I.Pagbibigay Kahulugan A.
Sining
Lahat ng bagay na nakapalagid sa atin ay maituturing natin na isang sining.Sa kabilang kabilang ng pagbabago na nagaganap nagaganap sa ating mundo, mundo, hnsi maitatatwa ang isang katotohanang katotohanang na anumang anumang bagay na likhang- tao na hindi maibibilang sa mga tinatawag tinatawag na kababalaghang kababalaghang pangkalikasan pangkalikasan ay anyo anyo ng sining.Tulad sining.Tulad ng ng eskultura, pagpipinta, arkitektura , pagpaplano ng siyudad at paligid; potograpiya at dulaan ay maituturing ding ding anyo ng mga sining. sining. Ang pagiging sining ng mga nabanggit ay mapatutunayan mapatutunayan lamang sa kaugnayan kaugnayan at bisang nalilikha nalilikha ng mga ito sa damdamin ng tao. Sa ibat ibang anyo ng sining , nadarama ng tao na siya ay kaisa ng isang Kalakhang nakapaligid at nakapaloob sa kanya ang kahima himalang Lakas na pinagmumulan pinagmumulan ng lahat. Sa kabuuan tayo ang pinaka pinaka obra maestra at di mapapantayang likhang sining ng Lumikha.
B. Panitikan
Ayon sa sinabi ni Salazar sa aklat ni Villafuerte ( 2000), ang panitikan ang siyang lakas na nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan. Iba- iba ang kasiyahang dulot ng panitikan. Sa maraming pagkakataon ang kasiyahang ito ay nagiging dahilan ng ng mga popular na pagpapalagay na ang panitikan ay humihikayat ng matataas at mararangal na kaisipan at damdamin, kasama ng iba pang pahiwatig ukol sa higit na kainaman ng panitikan kaysa iba pang anyo ng sining sa tungkulin ng pag aangat at kalagayang pangkalinangan ng tao at l ipunan. Sa malalim na pagpapakahulugan ang kahulugan ng panitikan ay iba sa kabuluhan nito.Ang kahulugan ay tiyakang makukuha sa pamamagitan ng pag alam sa nilalaman ng panitikan at pag-unawa rito. Samantala , ang kabuluhan ay matatamo lamang sa pamamagitan pamamagitan ng pag uugnay ng panitikan panitikan sa buhay. C.
Panunuring Pampanitikan Bilang
bahagi ng panitikan, ito ay maituturing maituturing na hindi lamang nagsusuri nagsusuri
o nagbibigay kahulugan sa mga nagaganap sa daigdig , kundi ito ay isang pagsusuri sa
kabuuan ng tao. Ang kanyang
anyo , ugali ugali kilos ,paraan ,paraan ng
pagsasalita at maging ang kanyang kanyang pakikipag ugnayan sa kanyang kapwa at at sa lipunang kinabibilangan niya. Kaugnay nito, ito ay isang masusing pag aaral na may layuning mabuo at maitaas ang ang uri ng panitikan panitikan para sa kapakanan kapakanan ng ng mambabasa ng manunulat manunulat at ng sining.
D. Klasikong
Pamantayan
Ang pananaw klasiko ay nagsisimula sa pianakamataas patungo sa pinakamababang uri na ang ibig sabihin ay sa itaas matatagpuan ang kapangyarihan at ito ay lundayan ng katotohanan , kabutihan at kagandahan.Aristokrata ang pamantayan dito. Sa paggamit ng wika, matipid ang pananalita at maingat ang pagpapahayag ng damdamin.Ilan sa mga katangian ay pagkamalinaw , pagkamarangal , pagkapayak,pagkatimpi,pagka obhetibo, pagkakasunod sunod at pagkakaroon ng hangganan.
E.Neo Klasismo
Nagpahayag ng kabatiran ukol sa bisa at impluwensiya ng mga dokumentong may kaugnayan sa mga dakilang pilosopo.Tuwirang matutukoy na ang Poetics ang nagtindig ng pundasyon ukol sa pag-unawa at pagbibigay halaga sa panitikan lalo na ang panitikan ng mga mamamayang lumikha na ngayoy nakilala natin bilang sibilisasyong Kanluran.
E.
Romantisismo
Nahahati
ang
romantisismo sa dalawang bahagi ,
tradisyunal at rebolusyunaryo. Ang romantisismong tradisyunal ay
ang romantisismong hindi dumarakila
sa
halagang pantao. Samantalang ang huli y lumulutang ang pagkamasariling karakter ng isang tauhan. Inspirasyon ang tanging kasangkapan ng romantiko. Binibigyang-tuon
ng akda ay ang pagtakas sa katotohanan. Karaniwan ang mga akda sa
wika, kapaligiran at tauhan. Pinahahalagahan din sa akda ang kalikasan, nakaraang institusyong panlipunan at damdaming nakapaloob dito. Ito ay nagpapakita ng pagmamahal ng tao sa kanyang kapwa, bayan at iba pa.
F.
Naturalismo
Ang teoryang Naturalismo ay nagtataglay ng mga pinasidhing katangian ng teoryang Realismo. Sa teoryang Naturalismo, itinuturing na mabangis na gubat ang buhay sa mga walang kalaban-labang mga tao. Mas detalyado ang paglalarawan ng mga kasuklam-suklam na pangyayari sa buhay ng tao. Tinitignan ang tao na parang hayop na pinag-
eeksperementuhan sa isang laboratoryo. Natural sa teoryang ito ang pagkakahati ng lipunan: mayaman at mahirap, babae at lalaki, ma bait at masama.
G.Pormalismo
Pinagtutuunan ng pansin sa teoryang ito ay ang mga istruktura o pagkabuo nito. Isa sa mga tinitignan ay ang kabisaan ng pagkakagamit ng matatalinghagang pahayag. Kabilang din dito ang sukat sa tula na nagpapakita ng bilang ng pantig sa bawat taludtod. Maaring itong lalabindalawahin, lalabinganim at iba pa. Ang tugmaan naman ay ang pagkakahawig ng mga tunog ng mga huling salita sa bawat taludtod. Kariktan naman kapag gumagamit ng maririkit na salita upang mapukaw ang damdamin at kawilihan ng mambabasa dahil may adhikaing gawing obhektibo ang pagsusuri , wala rin lugar ang opinyon at interpretasyon ng mambabasa. Itoy namayani sa panahon ng Amerikano at kasalukuyan.
II. Tatlong Aspekto ng Panunuring Pampanitikan Tatlong makakaugnay na aspekto /salik ang itinagubilin ni T. M. Greene bilang isang paraan ng makaagham na pagsusuri sa panitikan.Ito ay binubuo ng
a. Pangkasaysayan b. Muling paglikha
c.pagbibigay - halaga Ang pangkasaysayang pagsusuri , dito ay nilalayon ng manunuri na alamin ang oryentasyon at katangiang pagkasaysayan ng akda. Kabilang sa gawaing ito ang pag alam sa kalikasan at layunin ng pagkakalikha sa akda ayon sa liwanag ng kaalamang pangkaligiran. Ang muling paglikha ay nauugnay naman sa madamdaming pag unawa ng kung ano ang napagtagumpayang ipahayag ng manunulat sa kanyang akda sa pamamagitan ng mga guni guni , sensitibo at masining na pagtugon ng manunuri. Ang huling aspekto ay pagbibigay halaga , ito ay gawaing kinapapalooban ng pagtaya sa kahalagahan ng akda kaugnay ng iba pang akda at ng iba pang mga pagpapahalagang pangkatauhan. Ang pagtiyak sa kahalagahan ng sining ay kinasasangkutan naman ng pagtugon sa pamantayang binubuo ng tatlo pang magkakaibang sukatan. Una-isang ganap na estetikong sukatan ng pormal na kahusayang pansining. Ikalawa- Ang sukatan ng kaalaman o kabatiran sa katotohanan.Ikatlo Ang sukatan ng higit na malawak na kabuluhan , kadakilaan at kalaliman.
III. Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Mabuting Kritiko Ang kritiko ay matapat sa sariling itinuturing ang panunuri ng mga akdang pampanitikan bilang isang sining. Handang kilalanin ang sarili bilang manunuri ng akdang pampanitikan at hindi manunuri ng lipunan , manunulat , mamababasa o ideolohiya. Laging bukas ang pananaw sa mga pagbabagong nagaganap sa panitikan.Iginagalang ang desisiyon ng ibang mga kritiko na patuloy na sumasandig sa ibang disiplina gaya ng linggwistika , kasaysayan at sikolohiya.Gayundin sila ay matapat na kumikilala sa akda bilang isang akdang sumsailalim sa paraan ng pagbuo o konstruksyon batay sa sinusunod na alituntunin at batas.Higit sa lahat , kailangan ng isang kritiko ang tigas ng damdaming naninindigan upang maging tiyak na kapakinabangan ng panitikan ang kanyang pagmamalasakit, ay ipinakikilala ng mga pangyayari nang mga unang taon ng kanyang pamimili.
IV.Paglalahad Ukol sa Pangangailangang Linangin ang Kakayahang Makapagsuri at Makapuna Napakalawak ng saklaw ng panitikan kung kayat isang pangangailangan ang paglinang ng kakayahan sa pagsusuri at pamumuna sa ibat ibang akda. Ang gawain ng pagsusuri ay ay humihiling din na ang kritiko ay maging perseptibo o mapagpuna upang ganap niyang madama ang kabuuan ng kanyang akdang pinag aaralan. Kinakailangang sinusuri; ganap itong makilatis
pakalimiing mabuti ng kritiko ang bawat akdang
bago makapagbitiw ng pahayag ukol sa akda. Sapagkat sa bawat
pahayag na binibitawan ay may kanya-kanyang pagpapakahulugan na nakapaloob, kung saan ito ay maaaring mag- iwan ng bakas sa bawat isipan ng mambabasa. Maging maingat , tiyak at mapanuri sa bawat pagsusuring gagawin dahil nakasalalay sa bawat salitang gagamitin ang ikatatagumpay ng bawat akdang susuriin at katauhan ng manunulat.
PANUNURING PAMPANITIKAN
Isinumite ni: Michelle
A. Mendoza
MAED-FILIPINO
Isinumite kay:Gng. Araceli
Gabuyo
Prof esor
