit për mjetin e ndalur. b) Temat e kapitullit ka pitullit - Fazat për parakalim të sigurtë - Ndalimi i parakalimit parakalimit - Ndalja dhe parkimi parkimi i mjeteve - Sinjalizimi i mjetit të ndaluar (trekendeshi) (trekendeshi) c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret për fazat për parakalim të sigurtë; - Shpjegoj rregullat për ndalje, parkim dhe sinjalit për m jetin e ndalur. d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; Kompjuteri dhe projektori.
Kapitulli 9: Lëvizja e automjeteve automjeteve në Autostrada dhe rrugë të rezervuara
8 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, kapitullit, nxënësi duhet të: - Fitoj njohuri për veçantinë e lëvizjes nëpër rrugë r rugë të rezervuara vetëm për automjete motorike dhe në autostrada; aut ostrada; - Dallojë korsitë e lëvizjes nëpër autostrada dhe rrugë të r ezervuara për automjete motorike. b) -
Temat e kapitullit ka pitullit Korsia e ngadalsimit Stacioni për pagesën e taksës Korsia e përshpejtimit Korsia emergjente dhe për mjetet e transportit publik Korsia e levizjës normale Korsia e parakalimit Brezi ndarës.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; (brainstorming); - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit nxënës; - tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; - Kompjuteri dhe projektori.
98
Kapitulli 10: Autoparkingjet dhe Garazhat a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Njohë parkimin e mjetit në zona të veçanta për parkim; - Njohë mënyrat e parkimit nëpër zona të ndryshme për parkim. b) Temat e kapitullit - Percaktimi i numrit të vendeve për parkim - Parkimet rrugore - Menyrat e parkimit (me lëvizje përpara, lëvizje prapa) - Parkimet gjatësore , të pjerrta dhe tërthore - Parkimi jashtë rruge - Garazhat për parkim - Lokacioni, Kapaciteti dhe ruajtja e automjeteve në garazhë c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; flip-chart për punën në grupe me nxënës; - projekte të ndryshme, katalogje, - Kompjuteri dhe projektori.
99
6 orë
Programi i lëndës “Mekanikë teknike” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor, II 12
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën e 12-të, nxënësi duhet të: - interpretoj parimet e statikës së trupit të ngurt; - interpretoj parimet themelore të rezistencës së materialeve; - interpretoj parimet e kinematikës së pikës; - interpretoj parimet e dinamikës së pikës; - interpretoj parimet e hidraulikës e pneumatikës. II. Fondi i orëve të lëndës 32 javë x 2 orë/javë = 64 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Statika e trupit të ngurtë
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregoj se ç’përmban lënda “Mekanika teknike”; - tregoj aksiomat e statikës, lidhjet dhe reaksionet e lidhjeve; - bëj mbledhjen dhe shpërbërjen e forcave; - tregoj ç’është forca, momenti dhe çifti i forcave; - tregoj ekuilibrin e forcave dhe momenteve të forcave në rastet konkrete; - tregoj ç’është fërkimi dhe llojet e fërkimeve. b) -
Temat e kapitullit Hyrje në mekanikën teknike. Aksiomat e statikës, lidhjet dhe reaksionet e lidhjeve. Forca, momenti dhe çifti i forcave. Ekuilibri i forcave dhe momenteve të forcave te trupi i ngurrtë. Fërkimi dhe llojet e fërkimit.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj shpjegimin e koncepteve themelore të mekanikës me shembuj konkret; - angazhoj nxënësit në zgjidhjen e problemeve të thjeshta të statikës. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta dhe makete në mbështetje të trajtimit të statikës. - Kompjuteri dhe projektori
100
Kapitulli 2: Rezistenca e materialeve
10 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj parimet themelore të rezistencës së materialit; - shpjegoj konceptin e tërheqjes, shtypjes e prerjes, përkuljes, përdredhjes, të jep shembuj; - shpjegoj konceptin e goditjeve mekanike, të jep shembuj; - shpjegoj konceptet e sforcimeve të përbëra (përkulja dhe përdredhja normale dhe tangjenciale); - shpjegoj llojet e ngarkesave statike dhe dinamike. b) Temat e kapitullit - Hyrje në rezistencë të materialit. - Tërheqja, shtypja, prerja, përkulja dhe përdredhja. - Goditja mekanike. - Sforcimet e përbëra (përkulje dhe përdredhje, normale e tangjenciale). - Llojet e ngarkesave statike dhe dinamike. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj shpjegimin e parimeve themelore të rezistencës së materialit me shembuj konkret; - zgjidhë ushtrime të ndryshme mbi tërheqjen, shtypjen, prerjen, goditjet mekanike, përkuljen, përdredhjen, sforcimet e përbëra dhe ngarkesat statike e dinamike; - angazhoj nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve për tërheqjen, shtypjen, prerjen, goditjet mekanike, përkuljen, përdredhjen, sforcimet e p ërbëra dhe ngarkesat statike e dinamike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të rezistencës së materialeve. - Kompjuteri dhe projektori Kapitulli 3: Kinematika e pikës
13 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj kuptimet themelore të kinematikës së pikës; - shpjegoj madhësitë themelore të lëvizjes së pikës (kohën, rrugën, shpejtësinë dhe shpejtimin); - analizojë rastet e ndryshme të lëvizjes së pikës. b) -
Temat e kapitullit Kuptimet themelore. Madhësitë themelore. Lëvizja e pikës.
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj shpjegimin e parimeve të kinematikës me shembuj konkret; - angazhoj nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve për lëvizjen e pikës. 101
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të kinematikës. - Kompjuteri dhe projektori Kapitulli 4: Dinamika e pikës
17 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj parimet themelore të dinamikës; - shpjegoj llojet e ndryshme të lëvizjes së pikës në dinamikë; - shpjegoj konceptin e punës, energjisë dhe fuqisë dhe të jep shembuj; - shpjegoj konceptet e punës dhe rendimentit të një makine dhe të jep shembuj për to. b) Temat e kapitullit - Parimet themelore të dinamikës. - Llojet e lëvizjes së pikës në dinamikë (drejtvizore, vijëpërkulur, rrethore dhe hedhja e pikës). - Puna e forcës, energjia dhe fuqia. - Rendimenti i një makine. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj shpjegimin e parimeve themelore të dinamikës me shembuj konkret; - angazhoj nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve nga lëvizja e pikës, puna, energjia, fuqia dhe rendimenti. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të dinamikës. - Kompjuteri dhe projektori Kapitulli 5: Hidraulika dhe pneumatika
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegoj nocionet themelore në hidraulikë e pneumatikë; - tregoj ç’është presioni hidrostatik dhe të shpjegoj Ligjin e Paskalit; - tregoj ç’janë lëngjet punuese dhe sistemet hidraulike; - shpjegoj karakteristikat e lëngjeve dhe gazrave (dendësia, ngjeshja, shtypja, viskoziteti dhe stabiliteti kimik). b) Temat e kapitullit - Nocionet themelore në hidraulikë e pneumatikë. - Presioni hidrostatik - Ligji i Paskalit. - Lëngjet dhe gazrat punuese te sistemet hidro dhe pneumatike. - Karakteristikat e lëngjeve dhe gazrave (dendësia, ngjeshja, shtypja, viskoziteti dhe stabiliteti kimik).
102
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustroj shpjegimin e nocioneve themelore në hidraulikë e pneumatikë; - angazhoj nxënësit në zgjidhje të ushtrimeve të ndryshme për presionin hidrostatik - Ligjin e Paskalit, lëngjet dhe gazrat punuese te sistemet hidro dhe pneumatike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të hidraulikës dhe pneumatikës. - Kompjuteri dhe projektori
103
Programi i lëndës “Siguria në Trafikun Rrugor II” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor II 12
I Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të, nxënësi duhet të: - përshkruaj rrjedhjen e aksidentit ne trafikun rrugor; - përshkruaj llojet e ndeshjeve ndermjet mjeteve në trafikun rrugor; - përshkruaj perplasjen e mjetit me kembesor; - përshkruaj elementet e inspektimit te vendit te aksidentit - përshkruaj llojet e gjurmeve te aksidentit ne trafikun rrugor; - përshkruaj pergjegjesin civile dhe te drejten e kompensimit. II Fondi i orëve të lëndës 32 javë x 2 orë/javë = 64 orë III Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Aksidentet në trafikun rrugor a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj ndarjen dhe klasifikimin e aksidenteve; - jepë shembuj per parandalim te aksidenteve ne trafikun rrugor; b) Temat e kapitullit - Në përgjithësi për aksidentin dhe pasojat e tij - Ndarja dhe klasifikimi i aksidenteve - Parandalimi i aksidenteve në trafik c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj njohuritë e reja me mbështetjen edhe të mjeteve pamore; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës - Kompjuteri dhe projektori
104
7 orë
Kapitulli 2: Ndeshja ndermjet automjeteve
9 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj pasojat e ndeshjeve frontale; - përshkruaj pasojat e ndeshjese te mjetit prapa me mjetin para; - përshkruaj pasojat e ndeshjeve nen kend; - përshkruaj pasojat e ndeshjeve anesore; b) Temat e kapitullit - Ndeshjet frontale - Ndeshja e mjetit prapa me mjetin para - Ndeshja nën kend - Ndeshja anësore c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret evident lidhur me ndeshjet ndermjet mjeteve motorike; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës - Kompjuteri dhe projektori Kapitulli 3: Përplasja e mjetit me këmbësor
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj llojet e perplasjeve - shpjegon perplasjet e mjetit me kembesor gjate perplasjeve (ballore, te pjesshme, anesore dhe gjate shkeljes se kembesorit) b) -
Temat e kapitullit Llojet e perplasjeve Përplasja ballore Përplasja e pjësshme ballore Gërvishja anësore Shkelja e kembesorit Shkeputja e pjesëve të automjetit dhe gjërave të këmbësorit
c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret evident lidhur me perplasjet ndermjet mjetit dhe kembesorit; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.
105
d) -
Kushtet për realizimin e kapitullit tabela; Kompjuteri dhe projektori per simulim te situatave gjate aksidenteve flip-chart për punën në grupe me nxënës. Kompjuteri dhe Projektori
Kapitulli 4: Elementet e Inspektimit të vendit ngjarjës gjatë aksidenteve në trafik 16 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj përgaditjen paraprake për kryerje të inspektimit - te përshkruaj si behet sigurimi i vendit të aksidentit - tregon dokumentacionin e nevojshme gjate inspektimit në vendin e ngjarjës - te dij te plotesoj procesverbalin për inspektim - te vizatoj skicen ne vendin e aksidentit - te dij te beje fotografimin e makro dhe mikro lokacionin e vendit të aksidentit - te dij pajisjet e nevojshme teknike për realizimin e inspektimit në vendin e aksidentit b) Temat e kapitullit - Përgaditja paraprake për kryerje të inspektimit - Sigurimi i vendit të aksidentit - Dokumentacioni i inspektimit të vendit ngjarjës - Procesverbali për inspektim - Skica e vendit të aksidentit - Fotografimi i vendit të aksidentit - Pajisjet teknike për realizimin e inspektimit të vendit aksidentit c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Merr shembuj konkret lidhur me proceduren e inspektimit ne vendin e aksidentit; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - Kompjuteri dhe projektori - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori
106
Kapitulli 5: Gjurmet e aksidenteve në trafikun rrugor
12 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Pershkruaj ndarjen e gjurmeve sipas fazave - Pershkruaj llojet e gjurmeve te mjetit (ngasjes, frenimit, rrotes se bllokuar, rreshqitjes dhe bartjes) b) Temat e kapitullit - Ndarja e gjurmeve sipas fazave - Llojet e gjurmeve gjatë procesit të frenimit të mjetit motorik - Gjurmet e ngasjës - Gjurmet e frenimit - Gjurmet e rrotës së bllokuar - Gjurmet e rreshqitjës - Gjurmet e bartjës c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj llojet e gjurmeve gjate ngasjes se mjetit; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - Kompjuteri dhe projektorii - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 6: Përgjegjësia civile - Sigurimi a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegon pergjegjesin civile (kundervajtje ose penale) - pershkruan se si behet kompensimi i demit b) Temat e kapitullit - Përgjegjësia kundervajtëse - Përgjegjësia penale - E drejta e kompensimit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegoj pergjegjesin civile dhe te drejten e kompensimit; - zhvillojë diskutime në grup (brainstorming); - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - Kompjuteri dhe projektori - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori 107
8 orë
Programi i lëndës “Metodika e Aftësimit në Ngasje të Mjetit” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor II 12
I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën e 12-të, nxënësi duhet të: - Qëllimi i metodikës së aftësimit të ngasjes së automjetit është të aftësoj dhe përgaditë nxënësin për ngasje më të lehtë, të shpejtë dhe efikase, të aftësoj vozitësin e ardhshme të mjeteve motorike për punë të pavarur dhe të rregulltë të drejtimit të automjetit, në harmoni me ligjin për siguri në trafik - Përvetësimi i njohurive mbi sistemin, principet, metodat, format si dhe mjetet mësimore në aftësimin e kandidateve për vozitje të mjete ve motorike - Përvetësimi i njohurive dhe shkathtësive për realizimin e suksesshem të aftësimit - Arritja e shprehive dhe iniciativave krijuese për punë të pavarur - Arritja e njohurive mbi ate që procesi i aftësimit është i panderprerë dhe duhet vazhduar edhe pas dhënjës së provimit për patëntë shofer II. Fondi i orëve të lëndës 32 javë x 1 orë/javë = 32 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Bazat teorike të aftësimit për drejtimin e automjeteve a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Njohë qëllimet dhe detyrat e aftësimit për drejtimin e automjetit, - Dijë parimet, metodat dhe format e aftësimit të ngasjes së automjetit b) Temat e kapitullit - Zhvillimi i aftësimit - Qëlimi dhe detyrat - Zgjidhja dhe planifikimi i materialit për aftësim - Pjesët edukative të aftësimit për vozitje - Parimet , metodat dhe format e aftësimit - Kodeksi i vozitësit të mire c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Shpjegoj qëllimin dhe detyrat e aftësimit në ngasje, - Përdor metodat dhe parimet bashkëkohore për aftësim në ngasje, - Sqaroj kodeksin e vozitësit të mirë.
108
5 orë
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 2: Formimi i njohurive, shkathtësive dhe shprehive të vozitësit
6 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Kuptojë rëndësinë dhe metodat e mësimit, - Njohë punën e motorit, - Jetë i vetëdijshëm për ushtrimin e vozijes. b) Temat e kapitullit - Kuptimi, rëndësia dhe metodat e mësimit - Mësimi i punës së motorit - Harresa dhe të mbajturit mend - Faktorët e të mësuarit të suksesshëm - Mundësit e të mësuarit të të rriturve (të pjekurve në moshë) - Ushtrimi i vozitjes - Aftësitë, motivet e brendshme dhe të jashtme të të mësuarit c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: Ofroj njohuri të mjaftueshme për rëndësinë dhe metodat e mësimit, Ofroj njohuri të mjaftueshme për rëndësinë e mësimit të punës së motorit, Sqaroj aftësitë dhe motivet e të mësuarit d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 3: Mjetet mësimore dhe objektet e aftësimit për drejtimin e automjetit a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: Kuptoj rëndësinë e simulatorëve automatik, Njohë poligonët për ngasjen praktike, Njoh rëndësinë e mjeteve dhe pajisjeve didaktike-pedagogjike të autoshkollave b) Temat e kapitullit Autosimulatorët-për simulim automatik Poligonët për ushtrime Mjetet dhe pajisjet didaktike-pedagogjike të autoshkollave c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: Sqaroj rëndësinë e simulatorëve automatik, Shpjegoj poligonët për ngasjen praktike, Shpjegoj rëndësinë e mjeteve dhe pajisjeve didaktike-pedagogjike të autoshkollave 109
5 orë
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 4: Punët dhe aktivitetet të cilat i paraprijnë vozitjes
3 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: Jetë në gjendje të kryej kontrollimin ditor dhe të përhershëm të automjetit, Ketë njohuri për manipulim me sistemin komandues të automjetit, Jetë në gjendje të evitoj parregullsitë e paraqitura në automjet. b) Temat e kapitullit - Kontrollimi ditor dhe i përhershëm i automjetit - Hyrja dhe dalja nga automjeti - Njoftimi me vendin e punës - Manipulimi-përdorimi me sistemin komandues - Lëshimi i motorit në punë-startimi i tij - Dhënia-shtimi dhe ulja-zvoglimi përmes pedales së gazit - Evitimi i parregullsive në automjet c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: Sqaroj kontrollimin ditor dhe të përhershëm të automjetit, Sqaroj mënyrën e startimit të motorit dhe manipulimin me komanda të automjetit, Sqaroj evidentimin e parregullsive në automjet. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 5: Nisja nga vendi dhe ndalja e automjetit a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Fitoj njohuri për mënyrën e startimit dhe ndaljes së automjetit, - Dijë të manipuloj me ndërruesin e shpejtësive, - Sqaroj metodat e nisjes në varshmëri me shkallën e p jerrësisë së rrugës. b) Temat e kapitullit - Startimi dhe ndalja e automjetit , - Manipulimi me ndërruesin e shpejtësive, - Metodat e nisjes në varshmëri me shkallën e pjerrtësisë së rrugës c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: Ofroj njohuri të mjaftueshme për mënyrën e ngasjes së automjetit
110
4 orë
d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 6: Zotërimi me kthesa
3 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Njohë zotërimin e automjetit në kthesa, - Përshtat lëvizjen e automjetit me rrezen e kthesës, - Përshtat lëvizjen e automjetit me pjerrësinë e rrugës. b) Temat e kapitullit - Teknika e vozitjes-të drejtuarit në kthesa, - Kthesat e lehta dhe të forta, - Kthesat në formën e shkronjës “S”, - Përshtatshmëria e automjetit në kthesa (frenimi, bartja dhe rr ëshqitja), - Ndalimi në rrugën me ngritje dhe zbritje, - Lëvizja drejtvizore, e lakuar dhe harkore në poligon dhe në rrugë. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: Sqaroj teknikat e vozitjes në kushte të ndryshme të rrugës. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori Kapitulli 7: Parkimi i mjeteve motorike a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Jetë në gjendje të kryej veprimet e duhura të parkimit të automjetit, - Dijë dimensionet e vendparkimeve. b) Temat e kapitullit - Parkimi i pjerrtë, normal dhe paralel, - Parkimi në përpjetëz edhe teposhtëze, - Dimensionet e vendparkimeve c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Sqaroj veprimet e duhura të parkimit të automjetit, - Sqaroj dimensionet e vendparkimeve. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori
111
3 orë
Kapitulli 8: Drejtimi i automjetit në vendbanim
3 orë
a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - Njoh elementet themelore të drejtimit të automjetit në udhëkryqe, b) Temat e kapitullit Elementet themelore të drejtimit të automjetit në udhëkryqe, Zona e dukshmërisë, Shpejtësia me rastin a afrimit në udhëkryq dhe zotërimi, Përparësit në udhëkryqe, Metodat e zotërimit në udhëkryqet “T”, të kryqëzuara, me semafor, udhëkryqet rrethore, kryqëzimet në të cilat rregullohet trafiku nga persona të autorizuar. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - Ofroj njohuri të mjaftueshme dhe të merr shembuj konkret për metodat e drejtimit të automjetit nëpër zonën e udhëkryqeve. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - flip-chart për punën në grupe me nxënës. - Kompjuteri dhe Projektori
112
Klasa 12 Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale “Inspektimi në vendin e aksidentit” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor II 12
Numri i modulit 8 Një modul që aftëson nxënësit për të kryer matjet në vendin e Qëllimi i aksidentit, duke zbatuar procedurën paraprakisht të përcaktuar që modulit nga përcaktimi i pikës referente e deri te paraqitja e matjeve në skicën e matjeve. 15 kredite kredite (150 orë) Kohëzgjatja e modulit përgatitjet për matjet në vendin e aksidentit. aksidentit. Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet Përmbajtja: mësuarit (RM) - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës për kryerjen kryerjen dhe përmbajtja e matjeve në vendin e aksidentit. - Përcaktimi i pikës referente për fillimin e matjeve. m atjeve. - Përcaktimi i sistemit koordinativ për matje. - Identifikimi i pikave relevante për matje. - Identifikimi i pozicioneve fillestare dhe përfundimtare të automjeteve. vendin e aksidentit. RM 2 Nxënësi bën matjet në vendin Përmbajtja:
-
Matja e saktë e distancave nga pika referuese. Matja e saktë e distancës nga pika referuese deri tek pika e kontaktit. kontaktit. Matja e saktë e distancës nga pika referuese deri tek pozicioni përfundimtar i automjeteve. automjeteve. Matja e këndit në mes gjurmëve para p ara pikës së kontaktit të automjeteve auto mjeteve.. Matja e këndit në mes gjurmëve pas p as kontaktit të automjeteve. Matja e distancave të pikave p ikave relevante të përcaktuara. Matja e dimensioneve të rrugës në vendin e aksidentit si dhe shënimet mbi elementet e sinjalizimit në atë pjesë të rrugës. Mbledhja e dëshmive relevante në vendin e aksidentit. Rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes së mjedisit gjatë kryerjes së matjeve në vendin e aksidentit.
113
dhënat e matjeve në skicën e përpiluar. përpiluar. RM 3 Nxënësi paraqet të dhënat Përmbajtja:
-
Përpilimi i skicës fillestare të matjeve në vendin e aksidentit sipas terrenit ekzistues. - Paraqitja e pikës referuese dhe drejtimit të veriut në skicë. - Paraqitja e pikave dhe matjeve përkatëse p ërkatëse për secilën pikë. - Shënimi matjeve apo simboleve të veçanta nga matjet. Legjenda e shënimeve dhe matjeve.
Procedurat e vlerësimit
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: p ërdoren: RM Rezultatet e të mësuarit Instrumentet Instrumentet e vlerësimit IV KR Kriteret e realizimit
RM 1
RM 2
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - përzgjedhë drejtë mjetet mjetet dhe veglave të punës të nevojshme për kryerjen e matjeve në vendin e aksidentit; - përcaktoj në mënyrë mënyrë korrekte pikën referente referente (pikën fikse) për fillimin e matjeve; - identifikojë pikën e kontaktit në mes automjeteve; - përcaktoj sistemin koordinativ koordinativ për matje; - identifikojë pikat relevante për matje; - përcaktoj pozicionet fillestare fillestare dhe përfundimtare të automjeteve.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - bëj matjen në mënyrë të saktë saktë të distancave nga nga pika referuese; - bëj matjen në mënyrë të saktë saktë të këndeve në mes gjurmëve të automjeteve para dhe pas kontaktit në mes tyre; - bëj matjen e distancave të pikave pikave relevante të përcaktuara (gjurmë xhamash xhamash feneri, copëza të llamarinave, gjurmë vaji, uji etj.); - bëj matjen e saktë të dimensioneve dimensioneve të rrugës në vendin e aksidentit (gjerësia e shiritave, orientimi i pjerrtësisë tërthore, gjatësore); gjatësore); - paraqes saktë dhe dhe korrekt sinjalizimin rrugor në në atë pjesë të rrugës; - mbledhë në mënyrë korrekte të gjitha dëshmitë relevante në vendin e aksidentit; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së 114
mjedisit gjatë matjeve në vendin e aksidentit. ak sidentit.
RM 3
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me m e listë-kontrolli
KR
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
-
Baza materiale e domosdoshme
Nxënësi duhet të: - përpilojë skicën fillestare fillestare të matjeve duke përpjesëtuar hapësirën hapësirën dhe madhësinë e skicës skicës së aksidentit; - paraqes në skicë skicë pikën referuese dhe drejtimin drejtimin e veriut në raport me vendin vendin e ngjarjes; - bëj paraqitjen e pikave pikave dhe matjeve përkatëse për secilën pikë sipas renditjes në terren dhe rendit të shënimit; - paraqes në mënyrë mënyrë korrekte simbolet e veçanta veçanta në pjesën e paraqitur të rrugës; rrugës; - paraqes legjendën e shënimeve dhe simboleve simboleve të veçanta për shënimet në skicën e aksidentit.
Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, në shkollë apo jashtë saj. Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të matjeve në vendin e aksidentit. Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për matjet në vendin e aksidentit. aksidentit. Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të matjeve në vendin e aksidentit. Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë zbatimin e rreptë të rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve. Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Fletë pune për shënim, pajisje për matjen e kohës, pajisje për matjen e gjatësive, gjatësive, këndeve. - Kalkulator. - Mbajtëse fletësh. - Jelek të sigurisë (fluoreshent), rregullore, standarde, etj.
115
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE “Shfrytëzimi i automjeteve rrugore” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor II 12
Numri i modulit 9 Një modul që aftëson nxënësit për të njohur dispozita të Qëllimi i përgjithshme mbi shfrytëzimin e automjeteve rrugore: klasifikimin e modulit automjeteve, kushtet për marrjen e patentës së shoferit, njohuri dhe aftësi praktike që lidhen me sigurimin dhe regjistrimin e automjeteve. 7 kredite (70 orë) Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi klasifikon automjetet, në kuadër të shfrytëzimit të tyre përmes patentës së shoferit adekuat. mësuarit (RM) Përmbajtja: dhe përmbajtja - Ndarja e automjeteve sipas kategorive të patentës së shoferit. - Mosha adekuate për pajisjen me patentë shofer për secilën kategori. - Kushtet në të cilat i hiqet shoferit e drejta e posedimit të patentës. - Plotësimi i formës për aplikim për patentën e shoferit, si edhe forma e organizimit të kursit për patentë shofer. RM 2 Nxënësi bën ndarjen e klasave të automjeteve në raport me kushtet për pajisjen me policë sigurimi dhe plotëson policën e sigurimit motorik. Përmbajtja:
- Ndarja e automjeteve në klasët e sigurimit motorik. - Statusi i “personit të tretë” në rastin e aksidentit. - Faktorët që ndikojnë në koston e sigurimit motorik. - Kufizimet e mbulesave siguruese. - Rregullimi ligjor i çështjeve të sigurimit motorik. - Plotësimi i formularëve të sigurimit motorik.
RM 3 Nxënësi përshkruan procedurën e zhdëmtimit në rast aksidenti. Përmbajtja:
-
Kushtet e mbulesës siguruese të sigurimit motorik. E drejta e zhdëmtimit nga aksidenti i ndodhur. Limitet e përgjegjësisë së sigurimit motorik. Forma e përftimit të zhdëmtimit nga aksidenti motorik.
116
Procedurat e vlerësimit
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit Kriteret e realizimit KR
RM 1
RM 2
IV
Pyetje me gojë dhe vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - ndajë saktë klasat e sigurimit motorik; - përshkruaj kushtet për pajisje me patentë shoferi duke u bazuar në moshën dhe kushtet tjera për secilën kategori të patentë shoferit (A,B,C,D,E); - përshkruaj kushtet në të cilat i hiqet e drejta e posedimit të patentës shoferit (drejtimi i makinës nën ndikim alkooli, droge, vepër penale etj); - përshkruaj formën e organizimit të kursit për pajisje me patentë shoferi; - plotësojë formularin për aplikim për patentën e shoferit.
IV
Pyetje me gojë dhe vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - ndajë automjetet sipas klasave të sigurimit motorik; - përcaktoj se në cilat raste i takon statusi i “personit të tretë”, me rastin e aksidentit; - rendisë faktorët që ndikojnë në koston e sigurimit motorik; - rendisë përjashtimet/kufizimet nga sigurimi motorik për mbajtësit e policës së sigurimit; - dijë t’i referohet rregulloreve apo ligjeve që rregullojnë çështjet e sigurimit motorik. - tregoj rëndësinë e plotësimit në mënyrë korrekte të formularëve të sigurimit motorik (ndikimi në rastin e paraqitjes së kërkesave për zhdëmtim apo risigurim); - plotësojë saktë formularët e sigurimit motorik sipas llojit të mbulesës siguruese.
117
RM 3
IV
Pyetje me gojë
KR
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
-
-
Baza materiale e domosdoshme
Nxënësi duhet të: - përshkruaj kushtet në të cilat mbulesa siguruese nga sigurimi motorik është e vlefshme në rastet e përgjithshme; - shpjegoj se nga buron e drejta e zhdëmtimit nga aksidenti i ndodhur; - përshkruaj kufizimet e sigurimit motorik në aspektin e vlerës monetare; - përshkruaj formën e zhdëmtimit nga aksidenti automobilistik.
Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në ambiente shkollore apo jashtë saj. Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të procedurave të formave për aplikim për provimin për drejtim makine, sigurim makine, etj. Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore, si dokumentacioni i nevojshëm, format për plotësim. Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të trajtuar në këtë modul. Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen: - Rregulloret apo Dispozitat që rregullojnë sigurimin motorik dhe çështjen e zhdëmtimit nga aksidentet. - Kopje të policave të sigurimit motorik. - Formularë për aplikim për kursin e patentës së shoferit. - Programi për aftësimin e vozitësve etj.
118
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE
“Numërimi në trafikun rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor II 12
Numri i modulit 10 Një modul që aftëson nxënësit për të kryer numërimin e trafikut për Qëllimi i nevoja të analizimit të gjendjes së trafikut si dhe për propozimin e modulit rregullimit të trafikut në forma të reja. 7 kredite (70 orë) Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për numërimin e trafikut. Përmbajtja: mësuarit (RM) - Leximi dhe interpretimi i planit të numërimit. dhe përmbajtja - Leximi dhe interpretimi i formularit për numërim. - Identifikimi i lokacionit për numërimin e trafikut. - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës. RM 2 Nxënësi bën numërimin e trafikut. Përmbajtja:
- Vendosja në lokacionin e numërimit. - Përcaktimi i kohës së saktë të fillimit të numërimit. - Numërimi i trafikut. - Ndarja e matjeve sipas kategorizimit në formularin për numërim (AU, transportuese, BUS, motoçikleta etj). - Ndarja e numërimit sipas intervaleve të përcaktuara (15’,30’,45’,60’). - Ndarja e numërimit sipas periudhës së përcaktuar (1h...24h). - Plotësimi i formularit të numërimit.
RM 3 Nxënësi përpunon të dhënat e numëruara. Përmbajtja:
-
Procedurat e vlerësimit
Mbledhja e numërimit sipas intervalit kohore të përcaktuar (15’,30’,45’,60’). Mbledhja e numërimit të trafikut sipas periudhës kohore (1h…24h). Shndërrimi i numërimit të mjeteve në NAU. Mbledhja e NAU nga secila kategori e mjeteve. Rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë numërimit të trafikut.
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: Rezultatet e të mësuarit RM 119
IV KR RM 1
RM 2
Instrumentet e vlerësimit Kriteret e realizimit
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - lexojë dhe interpretoj saktë planin e numërimit të trafikut; - lexojë dhe interpretoj saktë formularin e numërimit të trafikut; - identifikojë drejtë lokacionin për numërimin e trafikut; - përzgjedhë drejtë mjetet dhe veglave të punës të nevojshme për kryerjen e numërimit të trafikut.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - rregullojë pozicionin e tij që në mënyrë sa më komode për të vërejtur automjetet (dukshmëria në drejtimin e lëvizjes së automjeteve) si dhe për plotësimin e formularit të numërimit; - jetë sa më pak i ekspozuar që të mos shkaktojë huti tek drejtuesit e automjeteve; - vendosë jelekun e sigurisë (fluoreshent); - përcaktoj saktë kohën e fillimit të numërimit; - bëj numërimin e trafikut sipas kategorizimit të mjeteve në formularin e numërimit të trafikut të përgatitur paraprakisht; - bëj numërimin e trafikut sipas intervaleve kohore të përcaktuara në formularin e numërimit; - bëj numërimin e trafikut sipas periudhës kohore të përcaktuar në formularin e numërimit; - plotësojë formularin e numërimit; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë numërimit të trafikut.
120
RM 3
Metodat e të mësuarit të rekomanduara
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - bëj mbledhjen e numërimit të trafikut sipas intervaleve kohore të përcaktuara për çdo kategori të mjeteve të përfshira në formularin e numërimit; - bëj mbledhjen e numërimit të trafikut sipas periudhës kohore të përcaktuara për çdo kategori të mjeteve të përfshira në formularin e numërimit; - bëj shndërrimin e numrit të mjeteve të secilës kategori në NAU; - bëj mbledhjen e numrit të përgjithshëm të mjeteve të shndërruara në NAU; - mirëmbajë mjetet dhe veglat e punës; - pastrojë dhe sistemojë vendin e punës; - zbatojë rregullat e sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit gjatë vendosjes së shenjave horizontale në rrugë.
-
-
-
Baza materiale e domosdoshme
Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet kryesisht në mjedise të hapura, në shkollë apo jashtë saj. Gjatë trajtimit të modulit, mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrime konkrete të procedura të numërimit dhe përdorimit të mjeteve e veglave të punës. Nxënësit duhet të praktikohen sa më shumë që të jetë e mundur për kryerjen e veprimeve përgatitore dhe të punës për numërimin e trafikut, si identifikimi i lokacionit të numërimit, pozicionimi, vendosja e saktë e të d hënave sipas kategorive të mjeteve, plotësimi i saktë i intervaleve kohore, plotësimi i saktë i periudhës kohore të përcaktuar, etj. Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të numërimit të trafikut. Mësimdhënësi i praktikës duhet të mbikëqyrë zbatimin e rreptë të rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve. Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe aftësive të fituara.
Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, pajisjet, instrumentet dhe materialet e mëposhtme: - Formularët për numërim, pajisje për matjen e kohës, pajisje për shënim. - Kalkulator. - Mbajtëse formularësh. - Jelek të sigurisë (fluoreshent), rregullore, standarde, etj. - Plani i numërimit të trafikut.
121
PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE
“Rregullimi në trafikun rrugor” Lëmi: Profili: Niveli: Klasa:
Transport dhe Trafik Trafik Rrugor II 12
Numri i modulit 11 Një modul që aftëson nxënësit për të kryer rregullimin e trafikut në Qëllimi i udhëkryqe të sinjalizuara me dhe pa semafor si dhe për nevoja të modulit situatave të veçanta. 9.4 kredite (94 orë) Kohëzgjatja e modulit Rezultatet e të RM 1 Nxënësi bën përgatitjet për rregullimin e trafikut. Përmbajtja: mësuarit (RM) - Njohja me rregullat e trafikut rrugor. dhe përmbajtja - Zbatimi i rregullave të trafikut në praktikë. - Paisjet percjellëse të nevojshme për sinjalizim gjatë rregullimit të trafikut. RM 2 Nxënësi bën numërimin e trafikut. Përmbajtja:
-
Rregullimii trafikut në udhëkryqe të pasinjalizuara. Rregullimii trafikut në udhëkryqe me semafor.
RM 3 Nxënësi përpunon të dhënat e numëruara. Përmbajtja:
-
Procedurat e vlerësimit
Rregullimi i trafikut në situata të veçanta ( në rast aksidenti, lojrave sportive, protestave etj)
Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit Instrumentet e vlerësimit IV KR Kriteret e realizimit
RM 1
RM 2
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - Të njohë rregullat e trafikut si dhe ti zbatoj ato në praktikë. - Të dije ti tregoj paisjet percjellese për sinjalizim gjatë rregullimit të trafikut.
IV
Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli
KR
Nxënësi duhet të: - Bëjë rregullimin e trafikut me ndihmen e personit 122
